Medical Technology Supplies

# 3D-printtechnieken voor voetorthesen 3D-printtechnieken voor voetorthesen Voetorthesen zijn essentieel voor het corrigeren van voetdeformiteiten en het verbeteren van de mobiliteit. Traditionele productiemethoden zijn vaak arbeidsintensief en tijdrovend. 3D-printtechnologie biedt een revolutionaire benadering voor het creëren van gepersonaliseerde en functionele orthesen. Dit document bespreekt de belangrijkste 3D-printtechnieken, materialen, printparameters en gerelateerde aspecten die relevant zijn voor de productie van voetorthesen. ## 1. 3D-printtechnieken voor voetorthesen Voor de productie van 3D geprinte zolen bestaan momenteel drie belangrijke technieken: FDM, SLS en MJF. Deze technieken verschillen in hun werkingsmechanisme, materiaalkeuze, precisie en kosteneffectiviteit. ### 1.1 Fused Deposition Modeling (FDM) FDM is een wijdverbreide en toegankelijke 3D-printtechniek waarbij gesmolten filament laag per laag wordt neergelegd. * **Kenmerken:** * Gesmolten filament wordt laag per laag neergelegd. * Toegankelijke en betaalbare techniek. * Compatibel met TPU-filamenten en flexibele materialen. * **Toepassingen:** * Ideaal voor prototypes of individuele correctiezolen. * Geschikt voor belt-printers voor continue productie, wat een natuurlijke kromming en goede hechting mogelijk maakt, vooral met TPU foam-filamenten. ### 1.2 Selective Laser Sintering (SLS) SLS maakt gebruik van een laser om poederdeeltjes, meestal van polyamide (PA11 of PA12), selectief te smelten en samen te sinteren. * **Kenmerken:** * Laser smelt poederdeeltjes (meestal PA11 of PA12). * Hoge precisie met een sterke homogene structuur. * Geen ondersteuningsmateriaal nodig, wat de ontwerpvrijheid vergroot. * Resulteert in een gladdere afwerking, maar tegen hogere kosten. * **Toepassingen:** * Typisch gebruikt voor medische toepassingen vanwege de precisie en sterkte. * Minder geschikt voor zachte TPU-types, hoewel er uitzonderingen bestaan zoals Ultrasint TPU 01. ### 1.3 Multi Jet Fusion (MJF) MJF, ontwikkeld door HP, combineert snelheid met detail door middel van warmte-activatie via inkjet-binding en poederfusie. * **Kenmerken:** * Warmte-activatie via inkjet-binding en poederfusie. * Zeer reproduceerbaar en efficiënt bij serieproductie. * Gebruikt onder andere TPU 88A Ultrasint. * Hogere investering, maar lagere variabiliteit in stijfheid in vergelijking met andere technieken. * **Toepassingen:** * Geschikt voor zoolseries met identieke instellingen, maar minder flexibel voor lokale aanpassingen door de gebruiker. ### 1.4 Parameters die de printkwaliteit beïnvloeden Diverse printparameters hebben een directe invloed op de kwaliteit en eigenschappen van de geprinte orthese: * **Nozzle-diameter:** Bepaalt het detailniveau van de print. * **Laagdikte:** Beïnvloedt de soepelheid en de oppervlakteafwerking. * **Printsnelheid:** Cruciaal voor hechting tussen lagen en het voorkomen van vervorming. * **Temperatuur:** Essentieel voor het vloei- en fusiegedrag van het materiaal. * **Lijnafstand (print spacing):** Bepaalt de densiteit en veerkracht van het materiaal. ### 1.5 Invloed van printoriëntatie De printoriëntatie, ook wel "layer direction" genoemd, bepaalt het mechanische gedrag van de orthese. Verticale lagen kunnen een risico op breuk met zich meebrengen, terwijl schuine lagen (zoals bij belt-printers) betere flexibiliteit kunnen bieden. De richting beïnvloedt het afrolgedrag en torsie, wat van belang is bij FDM-geprinte zolen. **Anisotropie** is het verschil in sterkte tussen de richting langs en dwars op de printlijnen. ## 2. Printmaterialen en biomechanisch gedrag De materiaalkeuze is fundamenteel voor het biomechanische gedrag en de functionaliteit van de voetorthese. ### 2.1 Materiaalgedrag: de fysische basis Belangrijke parameters voor materiaalgedrag zijn: * **Shore-hardheid:** De weerstand tegen indrukking. * **Elasticiteitsmodulus:** De weerstand tegen vervorming (stijfheid). * **Energiedissipatie:** Het vermogen om energie te absorberen. Hardheid en stijfheid zijn niet hetzelfde; stijfheid is afhankelijk van de structuur en dikte van het materiaal. Demping en terugvering bepalen het comfort, terwijl shearweerstand en wrijvingscoëfficiënt de huidbescherming beïnvloeden. > **Tip:** Het onderscheid tussen hardheid (weerstand tegen indrukking) en stijfheid (weerstand tegen vervorming) is cruciaal in het zoolontwerp. ### 2.2 Thermoplastisch Polyurethaan (TPU) TPU is een veelzijdig en populair materiaal voor orthopedische toepassingen vanwege zijn elastische, slijtvaste en veerkrachtige eigenschappen. * **Kenmerken:** * Beschikbaar in meerdere Shore A-hardheden (70–95). * Goede energieabsorptie bij belasting. * Bestand tegen vocht en oliën. * Kan zowel massief als in schuimvorm worden geprint. * **Varianten van TPU:** * **Varioshore TPU:** Variabele densiteit door microcelstructuur. * **TPU Foam:** Opgeblazen filament met luchtkamers voor lichtgewicht en demping. * **TPU Flex Air:** Licht, flexibel met een zachtere compressiecurve, dankzij luchtinsluitingen. > **Tip:** "Foam TPU" is geen aparte kunststof, maar een interne structuurverandering waarbij lucht wordt ingebracht. #### 2.2.1 TPU Foam TPU foam ontstaat door celvorming tijdens extrusie of 3D-printing, waarbij blowing agents worden toegevoegd die tijdens verhitting gasvorming veroorzaken, resulterend in microcellen. * **Proces:** Toevoegen van blowing agents (bv. azodicarbonamide, natriumbicarbonaat) leidt tot gasvorming (CO₂/N₂) tijdens verhitting, wat microcellen in het materiaal creëert. * **Regulatie:** Temperatuur, druk en debiet bepalen de celgrootte en dus het eindresultaat. #### 2.2.2 Verschil met EVA-foam Bij TPU-foam ontstaat het schuim tijdens de print of extrusie (actieve foaming). Bij EVA-foam gebeurt dit vooraf tijdens productie, door chemische expansie. EVA-foam heeft gesloten cellen met betere isolatie en lagere vochtopname, terwijl TPU-foam open of semi-open cellen heeft, wat zorgt voor meer ademend vermogen en dynamische compressie. TPU is over het algemeen veerkrachtiger elastisch, terwijl EVA meer dempend en rubberachtig is. ### 2.3 Fabricage en milieu-impact van TPU TPU wordt geproduceerd uit polyol, isocyanaat en additieven, vereist hoge temperaturen en weinig water, met lage emissies van vluchtige stoffen. Het is niet biologisch afbreekbaar, maar wel recyclebaar via herverwerking. Poeder- of filamentresten kunnen deels hergebruikt worden. > **Tip:** TPU is relatief milieuvriendelijk in vergelijking met veel andere schuimen. ### 2.4 Ethyleenvinylacetaat (EVA) EVA is een copolymeer van ethyleen en vinylacetaat dat licht, flexibel en waterbestendig is, met zeer goede schokabsorptie. * **Kenmerken:** * Licht, flexibel, waterbestendig. * Zeer goede schokabsorptie. * Moeilijk recyclebaar door vernetting. * **Productie:** Geproduceerd via pers- of gietprocessen. * **Nadelen:** Moeilijk duurzaam te produceren vanwege de chemische vernetting die hergebruik quasi onmogelijk maakt. ### 2.5 Polyamide 11 (PA11) PA11 is een biogebaseerd nylon, afkomstig uit ricinusolie, wat het een hernieuwbare bron maakt. * **Kenmerken:** * Afkomstig uit ricinusolie (hernieuwbare bron). * Hoge treksterkte en temperatuurbestendigheid. * Licht, slijtvast, chemisch stabiel. * Minder flexibel dan TPU. * **Toepassingen:** Gebruikt in SLS- en MJF-technieken, interessant voor stijvere zolen of componenten zoals hielcups. ### 2.6 TPU Ultrasint (SLS-materiaal van BASF) Dit materiaal, zoals TPU88A en TPU01, wordt geprint als poeder en resulteert in een homogene, vaste TPU-microstructuur. * **Kenmerken:** * Homogene, vaste TPU-microstructuur (compact, zeer consistent, hoge resolutie). * Mechanisch gedrag: sterk, duurzaam, hoge scheur- en vermoeiingssterkte, voorspelbaar elastisch. * Afwerking: strakker, nauwkeuriger, industriële kwaliteit. * **Toepassingen:** Ideaal voor functionele lattices, midsole-achtige structuren en medische orthoses met nauwkeurige stijfheidscontrole. ### 2.7 Toxiciteit en gebruiksveiligheid TPU en PA11 worden als huidvriendelijk beschouwd en bevatten geen ftalaten. EVA kan soms weekmakers bevatten, afhankelijk van de producent. Ventilatie is essentieel in klinische praktijken met FDM-printers om de operator te beschermen tegen temperatuur en dampen tijdens het printproces. De materialen zelf zijn veilig voor patiënten na afkoeling. Belang van CE- en REACH-certificering. ### 2.8 Milieu-impact samengevat * **EVA:** Energie-intensieve productie, weinig herbruikbaar. * **TPU:** Matige impact, herbruikbaar poeder/filament. Minimaal waterverbruik. * **PA11:** Lage impact, biogebaseerd. Minimaal waterverbruik. Er is een opkomst van bio-TPU's uit plantaardige bronnen. ## 3. Printparameters Printparameters bepalen het gedrag van de zool, zoals stijfheid, compressie, stabiliteit en precisie. Deze kunnen worden onderverdeeld in hardware-, materiaal- en procesparameters. ### 3.1 Hardware-parameters Dit zijn de inherente eigenschappen van de printer. * **Nozzle (printkop) diameter:** De breedte van de opening waar filament uit komt. Grotere nozzles geven sterkere, stijvere zolen en snellere prints; kleinere nozzles geven meer detail maar zwakkere layer bonding. * **Extruder type (direct drive vs. bowden):** De manier waarop filament naar de HotEnd wordt geduwd. Direct drive geeft betere controle over TPU en vermindert stringing. * **HotEnd-capaciteit:** Hoe snel en stabiel de HotEnd warmte kan leveren, cruciaal voor gelijkmatig smelten van TPU. * **Printbed oppervlak:** Type en coating van het printbed (bv. PEI, BuildTak, glas). Een goede bed-adhesie voorkomt kromtrekken. Bij belt printers gaat dit over een metalen transportband met PEI-coating. * **Bedverwarming:** De temperatuurregeling van het bouwplatform. Verhoogt laaghechting, vermindert warping en stabiliseert de zoolgeometrie. ### 3.2 Materiaal-parameters Dit zijn de instellingen gerelateerd aan het gebruikte materiaal. * **Nozzle-temperatuur:** De warmte waarmee TPU wordt geëxtrudeerd. Hogere temperaturen geven betere layer bonding, lagere temperaturen nettere details maar meer kans op delaminatie. * **Bed-temperatuur:** De warmte van het bouwplateau. Een optimale temperatuur verzekert stabiele voetcontouren tijdens de print. Typisch 40-60°C voor bed-adhesie. * **Flow rate (extrusion multiplier):** Hoeveel filament de extruder daadwerkelijk duwt ten opzichte van wat de slicer vraagt. Bepaalt de stevigheid van de zool. * **Cooling / fan speed:** Hoe hard de ventilator op de print blaast. Lage fan speed is beter voor layer bonding bij TPU; te veel cooling kan de zool broos maken. * **Retraction:** Het terugtrekken van filament om draden te vermijden. Bij TPU zo laag mogelijk houden om stringing of clogging te voorkomen. * **Printsnelheid (speed):** Hoe snel de printkop beweegt. Lagere snelheid geeft sterkere, homogenere zolen; hogere snelheid maakt TPU onvoorspelbaar. ### 3.3 Proces-parameters (Slicing) Dit zijn instellingen die de geometrische opbouw van de zool bepalen. * **Layer height:** De dikte van elke geprinte laag. Kleinere lagen zijn gladder maar minder sterk; grotere lagen verhogen sterkte en dempingstabiliteit. * **Infill-percentage:** Hoeveel van het binnenvolume gevuld wordt. Hogere infill leidt tot een stijvere zool, lagere infill tot meer demping en flex. #### 3.3.1 Wat is infill? Infill is de interne vulling tussen de buitenlagen van de print. Het bepaalt sterkte, veerkracht, gewicht en demping. Het wordt gedefinieerd door patroon, dichtheid en oriëntatie. Het kan worden vergeleken met trabeculair bot: veel lucht, weinig materiaal, toch sterk. #### 3.3.2 Infill functies in klinische context Infill bepaalt: * Compressiegedrag (comfort). * Schuifweerstand (shear-controle). * Veerkarakter (energieopslag). * Stabiliteit (torsiecontrole). De combinatie van structuren binnen één zool maakt gepersonaliseerde biomechanica mogelijk. Bijvoorbeeld, een diabeteszool vereist maximale drukspreiding en minimale shear (lagere infill-dichtheid met zachte gyroid), terwijl een sportzool terugvering vereist (dichtere lattice). #### 3.3.3 Infill-patroon Het interne patroon van de zool bepaalt de eigenschappen. * **Gyroid:** Geeft soepele en isotrope demping, combineert veerkracht en vormvastheid, flexibel in meerdere richtingen. * **Grid:** Is stijver. * **Triangle:** Robuust maar hard. ##### 3.3.3.1 Soorten infillstructuren Veelvoorkomende structuren zijn rectilineair, hexagon (honeycomb), gyroid, lattice, en rib- of wavepatronen. De gyroid is wiskundig elegant en biomechanisch relevant vanwege het continue oppervlak zonder zwakke verbindingspunten, wat zorgt voor veerkracht en vormvastheid. > **Tip:** Gyroiden gedragen zich als een 'veerkrachtig sponsweefsel' dat lokaal vervormt maar globaal zijn vorm behoudt, ideaal voor zolen die zowel steun als dynamiek vereisen. * **Walls / perimeters:** Het aantal buitenste ringen van de print. Meer walls zorgen voor betere vormvastheid en zijdelingse stabiliteit, wat de zool stijver en duurzamer maakt. Meestal tussen 2 en 4 walls voor zolen. * **Top & bottom layers:** De dichte schichten boven en onder de infill. Voldoende lagen zorgen voor betere drukverdeling. * **Shell thickness:** Walls × line width = totale zijdelingse schil. Verhoogt de laterale rigiditeit en stabiliteit. * **Supports:** Tijdelijke structuren onder overhangs. * **Brim / skirt / raft:** Randstructuren om de print te stabiliseren, vooral belangrijk om warping te voorkomen. ### 3.4 Printoriëntatie De oriëntatie van de printlijnen beïnvloedt de sterkte en flexibiliteit. Een longitudinaal patroon geeft meer zijdelingse beweging, terwijl een transversaal patroon meer voor-achterwaartse beweging biedt. Schuine lagen, zoals bij belt-printers, zijn relevant voor de natuurlijke afrol en torsiesturing van de achtervoet. ### 3.5 "Densiteiten" > Functionele compressieprofielen De termen "hardheid" en "densiteit" worden gebruikt om functionele compressieprofielen te beschrijven, die niet direct overeenkomen met infillpercentages of Shore-hardheid van traditionele materialen. Bij 3D-geprinte TPU-zolen bepaalt de geometrie (structuur) de compressie en demping, in tegenstelling tot EVA waar het materiaal zelf de demping bepaalt. > **Voorbeeld:** Een 3D-geprinte TPU-zool met een hoge "densiteit" (dichtere infill of specifieke structuur) voelt mogelijk harder aan dan een TPU-materiaal met een hoge Shore-hardheid, omdat de structuur de weerstand tegen vervorming dicteert. ## 4. Van drukdata naar printparameters Moderne voetorthesen worden ontworpen op basis van meetbare druk- en krachtdata, wat een verschuiving betekent van intuïtieve correctie naar een datagestuurde benadering. ### 4.1 Drukmeting als uitgangspunt Dynamische drukplaten meten de plantaire belasting, met aandacht voor timing en piekdrukzones. Analyse van gemiddelde druk, contactduur en krachtverloop vertaalt zich naar risicopunten (ulcus, overbelasting). Deze data vormen de input voor CAD-software. ### 4.2 Digitale workflow: van scan tot parameter De workflow omvat doorgaans: 1. 3D-scan of voetmodel. 2. Overlay van drukdata op de voetvorm. 3. CAD-design met specifieke zones (hiel, middenvoet, voorvoet). 4. Lokale toekenning van printparameters. 5. Export naar slicer met bijhorende instellingen. Moderne software koppelt drukdata direct aan geometrische aanpassingen. ### 4.3 Van drukwaarde naar materiaalrespons Overgangszones creëren vloeiende drukverdeling. Alternatief is het variëren van wanddikte of ribrichting. "Load-to-stiffness mapping" is een systeem waarbij drukkrachten numeriek worden vertaald naar structurele parameters, wat resulteert in zolen die biomechanisch reageren op belasting. > **Tip:** Podologen creëren met deze technologie geen vaste vorm, maar een "formule" voor een dynamisch reagerende orthese. ### 4.4 Klinische toepassingen * **Diabetesvoet:** Drukverlaging onder de MTPG's (metatarsofalangeale gewrichten). * **Sportzool:** Energieopslag bij de afrolfase, terugverend karakter in de achtervoet. * **Functionele Hallux Limitus:** Een "soepelere" eerste straal. * **Pijnklachten thv de hiel:** Gerichte demping en belastingverdeling. Drukdata dient niet alleen voor drukvermindering ("offloading"), maar ook om prestatie te optimaliseren (energiebeheer, stabiliteit). ## 5. Afwerking en covers De coverlaag is essentieel voor zowel biomechanisch als sensorisch comfort en interactie met de huid. ### 5.1 Functie van de coverlaag * Beschermt de zool tegen slijtage en vocht. * Verbetert comfort en temperatuurgevoel. * Vermindert schuifkrachten tussen huid en zool. * Bepalend voor druk- en wrijvingsgedrag. * Kan therapeutisch gekozen worden (shear-reductie, demping). ### 5.2 Veelgebruikte covermaterialen * **EVA-toplaag:** Goedkoop, zacht, maar slijt snel. * **PPT / Diafoam:** Gesloten-cellig schuim met shear-reductie. * **Poron / urethaanschuim:** Sterk dempend, energie-absorberend. * **Teflon-laminaat:** Extreem lage wrijvingscoëfficiënt. ### 5.3 Shearreductie en wrijvingscontrole Shear is de tangentiële kracht parallel aan het huidoppervlak, veroorzaakt door voetrotatie, afrol of schuiven in schoeisel. De cover bepaalt de wrijvingscoëfficiënt ($\mu$). Een lagere $\mu$ vermindert huidstress, maar kan ook stabiliteit verminderen. Er is een balans nodig tussen glijden en grip. ### 5.4 Adhesie en duurzaamheid TPU en EVA hechten moeilijk door verschillende polariteit. Hechtversterking kan via primer of thermische bonding plaatsvinden. Mechanische hechting door een ruw oppervlak verbetert de duurzaamheid. Covers slijten meestal vóór de zool en moeten daarom makkelijk vervangbaar zijn (vervanging circa 6-12 maanden). ## 6. Regelgeving en duurzaamheid Het ontwerpen van voetorthesen vereist aandacht voor medische regelgeving en ecologische grenzen. ### 6.1 MDR: Medische Hulpmiddelenverordening De MDR (EU 2017/745) bepaalt de eisen voor medische hulpmiddelen. Podologische zolen vallen onder maatwerk-hulpmiddelen, klasse I. Vereist zijn: traceerbaarheid, patiëntspecifieke documentatie en CE-markering. De podoloog is eindverantwoordelijk voor de klinische toepassing. > **Tip:** De podoloog is niet slechts een gebruiker, maar de fabrikant van een maatwerkproduct en dient derhalve de patiëntspecifieke documentatie bij te houden. #### 6.1.1 MDR (Medical Device Regulation): vereiste documenten * Patiëntfiche met klinische gegevens. * Ontwerp- en materiaalbeschrijving. * Traceerbaar uniek identificatienummer. * Risicoanalyse en conformiteitsverklaring. * Bewaartermijn: minimaal 10 jaar na aflevering. ### 6.2 GDPR: Gegevensbescherming 3D-scans en plantaire drukmetingen worden beschouwd als biometrische persoonsgegevens en vallen onder de GDPR. Opslag vereist geïnformeerde toestemming, en bestanden moeten versleuteld of beveiligd worden opgeslagen en alleen gedeeld worden met erkende leveranciers. ### 6.3 Rol van leverancier en podoloog De leverancier is producent van hardware/software, terwijl de podoloog de klinisch verantwoordelijke en eindfabrikant is. Er is een duidelijke taakverdeling vereist: de leverancier verzorgt CE- en materiaaldocumentatie, en de podoloog voegt de patiëntspecifieke analyse toe. De samenwerking is een gedeelde verantwoordelijkheid waarbij de leverancier technische veiligheid garandeert en de podoloog de medische geschiktheid bepaalt. ## 7. Toekomst en innovatie 3D-printing is de start van een nieuw paradigma in podologie, waarin ontwerpers van functionaliteit een cruciale rol spelen. ### 7.1 Nieuwe filamenten en schuimen Ontwikkelingen omvatten bio-gebaseerde TPU's, recyclebare filamenten met gesloten productieketens, hybride materialen, expanding foams met gecontroleerde celstructuur, en nanogevulde polymeren. ### 7.2 Smart materials en sensortechnologie Geïntegreerde druksensoren, piëzoresistieve TPU's, verbinding met smartphone-apps voor data logging en feedback, en adaptieve zolen die reageren op belasting met vormverandering, openen nieuwe mogelijkheden voor revalidatie, sportanalyse en diabeteszorg. Dit markeert het begin van "smart orthoses". ### 7.3 Kunstmatige intelligentie in ontwerp AI-algoritmes kunnen optimale zoolontwerpen genereren op basis van machine learning op druk- en gangdata. Zelflerende systemen verbeteren correcties per patiënt, waarbij de podoloog de rol van eindverantwoordelijke interpretator behoudt. Sommige CAD-platforms gebruiken AI al voor ontwerpvoorstellen, waarbij de podoloog fungeert als kwaliteitsbewaker. --- # Printmaterialen en biomechanisch gedrag Dit gedeelte verkent de eigenschappen van verschillende materialen die gebruikt worden voor 3D-geprinte zolen, met een focus op Thermoplastisch Polyurethaan (TPU) en Ethyleenvinylacetaat (EVA), en bespreekt de biomechanische aspecten zoals hardheid, stijfheid, demping en terugvering. ## 2. Printmaterialen en biomechanisch gedrag ### 2.1 Materiaalgedrag: de fysische basis De belangrijkste fysische parameters die het gedrag van materialen voor zolen bepalen zijn: * **Shore-hardheid:** Weerstand tegen indrukking. * **Elasticiteitsmodulus:** Maat voor stijfheid, de weerstand tegen vervorming. * **Energiedissipatie:** Het vermogen van een materiaal om energie te absorberen. Het onderscheid tussen **hardheid** (weerstand tegen indrukking) en **stijfheid** (weerstand tegen vervorming) is cruciaal in zoolontwerp. Deze eigenschappen zijn afhankelijk van zowel de materiaalsamenstelling als de structuur en dikte. Verder zijn de volgende eigenschappen relevant: * **Demping en terugvering:** Bepalen het comfort van de zool. * **Shearweerstand en wrijvingscoëfficiënt:** Belangrijk voor de bescherming van de huid tegen wrijving en schuifkrachten. ### 2.2 Thermoplastisch polyurethaan (TPU) TPU is een veelzijdig materiaal voor moderne zolen, bekend om zijn: * **Elasticiteit, slijtvastheid en veerkracht.** * **Variabele Shore A-hardheden:** Beschikbaar in een reeks van 70 tot 95. * **Goede energieabsorptie:** Effectief bij belasting. * **Bestandheid tegen vocht en oliën.** TPU kan in **massieve** vorm worden toegepast, of als **schuim**. Foam-TPU's zijn adaptieve polymeren die door gecontroleerde uitzetting hun dichtheid en dus de Shore-hardheid kunnen moduleren. Ze combineren de rek- en scheurweerstand van TPU met de veerkracht van EVA. #### 2.2.1 Varianten van TPU Er zijn verschillende varianten van TPU die specifiek zijn ontworpen voor orthopedische toepassingen: * **VarioShore TPU:** Maakt gebruik van een microcelstructuur om variabele dichtheid te bereiken. * **TPU Foam:** Verwerkt luchtkamers in het materiaal door middel van gecontroleerde uitzetting van het filament, wat resulteert in een lager gewicht en verbeterde veerwerking. * **TPU Flex Air:** Ontworpen voor een lichte, flexibele toepassing met een zachtere compressiecurve, eveneens dankzij luchtinsluitingen. Het principe van "foam TPU" is geen aparte kunststof, maar een aangepaste interne structuur waarbij lucht wordt geïntroduceerd via gecontroleerde gasinjectie of geëxpandeerd filament. #### 2.2.2 TPU foam productie TPU foam ontstaat tijdens het print- of extrusieproces door de toevoeging van blowing agents (zoals azodicarbonamide, sodium bicarbonate, of thermisch actieve polymeren). Tijdens verhitting ontstaat gas (CO₂/N₂), wat leidt tot de vorming van microcellen in het materiaal. Dit verlaagt de dichtheid en zorgt voor een zachter gevoel. Een precieze controle van temperatuur, druk en debiet is essentieel voor het bepalen van de celgrootte. #### 2.2.3 Verschil met EVA-foam Het schuimvormingsproces verschilt tussen TPU en EVA: * **TPU foam:** Actieve foaming tijdens printen/extrusie (in-situ foaming). * **EVA foam:** Voorafgaande schuimvorming tijdens platenproductie in een mal of oven door chemische expansie. EVA-foam heeft doorgaans gesloten cellen, wat zorgt voor betere isolatie en lagere vochtopname. TPU-foam daarentegen heeft open of semi-open cellen, wat resulteert in een meer ademend en dynamisch compressiegedrag. Over het algemeen wordt TPU omschreven als meer "verend elastisch", terwijl EVA meer "dempings-rubberachtig" aanvoelt. #### 2.2.4 Fabricage en milieu-impact van TPU De productie van TPU vereist specifieke omstandigheden: * **Grondstoffen:** Gemaakt uit polyol, isocyanaat en additieven. * **Productiecondities:** Vereist hoge temperatuur met minimaal waterverbruik. * **Emissies:** Lage uitstoot van vluchtige stoffen. * **Recyclebaarheid:** Niet biologisch afbreekbaar, maar wel recyclebaar via industriële herverwerking. Poeder- of filamentresten kunnen deels hergebruikt worden. TPU wordt beschouwd als relatief milieuvriendelijker dan veel andere schuimsoorten, zoals polyurethaanschuim. De recyclingmogelijkheden zijn echter beperkt tot industriële processen. ### 2.3 EVA: Ethyleenvinylacetaat EVA is een veelgebruikt klassiek zoolmateriaal, dat gekenmerkt wordt door: * **Samenstelling:** Een copolymeer van ethyleen en vinylacetaat. * **Eigenschappen:** Lichtgewicht, flexibel en waterbestendig. * **Schokabsorptie:** Biedt zeer goede schokabsorptie. * **Recyclebaarheid:** Moeilijk recyclebaar vanwege vernetting. De populariteit van EVA berust op het comfortgevoel dat het biedt, ondanks de uitdagingen op het gebied van duurzame productie en hergebruik door de chemische vernetting. ### 2.4 PA11: Biogebaseerd nylon PA11 is een innovatief materiaal dat duurzaamheid combineert met structurele sterkte: * **Herkomst:** Afkomstig uit ricinusolie, een hernieuwbare bron. * **Eigenschappen:** Hoge treksterkte, temperatuurbestendigheid, lichtgewicht, slijtvast en chemisch stabiel. * **Flexibiliteit:** Minder flexibel dan TPU. * **Toepassing:** Gebruikt in Selective Laser Sintering (SLS) en Multi Jet Fusion (MJF) printtechnieken. PA11 is bijzonder interessant voor stijvere zolen of componenten zoals hielcups. ### 2.5 TPU Ultrasint (SLS-materiaal van BASF) TPU Ultrasint, zoals TPU88A en TPU01, wordt geprint als poeder en biedt een andere set eigenschappen: * **Structuur:** Homogene, vaste TPU-microstructuur zonder schuimvorming. Dit resulteert in een compacte, zeer consistente structuur met hoge resolutie. * **Mechanisch gedrag:** Sterk, duurzaam, met een hoge scheur- en vermoeiingssterkte en voorspelbaar elastisch gedrag. * **Afwerking:** Levert een strakkere, nauwkeurigere en industriële afwerking op. * **Toepassing:** Ideaal voor functionele lattices, midsole-achtige structuren en medische orthoses met zeer nauwkeurige stijfheidscontrole. ### 2.6 Toxiciteit en gebruiksveiligheid Bij het kiezen en gebruiken van printmaterialen voor zolen zijn er aspecten van toxiciteit en veiligheid te overwegen: * **Huidvriendelijkheid:** TPU en PA11 worden als huidvriendelijk beschouwd en bevatten geen ftalaten. EVA kan echter soms weekmakers bevatten, afhankelijk van de producent. * **Certificeringen:** Het belang van CE- en REACH-certificering voor medische hulpmiddelen. * **Printproces:** Het printproces zelf, met verhoogde temperaturen en dampen, brengt risico's met zich mee voor de operator. Goede ventilatie is essentieel, met name in klinische praktijken die gebruik maken van FDM-printers. Na afkoeling zijn de materialen veilig voor patiënten. ### 2.7 Milieu-impact samengevat Een overzicht van de milieu-impact van de meest voorkomende materialen: * **EVA:** Energie-intensieve productie en beperkte herbruikbaarheid. * **TPU:** Matige milieu-impact, met de mogelijkheid tot hergebruik van poeder en filament. Het waterverbruik is minimaal. Opkomst van bio-TPU's uit plantaardige bronnen verbetert de duurzaamheid. * **PA11:** Lage milieu-impact door het biogebaseerde karakter. Het waterverbruik bij de productie van TPU en PA11 is minimaal. > **Tip:** Het is belangrijk om bij het selecteren van materialen rekening te houden met zowel de functionele eisen van de zool als de milieu-impact, en te zoeken naar duurzame alternatieven zoals bio-TPU's. --- Dit is een samenvatting gebaseerd op de aangeleverde tekst. Voor een dieper begrip van specifieke materialen en hun gedrag, raadpleeg verdere literatuur en technische specificaties van materiaalfabrikanten. --- # Printparameters en hun invloed op de zoolstructuur Dit onderdeel duikt diep in de specifieke parameters van 3D-printen die de uiteindelijke kwaliteit, het gedrag en de biomechanische eigenschappen van een geprinte zool bepalen, inclusief hardware-, materiaal- en procesparameters. ### 3.1 Soorten printparameters De printparameters kunnen grofweg worden ingedeeld in drie categorieën: hardwareparameters, materiaalparameters en procesparameters. Deze parameters bepalen gezamenlijk de uiteindelijke stijfheid, compressie, stabiliteit en precisie van de zool. #### 3.1.1 Hardware-parameters Dit zijn de fysieke eigenschappen van de 3D-printer zelf. * **Nozzle-diameter:** De breedte van de opening waar het filament uitkomt (bv. $0.4$, $0.6$, $0.8$ mm). Grotere diameters resulteren in sterkere, stijvere zolen en snellere prints, terwijl kleinere diameters meer detail bieden maar de hechting tussen lagen kunnen verminderen. * **Extruder type (direct drive vs. Bowden):** De methode waarmee filament naar de hotend wordt geduwd. Direct drive biedt betere controle, wat cruciaal is voor flexibele materialen zoals TPU, en vermindert stringing en inconsistentie. * **HotEnd-capaciteit:** De snelheid en stabiliteit waarmee de hotend warmte kan leveren. Dit is essentieel voor het gelijkmatig smelten van TPU en het produceren van sterke, homogene zolen. * **Printbed oppervlak:** Het type en de coating van het bouwplatform (bv. PEI, BuildTak, glas). Bij continu lopende bandprinters gaat het om een metalen band met een PEI-coating. Een goede hechting van het printbed voorkomt kromtrekken en mislukte prints. * **Bedverwarming:** De temperatuurregeling van het bouwplatform. Dit verhoogt de laaghechting, vermindert warping en stabiliseert de zoolgeometrie tijdens het printen. #### 3.1.2 Materiaal-parameters Dit zijn instellingen gerelateerd aan het te printen materiaal. * **Nozzle-temperatuur:** De temperatuur waarmee het filament wordt geëxtrudeerd. Een hogere temperatuur bevordert de hechting tussen lagen, terwijl een lagere temperatuur zorgt voor nettere details maar een verhoogd risico op delaminatie. * **Bed-temperatuur:** De temperatuur van het bouwplateau. Een te lage temperatuur kan leiden tot loskomen van de print, terwijl een optimale temperatuur zorgt voor stabiele voetcontouren tijdens het printen. Een typische bedtemperatuur voor hechting ligt tussen $40$ en $60$ graden Celsius. * **Flow rate (extrusion multiplier):** De hoeveelheid filament die de extruder daadwerkelijk duwt in verhouding tot wat de slicer aanvraagt. Deze parameter is cruciaal voor het compressiegedrag van de zool; een te lage flow rate kan leiden tot holle en instabiele structuren, terwijl een te hoge flow rate resulteert in massieve en potentieel te stijve zolen. * **Cooling / fan speed:** De snelheid van de ventilator die de geprinte laag koelt. Bij TPU is een lage ventilatorsnelheid gunstig voor een betere laaghechting. Te veel koeling kan de zool broos en ongelijkmatig maken. * **Retraction:** Het terugtrekken van filament om "stringing" (draadvorming) te voorkomen. Bij TPU moet dit zo laag mogelijk worden ingesteld om stringing of verstopping (clogging) te vermijden. * **Printsnelheid (speed):** De snelheid waarmee de printkop beweegt tijdens extrusie. Een lagere snelheid resulteert in sterkere en homogenere zolen, terwijl een hogere snelheid het gedrag van TPU onvoorspelbaar kan maken. #### 3.1.3 Proces-parameters (Slicing) Dit zijn instellingen die worden geconfigureerd in de slicer-software. * **Layer height:** De dikte van elke geprinte laag. Kleinere lagen zorgen voor een gladder oppervlak, maar verminderen de sterkte. Grotere lagen verhogen de sterkte en de stabiliteit van de demping. * **Infill-percentage:** Het percentage van het interne volume dat wordt gevuld met materiaal. Een hoger infill-percentage leidt tot een stijvere zool, terwijl een lager percentage meer demping en flexibiliteit biedt. > **Tip:** Het infill-percentage is een sleutelparameter om de mechanische eigenschappen van de zool te moduleren. Een lager percentage is vaak wenselijk voor comfort en demping, terwijl een hoger percentage nodig is voor structurele ondersteuning en stijfheid. ##### 3.1.3.1 Wat is infill? Infill verwijst naar de interne vulling tussen de buitenlagen van een 3D-print. Het bepaalt de sterkte, veerkracht, het gewicht en de demping van het object. Infill wordt gedefinieerd door het patroon, de dichtheid en de oriëntatie. Het kan vergeleken worden met trabeculair bot: veel lucht, weinig materiaal, maar toch sterk. ##### 3.1.3.2 Infill functies in klinische context Infill speelt een cruciale rol in het biomechanisch gedrag van de zool: * **Compressiegedrag:** Bepaalt het comfort onder belasting. * **Schuifweerstand (shear-controle):** Beïnvloedt hoe de voet over de zool beweegt. * **Veerkarakter:** Cruciaal voor energieopslag en terugvering. * **Stabiliteit (torsiecontrole):** Draagt bij aan de stabiliteit van de achtervoet en het algemene afrolgedrag. Door structuren binnen één zool te combineren, kan een gepersonaliseerde biomechanica worden bereikt. Bijvoorbeeld, een diabeteszool vereist maximale drukspreiding en minimale shear, wat kan worden bereikt met een lagere infill-dichtheid en een gyroïde patroon. Een sportzool kan baat hebben bij meer terugvering door een dichtere lattice structuur. ##### 3.1.3.3 Infill-patroon Het patroon van de infill bepaalt de interne structuur en daarmee de eigenschappen van de zool. * **Gyroid:** Biedt soepele en isotrope demping, flexibel in meerdere richtingen en combineert veerkracht met vormvastheid. Dit patroon wordt vaak beschouwd als superieur vanwege het continue oppervlak zonder zwakke verbindingspunten, wat stressconcentratie vermindert. Gyroiden gedragen zich als een veerkrachtig sponsweefsel dat lokaal vervormt maar globaal zijn vorm behoudt. * **Grid:** Levert een stijvere structuur. * **Triangle:** Biedt een robuuste, maar harde vulling. * **Rectilineair:** Rechte lijnen, snel te printen. * **Hexagon (honeycomb):** Sterk en isotroop gedrag. * **Lattice:** Driedimensionale netwerken, vaak parametrisch ontworpen voor specifieke functies. * **Rib- of wavepatronen:** Gericht op gecontroleerde buiging. > **Tip:** De gyroidstructuur is biomechanisch zeer relevant omdat het geen scherpe hoeken heeft, wat stressconcentratie vermindert. Dit resulteert in een betere energieopslag en terugvering bij het afrollen van de voet. ##### 3.1.3.4 Walls / perimeters Dit zijn de buitenste ringen van de print. Meer walls zorgen voor betere vormvastheid en zijdelingse stabiliteit, wat de zool stijver en duurzamer maakt, maar de elasticiteit voor laterale vervorming vermindert. Voor zolen worden meestal $2$ tot $4$ walls gebruikt. ##### 3.1.3.5 Top & bottom layers Dit zijn de dichte lagen boven en onder de infill. Voldoende lagen zorgen voor een betere drukverdeling en voorkomen voelbare ribbels op het oppervlak. ##### 3.1.3.6 Shell thickness De totale dikte van de zijdelingse schil, berekend als walls vermenigvuldigd met de line width. Dit verhoogt de laterale rigiditeit en stabiliteit van de zool. ##### 3.1.3.7 Supports Tijdelijke structuren die nodig zijn om overhangende delen van de print te ondersteunen tijdens het printen. ##### 3.1.3.8 Brim / skirt / raft Randstructuren rond de print die helpen bij de stabiliteit van het object op het printbed, voornamelijk om warping (kromtrekken) te voorkomen bij grotere objecten. #### 3.1.4 Printoriëntatie De oriëntatie van de printlijnen (laagrichting) heeft een aanzienlijke invloed op de sterkte en flexibiliteit van de zool. * **Longitudinale patronen:** Leiden tot meer zijdelingse beweging. * **Transversale patronen:** Bieden meer weerstand tegen voor-achterwaartse beweging. * **Schuine lagen (zoals bij belt-printers):** Bootsen de natuurlijke afrolbeweging van de voet na en zijn relevant voor torsiesturing en stabiliteit van de achtervoet. Anisotropie verwijst naar het verschil in sterkte tussen de richting langs en dwars op de printlijnen. > **Tip:** De printoriëntatie is cruciaal voor het beheersen van torsie en stabiliteit, met name in de achtervoet. #### 3.1.5 "Densiteiten" > functionele compressieprofielen De term "densiteit" bij 3D-geprinte zolen is complexer dan bij traditionele materialen. In plaats van een directe correlatie met Shore-hardheid, is de perceptie van hardheid bij TPU-lattices een samenspel van geometrie, materiaal en printinstellingen. Waarden zoals extra hard ($40$), hard ($30$), normaal ($24$), zacht ($21$) en extra zacht ($14$) vertegenwoordigen functionele compressieprofielen in plaats van een fysieke dichtheid of infill-percentage. Het verschil tussen 3D-geprint TPU en EVA (ethyleenvinylacetaat) in termen van gevoel is significant. Puur TPU is intrinsiek harder dan de meeste EVA-zolen. De compressie en het dempende effect van een 3D-geprinte TPU-zool worden voornamelijk gecreëerd door de geometrie van de structuur, niet door het materiaal op zich. Bij EVA bepaalt het materiaal de demping; bij 3D-geprint TPU bepaalt de structuur de demping. #### 3.1.6 Variatie in stijfheid en compressie De combinatie van infill-percentage, infill-patroon en layer height maakt het mogelijk om de stijfheid en compressie lokaal aan te passen. Dit opent deuren naar het creëren van zolen met gedifferentieerde zones die specifieke biomechanische functies vervullen, zoals het bieden van meer demping in de hiel of meer stabiliteit in de middenvoet. ### 3.2 Invloed op de zoolstructuur De hierboven genoemde printparameters hebben directe gevolgen voor de uiteindelijke zoolstructuur en de daarmee samenhangende biomechanische eigenschappen: * **Detailniveau:** Bepaald door de nozzle-diameter en de nauwkeurigheid van de printer. Kleinere nozzles maken fijnere details en complexere structuren mogelijk. * **Soepelheid en oppervlak:** Beïnvloed door de laagdikte. Dunnere lagen leiden tot een gladder oppervlak, terwijl dikkere lagen meer textuur kunnen introduceren en potentieel bijdragen aan de demping. * **Hechting en vervorming:** Gevoelig voor printsnelheid en temperaturen. Optimale instellingen zorgen voor sterke hechting tussen lagen en minimaliseren vervorming. * **Vloei- en fusiegedrag:** Gedomineerd door de extrusietemperatuur. Een correcte temperatuur zorgt voor een goede smelting en fusie van het materiaal, wat essentieel is voor de integriteit van de zool. * **Dichtheid en veerkracht:** Sterk afhankelijk van het infill-percentage en infill-patroon. Een hogere dichtheid en specifieke patronen zoals de gyroid kunnen leiden tot verhoogde veerkracht en een meer gecontroleerde compressie. ### 3.3 Slicing parameters: Verder dan infill Naast infill zijn er andere belangrijke slicing parameters die de zoolstructuur beïnvloeden: * **Walls/perimeters:** Bepalen de zijdelingse stabiliteit en vormvastheid. * **Top & bottom layers:** Zorgen voor een goede drukverdeling en afwerking van het oppervlak. * **Shell thickness:** Verhoogt de laterale rigiditeit. * **Supports:** Noodzakelijk voor het printen van overhangende delen. * **Brim/skirt/raft:** Verbeteren de hechting aan het printbed en voorkomen warping. ### 3.4 Printoriëntatie en mechanisch gedrag De oriëntatie van de printlagen beïnvloedt direct de mechanische eigenschappen, zoals sterkte en flexibiliteit. Een "layer direction" die meer longitudinaal is, kan leiden tot meer zijdelingse beweging, terwijl een transversale richting meer stabiliteit biedt. Schuine lagen, zoals die gecreëerd worden door belt-printers, bieden een meer natuurlijke afrol en betere flexibiliteit, wat de torsiesturing en stabiliteit van de achtervoet ten goede komt. ### 3.5 "Densiteiten" en functionele compressieprofielen De waarden die functionele compressieprofielen aangeven (bv. $40-14$ eenheden) zijn niet direct vergelijkbaar met Shore-hardheid. In plaats daarvan vertegenwoordigen ze hoe de zool reageert op druk. Het materiaal (TPU) is op zichzelf vaak harder dan traditionele zoolmaterialen zoals EVA. De zachtheid en demping die men ervaart bij een 3D-geprinte zool worden primair bepaald door de architectuur en geometrie die tijdens het printproces wordt gecreëerd. De 3D-structuur, met name bij lattice-ontwerpen, is verantwoordelijk voor de compressie en dus voor het dempende effect. ### 3.6 Van drukdata naar printparameters Moderne podologische praktijken gebruiken drukcensoren om de belasting op de voet te meten. Deze dynamische drukplaatgegevens, die piekdrukzones, contactduur en krachtverloop vastleggen, worden vervolgens vertaald naar specifieke printparameters. Dit proces omvat het overleggen van drukdata op een 3D-voetmodel, het ontwerpen van de zool in CAD-software met specifieke zones, en het lokaal toekennen van aangepaste printparameters. * **Load-to-stiffness mapping:** Een systeem waarbij drukkrachten numeriek worden vertaald naar structurele parameters. Dit resulteert in zolen die biomechanisch reageren op belasting. * **Klinische toepassingen:** * **Diabetesvoet:** Drukverlaging onder specifieke drukpunten (bv. MTPG's). * **Sportzolen:** Optimaliseren van energieopslag en terugvering tijdens de afrolfase, met een "terugverend karakter in de achtervoet". * **Functionele Hallux Limitus:** Creëren van een "soepele" eerste straal. * **Hielpijn:** Verbeteren van demping en belastingverdeling. Drukdata is niet alleen voor "offloading", maar ook voor het optimaliseren van prestaties, zoals energiebeheer en stabiliteit. --- # Van drukdata naar gepersonaliseerde printparameters Dit deel beschrijft de workflow van het omzetten van biomechanische informatie, zoals drukmetingen, naar concrete printparameters voor het ontwerpen van gepersonaliseerde zolen, waarbij de rol van CAD-software en de analyse van drukwaarden centraal staan. ### 4.1 De digitale workflow van scan tot parameter De creatie van een 3D-geprinte zool is een proces dat begint met het verzamelen van specifieke patiëntgegevens en deze vertaalt naar configureerbare printinstellingen. #### 4.1.1 Drukmeting als uitgangspunt Dynamische drukplaten zijn essentieel voor het vastleggen van de plantaire belasting tijdens het lopen. Analyse van deze data focust op de timing, piekdrukzones, gemiddelde druk, contactduur en het krachtverloop. Deze informatie wordt gebruikt om risicopunten, zoals ulcusvorming of overbelasting, te identificeren en dient als directe input voor de CAD-software. #### 4.1.2 Data-overlay en CAD-design Het proces start typisch met een 3D-scan van de voet of een bestaand voetmodel. Over deze geometrische basis wordt de drukdata gevisualiseerd. Vervolgens wordt de zool digitaal ontworpen in CAD-software, waarbij de voet wordt opgedeeld in functionele zones (hiel, middenvoet, voorvoet). Aan deze zones kunnen vervolgens specifieke printparameters worden toegekend, wat leidt tot een lokale, aangepaste mechanische respons. #### 4.1.3 Vertaling naar materiaalrespons en printinstellingen Het doel is om de gemeten drukken en krachten te vertalen naar structurele parameters die de printer kan begrijpen en uitvoeren. Dit proces, ook wel "load-to-stiffness mapping" genoemd, stelt ontwerpers in staat om zolen te creëren die biomechanisch adequaat reageren op de belasting. Dit resulteert in een gepersonaliseerde, aanpasbare mechanische respons van de zool. > **Tip:** Moderne softwarefaciliteert de directe koppeling tussen drukdata en geometrische aanpassingen in het ontwerp, wat de personalisatie van zolen aanzienlijk verbetert. #### 4.1.4 Klinische toepassingen en gepersonaliseerde biomechanica De drukdata wordt gebruikt om zolen te ontwerpen die specifiek inspelen op klinische behoeften. Voorbeelden hiervan zijn: * **Diabetesvoet:** Drukverlaging onder de metatarsale koppen (MTPG's) om ulcusvorming te voorkomen. * **Sportzolen:** Optimalisatie van energieopslag tijdens de afrolfase door een "terugverend karakter" in de achtervoet te creëren. * **Functionele Hallux Limitus:** Het creëren van een "soepelere" eerste straal voor verbeterde biomechanica. * **Hielpijn:** Gerichte demping en belastingverdeling om pijnklachten te verminderen. Drukdata is niet alleen cruciaal voor "offloading" (drukvermindering), maar ook voor het optimaliseren van prestaties door middel van energiebeheer en stabiliteit. #### 4.1.5 Van drukwaarde naar functionele compressieprofielen De omzetting van drukwaarden naar zoolstructuur en printparameters is complex. Het vereist een diepgaand begrip van hoe geometrie, materiaal en printinstellingen samenwerken om de gewenste mechanische respons te verkrijgen. In plaats van een vaste vorm, wordt een "formule" gecreëerd die de interactie tussen de voet en de ondergrond reguleert. De uitkomst is een zool met lokaal aangepaste stijfheid, compressie, stabiliteit en precisie. ### 4.2 De rol van CAD-software en parameters CAD-software fungeert als de brug tussen de biomechanische data en de technische specificaties voor de 3D-printer. Het stelt de gebruiker in staat om de interne architectuur van de zool te ontwerpen, wat direct invloed heeft op het gedrag ervan. #### 4.2.1 Indeling van printparameters Printparameters worden doorgaans onderverdeeld in drie categorieën: 1. **Hardware-parameters:** Eigenschappen van de 3D-printer zelf (bv. nozzle-diameter, extruder type). 2. **Materiaal-parameters:** Eigenschappen van het printmateriaal en hoe deze reageert op printomstandigheden (bv. nozzle-temperatuur, flow rate). 3. **Proces-parameters (Slicing):** Instellingen die bepalen hoe de zool laag voor laag wordt opgebouwd (bv. layer height, infill-percentage). #### 4.2.2 Essentiële proces-parameters voor zoolontwerp Specifieke proces-parameters zijn van cruciaal belang voor het functionele gedrag van 3D-geprinte zolen: * **Layer height (laagdikte):** Kleine lagen resulteren in een gladder oppervlak maar kunnen de sterkte verminderen. Grotere lagen verhogen de sterkte en stabiliteit van de demping. * **Infill-percentage:** Bepaalt de interne vulling van de zool. Een hogere infill leidt tot een stijvere zool, terwijl een lagere infill meer demping en flexibiliteit biedt. * **Infill-patroon:** De interne structuur (bv. gyroid, grid, triangle) beïnvloedt de sterkte, veerkracht, het gewicht en de demping. Gyroid-patronen worden geprezen om hun soepele, isotrope demping en veerkracht. * **Walls/perimeters:** Het aantal buitenste lagen van de print. Meer muren zorgen voor betere vormvastheid en zijdelingse stabiliteit, wat de duurzaamheid ten goede komt, maar kan latere elasticiteit verminderen. * **Top & bottom layers:** De dichte lagen boven en onder de infill. Voldoende lagen zorgen voor een betere drukverdeling. * **Shell thickness:** De totale dikte van de zijdelingse wanden, wat de laterale rigiditeit en stabiliteit van de zool verhoogt. * **Supports:** Tijdelijke structuren die nodig zijn onder overhangende delen tijdens het printen. * **Brim/skirt/raft:** Randstructuren die de print stabiliseren en warping helpen voorkomen. #### 4.2.3 Printoriëntatie en biomechanisch gedrag De oriëntatie van de printlijnen ("layer direction") heeft een significante impact op de mechanische eigenschappen van de zool, zoals sterkte en flexibiliteit. Anisotropie beschrijft het verschil in sterkte tussen richtingen langs en dwars op de printlijnen. Een longitudinale patroon kan meer zijdelingse beweging toelaten, terwijl een transversaal patroon meer controle in voor-achterwaartse richting biedt. Schuine lagen, zoals bij belt-printers, worden geassocieerd met een natuurlijkere afrol en stabiliteit van de achtervoet. #### 4.2.4 "Densiteiten" versus functionele compressieprofielen De perceptie van "hardheid" in 3D-geprinte TPU-zolen verschilt fundamenteel van traditionele materialen zoals EVA. Bij TPU-lattices wordt de compressie voornamelijk bepaald door de geometrie van de structuur, en niet enkel door de inherente materiaalhardheid (Shore A). Functionele compressieprofielen, zoals "extra hard" tot "extra zacht" (bijvoorbeeld met waarden van 40 tot 14), beschrijven het gedrag van de zool onder belasting, wat een samenspel is van geometrie, materiaal en printinstellingen. > **Example:** Bij een TPU-zool met een hoge infill-dichtheid en een stevig infill-patroon zal de zool harder aanvoelen en meer ondersteuning bieden dan een zool met een lage infill-dichtheid en een flexibeler patroon, zelfs als het basismateriaal (TPU) hetzelfde is. Dit is in tegenstelling tot EVA, waar de Shore-hardheid direct de compressiekarakteristieken bepaalt. ### 4.3 Data-integratie in het ontwerp Het moderne zoolontwerp transformeert van een intuïtief proces naar een data-gedreven workflow. #### 4.3.1 Van drukdata naar geometrische aanpassingen De analyse van drukdata vormt de basis voor het ontwerpen van de zoolvorm en -structuur. CAD-software maakt het mogelijk om deze gegevens te integreren en de zool op een lokale, zone-specifieke manier aan te passen. Dit omvat het variëren van wanddikte, ribrichting, infill-patroon en -dichtheid om de gewenste mechanische respons te verkrijgen. #### 4.3.2 Het creëren van overgangszones en aangepaste respons Om een vloeiende drukverdeling te realiseren, worden overgangszones gecreëerd tussen gebieden met verschillende drukwaarden of mechanische eisen. De output van dit proces is een zool die biomechanisch reageert op belasting, waarbij de geometrische ontwerpkeuzes de mechanische eigenschappen van de zool bepalen. ### 4.4 Rol van materialen en technologie De keuze van materialen en printtechnieken heeft directe gevolgen voor de eigenschappen en functionaliteit van de zolen. #### 4.4.1 Varianten van TPU en hun toepassing Thermoplastisch polyurethaan (TPU) is een veelzijdig materiaal voor zolen. Varianten zoals Varioshore TPU, TPU Foam en TPU Flex Air bieden specifieke eigenschappen door middel van microcelstructuren, ingesloten lucht of geëxpandeerd filament. Deze materialen bieden oplossingen voor demping, gewichtsreductie en flexibiliteit. TPU Ultrasint, gebruikt in SLS- en MJF-technieken, resulteert in een homogene, compacte en zeer consistente microstructuur met hoge sterkte en voorspelbare elasticiteit. #### 4.4.2 Infill-functies in klinische context De infill-instellingen zijn cruciaal voor het klinische gedrag van de zool. Ze bepalen het compressiegedrag, de schuifweerstand (shear-controle), het veerkarakter (energieopslag) en de stabiliteit (torsiecontrole). Door combinaties van structuren en dichtheden binnen één zool toe te passen, kan een gepersonaliseerde biomechanica worden gerealiseerd, afgestemd op specifieke patiëntprofielen en aandoeningen. > **Tip:** Een diabeteszool vereist maximale drukspreiding en minimale shear, wat kan worden bereikt met een lagere infill-dichtheid en een zachte gyroid. Een sportzool daarentegen vereist terugvering, waarvoor een dichtere lattice of specifieke infill-structuren meer geschikt zijn. ### 4.5 Afwerking en covers De coverlaag is essentieel voor zowel comfort als biomechanische functionaliteit. #### 4.5.1 Functie en materialen van de coverlaag De coverlaag beschermt de zool tegen slijtage en vocht, verbetert het comfort en de temperatuurregulatie, en vermindert schuifkrachten tussen de huid en de zool. Materialen zoals EVA, PPT/Diafoam, Poron en Teflon-laminaat worden gebruikt, elk met specifieke eigenschappen op het gebied van demping, shear-reductie of wrijvingscoëfficiënt. #### 4.5.2 Shearreductie en wrijvingscontrole De coverlaag speelt een sleutelrol in het beheersen van schuifkrachten (shear), die ontstaan door voetrotatie of beweging in schoeisel. Een lagere wrijvingscoëfficiënt vermindert huidstress, maar kan ook stabiliteit verminderen. Een balans is nodig tussen voldoende grip en de mogelijkheid tot schuiven, afhankelijk van de klinische toepassing. #### 4.5.3 Adhesie en duurzaamheid De hechting tussen de cover en de geprinte zool kan uitdagend zijn vanwege materiaalverschillen. Primers of thermische bonding worden gebruikt om de duurzaamheid te verbeteren. Covers slijten doorgaans sneller dan de zolen zelf en zijn daarom ontworpen om relatief eenvoudig vervangbaar te zijn. Dit omvat de belangrijkste aspecten van het omzetten van drukdata naar gepersonaliseerde printparameters, zoals beschreven in de verstrekte documentatie. --- # Regelgeving, duurzaamheid en toekomstige innovaties Dit deel van de studiehandleiding behandelt de wettelijke kaders, milieuoverwegingen en toekomstige ontwikkelingen in de productie van 3D-geprinte orthesen. ### 5.1 Wettelijke kaders en gegevensbescherming De productie van medische hulpmiddelen, waaronder podologische zolen, valt onder strikte regelgeving om de patiëntveiligheid te waarborgen. #### 5.1.1 De MDR (Medische Hulpmiddelenverordening) De MDR (EU 2017/745) stelt eisen aan medische hulpmiddelen. Podologische zolen worden geclassificeerd als maatwerk-hulpmiddel van klasse I. Dit brengt specifieke verplichtingen met zich mee voor de podoloog. * **Verantwoordelijkheid:** De podoloog is de eindverantwoordelijke voor de klinische toepassing van het hulpmiddel. Zelfs wanneer het printen wordt uitbesteed, blijft de podoloog verantwoordelijk voor de patiëntspecifieke documentatie. De podoloog fungeert in feite als de fabrikant van een maatwerkproduct. * **Vereiste documenten:** * Patiëntfiche met klinische gegevens. * Gedetailleerde ontwerp- en materiaalbeschrijving. * Traceerbaar uniek identificatienummer voor elk paar zolen. * Risicoanalyse en conformiteitsverklaring. * Een bewaartermijn van minimaal 10 jaar na aflevering van het hulpmiddel. * **Traceerbaarheid:** Elk paar zolen moet te herleiden zijn tot een specifieke patiënt en het bijbehorende ontwerpbestand. #### 5.1.2 De GDPR (Algemene Verordening Gegevensbescherming) Plantaire drukmetingen, 3D-scans en andere verzamelde voorgegevens worden beschouwd als biometrische persoonsgegevens en vallen onder de GDPR. * **Opslag en toestemming:** Gegevens mogen uitsluitend worden opgeslagen met expliciete, geïnformeerde toestemming van de patiënt. * **Beveiliging:** Er is behoefte aan versleuteling of beveiligde cloudopslag. Bestanden mogen alleen worden gedeeld met erkende leveranciers. * **Privacy:** Het vermelden van namen op de zolen is toegestaan, mits de privacy van de patiënt wordt gewaarborgd. #### 5.1.3 Rol van leverancier en podoloog Er is sprake van een gedeelde verantwoordelijkheid tussen de leverancier (hardware/software producent) en de podoloog (klinisch verantwoordelijke en eindfabrikant). * **Leverancier:** Garandeert technische veiligheid, voorziet in CE- en materiaaldocumentatie. * **Podoloog:** Voegt de patiëntspecifieke analyse toe, bepaalt de medische geschiktheid en is klinisch verantwoordelijk. ### 5.2 Duurzaamheid en milieu-impact Bij de productie van 3D-geprinte orthesen spelen duurzaamheid en de milieu-impact van materialen een steeds belangrijkere rol. #### 5.2.1 Materiaalgedrag en milieu-impact * **EVA (Ethyleenvinylacetaat):** Hoewel populair vanwege comfort, is EVA energie-intensief in productie en moeilijk te recyclen door chemische vernetting. De milieu-impact wordt als significant beschouwd. * **TPU (Thermoplastisch Polyurethaan):** Heeft een matige milieu-impact. Poeder- of filamentresten kunnen deels worden hergebruikt, en industriële herverwerking is mogelijk. Het waterverbruik bij de productie is minimaal. * **PA11 (Biogebaseerd nylon):** Afkomstig uit ricinusolie (hernieuwbare bron) en heeft een lage milieu-impact. Het is licht, slijtvast en chemisch stabiel, wat het een duurzaam alternatief maakt. * **BioTPU's:** De opkomst van TPU's gemaakt uit plantaardige bronnen biedt verdere duurzaamheidsvoordelen. #### 5.2.2 Productieprocessen en milieu * **TPU-productie:** Vereist hoge temperaturen en weinig water, met lage emissies van vluchtige stoffen. Het is niet biologisch afbreekbaar, maar wel recyclebaar. * **Schuimvorming:** Bij TPU-foam ontstaat schuim tijdens extrusie of printen (actieve foaming) met behulp van blowing agents. Bij EVA-foam gebeurt dit vooraf in een mal of oven (chemische expansie). TPU-foam met open of semi-open cellen is ademender dan EVA-foam met gesloten cellen. ### 5.3 Toekomstige innovaties De toekomst van 3D-geprinte orthesen ligt in de integratie van nieuwe materialen, geavanceerde sensortechnologie en kunstmatige intelligentie. #### 5.3.1 Slimme materialen en sensortechnologie * **Nieuwe filamenten en schuimen:** Ontwikkelingen omvatten bio-gebaseerde en recyclebare filamenten, hybride materialen, expanderende schuimen met gecontroleerde celstructuur, en nanogevulde polymeren voor verbeterde sterkte en slijtvastheid. * **Geïntegreerde sensoren:** Toekomstige zolen zullen waarschijnlijk geïntegreerde druksensoren bevatten. Piëzoresistieve TPU's kunnen belasting meten zonder aparte sensoren, en data kunnen worden gelogd en teruggekoppeld via smartphone-apps. * **Adaptieve zolen:** Zolen die reageren op belasting met vormverandering openen mogelijkheden voor revalidatie, sportanalyse en diabeteszorg. Dit zijn de 'smart orthoses' die niet alleen ondersteunen, maar ook meten en leren. #### 5.3.2 Kunstmatige intelligentie in ontwerp * **AI-algoritmes:** Kunstmatige intelligentie kan worden ingezet om automatisch optimale zoolontwerpen te genereren, gebruikmakend van machine learning op basis van druk- en gangdata. * **Zelflerende systemen:** Systemen die leren van patiëntgegevens kunnen de precisie van correcties per individu verbeteren. AI kan patronen ontdekken die menselijk inzicht overstijgen. * **Rol van de podoloog:** De podoloog blijft de eindverantwoordelijke interpreet van de AI-gegenereerde ontwerpen, waarbij de rol verschuift naar kwaliteitsbewaking, correctie en klinische validatie. > **Tip:** De integratie van AI in het ontwerpproces transformeert de podologie van een ambacht naar een data-gedreven discipline, waarbij de podoloog een cruciale rol behoudt in de klinische interpretatie en validatie. > **Voorbeeld:** Een AI-algoritme analyseert drukdata van honderden patiënten met soortgelijke klachten en genereert een zoolontwerp dat gebaseerd is op de meest succesvolle patronen en structuren, welke vervolgens door de podoloog klinisch wordt beoordeeld en aangepast. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Additive Manufacturing | Een productietechniek waarbij objecten laag voor laag worden opgebouwd vanuit digitale ontwerpen, in tegenstelling tot subtractieve methoden die materiaal verwijderen. Dit omvat technieken zoals 3D-printen. | | FDM (Fused Deposition Modeling) | Een 3D-printtechniek waarbij gesmolten filament laag voor laag wordt neergelegd om een object te vormen. Het is een toegankelijke en betaalbare methode, compatibel met flexibele materialen zoals TPU. | | SLS (Selective Laser Sintering) | Een 3D-printtechniek die een laser gebruikt om poederdeeltjes (meestal PA11 of PA12) aan elkaar te smelten tot een solide structuur. Deze methode biedt hoge precisie en vereist geen ondersteuningsmateriaal. | | MJF (Multi Jet Fusion) | Een 3D-printtechniek ontwikkeld door HP, die warmte-activatie via inkjet-binding en poederfusie gebruikt. Het staat bekend om zijn reproduceerbaarheid en efficiëntie bij serieproductie, met name met TPU-materialen. | | TPU (Thermoplastisch Polyurethaan) | Een veelzijdig polymeer dat elastisch, slijtvast en veerkrachtig is, en beschikbaar is in diverse Shore A-hardheden. Het is een veelgebruikt materiaal voor 3D-geprinte zolen vanwege zijn goede energieabsorptie en flexibiliteit. | | Shore-hardheid | Een meeteenheid die de weerstand van een materiaal tegen permanente indrukking aangeeft. Een hogere Shore-waarde duidt op een harder materiaal. Dit is een belangrijke parameter voor het bepalen van het comfort en de ondersteuning van zolen. | | Elasticiteitsmodulus | Een materiaaleigenschap die de stijfheid van een materiaal beschrijft; de verhouding tussen spanning en rek bij elastische vervorming. Een hoge elasticiteitsmodulus betekent dat het materiaal erg stijf is en moeilijk te vervormen. | | Energiedissipatie | Het vermogen van een materiaal om kinetische energie om te zetten in andere vormen van energie, zoals warmte, tijdens impact of belasting. Dit is cruciaal voor de dempende eigenschappen van zolen. | | Anisotropie | Het verschijnsel waarbij de mechanische eigenschappen van een materiaal verschillen afhankelijk van de richting. Bij 3D-geprinte objecten kan de sterkte variëren tussen de richting langs en dwars op de printlijnen. | | Infill-percentage | Het percentage van het volume binnen de buitenlagen van een 3D-geprint object dat gevuld is met materiaal. Een hoger infill-percentage resulteert in een stijver en zwaarder object, terwijl een lager percentage meer demping en flexibiliteit biedt. | | Infill-patroon | De geometrische structuur van de interne vulling van een 3D-geprint object, zoals gyroid, grid of triangle. Verschillende patronen beïnvloeden de sterkte, veerkracht, gewicht en stabiliteit van de zool. | | Gyroid | Een specifiek infill-patroon dat een continue 3D-golfstructuur vormt. Het wordt geprezen om zijn soepele en isotrope demping, veerkracht, vormvastheid en efficiënt gebruik van materiaal, wat het zeer geschikt maakt voor zolen. | | MDR (Medische hulpmiddelenverordening) | Een EU-verordening (2017/745) die de eisen stelt aan medische hulpmiddelen, waaronder podologische zolen. Het vereist traceerbaarheid, patiëntspecifieke documentatie en CE-markering, waarbij de podoloog als eindverantwoordelijke fabrikant fungeert. | | GDPR (General Data Protection Regulation) | Een EU-verordening inzake gegevensbescherming die de verwerking van persoonsgegevens regelt. 3D-scans en plantaire drukmetingen worden beschouwd als biometrische persoonsgegevens en vallen onder de bescherming van de GDPR. |

# Identificación y visualización de radiografías Este tema aborda los procedimientos esenciales para etiquetar y examinar imágenes radiográficas, garantizando su correcta identificación y una interpretación diagnóstica precisa. ### 1.1 Proceso de identificación y visualización La correcta identificación de cada radiografía es fundamental para evitar confusiones y permitir referencias futuras, especialmente cuando se toman múltiples imágenes de diferentes animales en cortos periodos. La información identificativa, como el nombre del animal, la fecha y la zona radiografiada, se suele anotar en la esquina superior derecha de la película radiográfica [20](#page=20). #### 1.1.1 Métodos de identificación Los métodos más efectivos y permanentes para identificar las radiografías incluyen: * **Uso de letras o cinta de plomo:** Colocar letras de plomo o cinta de plomo en el chasis al momento de tomar la radiografía [21](#page=21). * **Marcador de contacto (sello):** Utilizar un marcador de contacto en el cuarto oscuro inmediatamente antes del procesado de la película [21](#page=21). * **Escritura en la película:** Escribir los datos en la película con un lápiz especial antes del procesado para evitar que se mezclen o ensucien durante el lavado. Un lápiz normal no proporciona una marca permanente, por lo que se debe usar tinta blanca radiográfica o un lápiz especial cuando la película esté seca y lista para archivar [20](#page=20). #### 1.1.2 El negatoscopio El negatoscopio es un dispositivo clave para la visualización e interpretación de imágenes radiológicas. Su función es proporcionar una superficie luminosa uniforme para resaltar los detalles de las radiografías mediante una iluminación adecuada desde la parte posterior [21](#page=21). Los componentes principales de un negatoscopio son: * **Panel luminoso:** La superficie translúcida donde se colocan las películas, que debe ofrecer una iluminación uniforme para evitar sombras o brillos excesivos [21](#page=21). * **Fuente de luz:** Tradicionalmente lámparas fluorescentes o halógenas, pero los modelos modernos prefieren luces LED por su bajo consumo, durabilidad y luz homogénea regulable [21](#page=21). * **Sistema de sujeción:** Elementos como clips, imanes o ranuras para mantener las películas en su posición correcta [21](#page=21). * **Carcasa:** Fabricada con materiales duraderos para proteger los componentes internos y con un diseño ergonómico [21](#page=21). * **Control de brillo:** Algunos modelos permiten ajustar la intensidad luminosa para adaptarse al grosor y características de la película [21](#page=21). ### 1.2 La imagen: interpretación radiográfica Al visualizar una radiografía sobre un negatoscopio, se observará una imagen compuesta por diferentes tonos de blanco y negro, y sus mezclas [22](#page=22). Los rayos X, al atravesar el cuerpo, son absorbidos en distintos grados por las diferentes estructuras y tejidos. La cantidad de rayos X que alcanza la película depende de la densidad y composición de estos obstáculos, creando así una imagen con variaciones tonales [22](#page=22). * **Mayor densidad/absorción:** Las estructuras más densas (como el hueso) absorben más rayos X, resultando en áreas de color blanco en la radiografía (radiopacas) [22](#page=22). * **Menor densidad/absorción:** Las estructuras menos densas (como los tejidos blandos o el aire) permiten el paso de más rayos X, generando áreas de color negro en la radiografía (radiotransparentes) [22](#page=22). * **Tonos intermedios:** Los tejidos blandos y fluidos presentan tonos grises, cuya tonalidad dependerá de su densidad y composición [22](#page=22). > **Tip:** Una buena interpretación radiográfica requiere comprender la relación entre la densidad de los tejidos, la absorción de los rayos X y la representación en la imagen final. La práctica y la comparación con casos conocidos son esenciales para dominar esta habilidad. --- # Medidas de radioprotección en veterinaria La radioprotección en veterinaria se centra en minimizar los riesgos asociados a la exposición a la radiación ionizante, como los rayos X, que pueden causar efectos adversos en seres vivos a través de mecanismos somáticos y genéticos. La aplicación de los principios básicos de tiempo, distancia y blindaje es fundamental para mitigar estos riesgos [30](#page=30). ### 2.1 Principios de radioprotección La radiación ionizante, como los rayos X, posee la energía suficiente para ionizar átomos y moléculas, alterando la estructura de los materiales expuestos. En organismos vivos, esta ionización puede derivar en efectos perjudiciales [30](#page=30). #### 2.1.1 Tipos de efectos de la radiación * **Efectos somáticos:** Afectan directamente a los tejidos y órganos del cuerpo expuesto a la radiación. Las consecuencias pueden variar desde quemaduras cutáneas y lesiones en tejidos superficiales hasta alteraciones en órganos internos y un aumento en el riesgo de desarrollar enfermedades como cataratas o cáncer [30](#page=30). * **Efectos genéticos:** Se producen por alteraciones en el material genético (ADN) de las células. Estas mutaciones pueden transmitirse a las generaciones futuras o comprometer la funcionalidad celular, incrementando el riesgo de enfermedades genéticas en la descendencia [30](#page=30). #### 2.1.2 Principios básicos de seguridad Para minimizar los riesgos derivados de la exposición a los rayos X, se aplican tres principios fundamentales: 1. **Tiempo:** Reducir el tiempo de exposición a la radiación disminuye directamente la dosis recibida [30](#page=30). 2. **Distancia:** Aumentar la distancia entre la persona y la fuente de radiación es una medida muy eficaz, ya que la intensidad de los rayos X disminuye significativamente con la distancia [30](#page=30). 3. **Blindaje:** Consiste en el uso de barreras físicas para bloquear o atenuar la radiación. Esto incluye el empleo de materiales como el plomo en delantales, guantes y protectores tiroideos, así como el diseño de paredes reforzadas en las salas de radiología [30](#page=30). > **Tip:** Es crucial recordar que la potencia del equipo radiológico influye en la exposición. Equipos de baja potencia pueden requerir tiempos de exposición más largos, lo que aumenta la generación de rayos dispersos y el riesgo de exposición en áreas no protegidas [30](#page=30). ### 2.2 Precauciones rutinarias del personal La exposición repetida a los rayos X puede ocasionar lesiones en los tejidos corporales, tanto en animales como en personal. A menudo, la gravedad de este peligro se subestima debido a que el haz de rayos X es invisible y los daños tisulares no son evidentes inmediatamente. Si bien las lesiones solo ocurren tras exposiciones repetidas, la adopción de precauciones adecuadas elimina el riesgo importante [30](#page=30). El personal auxiliar frecuentemente asiste en la inmovilización de pacientes durante los procedimientos radiográficos, lo que hace esencial comprender y evitar los peligros inherentes [31](#page=31). #### 2.2.1 Radiación dispersa Evitar el rayo primario no es suficiente para prevenir todas las consecuencias de la exposición a los rayos X. El fenómeno de la "disipación" provoca que una pequeña proporción de los rayos X del haz primario reboten tras interactuar con el paciente o la mesa, dispersándose en todas direcciones y pudiendo alcanzar a quienes sujetan al animal. Esta radiación se conoce como **radiación dispersa** [31](#page=31). La cantidad de radiación recibida por esta vía es relativamente pequeña y disminuye a medida que el ayudante se aleja del rayo primario y utiliza ropa protectora [31](#page=31). #### 2.2.2 Vestimenta especial protectora y medidas adicionales Las siguientes precauciones deben observarse siempre al realizar radiografías: 1. **Uso de equipo de protección personal:** Siempre se deben utilizar delantales protectores, collarines y guantes, a pesar de su peso o incomodidad, para protegerse contra la radiación dispersa [32](#page=32). 2. **Distancia:** Mantenerse lo más lejos posible de la fuente de radiación de rayos X [32](#page=32). 3. **Colaboración del personal:** Es preferible que dos personas sujeten al animal, permitiendo que cada una mantenga una distancia segura. Se debe procurar que la tarea de sujeción sea compartida por el mayor número de personas posible [32](#page=32). 4. **Mantenimiento del equipo protector:** Los delantales protectores deben mantenerse colgados de forma plana y lisa para evitar la rotura de la cubierta de plomo al doblarse [32](#page=32). 5. **Dosimetría:** En trabajos que impliquen un gran número de radiografías, se deben emplear dosímetros. Estos dispositivos, unipersonales e intransferibles, se cuelgan del pecho del delantal con una pinza, asegurándose de que no queden cubiertos por la capa protectora. Su uso permite monitorizar la cantidad total de radiación recibida por el técnico a lo largo del año [32](#page=32). > **Ejemplo:** Un técnico veterinario que realiza una radiografía de tórax a un canino debe usar delantal plomado, guantes y collarín tiroideo. Además, debe posicionarse lo más alejado posible del animal y del equipo de rayos X durante la exposición, idealmente detrás de una barrera protectora si la sala la posee. Si necesita sujetar al animal, debe hacerlo con guantes plomados y considerar la ayuda de otro compañero para minimizar su propia exposición [32](#page=32). --- # El aparato de rayos X y sus componentes principales El aparato de rayos X es un sistema tecnológico fundamental en el diagnóstico médico, evolucionado desde su descubrimiento en 1895, que permite la visualización no invasiva de estructuras internas mediante la generación y aplicación de rayos X [2](#page=2). ### 3.1 Evolución y tipos de aparatos de rayos X La radiología ha avanzado significativamente desde sus inicios, pasando de procedimientos invasivos a diagnósticos no invasivos gracias al descubrimiento de los rayos X. La tecnología ha evolucionado desde sistemas analógicos que requerían revelado manual hasta sistemas digitales que presentan la imagen en pantalla casi instantáneamente. Los aparatos de rayos X se clasifican según su sistema de imagen [2](#page=2): 1. **Radiografía convencional:** Requiere revelado analógico de las radiografías [2](#page=2). 2. **Radiografía digital indirecta:** Implica un revelado digital de la radiografía [2](#page=2). 3. **Radiografía digital directa:** La imagen radiográfica aparece directamente en una pantalla sin necesidad de revelado [2](#page=2). Independientemente del tipo, los aparatos de rayos X comparten componentes comunes esenciales para su funcionamiento [2](#page=2). ### 3.2 Componentes principales del aparato de rayos X El aparato encargado de realizar las radiografías consta principalmente de las siguientes partes: * Tubo generador de rayos X [2](#page=2). * Ventana de rayos X [2](#page=2). * Colimador [2](#page=2). * Pupitre de control [2](#page=2). * Mesa [2](#page=2). #### 3.2.1 Tubo generador de rayos X El tubo generador de rayos X es un dispositivo diseñado para producir rayos X, una forma de radiación electromagnética de alta energía, mediante la interacción de electrones acelerados con un material blanco o ánodo. Su funcionamiento se basa en tres procesos fundamentales [3](#page=3): 1. **Generación de electrones:** En el cátodo, un filamento metálico se calienta por corriente eléctrica (emisión termoiónica), liberando electrones libres [3](#page=3). 2. **Aceleración de electrones:** Una diferencia de potencial de varios kilovoltios (kV) entre el cátodo y el ánodo crea un campo eléctrico que acelera los electrones hacia el ánodo. La magnitud de esta tensión determina la energía de los rayos X producidos [3](#page=3). 3. **Producción de rayos X:** Al impactar los electrones acelerados contra el blanco metálico del ánodo, su energía cinética se convierte en radiación electromagnética [3](#page=3). El tubo generador de rayos X está contenido en una carcasa plomada y consta de varios componentes clave [3](#page=3): * **Cátodo:** Es el electrodo negativo que contiene el filamento emisor de electrones [3](#page=3). * **Ánodo:** Actúa como el blanco donde impactan los electrones. Puede ser estacionario o giratorio [4](#page=4). * **Envoltura del tubo:** Un contenedor de vidrio o cerámica que mantiene un ambiente de vacío para evitar colisiones de electrones con moléculas de aire y asegurar un flujo controlado [4](#page=4). * **Ventana de salida:** Una sección del tubo por donde emergen los rayos X, fabricada con materiales de baja absorción de radiación como el berilio [4](#page=4). * **Sistema de refrigeración:** Dado que gran parte de la energía de los electrones se disipa como calor, se requiere refrigeración para proteger el ánodo y el equipo [4](#page=4). #### 3.2.2 Ventana de rayos X La ventana de rayos X permite la salida controlada de la radiación generada dentro del tubo con una mínima absorción de su energía. Generalmente, está formada por una capa de aluminio de 10 micras de espesor y controla la producción de rayos X. Está fabricada con materiales de baja densidad atómica y alta transparencia a los rayos X, siendo el berilio uno de los más utilizados. Su ubicación está integrada en la envoltura del tubo, usualmente en un punto del ánodo para dirigir la emisión hacia el exterior [4](#page=4). #### 3.2.3 Colimador El colimador es un componente esencial en los equipos de radiografía que controla y delimita el área del haz de rayos X que incide sobre el paciente u objeto de estudio, reduciendo la exposición innecesaria a la radiación y mejorando la seguridad. Sus características principales son [5](#page=5): 1. **Control del haz de rayos X:** Permite ajustar el tamaño y la forma del haz de radiación mediante placas o rejillas de plomo móviles para definir un área de irradiación específica [5](#page=5). 2. **Reducción de la dispersión:** Al limitar el haz de rayos X al área de interés, se minimiza la radiación dispersa que llega al detector o película, lo que resulta en imágenes más claras y con mejor contraste [5](#page=5). 3. **Tipos de colimadores:** Existen colimadores fijos, ajustables y automáticos [5](#page=5). 4. **Indicadores visuales:** Suelen incluir luces o marcadores láser para indicar al operador el área exacta que será irradiada, facilitando la alineación y reduciendo errores [5](#page=5). Los beneficios de su uso incluyen protección radiológica, mejora de la calidad de imagen y personalización del estudio [6](#page=6). #### 3.2.4 Pupitre de control El pupitre de control es el cuadro de mandos del equipo de radiografía, formado principalmente por el regulador de intensidad y el regulador de tensión de la corriente [6](#page=6). * La **intensidad** se regula en miliamperios (mA) e indica la cantidad de corriente producida en el transformador [6](#page=6). * La **tensión** se mide en voltios (V, o kilovoltios [kV en radiología, donde 1 kV = 1000 V) e indica la velocidad de los electrones, es decir, la calidad de los rayos X [6](#page=6). Los equipos modernos también incluyen botones y mandos para programas de disparos predefinidos según el tamaño del animal [6](#page=6). #### 3.2.5 Mesa La mesa es la superficie donde se coloca el animal para realizar la radiografía. Las mesas especializadas para radiología suelen incluir un cajón para situar el chasis (que contiene la película fotográfica) y un pedal para mover la mesa y posicionar al animal bajo el haz de rayos X. Si la mesa no tiene un chasis incorporado, este se coloca directamente debajo del cuerpo del animal, asegurando que el paciente se sitúe entre el tubo de rayos X y la película radiográfica [7](#page=7). --- # El proceso de revelado de películas radiográficas convencionales El proceso de revelado de películas radiográficas convencionales transforma la imagen latente formada por la exposición a los rayos X en una imagen visible y permanente, mediante una serie de pasos químicos y cuidados en un entorno controlado. ### 4.1 Principios generales del revelado convencional #### 4.1.1 El rol del cuarto oscuro El cuarto oscuro es un espacio fundamental en el revelado analógico convencional, crucial para asegurar la calidad diagnóstica de las radiografías. Su correcto mantenimiento y operación garantizan la máxima precisión y claridad de las imágenes [13](#page=13). ##### 4.1.1.1 Iluminación segura La iluminación del cuarto oscuro debe ser meticulosamente controlada para evitar la exposición accidental de las películas. Se utilizan luces de seguridad (rojas o ámbar) diseñadas específicamente para cuartos oscuros, proporcionando la mínima luz necesaria sin afectar las películas sensibles. Es vital verificar la compatibilidad de estas luces con el tipo de película utilizada, ya que diferentes películas pueden requerir distintos espectros de luz segura [13](#page=13). ##### 4.1.1.2 Sellado de la habitación La estanqueidad del cuarto oscuro es primordial para impedir la entrada de luz externa. Incluso una mínima fuga de luz puede velar las películas y arruinar las imágenes. Se deben inspeccionar regularmente puertas, ventanas y cualquier otra abertura potencial para asegurar la ausencia de filtraciones de luz [14](#page=14). ##### 4.1.1.3 Control de la temperatura y la humedad Las condiciones ambientales dentro del cuarto oscuro son críticas. La temperatura ideal se sitúa entre dieciocho y veinticuatro grados Celsius, con una humedad relativa del 30% al 50%. Las variaciones en estas condiciones pueden afectar tanto la emulsión de la película como los productos químicos de revelado, alterando el proceso y la calidad final de las imágenes [14](#page=14). ##### 4.1.1.4 Manejo y almacenamiento de películas Las películas radiográficas son materiales delicados que requieren un manejo cuidadoso para evitar daños físicos como rasguños o pliegues. Deben almacenarse en un entorno controlado, lejos de fuentes de radiación y calor. Los paquetes de película no deben abrirse hasta justo antes de su uso para prevenir la exposición accidental. Se recomienda sujetarlas por los bordes para minimizar el contacto con la emulsión fotosensible y mantenerlas en posición vertical en sus embalajes originales para evitar deformaciones [14](#page=14). > **Tip:** Si las cajas de película se humedecen o permanecen indefinidamente en un estante, se deteriorarán con el tiempo. Las cajas suelen indicar la fecha de fabricación y caducidad, y deben guardarse en un lugar limpio, seco y alejado del aparato de Rayos X [12](#page=12). ##### 4.1.1.5 Procesamiento químico Los químicos utilizados en el revelado (revelador, baño de paro, fijador y enjuague) requieren seguir estrictamente las instrucciones del fabricante para su mezcla, manejo, concentración y temperatura. Los tiempos de revelado deben ser controlados rigurosamente para asegurar resultados consistentes [14](#page=14). ##### 4.1.1.6 Mantenimiento de equipos El equipo de procesamiento, como tanques de revelado, racks y secadoras, necesita limpieza y mantenimiento regulares. La inspección periódica para detectar fugas o corrosión es esencial. Los residuos químicos acumulados pueden contaminar las películas, generando artefactos y defectos en las imágenes. Un mantenimiento adecuado prolonga la vida útil del equipo y optimiza su rendimiento [14](#page=14). ##### 4.1.1.7 Seguridad en el cuarto oscuro Los químicos de revelado son potencialmente peligrosos y deben manipularse con precaución, utilizando guantes, gafas de protección y, en algunos casos, mascarillas. Un sistema de ventilación adecuado es fundamental para prevenir la acumulación de vapores nocivos [14](#page=14). ##### 4.1.1.8 Descarte de químicos El manejo adecuado de los desechos químicos es imprescindible para la protección ambiental. Los químicos usados no deben verterse directamente en el alcantarillado sin tratamiento previo, y se deben seguir las regulaciones locales para su procesamiento y eliminación [15](#page=15). ##### 4.1.1.9 Documentación y capacitación Todo el personal que trabaja en el cuarto oscuro debe recibir capacitación en técnicas de revelado y normas de seguridad. La documentación de procedimientos estándar y la capacitación regular minimizan errores y mantienen un alto nivel de calidad en las imágenes radiográficas [15](#page=15). ##### 4.1.1.10 Limpieza La limpieza es primordial en el mantenimiento del cuarto oscuro debido a la acción corrosiva de las soluciones químicas y la generación de polvo que puede dañar las películas. Las soluciones deben prepararse y mezclarse fuera del cuarto oscuro y almacenarse en recipientes limpios de vidrio, plástico o esmalte. Se recomienda el uso de varillas de vidrio separadas para mezclar las soluciones de revelador y fijador, y lavar bien los recipientes y varillas después de su uso. El uso de delantales de plástico previene salpicaduras que dañan la ropa, y tanto los colgadores como las cubetas deben mantenerse limpios para evitar la oxidación y manchas por los productos químicos [15](#page=15). #### 4.1.2 Técnica del cuarto oscuro Para asegurar la calidad del revelado, se deben seguir prácticas rutinarias [15](#page=15): * Limpiar el polvo de paredes y suelo con un paño húmedo y ventilar el cuarto periódicamente [15](#page=15). * Anotar la temperatura del revelador y ajustar con un calentador si es necesario [15](#page=15). * Vigilar los niveles de líquido en las cubetas o tanques de revelador y fijador. El revelador se repone con líquido complementario y se agita para uniformidad. El nivel de fijador, que raramente baja mucho, también debe vigilarse y complementarse [15](#page=15). * Asegurarse de que los colgadores de película estén limpios y secos [15](#page=15). ##### 4.1.2.1 Carga del chasis La carga del chasis se realiza en el cuarto oscuro, bajo luz roja y sin otras fuentes de luz [15](#page=15): 1. Abrir el chasis [15](#page=15). 2. Sacar la película de la caja, manipulándola por el pliegue de papel protector [15](#page=15). 3. Retirar la hoja superior del papel protector y dar media vuelta a la película para colocarla en el fondo del chasis, tocándolo lo menos posible. Retirar la cubierta [16](#page=16). 4. Pasar el dedo por el borde del film para asegurar que está bien colocado y no se doblará al cerrar el chasis [16](#page=16). 5. Cerrar la caja de películas y el chasis antes de encender la luz [16](#page=16). ##### 4.1.2.2 Extracción de la película impresionada La película impresionada se manipula únicamente en el cuarto oscuro bajo luz roja [16](#page=16): 1. Abrir el chasis irradiado y levantar suavemente una punta de la película para cogerla entre el pulgar y el índice [16](#page=16). 2. Colocar la película en un colgador tocándola lo menos posible. En colgadores tipo canal, se desliza y se cierra la bisagra superior. En colgadores tipo clip, se sujetan los clips inferiores y luego los superiores para mantener la película tensa [16](#page=16). 3. Marcar la película en la esquina superior derecha para su identificación [16](#page=16). 4. Iniciar el revelado de la película [16](#page=16). 5. Recargar y cerrar el chasis, dejándolo cargado para futuras radiografías [16](#page=16). ### 4.2 El proceso de revelado químico El revelado de la película radiográfica convierte la imagen latente en una imagen visible a través de una secuencia de pasos químicos [13](#page=13). #### 4.2.1 El revelador La película se sumerge en una solución reveladora que contiene agentes como hidroquinón o metol. Estos agentes reducen el bromuro de plata expuesto a plata metálica negra. El tiempo y la temperatura del revelado son críticos; un revelado insuficiente produce una imagen débil, mientras que un revelado excesivo causa oscurecimiento no deseado. La solución de revelador, compuesta principalmente de hidroquinona, actúa sobre la plata y hace visible la imagen según su concentración. El tiempo de revelado recomendado es de 3-5 minutos a 20°C, según las indicaciones del fabricante [13](#page=13) [16](#page=16) [18](#page=18). ##### 4.2.1.1 Composición y manejo del revelador El revelador puede adquirirse en polvo, que se disuelve en un recipiente de vidrio y se diluye según las indicaciones, o como solución concentrada que solo requiere dilución en el tanque. Se debe tener una solución de repuesto para mantener el nivel del tanque. El revelador se considera consumido cuando se agota la solución de repuesto y se prepara solución fresca. La manipulación de estas soluciones puede causar dermatitis, por lo que es necesario el uso de guantes [16](#page=16). #### 4.2.2 El baño de paro Después del revelado, la película se somete a un baño de paro, típicamente una solución de ácido débil. Este paso detiene la acción del revelador al neutralizar los químicos activos, previniendo la sobreexposición química y estabilizando la imagen [13](#page=13). #### 4.2.3 El fijador La película se introduce en una solución fijadora, cuyo agente principal es el tiosulfato de sodio o amonio. El fijador disuelve y elimina los cristales de haluro de plata no expuestos, dejando solo las partículas metálicas que forman la imagen. Este paso asegura que la imagen sea permanente y no continúe alterándose. La película revelada y enjuagada (en penumbra) se sumerge en el fijador para prevenir la acción de la luz y endurecer la placa. Después de unos 30 segundos, la película puede examinarse brevemente bajo luz blanca, mostrando un aspecto opaco blancuzco que desaparecerá con mayor inmersión. El tiempo necesario para que la opacidad desaparezca se conoce como tiempo de aclarado. Para una fijación completa y endurecimiento, la película debe permanecer en el fijador al menos el doble del tiempo de aclarado [13](#page=13) [17](#page=17). ##### 4.2.3.1 Manejo y vida útil del fijador El fijador también puede ser en polvo o líquido. La temperatura del fijador no requiere tanta precisión como la del revelador. El tiempo de aclarado aumenta con el uso del fijador; cuando este tiempo se duplica, el líquido debe desecharse y prepararse solución nueva [17](#page=17). #### 4.2.4 Lavado y secado Finalmente, la película se lava cuidadosamente con agua corriente para eliminar cualquier residuo químico. Luego, se seca en un ambiente controlado para prevenir daños físicos o químicos [13](#page=13). ### 4.3 Equipamiento para el revelado #### 4.3.1 Equipo básico El equipo de revelado básico incluye frascos con solución de revelador, agua para enjuague, solución fijadora y agua para el lavado final [17](#page=17). ##### 4.3.1.1 Accesorios adicionales Otros requisitos para el cuarto oscuro son: * Un termómetro para medir la temperatura del revelador [17](#page=17). * Un reloj (despertador de cuarto oscuro) para controlar el tiempo de revelado [17](#page=17). * Pinzas para películas, para tenderlas a secar sobre una cubeta o en un cajón secador [17](#page=17). #### 4.3.2 Proceso de revelado en tanques y cubetas 1. **Primer paso: revelador:** Sumergir la película en la solución reveladora, moviéndola para eliminar burbujas de aire adheridas. Anotar la hora o ajustar el avisador del tiempo de revelado según el fabricante. Mientras transcurre el tiempo, se puede recargar el chasis con una nueva película, asegurándose de tener las manos secas y limpias. Se puede juzgar el momento de buena imagen mirándola a través de la luz roja. Al finalizar el tiempo, extraer el film del revelador, permitiendo que el exceso de líquido escurra de vuelta al tanque [18](#page=18). 2. **Segundo paso: lavado intermedio de la película:** Sacar la película del revelador y aclararla con agua. Si se utilizan tanques, suele haber uno específico para este lavado [18](#page=18). 3. **Tercer paso: fijador:** Trasladar la película al tanque del fijador para detener el proceso de revelado durante 30 segundos. En este punto, puede encenderse la luz blanca. Una vez enjuagada y aclarada en el fijador, la película puede examinarse a la luz normal. Para una fijación completa, debe permanecer en la solución al menos durante 2-3 minutos [18](#page=18). 4. **Cuarto paso: lavado de la película:** Finalmente, aclarar la película con abundante agua [18](#page=18). #### 4.3.3 Reveladoras automáticas: proceso de revelado digital Actualmente, el revelado digital está sustituyendo progresivamente al revelado manual o convencional [18](#page=18). --- # Introducción a la radiología y los rayos X en medicina veterinaria La radiología veterinaria es la disciplina que aplica las radiaciones al diagnóstico y tratamiento de enfermedades en animales, siendo la radiografía una técnica diagnóstica fundamental para obtener imágenes internas de forma no invasiva. ### 5.1 La radiología y su clasificación La radiología es la ciencia que estudia el comportamiento de las radiaciones, las cuales se clasifican según su frecuencia en alta y baja. Las de baja frecuencia incluyen ondas de radio y microondas, mientras que las de alta frecuencia abarcan rayos ultravioleta y rayos X, llegando hasta la radiación cósmica. Una clasificación más relevante para su uso médico es en radiaciones ionizantes (alta frecuencia, capaces de causar cambios en los cuerpos) y no ionizantes (baja frecuencia, principalmente producen calor) [1](#page=1). La **radiología veterinaria** se enfoca en la aplicación de estas radiaciones en medicina animal, tanto para diagnóstico como para terapia [1](#page=1). ### 5.2 La radiografía: una técnica diagnóstica La radiografía es una técnica exploratoria que emplea rayos X para obtener una imagen de un cuerpo u objeto. Su descubrimiento por Wilhelm Röntgen en 1895 revolucionó la medicina al permitir la visualización interna no invasiva de estructuras anatómicas, algo que antes solo era posible mediante cirugía exploratoria [1](#page=1) [2](#page=2). Con el tiempo, la tecnología ha evolucionado, incorporando sustancias de contraste para visualizar estructuras huecas (tracto digestivo, vasos sanguíneos, vías urinarias) y radioisótopos para análisis funcionales y bioquímicos [2](#page=2). ### 5.3 El aparato de rayos X Los equipos de rayos X han transitado de sistemas analógicos a digitales, ofreciendo imágenes instantáneas y archivables. Independientemente de si son convencionales o digitales, comparten componentes esenciales [2](#page=2): #### 5.3.1 Tubo generador de rayos X Es el dispositivo encargado de producir rayos X a través de la interacción de electrones acelerados con un material blanco (ánodo). Su funcionamiento se basa en tres procesos [3](#page=3): 1. **Generación de electrones:** Mediante emisión termoiónica, un filamento calentado en el cátodo libera electrones. 2. **Aceleración de electrones:** Una alta diferencia de potencial (kilovoltios, kV) entre cátodo y ánodo genera un campo eléctrico que acelera los electrones hacia el ánodo. La magnitud de esta tensión determina la energía de los rayos X. 3. **Producción de rayos X:** Al impactar los electrones acelerados en el ánodo, su energía cinética se convierte en radiación electromagnética. El tubo está protegido por una carcasa plomada y los rayos X emergen por una ventana. Sus componentes clave incluyen [3](#page=3): * **Cátodo:** Electrodo negativo con filamento emisor de electrones [3](#page=3). * **Ánodo:** Blanco donde impactan los electrones; puede ser estacionario o giratorio [4](#page=4). * **Envoltura del tubo:** Contenedor de vidrio o cerámica que mantiene el vacío para evitar colisiones de electrones con aire [4](#page=4). * **Ventana de salida:** Sección por donde emergen los rayos X, hecha de materiales de baja absorción como berilio [4](#page=4). * **Sistema de refrigeración:** Esencial para disipar el calor generado, ya que gran parte de la energía se convierte en calor [4](#page=4). #### 5.3.2 Ventana de rayos X Permite la salida controlada de la radiación generada en el tubo con mínima absorción de energía. Está formada por una capa de aluminio de 10 micras de espesor. Fabricada con materiales de baja densidad atómica y alta transparencia a los rayos X, como el berilio [4](#page=4). #### 5.3.3 Colimador Controla y delimita el área del haz de rayos X que incide sobre el paciente, reduciendo la exposición innecesaria y mejorando la seguridad. Sus características principales son [5](#page=5): * **Control del haz:** Permite ajustar el tamaño y forma del haz mediante placas o rejillas de plomo móviles [5](#page=5). * **Reducción de la dispersión:** Al limitar el haz al área de interés, disminuye la radiación dispersa que llega al detector, mejorando la calidad de imagen [5](#page=5). * **Tipos:** Fijos, ajustables y automáticos [5](#page=5). * **Indicadores visuales:** Luces o marcadores láser para mostrar el área exacta de irradiación [5](#page=5). Beneficios de su uso: protección radiológica, mejora de la calidad de imagen y personalización del estudio [6](#page=6). #### 5.3.4 Pupitre de control Es el panel de mandos del equipo radiográfico. Incluye reguladores de intensidad (miliamperios, mA) y de tensión (voltios, V, o kilovoltios, kV), que determinan la cantidad de corriente y la velocidad de los electrones, respectivamente. Los equipos modernos incluyen programas predefinidos según el tamaño del animal [6](#page=6). #### 5.3.5 Mesa Superficie donde se coloca el animal para la radiografía. Las mesas especializadas incluyen un cajón para el chasis y un pedal para su posicionamiento. El paciente debe situarse entre el tubo de rayos X y la película radiográfica [7](#page=7). ### 5.4 Otros accesorios del aparato de rayos X #### 5.4.1 Pedal Dispositivo que se activa con el pie para controlar la emisión de rayos X de forma precisa, segura y ergonómica, liberando las manos del operador para sujetar al animal [8](#page=8). #### 5.4.2 Chasis Estructura que aloja la película fotográfica en la radiografía convencional. Es una caja metálica opaca a la luz, herméticamente cerrada, que protege la película y las pantallas amplificadoras. Consta de una pared de plástico radiotransparente y otra de plomo radiopaca. Debe mantenerse limpio y cerrado para evitar daños en la película [8](#page=8). * **Variantes del chasis:** En radiografía digital indirecta, el chasis adaptado se lleva a un digitalizador. En radiografía digital directa, el panel (chasis) está integrado y la imagen aparece directamente en pantalla [10](#page=10). #### 5.4.3 Pantallas (amplificadoras o intensificadoras) Dos láminas de material de tierras raras que intensifican el efecto de los rayos X sobre la película mediante fluorescencia, requiriendo menor cantidad de radiación y reduciendo el tiempo de exposición. Se usan en pares y aprisionan la película dentro del chasis. La suciedad o huellas en las pantallas interfieren con el efecto fluorescente y se transmiten a la radiografía, por lo que su limpieza y manejo cuidadoso son cruciales [10](#page=10). ### 5.5 Película para rayos X (película radiográfica) En radiografía convencional, se utilizan diversos tipos de películas con características específicas de velocidad y sensibilidad. La selección adecuada y el ajuste de los controles del equipo son fundamentales para obtener imágenes de calidad [10](#page=10). #### 5.5.1 Tipos de películas radiográficas * **Películas de alta velocidad:** Mayor sensibilidad, menor tiempo de exposición, ideales para reducir la dosis al paciente [11](#page=11). * **Películas de velocidad media:** Balance entre sensibilidad y detalle, comúnmente usadas en radiografías generales [11](#page=11). * **Películas de baja velocidad:** Mayor detalle y resolución, requieren mayor tiempo de exposición, adecuadas para estudios donde el detalle es primordial (ej. extremidades) [11](#page=11). #### 5.5.2 Compatibilidad de pantallas y películas Es esencial que pantallas y películas sean del mismo tipo y tamaño para asegurar una correcta exposición y revelado [11](#page=11). #### 5.5.3 Películas de "no pantalla" Se utilizan para obtener mayor detalle, especialmente en partes delgadas de los miembros. No usan pantallas intensificadoras, requieren más radiación pero ofrecen mejor resolución [11](#page=11). #### 5.5.4 Composición de las películas Compuestas por una capa fina de gel con bromuro de plata distribuido homogéneamente. Este material se impregna de plata al incidir los rayos X. El revelado hace visible el contraste de la imagen [11](#page=11). #### 5.5.5 Tamaños de las películas radiográficas Se fabrican en varios tamaños estándar, correspondientes a los de las pantallas, chasis y colgadores [12](#page=12). ### 5.6 Manipulación de la película radiográfica en la radiografía convencional La película es sensible a la luz, los rayos X, la suciedad, la humedad, la compresión y el paso del tiempo. Por ello, debe manejarse con cuidado [12](#page=12): * Evitar exposición a rayos X (guardar en habitación separada o cuarto oscuro) [12](#page=12). * Evitar exposición a la luz (abrir cajas y chasis solo en cuarto oscuro con luz roja) [12](#page=12). * Manipular con manos limpias, preferiblemente usando papel protector o pinzas para el revelado [12](#page=12). * Evitar salpicaduras de químicos [12](#page=12). * No colocar objetos sobre las cajas de película [12](#page=12). * Almacenar en lugar limpio, seco y fresco, respetando la fecha de caducidad [12](#page=12). ### 5.7 Proceso de revelado (analógico) Convierte la imagen latente en una imagen visible a través de varios pasos [13](#page=13): 1. **Revelado:** La película se sumerge en una solución reveladora (hidroquinona o metol) que reduce el bromuro de plata expuesto a plata metálica negra. El tiempo y la temperatura son críticos [13](#page=13). 2. **Detención:** Un baño de paro (ácido débil) detiene la acción del revelador, evitando la sobreexposición y estabilizando la imagen [13](#page=13). 3. **Fijado:** Una solución fijadora (tiosulfato de sodio o amonio) disuelve los cristales de haluro de plata no expuestos, dejando la imagen permanente [13](#page=13). 4. **Lavado y secado:** Se eliminan los residuos químicos y se seca la película en un ambiente controlado [13](#page=13). ### 5.8 Revelado analógico o convencional: cuidados del cuarto oscuro El cuarto oscuro es esencial para el revelado manual, garantizando la calidad de las imágenes. Sus cuidados incluyen [13](#page=13): #### 5.8.1 Iluminación Utilizar luces de seguridad (rojas o ámbar) compatibles con la película, que proporcionen la mínima luz necesaria sin velar las películas [13](#page=13). #### 5.8.2 Sellado de la habitación Debe estar completamente sellado para prevenir la entrada de luz externa [14](#page=14). #### 5.8.3 Control de la temperatura y la humedad Temperatura ideal entre 18-24°C y humedad relativa entre 30-50% para no afectar la emulsión ni los químicos [14](#page=14). #### 5.8.4 Manejo y almacenamiento de películas Manejar con cuidado para evitar daños físicos. Almacenar en un entorno controlado (fresco, seco, oscuro), lejos de radiación y calor. Sujetar por los bordes y almacenar en posición vertical [14](#page=14). #### 5.8.5 Procesamiento químico Seguir instrucciones del fabricante para la mezcla, concentración y temperatura de los químicos (revelador, paro, fijador). Controlar estrictamente los tiempos de revelado [14](#page=14). #### 5.8.6 Mantenimiento de equipos Limpiar y mantener regularmente tanques, racks y secadoras. Inspeccionar periódicamente para detectar fugas o corrosión. Evitar la acumulación de residuos químicos [14](#page=14). #### 5.8.7 Seguridad Manejar químicos con cuidado (guantes, gafas, mascarillas). Asegurar ventilación adecuada para evitar vapores nocivos [14](#page=14). #### 5.8.8 Descarte de químicos Gestionar adecuadamente los desechos químicos para proteger el medio ambiente, cumpliendo las regulaciones locales [15](#page=15). #### 5.8.9 Documentación y capacitación El personal debe estar capacitado en técnicas de revelado y seguridad. La documentación de procedimientos y la capacitación regular minimizan errores [15](#page=15). #### 5.8.10 Limpieza La limpieza es primordial para evitar la corrosión de superficies y la contaminación de películas. Preparar y mezclar soluciones fuera del cuarto oscuro en recipientes limpios. Usar delantales de plástico para evitar salpicaduras [15](#page=15). #### 5.8.11 Técnica del cuarto oscuro Prácticas rutinarias para asegurar la calidad: limpiar polvo, ventilar, anotar temperatura del revelador, vigilar niveles de líquido en tanques (revelador, fijador), asegurar que los colgadores estén limpios y secos [15](#page=15). ##### 5.8.11.1 ¿Cómo se carga el chasis? En el cuarto oscuro con luz roja: abrir chasis, sacar película del envoltorio protector, colocarla en el fondo del chasis tocando lo mínimo posible, retirar cubierta protectora, pasar dedo por el borde para asegurar colocación correcta, cerrar caja de películas y chasis antes de encender la luz [16](#page=16). ##### 5.8.11.2 ¿Cómo se saca la película impresionada? Solo en el cuarto oscuro con luz roja: abrir chasis, levantar una punta de la película hasta poder cogerla con pulgar e índice, colocarla en un colgador (tipo canal o clips), marcarla en la esquina superior derecha, iniciar el revelado y recargar/cerrar el chasis [16](#page=16). ### 5.9 Proceso de revelado (equipos y tanques) #### 5.9.1 El equipo revelador Componentes esenciales [17](#page=17): * Frasco con solución de revelador. * Frasco con agua para enjuagar. * Frasco con solución fijadora. * Frasco con agua para lavar. El revelador puede comprarse en polvo o líquido concentrado. Debe diluirse según indicaciones y rellenarse con solución de repuesto. La manipulación de estas soluciones puede causar dermatitis, por lo que se recomienda el uso de guantes [16](#page=16). #### 5.9.2 El líquido fijador Evita que la película sensible a la luz se vele tras el revelado. También endurece la placa. La película, tras ser revelada y enjuagada, se sumerge en el fijador. Inicialmente se ve opaca y blancuzca, hasta que desaparece la opacidad (tiempo de aclarado). Para fijación completa, debe permanecer en el fijador el doble del tiempo de aclarado. El fijador también puede ser en polvo o líquido. El tiempo de aclarado aumenta con el uso; cuando se duplica el tiempo normal, el líquido debe desecharse [17](#page=17). Requisitos adicionales para el cuarto oscuro: termómetro, reloj despertador de cuarto oscuro y pinzas para películas [17](#page=17). #### 5.9.3 Proceso de revelado en tanques y cubetas 1. **Primer paso: revelador:** Sumergir la película, moverla para eliminar burbujas. Anotar la hora o usar avisador de tiempo (3-5 minutos a 20°C según fabricante). La solución de revelador contiene hidroquinona. Mientras transcurre el tiempo, se puede cargar otro chasis. Se puede juzgar el momento de la imagen a través de la luz roja. Al finalizar, escurrir el exceso de líquido [18](#page=18). 2. **Segundo paso: lavado intermedio:** Aclarar la película con agua en un tanque específico [18](#page=18). 3. **Tercer paso: fijador:** Trasladar la película al tanque del fijador durante 30 segundos para detener el proceso. Luego puede encenderse la luz blanca. Para fijado completo, dejar al menos 2-3 minutos [18](#page=18). 4. **Cuarto paso: lavado final:** Aclarar la película con abundante agua [18](#page=18). #### 5.9.4 Reveladoras automáticas: proceso de revelado digital El revelado digital está sustituyendo al manual, ofreciendo imágenes inmediatas y la posibilidad de modificar brillo y contraste post-revelado. La diferencia principal radica en el proceso de obtención y el material [18](#page=18) [19](#page=19). * **Radiografía analógica:** Usa chasis y películas fotográficas, con revelado químico manual [19](#page=19). * **Radiografía digital:** Utiliza un chasis diferente y la imagen se obtiene como un archivo de datos [19](#page=19). * **Radiografía digital directa:** Las imágenes se visualizan directamente en monitor en 3-5 segundos. El aparato transforma la radiación en imagen directamente [19](#page=19). * **Radiografía digital indirecta:** Se usa un chasis con fósforos fotoestimulantes que retienen la imagen. Un lector de imágenes la digitaliza con un láser. La imagen se visualiza en 1-2 minutos [19](#page=19). ### 5.10 Identificación y visualización de las radiografías #### 5.10.1 Proceso de identificación y visualización Es crucial identificar cada radiografía para evitar confusiones y facilitar referencias futuras. Los métodos más comunes y recomendables son [20](#page=20): * Escribir datos en la esquina superior derecha de la película (con lápiz especial, tinta blanca radiográfica o marcador de contacto) [20](#page=20). * Colocar letras o cintas de plomo en el chasis al momento de tomar la radiografía [21](#page=21). * Utilizar un marcador de contacto (sello) en el cuarto oscuro antes del procesado [21](#page=21). #### 5.10.2 El negatoscopio Dispositivo para visualizar e interpretar imágenes radiológicas. Consiste en una superficie luminosa uniforme que resalta los detalles. Sus componentes son [21](#page=21): * **Panel luminoso:** Superficie translúcida y uniforme para colocar las películas [21](#page=21). * **Fuente de luz:** Lámparas fluorescentes, halógenas o LED (preferibles por bajo consumo, durabilidad y luz homogénea) [21](#page=21). * **Sistema de sujeción:** Clips, imanes o ranuras para fijar las películas [21](#page=21). * **Carcasa:** Protege los componentes internos [21](#page=21). * **Control de brillo:** Permite ajustar la intensidad lumínica según la película [21](#page=21). --- Este apartado se enfoca en la interpretación de imágenes radiográficas, las técnicas de contraste, el posicionamiento del animal y las consideraciones de las instalaciones de rayos X en la práctica veterinaria. ### 5.1 La imagen radiográfica: interpretación y radioopacidades La interpretación radiográfica se basa en la visualización de la imagen sobre una fuente de luz, observando diferentes tonos de blanco, negro y grises. Los rayos X son absorbidos en distintos grados por las estructuras del cuerpo, lo que determina la cantidad de radiación que llega a la película [22](#page=22). #### 5.1.1 Formación de la imagen radiográfica La variación en la absorción de rayos X da lugar a diferentes tonalidades en la radiografía: * **Radiotransparentes:** Son cavidades con aire que permiten el paso libre de los rayos X, absorbiendo muy poco. Estas áreas aparecen negras en la radiografía [23](#page=23). * **Radioopacas:** Son estructuras densas como huesos y otros tejidos densos que absorben una mayor cantidad de rayos X. Estas áreas se ven blancas en la radiografía [23](#page=23). * **Tejidos intermedios:** Tejidos como el hígado, corazón o intestinos (que pueden contener material) tienen una densidad media. Absorben una cantidad intermedia de rayos X, produciendo una gama de grises [23](#page=23). Esta gradación de tonos es fundamental para que los veterinarios diagnostiquen condiciones al observar las variaciones en la opacidad y transparencia de las estructuras internas [23](#page=23). #### 5.1.2 Radioopacidades Las radioopacidades son áreas de mayor densidad en una imagen radiográfica que aparecen más claras o blancas. Representan estructuras con alta capacidad de absorción de radiación debido a su composición, densidad y grosor [23](#page=23). Existen cinco radioopacidades principales, clasificadas según la composición y densidad de la sustancia que atraviesan los rayos X. A mayor densidad de la sustancia, menor es el número de rayos X que la atraviesan [23](#page=23). > **Tip:** El espesor de las sustancias también influye significativamente en la opacidad radiográfica observada [23](#page=23). ### 5.2 Técnicas de contraste Las técnicas de contraste se utilizan para mejorar la visualización de estructuras internas en radiografías, mediante la introducción de sustancias radiopacas (que aparecen blancas). Estas técnicas permiten delinear estructuras como arterias, venas, intestinos, uretra y vejiga, facilitando la identificación de anomalías [24](#page=24). #### 5.2.1 Principales técnicas de contraste 1. **Contraste gastrointestinal:** Utiliza papilla de bario para visualizar el tracto gastrointestinal (esófago, estómago, intestinos, colon). Es útil para diagnosticar obstrucciones, estenosis, perforaciones o malformaciones [24](#page=24). 2. **Contraste urogenital:** Emplea medios de contraste yodados, administrados intravenosamente o por cateterización, para visualizar riñones, uréteres, vejiga y uretra. Ayuda a detectar cálculos, obstrucciones, masas o malformaciones [24](#page=24). 3. **Angiografía:** Consiste en la inyección de medios de contraste en el sistema vascular para visualizar arterias y venas, útil para detectar obstrucciones vasculares, anomalías congénitas, aneurismas o malformaciones arteriovenosas [24](#page=24). #### 5.2.2 Medios de contraste comunes * **Papilla de bario:** Principalmente para estudios gastrointestinales. Es segura, pero no se recomienda si hay sospecha de perforación gastrointestinal debido al riesgo de peritonitis [25](#page=25). * **Medios de contraste yodados:** Solubles en agua, versátiles para estudios urogenitales, angiográficos y gastrointestinales (cuando el bario no es adecuado). Se distribuyen bien y son excretados rápidamente por el riñón [25](#page=25). #### 5.2.3 Aplicaciones clínicas Estas técnicas son cruciales para diagnosticar condiciones no visibles en radiografías simples, como las obstrucciones intestinales. Permiten identificar el sitio y la naturaleza de la obstrucción, lo cual es vital para planificar el tratamiento. Las técnicas de contraste mejoran la precisión diagnóstica y la visualización de estructuras internas [25](#page=25). ### 5.3 Posicionamiento del animal La correcta colocación del animal en la mesa de radiografías es esencial para la realización e interpretación de las radiografías. La terminología describe la entrada y salida de los rayos X del animal [25](#page=25). #### 5.3.1 Terminología y posiciones principales * **Ventro-dorsal:** Rayos X entran por el vientre y salen por el dorso. El animal está en decúbito dorsal (boca arriba) [25](#page=25) [26](#page=26). * **Dorso-ventral:** Rayos X entran por el dorso y salen por el vientre. El animal está en decúbito esternal (boca abajo) [26](#page=26). * **Laterolateral (derecha/izquierda):** Rayos X entran por un lado y salen por el opuesto. El animal está en decúbito lateral (de lado). Se especifica si es derecha o izquierda [25](#page=25) [26](#page=26). Es importante enfocar solo la zona de interés utilizando el colimador para centrar el haz de luz [26](#page=26). > **Example:** Una radiografía ventro-dorsal implica que el animal está apoyado sobre su espalda [25](#page=25). ### 5.4 Instalaciones de rayos X Las instalaciones de rayos X en veterinaria deben estar planificadas para garantizar diagnóstico, seguridad y cumplimiento normativo. Al elegir el equipo, se deben considerar la demanda de casos, el espacio, el tipo de diagnóstico (radiología, radioscopia), el efecto perjudicial de los rayos y si se trabaja en campo o en clínica [28](#page=28). #### 5.4.1 Ubicación y diseño de la sala de rayos X * **Ubicación:** En un área específica, alejada de zonas de alta circulación para minimizar la exposición innecesaria a la radiación [28](#page=28). * **Aislamiento:** Paredes, puertas y ventanas deben estar revestidas con materiales de plomo o equivalentes para evitar fugas de radiación, incluyendo cristales plomados en las ventanas de observación [28](#page=28). * **Ventilación y climatización:** Un sistema adecuado es importante para mantener un ambiente confortable y seguro [28](#page=28). #### 5.4.2 Equipos de rayos X * **Aparatos de rayos X:** Existen modelos variados con diferente potencia y sofisticación. Los equipos avanzados permiten ajustar parámetros como tiempo de exposición, intensidad del haz y enfoque para mejorar la calidad y seguridad [28](#page=28). * **Soporte y posicionamiento:** Se requieren soportes ajustables o mesas flotantes para un posicionamiento seguro y preciso del animal [28](#page=28). * **Protección para el personal:** El uso de delantales plomados, guantes y collares tiroideos es fundamental [28](#page=28). #### 5.4.3 Sistema de procesamiento de imágenes * **Digitalización:** Los sistemas de radiografía digital ofrecen mejor calidad, almacenamiento fácil y manipulación de imágenes [29](#page=29). * **Almacenamiento y acceso:** Las imágenes digitales deben almacenarse de forma segura y ser accesibles para consulta rápida y comparación con estudios previos [29](#page=29). #### 5.4.4 Seguridad y normativas * **Normativas de radioprotección:** Es crucial cumplir con normativas locales e internacionales, incluyendo inspecciones, control de calidad y registros de exposición [29](#page=29). * **Capacitación del personal:** El personal debe estar capacitado en el uso de equipos y en prácticas de seguridad para minimizar la exposición a la radiación [29](#page=29). #### 5.4.5 Consideraciones adicionales * **Espacio para espera y recuperación:** Áreas designadas para animales antes y después del procedimiento, especialmente si se requiere sedación [29](#page=29). * **Planificación del futuro:** Las instalaciones deben permitir la expansión y actualización de equipos para adaptarse a avances tecnológicos y necesidades clínicas [29](#page=29). --- ## Errores comunes a evitar - Revise todos los temas a fondo antes de los exámenes - Preste atención a las fórmulas y definiciones clave - Practique con los ejemplos proporcionados en cada sección - No memorice sin entender los conceptos subyacentes

| Term | Definition | |------|------------| | Término | Definición | | Revelador | Solución química utilizada en el revelado fotográfico para hacer visible la imagen latente en la película radiográfica, actuando sobre la plata expuesta a los rayos X. | | Fijador | Solución química que detiene el proceso de revelado, previene la acción posterior de la luz sobre la película sensible y endurece la emulsión, haciendo la imagen permanente y opaca. | | Lavado intermedio | Proceso de enjuagar la película radiográfica con agua después de su paso por el revelador para eliminar el exceso de esta solución antes de pasar al fijador. | | Revelado digital | Proceso moderno de obtención de imágenes radiográficas que sustituye el revelado químico manual, permitiendo obtener imágenes prácticamente inmediatas y la modificación de parámetros como brillo y contraste. | | Radiografía analógica | Técnica de obtención de imágenes radiográficas que requiere el uso de chasis y películas fotográficas, las cuales deben ser reveladas mediante un proceso químico. | | Radiografía digital directa | Técnica de radiografía digital donde las imágenes se visualizan directamente en un monitor casi de forma inmediata, ya que el aparato transforma la radiación en una imagen directa. | | Radiografía digital indirecta | Técnica de radiografía digital donde la imagen se captura en un chasis con material sensible a los rayos X y luego se digitaliza en un lector para su visualización en un monitor. | | Negatoscopio | Dispositivo con una superficie luminosa uniforme diseñado para la visualización e interpretación de imágenes radiográficas, permitiendo resaltar detalles mediante iluminación posterior. | | Panel luminoso | La superficie principal de un negatoscopio, translúcida y con iluminación uniforme, donde se colocan las películas radiográficas para su visualización. | | Control de brillo | Regulador de intensidad luminosa en algunos negatoscopios que permite ajustar la luz según el grosor y las características de la película radiográfica para una mejor interpretación. | | Interpretación radiográfica | Proceso de análisis de la imagen radiográfica, formada por distintos tonos de blanco y negro, para diagnosticar condiciones médicas basándose en la absorción diferencial de los rayos X por los tejidos. | | Papilla de bario | Medio de contraste utilizado principalmente para estudios gastrointestinales, seguro para la mayoría de los animales, pero no recomendado en casos de sospecha de perforación gastrointestinal. | | Radiaciones ionizantes | Tipo de radiación que posee suficiente energía para arrancar electrones de los átomos y moléculas, alterando su estructura y pudiendo causar efectos adversos en los seres vivos expuestos. | | Efectos somáticos | Alteraciones que se manifiestan en los tejidos y órganos del cuerpo expuestos a la radiación, pudiendo incluir quemaduras, lesiones internas o un mayor riesgo de desarrollar enfermedades como cataratas o cáncer. | | Efectos genéticos | Cambios que ocurren en el material genético (ADN) de las células, lo que puede generar mutaciones hereditarias o afectar la funcionalidad celular, incrementando el riesgo de enfermedades genéticas en la descendencia. | | Principios básicos de seguridad | Fundamentos esenciales para minimizar los riesgos de la radiación: tiempo (reducir la duración de la exposición), distancia (aumentar la separación de la fuente) y blindaje (utilizar barreras protectoras). | | Blindaje | Barrera física diseñada para bloquear o atenuar la radiación, comúnmente fabricada con materiales densos como el plomo, utilizada en delantales, guantes y paredes de salas radiológicas. | | Radiación dispersa | Proporción de rayos X que, tras interactuar con el paciente o el entorno, son rebotados en diversas direcciones, aumentando la exposición en áreas no protegidas y representando un riesgo adicional. | | Dosímetro | Dispositivo personal e intransferible que se cuelga del pecho para medir y registrar la cantidad de radiación recibida por un técnico a lo largo del año, permitiendo controlar la exposición acumulada. | | Rayos X | Forma de radiación electromagnética de alta energía descubierta por Wilhelm Röntgen, utilizada para observar estructuras internas del cuerpo de manera no invasiva. | | Emisión termoiónica | Proceso mediante el cual un filamento metálico, al ser calentado por corriente eléctrica, libera electrones libres que son fundamentales para la generación de rayos X. | | Cátodo | Electrodo negativo dentro del tubo generador de rayos X que contiene el filamento responsable de la emisión de electrones mediante emisión termoiónica. | | Ánodo | Electrodo positivo que actúa como blanco donde los electrones acelerados impactan, convirtiendo su energía cinética en radiación electromagnética (rayos X). | | Envoltura del tubo | Contenedor de vidrio o cerámica que mantiene un ambiente de vacío dentro del tubo generador de rayos X para evitar colisiones de electrones con moléculas de aire. | | Ventana de salida | Sección del tubo generador de rayos X por donde emergen los rayos X, fabricada con materiales de baja absorción de radiación como el berilio para permitir su paso. | | Colimador | Componente del equipo de radiografía que controla y delimita el área del haz de rayos X que llega al paciente, reduciendo la exposición innecesaria y la radiación dispersa. | | Pupitre de control | Cuadro de mandos del equipo de radiografía que permite regular la intensidad (en miliamperios, mA) y la tensión (en kilovoltios, kV) de la corriente, afectando la cantidad y energía de los rayos X. | | Mesa radiográfica | Parte del equipo donde se coloca el animal para realizar la radiografía; puede incluir un cajón para el chasis y un pedal para su posicionamiento. | | Radiografía convencional | Tipo de radiografía que requiere un revelado analógico de las imágenes obtenidas, similar a la fotografía tradicional. | | Pedal | Dispositivo especializado utilizado en equipos de diagnóstico por imagen veterinaria para activar y regular la emisión de rayos X de forma precisa, segura y ergonómica, permitiendo al operador liberar las manos. | | Chasis | Caja metálica impenetrable a la luz, herméticamente cerrada, que aloja la película radiográfica durante la exposición para protegerla de la luz y la suciedad, y que contiene pantallas intensificadoras. | | Pantallas (amplificadoras o intensificadoras) | Láminas de material de tierras raras que intensifican el efecto de los rayos X sobre la película radiográfica mediante fluorescencia, reduciendo la cantidad de radiación necesaria y el tiempo de exposición. | | Película radiográfica | Material sensible a los rayos X, compuesto por una capa de gel con bromuro de plata, que registra la imagen latente tras la exposición a la radiación. | | Revelado | Proceso químico que convierte la imagen latente en una película radiográfica expuesta en una imagen visible, mediante la reducción del bromuro de plata expuesto a plata metálica negra. | | Baño de paro | Solución, generalmente de ácido débil, que se utiliza después del revelado para detener la acción del revelador, neutralizando los químicos activos y estabilizando la imagen. | | Cuarto oscuro | Habitación con iluminación controlada (luz de seguridad roja o ámbar) donde se manipulan y revelan las películas radiográficas para evitar la exposición accidental a la luz. | | Luz de seguridad | Iluminación específica (roja o ámbar) utilizada en el cuarto oscuro que proporciona la mínima luz necesaria para trabajar sin velar las películas radiográficas sensibles. | | Emulsión fotosensible | Capa de la película radiográfica que contiene cristales de haluro de plata, la cual es sensible a la radiación y a la luz, y donde se forma la imagen latente. | | Imagen latente | La imagen invisible formada en la película radiográfica después de la exposición a los rayos X, que se hace visible mediante el proceso de revelado. | | Velar | Proceso por el cual una película radiográfica se expone accidentalmente a la luz o a radiación excesiva, resultando en un oscurecimiento no deseado que arruina la imagen. | | Radiología | Ciencia dedicada a la definición, clasificación y explicación del comportamiento de las radiaciones, incluyendo su espectro de frecuencia y su capacidad para causar cambios en los cuerpos. | | Radiología Veterinaria | Rama de la radiología que estudia las aplicaciones de las radiaciones en medicina veterinaria, tanto para el diagnóstico como para la terapia de enfermedades en animales. | | Radiografía | Técnica diagnóstica radiológica que consiste en someter un cuerpo u objeto a la acción de los rayos X para obtener una imagen detallada de su interior. | | Pantallas Amplificadoras (o Intensificadoras) | Láminas de material fluorescente dentro de un chasis que intensifican el efecto de los rayos X sobre la película radiográfica al emitir luz, reduciendo la dosis de radiación necesaria. |