11. KAPM9-icb-structurednotes.pptx

# Typologie van Instellingen voor Collectieve Belegging (ICB) Dit onderwerp behandelt de classificatie van instellingen voor collectieve belegging, inclusief beleggingsvennootschappen en beleggingsfondsen, gebaseerd op hun rechtsvorm, kapitaalstructuur en financieringsvorm. ### 1.1 Algemene structuur en juridische kenmerken van ICB's Een ICB is een juridische structuur die beleggingsactiviteiten uitoefent door middel van een collectief beheer van beleggersmiddelen. De activa van de ICB worden gebundeld en beheerd conform een beheerreglement. * **Beleggingsfonds:** Geregeld door een overeenkomst (beheerreglement). Kenmerkt zich door een vast of veranderlijk aantal rechten van deelneming. Het beheer van het fonds wordt uitgevoerd door een ICB-beheervennootschap. Juridisch gezien is er sprake van middellijke vertegenwoordiging. De "nationaliteit" van het fonds wordt bepaald door de inschrijving op een lijst van de FSMA. * **Fonds als collectieve mede-eigendom:** Het fonds vormt een collectieve mede-eigendom van de beleggers. Elke belegger heeft een onverdeeld (zakelijk) recht op de activa, doch met een beperkte gehoudenheid tot schulden van het fonds ten belope van het netto-actief. Schuldeisers van beleggers hebben geen verhaal op de activa van het fonds. * **Doelgebonden vermogen:** Het fonds fungeert als een doelgebonden vermogen, waarbij de activa enkel dienen als waarborg voor schulden en verbintenissen aangegaan conform het doel van het fonds zoals vastgelegd in het beheerreglement. Handelingen van de beheerder buiten zijn bevoegdheid binden het fonds niet. * **Governance:** Het fonds kent een (extern) bestuur en een algemene vergadering van deelnemers. * **Vereffening:** De vereffening van het fonds geschiedt conform de regels van het Wetboek van vennootschappen en verenigingen (WVV). ### 1.2 Typologie van ICB's naar rechtsvorm #### 1.2.1 Beleggingsvennootschap Een beleggingsvennootschap is opgericht als een naamloze vennootschap (NV) en wordt beheerst door het WVV, met uitzonderingen bepaald in de ICB-wet. * **Vast of veranderlijk aantal rechten van deelneming:** * **Bevak (vast kapitaal):** Vast aantal rechten van deelneming. * **Bevek (veranderlijk kapitaal):** Veranderlijk aantal rechten van deelneming. * **Rechten van deelneming:** Deze vertegenwoordigen aandelen en verlenen de belegger lidmaatschaps- en financiële rechten. * **Specifieke kenmerken:** * Specialiteit van het statutair doel. * Minimumkapitaal van 1,2 miljoen euro. * **Bevek - Variabiliteit kapitaal:** Het kapitaal kan variabel zijn door uitgifte of inkoop van rechten van deelneming, zonder dat hiervoor een statutenwijziging vereist is. #### 1.2.2 Gesloten ('closed-ended') en open ('open-ended') structuren * **Gesloten ('closed-ended'):** * Kenmerkt zich door een vast aantal rechten van deelneming. * Dit geldt voor beleggingsfondsen of Bevak's met een vast kapitaal. * Bij uitgifte van nieuwe rechten van deelneming hebben bestaande deelnemers een voorkeurrecht. * Verplichte verhandeling op een gereglementeerde markt of MTF die openstaat voor het publiek. * **Open ('open-ended'):** * Kenmerkt zich door een veranderlijk aantal rechten van deelneming. * Dit geldt voor beleggingsfondsen of Bevek's met een veranderlijk kapitaal. * Er is geen behoefte aan een secundaire markt, aangezien de ICB handelt tegen de inventariswaarde. ### 1.3 Typologie van ICB's naar kapitaalstructuur #### 1.3.1 Openbare ICB * **Financiering:** Door (gedeeltelijke) publieke uitgifte van deelbewijzen, zowel in België als in het buitenland. * **Criteria openbaarheid:** Vergelijkbaar met de (bestaande) Prospectuswet, met inachtneming van kwantitatieve drempels. * **Toelating tot verhandeling:** Vereist toelating tot verhandeling op een gereglementeerde markt of MTF. #### 1.3.2 Institutionele ICB * **Kenmerken:** Private plaatsing bij 'in aanmerking komende beleggers'. * **Definitie 'in aanmerking komende beleggers':** Omvat onder meer gekwalificeerde investeerders en beleggingsondernemingen, pensioenfondsen, en wordt per definitie uitgebreid tot 'professionele beleggers' in de zin van MiFID. * **Opt-in regeling:** Rechtspersonen kunnen kiezen om als 'in aanmerking komende belegger' te worden beschouwd. * **FSMA register:** De FSMA houdt een register bij van 'in aanmerking komende beleggers'. * **Verwerving:** Traditioneel enkel door 'gelijksoortige' beleggers. Specifieke uitvoeringsKB's bestaan voor financiële instrumenten/liquiditeiten en schuldvorderingen. ### 1.4 Typologie van ICB's naar financieringsvorm #### 1.4.1 Private ICB * **Plaatsing:** Private plaatsing bij particulieren. * **Voorwaarden:** * Minder dan 150 personen. * Bij een Bevek: de tegenwaarde per belegger moet groter zijn dan 250.000 euro. * De totale tegenwaarde van de uitgifte mag niet meer bedragen dan 100.000 euro over een periode van 12 maanden. * **Regelgeving:** Enkel uitvoeringsKB's voor private privakken bestaan. ### 1.5 Typologie van ICB's naar beleggingen De beleggingstypologie van ICB's is divers en wordt bepaald door specifieke uitvoeringsKB's. * **Europese type:** Geregeld bij KB van 4 maart 2005. * **Financiële instrumenten/liquiditeiten:** * Open-ended: Geregeld door ICB KB en KB van 7 december 2007. * Closed-ended: Geregeld door KB van 4 maart 1991. * **Grondstoffen:** Geen specifiek uitvoeringsKB. * **Opties/termijncontracten op effecten:** Geen specifiek uitvoeringsKB. * **Vastgoed:** Geregeld door KB van 10 april 1995 (vastgoedbevaks). Vastgoedcertificaten vallen onder de Prospectuswet als schuldinstrumenten. * **Hoog-risicodragend kapitaal:** Geen specifiek uitvoeringsKB. * **Schuldvorderingen:** Geregeld door IBS (KB van 29 november 1993) of KB van 15 september 2006. * **Niet-genoteerde vennootschappen:** * Prifonds en privak (KB van 18 april 1997) voor openbare ICB's. * Private privak (KB van 23 mei 2007) met de mogelijkheid tot kapitalisatie of uitkering, eventueel door creatie van aandelenklassen of compartimenten. #### 1.5.1 Kapitaalwaarborg en kapitaalbescherming * **Volledige bescherming op vervaldag:** Bij inschrijving tijdens de initiële periode. * **Middelenverbintenis:** De beleggingsstrategie is gericht op deposito's of soortgelijke technieken. * **Beperkingen inzake risicospreiding:** Blijven van kracht. * **Tegenpartij:** De tegenpartij staat onder prudentieel toezicht in de EU/EER of is een lidstaat, met een maximum van 20% blootstelling aan één lidstaat. * **Bescherming:** Geldt voor alle deelnemers. > **Tip:** Kapitaalbescherming is een optie die de initiële inleg op de vervaldag beschermt, maar de rendementsmogelijkheden kunnen hierdoor beperkt zijn. * **Resultaatsverbintenis in hoofde van de garant:** De garant staat in voor de bescherming. * **Tegenpartijrisico:** De garant moet prudentieel toezicht genieten in de EU/EER. De kredietwaardigheid van de garant (bv. rating) dient vermeld te worden. ### 1.6 Typologie van ICB's naar rendementsstructuur #### 1.6.1 Compartimentering binnen ICB's * **Toepassing:** Mogelijk binnen beleggingsfondsen, Bevek's of VBS (vennootschappen met bevek-structuur). * **Bevek specifieke regelgeving:** Enkel voor Europees type + financiële instrumenten/liquiditeiten. * **Structuur:** Creëert deelvermogens binnen eenzelfde rechtspersoon met eigen werkingsregels. * **Toerekening:** Elke verrichting of verbintenis wordt toegerekend aan één of meer compartimenten. * **Impermeabiliteit tussen compartimenten:** * **Passief:** Verschillende categorieën van aandelen. * **Actief:** Rechten van deelnemers zijn enkel verbonden aan de activa van hun eigen compartiment. * **Insolventie/vereffening:** Geschiedt enkel op niveau van het compartiment. > **Tip:** Compartimentering biedt flexibiliteit en kan helpen bij het aanbieden van verschillende beleggingsstrategieën of risicoprofielen binnen één rechtspersoon. ### 1.7 Afbakening en regulering van gestructureerde producten Gestructureerde financiële instrumenten zijn schuldinstrumenten waarvan de opbrengst of kapitaalevolutie verbonden is aan de waarde-evolutie van een onderliggend actief (bv. korf van financiële activa, index), zonder afwikkeling in het onderliggende actief. * **Verschil met ICB's en Tak 23-verzekeringen:** * **Gestructureerde (schuld)instrumenten ('Notes'):** Vallen onder de Prospectuswet. * **ICB(E) met kapitaalbescherming:** Vallen onder de ICB-wet. * **Tak 23-verzekering:** Geregeld door de Verzekeringswet, biedt meer flexibiliteit in de structurering van activa. * **PRIIPS-verordening:** Introduceert het "Key Investor Document" (KID) voor Packaged Retail Investment and Insurance-Based Products, een beknopt document met gestandaardiseerde informatie over het product. Het KID bevat onder andere de beoogde beleggers, risico-indicator, prestatiescenario's, kosten en de klachtenprocedure. * **Aansprakelijkheidsregime (PRIIPS-verordening):** De PRIIP-ontwikkelaar kan civielrechtelijk aansprakelijk worden gesteld indien het KID misleidend, niet-accuraat is, of niet strookt met de juridisch bindende documenten. Een retailbelegger die schade lijdt door te vertrouwen op een incorrect KID, kan een schadevergoeding vorderen. Dit regime staat nadere civielrechtelijke vorderingen niet in de weg. ### 1.8 Reclame en productinterventie * **Transversaal KB 25 april 2014:** Stelt specifieke verplichtingen inzake reclame bij de commercialisering van financiële producten aan niet-commerciële cliënten. Reclame en andere documenten mogen niet onjuist of misleidend zijn en moeten begrijpelijk zijn voor niet-professionele cliënten. Een a priori-controle door de FSMA is vereist voor reclame van alle financiële producten. * **Productinterventie (MiFIR):** De Europese autoriteiten (ESMA en nationale bevoegde autoriteiten) hebben de bevoegdheid om tijdelijk of permanent bepaalde financiële activiteiten of instrumenten te verbieden (product ban) indien er een bedreiging is voor het ordelijk functioneren en de integriteit van de markten, de financiële stabiliteit, beleggersbescherming, of indien er een noodsituatie ontstaat. Deze bevoegdheid kan worden gebruikt voor complexere financiële instrumenten. > **Tip:** Houd rekening met de steeds strengere regelgeving rond productinformatie en consumentenbescherming bij het aanbieden of beleggen in complexe financiële producten. --- # Gestructureerde financiële instrumenten en hun regulering Hier volgt een gedetailleerde samenvatting van gestructureerde financiële instrumenten en hun regulering, samengesteld voor studiedoeleinden. ## 2. Gestructureerde financiële instrumenten en hun regulering Gestructureerde financiële instrumenten zijn schuldinstrumenten waarvan de opbrengst of kapitaalevolutie gekoppeld is aan de waarde-evolutie van een onderliggend actief, zonder dat er een afwikkeling in dat onderliggende actief plaatsvindt. ### 2.1 Gestructureerde financiële instrumenten Een gestructureerd financieel instrument wordt gekenmerkt door de koppeling van zijn opbrengst of kapitaalevolutie aan de waarde-evolutie van een onderliggend actief. Dit onderliggende actief kan een mandje van financiële activa, een index, of iets dergelijks zijn. #### 2.1.1 Typologie en regulering In het Belgische recht is er geen specifieke, op zichzelf staande regulering voor gestructureerde financiële instrumenten. Afhankelijk van hun specifieke kenmerken vallen ze onder bestaande regelgeving: * **Schuldinstrumenten (Notes):** Deze vallen onder de prospectuswetgeving. * **Instellingen voor Collectieve Belegging (ICB) / ICBE's:** Deze worden geregeld door de ICB-wetgeving, eventueel met specifieke regels voor kapitaalbescherming. * **Tak 23-verzekeringen:** Deze vallen onder de verzekeringswetgeving, die meer flexibiliteit biedt in de structurering van activa. ##### 2.1.1.1 PRIIPS-verordening De PRIIPS-verordening (Packaged Retail Investment and Insurance-Based Products) introduceert een "Key Investor Document" (KID), een gestructureerd document van maximaal drie pagina's dat naast een eventueel prospectus en samenvatting wordt verstrekt. **Inhoud van het KID (artikel 8 PRIIPS-Verordening):** * Beoogde beleggers * Risico-indicator * Prestatiescenario's * Kosten * Klachtenprocedure **Aansprakelijkheidsregime (artikel 11 PRIIPS-Verordening):** 1. De PRIIP-ontwikkelaar is niet civielrechtelijk aansprakelijk op basis van het KID, tenzij dit document misleidend, inaccuraat is, of niet strookt met de juridisch bindende precontractuele en contractuele documenten of de vereisten van artikel 8. 2. Een retailbelegger die aantoont verlies te hebben geleden door te vertrouwen op een KID onder de in lid 1 genoemde omstandigheden, kan conform nationaal recht een schadevergoeding vorderen van de PRIIP-ontwikkelaar. 3. Elementen zoals 'verlies' en 'schadevergoeding' worden uitgelegd en toegepast in overeenstemming met het toepasselijke nationale recht. 4. Dit artikel staat verdere vorderingen voor civielrechtelijke aansprakelijkheid conform nationaal recht niet in de weg. 5. De verplichtingen uit hoofde van dit artikel mogen niet contractueel worden beperkt of uitgesloten. ##### 2.1.1.2 Prospectuswetgeving en reclame De prospectuswetgeving voorziet in informatieverplichtingen bij de uitgifte van effecten. Daarnaast geldt er specifieke regelgeving voor reclame en commercialisering van financiële producten. **"Transversaal" KB 25 april 2014:** Dit koninklijk besluit legt specifieke verplichtingen op inzake reclame bij de commercialisering van financiële producten aan niet-commerciële cliënten. Het is van toepassing op spaar-, beleggings- en verzekeringsproducten. * **Toepassing:** Geldt voor de 'fabrikant' en 'distributeur' van het product. * **Algemene principes:** Reclame mag niet onjuist of misleidend zijn. Voordelen mogen niet benadrukt worden zonder concrete indicatie van de risico's. Informatie moet begrijpelijk zijn voor niet-professionele cliënten. * **Minimale inhoud van reclame (artikel 12):** Moet onder meer de doelstelling, vergoeding en een beknopte aanduiding van de belangrijkste risico's bevatten. * **A priori-controle FSMA:** Er geldt een principe van a priori goedkeuring door de FSMA van reclame voor alle financiële producten. ##### 2.1.1.3 Productinterventie en 'product ban' Regelgeving rond productinterventie, waaronder de zogenaamde 'product ban', stelt toezichthouders in staat om de verkoop of uitgifte van bepaalde financiële instrumenten of activiteiten tijdelijk of permanent te beperken of te verbieden. * **Oorsprong (ESMA-verordening):** De European Securities and Markets Authority (ESMA) heeft de bevoegdheid om tijdelijk bepaalde financiële activiteiten te beperken of te verbieden, indien deze een bedreiging vormen voor het ordelijk functioneren en de integriteit van de markten, de financiële stabiliteit, of bij noodsituaties. Dit kan voor een maximale duur van drie maanden, met mogelijke verlenging en periodieke evaluatie. * **MiFIR-verordening:** Deze verordening explicieteert de bevoegdheid van ESMA voor tijdelijke verboden, met criteria die nu ook 'bedreiging voor beleggersbescherming' omvatten. Dit vormt een rechtsgrond voor een product ban. * **Nationale bevoegde autoriteiten (artikel 42 MiFIR):** Nationale autoriteiten kunnen financieel instrumenten of financiële activiteiten permanent verbieden indien er significante bezorgdheid is over beleggersbescherming, of om andere redenen die vergelijkbaar zijn met de ESMA-bevoegdheden. Dit moet pro-rata getoetst worden en mag geen discriminerend effect hebben op diensten uit andere lidstaten. ### 2.2 Instellingen voor Collectieve Belegging (ICB) ICB's, of Instellingen voor Collectieve Belegging, zijn fondsen die collectief vermogen van beleggers beheren. Ze kunnen verschillende rechtsvormen aannemen en worden gereguleerd om beleggers te beschermen. #### 2.2.1 Typologie van ICB's ICB's kunnen worden ingedeeld naar rechtsvorm, kapitaalstructuur, financieringsvorm, beleggingen, en rendementsstructuur. ##### 2.2.1.1 Naar rechtsvorm * **Beleggingsfonds:** Geregeld bij overeenkomst (beheerreglement), met een vast of veranderlijk aantal rechten van deelneming. Het fonds vormt een collectieve mede-eigendom van de beleggers, die een onverdeeld (zakelijk) recht hebben op het fonds. De aansprakelijkheid van beleggers is beperkt tot hun inbreng. Schuldeisers van beleggers hebben geen verhaal op de activa van het fonds. Het fonds is een doelgebonden vermogen. * **Beleggingsvennootschap:** Opgericht als een naamloze vennootschap (NV). Het wordt beheerst door het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV), met afwijkingen in de ICB-wet. * **Vast kapitaal (Bevak):** Een vast aantal rechten van deelneming. * **Veranderlijk kapitaal (Bevek):** Een veranderlijk aantal rechten van deelneming, waarbij het kapitaal kan variëren door uitgifte of inkoop zonder statutenwijziging. ##### 2.2.1.2 Naar kapitaalstructuur * **'Gesloten' (closed-ended):** Een vast aantal rechten van deelneming (bijvoorbeeld een fonds of Bevak met vast kapitaal). Bij uitgifte van nieuwe rechten hebben bestaande deelnemers een voorkeurrecht. Deze zijn verplicht verhandeld op een gereglementeerde markt of MTF die openstaat voor het publiek. * **'Open' (open-ended):** Een veranderlijk aantal rechten van deelneming (bijvoorbeeld een fonds of Bevek met veranderlijk kapitaal). Er is geen behoefte aan een secundaire markt, aangezien de ICB handelt tegen inventariswaarde. ##### 2.2.1.3 Naar kapitaalstructuur (financieringsvorm) * **Openbare ICB:** Financiering door (gedeeltelijke) openbare uitgifte van deelbewijzen. Criteria voor openbaarheid zijn gerelateerd aan bestaande prospectuswetgeving (kwantitatieve drempels) en toelating tot verhandeling op een gereglementeerde markt/MTF. * **Institutionele ICB:** Private plaatsing bij 'in aanmerking komende beleggers' (professionele beleggers volgens MiFID, beleggingsondernemingen, pensioenfondsen, etc.). Er is een opt-in-regeling voor alle rechtspersonen. De verwerving is enkel door 'gelijksoortige' beleggers. * **Private ICB:** Private plaatsing bij particulieren, met beperkingen op het aantal beleggers en de totale tegenwaarde van de uitgifte over een bepaalde periode. ##### 2.2.1.4 Naar beleggingen De regelgeving specificeert de toegestane beleggingen voor verschillende typen ICB's, waaronder: * Europese type ICB's * Financiële instrumenten en liquiditeiten * Grondstoffen (geen specifieke uitvoerings-KB) * Opties en termijncontracten op effecten (geen specifieke uitvoerings-KB) * Vastgoed (vastgoedbevaks, onderscheiden van vastgoedcertificaten die onder de prospectuswet vallen) * Hoog-risicodragend kapitaal (geen specifieke uitvoerings-KB) * Schuldvorderingen * Niet-genoteerde vennootschappen (prifonds en privak) ##### 2.2.1.5 Naar rendementsstructuur * **Kapitaalwaarborg (kapitaalbescherming):** * Volledige bescherming op vervaldag bij inschrijving tijdens de initiële periode. * De beleggingsstrategie steunt op deposito's of analoge technieken (middelenverbintenis). * Risicospreidingsgrenzen blijven gelden. * Tegenpartij staat onder prudentieel toezicht in de EU/EER of is een lidstaat (maximaal 20% in dezelfde lidstaat). * De bescherming geldt voor alle deelnemers. * De garant staat onder prudentieel toezicht. * De kredietwaardigheid van de garant (bv. rating) moet vermeld worden. ##### 2.2.1.6 Compartimentering binnen ICB's Binnen een ICB (fonds, Bevek of VBS) kunnen deelvermogens (compartimenten) worden gecreëerd met eigen werkingsregels. * **Toerekening:** Elke verrichting of verbintenis wordt toegerekend aan één of meer compartimenten. * **Impermeabiliteit:** Er is geen vermenging tussen compartimenten. Rechten van deelnemers gelden enkel op de activa van hun eigen compartiment. In geval van insolventie of vereffening gebeurt dit op het niveau van het compartiment. #### 2.2.2 Gestructureerde producten en informatiegelijkheid Er is een thematiek van afbakeningsvragen bij gestructureerde beleggingsproducten, met name in de context van PRIIPs. Vanuit aanbodperspectief is het mogelijk om hetzelfde collectieve beleggingsproduct in verschillende vormen te structureren (bv. als ICB-Tak 23, gestructureerde product 'notes', of een ICB). Vanuit het perspectief van de belegger ontstaat de vraag naar gelijkheid in informatie en bescherming. * **Effecten:** Prospectuswetgeving (eenmalige informatie). * **Tak 23:** Verzekeringswet (grotere soepelheid in activa-structurering). * **ICB:** Risicodiversificatie, periodieke informatie. Het principe van "WYSIWYG" (What You See Is What You Get) is hierbij relevant voor de transparantie. --- # Kapitaalbescherming en compartimentering binnen ICB's Dit onderwerp behandelt de mechanismen van kapitaalbescherming in openbare ICB's en de toepassing van compartimentering binnen een rechtspersoon om aparte deelvermogens te creëren met eigen regels. ### 3.1 Kapitaalbescherming Kapitaalbescherming, ook wel kapitaalwaarborg genoemd, binnen bepaalde openbare ICB's houdt in dat er een integrale, onherroepelijke en onvoorwaardelijke waarborg is op de inschrijvingsprijs op de vervaldag, mits de inschrijving plaatsvond tijdens de initiële periode. #### 3.1.1 Middelenverbintenis en risicospreiding Bij kapitaalbescherming is er sprake van een middelenverbintenis, waarbij de beleggingsstrategie gericht is op het beleggen in deposito's of analoge technieken. Belangrijk is dat de algemene begrenzingsregels inzake risicospreiding onverkort van kracht blijven. #### 3.1.2 Tegenpartijrisico en prudentieel toezicht De entiteit die de kapitaalwaarborg garandeert (de garant) moet onderworpen zijn aan prudentieel toezicht in de Europese Unie (EU) of de Europese Economische Ruimte (EER), of een lidstaat zijn. * **Voorbeeld:** De tegenpartij van de garant kan een bank zijn die onder toezicht staat van een nationale prudente autoriteit binnen de EU. #### 3.1.3 Toepassingsgebied en transparantie De kapitaalbescherming geldt voor alle deelnemers van het fonds. Er is ook een transparantieplicht met betrekking tot de kredietwaardigheid van de garant, bijvoorbeeld door vermelding van diens rating. * **Tip:** Controleer altijd de kredietrating van de garant; een hogere rating duidt op een lagere kans op wanbetaling van de garant. ### 3.2 Compartimentering binnen ICB's Compartimentering maakt het mogelijk om binnen één rechtspersoon (zoals een Bevek of een Beleggingsvennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid - BVBA) verschillende deelvermogens te creëren. Elk van deze deelvermogens, of compartimenten, heeft zijn eigen specifieke werkingsregels. #### 3.2.1 Rechtsvormen en toepassingsgebied Compartimentering is specifiek toegestaan voor het "Europese type" beleggingsfondsen en voor fondsen die beleggen in financiële instrumenten en liquiditeiten. De regeling hiervoor is vastgelegd in de ICB-wet. #### 3.2.2 Toerekening van verrichtingen en verbintenissen Elke transactie of verbintenis die door de ICB wordt aangegaan, wordt toegerekend aan één of meerdere specifieke compartimenten. #### 3.2.3 Impermeabiliteit tussen compartimenten Een cruciaal aspect van compartimentering is de waterdichte scheiding (impermeabiliteit) tussen de verschillende compartimenten. * **Actief:** De rechten van de deelnemers in een compartiment strekken zich uitsluitend uit tot de activa die behoren tot hun specifieke compartiment. * **Passief:** Er kunnen verschillende categorieën van aandelen of deelbewijzen worden uitgegeven die aan specifieke compartimenten zijn gekoppeld. #### 3.2.4 Gevolgen bij insolventie of vereffening In geval van insolventie of vereffening van de ICB, worden de procedurele stappen en de verdeling van activa uitsluitend op het niveau van het betreffende compartiment uitgevoerd. Dit betekent dat de schuldeisers van één compartiment geen verhaal kunnen halen op de activa van een ander compartiment. * **Tip:** Deze structuur beschermt beleggers in een ander compartiment tegen de potentiële verliezen of schulden van het falende compartiment. --- # Productinterventie en toezicht op financiële producten Dit onderwerp behandelt de instrumenten die toezichthouders ter beschikking staan om financiële markten te reguleren, met specifieke aandacht voor productverboden en de rol van de Europese Unie en nationale autoriteiten. ### 4.1 Productinterventie: De Rol van Toezichthouders Productinterventie door financiële toezichthouders richt zich op het beheren en beperken van risico's die voortvloeien uit specifieke financiële producten of activiteiten. Dit kan variëren van informatieve richtlijnen tot ingrijpende maatregelen zoals productverboden. #### 4.1.1 Theoretische basis en instrumenten De oorsprong van productinterventie ligt in de noodzaak om zowel de integriteit van de financiële markten als de bescherming van beleggers te waarborgen. De Europese autoriteiten, met name de European Securities and Markets Authority (ESMA), spelen hierin een cruciale rol. * **ESMA's rol en bevoegdheden**: Artikel 9 van Verordening (EU) nr. 1095/2010 van de ESMA legt de taak vast inzake consumentenbescherming. De ESMA kan tijdelijk bepaalde financiële activiteiten beperken of verbieden. De criteria hiervoor omvatten een bedreiging voor het ordelijk functioneren en de integriteit van de markten, de financiële stabiliteit, of een noodsituatie. Dergelijke maatregelen zijn initieel beperkt tot een periode van maximaal drie maanden, met de mogelijkheid tot verlenging, en vereisen periodieke evaluatie. Nationale autoriteiten kunnen de ESMA verzoeken om heroverweging van dergelijke beslissingen. * **MiFIR-verordening en productverboden**: Artikel 40 van Verordening (EU) 2014/65 (MiFIR) expliciteert de bevoegdheid van de ESMA voor tijdelijke verboden, in lijn met artikel 9, lid 5 van de ESMA-verordening. Hoewel oorspronkelijk gericht op specifieke financiële activiteiten, is er een geleidelijke uitbreiding van deze bevoegdheden naar financiële instrumenten, zowel wat betreft productie als distributie. Nieuwe criteria voor dergelijke maatregelen omvatten ook de bedreiging voor beleggersbescherming, wat een duidelijke rechtsgrond vormt voor het zogenaamde 'product ban'. #### 4.1.2 Nationale bevoegdheden en coördinatie Naast de Europese rol, beschikken nationale bevoegde autoriteiten over aanzienlijke instrumenten voor productinterventie. * **Bevoegdheid nationale autoriteiten**: Artikel 42 van MiFIR kent nationale bevoegde autoriteiten de bevoegdheid toe om financiële instrumenten of financiële activiteiten permanent te verbieden. Dit geldt met name voor financiële instrumenten die "in of van de betreffende lidstaat" worden aangeboden. De criteria voor deze permanente verboden zijn vergelijkbaar met die van de ESMA, waaronder het bestaan van een "significante reden tot bezorgdheid over beleggersbescherming". * **Proportionaliteit en notificatie**: Bij het opleggen van maatregelen dient de proportionaliteit getoetst te worden. Er mag geen discriminerend effect zijn op diensten of activiteiten die vanuit andere lidstaten worden aangeboden. Bovendien is er een verplichting tot ex ante mededeling aan andere lidstaten en de ESMA. De ESMA speelt hierbij een coördinerende rol, onder andere door advies te verstrekken over voorgenomen productverboden. #### 4.1.3 Specifieke reguleringen en instrumenten ter bescherming Verschillende regelgevingen en documenten zijn ontwikkeld om informatievoorziening en bescherming van beleggers te verbeteren, vooral bij complexe producten. * **PRIIPs-verordening**: De Packaged Retail Investment and Insurance-Based Products (PRIIPs)-verordening, ingevoerd in november 2014, introduceert het "Key Investor Document" (KID). Dit document, maximaal 3 pagina's, bevat strikt gereguleerde informatie (conform artikel 8 van de PRIIPs-verordening). Het omvat onder andere de beoogde beleggers, een risico-indicator, prestatiescenario's, kosten en een klachtenprocedure. > **Tip:** Het KID is bedoeld om retailbeleggers een helder en beknopt overzicht te geven van de belangrijkste kenmerken en risico's van een PRIIP, ter ondersteuning van hun beleggingsbeslissingen. * **Aansprakelijkheidsregime van PRIIPs**: Artikel 11 van de PRIIPs-verordening regelt het aansprakelijkheidsregime. De ontwikkelaar van een PRIIP kan niet civielrechtelijk aansprakelijk worden gesteld op basis van het KID, tenzij dit document misleidend, onnauwkeurig of in strijd is met juridisch bindende documenten. Een retailbelegger die schade heeft geleden door te vertrouwen op een misleidend KID, kan onder bepaalde omstandigheden een schadevergoeding vorderen van de ontwikkelaar. Nationale wetgeving bepaalt de verdere invulling van "verlies" en "schadevergoeding". Contractuele bedingen mogen de verplichtingen uit dit artikel niet beperken of uitsluiten. * **"Transversaal" KB 25 april 2014**: Dit koninklijk besluit legt specifieke verplichtingen op inzake reclame bij de commercialisering van financiële producten aan niet-commerciële cliënten. Het is van toepassing op spaar-, beleggings- en verzekeringsproducten en richt zich zowel tot de 'fabrikant' als de 'distributeur' van deze producten. Reclame mag niet onjuist of misleidend zijn, mag geen voordelen benadrukken zonder concrete risico-indicatie, en moet begrijpelijk zijn voor niet-professionele cliënten. Artikel 12 specificeert de minimale inhoud van reclame, waaronder de doelstelling, vergoedingen en een beknopte aanduiding van de belangrijkste risico's. * **A priori-controle door FSMA**: Een belangrijk aspect van het Belgische toezicht is de principe van a priori-goedkeuring door de FSMA van reclame voor alle financiële producten (artikel 26). #### 4.1.4 Productverboden in de praktijk De mogelijkheid tot het instellen van productverboden wordt ingezet voor producten die als te risicovol of te complex worden beschouwd voor bepaalde beleggersgroepen. * **Moratorium op Bijzonder Ingewikkelde Financiële Instrumenten (2011)**: De FSMA heeft in 2011 een "vrijwillig" moratorium ingesteld op deze instrumenten, wat een vroege vorm van productinterventie illustreert. * **Sectoroverschrijdend Reglement FSMA 24 april 2014**: Dit reglement verbood specifieke producten, zoals tak 23-verzekeringen of certificaten belegd in activa waar een ICB niet in kan beleggen ('niet-conventionele' beleggingen) en 'life settlements'. > **Voorbeeld:** Een tak 23-product dat belegd wordt in 'life settlements' (levensverzekeringspolissen van stervenden) zou onder dit verbod kunnen vallen, gezien de complexiteit en het inherente risico voor beleggers. ### 4.2 Typologie van Collectieve Beleggingsinstellingen (ICB's) en Gestructureerde Producten Het document beschrijft de verschillende typen ICB's en gestructureerde financiële producten, wat de context biedt voor waar productinterventie kan plaatsvinden. #### 4.2.1 Gestructureerde financiële instrumenten Een gestructureerd financieel instrument (schuldinstrument) waarvan de opbrengst of kapitaalevolutie gekoppeld is aan de waarde-evolutie van een onderliggend actief. Dit onderliggend actief kan een mandje financiële activa of een index zijn. Er is geen afwikkeling in het onderliggend actief zelf. #### 4.2.2 Typologie van ICB's naar rechtsvorm en structuur * **Beleggingsfonds**: Geregeld bij overeenkomst (beheerreglement). Het fonds vormt een collectieve mede-eigendom van beleggers. Beleggers hebben een onverdeeld (zakelijk) recht, maar met een beperkte gehoudenheid tot de schulden van het fonds, pro rata van het netto-actief. Schuldeisers van beleggers hebben geen verhaal op de activa van het fonds. * **Beleggingsvennootschap**: Opgericht als NV, beheerst door het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV), met uitzonderingen in de ICB-wet. Dit kan een vast (Bevak) of veranderlijk (Bevek) aantal rechten van deelneming hebben. Rechten van deelneming zijn hier aandelen. Er is een statutair doel, een minimumkapitaal van 1,2 miljoen euro, en bij Beveks kan het kapitaal variabel zijn zonder statutenwijziging. #### 4.2.3 ICB's naar kapitaalstructuur * **'Gesloten' (closed-ended)**: Vast aantal rechten van deelneming. Bij uitgifte van nieuwe rechten hebben bestaande deelnemers een voorkeurrecht. Verplichte verhandeling op een gereglementeerde markt of MTF die openstaat voor het publiek. * **'Open' (open-ended)**: Veranderlijk aantal rechten van deelneming. Geen behoefte aan een secundaire markt, aangezien de ICB handelt tegen de inventariswaarde. #### 4.2.4 ICB's naar financieringsvorm * **Openbare ICB**: Financiering via (gedeeltelijke) "openbare" uitgifte van deelbewijzen, in binnen- of buitenland. Criteria voor openbaarheid zijn vergelijkbaar met de (bestaande) Prospectuswet. Toelating tot verhandeling op een gereglementeerde markt/MTF is vereist. * **Institutionele ICB**: Plaatsing bij 'in aanmerking komende beleggers' (professionele beleggers, beleggingsondernemingen, pensioenfondsen, etc.). Dit kan ook uitgebreid worden tot "professionele beleggers" volgens MiFID. Er bestaat een opt-in regeling voor alle rechtspersonen. * **Private ICB**: Private plaatsing bij particulieren, met limieten aan het aantal personen en de totale tegenwaarde van de uitgifte. #### 4.2.5 ICB's naar beleggingen, rendementsstructuur en vermogensstructuur * **Beleggingen**: Specifieke regelgeving bestaat voor Europese type ICB's, financiële instrumenten/liquiditeiten, grondstoffen, opties/termijncontracten op effecten, vastgoed (vastgoedbevaks), hoogrisicodragend kapitaal, schuldvorderingen en niet-genoteerde vennootschappen. * **Rendementsstructuur**: * **Kapitaalwaarborg**: Dit omvat integrale, onherroepelijke en onvoorwaardelijke waarborg op de vervaldag van de inschrijvingsprijs tijdens de initiële periode. Er geldt een middelenverbintenis voor de garant, met prudentieel toezicht in de EU/EER of lidstaat. De bescherming geldt voor alle deelnemers. Vermelding van de kredietwaardigheid van de garant (rating) is relevant. * **Compartimentering**: Binnen eenzelfde rechtspersoon (Bevek, VBS) kunnen deelvermogens met eigen werkingsregels worden gecreëerd. Elke verrichting wordt toegerekend aan een of meer compartimenten. Er is impermeabiliteit tussen compartimenten, wat betekent dat rechten van deelnemers enkel op de activa van hun 'eigen' compartiment aanspraak maken. Bij insolventie of vereffening gebeurt dit enkel op niveau van het compartiment. * **Vermogensstructuur**: Vragen over afbakening zijn vooral relevant bij gestructureerde beleggingsproducten, zoals PRIIPs. Dit kan leiden tot het structureren van collectieve beleggingsproducten in verschillende vormen, zoals een ICB-tak 23, of verpakking in 'notes', tak 23 of een ICB. De gelijkheid in informatie en bescherming voor de belegger is hierbij een belangrijk aandachtspunt. #### 4.2.6 Gestructureerde (schuld)instrumenten en hun regulering Gestructureerde (schuld)instrumenten hebben geen eigen specifieke regulering in het Belgische recht. Een (schuld)instrument, zoals een 'note', valt onder de Prospectuswet. Voor ICB's geldt de ICB-wet, eventueel met kapitaalbescherming. Tak 23-verzekeringen vallen onder de Verzekeringswet. De PRIIPs-verordening is hierop van toepassing. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Gestructureerd financieel instrument | Een (schuld)instrument waarvan de opbrengst of kapitaalevolutie verbonden is aan de waarde-evolutie van een onderliggend actief, zoals een korf van financiële activa of een index, zonder afwikkeling in het onderliggende actief zelf. | | Instelling voor Collectieve Belegging (ICB) | Een fonds dat collectieve mede-eigendom vormt van de beleggers, geregeld bij overeenkomst (beheerreglement), met een vast of veranderlijk aantal rechten van deelneming en beheer door een ICB-beheervennootschap. | | Beleggingsvennootschap | Een vennootschap opgericht als NV, beheerst door het Wetboek van Vennootschappen, met een vast (Bevak) of veranderlijk (Bevek) aantal rechten van deelneming, waarbij de rechten van deelneming aandelen vertegenwoordigen. | | Bevak | Een beleggingsvennootschap met een vast aantal rechten van deelneming, waarbij bij uitgifte van nieuwe rechten bestaande deelnemers een voorkeurrecht hebben en verplichte verhandeling op een gereglementeerde markt of MTF vereist is. | | Bevek | Een beleggingsvennootschap met een veranderlijk aantal rechten van deelneming, waarbij de variabiliteit van het kapitaal gebeurt door uitgifte of inkoop zonder statutenwijziging, en er geen behoefte is aan een secundaire markt omdat de ICB handelt tegen inventariswaarde. | | Openbare ICB | Een ICB die financiering verkrijgt door een (gedeeltelijke) openbare uitgifte van deelbewijzen, waarbij criteria zoals de Prospectuswet of toelating tot verhandeling op een gereglementeerde markt van toepassing kunnen zijn. | | Institutionele ICB | Een ICB die private plaatsing doet bij in aanmerking komende beleggers, zoals beleggingsondernemingen, ICB's, pensioenfondsen, en professionele beleggers in de zin van MiFID, met specifieke uitvoerings-KB's voor bepaalde financiële instrumenten. | | Private ICB | Een ICB die private plaatsing doet bij particulieren, met beperkingen op het aantal personen en de totale waarde van de uitgifte over een bepaalde periode, en waarvoor specifieke uitvoerings-KB's van toepassing kunnen zijn. | | Kapitaalbescherming | Een mechanisme dat beoogt het kapitaal van de belegger te beschermen, vaak met een volledige bescherming op de vervaldag bij inschrijving tijdens de initiële periode, gebaseerd op een middelenverbintenis en prudentieel toezicht op de tegenpartij. | | Compartimentering | Een structuur binnen een ICB (fonds, Bevek of VBS) die de creatie van deelvermogens binnen eenzelfde rechtspersoon mogelijk maakt, elk met eigen werkingsregels, waarbij verrichtingen en verbintenissen aan specifieke compartimenten worden toegerekend en er impermeabiliteit tussen compartimenten geldt. | | PRIIPs-verordening | De verordening betreffende gestructureerde retailbeleggingsproducten en verzekeringsproducten, die de invoering van een Key Investor Document (KID) vereist en regels stelt aan de inhoud, het aansprakelijkheidsregime en de informatieverplichtingen voor deze producten. | | Product ban | Een maatregel waarbij toezichthouders tijdelijk bepaalde financiële activiteiten kunnen beperken of verbieden, of financiële instrumenten blijvend kunnen verbieden, wanneer er sprake is van een bedreiging voor de ordelijke werking van de markten, de financiële stabiliteit of de beleggersbescherming. |