Civil Law

# Subjectieve rechten Dit onderwerp behandelt de aard, indeling en kenmerken van subjectieve rechten, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen patrimoniale en niet-patrimoniale rechten. ### 1.1 De aard van subjectieve rechten Een subjectief recht is een recht dat een rechtssubject ontleent aan het objectieve recht. Het objectieve recht is het geheel van rechtsregels, terwijl een subjectief recht betrekking heeft op een specifiek rechtsobject [2](#page=2). ### 1.2 Indeling van subjectieve rechten Subjectieve rechten kunnen worden ingedeeld op verschillende manieren. Een belangrijk onderscheid is dat tussen patrimoniale en niet-patrimoniale rechten. Daarnaast kan er een onderscheid gemaakt worden tussen politieke rechten en burgerlijke rechten. Burgerlijke rechten hebben betrekking op de bevoegdheid om het individuele leven te regelen [3](#page=3). #### 1.2.1 Niet-patrimoniale rechten Niet-patrimoniale rechten zijn rechten die niet direct in geld waardeerbaar zijn en die gekenmerkt worden door hun onbeschikbaarheid en onoverdraagbaarheid. Ze zijn ook onverjaarbaar en zijn moeilijker toepasbaar op rechtspersonen. Voorbeelden van niet-patrimoniale rechten zijn persoonlijkheidsrechten en familierechten [4](#page=4). #### 1.2.2 Patrimoniale rechten Patrimoniale rechten zijn rechten die wel in geld waardeerbaar zijn en die deel uitmaken van iemands vermogen. Ze kunnen worden overgedragen en zijn in principe verjaarbaar. Patrimoniale rechten worden onderverdeeld in drie hoofdcategorieën: vorderingsrechten (verbintenissen), zakelijke rechten en intellectuele rechten [10](#page=10) [5](#page=5). ##### 1.2.2.1 Vorderingsrechten (verbintenissen) Een vorderingsrecht of verbintenis is een in geld waardeerbare rechtsband tussen twee rechtssubjecten, waarbij de ene partij (de schuldenaar) gehouden is iets te presteren ten gunste van de andere partij (de schuldeiser). De prestatie kan bestaan uit [6](#page=6): * **Geven** (dare) [6](#page=6). * **Doen** (facere) [6](#page=6). * **Niet doen** (non facere) [6](#page=6). Er bestaat een onderscheid tussen een "echte" verbintenis en een natuurlijke verbintenis. Een "echte" verbintenis is in rechte afdwingbaar (artikel 5.1 Burgerlijk Wetboek). Een natuurlijke verbintenis is daarentegen een niet in rechte afdwingbare gewetensplicht (artikel 5.2 Burgerlijk Wetboek). Een natuurlijke verbintenis kan echter convergeren naar een "echte" verbintenis in geval van vrijwillige uitvoering zonder vergissing of dwang, of door een belofte tot uitvoering zonder vergissing of dwang [7](#page=7). ##### 1.2.2.2 Zakelijke rechten Een zakelijk recht is een in geld waardeerbare rechtsband tussen een rechtssubject en een rechtsobject (een zaak). Dit recht is enkel actief (er is een subject met een recht op een zaak) en niet passief. Zakelijke rechten kunnen verder worden onderverdeeld in zakelijke (gebruiks)rechten en zakelijke zekerheidsrechten [8](#page=8). * **Zakelijke (gebruiks)rechten**: Voorbeelden hiervan zijn eigendom, vruchtgebruik, erfdienstbaarheid, erfpacht en opstal [8](#page=8). * **Zakelijke zekerheden**: Deze rechten doorbreken de algemene regel van de "paritas creditorum" (gelijke rang van schuldeisers), waarbij schuldeisers in principe pondsgewijs worden betaald bij samenloop. Een zakelijk zekerheidsrecht geeft de bevoorrechte schuldeiser een samenloopdoorbrekend mechanisme. Voorbeelden hiervan zijn een voorrecht, hypotheek, pand en retentierecht. Dit staat tegenover persoonlijke zekerheden, zoals borgtocht, die een samenloopvermijdend mechanisme zijn [9](#page=9). ##### 1.2.2.3 Intellectuele rechten Intellectuele rechten geven de houder een tijdelijk exclusief exploitatierecht. Deze rechten zijn sui generis, wat betekent dat ze van hun eigen aard zijn. Voorbeelden hiervan zijn auteursrechten en octrooien [5](#page=5). ### 1.3 Kenmerken van patrimoniale rechten Patrimoniale rechten zijn beschikbaar, wat betekent dat ze overdraagbaar zijn en kunnen worden vervreemd. Ze zijn ook verjaarbaar, wat impliceert dat een recht kan tenietgaan door tijdsverloop indien het niet wordt uitgeoefend [10](#page=10). > **Tip:** Het onderscheid tussen patrimoniale en niet-patrimoniale rechten is cruciaal omdat het de aard, overdraagbaarheid en afdwingbaarheid van de rechten bepaalt. Denk bij niet-patrimoniale rechten aan fundamentele persoonlijke rechten die niet zomaar te gelde gemaakt kunnen worden. > **Voorbeeld:** Een vorderingsrecht op een som geld (patrimoniaal) is overdraagbaar en kan verjaren. Het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer (niet-patrimoniaal) is daarentegen onvervreemdbaar en onverjaarbaar. --- # Rechtshandelingen: definities en categorisering Dit gedeelte behandelt de definitie van een rechtshandeling en de verschillende manieren waarop deze kan worden geclassificeerd op basis van criteria zoals het aantal betrokken partijen, de impact op subjectieve rechten, de vereiste vorm en het tijdstip van inwerkingtreding. ### 2.1 De definitie van een rechtshandeling Een rechtshandeling wordt gedefinieerd als een handeling die tot stand komt als gevolg van specifiek menselijk handelen, waarbij specifieke rechtsgevolgen worden beoogd. Dit onderscheidt rechtshandelingen van andere rechtsfeiten die niet noodzakelijkerwijs voortkomen uit beoogd menselijk handelen, of waarbij de rechtsgevolgen niet specifiek werden nagestreefd. Gebeurtenissen kunnen worden onderverdeeld in rechtens irrelevante feiten en rechtens relevante feiten (rechtsfeiten). Rechtsfeiten kunnen verder worden onderverdeeld in feiten die buiten specifiek menselijk handelen vallen, en feiten die voortkomen uit specifiek menselijk handelen. Binnen de categorie van menselijk handelen onderscheiden we handelen dat rechtsgevolgen teweegbrengt die niet waren beoogd, en handelen dat specifieke rechtsgevolgen beoogt, wat de definitie van een rechtshandeling is. Een voorbeeld van een rechtshandeling is wanneer Jan, een advocaat, naar het Justitiepaleis gaat om een zaak te pleiten en een conclusie neer te leggen [11](#page=11) [12](#page=12). ### 2.2 Categorisering van rechtshandelingen De categorisering van rechtshandelingen is essentieel omdat deze een belangrijke indicatie geeft van het juridische regime dat op een specifieke rechtshandeling van toepassing is. Gezien de contractvrijheid zijn niet alle rechtshandelingen expliciet in de wet geregeld, maar er is wel een algemeen juridisch regime voor alle rechtshandelingen [13](#page=13). #### 2.2.1 Naargelang het aantal betrokkenen * **Eenzijdige rechtshandeling**: Een rechtshandeling die door slechts één partij wordt verricht [14](#page=14). * **Meerzijdige rechtshandeling**: Een rechtshandeling waarbij minstens twee partijen betrokken zijn en hun wilsovereenstemming geven [14](#page=14). #### 2.2.2 Naargelang de invloed op de subjectieve rechten * **Constitutieve of vestigende rechtshandeling**: Rechtshandelingen die een nieuw subjectief recht in het leven roepen [15](#page=15). * **Extinctieve of uitdovende rechtshandeling**: Rechtshandelingen die een bestaand subjectief recht doen tenietgaan [15](#page=15). * **Translatieve of overdragende rechtshandeling**: Rechtshandelingen waarbij een bestaand subjectief recht van de ene persoon op de andere overgaat [15](#page=15). * **Declaratieve (declaratoire) of bevestigende rechtshandeling**: Rechtshandelingen die de aard hebben van een bewijs van een reeds bestaand recht, eerder dan een overdracht of vestiging ervan. Dit concept kan onderscheid maken tussen het **instrumentum** (het bewijsstuk) en het **negotium** (de eigenlijke rechtshandeling) [15](#page=15). #### 2.2.3 Naargelang de vorm * **Vormeloos**: Rechtshandelingen die geen specifieke vorm vereisen om geldig te zijn [16](#page=16). * **Vormelijk**: Rechtshandelingen waarbij een bepaalde vorm voorgeschreven is door de wet voor hun geldigheid [16](#page=16). * **Zakelijk**: Rechtshandelingen die pas tot stand komen door de afgifte van een zaak [16](#page=16). #### 2.2.4 Naargelang de invloed op het vermogen Deze categorisering is relevant voor aspecten zoals bekwaamheid en bewind [17](#page=17). * **Daden van gebruik en genot**: Rechtshandelingen die betrekking hebben op het normale gebruik van goederen [17](#page=17). * **Daden van beheer**: Rechtshandelingen die gericht zijn op het behoud en onderhoud van vermogensbestanddelen. Dit kan onderverdeeld worden in [17](#page=17): * Daden van bewaring: Gericht op het veiligstellen van vermogensbestanddelen [17](#page=17). * Daden van economisch beheer: Gerichter op het actief beheren van het vermogen [17](#page=17). * **Daden van beschikking**: Rechtshandelingen die een directe invloed hebben op de omvang van het vermogen, zoals verkoop of schenking [17](#page=17). #### 2.2.5 Naargelang het tijdstip van uitwerking * **Bij overlijden**: Rechtshandelingen die pas uitwerking hebben na het overlijden van een partij (bv. testament) [18](#page=18). * **“Onder de levenden”**: Rechtshandelingen die reeds tijdens het leven van de partijen uitwerking hebben [18](#page=18). #### 2.2.6 Naargelang de economische aard * **Ten kosteloze titel – zonder (gelijkwaardige) tegenprestatie**: Rechtshandelingen waarbij geen of geen gelijkwaardige economische tegenprestatie wordt verwacht. Dit kan verder onderscheiden worden in [19](#page=19): * In essentie kosteloos: De prestatie is primair gericht op het schenken of begunstigen [19](#page=19). * In principe, maar niet in essentie kosteloos: Er kan een zekere tegenprestatie zijn, maar deze is niet de essentie van de handeling [19](#page=19). * **Onder bezwarende titel**: Rechtshandelingen waarbij er een tegenprestatie wordt verwacht. Deze tegenprestatie wordt geacht gelijkwaardig te zijn, in lijn met het principe van autonomie [19](#page=19). #### 2.2.7 Naargelang de vrijheid * **Open rechtshandeling**: Rechtshandelingen waarbij partijen vrij zijn om de inhoud te bepalen [20](#page=20). * **Toetreding tot een instelling**: Rechtshandelingen waarbij een partij zich aansluit bij bestaande regels of structuren [20](#page=20). > **Tip:** Het begrijpen van deze categoriseringen is cruciaal voor het correct toepassen van de relevante juridische regels op specifieke situaties. Elke categorie kan verschillende vereisten, gevolgen en beschermingsmechanismen met zich meebrengen. --- # Geldigheidsvereisten van rechtshandelingen Een rechtshandeling vereist vier algemene geldigheidsvereisten om rechtsgevolgen teweeg te kunnen brengen [21](#page=21). ### 3.1 De vier algemene geldigheidsvereisten De vier algemene geldigheidsvereisten voor een rechtshandeling zijn toestemming, bekwaamheid, voorwerp en oorzaak. Naast deze algemene vereisten kunnen er bij specifieke rechtshandelingen ook bijkomende vereisten gelden, zoals een vormvereiste [21](#page=21). #### 3.1.1 Toestemming Toestemming is de kern van de wil van een partij om rechtsgevolgen te creëren. Om rechtsgevolgen te kunnen teweegbrengen, dient de wil aan de volgende voorwaarden te voldoen [22](#page=22): * **Gericht op rechtsgevolgen**: De wil moet specifiek gericht zijn op het tot stand brengen van juridische gevolgen [22](#page=22). * **Geuite wil**: De wil moet kenbaar gemaakt zijn aan de buitenwereld, hetzij uitdrukkelijk, hetzij stilzwijgend [22](#page=22) [23](#page=23). * **Discrepantie tussen werkelijke en geuite wil**: * **Ongewild**: Hierbij geldt in principe de wilsleer (de werkelijke wil primeert), maar deze wordt gecorrigeerd door de vertrouwensleer (het gewekte vertrouwen van de tegenpartij kan soms primeren) [23](#page=23). * **Gewild (Veinzing/Simulatie)**: Bij veinzing is er een discrepantie tussen de werkelijke wil en de geuite wil, waarbij de rechtshandeling tussen partijen gebonden is aan de werkelijke wil (wilsleer), maar tegenover derden de geuite wil geldt (vertrouwensleer). Dit is geregeld in artikel 5.39 BW [23](#page=23). * **Volwaardige wil**: De wil moet een volwaardige wil zijn. Er is een vermoeden dat elke handelingsbekwame persoon ook wilsbekwaam is [24](#page=24). * **Handelingsonbekwaamheid vs. Wilsongeschiktheid**: Handelingsonbekwaamheid is een juridische categorie (mogen), terwijl wilsongeschiktheid een concrete beoordeling is van het kunnen [24](#page=24). * **Gevolgen van een onvolwaardige wil**: Een onvolwaardige wil leidt in principe tot een onbestaande rechtshandeling. Artikel 5.31 lid 1 BW bepaalt echter dat een rechtshandeling die is aangegaan met een onvolwaardige wil vernietigbaar is. Dit is geïllustreerd in het 'dronken cabaretière-arrest'. De vertrouwensleer kan hier wel correcties aanbrengen [24](#page=24). * **Wil, vrij van wilsgebreken**: De geuite wil mag niet gebrekkig zijn. Wilsgebreken creëren een gebrekkige wil, wat leidt tot vernietigbaarheid van de rechtshandeling, met correcties vanuit rechtszekerheid en de belangen van de tegenpartij. De belangrijkste wilsgebreken zijn dwaling, bedrog en geweld [22](#page=22) [25](#page=25). #### 3.1.2 Bekwaamheid Bekwaamheid verwijst naar de juridische mogelijkheid om rechtshandelingen te stellen. De wet stelt eisen aan de bekwaamheid van personen die rechtshandelingen verrichten [21](#page=21). #### 3.1.3 Voorwerp Het voorwerp van een rechtshandeling is de prestatie die men belooft te leveren of te verkrijgen. Dit voorwerp moet bepaald of bepaalbaar zijn en geoorloofd [21](#page=21). #### 3.1.4 Oorzaak De oorzaak is de reden of het motief waarom partijen zich verbinden. Deze moet geoorloofd zijn [21](#page=21). ### 3.2 De wilsgebreken in detail De wilsgebreken beïnvloeden de geldigheid van de toestemming en kunnen leiden tot vernietigbaarheid van de rechtshandeling [25](#page=25). #### 3.2.1 Dwaling Dwaling is een ongewilde discrepantie tussen de werkelijkheid en de wil van een partij. Voor vernietigbaarheid op basis van dwaling zijn de volgende voorwaarden vereist [26](#page=26): * **Doorslaggevend**: De dwaling moet doorslaggevend zijn geweest voor het aangaan van de rechtshandeling. * **Hoofddwaling**: Dwaling over een essentieel element van de rechtshandeling. * **Incidentele dwaling**: Dwaling over een bijkomstig element, die in beginsel geen grond tot vernietiging is. * **Dwaling over de persoon**: Enkel indien de persoon van de wederpartij essentieel was voor de rechtshandeling (intuïtu personae rechtshandelingen). * **Geen dwaling over waarde of prijs**: In beginsel geen grond tot vernietiging. * **Geen dwaling over de beweegreden**: In beginsel ook geen grond tot vernietiging. * **Verschoonbare dwaling**: De dwaling moet verschoonbaar zijn. Dit betekent dat een voorzichtig en redelijk persoon, geplaatst in dezelfde omstandigheden, dezelfde dwaling zou hebben gemaakt. Rechtsdwaling is in de regel niet verschoonbaar [26](#page=26). * **Kennis bij wederpartij**: Bij meerzijdige rechtshandelingen moet de tegenpartij kennis hebben gehad van het doorslaggevende karakter van de dwaling [26](#page=26). #### 3.2.2 Bedrog Bedrog is een gewilde discrepantie tussen de werkelijkheid en de wil, veroorzaakt door kunstgrepen. De voorwaarden voor vernietigbaarheid wegens bedrog zijn [27](#page=27): * **Kunstgreep of list**: Er moet sprake zijn van een listige handeling. * **Kwaadwillig**: De kunstgreep moet met opzet zijn gebeurd. * **Doorslaggevend**: Het bedrog moet doorslaggevend zijn geweest voor het aangaan van de rechtshandeling. * **Uitgaande van de tegenpartij**: Het bedrog moet door de wederpartij zijn gepleegd. * **Geen verschoonbaarheidsvereiste**: Er is geen vereiste van verschoonbaarheid bij bedrog [27](#page=27). #### 3.2.3 Geweld Geweld is wanneer de wil van een partij wordt afgedwongen door fysiek of psychologisch geweld. De voorwaarden voor vernietigbaarheid wegens geweld zijn [28](#page=28): * **Doorslaggevend**: Het geweld moet doorslaggevend zijn geweest voor het aangaan van de rechtshandeling. * **Vrees voor aanzienlijk kwaad**: Er moet vrees zijn voor een aanzienlijk kwaad, dat indruk maakt op een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden [28](#page=28). * **Onrechtmatig**: Het geweld moet onrechtmatig zijn. * **Geen verschoonbaarheidsvereiste**: Er is geen vereiste van verschoonbaarheid bij geweld [28](#page=28). #### 3.2.4 Benadeling Vanuit het principe van wilsautonomie is benadeling op zichzelf geen grond voor vernietiging van een rechtshandeling. Enkel in wettelijk bepaalde gevallen kan benadeling leiden tot vernietiging. Echter, in bepaalde situaties kan er sprake zijn van misbruik van omstandigheden, zelfs zonder wettelijke grondslag, wat wel tot vernietiging kan leiden. Dit vereist [29](#page=29): * Een kennelijk onevenwicht in de prestaties [29](#page=29). * Misbruik van een concrete zwakheid bij de wederpartij [29](#page=29). * Een oorzakelijk verband tussen het onevenwicht en het misbruik [29](#page=29). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Subjectief recht | Een recht dat een rechtssubject ontleent aan het objectieve recht, en dat betrekking heeft op een rechtsobject. | | Objectief recht | Het geheel van rechtsregels dat op een bepaald moment geldt binnen een bepaalde gemeenschap, bijvoorbeeld het Belgische recht. | | Rechtsobject | Het voorwerp of de entiteit waarop een subjectief recht betrekking heeft, zoals een zaak of een intellectuele eigendom. | | Niet-patrimoniale rechten | Subjectieve rechten die niet in geld waardeerbaar zijn en vaak persoonlijkheids- of familierechten omvatten, gekenmerkt door onbeschikbaarheid en onoverdraagbaarheid. | | Persoonlijkheidsrechten | Rechten die inherent zijn aan de persoon van een individu, zoals het recht op bescherming van de lichamelijke integriteit of de privacy. | | Familierechten | Rechten die betrekking hebben op de familierelaties, zoals het huwelijk, ouderschap en afstamming. | | Patrimoniale rechten | Subjectieve rechten die in geld waardeerbaar zijn en kunnen worden overgedragen, zoals vorderingsrechten, zakelijke rechten en intellectuele rechten. | | Vorderingsrechten | Rechtsband tussen twee rechtssubjecten waarbij de ene partij (schuldenaar) verplicht is iets te geven, te doen of niet te doen ten gunste van de andere partij (schuldeiser). | | Zakelijke rechten | Rechtsband tussen een rechtssubject en een rechtsobject (zaak), waarbij het rechtssubject direct macht heeft over de zaak. | | Intellectuele rechten | Tijdelijke exclusieve exploitatierechten op creaties van de menselijke geest, zoals auteursrechten of octrooien. | | Natuurlijke verbintenis | Een niet in rechte afdwingbare gewetensplicht die, indien vrijwillig uitgevoerd zonder vergissing of dwang, kan worden omgezet in een ‘echte’ verbintenis. | | Zakelijke zekerheden | Rechten die een schuldeiser bevoorrechte verhaalspositie geven op een bepaald vermogen van de schuldenaar om de nakoming van een verbintenis te garanderen, zoals een hypotheek of pand. | | Chirografaire schuldeiser | Een schuldeiser die geen specifieke zekerheid heeft en zijn vordering slechts pro rata kan verhalen op het vermogen van de schuldenaar bij samenloop met andere schuldeisers. | | Rechtshandeling | Een handeling die bewust wordt verricht met het oog op het teweegbrengen van rechtsgevolgen, zoals het sluiten van een contract. | | Rechtsfeit | Een feit dat rechtsgevolgen teweegbrengt, maar niet noodzakelijk met de bedoeling om deze rechtsgevolgen te bewerkstelligen; kan buiten menselijk handelen of als gevolg van specifiek menselijk handelen ontstaan. | | Een- of meerzijdige rechtshandeling | Een rechtshandeling wordt eenzijdig genoemd als deze door slechts één wilsuiting tot stand komt (bv. testament), en meerzijdig als er twee of meer wilsuitingen nodig zijn (bv. contract). | | Constitutieve/extinctieve/translatieve/declaratieve rechtshandeling | Rechtshandelingen die respectievelijk een recht vestigen, uitdoven, overdragen of bevestigen. | | Vormeloze/vormelijke rechtshandeling | Een rechtshandeling die geen specifieke vorm vereist om geldig te zijn, versus een rechtshandeling die aan bepaalde wettelijke vormvereisten moet voldoen. | | Daden van gebruik en genot/beheer/beschikking | Indelingen van handelingen op basis van hun invloed op het vermogen van een persoon, variërend van dagelijks gebruik tot verkoop of schenking. | | Rechtshandeling ten kosteloze titel/onder bezwarende titel | Een rechtshandeling die wordt verricht zonder tegenprestatie, of een rechtshandeling waarbij er een wederzijdse prestatie wordt geleverd. | | Toestemming | De wilsuiting van partijen die nodig is voor het tot stand komen van een rechtshandeling, waarbij de wil gericht moet zijn op rechtsgevolgen, geuit moet worden en vrij moet zijn van wilsgebreken. | | Bekwaamheid | De juridische geschiktheid van een persoon om rechtshandelingen te stellen en de gevolgen ervan te dragen. | | Voorwerp | Het concrete rechtsgevolg of de prestatie die het object uitmaakt van de rechtshandeling. | | Oorzaak | De reden of het doel waarom de rechtshandeling wordt verricht; de juridische grondslag van de verbintenis. | | Wilsautonomie | Het principe dat individuen vrij zijn om hun eigen wil te bepalen en rechtshandelingen te stellen die de door hen beoogde rechtsgevolgen hebben. | | Wilsgebreken | Gebreken die de vrije en geïnformeerde wilsuiting aantasten, zoals dwaling, bedrog en geweld, die kunnen leiden tot vernietigbaarheid van de rechtshandeling. | | Dwaling | Een ongewilde onjuiste voorstelling van de werkelijkheid die de wil van een partij beïnvloedt bij het aangaan van een rechtshandeling. | | Bedrog | Een gewilde manipulatie, zoals kunstgrepen of leugens, die een partij ertoe aanzet een rechtshandeling te verrichten die zij anders niet zou hebben aangegaan. | | Geweld | Een dwang, fysiek of psychologisch, die een partij uitoefent om een andere partij te dwingen een rechtshandeling te verrichten. | | Benadeling | Een economisch onevenwicht tussen de prestaties van de partijen bij een rechtshandeling, dat onder bepaalde wettelijke voorwaarden kan leiden tot vernietiging. | | Misbruik van omstandigheden | Situaties waarin een partij profiteert van de concrete zwakheid van een andere partij om een onevenwichtige rechtshandeling te verkrijgen. |

# Algemene geldigheidsvereisten van rechtshandelingen Dit onderwerp behandelt de vier algemene geldigheidsvereisten voor rechtshandelingen, namelijk toestemming, bekwaamheid, voorwerp en oorzaak, alsook de gevolgen van de schending van deze vereisten [2](#page=2). ### 1.1 De vier algemene geldigheidsvereisten Een rechtshandeling vereist, naast eventuele specifieke bijkomende vereisten zoals vormvereisten, vier algemene geldigheidsvereisten om geldig te zijn [2](#page=2). #### 1.1.1 Toestemming Toestemming is een fundamenteel vereiste voor de geldigheid van een rechtshandeling. Het houdt in dat de wil van de handelende persoon om het beoogde rechtsgevolg te bewerkstelligen, correct gevormd en geuit dient te zijn. Hoewel niet expliciet uitgewerkt in de verstrekte pagina's, impliceert het belang van toestemming dat wilsgebreken zoals dwaling, bedrog en geweld tot vernietigbaarheid van de rechtshandeling kunnen leiden [15](#page=15) [2](#page=2). #### 1.1.2 Bekwaamheid Bekwaamheid verwijst naar de juridische geschiktheid van een persoon om rechtshandelingen te stellen. Dit impliceert dat personen die juridisch onbekwaam zijn verklaard, zoals minderjarigen of bepaalde meerderjarige beschermde personen, beperkingen hebben in hun mogelijkheden om geldige rechtshandelingen te verrichten [10](#page=10) [2](#page=2). #### 1.1.3 Voorwerp Het voorwerp van een rechtshandeling betreft het beoogde rechtsgevolg. Dit voorwerp moet aan verschillende criteria voldoen om geldig te zijn [3](#page=3): * **Mogelijkheid:** Het voorwerp moet feitelijk en juridisch mogelijk zijn [3](#page=3). * **In de handel:** Het voorwerp moet in de handel zijn [3](#page=3). * **Bepaald of bepaalbaar:** Het voorwerp moet voldoende bepaald of bepaalbaar zijn [3](#page=3). * **Geoorloofdheid:** Het voorwerp mag niet strijdig zijn met regels van openbare orde of dwingend recht [3](#page=3). #### 1.1.4 Oorzaak De oorzaak van een rechtshandeling is een concept dat discussie oproept. Men kan onderscheid maken tussen de objectieve en subjectieve oorzaak [4](#page=4): * **Objectieve oorzaak:** Deze is uniform voor elk type rechtshandeling en kijkt naar het doel vanuit de rechtshandeling zelf. * **Subjectieve oorzaak:** Dit zijn de specifieke beweegredenen van het rechtssubject om de rechtshandeling te stellen. De geoorloofdheid van de oorzaak is eveneens cruciaal. De determinerende beweegreden mag niet in strijd zijn met de openbare orde of dwingend recht. De openbare orde wordt beschouwd als een evolutief begrip [5](#page=5). > **Voorbeeld:** Een rechtshandeling tussen ongehuwd samenwonenden kan, afhankelijk van de specifieke omstandigheden en de beweegredenen, geldig zijn indien deze in overeenstemming is met de heersende maatschappelijke normen en niet in strijd is met dwingende rechtsregels [5](#page=5). ### 1.2 Sanctionering bij schending van geldigheidsvereisten Wanneer een van de algemene geldigheidsvereisten van een rechtshandeling niet is voldaan, kan dit leiden tot sancties. De belangrijkste sancties zijn vernietigbaarheid en schadevergoeding, die soms in combinatie kunnen worden toegepast [6](#page=6). #### 1.2.1 Vernietigbaarheid Vernietigbaarheid is de primaire sanctie bij het schenden van een geldigheidsvereiste [6](#page=6). ##### 1.2.1.1 Totstandkoming van vernietiging Vernietiging kan op verschillende manieren tot stand komen [7](#page=7): * **Door de rechter:** Een gerechtelijke procedure is een gebruikelijke weg. * **Door een akkoord tussen partijen:** Partijen kunnen onderling overeenkomen de rechtshandeling te vernietigen. * **Door schriftelijke kennisgeving:** Eén partij kan de andere partij schriftelijk informeren over de vernietiging, wat achteraf wel rechterlijk getoetst kan worden [7](#page=7). ##### 1.2.1.2 Termijnen voor vernietiging De termijn om vernietiging in te stellen bedraagt in beginsel vijf jaar, maar kan in sommige gevallen oplopen tot twintig jaar. De exceptie van nietigheid, die ingeroepen kan worden ter verdediging tegen een vordering, is daarentegen onverjaarbaar [7](#page=7). ##### 1.2.1.3 Absolute versus relatieve vernietigbaarheid Een belangrijk onderscheid binnen vernietigbaarheid betreft de absolute en relatieve vorm [8](#page=8). * **Absolute vernietigbaarheid:** Deze raakt het openbaar belang. Kenmerken zijn maximale aanvechtingsmogelijkheden [8](#page=8): * Iedere belanghebbende kan deze inroepen [8](#page=8). * De rechter kan de vernietiging ambtshalve vaststellen [8](#page=8). * De vernietiging kan in ieder stadium van het geding worden ingeroepen [8](#page=8). * Er kan geen afstand van worden gedaan of deze kan niet worden bevestigd [8](#page=8). * **Relatieve (of betrekkelijke) vernietigbaarheid:** Deze raakt enkel het privaat belang. De aanvechtingsmogelijkheden zijn beperkter [9](#page=9): * Enkel de beschermde partij(en) kunnen deze inroepen [9](#page=9). * De rechter kan deze niet ambtshalve toepassen [9](#page=9). * De vernietiging moet in limine litis (aan het begin van het proces) worden ingeroepen [9](#page=9). * Er kan afstand van worden gedaan of deze kan worden bevestigd, expliciet of stilzwijgend. Dit is enkel mogelijk indien de beschermde persoon zich bewust is van het gebrek en dit gebrek aan de vernietigingsgrond is ontsnapt [9](#page=9). ##### 1.2.1.4 Verplichte versus facultatieve vernietiging Het principe is dat vernietiging verplicht is bij schending van een geldigheidsvereiste. Er is echter een uitzondering van facultatieve vernietiging. Dit principe geldt met name voor minderjarigen. Bij hen kan vernietiging enkel worden gevorderd indien er sprake is van benadeling, hetzij intrinsiek (de waarde van de prestatie) of extrinsiek (andere nadelige gevolgen) . Deze regel geldt mutatis mutandis ook voor meerderjarige beschermde personen. Uitzonderingen hierop zijn wanneer de persoon nog niet de 'jaren des onderscheids' heeft bereikt of wanneer zelfs de vertegenwoordiger de rechtshandeling niet zomaar had kunnen stellen [10](#page=10). ##### 1.2.1.5 Gevolgen van vernietiging In principe wordt de rechtshandeling tenietgedaan alsof ze nooit heeft bestaan, wat neerkomt op een vernietiging **ex tunc** . Dit betekent dat partijen moeten worden hersteld in hun oorspronkelijke toestand, alsof de rechtshandeling nooit was aangegaan (quod nullum est, nullum effectum producit) . Dit gebeurt door middel van restitutie, hetzij in natura of bij equivalent. Tegenover derden geldt de nemo plus-regel ("nemo plus iuris transferre potest, quam ipse habet"), wat kan leiden tot een cascade van vernietigingen [11](#page=11). Het is echter mogelijk dat de gevolgen van de vernietiging **ex nunc** (vanaf nu) werken. Dit kan gebeuren ter bescherming van onschuldige derden of bij specifieke rechtshandelingen. In bepaalde gevallen kan de restitutie onvolledig zijn ter bescherming van een partij, bijvoorbeeld bij een onvolledige restitutie ter bescherming van het algemeen belang, wat de preventieve werking van de vernietiging versterkt. Rechtsbeginselen zoals "nemo auditur propriam turpitudinem allegans" (niemand kan zijn eigen onrecht aanvoeren) en "in pari causa (turpitudinis cessat repetitio)" (bij gelijke schuld vervalt de teruggave) kunnen hierbij een rol spelen [12](#page=12). ##### 1.2.1.6 Temperingen van vernietigbaarheid Naast de gevolgen van vernietiging zelf, zijn er ook temperingen mogelijk met betrekking tot de vernietigbaarheid zelf [13](#page=13). * **Gedeeltelijke/partiële vernietigbaarheid:** Een beding kan vernietigd worden indien het niet onlosmakelijk verbonden is met de rest van de rechtshandeling. Soms is dit ook op grond van de wet mogelijk, los van het onlosmakelijke karakter [13](#page=13). * **Alternatieve sancties:** Naast vernietiging kunnen er alternatieve sancties bestaan, zoals matiging uit de wet of conversie van de rechtshandeling. Bij relatieve vernietigbaarheid kan, op grond van de wens van partijen, ook schadevergoeding in plaats van vernietiging worden toegekend [13](#page=13). #### 1.2.2 Schadevergoeding Schadevergoeding kan, naast vernietiging, een sanctie zijn bij schending van een geldigheidsvereiste. Dit kan gebeuren op basis van buitencontractuele aansprakelijkheid, bijvoorbeeld in de precontractuele fase. De voorwaarden hiervoor zijn: een fout, schade en een oorzakelijk verband tussen fout en schade [14](#page=14) [6](#page=6). #### 1.2.3 Combinatie van sancties De sancties van vernietiging en schadevergoeding kunnen gecombineerd worden [15](#page=15). * **Wel schadevergoeding, geen vernietiging:** Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij incidenteel bedrog [15](#page=15). * **Wel vernietiging, geen schadevergoeding:** Dit is het geval bij bijvoorbeeld hoofddwaling [15](#page=15). * **Vernietiging én schadevergoeding:** Dit is mogelijk bij ernstigere wilsgebreken zoals hoofdbedrog of geweld [15](#page=15). --- # Rechtshandeling en vertegenwoordiging Dit deel bespreekt hoe rechtshandelingen tot stand komen en de rol van vertegenwoordiging, waarbij wordt uitgelegd hoe een vertegenwoordiger namens een ander kan handelen en wat de vereisten en gevolgen hiervan zijn [16](#page=16) [17](#page=17). ### 2.1 Vertegenwoordiging Vertegenwoordiging maakt het mogelijk dat iemand anders dan de persoon zelf een rechtshandeling verricht, wat praktisch is wanneer dit voor de persoon zelf niet mogelijk, niet praktisch of niet gewenst is. De vertegenwoordiger sluit de rechtshandeling in naam en voor rekening van de vertegenwoordigde. De gevolgen hiervan zijn dat de rechtshandeling rechtstreeks wordt toegerekend aan de vertegenwoordigde, alsof deze zelf heeft gehandeld, en de vertegenwoordiger verdwijnt uit de rechtsverhouding [16](#page=16) [17](#page=17). #### 2.1.1 Onmiddellijke vertegenwoordiging Bij onmiddellijke vertegenwoordiging treedt een vertegenwoordiger op in naam en voor rekening van de vertegenwoordigde. De rechtshandeling wordt dan rechtstreeks toegerekend aan de vertegenwoordigde, alsof deze zelf de handeling heeft verricht. De vertegenwoordiger zelf maakt geen deel uit van de uiteindelijke rechtsverhouding tussen de vertegenwoordigde en de derde partij [17](#page=17) [18](#page=18). ##### 2.1.1.1 Vereisten voor vertegenwoordiging Voor een succesvolle onmiddellijke vertegenwoordiging moeten de volgende vereisten cumulatief aanwezig zijn [19](#page=19): 1. **Kenbaarheidseis**: Het moet duidelijk zijn dat de vertegenwoordiger optreedt namens de vertegenwoordigde. Als deze eis ontbreekt, kan de rechtshandeling worden toegerekend aan de vertegenwoordiger zelf [19](#page=19). 2. **Vertegenwoordigingsbevoegdheid**: De vertegenwoordiger moet de bevoegdheid hebben om namens de vertegenwoordigde te handelen [19](#page=19). ##### 2.1.1.2 Vertegenwoordigingsbevoegdheid De vertegenwoordigingsbevoegdheid kan op verschillende manieren ontstaan [20](#page=20): * **Uit de wet of via de rechter**: Dit is bijvoorbeeld het geval bij handelingsonbekwamen die vertegenwoordigd worden [20](#page=20). * **Uit een rechtshandeling**: Dit gebeurt vaak via een lastgevingsovereenkomst, waarbij de lastgever (vertegenwoordigde) de lasthebber (vertegenwoordiger) volmacht geeft om rechtshandelingen te verrichten [20](#page=20). #### 2.1.2 Gevolgen van afwezigheid van vertegenwoordigingsbevoegdheid In principe leidt het ontbreken van vertegenwoordigingsbevoegdheid ertoe dat er geen rechtshandeling tot stand komt. De persoon die zonder bevoegdheid handelde, kan echter wel aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade die hierdoor ontstaat. Er zijn echter uitzonderingen op dit principe [20](#page=20): * **Bevestiging/bekrachtiging**: De vertegenwoordigde kan achteraf de door de onbevoegde vertegenwoordiger verrichte rechtshandeling bekrachtigen, waardoor deze alsnog geldig wordt [20](#page=20). * **Vertrouwensleer (schijnlastgeving)**: De vertegenwoordigde kan gebonden zijn aan de rechtshandeling als er sprake is van schijn van bevoegdheid, zelfs als de vertegenwoordiger feitelijk niet bevoegd was. De voorwaarden hiervoor zijn [20](#page=20): * Er moet sprake zijn van een schijn van bevoegdheid [21](#page=21). * De derde partij moet te goeder trouw zijn, wat betekent dat deze niet wist en redelijkerwijs ook niet hoefde te weten dat de vertegenwoordiger onbevoegd was [21](#page=21). * De schijn van bevoegdheid moet toerekenbaar zijn aan de vertegenwoordigde. Dit hoeft niet te betekenen dat de vertegenwoordigde een fout heeft gemaakt; het gaat om de omstandigheden die de vertegenwoordigde heeft gecreëerd [21](#page=21). * De derde partij moet op die schijn van bevoegdheid hebben vertrouwd [21](#page=21). > **Tip:** De cumulatieve aard van de vereisten voor vertegenwoordiging betekent dat álle voorwaarden vervuld moeten zijn om een geslaagde onmiddellijke vertegenwoordiging te bewerkstelligen. Bij het ontbreken van één van de vereisten kunnen de gevolgen significant zijn. > **Example:** Jan, een vriend van Piet, verkoopt zonder expliciete toestemming Piet's fiets aan Klaas. Piet had Jan niet gemachtigd om zijn fiets te verkopen. Klaas wist niet dat Jan niet bevoegd was. Als Piet de verkoop achteraf bekrachtigt, is de koop geldig. Als Piet de verkoop niet bekrachtigt, komt de koop in principe niet tot stand, maar kan Jan wel aansprakelijk zijn voor eventuele schade van Klaas. Als Piet echter eerder Klaas had laten geloven dat Jan zijn fiets mocht verkopen (schijn van bevoegdheid die aan Piet toerekenbaar is) en Klaas daarop vertrouwde, kan Piet toch gebonden zijn aan de verkoop aan Klaas, zelfs zonder bekrachtiging [20](#page=20) [21](#page=21). --- # Derdenwerking van rechtshandelingen Dit onderwerp onderzoekt de invloed van rechtshandelingen op derden, waarbij principes als relativiteit en tegenwerpelijkheid centraal staan, evenals de uitzonderingen hierop zoals de rechtstreekse vordering en het derdenbeding [22](#page=22). ### 3.1 Principe van relativiteit Het principe van relativiteit houdt in dat een rechtshandeling enkel obligatoire gevolgen heeft tussen de partijen die de rechtshandeling hebben gesteld en niet voor of tegenover derden. Dit principe is verankerd in artikel 5.103 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek. Traditioneel werd dit principe strikt toegepast [23](#page=23) [24](#page=24). ### 3.2 Evolutie van derdenwerking De maatschappelijke evolutie heeft geleid tot een relativering van het principe van relativiteit. Het arrest "Boswachtersarrest" markeerde een belangrijk keerpunt door een onderscheid te maken tussen de obligatoire gevolgen van een rechtshandeling (die relatief zijn tussen partijen) en het feit dat een rechtshandeling bestaat en gevolgen teweegbrengt (wat absoluut is, oftewel tegenwerpelijk). Dit is intussen wettelijk verankerd in artikel 5.103 lid 2 van het Burgerlijk Wetboek [23](#page=23). ### 3.3 Tegenwerpelijkheid Tegenwerpelijkheid betekent dat het bestaan van een rechtshandeling kan worden ingeroepen tegen en door een derde. Het is de feitelijkheid van de rechtshandeling die extern werkt [26](#page=26) [29](#page=29). #### 3.3.1 Draagwijdte van tegenwerpelijkheid De draagwijdte van tegenwerpelijkheid onderzoekt of een derde een onthoudingsplicht heeft. In tegenstelling tot zakelijke rechten die erga omnes gelden, hebben persoonlijke rechten slechts een beperkte onthoudingsplicht. Het is cruciaal om de balans te bewaren tussen relativiteit en tegenwerpelijkheid. Buitencontractuele aansprakelijkheid, met name de derde-medeplichtigheid aan andermans contractbreuk (artikel 5.111 BW), valt hier ook onder [27](#page=27). #### 3.3.2 Publiciteitsvereisten voor tegenwerpelijkheid In principe is tegenwerpelijkheid onmiddellijk, maar in bepaalde gevallen is er een publiciteitsvereiste. Voorbeelden hiervan zijn [28](#page=28): * De vestiging, overdracht of vaststelling van onroerende zakelijke rechten, of de afstand daarvan, vereist publiciteit volgens artikel 3:30 BW [28](#page=28). * Artikel 3:31 BW stelt de vorm voor tegenwerpelijkheid vast [28](#page=28). * Bij roerende goederen speelt bezit een rol voor tegenwerpelijkheid [28](#page=28). Publiciteit heeft als belang dat er geen (gelegitimeerde) onwetendheid is. Als een derde kennis heeft van de rechtshandeling, is er geen sprake van onwetendheid [28](#page=28). ### 3.4 Uitzonderingen op het principe van relativiteit Hoewel het principe van relativiteit de regel is, bestaan er uitzonderingen, met name op het gebied van rechten (actief) [24](#page=24). #### 3.4.1 Rechtstreekse vordering De rechtstreekse vordering is een uitzondering waarbij een derde het recht heeft om rechtstreeks een contractuele verplichting van een contractpartij te eisen. Een voorbeeld hiervan is artikel 29bis van de WAM-wet [24](#page=24) [29](#page=29). #### 3.4.2 Derdenbeding Een derdenbeding is een clausule in een contract waarbij één partij een prestatie bedingt van de andere partij ten gunste van een derde die geen partij is bij het contract. Een klassiek voorbeeld is een levensverzekering, waarbij de verzekeringsnemer een contract sluit met de verzekeraar, en de begunstigde (een derde) recht heeft op de uitkering [24](#page=24) [25](#page=25) [29](#page=29). > **Voorbeeld (Derdenbeding - Levensverzekering):** Een persoon (verzekeringnemer) sluit een levensverzekering af bij een verzekeraar. Hij bedingt dat bij zijn overlijden een bepaald bedrag wordt uitgekeerd aan zijn echtgenoot (begunstigde). De echtgenoot is geen partij bij de verzekeringsovereenkomst, maar kan via het derdenbeding rechtstreeks de uitkering van de verzekeraar eisen [25](#page=25). #### 3.4.3 Uitzonderingen bij verplichtingen (passief) Er zijn nauwelijks uitzonderingen waarbij derden gebonden worden door verplichtingen die voortvloeien uit een rechtshandeling [24](#page=24) [29](#page=29). ### 3.5 Andere uitzonderingen op tegenwerpelijkheid Er zijn ook uitzonderingen op het principe van tegenwerpelijkheid [26](#page=26) [29](#page=29): #### 3.5.1 Veinzing Veinzing (simulatie) betreft situaties waarin de partijen de ware aard van hun rechtshandeling verbergen. In dergelijke gevallen kan een vordering tot geveinsdverklaring worden ingesteld om de ware toedracht aan het licht te brengen [26](#page=26) [29](#page=29). #### 3.5.2 Pauliaanse vordering De Pauliaanse vordering stelt schuldeisers in staat om rechtshandelingen van hun schuldenaar aan te vechten die de schuldeiser benadelen [26](#page=26) [29](#page=29). ### 3.6 Samenvatting algemene principes derdenwerking | Principe | Relativiteit | Tegenwerpelijkheid | | :------------ | :------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | :--------------------------------------------------------------------------------------------------- | | **Welke gevolgen** | Rechten & plichten, verbintenissen tussen schuldeiser/schuldenaar | Bestaan van de rechtshandeling, feitelijke gevolgen | | **Draagwijdte** | Intern | Extern | | **Effect** | 1. Derde heeft geen aanspraak tegen contractpartijen.
2. Contractpartij heeft geen aanspraak tegen derde. | 1. Contractpartij kan zich beroepen op de rechtshandeling tegenover een derde.
2. Derde kan zich beroepen op de rechtshandeling tegenover contractpartij. | | **Uitzonderingen** | **Actief (rechten):**
1. Rechtstreekse vordering (bv. Art. 29bis WAM-wet)
2. Derdenbeding
**Passief (verplichtingen):**
Geen of nauwelijks | 1. Actio Pauliana
2. Veinzing | --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Rechtshandeling | Een handeling die gericht is op het tot stand brengen van rechtsgevolgen, zoals het aangaan van een overeenkomst of het opstellen van een testament. Deze gevolgen zijn door het recht beoogd. | | Geldigheidsvereisten | Voorwaarden waaraan een rechtshandeling moet voldoen om juridisch geldig te zijn en de beoogde rechtsgevolgen te sorteren. Voorbeelden zijn toestemming, bekwaamheid, een geoorloofd voorwerp en een geoorloofde oorzaak. | | Toestemming | Een van de algemene geldigheidsvereisten van een rechtshandeling, waarbij de wil van de betrokken partijen overeenstemt en vrij is geuit, zonder gebreken zoals dwang of bedrog. | | Bekwaamheid | De juridische geschiktheid van een persoon om rechtshandelingen te stellen. Personen die handelingsonbekwaam zijn verklaard, zoals minderjarigen of onder curatele gestelden, zijn hierin beperkt. | | Voorwerp | Datgene waarop de rechtshandeling betrekking heeft of wat ermee wordt nagestreefd. Het moet mogelijk, in de handel, bepaald of bepaalbaar, en geoorloofd zijn. | | Oorzaak | De beweegreden of het doel waarom een rechtshandeling wordt gesteld. Dit kan objectief (de functie van de rechtshandeling) of subjectief (persoonlijke motieven) zijn, en moet geoorloofd zijn. | | Vernietigbaarheid | Een juridische sanctie die een rechtshandeling aantast, waardoor deze met terugwerkende kracht als ongeldig wordt beschouwd. Dit kan absoluut of relatief zijn, en afhankelijk van het belang van de geschonden norm. | | Absolute vernietigbaarheid | Vernietigbaarheid die betrekking heeft op de schending van normen die het algemeen belang raken. Iedere belanghebbende kan zich hierop beroepen, en de rechter kan dit ambtshalve doen. | | Relatieve vernietigbaarheid | Vernietigbaarheid die voortvloeit uit de schending van normen die enkel het privaat belang van een specifieke partij beschermen. Enkel de beschermde partij kan zich hierop beroepen. | | Schadevergoeding | Compensatie voor geleden schade die wordt toegekend aan de benadeelde partij, vaak als alternatief of aanvulling op vernietiging van een rechtshandeling. | | Vertegenwoordiging | De situatie waarin een persoon (de vertegenwoordiger) een rechtshandeling stelt in naam en voor rekening van een ander (de vertegenwoordigde), waardoor de rechtsgevolgen rechtstreeks aan de vertegenwoordigde worden toegerekend. | | Onmiddellijke vertegenwoordiging | Vorm van vertegenwoordiging waarbij de vertegenwoordiger handelt in naam en voor rekening van de vertegenwoordigde, en de rechtshandeling rechtstreeks aan de vertegenwoordigde wordt toegerekend. | | Kenbaarheidseis | Een vereiste voor vertegenwoordiging, waarbij duidelijk moet zijn dat de vertegenwoordiger optreedt namens de vertegenwoordigde, zodat de derde partij weet met wie de rechtsbetrekking wordt aangegaan. | | Vertegenwoordigingsbevoegdheid | De juridische grondslag die iemand toestaat om namens een ander op te treden. Deze kan voortvloeien uit de wet, een rechterlijke uitspraak, of een overeenkomst zoals lastgeving (volmacht). | | Derdenwerking | De invloed die een rechtshandeling heeft op personen die geen partij zijn bij die rechtshandeling. Dit principe wordt geregeld door de regels van relativiteit en tegenwerpelijkheid. | | Relativiteit van de rechtshandeling | Het principe dat een rechtshandeling in beginsel enkel rechtsgevolgen heeft tussen de partijen die deze hebben gesloten, en geen rechten of plichten creëert voor of tegenover derden. | | Tegenwerpelijkheid van de rechtshandeling | De mogelijkheid voor partijen om het bestaan van een rechtshandeling te laten erkennen door derden, en vice versa. Het feit van de rechtshandeling kan inroepbaar zijn tegenover derden. | | Derdenbeding | Een clausule in een contract waarbij een partij (de stipulant) bedingt dat de andere partij (de promittent) een prestatie zal leveren aan een derde (de begunstigde), die daardoor een eigen recht verkrijgt. | | Rechtstreekse vordering | Een wettelijk toegekend recht aan een schuldeiser om rechtstreeks de schuldenaar van zijn eigen schuldenaar aan te spreken tot betaling, ter voldoening van zijn eigen vordering. | | Actio Pauliana | Een rechtsvordering die een schuldeiser de mogelijkheid biedt om een rechtshandeling die zijn schuldenaar met bedrieglijke benadeling van schuldeisers heeft verricht, te laten vernietigen. |

# Contractenrecht: algemene beginselen en soorten Dit onderwerp verkent de fundamentele principes die ten grondslag liggen aan het contractenrecht, zoals consensualisme, contractvrijheid en de bindende kracht van overeenkomsten, naast een classificatie van verschillende contracttypen [2](#page=2) [3](#page=3) [4](#page=4). ### 1.1 Wat is een contract? Een contract, ook wel overeenkomst genoemd, is een meerzijdige rechtshandeling die berust op de wilsovereenstemming van minstens twee personen, tot stand gekomen door aanbod en aanvaarding. Het aanbod bindt de aanbieder reeds. Het contractenrecht is momenteel nog grotendeels geregeld in het oud Burgerlijk Wetboek, maar een nieuw Boek 7 BW wordt binnenkort verwacht [2](#page=2). ### 1.2 Soorten contracten Contracten kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld [3](#page=3): * **Eenzijdig** versus **wederkerig**: eenzijdig indien slechts één partij verbintenissen aangaat, wederkerig indien beide partijen verbintenissen op zich nemen [3](#page=3). * **Onder bezwarende titel** versus **om niet**: onder bezwarende titel indien elke partij een voordeel verkrijgt dat bestemd is om te geschieden, om niet indien één partij een voordeel geeft zonder tegenprestatie [3](#page=3). * **Kanscontract** versus **vergeldend contract**: een kanscontract waarbij de prestatie van één of beide partijen afhankelijk is van een onzekere gebeurtenis, een vergeldend contract waarbij de prestaties van beide partijen aan elkaar gelijkwaardig worden geacht op het ogenblik van contractsluiting [3](#page=3). * **Consensueel**, **vormelijk**, **zakelijk contract**: een consensueel contract komt tot stand door loutere wilsovereenstemming, een vormelijk contract vereist een specifieke vorm, een zakelijk contract vereist de afgifte van de zaak [3](#page=3). * **Dadelijk contract** versus **duurcontract**: een dadelijk contract wordt onmiddellijk uitgevoerd, een duurcontract wordt gespreid in de tijd [3](#page=3). * **Intuïtu personae**: een contract dat wordt aangegaan omwille van de persoon van de contractspartij [3](#page=3). * **Toetredingscontract en algemene voorwaarden**: contracten waarbij de ene partij de clausules dicteert en de andere partij er enkel kan mee instemmen of niet [3](#page=3). * **Benoemd** versus **onbenoemd**: benoemd indien specifiek in de wet geregeld, onbenoemd indien niet specifiek geregeld [8](#page=8). * **Gemengd contract**: bevat elementen van verschillende benoemde contracten. De kwalificatie kan gebeuren via de combinatietheorie (toepassing van regels van beide contracten) of de absorptietheorie (toepassing van de regels van het contract dat overheerst). De juiste kwalificatie is relevant [8](#page=8). ### 1.3 Beginselen van het contractenrecht Het contractenrecht steunt op een aantal fundamentele beginselen [4](#page=4): #### 1.3.1 Contractvrijheid Dit beginsel houdt in dat partijen vrij zijn om te beslissen of ze al dan niet contracteren, met wie ze contracteren, wat ze bedingen, en om een bestaande overeenkomst te wijzigen of te beëindigen. Dit principe kent echter nuanceringen, met name door de "vermaatschappelijking" [5](#page=5). > **Tip:** Hoewel de contractvrijheid een hoeksteen is, zijn er wettelijke en maatschappelijke beperkingen, zoals verbodsbepalingen en de bescherming van zwakkere partijen. #### 1.3.2 Bindende kracht van de overeenkomst Overeenkomsten die wettig zijn aangegaan, strekken de partijen tot wet. Dit betekent dat partijen gehouden zijn hun verbintenissen na te komen zoals die uit de overeenkomst voortvloeien [6](#page=6). * **Draagwijdte tussen partijen**: * **Principe**: De overeenkomst geldt tussen de contractanten [6](#page=6). * **Uitzonderingen**: Er bestaan wettelijke, contractuele en oneigenlijke uitzonderingen (waarbij partijen akkoord gaan met afwijking) [6](#page=6). * **Draagwijdte tegenover de rechter**: * In principe is er geen imprevisie (onvoorzienbare omstandigheden die de uitvoering bezwaren) tegenover de rechter, in tegenstelling tot overmacht [6](#page=6). * Er zijn echter uitzonderingen voorzien in art. 5.74 BW, onder strenge voorwaarden [6](#page=6). > **Voorbeeld:** Als partijen een prijs afspreken voor een product, is de verkoper verplicht het product te leveren tegen die prijs en de koper is verplicht te betalen, tenzij er specifieke afspraken of wettelijke uitzonderingen zijn die hiervan afwijken. #### 1.3.3 Consensualisme Dit beginsel houdt in dat overeenkomsten in principe vormvrij zijn en louter door wilsovereenstemming tot stand komen, zonder dat specifieke vormen (zoals een geschrift) vereist zijn. Dit is echter niet absoluut, aangezien sommige contracten vormelijk zijn [3](#page=3) [4](#page=4). #### 1.3.4 Relativiteit Het beginsel van relativiteit stelt dat een overeenkomst enkel gevolgen heeft tussen de contracterende partijen en geen rechten of plichten kan doen ontstaan voor derden, tenzij de wet anders bepaalt [4](#page=4). #### 1.3.5 Uitvoering van de overeenkomst te goeder trouw De uitvoering van overeenkomsten moet te goeder trouw gebeuren. Dit impliceert dat partijen zich redelijk en billijk moeten gedragen. Dit beginsel heeft drie functies [4](#page=4) [7](#page=7): * **Interpretatieve werking**: Helpt bij de interpretatie van de overeenkomst in het licht van redelijkheid en billijkheid [7](#page=7). * **Aanvullende werking**: Vult de overeenkomst aan met verplichtingen die voortvloeien uit de redelijkheid en billijkheid, zelfs indien deze niet expliciet zijn overeengekomen [7](#page=7). * **Matigende werking**: Kan de uitoefening van contractuele rechten beperken indien deze strijdig is met de goede trouw (verbod van rechtsmisbruik) [7](#page=7). > **Tip:** De redelijkheid en billijkheid zijn objectieve normen die de rechter kan hanteren om de contractuele relatie te beoordelen. Dit samenvatting omvat de kernbegrippen en classificaties van contractenrecht zoals behandeld op pagina's 2 tot en met 8 van het document. --- # Benoemde contracten: koop Dit hoofdstuk behandelt het koopcontract, inclusief de verplichtingen van de verkoper onder algemeen recht en specifiek voor consumentenkoop, met aandacht voor eigendomsoverdracht en gebreken [9](#page=9). ### 2.1 Algemene principes van de koop Een koopcontract behelst de overdracht van eigendom in ruil voor een prijs. Er bestaan twee hoofdregimes: het algemene kooprecht en de consumentenkoop. De bepaling van het toepasselijke recht volgt de principes van lex specialis versus lex generalis [9](#page=9). #### 2.1.1 Eigendomsoverdracht en prijs In beginsel gaat eigendom onmiddellijk over bij het sluiten van de overeenkomst. Uitzonderingen hierop zijn eigendomsvoorbehoud, de verkoop van soortgoederen, of een contractueel beding. De eigendomsoverdracht valt samen met de risico-overdracht. De prijs moet in geld betaald worden [10](#page=10). #### 2.1.2 Vormvereisten Het koopcontract is in principe consensueel, wat betekent dat het door wilsovereenstemming tot stand komt. Soms kunnen echter vormvereisten gelden voor de tegenwerpelijkheid aan derden of voor bewijs [10](#page=10). ### 2.2 Verplichtingen van de verkoper – algemeen recht De verkoper heeft drie hoofdzakelijke verplichtingen: de levering, de vrijwaring voor verborgen gebreken, en de vrijwaring voor uitwinning (garanderen van rustig genot). Deze verplichtingen kennen een duaal regime, afhankelijk van of de levering reeds werd aanvaard of niet [11](#page=11). #### 2.2.1 De leveringsverplichting De leveringsverplichting (art. 1604 OBW) houdt in dat de verkoper het goed conform dient te leveren. Dit betekent dat het goed vrij moet zijn van zichtbare gebreken. Leveringsperikelen kunnen betrekking hebben op vertraging, levering op de verkeerde plaats, enzovoort. Een voorbehoudsloze aanvaarding van de levering impliceert conformiteit. Indien de levering niet wordt aanvaard, of indien er een voorbehoud wordt gemaakt bij aanvaarding, kan de koper remedies inroepen [12](#page=12). ##### 2.2.1.1 Remedies bij niet-conforme levering De koper kan bij niet-conforme levering kiezen voor ontbinding van de overeenkomst, prijsvermindering, of dwanguitvoering. Daarnaast kan er, afhankelijk van de omstandigheden, aanspraak gemaakt worden op een bijkomende schadevergoeding [12](#page=12). #### 2.2.2 Vrijwaring voor verborgen gebreken De verkoper is gehouden tot vrijwaring voor verborgen gebreken (art. 1641 ev OBW). Dit betreft gebreken die niet zichtbaar zijn bij de levering [13](#page=13). ##### 2.2.2.1 Aansprakelijkheidsvoorwaarden voor verborgen gebreken Om de verkoper aansprakelijk te stellen, moet het gebrek intrinsiek of functioneel zijn. Het gebrek moet bovendien verborgen zijn bij levering en voldoende ernstig zijn om de zaak ongeschikt te maken voor het gebruik waarvoor ze bestemd is. Cruciaal is de anterioriteit van het gebrek, wat inhoudt dat het gebrek reeds aanwezig moest zijn vóór de risico-overdracht [13](#page=13). ##### 2.2.2.2 Uitoefeningsvoorwaarden en remedies voor verborgen gebreken De koper moet de gebreken binnen een korte termijn na ontdekking aankaarten. De koper heeft de keuze tussen de *actio quanti minoris* (prijsvermindering) en de *actio redhibitoria* (ontbinding van de verkoop). Een uitvoering in natura is in beginsel niet mogelijk, hoewel dit onder druk van de rechtspraak wel kan voorkomen. Indien de verkoper te kwader trouw was, kan de koper ook aanspraak maken op een bijkomende schadevergoeding [13](#page=13). ### 2.3 Verplichtingen van de verkoper – consumentenkoop De consumentenkoop kent een monistisch systeem van niet-conformiteit, wat betekent dat dezelfde regels van toepassing zijn zowel vóór als na de levering. Dit regime is specifiek geregeld in art. 1649bis OBW [14](#page=14). #### 2.3.1 Aansprakelijkheidsvoorwaarden in consumentenkoop De verkoper is aansprakelijk bij niet-conformiteit van het goed. De niet-conformiteit moet zich manifesteren binnen twee jaar na de levering. Net als bij het algemene recht is de anterioriteit van het gebrek vereist, wat inhoudt dat het gebrek reeds vóór de levering aanwezig moest zijn. Er geldt echter een wettelijk vermoeden van anterioriteit dat de koper ontlast [14](#page=14). #### 2.3.2 Uitoefeningsvoorwaarden en remedies in consumentenkoop De consument-koper moet het gebrek binnen een jaar na vaststelling melden. Bovendien dient de melding te gebeuren binnen twee maanden na de ontdekking van het gebrek. De remedies in consumentenkoop zijn hiërarchisch geordend. Eerst komt het recht op kosteloos herstel of kosteloze vervanging van het goed. Indien dit niet mogelijk is, kan de koper kiezen voor prijsvermindering of ontbinding van de overeenkomst. Een bijkomende schadevergoeding kan steeds gevorderd worden, ongeacht de goede of kwade trouw van de verkoper [15](#page=15). > **Tip:** Het onderscheid tussen het algemene kooprecht en de consumentenkoop is cruciaal, met name wat betreft de aansprakelijkheidsvoorwaarden en de beschikbare remedies. Let goed op de specifieke bepalingen voor consumentenkoop, zoals de beschermende vermoedens en de hiërarchie van remedies. --- # Benoemde contracten: huur, aanneming, lening, bewaargeving, lastgeving en dading Dit document behandelt diverse benoemde contracten, met nadruk op huur, aanneming, lening, bewaargeving, lastgeving en dading, hun kenmerken en aansprakelijkheden. ## 3. Benoemde contracten: huur, aanneming, lening, bewaargeving, lastgeving en dading Dit onderdeel verkent verschillende specifieke benoemde contracten, waaronder huur, aanneming van werk, lening, bewaargeving, lastgeving en dading, met aandacht voor hun kernelementen en aansprakelijkheden [16](#page=16). ### 3.1 Huur Huur wordt gedefinieerd als het tijdelijk genot van een goed tegen een prijs. Er bestaat een onderscheid tussen het 'gemeen huurrecht' en diverse bijzondere huurregimes. De bijzondere regimes omvatten onder andere de woninghuurwet, de handelshuurwet en pop-up huur, pacht, en sociale huur. De toepasselijkheid van het huurrecht wordt bepaald door de principes van *lex specialis* versus *lex generalis* [16](#page=16). #### 3.1.1 Determinerende componenten en duur van de huurovereenkomst De determinerende componenten van een huurovereenkomst zijn het genot van een goed, de betaling van een prijs, de rechten en verplichtingen van de partijen, en de duur van de huurovereenkomst. Het gemene huurrecht is van toepassing, tenzij een bijzonder huurregime geldt [17](#page=17). Binnen het gemene huurrecht wordt een onderscheid gemaakt tussen huur van bepaalde duur en huur van onbepaalde duur. Een mondelinge huur wordt geacht van onbepaalde duur te zijn, conform artikel 1737 van het Oude Burgerlijk Wetboek (OBW) [18](#page=18). * **Huur van bepaalde duur:** * De duurtijd is voor een bepaalde tijd vastgelegd [18](#page=18). * Tussentijdse beëindiging is niet mogelijk, tenzij dit expliciet is bedongen [18](#page=18). * Bij het verstrijken van de termijn is een opzegging of een verlenging van de huur vereist [18](#page=18). * **Huur van onbepaalde duur:** * Opzegging is steeds mogelijk met inachtneming van een opzegtermijn van één maand, zoals bepaald in artikel 1736 OBW [18](#page=18). * Voor de huur van een gemeubeld appartement geldt een opzegtermijn die gekoppeld is aan de periodiciteit van de huurbetaling [18](#page=18). > **Tip:** Begrijp het onderscheid tussen gemeen huurrecht en bijzondere huurregimes, aangezien dit de toepasselijke regels en rechten bepaalt. ### 3.2 Aanneming Aanneming, ook wel bekend als 'huur van werk', betreft het uitvoeren van een bepaalde dienst of werk, in onafhankelijkheid en tegen een prijs. De aansprakelijkheid van de aannemer is cruciaal bij foutieve uitvoering [19](#page=19). * **Algemene aansprakelijkheid:** * Zichtbare gebreken zijn relevant tot aan de aanvaarding van het werk [19](#page=19). * Verborgen gebreken zijn vanaf de aanvaarding van het werk relevant [19](#page=19). * **Voor de bouwaannemer:** Er geldt een specifieke 10-jarige aansprakelijkheid voor de stabiliteit van bouwwerken [19](#page=19). ### 3.3 Lening Een lening houdt het gratis genot van een goed in. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen bruikleen en verbruikleen [20](#page=20). * **Bruikleen:** Het is verplicht om exact hetzelfde goed terug te geven [20](#page=20). * **Verbruikleen:** Het is verplicht om een gelijkaardig goed, van gelijkaardige aard of een equivalent terug te geven [20](#page=20). De leningsovereenkomst wordt beschouwd als een zakelijke overeenkomst [20](#page=20). ### 3.4 Bewaargeving Bewaargeving omvat het afgeven van een zaak met het oog op bewaring en bewaking. Dit is een zakelijke overeenkomst. Er is een onderscheid tussen vrijwillige bewaargeving en bewaargeving uit noodzaak. Bij bewaargeving uit noodzaak geldt steeds een vrij bewijs [21](#page=21). ### 3.5 Lastgeving Lastgeving is een contract waarbij de ene partij, de lasthebber, in naam en voor rekening van de andere partij, de lastgever, een rechtshandeling stelt. Dit concept is verwant aan vrijwillige vertegenwoordiging, maar dan binnen een contractuele context [22](#page=22). ### 3.6 Dading Een dading is een overeenkomst die tot doel heeft een geschil te beslechten door middel van wederzijdse toegevingen. De gevolgen van een dading zijn significant: het brengt een einde aan het geschil, waardoor partijen geen verdere toegang meer hebben tot de rechter aangaande dit specifieke geschil. Wilsgebreken zijn bij een dading moeilijk aan te tonen. Het bewijs van een dading moet steeds schriftelijk worden geleverd [23](#page=23). > **Tip:** Onthoud dat een dading finale rechtsgevolgen heeft en de toegang tot de rechter blokkeert voor het betreffende geschil. Het schriftelijkheidsvereiste voor het bewijs is essentieel. --- # Zekerheidscontracten Dit onderwerp behandelt de belangrijkste soorten zekerheidscontracten die dienen ter beveiliging van de nakoming van verbintenissen, met specifieke aandacht voor inpandgeving en borgstelling [24](#page=24). ### 4.1 Overzicht van zekerheidscontracten Zekerheidscontracten zijn overeenkomsten die strekken tot beveiliging van de nakoming van een verbintenis. Ze kunnen worden onderverdeeld in zakelijke zekerheid en persoonlijke zekerheid [24](#page=24). #### 4.1.1 Zakelijke zekerheid Zakelijke zekerheid is een zekerheidsrecht dat rust op een bepaald goed, ongeacht wie dat goed op enig moment bezit. De meest voorkomende vormen zijn inpandgeving en hypotheek [24](#page=24). ##### 4.1.1.1 Inpandgeving Inpandgeving is het vestigen van een zekerheidsrecht op een roerende zaak of een recht (zoals een vordering) ter beveiliging van een schuld. De pandgever blijft eigenaar, maar draagt het bezit van de zaak over aan de pandhouder (vuistpand) of vestigt een bezitloos pandrecht [24](#page=24). > **Tip:** Inpandgeving wordt vaak gebruikt voor de zekerheidstelling van leningen, waarbij bijvoorbeeld aandelen of inventaris als onderpand dienen. #### 4.1.2 Persoonlijke zekerheid Persoonlijke zekerheid is een zekerheid die berust op de persoon van een derde die zich jegens de schuldeiser verbindt om te voldoen aan de verbintenis van de hoofdschuldenaar, indien deze laatste niet nakomt. Het meest voorkomende voorbeeld hiervan is borgstelling [24](#page=24). ##### 4.1.2.1 Borgstelling Bij borgstelling verbindt een derde (de borg) zich jegens de schuldeiser tot nakoming van de verbintenis van de hoofdschuldenaar. De borg treedt dus als het ware in de plaats van de hoofdschuldenaar wanneer deze in verzuim is. De borgstelling is een vorm van persoonlijke zekerheid, omdat de schuldeiser zijn verhaal kan halen op het gehele vermogen van de borg, en niet slechts op specifieke goederen [24](#page=24). > **Tip:** Hoewel de documentatie hier slechts beknopt naar borgstelling verwijst als "zie vroeger" is het cruciaal om de specifieke juridische vereisten en de omvang van de aansprakelijkheid van de borg goed te bestuderen, aangezien dit een zeer specifieke rechtsfiguur betreft binnen het contractenrecht [24](#page=24). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Rechtshandeling | Een handeling die gericht is op het tot stand brengen van rechtsgevolgen, zoals het aangaan van een contract of het opmaken van een testament. Dit vereist wilsovereenstemming van ten minste twee personen bij meerzijdige rechtshandelingen. | | Wilsovereenstemming | De consensus of overeenstemming tussen twee of meer partijen over de essentiële elementen van een rechtshandeling, met name bij de vorming van contracten. Het is de kern van elke overeenkomst. | | Eenzijdig contract | Een contract waarbij slechts één partij verbintenissen aangaat jegens de andere partij, die daartegenover geen verbintenissen heeft. Een voorbeeld is een schenking. | | Wederkerig contract | Een contract waarbij beide partijen over en weer verbintenissen op zich nemen. Elk van de partijen wordt zowel schuldeiser als schuldenaar. | | Onder bezwarende titel | Een contract waarbij elke partij een prestatie ontvangt in ruil voor een prestatie die hij levert. Er is een economisch voordeel voor beide partijen. | | Om niet | Een contract waarbij een partij een prestatie levert zonder daarvoor een tegenprestatie te ontvangen. Het voordeel is enkel voor de andere partij. | | Kanscontract | Een contract waarbij de prestatie van één van de partijen afhangt van een onzekere gebeurtenis, waardoor de omvang van de prestatie op het moment van contractsluiting nog niet vaststaat. | | Vergeldend contract | Een contract waarbij de prestaties van de partijen op het moment van contractsluiting vaststaan en als gelijkwaardig worden beschouwd. | | Consensueel contract | Een contract dat tot stand komt door loutere wilsovereenstemming van de partijen, zonder dat daarvoor bijzondere vormvereisten gelden. | | Vormelijk contract | Een contract dat slechts geldig tot stand komt mits het voldoen aan bepaalde wettelijke vormvereisten, zoals een geschrift of een notariële akte. | | Zakelijk contract | Een contract dat naast de wilsovereenstemming ook de feitelijke afgifte van een zaak vereist om geldig te zijn. De overhandiging van de zaak is essentieel. | | Dadelijk contract | Een contract waarvan de uitvoering onmiddellijk na het sluiten ervan dient te geschieden. De prestaties worden direct geleverd. | | Duurcontract | Een contract dat verspreid over een bepaalde of onbepaalde periode wordt uitgevoerd, waarbij de prestaties zich in de tijd uitstrekken. | | Intuïtu personae | Een contract dat zo nauw verbonden is met de persoon van een van de contractanten, dat dit contract niet kan worden overgedragen of door een ander kan worden nagekomen. | | Toetredingscontract | Een contract waarbij één partij de algemene voorwaarden vaststelt en de andere partij enkel de keuze heeft om al dan niet toe te treden tot dat contract. | | Algemene voorwaarden | Standaardbepalingen die door één partij worden opgesteld en bestemd zijn om te worden opgenomen in een reeks van contracten, zonder dat erover afzonderlijk onderhandeld wordt. | | Consensualisme | Het principe dat een contract geldig tot stand komt door loutere wilsovereenstemming, zonder dat daarvoor bepaalde formaliteiten vereist zijn, tenzij de wet anders bepaalt. | | Relativiteit | Het principe dat een contract slechts gevolgen heeft tussen de contracterende partijen en geen rechten of plichten creëert voor derden, tenzij de wet uitzonderingen voorziet. | | Contractvrijheid | Het principe dat partijen in beginsel vrij zijn om te beslissen of ze willen contracteren, met wie ze willen contracteren, en wat de inhoud van hun contract zal zijn. | | Bindende kracht van de overeenkomst | Het principe dat een gesloten contract de partijen bindt als wet, en dat deze verbintenissen enkel gewijzigd of beëindigd kunnen worden met wederzijdse toestemming of op grond van de wet. | | Goede trouw | Een algemeen rechtsbeginsel dat eist dat partijen zich bij de uitvoering van hun verbintenissen redelijk en billijk gedragen, zowel objectief (als norm) als subjectief (als onwetendheid). | | Benoemd contract | Een contract dat door de wet een specifieke regeling heeft gekregen en een eigen naam draagt, zoals koop, huur of lastgeving. | | Onbenoemd contract | Een contract dat niet specifiek door de wet is geregeld en geen eigen naam draagt. De regels zijn gebaseerd op de algemene beginselen van het contractenrecht. | | Gemengd contract | Een contract dat elementen van verschillende benoemde contracten combineert, waarbij de toepasselijke regels kunnen worden bepaald aan de hand van de combinatietheorie of de absorptietheorie. | | Sui generis contract | Een contract dat zo uniek is in zijn soort dat het niet onder een bestaande wettelijke categorie valt en zijn eigen specifieke regels kan hebben. | | Combinatietheorie | Een theorie om de rechtsregels voor gemengde contracten te bepalen, waarbij de regels van de verschillende benoemde contracten die in het gemengde contract zijn opgenomen, gecombineerd worden toegepast. | | Absorptietheorie | Een theorie om de rechtsregels voor gemengde contracten te bepalen, waarbij men kijkt welk bestanddeel van het gemengde contract de hoofdmoot vormt en de regels van dat contract primair toepast. | | Koop | Een contract waarbij de verkoper zich verbindt om een zaak te leveren en de koper zich verbindt om daarvoor een prijs in geld te betalen. | | Consumentenkoop | Een koopovereenkomst gesloten tussen een verkoper die handelt in het kader van zijn handels-, bedrijfs- of ambachtsactiviteit, en een koper, natuurlijke persoon, die handelt voor doeleinden buiten zijn handels-, bedrijfs- of ambachtsactiviteit. | | Eigendomsvoorbehoud | Een clausule in een koopcontract waarbij de verkoper het eigendomsrecht op de verkochte zaak behoudt totdat de volledige prijs is betaald. | | Soortgoederen | Goederen die naar hun soort worden bepaald, zoals granen of vloeistoffen, waarbij de eigendom pas overgaat op het moment van individualisatie of afscheiding. | | Conforme levering | De levering van de verkochte zaak die overeenstemt met wat contractueel is overeengekomen wat betreft hoeveelheid, kwaliteit en specificaties. | | Vrijwaring voor verborgen gebreken | De verplichting van de verkoper om de koper te beschermen tegen gebreken aan de verkochte zaak die bij de levering niet zichtbaar waren en de zaak ongeschikt maken voor het gebruik waarvoor het bedoeld is. | | Vrijwaring voor uitwinning | De verplichting van de verkoper om de koper te vrijwaren voor juridische belemmeringen of aanspraken van derden die het rustige genot van de gekochte zaak verstoren. | | Rustig genot | Het ongestoord en vreedzaam gebruik van de gekochte zaak door de koper, zonder inmenging van derden of juridische gebreken. | | Actio quanti minoris | De rechtsvordering die de koper kan instellen om een vermindering van de prijs te verkrijgen wegens een verborgen gebrek aan de verkochte zaak. | | Actio redhibitoria | De rechtsvordering die de koper kan instellen om de koopovereenkomst te ontbinden wegens een ernstig verborgen gebrek aan de verkochte zaak. | | Kwader trouw | Het bewust zijn van een gebrek of een juridisch probleem en dit toch niet melden aan de koper, wat kan leiden tot een ruimere aansprakelijkheid van de verkoper. | | Niet-conformiteit | Situatie waarbij de geleverde zaak niet voldoet aan de contractuele verwachtingen of de wettelijke vereisten, wat van toepassing is in consumentenkoop. | | Herstel | De reparatie van een gebrekkige zaak om deze weer in overeenstemming te brengen met de contractuele of wettelijke vereisten, vaak als eerste remedie bij consumentenkoop. | | Vervanging | Het leveren van een nieuwe, conforme zaak ter vervanging van de gebrekkige zaak, eveneens een primaire remedie in consumentenkoop. | | Prijsvermindering | Een vermindering van de overeengekomen prijs die de koper kan verkrijgen wanneer de geleverde zaak gebreken vertoont die niet volledig kunnen worden hersteld of vervangen. | | Ontbinding | De beëindiging van de koopovereenkomst, waarbij de verplichtingen van beide partijen tenietgaan, wat als sanctie kan dienen bij niet-conformiteit. | | Huur | Een contract waarbij de ene partij, de verhuurder, zich verbindt om de andere partij, de huurder, het genot van een zaak te geven voor een bepaalde tijd en tegen een bepaalde prijs. | | Gemeen huurrecht | De algemene wettelijke bepalingen inzake huurovereenkomsten die van toepassing zijn indien er geen specifieke huurregimes van toepassing zijn of indien deze niet afwijken van het gemeen recht. | | Woninghuurwet | Een specifieke wet die de huur van onroerende goederen die tot bewoning dienen regelt, met bijzondere bescherming voor de huurder. | | Handelshuurwet | Een specifieke wet die de huur van gebouwen of gedeelten daarvan die als handel of ambachtsbedrijf worden gebruikt, regelt. | | Pacht | Een contract waarbij de ene partij, de verpachter, een landbouwexploitaatie ter beschikking stelt van de andere partij, de pachter, tegen betaling van een pachtprijs. | | Sociale huur | Een vorm van huur die wordt aangeboden aan personen met een lager inkomen, vaak geregeld door specifieke sociale woningwetgeving. | | Aanneming | Een contract waarbij de ene partij, de aannemer, zich verbindt om voor rekening van de andere partij, de bouwheer, een werk te maken of een dienst te verrichten, onafhankelijk van zijn leiding en toezicht, tegen een prijs. | | Bruikleen | Een contract waarbij een partij een zaak om niet in bruikleen geeft aan een andere partij, die verplicht is de zaak na gebruik terug te geven. De specifieke zaak zelf moet teruggegeven worden. | | Verbruikleen | Een contract waarbij een partij een hoeveelheid verbruiksgoederen (bv. geld, graan) ter beschikking stelt aan een andere partij, die verplicht is een gelijkaardige hoeveelheid van hetzelfde soort terug te geven. | | Bewaargeving | Een contract waarbij een partij (bewaargever) een zaak toevertrouwt aan een andere partij (bewaarnemer) ter bewaring en bewaking, met de verplichting deze terug te geven. | | Vrijwillige bewaargeving | Bewaargeving die tot stand komt op initiatief van de partijen, zonder dat er sprake is van een dwingende noodzaak. | | Bewaargeving uit noodzaak | Bewaargeving die ontstaat als gevolg van een onvoorzienbare noodsituatie, zoals een brand of een overstroming, waarbij een partij gedwongen is om goederen in bewaring te geven. | | Lastgeving | Een contract waarbij de ene partij (lastgever) de andere partij (lasthebber) de opdracht geeft om in haar naam en voor haar rekening rechtshandelingen te verrichten. | | Vertegenwoordiging | Het handelen in naam en voor rekening van een ander, waardoor de rechtshandelingen rechtstreeks de juridische gevolgen hebben voor de vertegenwoordigde persoon. | | Dading | Een contract waarbij partijen een gerezen geschil beëindigen door wederzijdse toegevingen, om verdere juridische procedures te vermijden. | | Inpandgeving | Een zakelijke zekerheid waarbij een schuldenaar een roerende zaak (of een recht) in pand geeft aan een schuldeiser als waarborg voor de nakoming van een verbintenis. | | Zakelijke zekerheid | Een zekerheidsrecht dat gevestigd wordt op een bepaald goed, waardoor dat goed speciaal wordt aangewezen om de schuldeiser te voldoen indien de schuldenaar zijn verbintenis niet nakomt. | | Borg | Een persoon die zich ertoe verbindt om de verbintenis van een hoofdschuldenaar na te komen, mocht deze laatste in gebreke blijven. | | Persoonlijke zekerheid | Een zekerheid die steunt op de persoonlijke verbintenis van een derde (de borg) om een schuld te voldoen, in tegenstelling tot een zakelijke zekerheid die op een specifiek goed rust. |

# Inleiding tot zakelijke rechten Dit onderdeel introduceert het concept van zakelijke rechten, hun essentiële kenmerken en de fundamentele verschillen met persoonlijke rechten, met aandacht voor de basisprincipes en de structuur van goederen [2](#page=2) [4](#page=4). ### 1.1 Het concept van zakelijke rechten Een zakelijk recht wordt gedefinieerd als een rechtsband tussen een persoon en een goed. Dit staat in contrast met persoonlijke rechten, die een rechtsband tussen personen betreffen [2](#page=2) [4](#page=4). ### 1.2 Goederen: het voorwerp van zakelijke rechten Het voorwerp van een zakelijk recht is steeds een goed, dat in de regel een zaak is. Om zakelijke rechten te begrijpen, is het essentieel om onderscheid te maken tussen verschillende categorieën van goederen [2](#page=2): * **Lichamelijke versus onlichamelijke goederen:** Lichamelijke goederen zijn tastbaar, terwijl onlichamelijke goederen dat niet zijn [2](#page=2). * **Goederen binnen of buiten de handel:** Sommige goederen mogen niet verhandeld worden, terwijl andere dat wel mogen [2](#page=2). * **Vervangbare versus onvervangbare goederen:** Vervangbare goederen kunnen door een ander goed van dezelfde soort en kwaliteit worden vervangen, onvervangbare goederen niet [2](#page=2). * **Soortgoederen versus speciesgoederen:** Soortgoederen zijn bepaald naar hun soort, speciesgoederen zijn individualiseerbare goederen [2](#page=2). * **Verbruikbare versus niet-verbruikbare goederen:** Verbruikbare goederen worden door het eerste gebruik tenietgedaan, niet-verbruikbare goederen niet [2](#page=2). * **Publieke goederen:** Deze categorie omvat zowel het openbaar domeingoed als het privaat domeingoed [2](#page=2). ### 1.3 Onderscheid tussen zakelijke en persoonlijke rechten Het verschil tussen zakelijke en persoonlijke rechten is zowel intern als extern van aard [4](#page=4). * **Intern:** Intern is het zakelijk recht de relatie tussen een persoon en een goed, terwijl het persoonlijke recht de relatie tussen twee of meer personen betreft [4](#page=4). * **Extern:** Extern is een zakelijk recht in beginsel tegenwerpelijk aan iedereen (erga omnes) . Een persoonlijk recht daarentegen is in principe enkel tegenwerpelijk aan de betrokken partijen (relativiteit), tenzij er sprake is van de zogenaamde "vermaatschappelijking" door medeplichtigheid aan contractbreuk [4](#page=4). #### 1.3.1 Het numerus clausus-beginsel Zakelijke rechten kennen het zogenaamde *numerus clausus*-beginsel, wat betekent dat partijen geen zakelijke rechten kunnen creëren die niet in de wet voorzien zijn. Dit staat in schril contrast met de contractvrijheid die geldt voor persoonlijke rechten [4](#page=4) [5](#page=5). ### 1.4 Kenmerken van zakelijke rechten Zakelijke rechten bezitten specifieke kenmerken die hen onderscheiden van persoonlijke rechten [5](#page=5): * **Volgrecht:** Dit recht laat de rechthebbende toe het goed waar zijn recht op rust, te volgen, ongeacht wie het goed onder zich heeft [5](#page=5). * **Recht van voorrang:** De houder van een zakelijk recht heeft een bevoorrechte positie ten opzichte van andere schuldeisers [5](#page=5). * **Specialiteitsbeginsel en eenheidsbeginsel:** Hoewel niet expliciet uitgewerkt op de geciteerde pagina's, worden deze principes vermeld als kenmerken [5](#page=5). * **Accessoriteit:** Zakelijke rechten, met name zekerheidsrechten, zijn vaak accessoir aan een vorderingsrecht. Zakelijke subrogatie is een ander concept dat hierbij aansluit [5](#page=5) [6](#page=6). ### 1.5 Soorten zakelijke rechten Zakelijke rechten kunnen grofweg worden ingedeeld in twee hoofdcategorieën [6](#page=6): * **Eigendom en mede-eigendom:** Dit zijn de meest omvattende zakelijke rechten, waarbij men spreekt van een recht op "eigen goed" ] [6](#page=6). * **Zakelijke gebruiksrechten:** Dit zijn rechten die de rechthebbende het genot of gebruik geven van een goed dat aan een ander toebehoort, zoals erfdienstbaarheden of vruchtgebruik [6](#page=6). * **Zakelijke zekerheidsrechten:** Deze rechten dienen ter waarborg van een schuld en zijn altijd accessoir aan een vorderingsrecht [6](#page=6). > **Tip:** Het *numerus clausus*-beginsel is cruciaal om te onthouden. Het beperkt de autonomie van partijen bij het creëren van zakelijke rechten, wat hen onderscheidt van de bijna onbeperkte contractvrijheid bij persoonlijke rechten. --- # Classificatie en onderscheid van goederen Dit gedeelte behandelt de verschillende categorieën waarin goederen kunnen worden ingedeeld, zoals roerende en onroerende goederen, lichamelijke en onlichamelijke goederen, en publieke goederen. ### 2.1 Algemene indelingen van goederen Goederen kunnen op diverse manieren worden geclassificeerd op basis van hun aard, bestemming of juridische status. Deze indelingen zijn essentieel voor het begrijpen van de toepasselijke rechtsregels en de rechten die personen op goederen kunnen hebben [2](#page=2). ### 2.2 Lichamelijke versus onlichamelijke goederen * **Lichamelijke goederen:** Dit zijn goederen die materie bezitten en dus waarneembaar zijn door de zintuigen. Ze hebben een fysieke vorm [2](#page=2). * **Onlichamelijke goederen:** Dit zijn goederen die geen materie bezitten en dus niet zintuiglijk waarneembaar zijn. Voorbeelden hiervan zijn intellectuele eigendomsrechten, aandelen, en schuldvorderingen [2](#page=2). ### 2.3 Goederen binnen of buiten de handel * **Goederen binnen de handel:** Dit zijn goederen die juridisch vatbaar zijn voor handel en dus eigendom kunnen worden van particulieren [2](#page=2). * **Goederen buiten de handel:** Dit zijn goederen die door hun aard of door wettelijke bepalingen niet verhandeld kunnen worden, zoals openbare domeingoederen of illegale middelen [2](#page=2). ### 2.4 Vervangbare versus onvervangbare goederen * **Vervangbare goederen:** Goederen die naar soort en hoeveelheid kunnen worden uitgewisseld zonder dat de waarde wezenlijk verandert. De meeste geldmiddelen en grondstoffen vallen hieronder [2](#page=2). * **Onvervangbare goederen:** Goederen die uniek zijn en niet zonder meer door een ander exemplaar kunnen worden vervangen zonder waardeverlies of verandering in hun wezen. Denk hierbij aan kunstwerken of specifieke gebouwen [2](#page=2). ### 2.5 Soortgoederen versus speciesgoederen * **Soortgoederen:** Goederen die worden aangeduid naar hun soort en hoeveelheid. De levering van een bepaald aantal van dat soort volstaat [2](#page=2). * **Speciesgoederen:** Goederen die individualiseerbaar zijn, soms ook "bepaalde" goederen genoemd. De levering van dat specifieke, unieke goed is vereist [2](#page=2). ### 2.6 Verbruikbare versus niet-verbruikbare goederen * **Verbruikbare goederen:** Goederen die door het eerste gebruik tenietgaan of waarvan het gebruik normaliter het tenietgaan inhoudt. Bijvoorbeeld voedsel of geld [2](#page=2). * **Niet-verbruikbare goederen:** Goederen die door herhaaldelijk gebruik niet tenietgaan. Denk aan meubilair of gereedschap [2](#page=2). ### 2.7 Publieke goederen Publieke goederen zijn goederen die toebehoren aan de overheid en bestemd zijn voor het algemeen nut of de openbare dienst. Ze worden onderverdeeld in [2](#page=2): * **Openbaar domeingoed:** Goederen die bestemd zijn voor het algemeen gebruik door iedereen, zoals straten, parken en rivieren. Ze zijn doorgaans niet vatbaar voor private toe-eigening [2](#page=2). * **Privaat domeingoed:** Goederen die in eigendom toebehoren aan de overheid maar niet noodzakelijk voor algemeen gebruik zijn bestemd, zoals gebouwen van overheidsdiensten of overheidsgrond die niet voor publiek gebruik is opengesteld [2](#page=2). ### 2.8 Roerende versus onroerende goederen Dit is een fundamenteel onderscheid in het goederenrecht [3](#page=3). * **Historisch:** De verplaatsbaarheid van goederen was de voornaamste indicator. * **Huidige definitie:** De wet omschrijft nu expliciet wat onroerende goederen zijn, waarbij roerende goederen de restcategorie vormen [3](#page=3). #### 2.8.1 Onroerende goederen Onroerende goederen kunnen worden onderverdeeld in: * **Onroerend uit hun aard:** Dit omvat de grond zelf, alsook de natuurlijke volumes onder en boven de grond [3](#page=3). * **Onroerend door incorporatie:** Dit betreft goederen die duurzaam en gewoonlijk verbonden zijn met een onroerend goed uit zijn aard, of daarin zijn vastgemaakt. Dit kan gaan om gebouwen, installaties of andere bestanddelen [3](#page=3). * **Onroerend door bestemming:** Goederen die oorspronkelijk roerend waren, maar door de eigenaar van een onroerend goed bestemd zijn tot dienstverlening van dat onroerend goed [3](#page=3). * **Onroerend door het voorwerp waarop het betrekking heeft:** Dit verwijst naar zakelijke rechten op onroerende goederen, zoals een erfpachtrecht of een hypotheek [3](#page=3). #### 2.8.2 Roerende goederen Roerende goederen zijn alle goederen die niet als onroerend worden beschouwd. Dit is dus de restcategorie. Voorbeelden zijn voertuigen, meubilair, en geld [3](#page=3). ### 2.9 Overige onderscheidingen Hoewel niet gedetailleerd op de aangegeven pagina's, zijn er nog andere classificaties zoals goederen die buiten de handel zijn [2](#page=2). --- # Eigendom en beperkingen Eigendom wordt gekenmerkt als het meest omvattende zakelijke recht, doch onderworpen aan diverse beperkingen door wet, rechtshandeling, rechtsmisbruik en burenhinder [7](#page=7) [8](#page=8). ### 3.1 Het concept van eigendom Eigendom, gedefinieerd in artikel 3.50 van het Burgerlijk Wetboek (BW), omvat het meest omvattende zakelijke recht. Dit recht kan worden ontleed in drie elementen [7](#page=7): * **Usus**: het recht om de zaak te gebruiken [7](#page=7). * **Fructus**: het recht om vruchten te trekken van de zaak [7](#page=7). * **Abusus**: het recht om over de zaak te beschikken, inclusief vernietiging [7](#page=7). Eigendom wordt ook omschreven als een "elastisch" recht, wat impliceert dat het kan worden beperkt en, na het vervallen van die beperkingen, weer volledig kan worden uitgeoefend [7](#page=7). ### 3.2 Beperkingen op het eigendomsrecht Het eigendomsrecht is niet absoluut en kan op verschillende manieren worden beperkt. Deze beperkingen kunnen voortvloeien uit [7](#page=7): * **De wet**: Wettelijke bepalingen die de uitoefening van eigendom aan banden leggen [7](#page=7). * **Een rechtshandeling**: Afspraken tussen partijen, zoals contracten, die eigendomsrechten beperken [7](#page=7). * **Verbod op rechtsmisbruik**: Het verbod om eigendomsrechten uit te oefenen op een wijze die kennelijk de grenzen van het normale maatschappelijke gebruik te buiten gaat [7](#page=7). * **Burenhinder**: Specifieke hinder die buren aan elkaar toebrengen [7](#page=7) [8](#page=8). #### 3.2.1 Burenhinder Burenhinder, oorspronkelijk gecreëerd door rechtspraak en rechtsleer, is thans gecodificeerd in artikel 3.101 van het Burgerlijk Wetboek. Het concept berust op de "evenwichtsleer", waarbij de rechten en plichten van naburige eigenaars tegenover elkaar worden afgewogen [8](#page=8). Om van burenhinder te kunnen spreken, moeten aan de volgende voorwaarden zijn voldaan [8](#page=8): * **Nabuurschap**: Er dient sprake te zijn van een feitelijke nabijheid tussen de eigendommen [8](#page=8). * **Bovenmatige hinder**: De hinder die wordt veroorzaakt, moet de normale ongemakken die met nabuurschap gepaard gaan, overstijgen [8](#page=8). * **Toerekenbaarheid**: De hinder moet toerekenbaar zijn aan degene die wordt aangesproken [8](#page=8). * **Oorzakelijk verband**: Er moet een causaal verband bestaan tussen de handeling van de buur en de geleden schade of hinder [8](#page=8). De sanctie voor burenhinder is gericht op het herstellen van het evenwicht tussen de naburen. Dit kan leiden tot een billijke en passende compensatie, eventueel aangevuld met een bijkomende vergoeding [8](#page=8). > **Tip:** Bij het beoordelen van burenhinder is het cruciaal om te kijken naar de ernst van de hinder in verhouding tot wat als normaal en toelaatbaar wordt beschouwd in de gegeven omstandigheden en de lokale context. --- # Verkrijging van zakelijke rechten Dit gedeelte behandelt de verschillende manieren waarop zakelijke rechten kunnen worden verkregen, met speciale aandacht voor de concepten van oorspronkelijke en afgeleide verkrijging, natrekking en verjaring [10](#page=10). ### 4.1 Oorspronkelijke en afgeleide verkrijging Zakelijke rechten kunnen worden verkregen via twee hoofdwegen: afgeleide verkrijging en oorspronkelijke verkrijging [10](#page=10). #### 4.1.1 Afgeleide verkrijging Bij afgeleide verkrijging verkrijgt men een zakelijk recht van een rechtsvoorganger. Dit kan plaatsvinden door een rechtshandeling, door overheidsoptreden, of door een rechtsfeit [10](#page=10). #### 4.1.2 Oorspronkelijke verkrijging Oorspronkelijke verkrijging vindt plaats wanneer een zakelijk recht nieuw ontstaat, zonder dat het recht van een rechtsvoorganger wordt overgenomen. De belangrijkste vormen van oorspronkelijke verkrijging zijn natrekking en verjaring [10](#page=10). ### 4.2 Natrekking Natrekking is een wijze van verkrijging waarbij de eigendom van een roerende zaak die aan iemand toebehoort, wordt nagetrokken door de eigendom van een andere zaak die aan een ander toebehoort, doordat de nagetrokken zaak een bestanddeel wordt van de hoofdzaak. Het principe 'accessorium sequitur principale' (het bijkomstige volgt de hoofdzaak) is hierbij van toepassing. Natrekking kan ook betrekking hebben op natuurlijke zaken, zoals vruchten [11](#page=11). ### 4.3 Verjaring Verjaring is een manier om zakelijke rechten te verkrijgen door het verstrijken van een bepaalde wettelijke termijn. Dit wordt ook wel verkrijgende verjaring genoemd, ter onderscheiding van bevrijdende, uitdovende of extinctieve verjaring. De kern van verkrijgende verjaring is het bezit van een goed gedurende een bepaalde periode, mits dit bezit aan specifieke eisen voldoet. De drie cruciale elementen voor verkrijgende verjaring zijn: bezit, deugdelijkheid van het bezit, en de vastgestelde termijn [12](#page=12). #### 4.3.1 Bezit Bezit wordt gedefinieerd in artikel 3:18 BW als de feitelijke uitoefening van een recht, alsof men de rechthebbende (titularis) is. Bezit kent twee componenten: de objectieve component (corpus) en de subjectieve component (animus). Artikel 3:18 lid 2 BW bepaalt dat wie het corpus heeft, geacht wordt ook de animus te hebben. Het is essentieel om onderscheid te maken tussen bezit en detentie; een detentor kan nooit via verkrijgende verjaring een zakelijk recht verkrijgen [13](#page=13). > **Tip:** De intentie (animus) is hierbij cruciaal. Iemand die een fiets leent en gebruikt, is een detentor; hij oefent het recht van gebruik niet uit *als ware hij de eigenaar*, maar wetende dat hij het leent. De eigenaar daarentegen, die zijn fiets dagelijks gebruikt, is een bezitter. #### 4.3.2 Deugdelijk bezit Voor verkrijgende verjaring is niet zomaar elk bezit voldoende, het bezit moet 'deugdelijk' zijn. Dit betekent dat het bezit voortdurend, ongestoord, openbaar en ondubbelzinnig moet zijn [13](#page=13). * **Voortdurend:** Het bezit mag niet onderbroken zijn geweest [13](#page=13). * **Ongestoord:** De bezitter mag niet door anderen in zijn bezit zijn gestoord [13](#page=13). * **Openbaar:** Het bezit moet kenbaar zijn voor derden [13](#page=13). * **Ondubbelzinnig:** Het bezit mag geen twijfel laten bestaan over de hoedanigheid van de bezitter [13](#page=13). #### 4.3.3 Termijn De wettelijke termijn voor verkrijgende verjaring is in beginsel tien jaar. In geval van kwade trouw, dat wil zeggen wanneer de bezitter weet of redelijkerwijs behoort te weten dat hij geen recht heeft op het bezit, bedraagt de termijn dertig jaar. Goede trouw wordt echter vermoed [14](#page=14). Voor roerende goederen geldt onder bepaalde omstandigheden een kortere termijn, namelijk instantverjaring van nul jaar. Dit gebeurt in geval van verkrijging onder bezwarende titel, waarbij het "bezit geldt als titel". Het is dan de bezitter die een recht op de zaak pretendeert, en de echte eigenaar moet aantonen dat dit bezit niet deugdelijk is [14](#page=14). > **Tip:** Het vermoeden van goede trouw betekent dat de bezitter niet zelf hoeft aan te tonen dat hij te goeder trouw is; de tegenpartij moet aantonen dat er sprake is van kwade trouw. > **Example:** Stel dat persoon A zijn fiets uitleent aan persoon B voor een jaar. Persoon B gebruikt de fiets continu gedurende dit jaar en doet er ook onderhoud aan. Na dat jaar weigert persoon B de fiets terug te geven, stellende dat hij nu de eigenaar is. Als aan alle eisen van deugdelijk bezit is voldaan, kan persoon B na tien jaar eigenaar worden van de fiets (verkrijgende verjaring), mits hij te goeder trouw was bij aanvang van het bezit. Was persoon B echter al direct van plan de fiets niet terug te geven, dan is er sprake van kwade trouw en geldt de termijn van dertig jaar. Er bestaat een uitzondering voor de terugvordering van gestolen of verloren goederen. De echte eigenaar kan in zulke gevallen zijn goed gedurende drie jaar terugvorderen. Dit onderstreept tevens de bewijsfunctie van bezit [14](#page=14). --- # Zakelijke gebruiksrechten en zekerheidsrechten Dit onderwerp behandelt zakelijke gebruiksrechten zoals vruchtgebruik, en de functie van zakelijke zekerheidsrechten als aanvulling op vorderingsrechten. ### 5.1 Zakelijke rechten Zakelijke rechten geven een recht op een goed. Men kan onderscheid maken tussen [6](#page=6): * Eigendom en mede-eigendom, waarbij het gaat om het eigen goed [6](#page=6). * Zakelijke gebruiksrechten, die betrekking hebben op andermans goed [6](#page=6). * Zakelijke zekerheidsrechten, die accessoir zijn aan een vorderingsrecht [6](#page=6). ### 5.2 Zakelijke gebruiksrechten Zakelijke gebruiksrechten geven de titularis het recht om een goed van een ander te gebruiken [6](#page=6). #### 5.2.1 Vruchtgebruik Vruchtgebruik is een zakelijk gebruiksrecht dat tijdelijk is. Bij vruchtgebruik heeft de vruchtgebruiker het recht van *usus* (gebruik) en *fructus* (vruchten trekken), terwijl de blote of naakte eigenaar het recht van *abusus* (beschikken) behoudt [9](#page=9). Vruchtgebruik kan zowel op goederen als op quasi-goederen rusten. Het ontstaat door de wet of wordt gevestigd door de eigenaar of de titularis van een ander zakelijk gebruiksrecht, mits dit binnen de grenzen van zijn eigen recht blijft [9](#page=9). > **Tip:** Hoewel erfpacht, opstal en erfdienstbaarheden ook zakelijke gebruiksrechten zijn, hoeven deze niet gekend te worden voor dit specifieke examenonderdeel [9](#page=9). #### 5.2.2 Zakelijke zekerheidsrechten Zakelijke zekerheidsrechten zijn rechten die strekken tot verhaal op een bepaald goed, ter zekerheid van een vordering. Deze rechten zijn steeds accessoir aan een vorderingsrecht [6](#page=6). > **Voorbeeld:** Een hypotheek op een huis is een zakelijk zekerheidsrecht dat de geldverstrekker zekerheid biedt dat de lening zal worden terugbetaald. Als de lener niet betaalt, kan de geldverstrekker het huis verkopen om zijn vordering te voldoen. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Zakelijk recht | Een rechtsband tussen een persoon en een goed, dat tegenwerpelijk is aan iedereen (erga omnes). | | Persoonlijk recht | Een rechtsband tussen twee of meer personen, die in beginsel enkel tussen die specifieke personen geldt (relativiteit). | | Roerende goederen | Goederen die niet onroerend zijn; dit is de restcategorie na het definiëren van onroerende goederen. | | Onroerende goederen | Goederen die onroerend zijn uit hun aard (grond en volumes), door incorporatie (duurzaam verbonden met onroerende goederen), door bestemming, of door het voorwerp waarop het recht betrekking heeft. | | Lichamelijke goederen | Goederen die tastbaar zijn en fysieke materie hebben. | | Onlichamelijke goederen | Goederen die niet tastbaar zijn, zoals rechten of vermogensbestanddelen. | | Zakelijke gebruiksrechten | Rechten die een persoon het genot of gebruik geven van een goed dat aan iemand anders toebehoort. | | Zakelijke zekerheidsrechten | Rechten die een schuldeiser zekerheid bieden voor de terugbetaling van een schuld, zoals pand of hypotheek; deze zijn accessoir aan een vorderingsrecht. | | Usus | Het recht om een goed te gebruiken. | | Fructus | Het recht om de vruchten van een goed te innen. | | Abusus | Het recht om over een goed te beschikken, bijvoorbeeld door het te verkopen of te vernietigen. | | Volgrecht | Het recht dat een zakelijk recht heeft om het goed te volgen, ongeacht wie de eigenaar is. | | Recht van voorrang | Het recht dat een zakelijk recht heeft om voorrang te krijgen op andere rechten op hetzelfde goed. | | Numerus clausus-beginsel | Het beginsel dat bepaalt dat enkel de in de wet opgesomde zakelijke rechten bestaan, wat contrasteert met de contractvrijheid bij persoonlijke rechten. | | Oorspronkelijke verkrijging | Het verkrijgen van een zakelijk recht zonder dat dit recht van een vorige titularis wordt afgeleid; bijvoorbeeld door natrekking of verjaring. | | Afgeleide verkrijging | Het verkrijgen van een zakelijk recht van een vorige titularis, bijvoorbeeld door overdracht via een rechtshandeling. | | Natrekking | Een principe waarbij de eigenaar van een hoofdzaak ook eigenaar wordt van de bijzaak die daaraan verbonden wordt. | | Verjaring | Een rechtsfiguur waarbij men na verloop van tijd, onder bepaalde voorwaarden, eigenaar wordt van een goed (verkrijgende verjaring) of een recht verliest (bevrijdende verjaring). | | Bezit | De feitelijke uitoefening van een recht alsof men de titularis ervan is, bestaande uit een objectieve component (corpus) en een subjectieve component (animus). | | Deugdelijk bezit | Bezit dat voortdurend, ongestoord, openbaar en ondubbelzinnig is, wat essentieel is voor verkrijgende verjaring. | | Termijn van verjaring | De wettelijk vastgestelde periode waarna verkrijgende verjaring kan plaatsvinden; deze kan variëren afhankelijk van de aard van het goed en de goede/kwade trouw. |

# Uitoefening en grenzen van subjectieve rechten Dit onderwerp onderzoekt hoe subjectieve rechten uitgeoefend mogen worden en welke beperkingen er bestaan om misbruik te voorkomen, met een focus op het leerstuk van rechtsmisbruik en de wettelijke bepalingen ervan [2](#page=2). ### 1.1 Principe van uitoefening van subjectieve rechten Het uitgangspunt is dat een subjectief recht vrij uitgeoefend mag worden [2](#page=2). ### 1.2 Grenzen aan de uitoefening: rechtsmisbruik De uitoefening van een subjectief recht is echter begrensd door het principe dat er geen rechtsmisbruik mag worden gepleegd. Rechtsmisbruik wordt generiek gedefinieerd als de uitoefening van een recht op een wijze die kennelijk of manifest de grenzen van de normale uitoefening door een normaal vooruitziend en zorgvuldig persoon te buiten gaat [2](#page=2). #### 1.2.1 Marginale toetsing bij rechtsmisbruik De formulering "kennelijk of manifest" impliceert dat er sprake is van een marginale toetsing bij de beoordeling van rechtsmisbruik. Dit betekent dat de rechter terughoudend moet zijn bij het aannemen van rechtsmisbruik en dit alleen zal doen wanneer de uitoefening evident buiten de normale grenzen valt [2](#page=2). #### 1.2.2 Toepassingen van rechtsmisbruik De toepassingen van het leerstuk van rechtsmisbruik zijn niet limitatief. Dit suggereert dat het leerstuk breed kan worden toegepast op diverse situaties waarin subjectieve rechten worden uitgeoefend [2](#page=2). #### 1.2.3 Wettelijke grondslagen van rechtsmisbruik De belangrijkste wettelijke grondslag voor het leerstuk van rechtsmisbruik is artikel 1.10 van het Burgerlijk Wetboek (BW) [2](#page=2). ##### 1.2.3.1 Rechtsmisbruik buitencontractueel Buitencontractueel kan rechtsmisbruik gegrond worden op artikel 6.5 BW [2](#page=2). ##### 1.2.3.2 Rechtsmisbruik contractueel Contractueel kan rechtsmisbruik gegrond worden op artikel 5.73 BW [2](#page=2). #### 1.2.4 Gevolgen van rechtsmisbruik Wanneer rechtsmisbruik wordt vastgesteld, kunnen de gevolgen variëren. Mogelijkheden omvatten matiging van de uitoefening van het recht, herstel in natura, of herstel bij equivalent (schadevergoeding) [2](#page=2). > **Tip:** Onthoud de specifieke artikelen van het BW die de grondslag vormen voor rechtsmisbruik, zowel buitencontractueel als contractueel, en wees duidelijk over de marginale toetsing die bij de beoordeling ervan gehanteerd wordt. De mogelijke gevolgen zijn ook cruciaal om te memoriseren [2](#page=2). --- # Sanctionering van problemen bij de uitvoering van subjectieve rechten Dit deel van de studiehandleiding behandelt de verschillende sancties die kunnen worden toegepast wanneer er problemen ontstaan bij de uitvoering van contractuele of wettelijke verplichtingen, met specifieke aandacht voor dwanguitvoering en ontbinding van rechtshandelingen [4](#page=4) [6](#page=6). ### 2.1 Problemen met uitvoering: dwanguitvoering Dwanguitvoering omvat het gerechtelijk afdwingen van de uitvoering van een verbintenis wanneer een partij haar verplichtingen niet nakomt. In beginsel vereist dit dat de schuldeiser de schuldenaar eerst in gebreke heeft gesteld. Het principe is dat men niet mag doen aan eigenrichting, maar opschortingsrechten, zoals de *exceptio non adimpleti contractus* (ENAC), bieden wel een mogelijkheid tot het opschorten van de eigen prestatie [4](#page=4) [5](#page=5). #### 2.1.1 Vereisten voor dwanguitvoering Om tot dwanguitvoering te kunnen overgaan, is een uitvoerbare titel vereist. De uitvoering kan vervolgens worden geëist middels openbare macht [4](#page=4). #### 2.1.2 Uitvoering in natura versus uitvoering bij equivalent Het principe bij dwanguitvoering is uitvoering in natura, wat betekent dat de oorspronkelijke prestatie zelf moet worden geleverd. In bepaalde gevallen is uitvoering bij equivalent echter mogelijk, waarbij de prestatie wordt vervangen door een financiële compensatie [4](#page=4). #### 2.1.3 Bijkomende schadevergoeding Ongeacht de gekozen vorm van uitvoering (in natura of bij equivalent), is het steeds mogelijk om een bijkomende schadevergoeding te eisen voor geleden verliezen [4](#page=4) [7](#page=7). #### 2.1.4 Opschortingsrechten en de ENAC In principe is eigenrichting verboden, maar opschortingsrechten vormen hierop een belangrijke uitzondering. Tijdelijke overmacht kan leiden tot schorsing van de verbintenis. De *exceptio non adimpleti contractus* (ENAC) is een wederkerig recht waarbij een partij haar verbintenis mag opschorten indien de andere partij haar tegenovergestelde verbintenis niet nakomt [4](#page=4) [5](#page=5). **Voorwaarden voor de ENAC:** * Er dient sprake te zijn van een wederkerige rechtsverhouding [5](#page=5). * De partij die schorst, mocht niet als eerste hebben gepresteerd [5](#page=5). * De schuldvordering van de wederpartij moet zeker en onbetwist zijn [5](#page=5). * De partij die opschort, moet te goeder trouw handelen, wat inhoudt dat de tekortkoming van de wederpartij voldoende ernstig moet zijn en niet toerekenbaar mag zijn aan degene die opschort [5](#page=5). De ENAC kan worden ingeroepen zonder voorafgaande rechterlijke tussenkomst, maar dit geschiedt op het risico van de schuldenaar die zich op de ENAC beroept. Ontbinding via eenzijdige kennisgeving is een andere vorm die hierop lijkt [5](#page=5). > **Tip:** Begrijp het verschil tussen de *exceptio non adimpleti contractus* als opschortingsrecht en de ontbinding van een overeenkomst. Beide beogen de gevolgen van wanprestatie aan te pakken, maar de rechtsgevolgen verschillen aanzienlijk. ### 2.2 Problemen met uitvoering: ontbinding Ontbinding van een rechtshandeling kan worden toegepast wanneer er sprake is van een probleem met de uitvoering van verbintenissen [6](#page=6). #### 2.2.1 Voorwaarden voor ontbinding Om een rechtshandeling te kunnen ontbinden, moet aan de volgende voorwaarden zijn voldaan: * Er moet sprake zijn van een wederkerige rechtshandeling [6](#page=6). * Er moet sprake zijn van een voldoende ernstige wanprestatie [6](#page=6). #### 2.2.2 Wijzen van ontbinding Ontbinding kan op verschillende manieren plaatsvinden: * **Gerechtelijke beslissing:** De meest klassieke vorm, waarbij een rechter de ontbinding uitspreekt [6](#page=6). * **Toepassing uitdrukkelijk ontbindend beding:** Indien partijen dit vooraf in hun overeenkomst hebben opgenomen, kan ontbinding plaatsvinden op basis van dit beding [6](#page=6). * **Eenzijdige kennisgeving:** Dit is een vorm van eigenrichting waarbij een partij de overeenkomst eenzijdig ontbindt door middel van een kennisgeving [6](#page=6). * **Akkoord partijen:** Wanneer beide partijen instemmen met de ontbinding van de rechtshandeling [6](#page=6). * **Anticipatory breach:** Dit verwijst naar situaties waarin een partij vóór de opeisbaarheid van de verbintenis duidelijk maakt dat zij deze niet zal nakomen, wat kan leiden tot ontbinding [6](#page=6). #### 2.2.3 Gevolgen van ontbinding De ontbinding van een rechtshandeling heeft tot gevolg dat deze met terugwerkende kracht teniet wordt gedaan, dus *ex tunc*. Dit betekent dat de rechtshandeling wordt geacht nooit te hebben bestaan [7](#page=7). * **Vergelijking met vernietiging:** De gevolgen van ontbinding lijken op die van vernietiging, die ook terugwerkende kracht heeft [7](#page=7). * **Restitutie:** Tussen de partijen dient restitutie plaats te vinden, wat betekent dat reeds geleverde prestaties moeten worden teruggegeven. Tegenover derden geldt het principe *nemo plus iuris* (men kan niet meer rechten overdragen dan men zelf heeft), wat betekent dat de ontbinding de rechten van te goeder trouw verkregen derden niet aantast [7](#page=7). * **Verzachtingen:** Er bestaan wettelijke verzachtingen, zoals de mogelijkheid van ontbinding *ex nunc* (vanaf nu) in specifieke gevallen, zoals bepaald in artikel 3.17 en 3.28 van het Burgerlijk Wetboek. Er kunnen ook specifieke wettelijke beperkingen van toepassing zijn [7](#page=7). #### 2.2.4 Bijkomende schadevergoeding bij ontbinding Net als bij dwanguitvoering, is het ook bij ontbinding mogelijk om een bijkomende schadevergoeding te eisen indien daarvoor gronden bestaan [7](#page=7). --- # Sanctionering van problemen met tegenwerpelijkheid van rechtshandelingen Dit onderwerp behandelt de juridische sancties die toegepast worden wanneer de tegenwerpelijkheid van rechtshandelingen wordt betwist, met een specifieke focus op de Pauliaanse vordering. ### 3.1 Algemene principes van tegenwerpelijkheid Het uitgangspunt bij de tegenwerpelijkheid van rechtshandelingen is gebaseerd op de principes van relativiteit en vermogensleer. Tegenwerpelijkheid impliceert dat een rechtshandeling, hoewel geldig tussen partijen, ook juridische gevolgen kan hebben ten aanzien van derden of dat derden zich erop kunnen beroepen. Problemen ontstaan wanneer deze tegenwerpelijkheid wordt betwist [8](#page=8). ### 3.2 De Pauliaanse vordering De Pauliaanse vordering is een specifieke juridische actie die ertoe strekt de niet-tegenwerpelijkheid van een rechtshandeling te bewerkstelligen ten voordele van een schuldeiser met een anterieure vordering. Deze vordering stelt een schuldeiser in staat een rechtshandeling aan te vechten die de schuldenaar heeft verricht en waardoor deze laatste zichzelf heeft verarmd, met nadeel voor de schuldeiser [8](#page=8). #### 3.2.1 Voorwaarden voor de Pauliaanse vordering Om succesvol een beroep te kunnen doen op de Pauliaanse vordering, moeten aan een aantal cumulatieve voorwaarden voldaan zijn, zoals bepaald in artikel 5.243 van het Burgerlijk Wetboek [8](#page=8): * **Verarming van de schuldenaar:** De rechtshandeling moet hebben geleid tot een vermindering van het vermogen van de schuldenaar. Dit kan zowel door een handeling (verkoop, schenking) als door een nalaten (niet innen van een schuld) [8](#page=8). * **Benadeling van de schuldeiser:** De verarming van de schuldenaar moet tot gevolg hebben dat de schuldeiser niet (meer) kan worden voldaan. De actio pauliana is er om te voorkomen dat schuldenaren hun vermogen laten afnemen teneinde de verhaalbaarheid van hun schulden te ontwijken [8](#page=8). * **Bedrieglijk handelen van de schuldenaar:** De schuldenaar moet op de hoogte zijn geweest van de benadeling van zijn schuldeiser. Bij rechtshandelingen die kosteloos zijn (bv. schenking), volstaat de wetenschap van de verarming [8](#page=8). * **Medeplichtigheid van de derde (bij rechtshandelingen onder bezwarende titel):** Indien de rechtshandeling onder bezwarende titel is verricht (bv. verkoop), moet ook de derde met wie de schuldenaar heeft gecontracteerd, op de hoogte zijn geweest van de benadeling van de schuldeiser. De wetenschap van de derde bij een kosteloze rechtshandeling is niet vereist [8](#page=8). > **Tip:** De Pauliaanse vordering is een uitzondering op het principe dat rechtshandelingen enkel de partijen binden en dat derden in beginsel geen beroep kunnen doen op deOngeldigheid ervan. De vordering leidt niet tot nietigheid van de rechtshandeling, maar tot ontegenwerpelijkheid ervan ten aanzien van de specifieke schuldeiser die de vordering instelt [8](#page=8). #### 3.2.2 Gevolgen van de Pauliaanse vordering Indien de Pauliaanse vordering slaagt, is de aangevochten rechtshandeling niet-tegenwerpelijk ten overstaan van de schuldeiser die de vordering heeft ingesteld. Dit betekent dat de betreffende schuldeiser de rechtshandeling mag negeren en zich, alsof de rechtshandeling nooit heeft plaatsgevonden, kan verhalen op het goed dat door de handeling uit het vermogen van de schuldenaar is verdwenen. Voor andere schuldeisers blijft de rechtshandeling wel tegenwerpelijk [8](#page=8). > **Example:** Een schuldenaar, die weet dat hij een aanzienlijke schuld heeft bij schuldeiser A, schenkt zijn enige waardevolle auto aan zijn zoon. Schuldeiser A kan, mits aan alle voorwaarden is voldaan, een Pauliaanse vordering instellen om deze schenking aan hem niet-tegenwerpelijk te laten verklaren, zodat hij zich op de auto kan verhalen om zijn schuld te voldoen. Schuldeiser B, die geen vordering heeft op de schuldenaar, blijft gebonden door de schenking en kan de auto niet aanspreken [8](#page=8). --- # Examenstructuur en beoordelingscriteria Dit gedeelte van de studiegids behandelt de opbouw van het examen, de aard van de vragen, de weging van de onderdelen en belangrijke aandachtspunten voor een succesvolle afronding, inclusief het taalbeleid [9](#page=9). ### 4.1 Algemene opbouw van het examen Het examen is een schriftelijke toets zonder mondelinge toelichting en betreft een gesloten boek examen met open vragen. De vragen testen kennis, inzicht en toepassing door middel van casussen. Het examen is een integraal onderdeel van het vak "Bronnen en beginselen" [9](#page=9). ### 4.2 Examendelen en weging Het examen is opgesplitst in twee delen: * **Examendag 1:** Gericht op objectief recht, met een weging van 30 punten van de totale 60 punten [9](#page=9). * **Examendag 2:** Gericht op privaatrecht en publiek recht, eveneens met een weging van 30 punten van de totale 60 punten [9](#page=9). ### 4.3 Beoordelingscriteria en slagingsvereisten Om te slagen voor het vak "Bronnen en beginselen" is het vereist om minimaal 12 van de 30 punten te behalen op elk van de examendelen [9](#page=9). ### 4.4 Belangrijke aandachtspunten voor het examen #### 4.4.1 Wettelijke grondslag Het is cruciaal om steeds de relevante wettelijke grondslag te vermelden bij het beantwoorden van vragen. Het niet vermelden van de wettelijke grondslag leidt tot verlies van punten [9](#page=9). > **Tip:** Zorg ervoor dat je tijdens het studeren de belangrijkste wettelijke bepalingen noteert en oefent met het correct identificeren en toepassen ervan in verschillende scenario's. #### 4.4.2 Gebruik van het wetboek Bij het examen mag gebruik gemaakt worden van het wetboek, mits dit voldoet aan de facultaire richtlijnen inzake het anti-fraudebeleid [9](#page=9). #### 4.4.3 Taalbeleid Het taalbeleid is een belangrijk aspect van de beoordeling. Onbehoorlijke taalbeheersing en/of onvoldoende structuur in de antwoorden kunnen leiden tot een lagere beoordeling [9](#page=9). > **Tip:** Oefen met het formuleren van duidelijke, gestructureerde antwoorden in correct Nederlands. Besteed aandacht aan juridische terminologie en de logische opbouw van je redenering. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Subjectief recht | Een recht dat aan een persoon toebehoort en dat deze persoon kan uitoefenen tegenover anderen. Dit omvat een reeks bevoegdheden en aanspraken die door de wet worden erkend en beschermd. | | Rechtsmisbruik | De uitoefening van een subjectief recht op een kennelijk of manifest buitenproportionele wijze, die de normale uitoefening te buiten gaat zoals een normaal zorgvuldig persoon dit zou doen. Dit leidt tot beperkingen of sancties. | | Dwanguitvoering | Het gerechtelijk afdwingen van de nakoming van een verbintenis, waarbij de schuldeiser middelen gebruikt om de schuldenaar te dwingen zijn prestatie te leveren, eventueel via openbare macht of bij equivalent. | | Opschortingsrecht | Een recht om de eigen prestatie tijdelijk niet uit te voeren zolang de wederpartij haar verplichtingen niet nakomt. Het bekendste voorbeeld is de ENAC (exceptio non adimpleti contractus). | | ENAC (Exceptio non adimpleti contractus) | Een opschortingsrecht dat geldt bij wederkerige overeenkomsten, waarbij een partij haar prestatie mag weigeren indien de andere partij haar opeisbare verbintenis niet nakomt, mits er sprake is van een voldoende ernstige tekortkoming. | | Ontbinding | Een sanctie bij wederkerige overeenkomsten die, onder bepaalde voorwaarden van een ernstige wanprestatie, de rechtshandeling met terugwerkende kracht tenietdoet. Partijen moeten de reeds verrichte prestaties teruggeven. | | Ex tunc | Een juridisch beginsel dat aangeeft dat een rechtshandeling met terugwerkende kracht wordt vernietigd, alsof deze nooit heeft bestaan. Dit heeft gevolgen voor de restitutie van prestaties. | | Ex nunc | Een juridisch beginsel dat aangeeft dat een rechtshandeling vanaf het moment van de beslissing ongedaan wordt gemaakt, zonder terugwerkende kracht. Dit is van toepassing bij ontbinding onder bepaalde omstandigheden. | | Pauliaanse vordering | Een rechtsmiddel voor schuldeisers om rechtshandelingen die hun schuldenaar heeft verricht en die hun verhaalsmogelijkheden benadelen, niet-tegenwerpelijk te laten verklaren. | | Tegenwerpelijkheid | Het principe dat een rechtshandeling of een feitelijke toestand juridische gevolgen heeft voor derden. Een niet-tegenwerpelijk verklaarde rechtshandeling heeft geen effect voor de vragende partij. | | Vermogensleer | Het beginsel dat vermogen wordt gezien als een geheel van goederen en schulden dat aan een persoon toebehoort en dat dient als onderpand voor zijn schuldeisers. |

# Algemene beginselen van buitencontractuele aansprakelijkheid Dit onderwerp behandelt de fundamentele concepten van buitencontractuele aansprakelijkheid, inclusief de soorten aansprakelijkheid, de vereisten voor aansprakelijkheid en de opheffing van het samenloopverbod. ### 1.1 Uitgangspunt en soorten aansprakelijkheid * De algemene regel is dat schade bij degene valt die deze lijdt, tenzij iemands civielrechtelijke aansprakelijkheid in het geding is. Aansprakelijkheid leidt tot een verbintenis tot schadeherstel en is daarmee een bron van verbintenissen [1](#page=1). * Er worden twee soorten burgerlijke aansprakelijkheid onderscheiden: contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid [1](#page=1). * **Contractuele aansprakelijkheid** ontstaat bij wanprestatie in het kader van een overeenkomst, waarbij het contract de bron van de verbintenis is [1](#page=1). * **Buitencontractuele aansprakelijkheid** is niet-contractueel van aard en betreft de onrechtmatige daad. Dit omvat ook precontractuele aansprakelijkheid (art. 5.17 BW) [1](#page=1). ### 1.2 De Wet van 7 februari 2024 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek * Deze wet heeft nieuwe regels inzake buitencontractuele aansprakelijkheid geïntroduceerd, die grotendeels een consolidatie en herschikking zijn van de vroegere regels uit artikel 1382 en volgende OBW. Er zijn echter ook vernieuwingen ten opzichte van de oude regels [1](#page=1). * De nieuwe regels treden in werking op 1 januari 2025 en zijn enkel van toepassing op feiten die na die datum tot aansprakelijkheid leiden. Voor feiten die zich vóór 1 januari 2025 hebben voorgedaan, blijven de oude regels van artikel 1382 en volgende OBW van toepassing, ook voor de toekomstige gevolgen ervan [1](#page=1). ### 1.3 Samenloop van contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid * Voorheen bestond er in het Belgische recht een principieel samenloopverbod. Contractanten konden bij wanprestatie jegens elkaar in beginsel enkel contractueel worden aangesproken [1](#page=1). * De Wet van 7 februari 2024 heeft dit samenloopverbod opgeheven. Op grond van artikel 6.3 BW is samenloop tussen contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid principieel mogelijk [1](#page=1). * Partijen kunnen deze samenloop echter contractueel uitsluiten. Ook de wetgever kan de mogelijkheid tot samenloop in specifieke situaties uitsluiten [1](#page=1). * De contractueel overeengekomen bepalingen en de wetgeving inzake bijzondere contracten hebben steeds voorrang, zelfs wanneer een buitencontractuele aansprakelijkheidsvordering wordt ingesteld [2](#page=2). ### 1.4 Foutaansprakelijkheid versus objectieve aansprakelijkheid * Foutaansprakelijkheid vormt het uitgangspunt in de buitencontractuele aansprakelijkheid [2](#page=2). * Er zijn echter steeds meer gevallen van foutloze of objectieve aansprakelijkheid, waarbij de fout van de schadeverwekker niet vereist is (bv. art. 29 bis WAM, Wet Productaansprakelijkheid, burenhinder) [2](#page=2). * Dit deel van de studie behandelt voornamelijk de foutaansprakelijkheid [2](#page=2). ### 1.5 Persoonlijke versus kwalitatieve aansprakelijkheid Binnen de foutaansprakelijkheid kan een onderscheid gemaakt worden tussen: * **Persoonlijke aansprakelijkheid**: Aansprakelijkheid voor eigen daden [2](#page=2). * **Kwalitatieve aansprakelijkheid**: Aansprakelijkheid voor andermans gedrag, voor zaken of dieren [2](#page=2). ### 1.6 Vereisten voor aansprakelijkheid voor eigen daad De aansprakelijkheid voor eigen daad, geregeld in artikelen 6.5-6.11 BW, vereist de vervulling van drie cumulatieve voorwaarden [2](#page=2): 1. Fout 2. Schade 3. Oorzakelijk verband #### 1.6.1 Fout De foutvereiste bestaat uit twee componenten: een objectieve en een subjectieve. Het bestaan van schade leidt niet automatisch tot het bestaan van een fout [2](#page=2). ##### 1.6.1.1 Objectieve component: onrechtmatig handelen * Als objectieve component is een onrechtmatig handelen vereist. Artikel 6.5 BW bepaalt dat eenieder aansprakelijk is voor schade die hij door zijn fout aan een ander veroorzaakt [2](#page=2). * Een fout bestaat volgens artikel 6.6, §1 BW uit: * De schending van een wettelijke regel die een bepaald gedrag oplegt of verbiedt [2](#page=2). * De schending van de algemene zorgvuldigheidsnorm die geldt in het maatschappelijk verkeer [2](#page=2). * **Specifieke rechtsnorm**: Overtreding van een specifieke wettelijke of reglementaire regel (bv. verkeersregels) [2](#page=2). * **Algemene zorgvuldigheidsnorm**: Handelen zoals een normaal voorzichtig en vooruitziend persoon, geplaatst in dezelfde concrete omstandigheden (de 'goede huisvader' of 'bonus pater familias'). Dit vereist een gedrag dat overeenkomt met dat van een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden [2](#page=2). * Dit is een abstract criterium dat geconcretiseerd wordt door de concrete omstandigheden (bv. weersomstandigheden, tijdstip) [2](#page=2). * Rekening wordt gehouden met de externe omstandigheden, niet met de zwakheden van de betrokkene zelf (bv. opvliegendheid) [2](#page=2). * Vooruitziend betekent: redelijkerwijs proberen nadelige gevolgen te voorzien. Zorgvuldig betekent: ervoor zorgen dat deze nadelige gevolgen zich niet voordoen, eventueel door voorzorgsmaatregelen te nemen [2](#page=2). * De fout kan bestaan uit een daad of een verzuim. Opzet is niet vereist; de lichtste fout leidt tot aansprakelijkheid [2](#page=2). ##### 1.6.1.2 Subjectieve component: verwijtbaarheid * Het onrechtmatig handelen moet toerekenbaar zijn aan een schuldbekwaam persoon. Het onrechtmatig handelen moet de schadeverwekker kunnen worden verweten [3](#page=3). * **Schuldbekwaamheid**: Vereist dat de persoon over voldoende geestesvermogen beschikt om de draagwijdte van zijn daden te beseffen en een oordeel te vormen over de aanvaardbaarheid ervan [3](#page=3). * **Niet-schuldbekwame personen**: * **Jonge kinderen**: * Tot de Wet van 7 februari 2024 waren minderjarige personen in principe persoonlijk aansprakelijk, tenzij ze de vereiste onderscheidingsvermogen misten (bv. jonge kinderen). Er was geen wettelijke leeftijdsgrens, maar men ging er algemeen van uit dat een kind van 7 jaar in principe onderscheidingsvermogen had [3](#page=3). * Artikel 6.9 BW introduceert nu dat kinderen **jonger dan twaalf jaar** niet aansprakelijk zijn voor schade veroorzaakt door hun fout [3](#page=3). * Kinderen van **twaalf jaar of ouder** worden wel principieel aansprakelijk geacht (art. 6.10 BW). De rechter kan echter op grond van billijkheid de schade laten vergoeden door het minderjarig kind (12+) te laten vergoeden, bijvoorbeeld rekening houdend met de vermogenstoestand van partijen [3](#page=3). * Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen de handelingsbekwaamheid (procesbekwaamheid) van de minderjarige en de schuldbekwaamheid [3](#page=3). * **Geesteszieke personen**: Personen die op het moment van het schadeverwekkende feit door een geestesstoornis niet in staat zijn de gevolgen van hun handelen in te schatten, missen de nodige schuldbekwaamheid. De geestesonbekwaamheid moet volledig zijn, ook al is ze tijdelijk [3](#page=3). * Dit omvat o.a. psychisch gehandicapten, krankzinnigen, mensen met een verstandelijke handicap [3](#page=3). * Personen die door een fysieke stoornis (bv. hartaanval, epilepsie) het bewustzijn verliezen en schade veroorzaken, zijn schuldonbekwaam, tenzij ze deze toestand vrijwillig hebben opgeroepen (bv. door dronkenschap of drugs) [3](#page=3). * Artikel 6.11 BW laat de rechter toe de schade veroorzaakt door geestesgestoorden te laten vergoeden op grond van billijkheid, rekening houdend met de vermogenstoestand van de partijen. Een persoon die door een hartaanval de controle verliest, wordt niet beschouwd als een geesteszieke in de zin van art. 6.11 BW en het slachtoffer kan dan geen vergoeding verkrijgen op grond van dit artikel [3](#page=3). * **Toerekenbaarheid**: Veronderstelt dat men wetens en willens heeft gehandeld, zonder overmacht, rechtvaardigings- of uitsluitingsgrond (bv. zelfverdediging, overheidsbevel, noodtoestand, onoverwinnelijke dwaling) [3](#page=3). * De geldende uitsluitingsgronden zijn opgenomen in artikelen 6.7 en 6.8 BW [4](#page=4). #### 1.6.2 Schade * **Vereisten**: De toestand van het slachtoffer na het schadegeval wordt vergeleken met de toestand indien het schadegeval niet had plaatsgevonden. De schadevereiste wordt ruim ingevuld [4](#page=4). * Schade komt in aanmerking indien het slachtoffer een persoonlijk (i), rechtmatig (ii) belang (iii) heeft (art. 6.24 BW). De schending van een subjectief recht is niet meer vereist; een belang hoeft niet specifiek beschermd te zijn door het objectieve recht [4](#page=4). * De schade moet bovendien zeker (iv) zijn, hoewel toekomstige schade onder voorwaarden in aanmerking komt (art. 6.25 BW) [4](#page=4). * **Soorten schade**: * **Patrimoniale of materiële schade** (art. 6.26 BW): Omvat schade aan een goed (bv. deuk in wagen, gescheurde kledij) en materiële schade door lichamelijke schade (bv. inkomensverlies) [4](#page=4). * **Extrapatrimoniale of morele schade**: Omvat bijvoorbeeld pijn, minderwaardigheidsgevoel, gevoelens van genegenheid [4](#page=4). #### 1.6.3 Oorzakelijk verband * **Begrip**: Er moet een oorzakelijk verband (causaliteit) bestaan tussen de fout en de schade. De fout moet een *conditio sine qua non* zijn voor de schade; zonder de fout zou de schade zich niet op dezelfde wijze hebben voorgedaan [4](#page=4). * **Equivalentieleer**: In het Belgische recht geldt de equivalentieleer: elke fout zonder welke de schade zich niet zou hebben gerealiseerd, volstaat om volledig aansprakelijk te worden gesteld [4](#page=4). * Een fout van een derde sluit de herstelplicht van de dader tegenover het slachtoffer niet uit (mogelijke *in solidum*-gehoudenheid) [4](#page=4). * Tussen de daders onderling vindt wel een verdeling plaats (art. 6.19 BW) [4](#page=4). * De Wet van 7 februari 2024 heeft de equivalentieleer als uitgangspunt bevestigd (art. 6.18, §1 BW) [4](#page=4). * Op grond van artikel 6.18, §2 BW is er echter geen sprake van aansprakelijkheid indien het verband tussen het tot aansprakelijkheid leidende feit en de schade dermate verwijderd is dat het kennelijk onredelijk zou zijn de schade toe te rekenen. Hierbij wordt rekening gehouden met het onwaarschijnlijke karakter van de schade en de omstandigheid dat het feit niet op betekenisvolle wijze heeft bijgedragen tot het ontstaan van de schade [4](#page=4). * **Fout van het slachtoffer**: Wanneer ook het slachtoffer zelf of een persoon voor wie hij moet instaan een fout maakte, kan dit leiden tot een verdeling van aansprakelijkheid tussen het slachtoffer en de dader(s) (art. 6.20 BW) [4](#page=4). ### 1.7 Kwalitatieve aansprakelijkheid * Artikelen 6.12 tot en met 6.15 BW bevatten enkele gevallen van kwalitatieve aansprakelijkheid. Dit betreft aansprakelijkheid voor andermans daad, voor zaken of dieren [2](#page=2) [4](#page=4). --- # Persoonlijke aansprakelijkheid voor eigen daad Dit deel behandelt de vereisten voor aansprakelijkheid voor eigen handelen, bestaande uit fout, schade en oorzakelijk verband, waarbij zowel objectieve als subjectieve componenten van een fout worden belicht. ### 2.1 Aansprakelijkheid voor eigen daad De aansprakelijkheid voor eigen daad is geregeld in de artikelen 6.5-6.11 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Om aansprakelijk te zijn voor eigen handelen, moeten drie vereisten vervuld zijn [2](#page=2): * Fout * Schade * Oorzakelijk verband #### 2.1.1 Fout De foutvereiste bestaat uit twee componenten: een objectieve en een subjectieve. Het loutere bestaan van schade leidt niet automatisch tot de vaststelling van een fout [2](#page=2). ##### 2.1.1.1 Objectieve component De objectieve component van de fout betreft onrechtmatig handelen. Artikel 6.5 BW stelt dat eenieder aansprakelijk is voor de schade die hij door zijn fout aan een ander veroorzaakt. Artikel 6.6, §1 BW preciseert dat een fout bestaat uit de schending van een wettelijke regel die een bepaald gedrag oplegt of verbiedt, of uit de schending van de algemene zorgvuldigheidsnorm die in het maatschappelijk verkeer geldt [2](#page=2). * **Specifieke rechtsnorm:** Dit betreft de overtreding van een specifieke wettelijke of reglementaire regel, zoals de verkeersregels [2](#page=2). * **Algemene zorgvuldigheidsnorm:** Dit is de norm die vereist dat men handelt zoals een normaal voorzichtig en vooruitziend persoon geplaatst in dezelfde concrete omstandigheden. Artikel 6.6, §2, lid 1 BW bepaalt dat dit gedrag overeenkomt met dat van een voorzichtig en redelijk persoon onder dezelfde omstandigheden. Het criterium van de "goede huisvader" (bonus pater familias) is abstract, maar wordt geconcretiseerd door de concrete omstandigheden van het geval (bv. weersomstandigheden, tijdstip) . Daarbij wordt geen rekening gehouden met de specifieke zwakheden van de betrokkene. Vooruitziend betekent redelijkerwijs proberen nadelige gevolgen te voorzien, en zorgvuldig betekent ervoor zorgen dat die gevolgen zich niet voordoen door eventueel voorzorgsmaatregelen te nemen. De fout kan bestaan uit een daad of een verzuim. Opzet is niet vereist; zelfs de lichtste fout kan leiden tot aansprakelijkheid [2](#page=2) [3](#page=3). ##### 2.1.1.2 Subjectieve component De subjectieve component vereist dat het onrechtmatig handelen toerekenbaar is aan een schuldbekwaam persoon; met andere woorden, het moet de schadeverwekker verweten kunnen worden [3](#page=3). * **Schuldbekwaamheid:** Schuldbekwaamheid impliceert dat de persoon over voldoende geestesvermogen beschikt om de draagwijdte van zijn daden te beseffen en een oordeel te vormen over de aanvaardbaarheid ervan [3](#page=3). * **Niet-schuldbekwame personen:** Jonge kinderen en geesteszieke personen kunnen niet-schuldbekwaam zijn [3](#page=3). * **Jonge kinderen:** Minderjarigen zijn in principe persoonlijk aansprakelijk voor schade veroorzaakt door hun fout. Een kind van 7 jaar werd vroeger algemeen geacht voldoende onderscheidingsvermogen te hebben. De Wet van 7 februari 2024 heeft een leeftijdsgrens ingevoerd: kinderen van minder dan twaalf jaar zijn niet aansprakelijk voor schade door hun fout (artikel 6.9 BW) . Kinderen van twaalf jaar en ouder worden wel principieel aansprakelijk geacht (artikel 6.10 BW), maar de rechter kan op billijkheidsgronden de schade laten vergoeden door rekening te houden met de vermogenstoestand van de partijen. Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen de handelingsbekwaamheid (procesbekwaamheid) van de minderjarige en de schuldbekwaamheid [3](#page=3). * **Geesteszieke personen:** Indien de schadeverwekker op het moment van het feit door een geestesstoornis niet in staat is de gevolgen van zijn handelen in te schatten, mist hij de nodige schuldbekwaamheid. Dit vereist een volledige, al dan niet tijdelijke, geestesonbekwaamheid. Personen die door een fysieke stoornis het bewustzijn verliezen en schade veroorzaken, zijn schuldonbekwaam, tenzij deze toestand vrijwillig werd opgeroepen (bv. door dronkenschap of drugs) . Artikel 6.11 BW laat de rechter toe schade veroorzaakt door geestesgestoorden op billijkheidsgrond te laten vergoeden, rekening houdend met de vermogenstoestand van de partijen [3](#page=3). * **Toerekenbaarheid:** Dit veronderstelt dat men wetens en willens heeft gehandeld, zonder aanwezigheid van overmacht, een rechtvaardigings- of uitsluitingsgrond (zoals zelfverdediging, overheidsbevel, noodtoestand of onoverwinnelijke dwaling) . De geldende uitsluitingsgronden zijn opgenomen in de artikelen 6.7 en 6.8 BW [3](#page=3) [4](#page=4). #### 2.1.2 Schade Voor de bepaling van schade wordt de toestand van het slachtoffer na het schadegeval vergeleken met de toestand waarin het slachtoffer zou verkeren als het schadegeval niet had plaatsgevonden. De schadevereiste wordt ruim ingevuld. Schade komt in aanmerking indien het slachtoffer een persoonlijk, wettig belang heeft bij het materieel of moreel voordeel dat verloren ging (artikel 6.24 BW). De schending van een subjectief recht is niet langer vereist, en een belang hoeft niet specifiek beschermd te worden door het objectieve recht. De schade moet bovendien zeker zijn, hoewel toekomstige schade onder voorwaarden in aanmerking komt (artikel 6.25 BW) [4](#page=4). * **Patrimoniale en extrapatrimoniale schade:** * **Patrimoniale schade (materieel):** Omvat schade aan goederen (bv. deuk in wagen) en materiële schade door lichamelijk letsel (bv. inkomensverlies) (artikel 6.26 BW) [4](#page=4). * **Extrapatrimoniale schade (moreel):** Omvat immateriële schade zoals pijn, minderwaardigheidsgevoelens of gevoelens van genegenheid [4](#page=4). #### 2.1.3 Oorzakelijk verband Tussen de fout en de schade moet er een oorzakelijk verband (causaliteit) bestaan. Dit betekent dat de fout een *conditio sine qua non* moet zijn voor de schade, oftewel dat zonder de fout de schade zich niet op dezelfde wijze zou hebben voorgedaan [4](#page=4). * **Equivalentieleer:** In het Belgische recht geldt de equivalentieleer: elke fout zonder welke de schade zich niet in concreto zou hebben gerealiseerd, is voldoende om volledig aansprakelijk gesteld te worden. De fout van een derde sluit de herstelplicht van de dader tegenover het slachtoffer niet uit (mogelijke *in solidum*-gehoudenheid). Tussen de daders onderling vindt wel een verdeling plaats (artikel 6.19 BW) [4](#page=4). De Wet van 7 februari 2024 heeft de equivalentieleer bevestigd als uitgangspunt (artikel 6.18, §1 BW). Artikel 6.18, §2 BW introduceert echter een beperking: er is geen aansprakelijkheid indien het verband tussen het feit en de schade dermate verwijderd is dat het kennelijk onredelijk zou zijn de schade toe te rekenen. Hierbij wordt rekening gehouden met het onwaarschijnlijke karakter van de schade en of het feit betekenisvol heeft bijgedragen aan het ontstaan ervan [4](#page=4). * **Fout van het slachtoffer:** Indien het slachtoffer zelf, of een persoon waarvoor het moet instaan, een fout beging, kan dit leiden tot een verdeling van aansprakelijkheid, ook in de verhouding tussen het slachtoffer en de dader(s) (artikel 6.20 BW) [4](#page=4). --- # Kwalitatieve aansprakelijkheid voor andermans daad Kwalitatieve aansprakelijkheid voor andermans daad houdt in dat iemand aansprakelijk wordt gesteld voor de schade veroorzaakt door een ander, zonder dat er een eigen fout van de aansprakelijke persoon hoeft te zijn aangetoond. ### 3.1 Algemene beginselen van kwalitatieve aansprakelijkheid voor andermans daad De artikelen 6.12 tot en met 6.15 van het Burgerlijk Wetboek (BW) voorzien in specifieke gevallen van kwalitatieve aansprakelijkheid voor andermans daad. Deze omvatten aansprakelijkheid van ouders voor minderjarige kinderen toezichthouders voor personen onder hun toezicht aanstellers voor hun aangestelden en rechtspersonen voor hun bestuursorganen. In tegenstelling tot de aansprakelijkheid voor zaken, bestaat er geen algemene wettelijke regeling voor kwalitatieve aansprakelijkheid voor personen in het algemeen [4](#page=4) [5](#page=5) [6](#page=6) [7](#page=7) [8](#page=8). #### 3.1.1 Algemene vereisten Voor alle specifieke gevallen van kwalitatieve aansprakelijkheid voor andermans daad gelden de volgende algemene vereisten: * **Fout of objectieve onrechtmatigheid van de persoon voor wie men instaat**: Er moet sprake zijn van een fout, of althans een objectieve onrechtmatigheid, van degene wiens daad de schade heeft veroorzaakt [5](#page=5). * **Schade**: Het slachtoffer moet schade hebben geleden. De schade wordt bepaald door de toestand na het schadegeval te vergelijken met de toestand zonder het schadegeval. Schade is ruim gedefinieerd en kan zowel materieel (patrimoniaal) als immaterieel (extrapatrimoniaal) zijn [4](#page=4) [5](#page=5). * **Oorzakelijk verband**: Er moet een oorzakelijk verband (causaliteit) bestaan tussen de fout (of objectieve onrechtmatigheid) van de persoon voor wie men instaat en de geleden schade. Dit betekent dat de fout een *conditio sine qua non* moet zijn voor de schade [4](#page=4) [5](#page=5). > **Tip:** De equivalentieleer (een fout is een voorwaarde zonder welke de schade zich niet zou hebben voorgedaan) is het uitgangspunt voor causaliteit, maar de aansprakelijkheid wordt beperkt als het verband met de schade kennelijk onredelijk is [4](#page=4). #### 3.1.2 Verhouding met persoonlijke aansprakelijkheid Kwalitatieve aansprakelijkheid dient als een waarborg voor het slachtoffer en doet geen afbreuk aan de persoonlijke aansprakelijkheid van de directe dader, mits die dader zelf een fout heeft begaan [5](#page=5). #### 3.1.3 Exclusiviteit van inroeping door het slachtoffer De kwalitatieve aansprakelijkheid is enkel inroepbaar door het slachtoffer en geldt niet in de onderlinge verhouding tussen de dader en de kwalitatief aansprakelijke persoon [5](#page=5). ### 3.2 Aansprakelijkheid van ouders voor minderjarige kinderen (art. 6.12 BW) Ouders zijn aansprakelijk voor schade veroorzaakt door hun minderjarige kinderen [5](#page=5). #### 3.2.1 Personen die aansprakelijk zijn De aansprakelijkheid rust op ouders, adoptieouders, voogden en pleegzorgers, mits zij het gezag hebben over de persoon van de minderjarige. Loutere bewaking, zoals bij een grootouder of een ouder van een ander kind op een feestje, valt hier niet onder [5](#page=5). #### 3.2.2 Kinderen waarop de aansprakelijkheid van toepassing is De aansprakelijkheid geldt enkel voor minderjarige kinderen. Ontvoogde minderjarige kinderen vallen hier, hoewel betwist, niet meer onder [5](#page=5). #### 3.2.3 Vereiste van fout of objectieve onrechtmatigheid bij het kind * **Kinderen jonger dan 12 jaar**: Voor kinderen onder de 12 jaar is er geen subjectieve fout vereist. Er volstaat een objectieve onrechtmatigheid, omdat het subjectieve element van de fout bij deze leeftijd nog niet aanwezig is [5](#page=5). * **Kinderen van 12 tot 16 jaar**: De aansprakelijkheid van de ouders wordt gezien als een foutloze, niet-weerlegbare aansprakelijkheid [5](#page=5). * **Kinderen vanaf 16 jaar**: Vanaf 16 jaar blijft de kwalitatieve aansprakelijkheid bestaan, maar geldt er een weerlegbaar foutvermoeden. Ouders kunnen het tegenbewijs leveren door aan te tonen dat de schade niet het gevolg is van een gebrek aan toezicht [5](#page=5). ### 3.3 Aansprakelijkheid van personen belast met het toezicht op anderen (art. 6.13 BW) Artikel 6.13 BW regelt de aansprakelijkheid van onderwijsinstellingen en andere toezichthouders [6](#page=6). #### 3.3.1 Aansprakelijkheid van onderwijsinstellingen (art. 6.13, lid 2 BW) Onderwijsinstellingen zijn aansprakelijk voor schade die leerlingen veroorzaken terwijl zij onder toezicht van de instelling staan [6](#page=6). * **Onderwijs**: Dit begrip wordt ruim opgevat en omvat elke vorm van kennisoverdracht, inclusief sport- of kunstonderwijs, en geldt ook bij kosteloos onderwijs [6](#page=6). * **Leerlingen**: De aansprakelijkheid is niet beperkt tot minderjarige leerlingen [6](#page=6). * **Fout of objectieve onrechtmatigheid**: Net als bij ouders, volstaat bij een schuldonbekwame leerling een objectieve onrechtmatigheid [6](#page=6). * **(Weerlegbaar) foutvermoeden in toezicht**: Er geldt een weerlegbaar vermoeden van gebrek aan toezicht. De instelling kan zich bevrijden door aan te tonen dat de schade niet kon worden verhinderd, rekening houdend met alle concrete elementen [6](#page=6). #### 3.3.2 Aansprakelijkheid van algemene toezichthouders (art. 6.13, lid 1 BW) Personen die op grond van een wettelijke, reglementaire, gerechtelijke, administratieve of contractuele bepaling belast zijn met het organiseren en controleren van de levenswijze van anderen, zijn aansprakelijk voor schade veroorzaakt door die personen onder hun toezicht [6](#page=6). * **Toezichthouder**: De aansprakelijkheid is beperkt tot personen die op een globale en duurzame wijze toezicht houden. Loutere oppas (bv. broer/zus, grootouder, ouder van ander kind) of kortdurende begeleiding (bv. babysit, sportcoach, jeugdbeweging) valt hier niet onder. Instellingen voor pleegzorg, jeugdinstellingen en pleegouders kunnen wel aansprakelijk zijn [6](#page=6). * **Fout of objectieve onrechtmatigheid**: Bij de persoon onder toezicht volstaat een objectieve onrechtmatigheid [6](#page=6). * **(Weerlegbaar) foutvermoeden in toezicht**: Er geldt een weerlegbaar vermoeden van gebrek aan toezicht, dat kan worden weerlegd door aan te tonen dat de schade niet kon worden verhinderd [6](#page=6). ### 3.4 Aansprakelijkheid van aanstellers voor aangestelden (art. 6.14 BW) Aanstellers (werkgevers, rechtspersonen van publiek recht) zijn aansprakelijk voor schade die hun aangestelden (werknemers, personeelsleden) veroorzaken in de uitoefening van hun functie [7](#page=7). #### 3.4.1 Onweerlegbaar aansprakelijkheidsvermoeden Het vermoeden dat de aansteller een fout heeft begaan door de betreffende persoon aan te stellen of in het toezicht, is **onweerlegbaar**. De aansteller kan zich niet bevrijden door aan te tonen dat hij geen fout heeft begaan [7](#page=7). #### 3.4.2 Band van aanstelling Er moet sprake zijn van een feitelijke gezagsrelatie tussen de aansteller en de aangestelde. Dit is niet noodzakelijk een juridische ondergeschiktheid (bv. bij uitzendkrachten, waar de feitelijke werkgever aansprakelijk is) [7](#page=7). #### 3.4.3 Fout, objectieve onrechtmatigheid of kwalitatieve aansprakelijkheid van de aangestelde De aansprakelijkheid van de aansteller komt in het geding indien de aangestelde een fout begaat, een objectief onrechtmatige daad stelt, of op een andere grond aansprakelijk is [7](#page=7). #### 3.4.4 In de bediening waartoe gebezigd De fout van de aangestelde moet zijn begaan "in de bediening waartoe hij gebezigd werd" of "in de uitoefening van de functie". Dit wordt ruim geïnterpreteerd; er moet een band bestaan tussen de aanstelling en de fout, hoe onrechtstreeks ook. De aansteller kan zich enkel bevrijden als hij bewijst dat de aangestelde buiten de bediening handelde, zonder toestemming en met een doel vreemd aan zijn taak [7](#page=7). > **Voorbeeld:** Een werknemer die tijdens zijn pauze brand sticht door een lucifer weg te gooien, handelt nog in de bediening, waardoor de aansteller aansprakelijk kan zijn. Een werknemer die zonder toestemming een bedrijfswagen leent voor een privérit en een ongeval veroorzaakt, handelt buiten de bediening [7](#page=7) [8](#page=8). #### 3.4.5 Bijzondere bescherming voor werknemers en ambtenaren Een derde kan zich richten tot zowel de werkgever (aansteller) als de werknemer (aangestelde). De aansprakelijkheid van de werknemer is echter beperkt tot bedrog, zware schuld, of lichtere schuld indien deze hem gewoonlijk overkomt. De aansteller blijft echter steeds aansprakelijk voor de volledige schade, zelfs bij een lichte fout van de werknemer [8](#page=8). ### 3.5 Aansprakelijkheid van rechtspersonen voor hun bestuursorganen (art. 6.15 BW) Rechtspersonen zijn foutloos aansprakelijk voor schade die hun bestuursorgaan of de leden ervan veroorzaken aan derden tijdens en naar aanleiding van hun functie [8](#page=8). * **Toepassingsvoorwaarden**: Deze aansprakelijkheid vertoont gelijkenissen met de aansprakelijkheid van aanstellers voor aangestelden, maar vereist geen band van aanstelling (ondergeschiktheid) [8](#page=8). * **Niet-ondergeschikte leden**: De aansprakelijkheid richt zich op situaties waarin niet-ondergeschikte bestuursleden (bv. bestuurders) schade veroorzaken [8](#page=8). --- # Aansprakelijkheid voor zaken en dieren Dit hoofdstuk behandelt de specifieke aansprakelijkheidsregimes voor gebrekkige zaken onder iemands bewaring en voor dieren. ### 4.1 Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken onder zijn bewaring (art. 6.16 BW) Artikel 6.16 van het Burgerlijk Wetboek (BW) introduceert een algemene kwalitatieve aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken die zich onder iemands bewaring bevinden. Naast de algemene vereisten van schade en een oorzakelijk verband, moeten specifieke voorwaarden vervuld zijn [8](#page=8). #### 4.1.1 Gebrekkige zaak Er is een gebrekkige zaak vereist. Deze aansprakelijkheid geldt voor alle zaken, met uitzondering van dieren waarvoor artikel 6.17 BW van toepassing is. De benadeelde partij moet bewijzen dat de zaak een gebrek vertoont. Een zaak wordt als gebrekkig beschouwd wanneer deze, door een van haar kenmerken, niet de verwachte veiligheid biedt in de gegeven omstandigheden [8](#page=8). > **Voorbeelden van gebrekkige zaken:** een instortende stoel, een exploderende computer, een auto waarvan een wiel loskomt [8](#page=8). #### 4.1.2 Bewaarder van de zaak Tevens is vereist dat de gebrekkige zaak onder de bewaring staat van degene die wordt aangesproken. Bewaring impliceert hier het vermogen om de zaak voor eigen rekening te gebruiken, er genot van te hebben, of deze te bewaren met de mogelijkheid van toezicht, leiding en controle op een niet-ondergeschikte manier [8](#page=8). De eigenaar wordt vermoed de bewaarder te zijn, tenzij deze kan aantonen dat de bewaring op het moment van het voorval bij een ander berustte [8](#page=8). > **Voorbeeld:** Een zaak in een huurhuis kan onder de bewaring van de huurder vallen [8](#page=8). #### 4.1.3 Geen fout vereist Voor deze aansprakelijkheid is geen fout van de bewaarder noodzakelijk; het betreft een foutloze aansprakelijkheid. De bewaarder van de gebrekkige zaak kan enkel aan zijn aansprakelijkheid ontsnappen door het bewijs te leveren van een vreemde oorzaak, zoals overmacht of de daad van een derde [9](#page=9). ### 4.2 Aansprakelijkheid voor dieren (art. 6.17 BW) De bewaarder van een dier is aansprakelijk voor de schade die door het dier is veroorzaakt, ongeacht of het dier zich onder zijn bewaring bevond of dat het verdwaald of ontsnapt was. Naast de vereisten van schade en een oorzakelijk verband tussen de gedraging van het dier en de schade, gelden specifieke voorwaarden [9](#page=9). #### 4.2.1 Een dier De aansprakelijkheid geldt voor alle dieren die men zich heeft toegeëigend, inclusief verdwaalde dieren. Dit omvat huisdieren, maar ook bijvoorbeeld wilde dieren in een dierentuin. Wild dat niet in het bezit is genomen, valt buiten de toepassing van artikel 6.17 BW [9](#page=9). #### 4.2.2 Bewaarder Tevens is vereist dat het dier onder de bewaring staat van degene die wordt aangesproken. Bewaring houdt in dit geval in dat men op niet-ondergeschikte wijze de macht van leiding en controle over het dier heeft [9](#page=9). De eigenaar wordt vermoed de bewaarder te zijn, tenzij hij kan bewijzen dat de bewaring op het moment van de feiten bij iemand anders berustte [9](#page=9). > **Voorbeeld:** Een dierenarts wordt niet als bewaarder beschouwd als de eigenaar tijdens de behandeling toezicht blijft houden. Een eigenaar die zijn dier voor onbepaalde tijd bij een vriend achterlaat zonder instructies, is niet aansprakelijk als het dier schade veroorzaakt; de vriend wordt dan als bewaarder beschouwd [9](#page=9). #### 4.2.3 Geen foutvereiste De aansprakelijkheid voor dieren is een objectieve of risicoaansprakelijkheid; de fout van de bewaarder speelt geen rol. Zodra vastgesteld is dat de gedraging van het dier schade heeft veroorzaakt aan derden, is de bewaarder aansprakelijk [9](#page=9). #### 4.2.4 Vreemde oorzaak als bevrijdingsgrond De bewaarder kan wel aantonen dat de gedraging van het dier werd uitgelokt door een vreemde oorzaak, zoals de fout van het slachtoffer of de fout van een derde [9](#page=9). * **Enige oorzaak:** Indien de vreemde oorzaak de enige oorzaak is, ontbreekt een oorzakelijk verband tussen het gedrag van het dier en de schade. De bewaarder is dan niet aansprakelijk omdat aan een van de toepassingsvoorwaarden van artikel 6.17 BW niet is voldaan [9](#page=9). > **Voorbeeld:** Een eigenaar van een paard is niet aansprakelijk als het paard op hol sloeg nadat derden voetzoekers tussen zijn poten hadden gegooid [9](#page=9). * **Gedeelde oorzaak:** Indien de schade zowel door de daad van het dier als door de vreemde oorzaak (bijvoorbeeld fout van het slachtoffer) is ontstaan, wordt de aansprakelijkheid verdeeld tussen de eigenaar/bewaarder en het slachtoffer [9](#page=9). --- # Schadeloosstelling Indien er sprake is van aansprakelijkheid wegens onrechtmatige daad, kan het slachtoffer schadeloosstelling vorderen, met als doel om het slachtoffer terug te plaatsen in de positie alsof de daad niet had plaatsgevonden [10](#page=10) [9](#page=9). ### 5.1 Bron van verbintenissen Aansprakelijkheid wegens onrechtmatige daad (zowel voor eigen daad als kwalitatieve aansprakelijkheid) creëert een verbintenis tot schadeherstel [9](#page=9). ### 5.2 Integrale schadeloosstelling Het principe van schadeloosstelling is integraal; het slachtoffer dient volledig te worden teruggeplaatst in de hypothetische situatie waarin de onrechtmatige daad niet had plaatsgevonden [10](#page=10) [9](#page=9). #### 5.2.1 Herstel in natura Het uitgangspunt is herstel in natura. Dit kan zelfs leiden tot de nietigheid van een rechtshandeling, zoals bij gekwalificeerde benadeling. In contractuele context kan het ook voortvloeien uit een situatie waarin een persoon schuld heeft aan de toestand van de onvolwaardige wil van een andere partij, en de wederpartij dit niet kon of behoorde te weten [10](#page=10). #### 5.2.2 Herstel bij equivalent Wanneer herstel in natura niet mogelijk is, of indien dit rechtsmisbruik zou uitmaken, geschiedt het herstel bij equivalent, wat inhoudt dat de schadevergoeding in geld wordt toegekend. Dit wordt ook wel de sanctie in het privaatrecht genoemd [10](#page=10). ### 5.3 Specifieke aansprakelijkheidsvormen die leiden tot schadeloosstelling #### 5.3.1 Aansprakelijkheid voor zaken * **Principe**: De bewaarder van een gebrekkige zaak is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door dat gebrek [9](#page=9). * **Bewaarder**: De eigenaar wordt vermoed de bewaarder te zijn, tenzij bewezen kan worden dat de bewaring op het moment van de feiten bij iemand anders berustte. Een voorbeeld hiervan is dat de huurder de bewaring van een zaak in een huurhuis kan hebben [9](#page=9). * **Foutvereiste**: Er is geen fout van de bewaarder vereist; dit is een foutloze aansprakelijkheid [9](#page=9). * **Ontsnapping aan aansprakelijkheid**: De bewaarder kan enkel aan aansprakelijkheid ontsnappen door het bewijs van een vreemde oorzaak, zoals overmacht of de daad van een derde [9](#page=9). #### 5.3.2 Aansprakelijkheid voor dieren * **Principe**: De bewaarder van een dier is aansprakelijk voor schade veroorzaakt door het dier, ongeacht of het dier onder bewaring stond, verdwaald of ontsnapt was [9](#page=9). * **Vereisten**: Naast schade en een causaal verband tussen de gedraging van het dier en de schade, is vereist dat er sprake is van een dier dat men zich heeft toegeëigend, ook al is het verdwaald. Dit geldt voor huisdieren en bijvoorbeeld ook voor wilde dieren in een dierentuin, maar niet voor wild dat niet in bezit is genomen [9](#page=9). * **Bewaarder**: Het dier dient onder de bewaring te staan van degene die wordt aangesproken, wat inhoudt dat deze persoon op niet-ondergeschikte wijze macht van leiding en controle over het dier heeft. De eigenaar wordt vermoed de bewaarder te zijn, tenzij de bewaring op het moment van de feiten bij iemand anders berustte. Een dierenarts die toezicht houdt terwijl de eigenaar toezicht blijft houden, wordt bijvoorbeeld niet als bewaarder beschouwd. Een vriend die een dier voor onbepaalde tijd krijgt zonder instructies, kan als bewaarder worden beschouwd als het dier schade veroorzaakt [9](#page=9). * **Foutvereiste**: Dit is een objectieve of risicoaansprakelijkheid; de fout van de bewaarder speelt geen rol [9](#page=9). * **Vreemde oorzaak**: De bewaarder kan aansprakelijkheid vermijden door aan te tonen dat de gedraging van het dier werd uitgelokt door een vreemde oorzaak (bv. fout van het slachtoffer of een derde) [9](#page=9). * Indien de vreemde oorzaak de *enige* oorzaak is, is er geen causaal verband tussen het gedrag van het dier en de schade, waardoor de bewaarder niet aansprakelijk is. Een voorbeeld is een paard dat op hol slaat na voetzoekers tussen de poten [9](#page=9). * Indien de schade is ontstaan door zowel het dier als de vreemde oorzaak, wordt de aansprakelijkheid verdeeld tussen de bewaarder en het slachtoffer [9](#page=9). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Onrechtmatige daad | Een handeling of nalaten die in strijd is met de wettelijke plicht of de algemene zorgvuldigheidsnorm, en die schade veroorzaakt bij een ander. Het is de basis voor buitencontractuele aansprakelijkheid. | | Burgerlijke aansprakelijkheid | De verplichting om schade te vergoeden die door eigen handelen of nalaten is veroorzaakt, gebaseerd op het principe dat men aansprakelijk is voor de schade die men aan een ander toebrengt. | | Contractuele aansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die voortvloeit uit een schending van een contractuele verbintenis. Dit treedt op wanneer een partij een overeenkomst niet nakomt. | | Buitencontractuele aansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die niet voortvloeit uit een contract, maar uit een onrechtmatige daad. Dit omvat ook de precontractuele aansprakelijkheid. | | Samenloopverbod | Een principe dat lange tijd gold in het Belgische recht, waarbij contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid niet tegelijkertijd konden worden ingeroepen voor dezelfde schade. Dit verbod is inmiddels opgeheven. | | Foutaansprakelijkheid | Het principe dat iemand aansprakelijk is voor schade die hij door zijn eigen fout heeft veroorzaakt. Dit vereist een verwijtbaar en onrechtmatig handelen. | | Objectieve aansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die niet gebaseerd is op een persoonlijke fout van de schadeverwekker, maar op andere gronden zoals risico of de hoedanigheid waarin iemand handelt. | | Kwalitatieve aansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die voortvloeit uit de hoedanigheid waarin men zich bevindt, zoals de aansprakelijkheid van ouders voor hun kinderen of van aanstellers voor hun aangestelden. | | Persoonlijke aansprakelijkheid | De aansprakelijkheid voor eigen daden en gedragingen. Dit is de basisvorm van aansprakelijkheid waarbij een fout van de dader vereist is. | | Schuldbekwaamheid | Het vermogen van een persoon om de draagwijdte van zijn daden te beseffen en zich een oordeel te vormen over de aanvaardbaarheid ervan. Personen zonder voldoende geestesvermogen zijn schuldonbekwaam. | | Algemene zorgvuldigheidsnorm | Een norm die vereist dat men handelt zoals een normaal voorzichtige en vooruitziende persoon (bonus pater familias) geplaatst in dezelfde omstandigheden zou handelen. | | Oorzakelijk verband (causaliteit) | Het noodzakelijke verband tussen de fout van de dader en de geleden schade. Zonder de fout zou de schade zich niet op dezelfde wijze hebben voorgedaan. | | Equivalentieleer | De leer die stelt dat elke fout zonder welke de schade zich niet zou hebben voorgedaan, voldoende is om aansprakelijkheid te vestigen. | | Patrimoniale schade | Materiële schade die direct de economische of vermogenspositie van het slachtoffer aantast, zoals schade aan goederen of inkomensverlies. | | Extrapatrimoniale schade | Immateriële schade, zoals pijn, leed, aantasting van eer of goede naam, die het slachtoffer lijdt. | | Bewaarder van zaak | Degene die de feitelijke macht van leiding, controle en gebruik heeft over een zaak, niet noodzakelijk de eigenaar. | | Gebrekkige zaak | Een zaak die door een bepaald kenmerk niet de veiligheid biedt die men ervan mag verwachten onder de gegeven omstandigheden. | | Bewaarder van dier | Degene die de feitelijke macht van leiding en controle over een dier heeft, ook indien het dier ontsnapt of verdwaald is. | | Schadeloosstelling | Het herstel van de schade die door een onrechtmatige daad is veroorzaakt, hetzij in natura, hetzij bij equivalent (geldelijke vergoeding). |

# Burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering (BA Privéleven) Oké, hier is de studiehandleiding voor "Burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering (BA Privéleven)", opgesteld volgens jouw instructies. ## 1. Burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering (BA Privéleven) De burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering voor het privéleven, ook wel bekend als de familiale verzekering of BA Privé, dekt de financiële gevolgen van schade die de verzekerde onopzettelijk aan derden toebrengt in het kader van zijn privéleven. ### 1.1 Het verzekerde risico Het risico dat de verzekeraar overneemt is de burgerlijke aansprakelijkheid van de verzekerde voor schade aan derden, veroorzaakt door een fout, nalatigheid of door personen, dieren of zaken waarvoor de verzekerde verantwoordelijk is, binnen de context van zijn privéleven. Dit omvat schade die de verzekerde zelf, zijn gezin, zijn dieren of zijn goederen onopzettelijk veroorzaken, buiten het beroepsleven. De verzekering beschermt aldus het vermogen van de verzekerde tegen vorderingen van derden. **Voorbeelden van gedekte risico's:** * Een kind dat per ongeluk de ruit van de buren breekt. * Een hond die een bezoeker bijt. * Het per ongeluk morsen van koffie op de laptop van iemand anders. * Schade veroorzaakt door een gebrekkige zaak die men heeft uitgeleend. ### 1.2 Aansprakelijkheidsgronden De BA Privéleven dekt aansprakelijkheid die voortvloeit uit buitencontractuele aansprakelijkheid, gebaseerd op de artikelen 1382 tot 1386 van het oude Burgerlijk Wetboek (nu Boek 6 BW). Contractuele aansprakelijkheid, die voortvloeit uit afspraken tussen partijen, is uitgesloten omdat deze niet direct verband houdt met het dagelijks privéleven. De belangrijkste gronden voor aansprakelijkheid die onder deze verzekering vallen, zijn: * **Eigen fout:** Nalaten of onvoorzichtigheid van de verzekerde zelf. * **Aansprakelijkheid voor anderen:** * Ouders voor hun minderjarige kinderen. * Werkgevers voor hun aangestelden (huispersoneel). * Eigenaars van dieren voor de schade die hun dieren veroorzaken. * De bewaarder van gebrekkige zaken. ### 1.3 Partijen De BA Privéleven kent de volgende partijen: #### 1.3.1 De verzekeringsnemer De verzekeringsnemer is de persoon die het contract afsluit met de verzekeraar en de premie betaalt. Deze persoon staat juridisch tegenover de verzekeraar en moet de verzekeraar correct informeren over de te verzekeren risico's. De verzekeringsnemer kan ook de verzekerde zijn, maar dit is niet noodzakelijk. > **Voorbeeld:** Jan sluit een BA Privéleven-contract af voor zijn gezin. Jan is dan de verzekeringsnemer. #### 1.3.2 De verzekerde De verzekerde is de persoon wiens aansprakelijkheid door de polis wordt gedekt. In principe zijn de volgende personen verzekerd: * De verzekeringsnemer zelf (indien het hoofdverblijf in België is). * De echtgeno(o)t(e) of wettelijke partner van de verzekeringsnemer. * Alle inwonende personen (huisgenoten). * Minderjarige en inwonende kinderen, alsook hun eigen kinderen die verblijven onder hetzelfde dak. * Soms ook meerderjarige studenten die om studieredenen buiten het hoofdverblijf verblijven (bv. op kot). * Huispersoneel (in de uitoefening van hun privé-opdrachten). * Personen die, buiten elke beroepsbedrijvigheid, kosteloos of bezoldigd, belast zijn met de bewaking van kinderen van de verzekeringsnemer of van diens dieren (bv. babysits, doggysits). > **Voorbeeld:** De zoon van Jan (verzekeringsnemer) breekt bij het voetballen de ruit van de buurman. De zoon is de verzekerde en zijn aansprakelijkheid wordt gedekt. > > **Tip:** Meerderjarige kinderen die bij hun ouders inwonen, zelfs met een eigen inkomen, zijn meestal ook gedekt onder de familiale polis van hun ouders. Ook wanneer zij met hun partner bij schoonouders intrekken en inwonend zijn, kunnen zij onder de polis van de schoonouders vallen. Het is belangrijk te vermelden dat dieren en zaken zelf niet als "verzekerde" worden beschouwd, maar de aansprakelijkheid van de verzekerde voor deze dieren of zaken wel gedekt is. #### 1.3.3 De derden Derden zijn alle personen die schade lijden door een fout van een verzekerde en die recht hebben op een vergoeding. * **Uitzondering:** Gezinsleden van de verzekerde worden doorgaans niet als derden beschouwd. Schade die onderling binnen het gezin wordt veroorzaakt, is dus uitgesloten van dekking. * **Uitzondering op de uitzondering:** Huispersoneel en gezinshelp(st)ers in privé-dienst worden zowel als verzekerde (wanneer zij schade aan derden veroorzaken) als als derde beschouwd (wanneer zij zelf lichamelijke schade oplopen veroorzaakt door een verzekerde of hun dier). Een derde kan de verzekeraar rechtstreeks aanspreken voor een vergoeding (eigen recht van de benadeelde). > **Voorbeeld:** De buurman wiens ruit gebroken werd, is de derde. Wanneer de poetsvrouw gebeten wordt door de hond van het gezin, zal de familiale verzekering de schade van de poetsvrouw vergoeden. ### 1.4 Omvang van de waarborg (Materieel toepassingsgebied) De polis BA Privéleven vergoedt de schade aan derden waarvoor de verzekerde buitencontractueel aansprakelijk is, veroorzaakt in het privéleven. #### 1.4.1 Gedekte schade * **Lichamelijke schade:** Bijvoorbeeld iemand verwonden met een fiets. * **Materiële schade:** Bijvoorbeeld een ruit breken bij de buren. * **Morele schade (indirect):** Als gevolg van lichamelijke of materiële schade. #### 1.4.2 Niet-gedekte schade * Schade veroorzaakt in het beroepsleven. * Schade aan eigen goederen of aan gezinsleden (zie 1.3.3). * Schade door motorrijtuigen (hiervoor bestaat de verplichte BA Auto). #### 1.4.3 Minimale dekking (KB van 12 januari 1984) Het Koninklijk Besluit van 12 januari 1984 legt minimumgarantievoorwaarden vast voor de familiale verzekeringspolis ("minifamiliale polis"). Deze polis biedt ten minste een specifieke dekking. #### 1.4.4 Uitbreidingen (Maxifamiliale polis) Naast de minimale dekking kunnen polissen worden uitgebreid (vaak aangeduid als "maxifamiliale polis") met aanvullende waarborgen, die per verzekeraar kunnen verschillen. #### 1.4.5 Specifieke gedekte risico's De BA Privéleven dekt een reeks specifieke risico's: * **Gebouw en inhoud:** * **Minimale polis:** Dekt schade veroorzaakt door het hoofdverblijf, studentenverblijven, de inhoud daarvan en tuinen tot 1 hectare. Schade door het niet ruimen van ijs of sneeuw op de stoep is ook gedekt. * **Uitgesloten schade:** Gebouwen tijdens opbouw, wederopbouw of verbouwing, en schade door een defecte lift (tenzij door eigen fout bij gebruik van een correct werkende lift). * **Maxifamiliale polis:** Kan dekking bieden voor privé-garages, tweede verblijven, en schade door liften (vaak met onderhoudscontract). Ook schade tijdens verbouwingswerken kan gedekt zijn. > **Voorbeeld:** Als een verzekerde bruusk de liftdeur opent en daardoor iemand kwetst, is de schade verzekerd wegens een persoonlijke fout. Als echter een scharnier van de liftdeur afbreekt en iemand kwetst, is dit niet verzekerd tenzij de verzekerde zelf eigenaar/huurder/gebruiker is en er een persoonlijke fout in het spel is. * **Dieren:** * **Minimale polis:** Dekt schade veroorzaakt door huisdieren (met uitzondering van rijpaarden waarvan de verzekerde eigenaar is), en door personen belast met de bewaking van deze dieren buiten beroepsactiviteit. * **Maxifamiliale polis:** Breidt de dekking uit naar personen die tijdelijk voor andermans dieren zorgen, zolang dit niet beroepsmatig gebeurt. > **Voorbeeld:** De hond van de verzekerde bijt een fietser. De familiale verzekering dekt de lichamelijke en materiële schade van de fietser. * **Verplaatsing en vervoermiddelen:** * **Minimale polis:** Dekt verzekerden als voetganger, fietser, en passagier van elk voertuig. * **Uitgesloten:** Aansprakelijkheid die gedekt wordt door de verplichte BA Motorrijtuigen. * **Specifieke gevallen:** Dekking bij beroepsverplaatsingen (onderweg naar werk), maar niet schade ingevolge de uitoefening van het beroep zelf. > **Voorbeeld:** Schade veroorzaakt door een passagier van een motor- of bromfiets aan een fietser wordt door de familiale verzekering gedekt, niet door de BA motorfietsverzekering. * **Joyriding:** * **Minimale polis:** Dekt schade veroorzaakt door een kind dat een motorvoertuig bestuurt zonder wettelijke leeftijd te hebben bereikt, op voorwaarde dat dit buiten medeweten en tegen de wil van de ouders/voogden en de houder van het voertuig gebeurt. Dit beschermt ouders tegen de financiële gevolgen. * **Maxifamiliale polis:** Dekt ook de aansprakelijkheid die voortvloeit uit het hanteren of verplaatsen van een motorvoertuig door iemand die nog niet de wettelijke leeftijd heeft om te besturen (bv. de handrem van een auto laten ontspannen). > **Voorbeeld:** Een 17-jarige zoon neemt zonder toestemming de auto van zijn vader mee en veroorzaakt schade. De familiale verzekering kan tussenkomen onder strikte voorwaarden. * **Vaartuigen:** * **Minimale polis:** Dekt schade veroorzaakt door het gebruik van zeilboten tot 200 kg (bv. Laser, Optimist) en zeilplanken. * **Sport- en ontspanningsactiviteiten:** * **Minimale polis:** Dekt alle sport- en ontspanningsactiviteiten, behalve uitdrukkelijk uitgesloten activiteiten zoals jacht (die een wettelijk verplichte verzekering vereist) en alle motor- of autosporten. * **Vrijetijdsbesteding, knutsel- en tuinarbeid:** * **Minimale polis:** Dekt schade veroorzaakt door of met speelgoed, knutsel- of tuingereedschap, tenzij onderworpen aan de verplichte BA Motorrijtuigen. > **Voorbeeld:** Schade veroorzaakt met een kettingzaag, of een ladder die niet wordt opgeruimd, kan gedekt zijn. * **Werk van kinderen:** * **Enkel in maxifamiliale polissen:** Dekt schade die kinderen veroorzaken tijdens het opknappen van klusjes buiten beroepsverband (bv. auto's wassen, gras maaien voor zakgeld). Schade door jobstudenten tijdens hun werk valt onder de BA Exploitatie. * **Leden en leiders van jeugdbewegingen:** * **Minimale polis:** Dekt de persoonlijke aansprakelijkheid van verzekerden als leden, leiders of organisatoren van jeugdbewegingen. De jeugdbeweging zelf of de organisatie is niet automatisch gedekt. * **Maxifamiliale polis:** Dekt ook de aansprakelijkheid van leiders of begeleiders voor schade veroorzaakt door de jongeren onder hun toezicht. > **Voorbeeld:** Een jeugdleidster steekt een kampvuur aan en een vonk vliegt naar de hooistapel van de buurman. Haar persoonlijke fout is gedekt. Als een leider de groep even alleen laat en één kind kwetst een ander, is dit enkel gedekt onder de maxifamiliale polis. * **Grondverschuivingen:** * Zowel mini- als maxifamiliale polissen waarborgen lichamelijke schade veroorzaakt door grondverschuivingen. Materiële schade is soms verzekerd in de maxifamiliale polis. > **Voorbeeld:** Bij het graven voor een kuil begeeft de wand het, waardoor de garage van de buurman instort. Letselschade van de buur is in beide formules gedekt; materiële schade enkel in de maxifamiliale indien voorzien. * **Burenhinder:** * **Enkel in maximale polissen:** Dekt schade waarvoor vergoeding wordt geëist op grond van artikel 3.101 BW (abnormale burenhinder), mits er een ongeval aan de basis ligt. Dit is een foutloze aansprakelijkheid. > **Voorbeeld:** Een imker kan abnormale burenhinder inroepen wanneer zijn bijenpopulatie sterft na het besproeien van fruitbomen met een insectendodend product door de buurman. * **Bewaking van kinderen van derden:** * **Enkel in maximale polissen:** Dekt de persoonlijke aansprakelijkheid van minderjarige kinderen van derden wanneer zij onder toevallige bewaking van een verzekerde staan. > **Voorbeeld:** Een 15-jarige gast van de zoon kwetst een derde. De maxifamiliale polis dekt de aansprakelijkheid van de zoon of de verzekerde die de bewaking op zich nam. ### 1.5 Mogelijke uitbreidingen van dekking #### 1.5.1 Onvermogen van aansprakelijke derde Indien de verzekerde schade lijdt en beroep doet op rechtsbijstand, zal de familiale verzekeraar de belangen van de verzekerde verdedigen en, bij onvermogen van de aansprakelijke derde, de schade vergoeden (onderhevig aan polisbedrag en vrijstelling). **Voorwaarden voor tussenkomst:** * Het schadegeval valt onder de waarborg rechtsbijstand. * De aansprakelijke derde is gekend. * De aansprakelijke is onvermogend (kan niet betalen). #### 1.5.2 Vrijwillige hulp door derden Deze extra waarborg vergoedt schade die een derde oploopt wanneer deze vrijwillig hulp biedt bij de redding van de verzekerde of zijn goederen. Deze waarborg is weliswaar suppletief en komt pas tussen na uitputting van andere verzekeringen en tot een maximumbedrag. > **Voorbeeld:** Een buurman loopt verwondingen op tijdens het helpen blussen van een brand bij de verzekerde. #### 1.5.3 Burgerlijke borgstelling Indien de verzekerde omwille van een gedekt schadegeval in het buitenland wordt vastgehouden, kan de verzekeraar de burgerlijke borgsom betalen om de verzekerde vrij te krijgen, indien de polis dit voorziet. ### 1.6 Uitsluitingen en verval De verzekeraar kan de dekking weigeren omwille van uitsluitingen (risico's die nooit verzekerd zijn) of vervalgronden (verlies van recht op vergoeding door niet-naleving van polisverplichtingen). * **Verval:** Treedt op na een schadegeval. De belangrijkste vervalgrond is de **opzettelijke fout** van de verzekerde die het schadegeval veroorzaakte. * **Uitsluitingen:** * **Contractuele aansprakelijkheid:** Schade die enkel uit een contractuele verbintenis voortvloeit. * **Beroeps- of handelsactiviteiten:** Schade veroorzaakt tijdens beroepswerk. * **Motorvoertuigen, lucht- en vaartuigen:** Schade veroorzaakt door voertuigen die onder de BA Motorrijtuigen vallen. * **Dieren waarvoor men professioneel verantwoordelijk is:** Schade door een hond van een hondenkweker is niet gedekt. * **Schade aan eigen goederen of aan de verzekerden:** Enkel schade aan derden is gedekt. ### 1.7 Territoriaal toepassingsgebied De dekking hangt af van het rechtsstelsel en de plaats waar de burgerlijke aansprakelijkheid ontstaat. * **Basisdekking (KB):** Geldt voor alle landen van geografisch Europa en die welke aan de Middellandse Zee grenzen. * **Maximale polissen:** Mogelijke dekking voor de hele wereld, indien de verzekerde zijn hoofdverblijfplaats in België heeft. ### 1.8 Rechtsbijstand De BA Privéleven biedt ook een rechtsbijstandswaarborg: * Bij bewezen aansprakelijkheid van de verzekerde voor een gedekt schadegeval, vergoedt de verzekeraar de schade van de derde. * Bij aansprakelijkheid van een derde, zal de verzekeraar het nodige doen om van deze derde vergoeding te bekomen voor de schade die de verzekerde heeft geleden. * De verzekeraar verleent rechtsbijstand bij strafrechtelijke vervolgingen die voortvloeien uit een gewaarborgd schadegeval. ### 1.9 Verzekerde bedragen De minimale bedragen per schadegeval, vastgelegd door het KB, zijn: * 12.394.676,24 euro voor lichamelijke schade. * 619.733,81 euro voor materiële schade. **Niet gedekt:** Kosten van strafrechtelijke gevolgen, minnelijke schikkingen met het Openbaar Minister (OM), geldboeten en kosten van strafrechtsvervolging. #### 1.9.1 Vrijstellingen Per schadegeval kan een vrijstelling van 123,95 euro worden toegepast op de materiële schade, die de verzekerde zelf dient te dragen. > **Tip:** De verzekerde bedragen en vrijstellingen zijn gekoppeld aan het indexcijfer van de consumptieprijzen, met als basis de index van 1983. --- # De bouwverzekering Hieronder volgt een gedetailleerde samenvatting over de bouwverzekering, opgesteld als een examengericht studiemateriaal. ## 2. De bouwverzekering De bouwverzekering omvat een reeks verzekeringen die essentieel zijn voor het beheer van de talrijke risico's inherent aan bouwprojecten, en beschermt de diverse betrokken partijen tegen financiële verliezen ten gevolge van schade en aansprakelijkheid. ### 2.1 Situering en context #### 2.1.1 Economische en juridische context De bouwsector kenmerkt zich door de samenwerking van diverse partijen (bouwheer, architect, aannemers, onderaannemers, ingenieurs), aanzienlijke financiële belangen, en een inherent risico op schade en vertraging door factoren zoals weersomstandigheden, technische en menselijke fouten. Schade kan zeer kostbaar zijn, wat discussies over aansprakelijkheid frequent maakt. Verzekeringen spelen een cruciale rol in het beperken van deze financiële risico's. Juridisch gezien is de bouwsector gebonden aan contractuele afspraken (aannemingscontract, lastenboek) en wettelijke verplichtingen, met name de tienjarige aansprakelijkheid voor architecten en aannemers. Verzekeringen faciliteren een snelle schadevergoeding zonder de noodzaak om voorafgaandelijk schuld te bewijzen. #### 2.1.2 Het verzekerd risico bij bouwactiviteiten Bij bouwprojecten, zelfs kleine renovaties, is er sprake van samenwerking tussen meerdere partijen op één werf. Dit brengt diverse risico's met zich mee: * **Schade aan de werken zelf:** Zowel aan het eigen werk als aan dat van anderen. * **Aansprakelijkheid voor schade aan derden:** Bijvoorbeeld aan buren. * **Lichamelijke schade/ongevallen op de werf:** Gedekt door arbeidsongevallenverzekeringen. * **Materiële schade aan gereedschap, machines of materialen.** ##### 2.1.2.1 Voorbeelden van gedekt risico * Een metser laat materiaal vallen op reeds geplaatste delen van een andere aannemer, wat leidt tot schade aan de werken. Dit kan leiden tot discussies over wie aansprakelijk is (metser, aannemer, bouwheer). * Graafwerken ontzetten de grond onder de tuinmuur van de buur, waardoor deze instort. De bouwheer en aannemer kunnen extra-contractueel aansprakelijk worden gesteld door de buur. #### 2.1.3 Aansprakelijkheidsgronden in de bouw Verschillende aansprakelijkheidsgronden spelen een rol: ##### 2.1.3.1 Buitencontractuele aansprakelijkheid Dit is de aansprakelijkheid gebaseerd op de algemene foutenleer (artikel 1382–1386 oud Burgerlijk Wetboek, nu Boek 6 BW). De dekking omvat eigen fouten (nalatigheid, onvoorzichtigheid), alsook aansprakelijkheid voor anderen (ouders voor kinderen, werkgevers voor personeel) en gebrekkige zaken. Dit valt typisch onder een BA-exploitatieverzekering. ##### 2.1.3.2 Aansprakelijkheid van de bouwheer wegens burenhinder Op grond van artikel 3.101 BW (vroeger 544 oud BW) kan de bouwheer aansprakelijk zijn voor hinder die de normale burenverhouding overstijgt, zelfs zonder eigen fout (foutloze aansprakelijkheid). Dit kan materiële (scheuren, verzakkingen) of immateriële schade (hinder, omzetverlies) betreffen. De bouwheer kan "in solidum" met de aannemer worden veroordeeld, wat betekent dat zij beiden hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de volledige schade en de benadeelde vrij mag kiezen van wie hij vergoeding eist. > **Voorbeeld:** Bij het slaan van heipalen ontstaan zware trillingen die naburige gebouwen beschadigen. Zelfs zonder directe fout van de aannemer of bouwheer, kan de bouwheer aansprakelijk worden gesteld voor het abnormaal verstoren van het evenwicht met de buren. ##### 2.1.3.3 Beroepsaansprakelijkheid van de architect De architect is verantwoordelijk voor: * **Ontwerpverantwoordelijkheid:** Opstellen van correcte en technisch verantwoorde plannen. * **Advies- en zorgplicht:** Bewaken van materialen, constructiemethoden en kwaliteit. * **Controle- en toezichtsplicht:** Regelmatige werfopvolging en controle op de correcte uitvoering door de aannemer. * **Waarschuwingsplicht:** Informeren van de bouwheer over risico's en fouten. Fouten in deze taken kunnen leiden tot beroepsaansprakelijkheid. > **Voorbeeld:** Een architect vergeet de akoestische isolatie te voorzien tussen appartementen, of plant betonnen kolommen verkeerd, waardoor parkeerplaatsen te smal zijn en de promotor financieel verlies lijdt. ##### 2.1.3.4 Tienjarige aansprakelijkheid van de architect Architecten zijn, samen met aannemers, gedurende tien jaar aansprakelijk voor ernstige gebreken die de stabiliteit of structurele soliditeit van het gebouw in gevaar brengen. Deze aansprakelijkheid is van openbare orde en kan niet contractueel worden uitgesloten. ##### 2.1.3.5 Beroepsaansprakelijkheid van de ingenieur-raadgever/studiebureau Vergelijkbaar met de architect, zijn ingenieurs en studiebureaus aansprakelijk voor hun ontwerpen, berekeningen en advies inzake stabiliteit, funderingen, speciale technieken, enz. ##### 2.1.3.6 Aansprakelijkheid van de aannemers Aannemers zijn aansprakelijk voor: * **Fouten in de uitvoering:** Bijvoorbeeld een slechte fundering die instorting veroorzaakt. * **Miskenning van de "regels van de kunst":** Dit omvat het geheel van erkende technische voorschriften, normen en goede gebruiken in de sector. Ook op aannemers is de tienjarige aansprakelijkheid van toepassing. > **Tip:** De "regels van de kunst" zijn de gebruikelijke, algemeen aanvaarde technische normen en werkwijzen die in de bouwsector worden gevolgd om een werk deugdelijk, veilig en duurzaam uit te voeren. Dit omvat professionele vakkennis, ervaring en standaarden uit technische voorschriften en de praktijk. ### 2.2 Partijen in de bouw #### 2.2.1 De bouwheer De bouwheer is de natuurlijke of rechtspersoon in wiens opdracht de bouwwerken worden uitgevoerd en die uiteindelijk het meesterschap over de werken draagt. Hij is verantwoordelijk voor: * Het respecteren van stedenbouw- en vergunningvoorschriften. * Het aanstellen van een veiligheidscoördinator. * Het kiezen van bekwame aannemers en architecten. * Het toezien op naleving van wettelijke verplichtingen op de werf. #### 2.2.2 De architect De architect is de technische en esthetische adviseur van de bouwheer, wettelijk verplicht bij de meeste bouwwerken. Zijn taken omvatten ontwerp, opmaak van lastenboeken, begeleiding van administratieve procedures, advies bij materiaalkeuze, controle op uitvoering en bijstand bij oplevering. #### 2.2.3 De ingenieur-raadgever of het studiebureau Deze partijen worden ingeschakeld voor complexe technische aspecten, zoals stabiliteits- en weerstandsstudies, funderingsberekeningen en ontwerpen van draagconstructies. #### 2.2.4 De eigenlijke aannemers * **Hoofdaannemer:** Is belast met het geheel van de werken, een belangrijk deel ervan, of een deel met coördinatie van onderaannemers. Hij heeft een contract met de bouwheer. * **Onderaannemer:** Voert specifieke onderdelen van het bouwproject uit in opdracht van de hoofdaannemer. Hij heeft geen rechtstreeks contract met de bouwheer. ### 2.3 De Alle Bouwwerven Risico's (ABR) verzekering #### 2.3.1 Situering en kenmerken De ABR-verzekering is ontstaan in het Verenigd Koninkrijk en wordt vaak verplicht voor grote bouwwerken. Het is een "alle risico's"-verzekering, wat betekent dat alles gedekt is, tenzij uitdrukkelijk uitgesloten. Dit vereenvoudigt het schadebeheer, aangezien de verzekerde niet de dekking hoeft te bewijzen, maar de verzekeraar de uitsluiting moet aantonen. ##### 2.3.1.1 Doel en voordelen Het doel is om onvoorziene schade tijdens de bouw te dekken met één brede, uniforme polis voor alle betrokken partijen (bouwheer, hoofdaannemer, onderaannemers, architect, etc.). Dit vermijdt dubbele verzekeringen, voorkomt discussies over aansprakelijkheid ("wie is aansprakelijk?") en stroomlijnt het schadebeheer. ##### 2.3.1.2 Flexibiliteit en tarificatie ABR-polissen zijn flexibel en projectspecifiek. De premie wordt bepaald op basis van de omvang, technische complexiteit, locatie, duur, en de ervaring van de aannemers. De polisvoorwaarden kunnen variëren en worden afgestemd op specifieke risico's. ##### 2.3.1.3 Internationaal karakter De ABR-verzekering is internationaal inzetbaar, gezien de internationale aard van bouwprojecten en aanbestedingen. ##### 2.3.1.4 Het "package" aspect De verzekering dekt een breed spectrum aan risico's, waaronder: * **Werken:** Tijdelijke en definitieve constructies. * **Materieel op de werf:** Bouwplaatsinstallaties, machines, gereedschappen. * **Bestaande goederen op of naast de werf** (indien meegedekt). * **De bouw- en onderhoudsfase.** * **Burgerlijke aansprakelijkheid voor schade aan derden.** De ABR-verzekering kan worden uitgebreid met dekkingen voor transport, BA na levering, brand na ingebruikname, en diefstal. ##### 2.3.1.5 Uitsluitingen Niet gedekt zijn typisch BA motorrijtuigen, en de tienjarige aansprakelijkheid (art. 1792 & 2270 BW), hoewel de eerste twee jaar van deze aansprakelijkheid soms gedeeltelijk gedekt zijn bij een ABR met onderhoudswaarborg. ##### 2.3.1.6 Rendabiliteit voor verzekeraars De lange duur van bouwprojecten spreidt premie-inning en schadeafhandeling over meerdere jaren. Het risico neemt toe met de vordering van de werf. Financiële onevenwichtigheden kunnen ontstaan door het later optreden van grote schades. Natuurverschijnselen kunnen gelijktijdig grote schades veroorzaken, wat de spreiding van risico's bemoeilijkt. ##### 2.3.1.7 Beheer en technisch karakter Elk schadegeval vereist grondig technisch onderzoek door gespecialiseerde ingenieurs en experts. Verzekeraars hanteren een selectieve acceptatieprocedure en vragen een voldoende hoge premie om de beheers- en expertisekosten te dekken. #### 2.3.2 Analyse van de risico's De risicoanalyse voor een ABR-polis is gebaseerd op: * **Lastenboek:** Bepaalt aansprakelijkheden en verzekeringsbehoeften. * **Hoofdplannen en uitvoeringsmethode:** Beoordeling van het technisch risico. * **Uitvoeringsplanning:** Identificatie van risicovolle fasen. * **Referenties en ervaring van aannemers:** Ervaring leidt tot lagere risico's. * **Kostprijs en detailraming:** Basis voor premieberekening. * **Bodemanalyse:** Inzicht in stabiliteit en grondwater. * **Omschrijving omgeving:** Identificatie van risico's voor derden. * **Risico op waterschade:** Analyse van diverse waterbronnen. * **Bestaande verzekeringen van de partijen.** #### 2.3.3 Samenstelling van de ABR-polis De polis bestaat uit: * **Bijzondere voorwaarden:** Projectspecifieke elementen zoals werfbeschrijving, verzekerde partijen, periodes, financiële gegevens, afwijkingen op algemene voorwaarden. * **Algemene voorwaarden:** Standaardregels, inclusief gedekte risico's, uitsluitingen, vervalgronden en schadeafhandelingsprocedures. ##### 2.3.3.1 Algemene voorwaarden (inhoud) * **Zaakschadeverzekering (Afdeling 1):** Dekt schade en verlies aan de werken tijdens de constructie- en onderhoudsperiode. * **Aansprakelijkheidsverzekering (Afdeling 2):** Dekt burgerlijke aansprakelijkheid voor schade aan derden. * **Gemeenschappelijke bepalingen:** Algemene uitsluitingen, verbintenissen, premies, administratieve bepalingen. ##### 2.3.3.2 Zaakverzekering (Afdeling 1) * **Verzekerbare goederen:** Het bouwwerk in opbouw, materialen, voorlopige werken (stellingen, bekistingen), werfketen, werfwerktuigen, en bestaande goederen op de werf (met voorgaande plaatsbeschrijving). * **Wie is verzekerd?** Alle partijen die werken uitvoeren op de werf. Leveranciers zijn enkel gedekt indien zij ook testen of montage uitvoeren. * **Periode van verzekering:** * **Constructie, montage en proeven:** Van opening werf tot voorlopige oplevering. * **Onderhoud (garantieperiode):** Na voorlopige oplevering, voor het herstel van verborgen gebreken. * **Tienjarige periode:** Aansprakelijkheid voor stabiele gebreken. ##### 2.3.3.3 Waarborgen (tijdens constructie) Volledige dekking ("All Risks") voor schade aan het bouwwerk en opgenomen materialen, tenzij uitdrukkelijk uitgesloten. Dekt ook bijkomende goederen indien opgenomen in de polis. **Voorwaarde voor dekking:** Schade moet op de werf plaatsvinden, tijdens de verzekerde periode, en binnen die periode worden vastgesteld. ##### 2.3.3.4 Waarborgen (tijdens onderhoud) * **Waarborg "Bezoeken" (Type 1):** Dekking voor schade tijdens nazicht, bijstellingen, herstellingen of afwerkingswerken na oplevering (meestal 12 maanden). * **Waarborg "Uitgebreid Onderhoud" (Type 2):** Dekking voor schade die zich manifesteert na oplevering, maar waarvan de oorzaak in de bouwperiode ligt. Moet uitdrukkelijk voorzien zijn (meestal 12-24 maanden). ##### 2.3.3.5 Uitsluitingen Oorspronkelijk sloten ABR-polissen ontwerpfouten, gebrekkige materialen en niet-naleven van de regels van de kunst uit. Vandaag wordt vaak gevolgschade (schade aan andere delen veroorzaakt door een fout of materiaalgebrek) wel gedekt, maar het foute onderdeel zelf ("faulty part") blijft meestal uitgesloten. ##### 2.3.3.6 Aangegeven waarde en proportionaliteit De verzekerde waarde is de totale waarde van de werken, inclusief taksen en erelonen. Bij onderverzekering (opgegeven waarde lager dan werkelijke waarde) wordt de schadevergoeding proportioneel verminderd. Een herzieningsclausule past de premie aan na de werkelijke eindwaarde. > **Voorbeeld proportionaliteitsregel:** Werkelijke waarde: 1.000.000 euro. Opgegeven waarde: 800.000 euro (20% onderverzekerd). Schade: 100.000 euro. Vergoeding: 100.000 euro × (800.000 / 1.000.000) = 80.000 euro. ##### 2.3.3.7 Aansprakelijkheidsverzekering (Afdeling 2) Deze afdeling is facultatief maar nuttig voor: * **Uniforme dekking:** Eén polis voor alle werfpartijen, waardoor discussies en gaten in dekking worden vermeden. * **Gemoedsrust voor de bouwheer:** Snelle tussenkomst van de ABR-verzekeraar bij schade aan derden. * **Suppletieve dekking:** Vult bestaande BA-polissen van werfpartijen aan indien ontoereikend. * **Hogere verzekerde kapitalen:** Biedt bredere financiële bescherming dan de limieten van individuele polissen. ### 2.4 De verzekering voor de tienjarige aansprakelijkheid #### 2.4.1 Verplichte tienjarige aansprakelijkheid woningbouw (sinds 2018) De wet van 31 mei 2017 verplicht aannemers, architecten en andere bouwactoren voor de tienjarige aansprakelijkheid bij woningbouw. Sinds 2019 geldt deze verplichting ook voor intellectuele beroepen in de bouwsector (ingenieurs, studiebureaus, etc.) voor hun beroepsaansprakelijkheid bij bouwen of renoveren. ##### 2.4.1.1 Reden voor de verplichting De wetgever beoogt consumentenbescherming door de bouwheer te beschermen tegen de insolvabiliteit van een aansprakelijke bouwactor. > **Voorbeeld:** Een aannemer veroorzaakt ernstige scheuren in dragende muren na één jaar. Indien de aannemer failliet is, betaalt de verzekeraar de herstellingen dankzij de verplichte verzekering. ##### 2.4.1.2 Verzekerd risico De tienjarige aansprakelijkheid betreft ernstige gebreken die de stabiliteit of stevigheid van het gebouw in gevaar brengen, en die zich manifesteren binnen tien jaar na de (voorlopige) oplevering. Dit is een vervaltermijn van openbare orde. * **Ernstige gebreken:** Structurele waterinfiltratie, zwamvorming in draagstructuren, corrosie in betonwapening, constructiefouten aan dak, ramen, gevels. * **Niet-ernstige gebreken:** Kleine vochtvlekken, afbladderende verf, kleine chape- of vloerafwijkingen. ##### 2.4.1.3 Toepassingsgebied * **Architecten en aannemers:** Voor werken die de gesloten ruwbouw realiseren (funderingen, dragende structuur, buitenschrijnwerk, dak). * **Intellectuele beroepen in de bouwsector:** Voor hun beroepsaansprakelijkheid bij bouwen of renoveren. * **Materieel toepassingsgebied:** Beperkt tot woningen in België, hoofdzakelijk bestemd voor individuele huisvesting. Constructies zoals studentenkamers, ziekenhuizen, etc. vallen hierdoor vaak buiten de scope. * **Schadeposten:** Esthetische schade, zuiver immateriële schade, en materiële schade onder 2.500 euro zijn uitgesloten. Er is een theoretische bovengrens van 500.000 euro per polis. * **Aannemers lichtere activiteiten:** Schilders, plintenleggers, etc. vallen buiten de verzekeringsplicht voor de ruwbouw, maar blijven wel 10-jarig aansprakelijk. Zij kunnen echter kiezen voor een vrijwillige verzekering. ##### 2.4.1.4 Hoe verzekeren? * **Abonnementspolis (jaarpolis) of projectpolis (per werf).** * **Tariferingsbureau:** Een vangnet voor wie geen verzekering vindt na weigering van drie verzekeraars. * **Premie:** Afhankelijk van het soort werk, bodemgesteldheid, bouwmethode, duur, omgeving, gekozen waarborgen en verzekerde waarde. ##### 2.4.1.5 Bewijslast en sancties * **Bewijs:** Architecten ontvangen een lijst van verzekerde collega's. De architect controleert of alle actoren op de werf een attest hebben. Aannemers en andere dienstverleners hebben een actieve bewijslast en moeten een attest bezorgen vóór aanvang van de werken. Bij verkoop moet de notaris het attest aan de koper bezorgen. * **Sancties:** Geldboetes van 26 tot 10.000 euro (vermenigvuldigd met opdeciemen). Tuchtrechtelijke sancties voor architecten. Bij gebrek aan verzekering moet de bouwactor de schade met eigen vermogen vergoeden. #### 2.4.2 Tienjarige aansprakelijkheid niet-woningbouw Geen wettelijke verplichting, maar de bouwheer kan de aannemer contractueel verplichten zich te verzekeren. Verzekeraars bieden deze polissen vrijwillig aan. ##### 2.4.2.1 Verzekerde waarde Raming van de ruwbouw. Definitieve waarde wordt bepaald bij oplevering, waarop de eindpremie wordt afgerekend. ##### 2.4.2.2 Technische controle * **Noodzaak:** Verzekeraars willen zekerheid over de technische betrouwbaarheid van het gebouw. * **Rol controlebureau:** Onafhankelijke analyse van plannen, berekeningen, bodemstudies, materialen en uitvoering. Dit vermindert het risico op bouwfouten en stabiliteitsproblemen. * **Procedure:** Analyse van documenten, controle op de werf, opstellen van technisch verslag. * **"Controle verzekering":** De verzekering is enkel toegekend op voorwaarde van een technische controle door een erkend bureau. Zonder controle, geen polis. ##### 2.4.2.3 Polis: waarborgen * **Waarborgen tijdens de uitvoering van de werken (constructieperiode):** Dekking voor schade aan het werk zelf vóór de voorlopige oplevering (instorting, zware schade aan stabiliteit). Dit is vaak minder ruim dan bij een ABR-verzekering en wordt daarom minder aangeboden. * **Waarborgen voor de tienjarige periode na oplevering (kern van de verzekering):** * **10-jarige aansprakelijkheid t.a.v. de bouwheer:** Vergoeding van herstelkosten voor ernstige gebreken (stabiliteit, waterdichtheid) binnen 10 jaar na oplevering. * **BA voor schade veroorzaakt door het tienjarig gebrek:** Dekt schade aan derden die voortvloeit uit een gedekt tienjarig gebrek. ##### 2.4.2.4 Uitsluitingen Opzet, bedrog, fraude, werken die afwijken van plannen/controleverslagen, natuurrampen, mijnverzakkingen, grondverschuivingen (deze laatste zijn vaak wel gedekt in ABR). ##### 2.4.2.5 Aanvullende waarborgen en uitbreidingen * **Hinder uit nabuurschap (art. 3.101 BW):** Dekking voor schade aan naburige gebouwen (scheuren, verzakkingen) op basis van abnormale burenhinder, zelfs zonder fout. * **Afwerkingsschade, schade aan uitrustingen, immateriële schade:** Optionele dekkingen voor bijvoorbeeld gebruiksderving, winstderving of genotsderving. * **Proportionaliteitsregel:** Kan worden uitgeschakeld door een inflatiegrens in de polis. ##### 2.4.2.6 Procedure voor het onderschrijven 1. **Aanleveren documenten:** Plannen, lastenboeken, bodemstudies, gegevens van deelnemers. 2. **Rol controlebureau:** Risicoanalyse, bepaling premie en kosten technische controle. 3. **Premiebepaling:** Afhankelijk van diverse factoren, vaak 1% tot 1,5% van de waarde van de gesloten ruwbouw. 4. **Ondertekening en betaling:** Premie bij aanvang, polis voor 10 jaar. --- # BA Auto (WAM-wet) Deze sectie behandelt de verplichte burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering voor motorrijtuigen, geregeld door de WAM-wet, met de focus op de doelstellingen, het toepassingsgebied, de dekking en de verplichtingen van de betrokken partijen. ## 3. BA Auto (WAM-wet) ### 3.1 Situering en doelstellingen De verplichte burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering voor motorrijtuigen, ook wel de BA Auto genoemd, is ingesteld om slachtoffers van verkeersongevallen te beschermen. Het verkeer brengt inherente risico's met zich mee, waarbij één enkele fout kan leiden tot aanzienlijke lichamelijke en materiële schade. Zonder deze verzekeringsplicht zouden veroorzakers van schade deze vaak niet zelf kunnen dragen, waardoor slachtoffers zonder vergoeding zouden blijven. De WAM-wet (Wet van 21 november 1989) creëert duidelijkheid en uniformiteit door een minimale, wettelijk vastgelegde dekking te garanderen voor alle motorrijtuigen. Een bijkomend voordeel is de mogelijkheid voor benadeelden om hun vordering rechtstreeks in te dienen bij de WAM-verzekeraar van de aansprakelijke partij. ### 3.2 Kern en doelstellingen van de WAM-wet De Wet van 21 november 1989, beter bekend als de WAM-wet, is de wet die de verplichte burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering voor motorrijtuigen regelt. De voornaamste doelstellingen zijn: * **Bescherming van slachtoffers:** Zorgen voor een adequate vergoeding van schade aan slachtoffers van verkeersongevallen. * **Uniformiteit van dekking:** Verzekeraars zijn verplicht te werken met een wettelijk modelcontract (de modelovereenkomst), wat resulteert in een gelijke basisdekking voor iedereen in België. * **Rechtstreekse vordering:** De WAM-wet kent aan de benadeelde een rechtstreekse vordering toe tegen de WAM-verzekeraar van de aansprakelijke partij. ### 3.3 Toepassingsgebied De WAM-wet is van toepassing op: * Alle motorrijtuigen die zich in het verkeer begeven. * Voertuigen die normaal in België gestald zijn. * Schade aan derden, zowel op de openbare weg als op toegankelijke privéplaatsen (conform de uitbreiding in de modelovereenkomst). * Passagiers, die objectief beschermd worden. De WAM-wet is **niet** van toepassing op: * Eigen schade van de aansprakelijke bestuurder; hiervoor zijn andere verzekeringen, zoals een omniumverzekering, vereist. * Voertuigen die niet onder de BA-verplichting vallen, bijvoorbeeld vanwege hun vermogen of snelheid. In dergelijke gevallen kan een familiale verzekering van toepassing zijn. ### 3.4 Wie wordt gedekt? De BA-verzekering dekt de burgerlijke aansprakelijkheid van: * De eigenaar van het motorrijtuig. * Elke houder van het motorrijtuig. * Elke bestuurder van het motorrijtuig. * Alle inzittenden van het motorrijtuig. * Personen die burgerrechtelijk aansprakelijk zijn voor bovengenoemde personen. **Niet gedekt** is de aansprakelijkheid van degene die het voertuig in handen kreeg door diefstal, geweld of heling. ### 3.5 Welke schade wordt gedekt? De BA-verzekeringspolis dekt: * **Schade aan personen:** Dit omvat alle lichamelijke letsels die door het voertuig worden veroorzaakt. Er is **geen limiet** aan de vergoeding voor lichamelijke schade. * **Schade aan goederen:** Dit omvat materiële schade die door het voertuig aan zaken van derden wordt toegebracht. Voor materiële schade kan een maximumvergoeding gelden. Inzittenden van het voertuig vallen onder de dekking, ongeacht onder welke titel zij worden vervoerd. ### 3.6 Buitenlandse dekking De BA-autoverzekering is **automatisch geldig in de gehele Europese Economische Ruimte (EER)** voor de volledige duur van de overeenkomst. Een schadegeval dat zich in het buitenland voordoet, wordt afgehandeld door een aangestelde schade-regelaar. Een buitenlands verblijf van het voertuig wordt niet beschouwd als een wijziging van het risico. De polis eindigt van rechtswege zodra het voertuig wordt ingeschreven in een andere lidstaat van de EER. ### 3.7 Plichten van de verzekerde De verzekeringsnemer heeft een **mededelingsplicht**, die geldt voor alle verzekeringen. Dit houdt in dat de verzekeringsnemer eerlijk en volledig moet informeren over: * Wie met het voertuig rijdt (bv. vaste bestuurders, jongeren). * Het daadwerkelijk gebruik van het voertuig (privé, beroepsmatig, ritten, koerierdienst, etc.). * Technische kenmerken van het voertuig. * Vermogen van het voertuig. * Aanpassingen aan het voertuig. * Het laden/lossen van goederen. * Risicofactoren (zoals eerdere schadegeschiedenis). **Gevolgen van schending van de mededelingsplicht:** * **Opzettelijk verzwijgen of vervalsen:** De verzekeraar kan de polis nietig verklaren. * **Onopzettelijke onjuistheid:** De verzekeraar kan een aanpassing van de premie vragen, of bij een ongeval de vergoeding proportioneel verminderen. **Belangrijk:** Deze sancties gelden **niet** tegenover het slachtoffer. De WAM-wet verplicht de verzekeraar het slachtoffer altijd te vergoeden. De sancties spelen enkel in de verhouding tussen de verzekeraar en de verzekeringsnemer (via regres). ### 3.8 Plichten van de WAM-verzekeraar De WAM-verzekeraar heeft de volgende plichten: * **Bewijs van verzekering afgeven:** Dit gebeurt middels de groene kaart of een digitaal attest, conform artikel 7 van de WAM-wet. * **Tijdige schadeafhandeling:** De verzekeraar is wettelijk verplicht om binnen drie maanden een gemotiveerd voorstel te doen (of een voorschot te verlenen) en binnen dertig werkdagen uit te betalen. Bij vertraging, onvoldoende of foutieve afhandeling riskeert de verzekeraar wettelijke interesten, conform artikel 13 van de WAM-wet. ### 3.9 Tariferingsbureau Het Tariferingsbureau is een onderdeel van het Gemeenschappelijk Waarborgfonds en fungeert als vangnet voor personen die, ondanks de wettelijke verplichting, geen BA Auto-dekking kunnen krijgen bij reguliere verzekeraars. **Wanneer kan men hier terecht?** Men kan een beroep doen op het Tariferingsbureau indien: * Minstens drie verzekeraars de BA-dekking weigeren. * De aangeboden premie onrealistisch hoog is of de vrijstelling excessief is, wat door de wet gelijkgesteld wordt met een weigering. **Waarom bestaat dit bureau?** Het doel is om te garanderen dat iedereen die wettelijk verplicht is een BA Auto te hebben, ook daadwerkelijk verzekerd kan raken. Dit beschermt de maatschappij tegen bestuurders die zonder verzekering rondrijden, zelfs als zij door verzekeraars als 'te risicovol' worden beschouwd. ### 3.10 Modelovereenkomst Het Koninklijk Besluit van 16 april 2018 stelt de voorwaarden van de verzekeringsovereenkomsten tot dekking van de verplichte aansprakelijkheid inzake motorrijtuigen vast (BS 2 mei 2018). Deze modelovereenkomst vormt de **wettelijk vastgelegde standaardpolis** voor de BA-autoverzekering in België. Elke verzekeraar moet zich aan deze inhoud houden, aangezien deze de verplichte basis vormt voor elke BA Auto-polis. De modelovereenkomst bepaalt de minimale waarborgen, uitsluitingen, verplichtingen van de partijen en de rechten van de benadeelden, met als doel uniformiteit, rechtszekerheid en gelijke bescherming voor alle weggebruikers te waarborgen. --- ## Expertise- en RDR-overeenkomst ### 3.11 Situering, ontstaan en doelstellingen De Expertise- en RDR-overeenkomst (Règlement Direct / Directe Regeling) is een conventie die sinds de jaren '70 van de vorige eeuw bestaat tussen Belgische verzekeraars. Het hoofddoel is het **versnellen en vereenvoudigen van de schaderegeling van materiële schade** bij verkeersongevallen. Door de invoering van de RDR-overeenkomst vergoedt de eigen verzekeraar van het slachtoffer de schade aan het voertuig rechtstreeks, waarna de verzekeraars de kosten onderling vereffenen. Dit proces is sneller, eenvoudiger en leidt tot minder conflicten, aangezien de afhandeling niet meer afhankelijk is van de trage procedure van de verzekeraar van de aansprakelijke partij. Deze conventie is **privaatrechtelijk van aard** en kent geen wettelijke basis. Het is een onderlinge afspraak tussen verzekeraars, waarbij ongeveer 98% van de automarkt is aangesloten. De conventie bestaat uit twee hoofdcomponenten: * **De Expertise-overeenkomst:** Regelt de wijze waarop schade wordt vastgesteld, met uniforme regels voor technische expertises. * **De RDR-overeenkomst:** Bepaalt wie betaalt en hoe verzekeraars onderling vergoeden, met name via standaardscenario's (barama's). Deze twee overeenkomsten vormen samen één geheel binnen de Conventie tussen Belgische autoverzekeraars. ### 3.12 De Expertise-overeenkomst De Expertise-overeenkomst regelt dat de verzekeraar van de niet-aansprakelijke bestuurder (de 'directe verzekeraar' van het slachtoffer), voor rekening van de verzekeraar van de tegenpartij, de expertise van de schade aan het voertuig van zijn verzekerde laat uitvoeren en dit zelf vergoedt, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Hierbij wordt beroep gedaan op erkende experten. **Voorwaarden voor toepassing:** * De betrokken voertuigen moeten onderworpen zijn aan de verplichte BA-verzekering. * De betrokken voertuigen moeten in België ingeschreven zijn. * Er moet contact zijn geweest tussen de betrokken voertuigen en het voorval moet gebeurd zijn op Belgisch grondgebied. * De verplichte BA-verzekering moet zijn onderschreven bij toegetreden verzekeringsondernemingen tot de conventie. * De aansprakelijkheid van een tegenpartij moet betrokken zijn. * **Grensbedragen:** * **Minimumdrempel:** 500 euro voor schadegevallen vanaf 1 januari 2025. Is de schade lager, dan is expertise niet verplicht en kan de verzekeraar-tegenpartij de regeling zonder expertise accepteren op basis van een bewijsstuk. * **Maximumdrempel:** 8.500 euro. Bij overschrijding van dit plafond wordt de tussenkomst van de expert van de tegenpartij gevraagd. Bij onenigheid tussen deze twee experts wordt een derde expert als arbiter aangesteld. **Bepaling van de schade:** * **Herstelbare schade:** De schade wordt begroot op basis van de herstellingskosten. * **Totaal verlies:** Indien de herstellingskosten hoger zijn dan de waarde van de wagen vóór het ongeval, wordt deze als 'totaal verlies' beschouwd. ### 3.13 De RDR-overeenkomst (Règlement Direct) De RDR-overeenkomst is een conventie tussen BA-autoverzekeraars waarbij de **eigen verzekeraar de materiële schade van zijn verzekerde rechtstreeks afhandelt**, en de verzekeraars de kosten nadien onderling vereffenen volgens vastgelegde regels. Dit zorgt voor een snellere vergoeding en administratieve vereenvoudiging, doordat er geen lange wachttijden zijn om de regeling via de verzekeraar van de aansprakelijke partij te laten verlopen. Ongeveer 70% van alle autoschade wordt via RDR geregeld, met de meeste dossiers binnen één maand afgehandeld. **Schaderegeling binnen de RDR:** Er zijn twee methoden: * **A. Regeling op initiatief:** Dit is de basisregel en wordt steeds eerst nagestreefd. * **Toepassingsvoorwaarden:** * Schade tot 25.000 euro. Boven dit bedrag is de regeling via het gemeen recht door de BA-verzekeraar van de aansprakelijke partij. * Ongeval gebeurde in België, met contact tussen voertuigen, in België ingeschreven en BA-verzekeringsplichtig bij toegetreden verzekeraars. Ook op privéterrein, tenzij de aansprakelijke niet verzekerd is. * Het ongeval moet beantwoorden aan een RDR-barème (standaardscenario). * **RDR-barema's:** Gestandaardiseerde aansprakelijkheidstabellen die typische ongevalsscenario's bevatten (bv. kop-staart, voorrang, inhalen) met een vaste verdeling van aansprakelijkheid (0/100 of 50/50). Ze vereenvoudigen de aansprakelijkheidsbepaling zonder te wachten op een politiedossier. De barema's worden onderverdeeld in 5 categorieën: voertuigen in dezelfde richting, tegengestelde richting, voorrang, geparkeerde/stilstaande voertuigen, en manoeuvres/speciale gevallen. Slechts enkele barema's leiden tot gedeelde aansprakelijkheid. * **Excepties (uitzonderingen op barema's):** Indien een bijkomende omstandigheid het scenario doorbreekt, kan een barema niet worden toegepast. Een exceptie moet bewezen worden (bv. door erkenning van beide partijen of bevestiging door een getuige). Gevolg: de regeling verloopt via akkoord of het gemeen recht. * **Bewijsvoering:** Vereist overeenstemmende en onbetwistbare gegevens, voornamelijk het Europees Aanrijdingsformulier (EAF). * **B. Regeling met akkoord:** Wordt gebruikt wanneer het ongeval niet volledig in een RDR-barema past of er twijfel bestaat over de feiten. * **Toepassingsvoorwaarden:** Dezelfde algemene voorwaarden als 'regeling op initiatief', met een maximum van 25.000 euro schade. * **Procedure:** De directe verzekeraar vraagt expliciet akkoord aan de verzekeraar-tegenpartij. Bij akkoord (50% of 100%) legt de verzekeraar-tegenpartij zich neer bij de regeling. Dit akkoord is definitief en kan niet meer worden gewijzigd, tenzij er een bewezen exceptie is. Het akkoord moet binnen drie maanden worden gegeven. **Belangrijk:** De RDR-overeenkomst bindt enkel verzekeraars, niet de verzekerde of het slachtoffer. Hun rechten volgens het gemeen recht blijven behouden. Bij onenigheid kan men steeds terugvallen op de klassieke BA-procedure. ### 3.14 DATASSUR DATASSUR is de organisatie die **de financiële compensatie van RDR-schadedossiers beheert** tussen de aangesloten verzekeraars. Het beheert geen schadegevallen op zich, maar regelt de maandelijkse financiële vereffening tussen de deelnemende verzekeraars. De terugbetaling aan de directe verzekeraar gebeurt via forfaitaire bedragen, berekend op basis van het maandelijkse gemiddelde van alle werkelijke kosten, om administratieve vereenvoudiging te garanderen en misbruik te voorkomen. Ongeveer 21.000 RDR-dossiers worden maandelijks via deze compensatiekas afgehandeld. --- # Expertise- en RDR-regeling Hier is een gedetailleerde en uitgebreide samenvatting over de Expertise- en RDR-regeling, opgesteld als een examen-klaar studiegids. ## 4. Expertise- en RDR-regeling Deze sectie behandelt de expertise- en Rapid Direct Regeling (RDR) overeenkomsten tussen autoverzekeraars, met als doel een vlottere en efficiëntere afhandeling van materiële schade. ### 4.1 Situering en doelstellingen De Expertise- en RDR-overeenkomsten zijn conventies tussen verzekeraars die sinds de jaren '70 van de vorige eeuw bestaan. Het hoofddoel is het versoepelen en stroomlijnen van het schadebeheer van materiële schade na een verkeersongeval. Dit wordt bereikt door middel van een snellere vaststelling van de schade en een efficiëntere vergoeding. De kernprincipes zijn: * **Versnelde afhandeling:** De eigen verzekeraar van het slachtoffer vergoedt de schade van zijn verzekerde zo snel mogelijk. * **Interne vereffening:** De verzekeraars verrekenen de kosten onderling volgens vastgelegde regels. * **Administratieve kostenreductie:** Door een gestandaardiseerd proces worden de beheerskosten voor beide partijen verlaagd. * **Conflictvermijding:** De gestandaardiseerde procedures en barema's minimaliseren discussies en geschillen. Deze overeenkomsten vormen een privaatrechtelijke regeling, geen wettelijke basis, en zijn tot stand gekomen door Assuralia. Een aanzienlijk deel van de automarkt (ongeveer 98%) is toegetreden tot deze conventie, en ongeveer 75% van de verkeersongevallen wordt via deze procedure afgehandeld. De conventie bindt de verzekeraars om de volgende aspecten na te leven: * De expertise-overeenkomst * De RDR-overeenkomst * De overeenkomst tot regeling van de terugbetalingen ### 4.2 De expertise-overeenkomst De expertise-overeenkomst regelt de technische vaststelling van de schade aan voertuigen. Het principe is dat de **eigen verzekeraar van het slachtoffer** (de "directe verzekeraar") de expertise van de schade aan het voertuig van zijn verzekerde laat uitvoeren. Deze expertise wordt uitgevoerd door erkende experten. De verzekeraar van de tegenpartij neemt de kosten van deze expertise voor zijn rekening, mits aan de voorwaarden van de conventie is voldaan. #### 4.2.1 Voorwaarden voor toepassing van de expertise-overeenkomst Om de expertise-overeenkomst toe te passen, moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan: * De betrokken voertuigen moeten onderworpen zijn aan de verplichte BA-verzekering. * De betrokken voertuigen moeten in België zijn ingeschreven. * Er moet een contact (botsing) zijn geweest tussen de betrokken voertuigen. * Het ongeval moet op Belgisch grondgebied hebben plaatsgevonden. * De verplichte BA-verzekering moet zijn onderschreven bij verzekeringsondernemingen die tot de conventie zijn toegetreden. * De aansprakelijkheid van een tegenpartij moet betrokken zijn. Daarnaast gelden specifieke **drempelbedragen** voor de schade: * **Minimum drempelbedrag:** Vanaf 1 januari 2025 is dit vastgesteld op 500 euro. Indien de herstellingskosten dit bedrag niet overschrijden, is expertise niet verplicht en wordt de schade eis aanvaard met enkel een gestaafd bewijsstuk. * **Maximum drempelbedrag:** Tot 8.500 euro. Bij overschrijding van dit plafond wordt de tussenkomst van de expert van de tegenpartij gevraagd. * **Geschil tussen experten:** Indien de twee aangestelde experten niet tot een akkoord komen, wordt een derde expert als arbiter aangeduid. #### 4.2.2 Bepalen van de schadeomvang De expertiseovereenkomst focust op **"herstelbare schade"**. Totaal verlies wordt aangenomen wanneer de herstellingskosten hoger zijn dan de waarde van de wagen vóór het ongeval. ### 4.3 De RDR-overeenkomst (Rapid Direct Regeling) De RDR-overeenkomst is een conventie tussen BA-autoverzekeraars die ervoor zorgt dat de **eigen verzekeraar** van de verzekerde de materiële schade van zijn verzekerde rechtstreeks afhandelt. De kosten worden nadien onderling vereffend via een forfaitair systeem. Het doel is een snellere vergoeding en administratieve vereenvoudiging, waarbij de meeste dossiers binnen één maand worden afgehandeld. #### 4.3.1 Schaderegeling binnen de RDR Er zijn twee methoden van schaderegeling binnen de RDR: **A. De regeling op initiatief** Dit is de basisregel en wordt steeds eerst nagestreefd. * **Toepassingsvoorwaarden – Grensbedrag:** Toepasbaar voor schade tot 25.000 euro. Boven dit bedrag geldt de regeling in het gemeen recht. * **Toepassingsvoorwaarden – Ongeval:** * Het ongeval gebeurde in België. * Er was contact tussen de voertuigen. * De voertuigen zijn in België ingeschreven. * De voertuigen zijn BA-verzekeringsplichtig. * De BA-verzekering is onderschreven bij een toegetreden verzekeraar tot de RDR-conventie. * De RDR blijft toepasbaar op privéterrein, tenzij de vermoedelijk aansprakelijke niet verzekerd is. * Het ongeval moet beantwoorden aan een **RDR-barema** (standaardscenario). * **De RDR-barema's:** Dit zijn gestandaardiseerde aansprakelijkheidstabellen die typische ongevalsscenario's beschrijven met een vaste verdeling van aansprakelijkheid (bv. 0/100, 50/50). Ze maken soms abstractie van mogelijke uitzonderingen om snellere regeling mogelijk te maken. De barema's zijn onderverdeeld in 5 categorieën: 1. Voertuigen die in dezelfde richting rijden (bv. kop-staart) 2. Voertuigen die in tegengestelde richting rijden 3. Verplichting om voorrang te verlenen 4. Geparkeerde of stilstaande voertuigen 5. Manoeuvres en speciale gevallen Slechts enkele barema's (bv. 12, 21, 51) leiden tot gedeeltelijke aansprakelijkheid; de meeste leiden tot 100% aansprakelijkheid. * **Excepties (uitzonderingen op barema's):** Een exceptie doorbreekt de toepassing van een barema indien een bijkomende omstandigheid bewezen is. Dit kan leiden tot regeling met akkoord of via BA-gemeen recht. * **Toepassingsvoorwaarden – Bewijsvoering:** Overeenstemmende en onbetwistbare gegevens zijn essentieel, met een cruciale rol voor het **Europees aanrijdingsformulier (EAF)**. > **Tip:** Het Europees aanrijdingsformulier is een uniform document dat wereldwijd wordt gebruikt om verkeersongevallen vast te leggen. Het bevat een schets, vakjes met aansprakelijkheidsindicatoren, en verklaringen van bestuurders. Binnen RDR is het EAF cruciaal omdat het verzekeraars toelaat aansprakelijkheid te bepalen zonder te wachten op politierapporten. Zorg ervoor dat de informatie op het EAF correct en consistent is. **B. De regeling met akkoord (sinds 1 juli 2007)** Deze regeling wordt gebruikt wanneer een ongeval niet volledig in een RDR-barema past of wanneer er twijfel bestaat over de feiten. * **Toepassingsvoorwaarden:** Zelfde algemene voorwaarden als de regeling op initiatief, en een schadebedrag tot 25.000 euro. * **Werkwijze:** De verzekeraar van het slachtoffer vraagt expliciet akkoord aan de verzekeraar van de tegenpartij. Bij een gegeven akkoord (dat definitief is) vergoedt de verzekeraar van het slachtoffer de schade. * **Risico voor verzekeraar-tegenpartij:** Het akkoord impliceert een aanvaarding van 50% of 100% van de regeling van de directe verzekeraar. * **Termijn:** Het akkoord moet binnen 3 maanden worden gegeven. #### 4.3.2 DATASSUR DATASSUR is de organisatie die de financiële compensatie van RDR-schadedossiers beheert tussen de aangesloten verzekeraars. Het beheert geen individuele schadegevallen, maar zorgt voor de maandelijkse financiële verrekening op basis van forfaitaire bedragen. Dit vereenvoudigt de administratie en voorkomt misbruik. #### 4.3.3 Verloop van een RDR-dossier * **Regeling op initiatief:** 1. Beide partijen melden het ongeval aan hun eigen verzekeraar (via EAF). 2. Aansprakelijkheid wordt bepaald volgens een RDR-barema. 3. De eigen verzekeraar stelt een expert aan. 4. De expert onderzoekt het voertuig en stelt het schadebedrag vast. 5. De eigen verzekeraar vergoedt zijn verzekerde. 6. De eigen verzekeraar vraagt terugbetaling via DATASSUR. * **Regeling met akkoord:** 1. Beide partijen melden het ongeval aan hun eigen verzekeraar (via EAF). 2. De omstandigheden passen niet volledig in een barema of roepen twijfel op. 3. De verzekeraar van het slachtoffer vraagt expliciet akkoord aan de verzekeraar van de tegenpartij. 4. Bij akkoord vergoedt de eigen verzekeraar zijn verzekerde. 5. De eigen verzekeraar krijgt terugbetaling via DATASSUR. #### 4.3.4 Rechten van de verzekerde De RDR-overeenkomst bindt enkel de verzekeraars, niet de verzekerde of het slachtoffer. De verzekerde behoudt zijn rechten volgens het gemeen recht en kan de RDR-beslissing betwisten, waarna de zaak buiten RDR wordt beoordeeld. ### 4.4 Het Europees aanrijdingsformulier (EAF) Het EAF is cruciaal voor de correcte toepassing van de RDR-overeenkomst. Het is een uniform document dat door beide bestuurders moet worden ingevuld en ondertekend. De vakjes en de situatieschets geven de informatie die direct gekoppeld kan worden aan de RDR-barema's. Handtekeningen bevestigen de instemming met de weergegeven feiten. Tegenstrijdigheden of twijfel leiden tot het onmogelijk worden van de regeling op initiatief. --- **Opmerking:** De informatie over de Expertise- en RDR-regeling is specifiek gericht op de autoverzekeringssector en de interne afspraken tussen verzekeraars. De details van de barema's en excepties evolueren door de rechtspraak van de toepassingscommissie. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | BA Privéleven | Een niet-verplichte aansprakelijkheidsverzekering die de burgerlijke aansprakelijkheid dekt van de verzekerde voor schade aan derden, veroorzaakt in het kader van het privéleven door een fout, nalatigheid, of door personen, dieren of zaken waarvoor hij verantwoordelijk is. | | Familiale verzekering | Een synoniem voor de BA Privéleven verzekering, die het vermogen van de verzekerde beschermt tegen aansprakelijkheidsvorderingen van derden voor onopzettelijk veroorzaakte schade buiten het beroepsleven. | | Minifamiliale polis | Een door het Koninklijk Besluit van 12 januari 1984 vastgelegde minimale garantievoorwaarde voor een familiale verzekering, die een basisdekking garandeert voor de burgerlijke aansprakelijkheid in het privéleven. | | Burgerlijke aansprakelijkheid buiten contract | Aansprakelijkheid die voortvloeit uit onrechtmatige daden die schade toebrengen aan derden, zonder dat er een voorafgaande contractuele relatie tussen partijen bestaat. Dit is het kernrisico dat door de BA Privéleven wordt gedekt. | | Contractuele aansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die voortvloeit uit afspraken tussen partijen, zoals een contract. Deze vorm van aansprakelijkheid is doorgaans uitgesloten in de BA Privéleven verzekering. | | Verzekeringsnemer | De persoon die een verzekeringscontract afsluit met de verzekeraar en de premie betaalt. Deze persoon staat juridisch tegenover de verzekeraar en moet de verzekeraar correct informeren over risico's. | | Verzekerde | De persoon wiens aansprakelijkheid door de polis wordt gedekt. Dit kan de verzekeringsnemer zelf zijn, zijn partner, inwonende personen, huispersoneel, en soms ook dieren of zaken waarvoor hij verantwoordelijk is. | | Derden | Elke persoon die schade lijdt door een fout van een verzekerde en een vergoeding kan eisen. Gezinsleden van de verzekerde worden in principe niet als derden beschouwd, met uitzondering van huispersoneel en gezinshelp(st)ers in privé-dienst. | | Materiële schade | Schade die direct meetbaar is in geld, zoals de beschadiging van goederen of eigendommen. In de BA Privéleven kan dit bijvoorbeeld een gebroken ruit zijn. | | Lichamelijke schade | Schade die betrekking heeft op het menselijk lichaam, zoals verwondingen of letsels. In de BA Privéleven kan dit bijvoorbeeld het verwonden van iemand met een fiets zijn. | | Morele schade (indirect) | Schade die voortvloeit uit lichamelijke of materiële schade, zoals immateriële hinder of psychisch leed. In de BA Privéleven is dit vaak een gevolg van de primaire schade. | | Maxifamiliale polis | Een familiale verzekeringspolis die uitgebreidere dekkingen biedt dan de minimale polis, met diverse mogelijke uitbreidingen afhankelijk van de verzekeraar en de specifieke polisvoorwaarden. | | ABR-verzekering | Alle Bouwwerven Risico's verzekering. Een brede, uniforme verzekering voor alle betrokken partijen op een werf, die bescherming biedt tegen onvoorziene schade tijdens de bouw en diverse risico's dekt, inclusief materiële schade aan de werken en burgerlijke aansprakelijkheid voor schade aan derden. | | Tienjarige aansprakelijkheid | Een wettelijk verplichte verzekering voor aannemers en architecten in de bouwsector, die gedurende tien jaar na de oplevering dekking biedt voor ernstige gebreken die de stabiliteit of stevigheid van een gebouw in gevaar brengen. | | Beroepsaansprakelijkheid | De aansprakelijkheid die voortvloeit uit de uitoefening van een bepaald beroep. Voor architecten, ingenieurs en andere dienstverleners in de bouwsector is dit vaak een specifieke verzekeringsplicht. | | Bouwheer | De persoon (natuurlijk of rechtspersoon) in wiens opdracht bouwwerken worden uitgevoerd. Hij is degene die uiteindelijk het bouwwerk in bezit neemt en draagt het eindverantwoordelijk toezicht over het project. | | WAM-wet | Wet op de verplichte aansprakelijkheidsverzekering voor motorrijtuigen. Deze wet regelt de verplichte BA-verzekering voor motorvoertuigen met als doel slachtoffers van verkeersongevallen te beschermen. | | Modelovereenkomst | Een wettelijk vastgelegde standaardpolis voor de BA-autoverzekering in België, die zorgt voor minimale waarborgen, uitsluitingen en rechten van benadeelden, ter bevordering van uniformiteit en rechtszekerheid. | | Expertise-overeenkomst | Een overeenkomst tussen Belgische autoverzekeraars die regelt hoe de schade aan voertuigen wordt vastgesteld, met uniforme regels voor technische expertises om de schaderegeling te versoepelen. | | RDR-overeenkomst | Règlement Direct / Directe Regeling. Een conventie tussen BA-autoverzekeraars waarbij de eigen verzekeraar de materiële schade van zijn verzekerde rechtstreeks afhandelt, waarna de verzekeraars de kosten onderling vereffenen volgens vaste regels en barema's. | | RDR-barema | Gestandaardiseerde aansprakelijkheidstabellen binnen de RDR-conventie die bepalen hoe de aansprakelijkheid wordt verdeeld bij verkeersongevallen tussen twee voertuigen, vaak gebaseerd op typische ongevalsscenario's. | | Europees aanrijdingsformulier | Een uniform document dat in heel Europa wordt gebruikt om verkeersongevallen vast te leggen. Het vormt een primaire bron van informatie voor verzekeraars en is essentieel voor de toepassing van RDR-procedures. |

# Het concept van recht en de kwaliteiten van rechtsordening Dit onderwerp onderzoekt de definitie van recht als een systeem van gedragsregels en de institutionele kaders, met nadruk op de maatschappelijke ordening en de parameters van rechtszekerheid, rechtvaardigheid en doeltreffendheid. ## 1. Het concept van recht en de kwaliteiten van de rechtsordening ### 1.1 Recht als een geheel van gedragsregels Recht kan worden gedefinieerd als een systeem dat bestaat uit: * **Gedragsregels:** Deze regels dicteren hoe individuen zich binnen de maatschappij dienen te gedragen. Ze kunnen de vorm aannemen van een bevel of een verbod, met variërende intensiteit. * **Voorbeeld:** Het bevel om alimentatie te betalen voor kinderen of het verbod om door rood licht te rijden. * **Dwingende of aanvullende regels:** * **Dwingend recht:** Regels waarvan niet kan worden afgeweken (bv. regels van openbare orde, huwelijksrecht). * **Aanvullend recht:** Regels die partijen contractueel kunnen aanpassen of van afwijken. * **Een institutioneel en begripsmatig kader:** Dit kader omvat de procedures voor de formulering, toepassing en handhaving van de gedragsregels. * **Oplegging door de maatschappij:** De regels worden uitgevaardigd en gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag, zoals wetgevende organen. De burgers zijn indirect verantwoordelijk aangezien zij de vertegenwoordigers kiezen die de wetten creëren. * **Doel: Ordening van de maatschappij:** Het recht dient ter regulering van het maatschappelijk verkeer en de maatschappelijke orde. ### 1.2 Kwaliteiten van de rechtsordening De kwaliteit van de maatschappelijke ordening door het recht wordt beoordeeld aan de hand van drie parameters: * **Rechtszekerheid:** Dit verwijst naar de juridisch-technische vereisten van het rechtssysteem. * **Voorspelbaarheid:** Het adagium "Niemand wordt geacht de wet niet te kennen" benadrukt de verwachting dat burgers op de hoogte zijn van de geldende wetten. * **Vastheid:** Hoewel wetswijzigingen constant zijn, streeft men naar voorspelbaarheid in de toepassing van regels. * **Algemeenheid:** Het vinden van algemene principes kan bemoeilijkt worden door de gedetailleerdheid van regelgeving, maar een duidelijke structuur draagt bij aan rechtszekerheid. * **Onderlinge consistentie:** Regels dienen consistent te zijn en wijzigingen in de ene regel mogen geen onbedoelde gevolgen hebben voor andere regels. * **Rechtvaardigheid:** Dit principe is evolutief, maar kent een harde kern van fundamentele waarden die te allen tijde gerespecteerd dienen te worden. Wat als rechtvaardig wordt beschouwd, kan door de tijd heen veranderen. * **Doeltreffendheid:** Dit houdt in dat de middelen die ingezet worden, aangepast moeten zijn aan de gestelde doelstellingen. Een wet moet effectief bijdragen aan het realiseren van de bedoelingen van de wetgever. Er is een gebrek aan systematische wetsevaluatie door de overheid. ### 1.3 Handhaving van rechtsregels Rechtsregels worden gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag. De uitvoerende macht (via koninklijke besluiten) en de rechterlijke macht spelen hierin een cruciale rol. * **Initiatief tot handhaving:** * **Privaatrecht:** De burger moet zelf het initiatief nemen tot handhaving (bv. een vordering instellen). Het parket komt niet tussen, met uitzondering van alimentatiekwesties. * **Publiekrecht:** De overheid neemt het initiatief tot handhaving. ### 1.4 Bronnen van Belgisch privaatrecht De bronnen van het Belgische privaatrecht omvatten, volgens de nieuwe structuur van het Burgerlijk Wetboek (BW): * **Het nieuwe Burgerlijk Wetboek (BW):** Bevat de actuele en gecodificeerde regels. * **Het oude Burgerlijk Wetboek (oud BW):** Nog steeds relevant voor niet-gehercodificeerde delen. * **Bijzondere wetten:** Wetten die privaatrechtelijke regels bevatten die niet in het BW zijn opgenomen (bv. wetgeving over beroepen). * **De gewoonte:** Een regel die voortvloeit uit bestendig gebruik en waarvan het bindend karakter wordt ondersteund door algemene overtuiging. * **Algemene rechtsbeginselen:** Beginselen die niet altijd expliciet in de wet zijn uitgewerkt, maar wel een wettelijke basis krijgen via de rechtspraak. ### 1.5 Vervaging van klassieke onderscheiden De hedendaagse rechtsorde vertoont een vervaging van de klassieke onderscheiden tussen: * **Privaat- en publiekrecht:** Publiekrecht maakt steeds meer gebruik van privaatrechtelijke technieken, en regels worden vaker dwingend gemaakt. * **Materieel en formeel recht:** Ook dit onderscheid wordt minder scherp. ### 1.6 Rechtssubjecten Rechtssubjecten zijn entiteiten waaraan het recht rechten en plichten toekent. * **Natuurlijke personen:** Elk levend en levensvatbaar geboren mens. De juridische persoonlijkheid begint bij de levende en levensvatbare geboorte en eindigt bij de dood. Een verwekt kind geniet reeds bepaalde rechten, voorwaardelijk aan een levende geboorte. * **Rechtspersonen:** Abstracte juridische creaties die kunnen optreden in een procedure en titularis kunnen zijn van rechten en plichten. Ze hebben een eigen vermogen, afgescheiden van dat van hun leden. Rechtspersoonlijkheid wordt door de wet voorzien. ### 1.7 Rechtsfeiten en rechtshandelingen * **Rechtsfeit:** Een feit dat rechtsgevolgen met zich meebrengt en waarvoor rechtsregels moeten worden toegepast. Het overkomt de persoon (bv. geboorte, een verkeersongeval). * **Rechtshandeling:** Een menselijke wilsverklaring, afgelegd met de bedoeling rechtsgevolgen tot stand te brengen. De wil van het rechtssubject is cruciaal. Voorbeelden zijn het sluiten van een overeenkomst, het erkennen van een kind of het aangaan van een huwelijk. ### 1.8 Bekwaamheid van rechtssubjecten Bekwaamheid verwijst naar de mogelijkheid om rechten en plichten te hebben en uit te oefenen. * **Rechtsbekwaamheid (genotsbekwaamheid):** De bevoegdheid om titularis te zijn van rechten en plichten. Elk levensvatbaar mens is in beginsel rechtsbekwaam. * **Handelingsbekwaamheid:** De bevoegdheid om rechten en plichten zelfstandig uit te oefenen. Deze ontstaat in principe op 18-jarige leeftijd. * **Handelingsonbekwaamheid:** Kan algemeen (geen enkele bekwaamheid) of gedeeltelijk zijn. Minderjarigen en wettelijk onbekwaam verklaarde meerderjarigen zijn handelingsonbekwaam. * **Bescherming van onbekwamen:** Handelingsonbekwamen worden beschermd via vertegenwoordiging of bijstand. ### 1.9 Geldigheid van rechtshandelingen Rechtshandelingen vereisen als geldigheidsvoorwaarden: * **Handelingsbekwaamheid:** De partij moet bekwaam zijn om de rechtshandeling te stellen. * **Toestemming:** De wilsuiting moet vrij en bewust zijn en overeenstemmen met de werkelijke wil van de partij (wilsleer). De vertrouwensleer kan een correctie hierop vormen. * **Voorwerp:** Het object van de rechtshandeling moet bepaalbaar en geoorloofd zijn. * **Oorzaak:** De beweegreden voor de rechtshandeling moet geoorloofd zijn. * **Conformiteit met dwingende rechtsregels:** Een rechtshandeling mag niet strijdig zijn met dwingend recht of regels van openbare orde. ### 1.10 Nietigheid van rechtshandelingen Een nietige rechtshandeling is een rechtshandeling die niet aan de geldigheidsvereisten voldoet. * **Relatieve nietigheid:** Kan enkel worden ingeroepen door de beschermde partij (bv. bij handelingsonbekwaamheid of schending van dwingend recht). De nietigheid kan worden bevestigd. * **Absolute nietigheid:** Kan door elke belanghebbende worden ingeroepen (bv. bij strijdigheid met openbare orde). De nietigheid kan niet worden bevestigd. * **Gevolgen van nietigverklaring:** Werkt retroactief (ex tunc) en heeft tot gevolg dat de rechtshandeling geacht wordt nooit te hebben bestaan. ### 1.11 Tegenwerpelijkheid van rechtshandelingen Rechtshandelingen zijn in beginsel enkel tegenwerpelijk aan de partijen die ze hebben gesteld (relativiteit van de rechtshandelingen). Uitzonderingen hierop zijn onder meer het derdenbeding, de rechtstreekse vordering en de sterkmaking. Publiciteitsvoorschriften (zoals publicatie in het Belgisch Staatsblad of registratie in registers) zijn vaak vereist om rechtshandelingen aan derden tegenwerpelijk te maken. ### 1.12 Vertegenwoordiging bij rechtshandelingen Vertegenwoordiging is een juridische techniek waarbij een persoon (de vertegenwoordiger) bevoegd is om voor rekening van een ander (de vertegenwoordigde) rechtshandelingen te stellen. De vertegenwoordigingsbevoegdheid kan voortvloeien uit de wet (wettelijke vertegenwoordiging), een gerechtelijke beslissing of een rechtshandeling (volmacht). De rechtsgevolgen van een rechtshandeling die via vertegenwoordiging is gesteld, komen in principe toe aan de vertegenwoordigde. ### 1.13 Rechtsmisbruik Rechtsmisbruik doet zich voor wanneer een rechtssubject zijn recht uitoefent op een wijze die kennelijk de grenzen van de normale uitoefening van dat recht te buiten gaat, vaak met het oogmerk een ander te schaden of zonder eigen nut. De sanctie hiervoor is de matiging van het recht tot zijn normale rechtsuitoefening, onverminderd de vergoeding van de geleden schade. --- # Rechtssubjecten, bekwaamheid en rechtshandelingen Dit topic behandelt de aard van rechtssubjecten (natuurlijke en rechtspersonen), de verschillende vormen van bekwaamheid (rechts- en handelingsbekwaamheid) en de geldigheidsvereisten van rechtshandelingen, inclusief de begrippen wilsgebreken en vertegenwoordiging. ## 2. Rechtssubjecten, bekwaamheid en rechtshandelingen ### 2.1 Rechtssubjecten Rechtssubjecten zijn de dragers van rechten en plichten in het recht. Men onderscheidt hierin natuurlijke personen en rechtspersonen. #### 2.1.1 Natuurlijke personen Natuurlijke personen zijn alle levend en levensvatbaar geboren mensen. Zonder uitzondering genieten zij rechtsbekwaamheid. Andere levende wezens, zoals dieren, embryos en lijken, zijn geen rechtssubjecten, hoewel ze wel rechtsbescherming kunnen genieten. De juridische persoonlijkheid van een natuurlijk persoon begint bij de levende en levensvatbare geboorte. Het verwekte kind geniet reeds rechten, zij het voorwaardelijk, zoals het recht op erfenis of schenking, op voorwaarde dat het levend en wel geboren wordt. Dit wordt samengevat in het adagium "Infans conceptus pro jam nato habetur, quoties de commodis eius agitur" (het verwekte kind wordt beschouwd als reeds geboren telkens als dit in zijn belang is). Het einde van de juridische persoonlijkheid is de dood. Na het overlijden kunnen bepaalde aspecten van de juridische persoonlijkheid weliswaar behouden blijven, zoals auteursrechten. #### 2.1.2 Rechtspersonen Rechtspersonen zijn abstracte juridische creaties, zijnde groeperingen van rechtssubjecten of afgescheiden vermogens die titularis kunnen zijn van rechten en plichten. Ze dienen ter organisatie en structurering van samenwerkingsverbanden en kunnen optreden in het rechtsverkeer. Een rechtspersoon heeft een eigen vermogen dat afgescheiden is van de vermogens van de individuele groepsleden. Schuldeisers van individuele groepsleden kunnen zich in beginsel niet verhalen op het vermogen van de rechtspersoon. Rechtspersonen worden onderverdeeld in: * **Publiekrechtelijke rechtspersonen:** Opgericht door de overheid met het oog op publieke dienstverlening, zoals de staat, gemeenten en openbare instellingen. * **Privaatrechtelijke rechtspersonen:** Ontstaan uit privaat initiatief en zijn gericht op andere doelen dan de uitoefening van staatsgezag. Hieronder vallen: * **Vennootschappen:** Gericht op het maken van winst om deze uit te keren aan de deelnemers. Er zijn diverse vormen, zoals de Besloten Vennootschap (BV) en de Naamloze Vennootschap (NV), die zich onderscheiden door onder andere de beperking van aansprakelijkheid en de kapitaalvereisten. De enige vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid die winst nastreeft is de maatschap. * **Verenigingen:** Streven een belangeloos doel na. De Vereniging zonder Winstoogmerk (VZW) mag wel winst maken, maar deze mag niet worden uitgekeerd aan de leden. * **Stichtingen:** Vertegenwoordigen een afgescheiden vermogen dat wordt ingezet ter verwezenlijking van een bepaald belangeloos doel. Dit kan een Private Stichting (PS) of een Stichting van Openbaar Nut (SON) zijn. Rechtspersoonlijkheid kan enkel worden toegekend door de wetgever in de door de wet bepaalde gevallen. Het ontstaan van de rechtspersoonlijkheid gebeurt op de dag van neerlegging van een uittreksel uit de oprichtingsakte ter griffie van de ondernemingsrechtbank. Het einde ervan komt door ontbinding en vereffening. ### 2.2 Bekwaamheid Bekwaamheid is het vermogen om rechten en plichten te hebben en uit te oefenen. Men onderscheidt hierin rechtsbekwaamheid en handelingsbekwaamheid. #### 2.2.1 Rechtsbekwaamheid (genotsbekwaamheid) Rechtsbekwaamheid is de bevoegdheid om titularis te zijn van rechten en plichten. In principe is iedere natuurlijke persoon rechtsbekwaam vanaf de levende en levensvatbare geboorte. Ook rechtspersonen bezitten rechtsbekwaamheid, zij het met beperkingen die voortvloeien uit hun aard of doel (bv. geen politieke rechten). Uitzonderingen op de rechtsbekwaamheid van natuurlijke personen zijn onder andere vreemdelingen (voor bepaalde burgerlijke en politieke rechten) en specifiek voor bepaalde rechtsverhoudingen opgelegde onbekwaamheden (bv. huwelijksbeletselen). #### 2.2.2 Handelingsbekwaamheid Handelingsbekwaamheid is de bevoegdheid om de rechten en plichten waarvan men titularis is, zelfstandig uit te oefenen. * **Natuurlijke personen:** Handelingsbekwaamheid ontstaat op 18-jarige leeftijd. Vanaf dan is men in principe handelingsbekwaam voor alle handelingen van het burgerlijk leven. Beperkingen zijn er voor: * **Niet-ontvoogde minderjarigen:** Deze zijn algemeen handelingsonbekwaam en treden in het rechtsverkeer op via vertegenwoordiging (door hun wettelijke vertegenwoordigers). Dagdagelijkse handelingen kunnen wel, maar zijn soms vatbaar voor nietigverklaring indien benadeling wordt bewezen. * **Ontvoogde minderjarigen:** Kunnen zelf optreden, maar hebben bijstand nodig van een curator. Zonder deze bijstand zijn hun handelingen vatbaar voor nietigverklaring. * **Beschermde meerderjarigen:** Personen die gerechtelijk onbekwaam werden verklaard (bv. wegens dementie) worden gedeeltelijk handelingsonbekwaam verklaard. Zij kunnen weliswaar zelf optreden, maar enkel met bijstand van een bewindvoerder, of voor bepaalde rechtshandelingen met machtiging van de vrederechter. De zorgvolmacht is een buitengerechtelijke beschermingsmaatregel waarbij men zelf zijn belangen regelt voor het geval men handelingsonbekwaam wordt. * **Rechtspersonen:** Omdat rechtspersonen abstracte entiteiten zijn, treden zij op via hun organen (bestuurders, algemene vergadering) of via bijzondere lasthebbers. De handelingsbekwaamheid is hierdoor indirect en afhankelijk van de bevoegdheid van de natuurlijke personen die hen vertegenwoordigen. ### 2.3 Rechtshandelingen Een rechtshandeling is een wilsverklaring waarbij een of meer personen de bedoeling hebben om rechtsgevolgen te doen ontstaan. Ze onderscheiden zich van rechtsfeiten, die weliswaar rechtsgevolgen hebben, maar niet voortkomen uit een menselijke wilsverklaring met de bedoeling deze rechtsgevolgen teweeg te brengen. #### 2.3.1 Geldigheidsvereisten van rechtshandelingen Voor de geldigheid van een rechtshandeling zijn, naast de specifieke vereisten voor bepaalde rechtshandelingen (bv. huwelijk), in het algemeen de volgende voorwaarden vereist: 1. **Handelingsbekwaamheid:** De handelingsbekwaamheid van de partijen is een voorwaarde voor de geldigheid. 2. **Vrije en bewuste toestemming (wil):** De rechtshandeling moet beantwoorden aan de werkelijke wil van degene die haar stelt. * **Wilsleer:** De werkelijke wil van de partijen is doorslaggevend. Materiële vergissingen die leiden tot een discrepantie tussen de werkelijke en verklaarde wil zijn nietigheidsgronden, tenzij de dwaling verschoonbaar is en betrekking heeft op een essentieel element van de rechtshandeling. * **Vertrouwensleer (schijnleer):** Correctie op de wilsleer, waarbij een schijnbaar gewekte wil kan worden aanvaard indien de wederpartij te goeder trouw mocht vertrouwen op die schijn. Dit is met name relevant bij schijnvertegenwoordiging. * **Wilsgebreken:** Indien de wil gebrekkig werd gevormd door dwaling, bedrog, geweld of misbruik van omstandigheden, kan de rechtshandeling nietig worden verklaard. 3. **Een bepaald en geoorloofd voorwerp:** De inhoud van de rechtshandeling moet bepaald of bepaalbaar, geoorloofd en niet strijdig met de openbare orde of dwingende wetsbepalingen zijn. 4. **Een geoorloofde oorzaak:** De beweegredenen die tot de rechtshandeling hebben geleid, moeten geoorloofd zijn. 5. **Conformiteit met dwingende rechtsregels:** De rechtshandeling mag niet in strijd zijn met dwingend recht. #### 2.3.2 Nietigheid van rechtshandelingen Indien niet aan de geldigheidsvereisten is voldaan, is de rechtshandeling in beginsel nietig. De nietigheid kan relatief (enkel in te roepen door de beschermde partij) of absoluut (in te roepen door elke belanghebbende en ambtshalve door de rechter) zijn, afhankelijk van de aard van de geschonden rechtsregel. De nietigheid werkt in beginsel *ex tunc* (met terugwerkende kracht). Voor handelingsonbekwamen geldt vaak een gunstregeling waarbij teruggave enkel verschuldigd is voor zover zij voordeel hebben gehaald uit de rechtshandeling. #### 2.3.3 Vertegenwoordiging Vertegenwoordiging is de situatie waarbij een persoon (de vertegenwoordiger) bevoegd is om voor rekening van een ander (de vertegenwoordigde) een rechtshandeling met een derde te verrichten. De rechtsgevolgen van de rechtshandeling binden dan de vertegenwoordigde. De bevoegdheid tot vertegenwoordiging kan gebaseerd zijn op de wet (wettelijke vertegenwoordiging, bv. door ouders voor minderjarigen), een gerechtelijke beslissing (gerechtelijke vertegenwoordiging) of een rechtshandeling (conventionele vertegenwoordiging, bv. lastgeving). ### 2.4 De uitoefening van subjectieve rechten Subjectieve rechten zijn juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden die een rechtssubject kan uitoefenen om zijn doelstellingen te verwezenlijken. Ze kunnen worden ingedeeld in politieke en burgerlijke rechten, en patrimoniale (op geld waardeerbare) en extrapatrimoniale (niet op geld waardeerbare) rechten. * **Patrimoniale rechten:** Omvatten zakelijke rechten (onmiddellijke heerschappij over een goed, zoals eigendom, vruchtgebruik, erfdienstbaarheid, hypotheek) en vorderingsrechten (recht op een prestatie van een ander, bv. uit een contract). * **Extrapatrimoniale rechten:** Betreffen niet-economische belangen, zoals persoonlijkheidsrechten (recht op naam, privacy) en familierechten (recht op huwelijk, erkenning kind). De uitoefening van subjectieve rechten is niet onbeperkt. Beperkingen kunnen voortvloeien uit de wet, de algemene zorgvuldigheidsnorm en de leer van rechtsmisbruik. Rechtsmisbruik doet zich voor wanneer een recht op een kennelijk onredelijke wijze wordt uitgeoefend, met het opzet een ander te schaden of waarbij de voordelen voor de titularis verwaarloosbaar zijn in verhouding tot de nadelen voor de wederpartij. De sanctie hiervoor is matiging van het recht tot zijn normale uitoefening, onverminderd eventueel herstel van de veroorzaakte schade. --- # Aansprakelijkheid en rechtsmisbruik Dit deel van de studiehandleiding behandelt de verschillende regimes van aansprakelijkheid en het principe van rechtsmisbruik, inclusief de bijbehorende sancties. ## 3. Aansprakelijkheid en rechtsmisbruik Het aansprakelijkheidsrecht regelt in welke gevallen geleden schade moet worden vergoed en wie tot schadeloosstelling dient over te gaan. De traditionele visie onderscheidt enkelvoudige en samengestelde aansprakelijkheid, terwijl de recentere visie focust op schuldaansprakelijkheid en objectieve aansprakelijkheid. Sinds 1 januari 2025 is het nieuwe Burgerlijk Wetboek, Boek 6 "Buitencontractuele aansprakelijkheid", van kracht, dat het pretoriaanse recht codificeert en moderniseert. ### 3.1 Soorten aansprakelijkheid Er is een onderscheid te maken tussen verschillende soorten aansprakelijkheid: #### 3.1.1 Strafrechtelijke versus burgerrechtelijke aansprakelijkheid * **Strafrechtelijke aansprakelijkheid:** Ontstaat bij overtreding van een norm waarop een strafsanctie staat, ongeacht het opzet of de oorzaakte schade. Het beoogt de bestraffing van de dader en de bescherming van de maatschappij. * **Burgerrechtelijke aansprakelijkheid:** Verwijst naar de plicht tot herstel van schade die aan een andere burger werd berokkend. Vereist steeds schade en een causaal verband tussen de fout en de schade. Beide kunnen samenlopen wanneer een strafbaar feit ook schade veroorzaakt. #### 3.1.2 Contractuele versus buitencontractuele aansprakelijkheid * **Contractuele aansprakelijkheid:** Ontstaat wanneer een contractspartij een contractuele verbintenis niet correct uitvoert (wanprestatie). * **Buitencontractuele aansprakelijkheid:** Ontstaat bij schade die niet het gevolg is van een contractuele wanprestatie, maar van een foutieve gedraging die een algemene gedragsnorm schendt. * **Samenloop:** Een foutieve gedraging kan zowel een contractuele wanprestatie als een buitencontractuele fout uitmaken. Onder het oude recht was samenloop tussen contractspartijen verboden, tenzij de fout en schade vreemd waren aan de contractuele uitvoering. Het nieuwe Boek 6 BW heft dit samenloopverbod op, met een keuzerecht voor de benadeelde, tenzij de wet of het contract anders bepaalt. De medecontractant kan echter verweermiddelen uit het contract inroepen, zoals exoneratieclausules of bijzondere verjaringsregels, tenzij de schade het gevolg is van een aantasting van de fysieke of psychische integriteit of een opzettelijk begane fout. #### 3.1.3 Enkelvoudige versus samengestelde aansprakelijkheid * **Enkelvoudige aansprakelijkheid:** Betreft de aansprakelijkheid voor eigen daad. De fout kan bestaan in een overtreding van een wettelijke of reglementaire bepaling, of van de zorgvuldigheidsnorm ("goede huisvader"). * **Samengestelde aansprakelijkheid:** Betreft de aansprakelijkheid voor andermans daad (ouders voor kinderen, aanstellers voor aangestelden, etc.), zaken of dieren. Het nieuwe Boek 6 BW regelt dit uitgebreid in artikelen 6.12 tot 6.15. #### 3.1.4 Schuldaansprakelijkheid versus objectieve aansprakelijkheid * **Schuldaansprakelijkheid:** Vereist een fout, toerekeningsvatbaarheid en een causaal verband tussen de fout en de schade. De fout kan bestaan uit de schending van een wettelijke gedragsnorm of de zorgvuldigheidsnorm. De toerekeningsvatbaarheid is gecompenseerd door gronden van uitsluiting van aansprakelijkheid. * **Objectieve (foutloze) aansprakelijkheid:** Verplicht tot schadevergoeding zonder dat er een fout van de aansprakelijke moet worden bewezen. Dit omvat aansprakelijkheid voor: * **Eigen (niet-on)rechtmatige daden:** Bijvoorbeeld schade veroorzaakt door onteigening of bovenmatige burenhinder. * **Zaken en dieren:** De bewaarder van een gebrekkige zaak (art. 6.16 BW) of een dier (art. 6.17 BW) is foutloos aansprakelijk voor de schade die hierdoor wordt veroorzaakt. * **Andermans daad:** Bijvoorbeeld de foutloze aansprakelijkheid van aanstellers voor hun aangestelden (art. 6.14 BW) en rechtspersonen voor hun bestuursorganen (art. 6.15 BW). ### 3.2 Grondslagen van buitencontractuele aansprakelijkheid De aansprakelijkheid kan gebaseerd zijn op: * **Aansprakelijkheid voor eigen daad:** Vereist een fout (schending wettelijke norm of zorgvuldigheidsnorm). Gronden van uitsluiting van aansprakelijkheid (overmacht, wettige verdediging, etc.) zijn mogelijk. De toerekeningsvatbaarheid van de dader is relevant, hoewel het nieuwe BW dit anders regelt voor minderjarigen en geestesgestoorden. * **Aansprakelijkheid voor andermans daad:** * **Minderjarigen:** Minderjarigen jonger dan 12 jaar zijn niet aansprakelijk (art. 6.9 BW), zij die ouder zijn dan 12 jaar wel, maar de rechter kan de schadeloosstelling naar billijkheid beperken of uitsluiten, rekening houdend met de economische toestand en verzekeringsdekking (art. 6.10 BW). Ouders zijn foutloos aansprakelijk voor minderjarigen jonger dan 16 jaar, en schuldaansprakelijk met een weerlegbaar vermoeden van fout voor hen van 16 jaar of ouder (art. 6.12 BW). * **Personen belast met toezicht:** Personen met globaal en duurzaam toezicht, en onderwijsinstellingen, zijn aansprakelijk met een weerlegbaar vermoeden van fout voor schade veroorzaakt door de personen onder hun toezicht (art. 6.13 BW). * **Aanstellers:** Zijn foutloos aansprakelijk voor schade veroorzaakt door hun aangestelden tijdens de uitoefening van hun functie (art. 6.14 BW). * **Rechtspersonen:** Zijn foutloos aansprakelijk voor schade veroorzaakt door hun bestuursorganen of leden (art. 6.15 BW). * **Aansprakelijkheid voor zaken en dieren:** De bewaarder van een gebrekkige zaak (art. 6.16 BW) of een dier (art. 6.17 BW) is foutloos aansprakelijk voor de door deze veroorzaakte schade. ### 3.3 Oorzakelijk verband Tussen de fout en de schade moet een oorzakelijk verband bestaan. België hanteert de **equivalentieleer** (conditio sine qua non-benadering), waarbij een fout een oorzaak is indien de schade zich zonder die fout niet zou hebben voorgedaan. Correcties hierop zijn de feitelijke causaliteit (indien een ander feit ook voldoende is) en de juridische causaliteit (wanneer het verband met de schade kennelijk onredelijk is). ### 3.4 Samenloop van oorzaken * **Pluraliteit van daders:** Indien meerdere personen aansprakelijk zijn voor eenzelfde schade, zijn zij in solidum aansprakelijk tegenover het slachtoffer. Het slachtoffer kan de gehele schade op één dader verhalen, die vervolgens regres kan uitoefenen op de mededaders. * **Fout van het slachtoffer:** Indien de benadeelde zelf aansprakelijk is voor de schade (vanaf 12 jaar), wordt zijn recht op schadeloosstelling verminderd in de mate waarin zijn fout heeft bijgedragen tot het ontstaan van de schade (art. 6.20 BW). Bij fouten met opzet tot schade is geen recht op schadeloosstelling voor de benadeelde indien deze de fout zelf beging. ### 3.5 Schade Schade wordt gedefinieerd als de economische en niet-economische gevolgen van de aantasting van een juridisch beschermd persoonlijk belang (art. 6.24 BW). De schade moet zeker zijn en kan patrimoniaal (economisch) of extrapatrimoniaal (niet-economisch, zoals pijn en leed) zijn. Schade bij terugslag (rechtstreekse schade door een eerdere aantasting van een derde) is ook vergoedbaar. ### 3.6 Gevolgen van buitencontractuele aansprakelijkheid De aansprakelijke is gehouden tot integrale schadeloosstelling, die de benadeelde in de toestand moet plaatsen waarin hij zich zonder het schadeverwekkende feit zou hebben bevonden. Dit kan gebeuren door herstel in natura of door een schadevergoeding in geld. ### 3.7 Rechtsmisbruik Rechtsmisbruik treedt op wanneer een titularis van een subjectief recht zijn recht uitoefent op een wijze die kennelijk de grenzen te buiten gaat van de normale uitoefening van dat recht door een voorzichtig en redelijk persoon, en dit zonder eigen nut maar met de bedoeling een ander te schaden. * **Ontwikkeling:** Traditioneel werd rechtsmisbruik gesanctioneerd wanneer een recht werd uitgeoefend zonder eigen belang met het opzet een ander te schaden, wanneer een keuze werd gemaakt voor de meest nadelige wijze van rechtsuitoefening, of wanneer er een kennelijke wanverhouding bestond tussen het voordeel voor de titularis en de schade voor de wederpartij. Het Hof van Cassatie aanvaardt een marginale toetsing van de zorgvuldigheid. * **Wettelijke omschrijving:** Niemand mag misbruik maken van zijn recht (art. 1.10 BW). * **Sanctie:** De sanctie is de matiging van het recht tot zijn normale rechtsuitoefening, onverminderd het herstel van de door het misbruik veroorzaakte schade. Het recht blijft bestaan en de overeenkomst blijft geldig. De rechter kan het recht beperken, opschorten of bevelen dat het anders wordt uitgeoefend. --- # Subjectieve rechten en hun uitoefening Hier is een gedetailleerde en uitgebreide samenvatting van het onderwerp "Subjectieve rechten en hun uitoefening", opgesteld als een examen-klaar studieboekdeel. ## 4. Subjectieve rechten en hun uitoefening Subjectieve rechten zijn de juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden die een rechtssubject op bepaalde zaken of jegens bepaalde personen kan uitoefenen om zijn doelstellingen te verwezenlijken. ### 4.1 Begrip en nut van subjectieve rechten Een subjectief recht is een personalistisch element in het recht, dat de autonomie en vrijheid tot zelfbeschikking van de burger erkent. Het biedt praktische betekenis bij de bevoegdheidsverdeling onder de rechtbanken: geschillen over subjectieve rechten vallen onder de bevoegdheid van de gewone rechter, niet de administratieve rechtscolleges, tenzij de eiser een subjectief recht beschermt tegen een administratieve beslissing. ### 4.2 Indeling van de subjectieve rechten Subjectieve rechten kunnen worden ingedeeld op basis van hun object, alsook hun aard (patrimoniaal of extrapatrimoniaal). #### 4.2.1 Indeling volgens het rechtsobject * **Politieke rechten:** Rechten en bevoegdheden die de burger heeft om deel te nemen aan de uitoefening van het staatsgezag, zoals het kiesrecht. * **Burgerlijke rechten:** Aanspraken en bevoegdheden die men heeft met het oog op private rechtsbetrekkingen. #### 4.2.2 Indeling volgens aard: Patrimoniale en extrapatrimoniale rechten Patrimoniale rechten zijn op geld waardeerbaar en kunnen zowel worden uitgeoefend als erover worden beschikt. Extrapatrimoniale rechten zijn niet op geld waardeerbaar, zijn in beginsel onvervreemdbaar en beperken de beschikking van de titularis. ##### 4.2.2.1 Patrimoniale rechten Het patrimonium omvat alle bestaande en toekomstige goederen en verbintenissen van een rechtssubject. Goederen zijn alle voorwerpen die vatbaar zijn voor toe-eigening, inclusief vermogensrechten. Deze kunnen lichamelijk (zintuiglijk waarneembaar) of onlichamelijk (op geld waardeerbare rechten) zijn. * **Zakelijke rechten:** Deze verlenen een onmiddellijke heerschappij over een goed zonder tussenkomst van een andere persoon. Ze vormen een gesloten systeem (numerus clausus) en omvatten: * **Eigendomsrecht:** Het meest omvattende zakelijke recht, dat rechten op bewaring, gebruik, genot, beheer en beschikking verleent, met wettelijke en contractuele beperkingen. * **Bezit:** De feitelijke macht over een goed met de intentie er eigenaar van te zijn. Het heeft bewijs-, beschermings- en verkrijgende functies. Bezit te goeder trouw wordt wettelijk vermoed eigendom te zijn en leidt tot eigendomsverkrijging na 10 jaar (te kwader trouw na 30 jaar), tenzij de ware eigenaar zijn recht betwist. * **Detentie:** De feitelijke macht over een goed zonder de intentie eigenaar te worden (bv. huurder, voogd). * **Mede-eigendom:** Wanneer meerdere personen titularis zijn van het eigendomsrecht op hetzelfde goed. Dit kan toevallig (erfenis), vrijwillig (aankoop) of gedwongen (appartementen, gemeenschappelijke delen) ontstaan. * **Zakelijke gebruiksrechten:** * **Vruchtgebruik:** Het tijdelijke recht op gebruik en genot van een goed, met verplichting tot teruggave in de oorspronkelijke staat. Het splitst de volle eigendom op in blote eigendom en vruchtgebruik. * **Erfdienstbaarheid:** Een last op een onroerend goed (lijdend erf) tot gebruik en nut van een ander onroerend goed (heersend erf). Kan wettelijk zijn (waterafvloeiing, afstanden) of door menselijk handelen ontstaan (wegrecht, recht van waterput). * **Erfpacht:** Verleent het volle gebruik en genot van een andermans onroerend goed, met mogelijkheid tot bestemmingswijziging, voor een minimale duur van 15 jaar en maximaal 99 jaar, hernieuwbaar. * **Opstalrecht:** Verleent het eigendomsrecht op bouwwerken of beplantingen op, boven of onder andermans grond. De opstalhouder verkrijgt door het recht van natrekking het eigendom van de opstallen. * **Zakelijke zekerheden:** Een bepaald goed dient als waarborg voor de terugbetaling van een schuld. De schuldeiser met zekerheid wordt bij voorrang betaald. Dit doorbreekt de paritas creditorum (gelijke behandeling van schuldeisers). * **Voorrecht:** Een recht dat uit hoofde van de aard van de schuldvordering voorrang verleent, gebaseerd op de wet en kan betrekking hebben op alle goederen of specifieke goederen. * **Hypotheek:** Een recht op een onroerend goed als zekerheid, dat de goederen volgt en tegenwerpelijk wordt na inschrijving op het bevoegde kantoor van de Administratie van de Patrimoniumdocumentatie (AAPD). * **Pandrecht:** Een recht op roerende goederen (lichamelijk of onlichamelijk) of onroerende goederen door bestemming (met uitzondering van schepen), dat geregistreerd wordt in het Nationaal Pandregister voor tegenwerpelijkheid. * **Eigendomsvoorbehoud:** Een beding dat de eigendomsoverdracht opschort tot volledige betaling van de prijs. Vereist schriftelijke registratie bij levering, indien de goederen onroerend door incorporatie zijn geworden. * **Retentierecht:** Het recht om de teruggave van een goed op te schorten zolang de schuldvordering die verband houdt met dat goed niet voldaan is. * **Vorderingsrechten:** Rechten die recht geven op de prestatie van een andere persoon (doen, laten, geven). Ze vormen het voorwerp van het verbintenissenrecht. * **Zakelijke rechten vs. Vorderingsrechten:** Zakelijke rechten gelden erga omnes (tegen eenieder) en hebben een directe heerschappij, terwijl vorderingsrechten inter partes (tussen partijen) gelden en een rechtsband scheppen. Beide zijn echter tegenwerpelijk aan derden, die de uitoefening ervan moeten respecteren. * **Intellectuele rechten:** Verlenen een tijdelijk en exclusief exploitatierecht op creaties van de menselijke geest, zoals auteursrecht, octrooien, merken, tekeningen en modellen. ##### 4.2.2.2 Extrapatrimoniale rechten Deze rechten hebben betrekking op niet in geld waardeerbare belangen en zijn onvervreemdbaar. * **Persoonlijkheidsrechten:** Rechten met betrekking tot de fysieke, psychische en morele integriteit, naam, afbeelding, privacy, etc. * **Familierechten:** Rechten in verband met het familieverband, zoals het recht op huwelijk, echtscheiding, erkenning van een kind, of het aangaan van een wettelijke samenwoning. ### 4.3 Bekwaamheid van rechtssubjecten Bekwaamheid is de juridische mogelijkheid om rechten en plichten te hebben (rechtsbekwaamheid/genotsbekwaamheid) of om deze zelfstandig uit te oefenen (handelingsbekwaamheid). #### 4.3.1 Bekwaamheid van natuurlijke personen * **Rechtsbekwaamheid:** Ontstaat bij de levende en levensvatbare geboorte. Geldt in principe voor alle Belgen, met uitzonderingen voor vreemdelingen (beperkt tot burgerlijke rechten, niet politieke) en zwaar strafrechtelijk veroordeelden (ontzetting uit burgerlijke rechten). * **Handelingsbekwaamheid:** Ontstaat op 18-jarige leeftijd. * **Algemene handelingsonbekwaamheid:** Geldt voor niet-ontvoogde minderjarigen en voor meerderjarigen die rechterlijk onbekwaam zijn verklaard. Zij treden op via vertegenwoordiging. * **Gedeeltelijke handelingsonbekwaamheid:** Geldt voor ontvoogde minderjarigen en beschermde meerderjarigen (die zelfstandig kunnen optreden, maar met bijstand). * **Beschermingsmaatregelen:** Zorgvolmacht (buitengerechtelijk) of bewindvoering door een vrederechter (gerechtelijk). * **Sancties bij miskenning:** * **Relatieve nietigheid:** Bij schending van regels inzake handelingsbekwaamheid of dwingend recht. Kan enkel ingeroepen worden door de beschermde persoon. * **Absolute nietigheid:** Bij schending van regels van openbare orde. Kan door elke belanghebbende worden ingeroepen. * **Nietigheid rechtens:** Rechtshandelingen gesteld door onbekwamen, die een rechterlijke machtiging vereisen, zijn van rechtswege nietig indien de machtiging ontbreekt. * **Nietigheid wegens benadeling:** Rechtshandelingen gesteld door onbekwamen die niet rechtens nietig zijn, kunnen nietig verklaard worden indien bewezen wordt dat ze nadelig waren voor de onbekwame. * **Bekwaamheid en openbare orde:** Regels inzake de staat en bekwaamheid raken de openbare orde. Onbekwaamheden moeten een wettelijke basis hebben. #### 4.3.2 Bekwaamheid van rechtspersonen * **Genotsbekwaamheid:** Gelijke rechtsbekwaamheid als natuurlijke personen, behoudens beperkingen die voortvloeien uit de aard van de rechtspersoon (bv. geen politieke rechten) en het specialiteitsbeginsel (handelen binnen het statutaire doel). * **Handelingsbekwaamheid:** Wordt uitgeoefend via organen van de rechtspersoon of bijzondere lasthebbers. ### 4.4 Geldigheid en nietigheid van rechtshandelingen Een rechtshandeling is geldig indien voldaan is aan de geldigheidsvereisten: handelingsbekwaamheid, vrije en bewuste toestemming (geen wilsgebreken zoals dwaling, bedrog, geweld, misbruik van omstandigheden), een bepaald en geoorloofd voorwerp, en een geoorloofde oorzaak. * **Geldigheidsvereisten:** Handelingsbekwaamheid, wilsovereenstemming (wilsleer en vertrouwensleer), bepaalbaar en geoorloofd voorwerp, en geoorloofde oorzaak. * **Nietigheid:** Een rechtshandeling die niet aan de geldigheidsvereisten voldoet, is nietig. * **Relatieve nietigheid:** Bij schending van dwingend recht of bescherming van een particulier belang. Kan enkel door de beschermde partij worden ingeroepen. * **Absolute nietigheid:** Bij schending van openbare orde. Kan door elke belanghebbende worden ingeroepen. * **Gevolgen van nietigverklaring:** Werkt ex tunc (retroactief) en ex nunc. Gevolgen worden zoveel mogelijk ongedaan gemaakt. Voor handelingsonbekwamen geldt een gunstregeling waarbij enkel voordeel aan de onbekwame teruggevorderd kan worden. * **Rechtsmisbruik:** De uitoefening van een recht op een wijze die kennelijk de grenzen van de normale rechtsuitoefening te buiten gaat, bv. zonder eigen belang om een ander te schaden, of door een disproportionele uitoefening. De sanctie is de matiging van het recht tot zijn normale proporties, onverminderd schadeherstel. ### 4.5 Tegenwerpelijkheid van rechtshandelingen Principiële relativiteit: rechtshandelingen binden enkel de partijen. * **Uitzonderingen:** Derdenbeding, rechtstreekse vordering, sterkmaking. * **Tegenwerpelijkheid aan derden:** Het bestaan van de rechtshandeling moet aan derden kenbaar gemaakt worden via publiciteitsvoorschriften (Belgisch Staatsblad, registers). ### 4.6 Vertegenwoordiging bij rechtshandelingen Vertegenwoordiging staat toe dat een persoon (vertegenwoordiger) voor rekening van een ander (vertegenwoordigde) rechtshandelingen stelt. * **Onmiddellijke vertegenwoordiging:** Vertegenwoordiger treedt op in naam en voor rekening van de vertegenwoordigde. Rechtsgevolgen tussen vertegenwoordigde en derde. * **Middellijke vertegenwoordiging:** Vertegenwoordiger treedt op in eigen naam, maar voor rekening van de vertegenwoordigde. Rechtsgevolgen tussen vertegenwoordiger en derde. * **Grondslagen van vertegenwoordigingsbevoegdheid:** De wet (wettelijke vertegenwoordiging, bv. ouders voor minderjarigen), een rechtshandeling (volmacht, lastgeving) of een rechterlijke beslissing. * **Toerekening van rechtsgevolgen:** Binnen de perken van de bevoegdheid treden de rechtsgevolgen in tussen de vertegenwoordigde en de derde (onmiddellijke vertegenwoordiging). Bij bevoegdheidsoverschrijding is de vertegenwoordigde niet gebonden, tenzij hij bekrachtigt of de schijn van bevoegdheid aan hem te rekenen is. * **Belangenconflicten:** Een vertegenwoordiger mag niet optreden als tegenpartij van de vertegenwoordigde. Dergelijke rechtshandelingen zijn nietig, tenzij de vertegenwoordigde uitdrukkelijk instemt. ### 4.7 Aansprakelijkheid Het aansprakelijkheidsrecht regelt de verplichting tot vergoeding van toegebrachte schade. * **Soorten aansprakelijkheid:** * **Strafrechtelijke vs. Burgerrechtelijke aansprakelijkheid:** Strafrechtelijk voor schending van normen met strafsanctie; burgerrechtelijk voor herstel van toegebrachte schade. Beide kunnen samenlopen. * **Contractuele vs. Buitencontractuele aansprakelijkheid:** Contractueel bij schending van een overeenkomst; buitencontractueel bij schending van een algemene gedragsnorm. Het samenloopverbod is afgeschaft in het nieuwe Boek 6 BW, wat een keuzerecht tussen beide regimes geeft, tenzij specifieke contractuele afwijkingen of wettelijke bepalingen anders voorschrijven. * **Enkelvoudige vs. Samengestelde aansprakelijkheid:** Aansprakelijkheid voor eigen daad vs. aansprakelijkheid voor andermans daad (ouders voor kinderen, aanstellers voor aangestelden, onderwijsinstellingen voor leerlingen). * **Schuldaansprakelijkheid vs. Objectieve aansprakelijkheid:** Schuldaansprakelijkheid vereist een fout en toerekeningsvatbaarheid. Objectieve aansprakelijkheid (foutloze aansprakelijkheid) is aansprakelijkheid zonder fout, bv. voor gebrekkige zaken, dieren, of bepaalde activiteiten. * **Grondslagen van buitencontractuele aansprakelijkheid:** * **Aansprakelijkheid voor eigen daad:** Fout (schending van wettelijke norm of zorgvuldigheidsnorm). * **Aansprakelijkheid voor andermans daad:** Titularissen van gezag over minderjarigen, personen belast met toezicht, aanstellers, rechtspersonen voor hun organen/personeel. * **Aansprakelijkheid voor zaken en dieren:** Aansprakelijkheid van de bewaarder voor gebrekkige zaken en dieren. * **Oorzakelijk verband:** Tussen de fout en de schade moet een causaal verband bestaan (equivalentieleer: de fout was een noodzakelijke voorwaarde voor de schade). Correcties zoals feitelijke causaliteit en juridische causaliteit (kennelijke onredelijkheid) worden toegepast. * **Schade:** De economische en niet-economische gevolgen van de aantasting van een juridisch beschermd persoonlijk belang. Enkel zekere schade is vergoedbaar. Dit omvat patrimoniale (verliezen, kosten) en extrapatrimoniale schade (pijn, leed). Schade bij terugslag (door affectieband) is ook vergoedbaar. * **Gevolgen van aansprakelijkheid:** Verplichting tot integrale schadeloosstelling (herstel in natura of financiële compensatie) om de benadeelde in de toestand te plaatsen alsof de schade niet was gebeurd. ### 4.8 Rechtsmisbruik Rechtsmisbruik is de uitoefening van een subjectief recht op een wijze die kennelijk de grenzen van de normale rechtsuitoefening te buiten gaat. De sanctie is de matiging van het recht tot zijn normale proporties, onverminderd schadeherstel. Het recht blijft bestaan, maar de uitoefening wordt beperkt of aangepast. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Algemene rechtsleer | Onderdeel van de rechtstheorie dat zich bezighoudt met de fundamentele vragen over wat recht is, wat de doelen en functies ervan zijn, en hoe recht wordt toegepast en geïnterpreteerd. | | Rechtsvinding | Het proces van het uitleggen en toepassen van rechtsregels, waarbij interpretatie van rechtsregels centraal staat om tot een concrete oplossing te komen. | | Gedragsregels | Regels die bepalen hoe personen zich in de maatschappij moeten gedragen, zowel door bevelen als door verboden, variërend in intensiteit en toepassingsgebied. | | Dwingend recht | Rechtsregels waarvan partijen niet mogen afwijken, ook niet bij overeenkomst, omdat ze fundamentele belangen beschermen. | | Aanvullend recht | Rechtsregels die slechts gelden wanneer partijen zelf geen regeling hebben getroffen, en waarvan wel mag worden afgeweken. | | Rechtszekerheid | Een fundamenteel principe van het recht dat zorgt voor voorspelbaarheid, vastheid en algemeenheid van de rechtsregels, zodat burgers weten waar ze aan toe zijn. | | Rechtvaardigheid | De mate waarin het recht de samenleving op een billijke en ethisch verantwoorde manier ordent, rekening houdend met evoluerende maatschappelijke waarden. | | Doeltreffendheid | De mate waarin de middelen (rechtsregels) aangepast zijn aan de doelstellingen die ermee beoogd worden, en of deze doelstellingen daadwerkelijk worden gerealiseerd. | | Maatschappelijk gezag | Het recht dat wordt opgelegd en gehandhaafd door de maatschappij via haar instellingen, zoals de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. | | Objectief recht | Het geheel van rechtsregels dat op een bepaald moment in een bepaalde maatschappij geldt en de gedragingen van individuen reguleert. | | Subjectief recht | Juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden die een rechtssubject kan uitoefenen ten aanzien van bepaalde zaken of personen om zijn persoonlijke doelstellingen te realiseren. | | Privaatrecht | Het rechtsgebied dat de horizontale verhoudingen tussen burgers onderling regelt, inclusief personenrecht, familierecht, erfrecht en goederenrecht. | | Publiekrecht | Het rechtsgebied dat de verticale verhoudingen tussen de overheid en de burger regelt, waarbij de overheid hiërarchisch hoger staat. | | Materieel recht | De inhoudelijke regels van het recht, die bepalen welke rechten en plichten burgers hebben. | | Formeel recht (procesrecht) | De regels die bepalen hoe het materieel recht wordt toegepast en gehandhaafd, inclusief de procedures en de rol van de rechterlijke macht. | | Rechtsfeit | Een feit waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt, ongeacht de intentie van de persoon bij wie het feit zich voordoet (bv. geboorte, overlijden). | | Rechtshandeling | Een menselijke wilsverklaring die door het recht wordt erkend en waarmee rechtsgevolgen tot stand worden gebracht, zoals een overeenkomst of testament. | | Persoonlijkheid (juridische) | Het geheel van rechten en plichten die een rechtssubject kan dragen, bepaald door zijn staat en bekwaamheid. | | Staat van de persoon | Het geheel van hoedanigheden van een persoon dat zijn rechtspositie in de maatschappij en familie bepaalt, zoals nationaliteit en familierelaties. | | Bekwaamheid (juridische) | De juridische mogelijkheid om titularis te zijn van rechten en plichten (rechtsbekwaamheid) en om deze zelfstandig uit te oefenen (handelingsbekwaamheid). | | Handelingsbekwaamheid | De bevoegdheid om rechten en plichten zelfstandig uit te oefenen, die in de regel ontstaat bij het bereiken van de meerderjarigheid. | | Rechtspersoon | Een abstracte juridische creatie, zijnde een groep mensen of een afgescheiden vermogen, die titularis kan zijn van rechten en plichten en die zelfstandig kan optreden in het rechtsverkeer. | | Specialiteitsbeginsel | Het principe dat een rechtspersoon enkel rechten kan uitoefenen en verbintenissen kan aangaan die binnen haar statutair of wettelijk doel vallen. | | Rechtsmisbruik | De uitoefening van een subjectief recht op een wijze die kennelijk de grenzen van de normale rechtsuitoefening te buiten gaat en een ander nadeel berokkent, zonder eigen belang. | | Subjectief recht | Juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden die een rechtssubject op bepaalde zaken of jegens bepaalde personen kan uitoefenen om zijn doelstellingen te verwezenlijken. | | Patrimoniale rechten | Subjectieve rechten die op geld waardeerbaar zijn en die kunnen worden overgedragen of vervreemd, zoals eigendomsrechten en vorderingsrechten. | | Extrapatrimoniale rechten | Subjectieve rechten die niet op geld waardeerbaar zijn en die betrekking hebben op persoonlijke of morele belangen, zoals persoonlijkheidsrechten en familierechten. | | Zakelijk recht | Een recht dat een onmiddellijke heerschappij geeft over een bepaald goed, dat tegenover eenieder kan worden ingeroepen (erga omnes) en dat wettelijk is erkend (numerus clausus). | | Vorderingsrecht | Een recht dat aanspraak geeft op een bepaalde prestatie van een andere persoon (doen, laten of geven), dat enkel tussen partijen geldt (inter partes) en dat het voorwerp uitmaakt van het verbintenissenrecht. | | Intellectueel recht | Een recht dat tijdelijke en exclusieve exploitatierechten verleent op een originele of nieuwe creatie van de menselijke geest, zoals auteursrecht of octrooi. | | Aansprakelijkheid | De plicht om de schade te vergoeden die men aan een ander heeft veroorzaakt, hetzij door een foutieve gedraging (schuldaansprakelijkheid), hetzij louter op grond van bepaalde wetten (objectieve aansprakelijkheid). | | Schuldaansprakelijkheid | Aansprakelijkheid gebaseerd op een foutieve gedraging die aan de dader kan worden toegerekend, waarbij het slachtoffer de schade, de fout en het oorzakelijk verband moet bewijzen. | | Objectieve aansprakelijkheid (foutloze aansprakelijkheid) | Aansprakelijkheid die ontstaat ongeacht of de schade door een fout is veroorzaakt, vaak gebaseerd op een risicoprincipe of een wettelijk vermoeden van aansprakelijkheid. | | Causaal verband | Het verband tussen een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit en de geleden schade, waarbij het feit een noodzakelijke voorwaarde moet zijn geweest voor het intreden van de schade. | | Rechtsverkeer | Het geheel van juridische handelingen en verhoudingen die plaatsvinden tussen rechtssubjecten, waarbij de regels van het recht worden toegepast. | | Vertegenwoordiging | Het handelen door een persoon (vertegenwoordiger) voor rekening van een ander (vertegenwoordigde) in een rechtshandeling, met de bedoeling om rechtsgevolgen te creëren voor de vertegenwoordigde. | | Volmacht | De bevoegdheid die aan een vertegenwoordiger wordt verleend om namens een ander rechtshandelingen te stellen, gebaseerd op een rechtshandeling, een gerechtelijke beslissing of de wet. | | Schade | De economische en niet-economische gevolgen van de aantasting van een juridisch beschermd persoonlijk belang, die kan bestaan uit verlies, kosten of gederfde winst. | | Totale schadeloosstelling | Het beginsel dat de benadeelde in de toestand moet worden gebracht waarin hij zich zou hebben bevonden indien de schadeverwekkende handeling niet had plaatsgevonden, met zowel materiële als immateriële schade. | | Rechtsmisbruik | De uitoefening van een recht op een wijze die kennelijk de grenzen van de normale rechtsuitoefening te buiten gaat, met het oogmerk een ander te schaden. | | Subjectief recht | Juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden die een rechtssubject kan uitoefenen op bepaalde zaken of jegens bepaalde personen om zijn doelstellingen te verwezenlijken. | | Erga omnes | Het principe dat een zakelijk recht tegenover eenieder kan worden ingeroepen. | | Inter partes | Het principe dat een vorderingsrecht enkel tussen de betrokken partijen geldt. | | Natrekking | Het principe dat de eigenaar van een zaak eigenaar wordt van al hetgeen erop gebouwd, geplant of erin geïncorporeerd is. | | Zakelijke zekerheid | Een recht dat een bepaald goed aanwijst als waarborg voor de terugbetaling van een schuld, waardoor de schuldeiser bij voorrang kan worden betaald uit de opbrengst van dat goed. | | Voorrecht | Een wettelijk toegekend recht dat een schuldeiser voorrang verleent boven andere schuldeisers, zelfs hypothecaire, op grond van de bijzondere aard van de schuldvordering. | | Hypotheek | Een zakelijk recht op een onroerend goed dat tot zekerheid van een schuldvordering dient, zonder dat de schuldenaar het goed uit handen geeft, en dat door inschrijving tegenwerpelijk wordt aan derden. | | Pandrecht | Een zakelijk zekerheidsrecht op roerende goederen of goederen die door bestemming onroerend zijn geworden, dat de pandhouder voorrang verleent bij de betaling uit de bezwaarde goederen. | | Eigendomsvoorbehoud | Een beding in een verkoopovereenkomst waarbij de eigendom van een verkocht goed pas overgaat op de koper na volledige betaling van de prijs. | | Retentierecht | Het recht van een schuldeiser om de teruggave van een goed van zijn schuldenaar op te schorten totdat zijn schuldvordering die met dat goed verband houdt, is voldaan. | | Openbare orde | Rechtsregels die de essentiële belangen van de staat of de gemeenschap raken en die de juridische grondslagen van de maatschappij bepalen, zoals de economische, morele of sociale orde. | | Dwingend recht | Rechtsregels die ter bescherming van een partij die door de wet als zwakker wordt beschouwd, waarvan niet mag worden afgeweken. | | Relatieve nietigheid | Een sanctie waarbij een rechtshandeling vernietigbaar is, en enkel kan worden ingeroepen door de beschermde partij. | | Absolute nietigheid | Een sanctie waarbij een rechtshandeling van rechtswege nietig is en door elke belanghebbende of ambtshalve door de rechter kan worden ingeroepen. | | Orgaantheorie | De leer die stelt dat de fouten begaan door de organen van een rechtspersoon tijdens de uitoefening van hun functie, worden toegerekend aan de rechtspersoon zelf. | | Wetsevaluatie | Het proces van het beoordelen van de effectiviteit en de impact van wetgeving, met het oog op mogelijke aanpassingen of herzieningen. | | Rechtsstaat | Een staatsvorm waarin de macht van de overheid beperkt is door het recht, en waarin burgers beschermd worden tegen willekeur door onafhankelijke rechtbanken. | | Lex specialis | Het principe dat een specifieke rechtsregel voorgaat op een algemene rechtsregel wanneer beide van toepassing zijn op hetzelfde geval. | | Nemo plus iuris transferre potest quam ipse habet | Een rechtsbeginsel dat stelt dat niemand meer rechten kan overdragen dan hij zelf bezit. | | Condo sine qua non | Een test om te bepalen of er een causaal verband bestaat tussen een fout en de schade, waarbij de fout een noodzakelijke voorwaarde moet zijn geweest voor het intreden van de schade. | | Rechtsregels | Algemene gedragsnormen die door de overheid worden vastgesteld en gehandhaafd, en die de rechten en plichten van burgers bepalen. | | Dwangsom | Een dwangmaatregel die door de rechter kan worden opgelegd om de naleving van een rechterlijke uitspraak te verzekeren, waarbij een geldsom verschuldigd is per dag van vertraging of per overtreding. | | Hoofdzaak | De oorspronkelijke zaak waar een zakelijk recht op rust. | | Bijzaak | Een zaak die dienstbaar is aan de hoofdzaak en daarvan het lot deelt. | | Eigendomsrecht | Het meest omvattende zakelijke recht, dat de titularis het recht geeft op het gebruik, genot, beheer en de beschikking over een goed, behoudens wettelijke beperkingen. | | Bezit | De feitelijke macht over een goed, uitgeoefend met de intentie om het als eigendom te beschouwen. | | Detentie | De feitelijke macht over een goed, zonder de intentie om het als eigendom te beschouwen. | | Mede-eigendom | Een situatie waarin meerdere personen gezamenlijk eigenaar zijn van eenzelfde goed, zonder dat elk van hen een exclusief recht op een bepaald gedeelte kan laten gelden. | | Zakelijk gebruiksrecht | Een zakelijk recht dat de titularis toekent het recht om een goed te gebruiken en ervan te genieten, zoals vruchtgebruik, erfdienstbaarheid of erfpacht. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk gebruiksrecht dat de titularis het recht geeft op het gebruik en genot van een goed van de blote eigenaar, met de verplichting om het goed bij het einde van zijn recht terug te geven. | | Erfdienstbaarheid | Een last op een onroerend goed (lijdend erf) tot gebruik en nut van een ander onroerend goed (heersend erf), gevestigd door de wet of door menselijk handelen. | | Erfpacht | Een zakelijk gebruiksrecht dat de titularis het vol gebruik en genot van andermans goed verleent, met een minimale duurtijd van 15 jaar en een maximale van 99 jaar, hernieuwbaar. | | Opstalrecht | Een zakelijk recht dat de titularis het eigendomsrecht verleent op bouwwerken of beplantingen op, boven of onder andermans grond. | | Pand | Een zakelijk zekerheidsrecht op roerende goederen of goederen die door bestemming onroerend zijn geworden, dat de pandhouder voorrang verleent bij de betaling uit de bezwaarde goederen. | | Hypotheek | Een zakelijk recht op een onroerend goed dat dient tot zekerheid van een schuldvordering en dat door inschrijving tegenwerpelijk wordt aan derden. | | Verweer | Een juridische argumentatie of middel dat wordt ingezet om een vordering af te wijzen of te verminderen. | | Causale relatie | Het verband tussen een oorzaak en een gevolg, waarbij het oorzakelijke feit noodzakelijk moet zijn voor het intreden van het gevolg. | | Fout (juridisch) | Elke maatschappelijk onaanvaardbare gedraging, die een schending inhoudt van een wettelijke norm of van de algemene zorgvuldigheidsnorm, en die aan de dader kan worden toegerekend. | | Zorgvuldigheidsnorm | De gedragsnorm die vereist dat men zich gedraagt als een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden geplaatst (bonus pater familias). | | Wettelijke norm | Een rechtsregel die is vastgesteld door de wetgevende macht en die verplichtend is voor alle burgers. | | Overmacht | Een situatie waarin het onmogelijk is om een wettelijke gedragsregel na te leven, veroorzaakt door een externe, onvoorzienbare en onvermijdbare gebeurtenis. | | Schuldenaar | Een persoon die verplicht is een bepaalde prestatie te leveren aan een schuldeiser. | | Schuldeiser | Een persoon die recht heeft op een bepaalde prestatie van een schuldenaar. | | Verweer | Een juridische argumentatie of middel dat wordt ingezet om een vordering af te wijzen of te verminderen. | | Causaal verband | Het verband tussen een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit en de geleden schade, waarbij het feit een noodzakelijke voorwaarde moet zijn geweest voor het intreden van de schade. | | Verzekering | Een overeenkomst waarbij een verzekeraar zich ertoe verbindt om, tegen betaling van een premie, een bepaalde schade te vergoeden die een verzekerde zou lijden. | | Polis | Het document waarin de voorwaarden van een verzekeringscontract zijn vastgelegd. | | BA-verzekering (Burgerlijke Aansprakelijkheid) | Een verzekering die de aansprakelijkheid van de verzekerde dekt voor schade die hij aan derden veroorzaakt. | | Wettelijke bewaarder | De persoon die krachtens de wet de plicht heeft om een zaak onder zijn bewaring te houden en te zorgen voor de naleving van de toepasselijke rechtsregels. | | Aangestelde | Een persoon die in ondergeschikt verband werk uitvoert voor een ander (de aansteller), met het oog op het realiseren van de doelstellingen van de aansteller. | | Aansteller | De persoon die aangestelden aanstelt voor eigen rekening en die een zekere mate van gezag en toezicht over hen uitoefent. | | Orgaan van een rechtspersoon | Een persoon of groep van personen die, namens de rechtspersoon, de rechtshandelingen stelt en de beslissingen neemt die de rechtspersoon binden. | | Rechtbank | Een instelling die belast is met het beslechten van geschillen en het toepassen van het recht, bestaande uit rechters en ander gerechtspersoneel. | | Magistraat | Een lid van de rechterlijke macht, met name een rechter of een parketmagistraat, die belast is met het uitoefenen van de rechterlijke functie. | | Griffier | Een ambtenaar van de rechterlijke macht die de rechter bijstaat in zijn ambt en instaat voor het beheer van de procedure en de uitgifte van vonnissen en arresten. | | Advocaat | Een vrij beroeper die juridisch advies verstrekt, partijen bijstaat in gerechtelijke procedures en hen vertegenwoordigt voor de rechtbank. | | Notaris | Een openbaar ambtenaar die bevoegd is om authentieke akten te verlijden en die waakt over de belangen van alle bij de akte betrokken partijen. | | Gerechtsdeurwaarder | Een ministerieel ambtenaar die bevoegd is om exploten op te stellen, betekeningen te verrichten en de tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraken te verzekeren. | | Jurist | Een persoon die een opleiding in de rechten heeft genoten en die juridische taken verricht, zoals juridisch advies verlenen, procedures voeren of juridische documenten opstellen. | | Rechtsfeit | Een feit waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt, ongeacht de intentie van de persoon bij wie het feit zich voordoet (bv. geboorte, overlijden). | | Rechtshandeling | Een menselijke wilsverklaring die door het recht wordt erkend en waarmee rechtsgevolgen tot stand worden gebracht, zoals een overeenkomst of testament. | | Geldigheidsvereisten | De voorwaarden waaraan een rechtshandeling moet voldoen om rechtsgeldig te zijn, zoals bekwaamheid, toestemming, een geoorloofd voorwerp en een geoorloofde oorzaak. | | Wilsgebreken | Gebreken in de totstandkoming van de wil van een partij bij een rechtshandeling, zoals dwaling, bedrog of geweld, die kunnen leiden tot de nietigverklaring van de rechtshandeling. | | Dwaling | Een verkeerde voorstelling van een doorslaggevend element dat een partij ertoe brengt een rechtshandeling te stellen die zij anders niet zou hebben gesteld, indien zij de juiste toedracht van zaken had gekend. | | Bedrog | Het opzettelijk misleiden van een partij door middel van kunstgrepen, met het doel haar tot het stellen van een rechtshandeling te bewegen. | | Geweld | Het aanwenden van onrechtmatige dwang (fysiek of moreel) die doet vrezen voor een aanzienlijke aantasting van de fysieke of morele integriteit of het vermogen van een partij of haar naasten. | | Misbruik van omstandigheden | Situatie waarin een partij misbruik maakt van de zwakke positie van de andere partij om een kennelijk onevenwichtige prestatie te verkrijgen. | | Nietigheid | De sanctie waarbij een rechtshandeling geacht wordt nooit te hebben bestaan, omdat aan de geldigheidsvereisten niet is voldaan. | | Relatieve nietigheid | Een sanctie waarbij een rechtshandeling vernietigbaar is, en enkel kan worden ingeroepen door de beschermde partij. | | Absolute nietigheid | Een sanctie waarbij een rechtshandeling van rechtswege nietig is en door elke belanghebbende of ambtshalve door de rechter kan worden ingeroepen. | | Tegenwerpelijkheid | Het principe dat een juridisch feit of een rechtshandeling ook geldt tegenover derden, en dat deze derden de gevolgen ervan dienen te respecteren. | | Publiciteit (rechtelijk) | Het bekendmaken van juridische feiten of rechtshandelingen via wettelijk voorgeschreven publiciteitsvormen, zoals de publicatie in het Belgisch Staatsblad, om ze tegenwerpelijk te maken aan derden. | | Huwelijksstelsel | Het regime van goederen dat geldt tussen echtgenoten tijdens het huwelijk, en dat bepaalt hoe hun vermogen wordt beheerd en verdeeld. | | Erfrecht | Het rechtsgebied dat de regels bepaalt betreffende de overgang van het vermogen van een overleden persoon op zijn erfgenamen. | | Testament | Een eenzijdige rechtshandeling waarbij een persoon zijn wil uiten over de verdeling van zijn nalatenschap na zijn overlijden. | | Wettelijke samenwoning | Een juridische vorm van samenleven tussen twee personen, die bepaalde rechten en plichten met zich meebrengt, vergelijkbaar met het huwelijk maar met een andere rechtsonzekerheid. | | Zakelijke zekerheid | Een recht dat een bepaald goed aanwijst als waarborg voor de terugbetaling van een schuld, waardoor de schuldeiser bij voorrang kan worden betaald uit de opbrengst van dat goed. | | Voorrecht | Een wettelijk toegekend recht dat een schuldeiser voorrang verleent boven andere schuldeisers, zelfs hypothecaire, op grond van de bijzondere aard van de schuldvordering. | | Pandrecht | Een zakelijk zekerheidsrecht op roerende goederen of goederen die door bestemming onroerend zijn geworden, dat de pandhouder voorrang verleent bij de betaling uit de bezwaarde goederen. | | Hypotheek | Een zakelijk recht op een onroerend goed dat dient tot zekerheid van een schuldvordering en dat door inschrijving tegenwerpelijk wordt aan derden. | | Retentierecht | Het recht van een schuldeiser om de teruggave van een goed van zijn schuldenaar op te schorten totdat zijn schuldvordering die met dat goed verband houdt, is voldaan. | | Eigendomsvoorbehoud | Een beding in een verkoopovereenkomst waarbij de eigendom van een verkocht goed pas overgaat op de koper na volledige betaling van de prijs. | | Natrekking | Het principe dat de eigenaar van een zaak eigenaar wordt van al hetgeen erop gebouwd, geplant of erin geïncorporeerd is. | | Erfpacht | Een zakelijk gebruiksrecht dat de titularis het vol gebruik en genot van andermans goed verleent, met een minimale duurtijd van 15 jaar en een maximale van 99 jaar, hernieuwbaar. | | Opstalrecht | Een zakelijk recht dat de titularis het eigendomsrecht verleent op bouwwerken of beplantingen op, boven of onder andermans grond. | | Vorderingsrecht | Een recht dat aanspraak geeft op een bepaalde prestatie van een andere persoon (doen, laten of geven), dat enkel tussen partijen geldt (inter partes) en dat het voorwerp uitmaakt van het verbintenissenrecht. | | Intellectueel recht | Een recht dat tijdelijke en exclusieve exploitatierechten verleent op een originele of nieuwe creatie van de menselijke geest, zoals auteursrecht of octrooi. | | Persoonlijkheidsrecht | Een recht dat betrekking heeft op de bescherming van de persoon van het individu, zoals het recht op naam, afbeelding, privacy en lichamelijke integriteit. | | Familierecht | Het rechtsgebied dat de rechten en plichten regelt die voortvloeien uit familiale betrekkingen, zoals huwelijk, afstamming en ouderlijk gezag. | | Daden van beschikking | Handelingen waarbij de eigenaar een zakelijk recht op zijn goed overdraagt, zoals verkoop, schenking of vestiging van een zakelijk recht. | | Bezit | De feitelijke macht over een goed, uitgeoefend met de intentie om het als eigendom te beschouwen. | | Detentie | De feitelijke macht over een goed, zonder de intentie om het als eigendom te beschouwen. | | Verkrijgende verjaring | Een wijze van eigendomsverkrijging die plaatsvindt door het gedurende een bepaalde wettelijk bepaalde termijn ongestoord en openlijk uitoefenen van het bezit van een goed, als ware men de eigenaar. | | Conforme uitvoering | De uitvoering van een verbintenis of contract in overeenstemming met wat is overeengekomen en met de wettelijke en contractuele bepalingen. | | Aansprakelijkheid voor eigen daad | De aansprakelijkheid die voortvloeit uit een foutieve gedraging die de persoon zelf heeft begaan, en die rechtstreeks aan hem kan worden toegerekend. | | Aansprakelijkheid voor andermans daad | De aansprakelijkheid die voortvloeit uit de fout van een persoon voor wiens daad men wettelijk aansprakelijk wordt gesteld, zoals ouders voor hun kinderen of aanstellers voor hun aangestelden. | | Aansprakelijkheid voor zaken en dieren | De aansprakelijkheid die voortvloeit uit schade veroorzaakt door zaken onder iemands bewaring of door dieren waarvoor men verantwoordelijk is, vaak gebaseerd op een risicoprincipe. | | Objectieve aansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die voortvloeit uit een risico dat aan een persoon kan worden toegerekend, ongeacht of deze een fout heeft begaan. | | Schuldaansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die voortvloeit uit een foutieve gedraging die aan de dader kan worden toegerekend, en waarbij het slachtoffer de fout en het oorzakelijk verband moet bewijzen. | | Causaal verband | Het verband tussen een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit en de geleden schade, waarbij het feit een noodzakelijke voorwaarde moet zijn geweest voor het intreden van de schade. | | Billijkheid | Een algemeen rechtsbeginsel dat inhoudt dat het recht op een rechtvaardige en redelijke manier moet worden toegepast, rekening houdend met de specifieke omstandigheden van het geval. | | Regres | Het recht van een persoon die aansprakelijk is gesteld voor schade die door een ander is veroorzaakt, om de betaalde schadevergoeding terug te vorderen van de werkelijke veroorzaker. | | Schadevergoeding | De financiële compensatie die wordt toegekend aan een benadeelde partij om de geleden schade te herstellen. | | Vergoedbare schade | De schade die rechtstreeks en zeker voortvloeit uit een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit, en die kan worden bewezen. | | Patrimoniale schade | De schade die een economisch of vermogensrechtelijk gevolg heeft, zoals verlies van inkomen, kosten of waardevermindering. | | Extrapatrimoniale schade | De schade die een niet-economisch of moreel gevolg heeft, zoals pijn, leed, aantasting van de fysieke of psychische integriteit. | | Terugslag (schade bij) | De schade die een persoon lijdt als gevolg van een eerdere aantasting van het belang van een andere persoon met wie de eerste een juridische band of een nauwe genegenheidsband heeft. | | Wettelijk bevel | Een bevel dat door de wet wordt opgelegd en dat door de overheid kan worden afgedwongen. | | Noodtoestand | Een situatie waarin een persoon gedwongen wordt om een handeling te stellen die normaal gesproken onrechtmatig zou zijn, om een groter gevaar af te wenden. | | Wettige verdediging | Het recht om zich te verdedigen tegen een onrechtmatige aanval, met proportioneel geweld. | | Rechtsmisbruik | De uitoefening van een recht op een wijze die kennelijk de grenzen van de normale rechtsuitoefening te buiten gaat, met het oogmerk een ander te schaden. | | Toestemming tot aantasting van belangen | De vrijwillige instemming van een persoon met een aantasting van zijn belangen, zoals bij sportbeoefening, waardoor hij geen aanspraak kan maken op schadevergoeding indien deze aantasting optreedt. | | Subjectief recht | Juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden die een rechtssubject kan uitoefenen op bepaalde zaken of jegens bepaalde personen om zijn doelstellingen te verwezenlijken. | | Autonomie | Het vermogen van een rechtssubject om zijn eigen beslissingen te nemen en zijn rechten en plichten zelfstandig uit te oefenen. | | Rechtsfeit | Een feit waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt, ongeacht de intentie van de persoon bij wie het feit zich voordoet (bv. geboorte, overlijden). | | Rechtshandeling | Een menselijke wilsverklaring die door het recht wordt erkend en waarmee rechtsgevolgen tot stand worden gebracht, zoals een overeenkomst of testament. | | Politieke rechten | Rechten en bevoegdheden die de burger heeft om deel te nemen aan de uitoefening van het staatsgezag, zoals het kiesrecht. | | Burgerlijke rechten | Subjectieve rechten die de burger heeft met het oog op private rechtsbetrekkingen, zoals eigendomsrechten en contractuele rechten. | | Patrimoniale rechten | Subjectieve rechten die op geld waardeerbaar zijn en die kunnen worden overgedragen of vervreemd, zoals eigendomsrechten en vorderingsrechten. | | Extrapatrimoniale rechten | Subjectieve rechten die niet op geld waardeerbaar zijn en die betrekking hebben op persoonlijke of morele belangen, zoals persoonlijkheidsrechten en familierechten. | | Goederen | Alle voorwerpen die vatbaar zijn voor toe-eigening, met inbegrip van vermogensrechten, en die zowel tastbaar als ontastbaar kunnen zijn. | | Lichamelijk voorwerp | Een voorwerp dat zintuiglijk waarneembaar is en kan worden gemeten, maar dat niet altijd vatbaar is voor toe-eigening of heerschappij. | | Onlichamelijk voorwerp | Een op geld waardeerbaar recht zonder stoffelijk bestaan, zoals zakelijke rechten, vorderingsrechten en intellectuele rechten. | | Zakelijk recht | Een recht dat een onmiddellijke heerschappij geeft over een bepaald goed, dat tegenover eenieder kan worden ingeroepen (erga omnes) en dat wettelijk is erkend (numerus clausus). | | Eigendomsrecht | Het meest omvattende zakelijke recht, dat de titularis het recht geeft op het gebruik, genot, beheer en de beschikking over een goed, behoudens wettelijke beperkingen. | | Mede-eigendom | Een situatie waarin meerdere personen gezamenlijk eigenaar zijn van eenzelfde goed, zonder dat elk van hen een exclusief recht op een bepaald gedeelte kan laten gelden. | | Zakelijk gebruiksrecht | Een zakelijk recht dat de titularis toekent het recht om een goed te gebruiken en ervan te genieten, zoals vruchtgebruik, erfdienstbaarheid of erfpacht. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk gebruiksrecht dat de titularis het recht geeft op het gebruik en genot van een goed van de blote eigenaar, met de verplichting om het goed bij het einde van zijn recht terug te geven. | | Erfdienstbaarheid | Een last op een onroerend goed (lijdend erf) tot gebruik en nut van een ander onroerend goed (heersend erf), gevestigd door de wet of door menselijk handelen. | | Erfpacht | Een zakelijk gebruiksrecht dat de titularis het vol gebruik en genot van andermans goed verleent, met een minimale duurtijd van 15 jaar en een maximale van 99 jaar, hernieuwbaar. | | Opstalrecht | Een zakelijk recht dat de titularis het eigendomsrecht verleent op bouwwerken of beplantingen op, boven of onder andermans grond. | | Zakelijke zekerheid | Een recht dat een bepaald goed aanwijst als waarborg voor de terugbetaling van een schuld, waardoor de schuldeiser bij voorrang kan worden betaald uit de opbrengst van dat goed. | | Voorrecht | Een wettelijk toegekend recht dat een schuldeiser voorrang verleent boven andere schuldeisers, zelfs hypothecaire, op grond van de bijzondere aard van de schuldvordering. | | Pand | Een zakelijk zekerheidsrecht op roerende goederen of goederen die door bestemming onroerend zijn geworden, dat de pandhouder voorrang verleent bij de betaling uit de bezwaarde goederen. | | Hypotheek | Een zakelijk recht op een onroerend goed dat dient tot zekerheid van een schuldvordering en dat door inschrijving tegenwerpelijk wordt aan derden. | | Retentierecht | Het recht van een schuldeiser om de teruggave van een goed van zijn schuldenaar op te schorten totdat zijn schuldvordering die met dat goed verband houdt, is voldaan. | | Eigendomsvoorbehoud | Een beding in een verkoopovereenkomst waarbij de eigendom van een verkocht goed pas overgaat op de koper na volledige betaling van de prijs. | | Vorderingsrecht | Een recht dat aanspraak geeft op een bepaalde prestatie van een andere persoon (doen, laten of geven), dat enkel tussen partijen geldt (inter partes) en dat het voorwerp uitmaakt van het verbintenissenrecht. | | Intellectueel recht | Een recht dat tijdelijke en exclusieve exploitatierechten verleent op een originele of nieuwe creatie van de menselijke geest, zoals auteursrecht of octrooi. | | Persoonlijkheidsrecht | Een recht dat betrekking heeft op de bescherming van de persoon van het individu, zoals het recht op naam, afbeelding, privacy en lichamelijke integriteit. | | Familierecht | Het rechtsgebied dat de rechten en plichten regelt die voortvloeien uit familiale betrekkingen, zoals huwelijk, afstamming en ouderlijk gezag. | | Wet | Een regel vastgelegd door de wetgevende macht, die bindend is voor alle burgers en wordt gehandhaafd door de rechterlijke macht. | | Rechters | Leden van de rechterlijke macht die belast zijn met het beslechten van geschillen en het toepassen van het recht. | | Parketmagistraat | Een lid van het openbaar ministerie, belast met de toepassing van de strafwet en het instellen van vorderingen. | | Griffier | Een ambtenaar van de rechterlijke macht die de rechter bijstaat in zijn ambt en instaat voor het beheer van de procedure en de uitgifte van vonnissen en arresten. | | Advocaat | Een vrij beroeper die juridisch advies verstrekt, partijen bijstaat in gerechtelijke procedures en hen vertegenwoordigt voor de rechtbank. | | Notaris | Een openbaar ambtenaar die bevoegd is om authentieke akten te verlijden en die waakt over de belangen van alle bij de akte betrokken partijen. | | Gerechtsdeurwaarder | Een ministerieel ambtenaar die bevoegd is om exploten op te stellen, betekeningen te verrichten en de tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraken te verzekeren. | | Jurist | Een persoon die een opleiding in de rechten heeft genoten en die juridische taken verricht, zoals juridisch advies verlenen, procedures voeren of juridische documenten opstellen. | | Rechtspersoon | Een abstracte juridische creatie, zijnde een groep mensen of een afgescheiden vermogen, die titularis kan zijn van rechten en plichten en die zelfstandig kan optreden in het rechtsverkeer. | | Rechtsfeit | Een feit waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt, ongeacht de intentie van de persoon bij wie het feit zich voordoet (bv. geboorte, overlijden). | | Rechtshandeling | Een menselijke wilsverklaring die door het recht wordt erkend en waarmee rechtsgevolgen tot stand worden gebracht, zoals een overeenkomst of testament. | | Geldigheidsvereisten | De voorwaarden waaraan een rechtshandeling moet voldoen om rechtsgeldig te zijn, zoals bekwaamheid, toestemming, een geoorloofd voorwerp en een geoorloofde oorzaak. | | Wilsgebreken | Gebreken in de totstandkoming van de wil van een partij bij een rechtshandeling, zoals dwaling, bedrog of geweld, die kunnen leiden tot de nietigverklaring van de rechtshandeling. | | Dwaling | Een verkeerde voorstelling van een doorslaggevend element dat een partij ertoe brengt een rechtshandeling te stellen die zij anders niet zou hebben gesteld, indien zij de juiste toedracht van zaken had gekend. | | Bedrog | Het opzettelijk misleiden van een partij door middel van kunstgrepen, met het doel haar tot het stellen van een rechtshandeling te bewegen. | | Geweld | Het aanwenden van onrechtmatige dwang (fysiek of moreel) die doet vrezen voor een aanzienlijke aantasting van de fysieke of morele integriteit of het vermogen van een partij of haar naasten. | | Nietigheid | De sanctie waarbij een rechtshandeling geacht wordt nooit te hebben bestaan, omdat aan de geldigheidsvereisten niet is voldaan. | | Relatieve nietigheid | Een sanctie waarbij een rechtshandeling vernietigbaar is, en enkel kan worden ingeroepen door de beschermde partij. | | Absolute nietigheid | Een sanctie waarbij een rechtshandeling van rechtswege nietig is en door elke belanghebbende of ambtshalve door de rechter kan worden ingeroepen. | | Rechtsmisbruik | De uitoefening van een recht op een wijze die kennelijk de grenzen van de normale rechtsuitoefening te buiten gaat, met het oogmerk een ander te schaden. | | Subjectief recht | Juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden die een rechtssubject kan uitoefenen op bepaalde zaken of jegens bepaalde personen om zijn doelstellingen te verwezenlijken. | | Goederen | Alle voorwerpen die vatbaar zijn voor toe-eigening, met inbegrip van vermogensrechten, en die zowel tastbaar als ontastbaar kunnen zijn. | | Lichamelijk voorwerp | Een voorwerp dat zintuiglijk waarneembaar is en kan worden gemeten, maar dat niet altijd vatbaar is voor toe-eigening of heerschappij. | | Onlichamelijk voorwerp | Een op geld waardeerbaar recht zonder stoffelijk bestaan, zoals zakelijke rechten, vorderingsrechten en intellectuele rechten. | | Zakelijk recht | Een recht dat een onmiddellijke heerschappij geeft over een bepaald goed, dat tegenover eenieder kan worden ingeroepen (erga omnes) en dat wettelijk is erkend (numerus clausus). | | Eigendomsrecht | Het meest omvattende zakelijke recht, dat de titularis het recht geeft op het gebruik, genot, beheer en de beschikking over een goed, behoudens wettelijke beperkingen. | | Mede-eigendom | Een situatie waarin meerdere personen gezamenlijk eigenaar zijn van eenzelfde goed, zonder dat elk van hen een exclusief recht op een bepaald gedeelte kan laten gelden. | | Zakelijk gebruiksrecht | Een zakelijk recht dat de titularis toekent het recht om een goed te gebruiken en ervan te genieten, zoals vruchtgebruik, erfdienstbaarheid of erfpacht. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk gebruiksrecht dat de titularis het recht geeft op het gebruik en genot van een goed van de blote eigenaar, met de verplichting om het goed bij het einde van zijn recht terug te geven. | | Erfdienstbaarheid | Een last op een onroerend goed (lijdend erf) tot gebruik en nut van een ander onroerend goed (heersend erf), gevestigd door de wet of door menselijk handelen. | | Erfpacht | Een zakelijk gebruiksrecht dat de titularis het vol gebruik en genot van andermans goed verleent, met een minimale duurtijd van 15 jaar en een maximale van 99 jaar, hernieuwbaar. | | Opstalrecht | Een zakelijk recht dat de titularis het eigendomsrecht verleent op bouwwerken of beplantingen op, boven of onder andermans grond. | | Pand | Een zakelijk zekerheidsrecht op roerende goederen of goederen die door bestemming onroerend zijn geworden, dat de pandhouder voorrang verleent bij de betaling uit de bezwaarde goederen. | | Hypotheek | Een zakelijk recht op een onroerend goed dat dient tot zekerheid van een schuldvordering en dat door inschrijving tegenwerpelijk wordt aan derden. | | Retentierecht | Het recht van een schuldeiser om de teruggave van een goed van zijn schuldenaar op te schorten totdat zijn schuldvordering die met dat goed verband houdt, is voldaan. | | Eigendomsvoorbehoud | Een beding in een verkoopovereenkomst waarbij de eigendom van een verkocht goed pas overgaat op de koper na volledige betaling van de prijs. | | Natrekking | Het principe dat de eigenaar van een zaak eigenaar wordt van al hetgeen erop gebouwd, geplant of erin geïncorporeerd is. | | Vorderingsrecht | Een recht dat aanspraak geeft op een bepaalde prestatie van een andere persoon (doen, laten of geven), dat enkel tussen partijen geldt (inter partes) en dat het voorwerp uitmaakt van het verbintenissenrecht. | | Intellectueel recht | Een recht dat tijdelijke en exclusieve exploitatierechten verleent op een originele of nieuwe creatie van de menselijke geest, zoals auteursrecht of octrooi. | | Persoonlijkheidsrecht | Een recht dat betrekking heeft op de bescherming van de persoon van het individu, zoals het recht op naam, afbeelding, privacy en lichamelijke integriteit. | | Familierecht | Het rechtsgebied dat de rechten en plichten regelt die voortvloeien uit familiale betrekkingen, zoals huwelijk, afstamming en ouderlijk gezag. | | Wet | Een regel vastgelegd door de wetgevende macht, die bindend is voor alle burgers en wordt gehandhaafd door de rechterlijke macht. | | Rechtbank | Een instelling die belast is met het beslechten van geschillen en het toepassen van het recht, bestaande uit rechters en ander gerechtspersoneel. | | Magistraat | Een lid van de rechterlijke macht, met name een rechter of een parketmagistraat, die belast is met het uitoefenen van de rechterlijke functie. | | Advocaat | Een vrij beroeper die juridisch advies verstrekt, partijen bijstaat in gerechtelijke procedures en hen vertegenwoordigt voor de rechtbank. | | Notaris | Een openbaar ambtenaar die bevoegd is om authentieke akten te verlijden en die waakt over de belangen van alle bij de akte betrokken partijen. | | Gerechtsdeurwaarder | Een ministerieel ambtenaar die bevoegd is om exploten op te stellen, betekeningen te verrichten en de tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraken te verzekeren. | | Jurist | Een persoon die een opleiding in de rechten heeft genoten en die juridische taken verricht, zoals juridisch advies verlenen, procedures voeren of juridische documenten opstellen. | | Rechtsverkeer | Het geheel van juridische handelingen en verhoudingen die plaatsvinden tussen rechtssubjecten, waarbij de regels van het recht worden toegepast. | | Vertegenwoordiging | Het handelen door een persoon (vertegenwoordiger) voor rekening van een ander (vertegenwoordigde) in een rechtshandeling, met de bedoeling om rechtsgevolgen te creëren voor de vertegenwoordigde. | | Volmacht | De bevoegdheid die aan een vertegenwoordiger wordt verleend om namens een ander rechtshandelingen te stellen, gebaseerd op een rechtshandeling, een gerechtelijke beslissing of de wet. | | Schade | De economische en niet-economische gevolgen van de aantasting van een juridisch beschermd persoonlijk belang, die kan bestaan uit verlies, kosten of gederfde winst. | | Totale schadeloosstelling | Het beginsel dat de benadeelde in de toestand moet worden gebracht waarin hij zich zou hebben bevonden indien de schadeverwekkende handeling niet had plaatsgevonden, met zowel materiële als immateriële schade. | | Rechtsmisbruik | De uitoefening van een recht op een wijze die kennelijk de grenzen van de normale rechtsuitoefening te buiten gaat, met het oogmerk een ander te schaden. | | Autonomie | Het vermogen van een rechtssubject om zijn eigen beslissingen te nemen en zijn rechten en plichten zelfstandig uit te oefenen. | | Rechtsfeit | Een feit waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt, ongeacht de intentie van de persoon bij wie het feit zich voordoet (bv. geboorte, overlijden). | | Rechtshandeling | Een menselijke wilsverklaring die door het recht wordt erkend en waarmee rechtsgevolgen tot stand worden gebracht, zoals een overeenkomst of testament. | | Geldigheidsvereisten | De voorwaarden waaraan een rechtshandeling moet voldoen om rechtsgeldig te zijn, zoals bekwaamheid, toestemming, een geoorloofd voorwerp en een geoorloofde oorzaak. | | Wilsgebreken | Gebreken in de totstandkoming van de wil van een partij bij een rechtshandeling, zoals dwaling, bedrog of geweld, die kunnen leiden tot de nietigverklaring van de rechtshandeling. | | Dwaling | Een verkeerde voorstelling van een doorslaggevend element dat een partij ertoe brengt een rechtshandeling te stellen die zij anders niet zou hebben gesteld, indien zij de juiste toedracht van zaken had gekend. | | Bedrog | Het opzettelijk misleiden van een partij door middel van kunstgrepen, met het doel haar tot het stellen van een rechtshandeling te bewegen. | | Geweld | Het aanwenden van onrechtmatige dwang (fysiek of moreel) die doet vrezen voor een aanzienlijke aantasting van de fysieke of morele integriteit of het vermogen van een partij of haar naasten. | | Nietigheid | De sanctie waarbij een rechtshandeling geacht wordt nooit te hebben bestaan, omdat aan de geldigheidsvereisten niet is voldaan. | | Relatieve nietigheid | Een sanctie waarbij een rechtshandeling vernietigbaar is, en enkel kan worden ingeroepen door de beschermde partij. | | Absolute nietigheid | Een sanctie waarbij een rechtshandeling van rechtswege nietig is en door elke belanghebbende of ambtshalve door de rechter kan worden ingeroepen. | | Tegenwerpelijkheid | Het principe dat een juridisch feit of een rechtshandeling ook geldt tegenover derden, en dat deze derden de gevolgen ervan dienen te respecteren. | | Publiciteit (rechtelijk) | Het bekendmaken van juridische feiten of rechtshandelingen via wettelijk voorgeschreven publiciteitsvormen, zoals de publicatie in het Belgisch Staatsblad, om ze tegenwerpelijk te maken aan derden. | | Aansprakelijkheid | De plicht om de schade te vergoeden die men aan een ander heeft veroorzaakt, hetzij door een foutieve gedraging (schuldaansprakelijkheid), hetzij louter op grond van bepaalde wetten (objectieve aansprakelijkheid). | | Causaal verband | Het verband tussen een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit en de geleden schade, waarbij het feit een noodzakelijke voorwaarde moet zijn geweest voor het intreden van de schade. | | Fout (juridisch) | Elke maatschappelijk onaanvaardbare gedraging, die een schending inhoudt van een wettelijke norm of van de algemene zorgvuldigheidsnorm, en die aan de dader kan worden toegerekend. | | Zorgvuldigheidsnorm | De gedragsnorm die vereist dat men zich gedraagt als een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden geplaatst (bonus pater familias). | | Wettelijke norm | Een rechtsregel die is vastgesteld door de wetgevende macht en die bindend is voor alle burgers en wordt gehandhaafd door de rechterlijke macht. | | Overmacht | Een situatie waarin het onmogelijk is om een wettelijke gedragsregel na te leven, veroorzaakt door een externe, onvoorzienbare en onvermijdbare gebeurtenis. | | Rechtsstaat | Een staatsvorm waarin de macht van de overheid beperkt is door het recht, en waarin burgers beschermd worden tegen willekeur door onafhankelijke rechtbanken. | | Lex specialis | Het principe dat een specifieke rechtsregel voorgaat op een algemene rechtsregel wanneer beide van toepassing zijn op hetzelfde geval. | | Condo sine qua non | Een test om te bepalen of er een causaal verband bestaat tussen een fout en de schade, waarbij de fout een noodzakelijke voorwaarde moet zijn geweest voor het intreden van de schade. | | Verzekering | Een overeenkomst waarbij een verzekeraar zich ertoe verbindt om, tegen betaling van een premie, een bepaalde schade te vergoeden die een verzekerde zou lijden. | | Polis | Het document waarin de voorwaarden van een verzekeringscontract zijn vastgelegd. | | BA-verzekering (Burgerlijke Aansprakelijkheid) | Een verzekering die de aansprakelijkheid van de verzekerde dekt voor schade die hij aan derden veroorzaakt. | | Wettelijke bewaarder | De persoon die krachtens de wet de plicht heeft om een zaak onder zijn bewaring te houden en te zorgen voor de naleving van de toepasselijke rechtsregels. | | Aangestelde | Een persoon die in ondergeschikt verband werk uitvoert voor een ander (de aansteller), met het oog op het realiseren van de doelstellingen van de aansteller. | | Aansteller | De persoon die aangestelden aanstelt voor eigen rekening en die een zekere mate van gezag en toezicht over hen uitoefent. | | Orgaan van een rechtspersoon | Een persoon of groep van personen die, namens de rechtspersoon, de rechtshandelingen stelt en de beslissingen neemt die de rechtspersoon binden. | | Rechtbank | Een instelling die belast is met het beslechten van geschillen en het toepassen van het recht, bestaande uit rechters en ander gerechtspersoneel. | | Magistraat | Een lid van de rechterlijke macht, met name een rechter of een parketmagistraat, die belast is met het uitoefenen van de rechterlijke functie. | | Advocaat | Een vrij beroeper die juridisch advies verstrekt, partijen bijstaat in gerechtelijke procedures en hen vertegenwoordigt voor de rechtbank. | | Notaris | Een openbaar ambtenaar die bevoegd is om authentieke akten te verlijden en die waakt over de belangen van alle bij de akte betrokken partijen. | | Gerechtsdeurwaarder | Een ministerieel ambtenaar die bevoegd is om exploten op te stellen, betekeningen te verrichten en de tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraken te verzekeren. | | Jurist | Een persoon die een opleiding in de rechten heeft genoten en die juridische taken verricht, zoals juridisch advies verlenen, procedures voeren of juridische documenten opstellen. | | Causale relatie | Het verband tussen een oorzaak en een gevolg, waarbij het oorzakelijke feit noodzakelijk moet zijn voor het intreden van het gevolg. | | Fout (juridisch) | Elke maatschappelijk onaanvaardbare gedraging, die een schending inhoudt van een wettelijke norm of van de algemene zorgvuldigheidsnorm, en die aan de dader kan worden toegerekend. | | Zorgvuldigheidsnorm | De gedragsnorm die vereist dat men zich gedraagt als een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden geplaatst (bonus pater familias). | | Wettelijke norm | Een rechtsregel die is vastgesteld door de wetgevende macht en die bindend is voor alle burgers en wordt gehandzaamd door de rechterlijke macht. | | Overmacht | Een situatie waarin het onmogelijk is om een wettelijke gedragsregel na te leven, veroorzaakt door een externe, onvoorzienbare en onvermijdbare gebeurtenis. | | Regres | Het recht van een persoon die aansprakelijk is gesteld voor schade die door een ander is veroorzaakt, om de betaalde schadevergoeding terug te vorderen van de werkelijke veroorzaker. | | Schadevergoeding | De financiële compensatie die wordt toegekend aan een benadeelde partij om de geleden schade te herstellen. | | Vergoedbare schade | De schade die rechtstreeks en zeker voortvloeit uit een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit, en die kan worden bewezen. | | Patrimoniale schade | De schade die een economisch of vermogensrechtelijk gevolg heeft, zoals verlies van inkomen, kosten of waardevermindering. | | Extrapatrimoniale schade | De schade die een niet-economisch of moreel gevolg heeft, zoals pijn, leed, aantasting van de fysieke of psychische integriteit. | | Terugslag (schade bij) | De schade die een persoon lijdt als gevolg van een eerdere aantasting van het belang van een andere persoon met wie de eerste een juridische band of een nauwe genegenheidsband heeft. | | Wettelijk bevel | Een bevel dat door de wet wordt opgelegd en dat door de overheid kan worden afgedwongen. | | Noodtoestand | Een situatie waarin een persoon gedwongen wordt om een handeling te stellen die normaal gesproken onrechtmatig zou zijn, om een groter gevaar af te wenden. | | Wettige verdediging | Het recht om zich te verdedigen tegen een onrechtmatige aanval, met proportioneel geweld. | | Subjectief recht | Juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden die een rechtssubject kan uitoefenen op bepaalde zaken of jegens bepaalde personen om zijn doelstellingen te verwezenlijken. | | Autonomie | Het vermogen van een rechtssubject om zijn eigen beslissingen te nemen en zijn rechten en plichten zelfstandig uit te oefenen. | | Rechtsfeit | Een feit waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt, ongeacht de intentie van de persoon bij wie het feit zich voordoet (bv. geboorte, overlijden). | | Rechtshandeling | Een menselijke wilsverklaring die door het recht wordt erkend en waarmee rechtsgevolgen tot stand worden gebracht, zoals een overeenkomst of testament. | | Politieke rechten | Rechten en bevoegdheden die de burger heeft om deel te nemen aan de uitoefening van het staatsgezag, zoals het kiesrecht. | | Burgerlijke rechten | Subjectieve rechten die de burger heeft met het oog op private rechtsbetrekkingen, zoals eigendomsrechten en contractuele rechten. | | Patrimoniale rechten | Subjectieve rechten die op geld waardeerbaar zijn en die kunnen worden overgedragen of vervreemd, zoals eigendomsrechten en vorderingsrechten. | | Extrapatrimoniale rechten | Subjectieve rechten die niet op geld waardeerbaar zijn en die betrekking hebben op persoonlijke of morele belangen, zoals persoonlijkheidsrechten en familierechten. | | Goederen | Alle voorwerpen die vatbaar zijn voor toe-eigening, met inbegrip van vermogensrechten, en die zowel tastbaar als ontastbaar kunnen zijn. | | Lichamelijk voorwerp | Een voorwerp dat zintuiglijk waarneembaar is en kan worden gemeten, maar dat niet altijd vatbaar is voor toe-eigening of heerschappij. | | Onlichamelijk voorwerp | Een op geld waardeerbaar recht zonder stoffelijk bestaan, zoals zakelijke rechten, vorderingsrechten en intellectuele rechten. | | Zakelijk recht | Een recht dat een onmiddellijke heerschappij geeft over een bepaald goed, dat tegenover eenieder kan worden ingeroepen (erga omnes) en dat wettelijk is erkend (numerus clausus). | | Eigendomsrecht | Het meest omvattende zakelijke recht, dat de titularis het recht geeft op het gebruik, genot, beheer en de beschikking over een goed, behoudens wettelijke beperkingen. | | Mede-eigendom | Een situatie waarin meerdere personen gezamenlijk eigenaar zijn van eenzelfde goed, zonder dat elk van hen een exclusief recht op een bepaald gedeelte kan laten gelden. | | Zakelijk gebruiksrecht | Een zakelijk recht dat de titularis toekent het recht om een goed te gebruiken en ervan te genieten, zoals vruchtgebruik, erfdienstbaarheid of erfpacht. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk gebruiksrecht dat de titularis het recht geeft op het gebruik en genot van een goed van de blote eigenaar, met de verplichting om het goed bij het einde van zijn recht terug te geven. | | Erfdienstbaarheid | Een last op een onroerend goed (lijdend erf) tot gebruik en nut van een ander onroerend goed (heersend erf), gevestigd door de wet of door menselijk handelen. | | Erfpacht | Een zakelijk gebruiksrecht dat de titularis het vol gebruik en genot van andermans goed verleent, met een minimale duurtijd van 15 jaar en een maximale van 99 jaar, hernieuwbaar. | | Opstalrecht | Een zakelijk recht dat de titularis het eigendomsrecht verleent op bouwwerken of beplantingen op, boven of onder andermans grond. | | Pand | Een zakelijk zekerheidsrecht op roerende goederen of goederen die door bestemming onroerend zijn geworden, dat de pandhouder voorrang verleent bij de betaling uit de bezwaarde goederen. | | Hypotheek | Een zakelijk recht op een onroerend goed dat dient tot zekerheid van een schuldvordering en dat door inschrijving tegenwerpelijk wordt aan derden. | | Retentierecht | Het recht van een schuldeiser om de teruggave van een goed van zijn schuldenaar op te schorten totdat zijn schuldvordering die met dat goed verband houdt, is voldaan. | | Eigendomsvoorbehoud | Een beding in een verkoopovereenkomst waarbij de eigendom van een verkocht goed pas overgaat op de koper na volledige betaling van de prijs. | | Natrekking | Het principe dat de eigenaar van een zaak eigenaar wordt van al hetgeen erop gebouwd, geplant of erin geïncorporeerd is. | | Vorderingsrecht | Een recht dat aanspraak geeft op een bepaalde prestatie van een andere persoon (doen, laten of geven), dat enkel tussen partijen geldt (inter partes) en dat het voorwerp uitmaakt van het verbintenissenrecht. | | Intellectueel recht | Een recht dat tijdelijke en exclusieve exploitatierechten verleent op een originele of nieuwe creatie van de menselijke geest, zoals auteursrecht of octrooi. | | Persoonlijkheidsrecht | Een recht dat betrekking heeft op de bescherming van de persoon van het individu, zoals het recht op naam, afbeelding, privacy en lichamelijke integriteit. | | Familierecht | Het rechtsgebied dat de rechten en plichten regelt die voortvloeien uit familiale betrekkingen, zoals huwelijk, afstamming en ouderlijk gezag. | | Wet | Een regel vastgelegd door de wetgevende macht, die bindend is voor alle burgers en wordt gehandhaafd door de rechterlijke macht. | | Rechtbank | Een instelling die belast is met het beslechten van geschillen en het toepassen van het recht, bestaande uit rechters en ander gerechtspersoneel. | | Magistraat | Een lid van de rechterlijke macht, met name een rechter of een parketmagistraat, die belast is met het uitoefenen van de rechterlijke functie. | | Advocaat | Een vrij beroeper die juridisch advies verstrekt, partijen bijstaat in gerechtelijke procedures en hen vertegenwoordigt voor de rechtbank. | | Notaris | Een openbaar ambtenaar die bevoegd is om authentieke akten te verlijden en die waakt over de belangen van alle bij de akte betrokken partijen. | | Gerechtsdeurwaarder | Een ministerieel ambtenaar die bevoegd is om exploten op te stellen, betekeningen te verrichten en de tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraken te verzekeren. | | Jurist | Een persoon die een opleiding in de rechten heeft genoten en die juridische taken verricht, zoals juridisch advies verlenen, procedures voeren of juridische documenten opstellen. |

# Soorten procedures en beginselen voor de rechter Hier volgt een gedetailleerd studiemateriaal over soorten procedures en beginselen voor de rechter. ## 1. Soorten procedures en beginselen voor de rechter Dit onderdeel bespreekt de onderscheiden gerechtelijke procedures en de fundamentele principes waaraan rechters zich dienen te houden [1](#page=1). ### 1.1 Soorten gerechtelijke procedures Gerechtelijke procedures kunnen grofweg worden onderverdeeld in privaatrechtelijke (burgerlijke) en strafrechtelijke procedures [1](#page=1). #### 1.1.1 Privaatrechtelijke procedures Deze procedures betreffen geschillen tussen burgers onderling [1](#page=1). Voorbeelden hiervan zijn: * Een onbetaalde factuur [1](#page=1). * Een vordering tot schadevergoeding [1](#page=1). * Geschillen over ontslagvergoedingen [1](#page=1). De civiele rechtbank behandelt zaken tussen burgers, inclusief alle rechtbanken die geen strafrechtbanken zijn [1](#page=1). #### 1.1.2 Strafrechtelijke procedures Deze procedures hebben betrekking op misdrijven en worden behandeld door strafrechtbanken [1](#page=1). Voorbeelden van strafrechtelijke delicten zijn: * Gebruik of handel in drugs [1](#page=1). * Door het rood licht rijden [1](#page=1). * Iemand fysiek aanvallen [1](#page=1). Strafrechtbanken omvatten de correctionele rechtbanken, de politierechtbank, het Hof van Assisen en het Hof van Beroep met een correctionele kamer. Het openbaar ministerie speelt vaak een rol bij het beoordelen van misdrijven namens de samenleving [1](#page=1). ### 1.2 Principes voor de rechter/raadsheer Voordat een rechter inhoudelijk een zaak behandelt, dient hij verschillende beginselen te onderzoeken [1](#page=1): #### 1.2.1 Bevoegdheid De rechter moet nagaan of hij bevoegd is om de zaak te behandelen. Dit omvat [1](#page=1): * **Territoriale bevoegdheid:** Is de eis voorgelegd aan de juiste rechtbank binnen het juiste rechtsgebied [1](#page=1)? * **Materiële bevoegdheid:** Welk soort zaak betreft het? Bijvoorbeeld, persmisdrijven vallen onder het Hof van Assisen [1](#page=1). #### 1.2.2 Ontvankelijkheid De rechter controleert of de vordering ontvankelijk is. Dit kan bijvoorbeeld geweigerd worden als [1](#page=1): * Er sprake is van **verjaring**: Voor bepaalde vorderingen geldt een wettelijke termijn waarbinnen een eis moet worden ingesteld. Als deze termijn is verstreken, kan de eis onontvankelijk worden verklaard, ongeacht de grondigheid ervan [1](#page=1). > **Voorbeeld:** Als een werkgever te weinig loon heeft uitbetaald, heeft de werknemer doorgaans één jaar de tijd om hier een eis tegen in te stellen. Na dit jaar is de eis niet meer ontvankelijk [1](#page=1). * Het proces wordt ingesteld door een **onbekwame**: Dit is het geval wanneer een minderjarige niet vertegenwoordigd wordt door zijn ouders of voogd [1](#page=1). #### 1.2.3 Gegrondheid Nadat de bevoegdheid is vastgesteld en de vordering ontvankelijk is verklaard, beoordeelt de rechter de gegrondheid van de eis [2](#page=2). #### 1.2.4 Overige beginselen voor de rechter/raadsheer Naast de initiële toetsing, dient de rechter zich aan de volgende principes te houden [2](#page=2): * **Recht van verdediging respecteren:** Alle partijen moeten de kans krijgen zich te verdedigen [2](#page=2). * **Uitspraak motiveren:** De rechter moet zijn uitspraak onderbouwen en ingaan op alle argumenten van alle partijen. Dit geldt tegenwoordig ook voor het Hof van Assisen [2](#page=2). * **Niet weigeren om recht te spreken:** Een rechter mag niet weigeren een zaak te behandelen. Rechtsweigering is een ernstige schending [2](#page=2). ### 1.3 Alternatieve geschillenbeslechting (ADR) De rechter kan zich afvragen of een uitspraak van de rechtbank de beste manier is om een conflict op te lossen, of dat er betere alternatieven bestaan. Naast het instellen van een vordering voor de rechtbank, zijn er alternatieve methoden [2](#page=2): * Arbitrage * Bemiddeling * Verzoening [2](#page=2). Deze methoden, collectief bekend als Alternatieve Geschillenbeslechting (ADR), worden aangemoedigd door de justitie, soms zelfs verplicht, en kunnen helpen tijd en geld te besparen, hoewel ze ook enkele maanden kunnen duren. Gerechtelijke procedures kunnen daarentegen tot twee jaar duren en de kosten doen oplopen. Goede informatie is essentieel voor het maken van de juiste keuze tussen deze methoden [2](#page=2) [3](#page=3). #### 1.3.1 Beïnvloedende factoren voor ADR Verschillende factoren kunnen de keuze voor ADR beïnvloeden [3](#page=3): * Een principiële kwestie [3](#page=3). * De mate van escalatie van het conflict [3](#page=3). * De gelijkwaardigheid van beide partijen [3](#page=3). * Onzekerheid over de uitkomst van een rechtszaak [3](#page=3). * De toekomstige relatie tussen partijen en gemeenschappelijk belang [3](#page=3). #### 1.3.2 Arbitrage Arbitrage is een vorm van private rechtspraak waarbij partijen een geschil toevertrouwen aan een of meerdere scheidsrechters. Dit kan betrekking hebben op bestaande of toekomstige geschillen waarover partijen vrij kunnen beschikken. De overeenkomst hiervoor wordt vastgelegd in een scheidsrechterlijk beding of een scheidsrechterlijke overeenkomst. Er bestaan geen beroepsmogelijkheden tegen een arbitraal vonnis, wat het een 'alles of niets' situatie maakt die vaak in zeer specifieke situaties wordt toegepast [3](#page=3). #### 1.3.3 Bemiddeling Bij bemiddeling is een onafhankelijke persoon, de bemiddelaar, betrokken. De bemiddelaar mag zich niet direct met het conflict inmengen, maar mag wel vragen stellen. Het doen van suggesties door de bemiddelaar is verboden. De bemiddelaar helpt partijen bij het zoeken naar een compromis, wat mogelijk is wanneer partijen wederzijdse toegevingen kunnen doen [3](#page=3). #### 1.3.4 Verzoening Verzoening is een proces gericht op het herstellen van de relatie en het vinden van een oplossing waar beide partijen zich in kunnen vinden, vaak met de hulp van een neutrale derde partij [2](#page=2). --- # Alternatieve geschillenbeslechting (ADR) Hieronder vind je een gedetailleerd studieoverzicht over Alternatieve Geschillenbeslechting (ADR), gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 2. Alternatieve geschillenbeslechting (ADR) Alternatieve geschillenbeslechting (ADR) biedt methoden om conflicten op te lossen buiten de traditionele rechterlijke procedure, met potentiële voordelen op het gebied van tijd, kosten en het behoud van relaties [2](#page=2) [4](#page=4). ### 2.1 Principes en doelstellingen van ADR De keuze voor ADR in plaats van een gerechtelijke procedure wordt beïnvloed door verschillende factoren. ADR kan een aantrekkelijke optie zijn om tijd en geld te besparen, hoewel het ook enkele maanden kan duren. Justitie moedigt ADR aan en in sommige gevallen, zoals bij familiezaken, kan het zelfs verplicht zijn. Een goede informatievoorziening is essentieel om de juiste keuze te kunnen maken [2](#page=2) [3](#page=3) [4](#page=4). #### 2.1.1 Beïnvloedende factoren bij de keuze voor ADR Verschillende elementen spelen een rol bij de beslissing om voor ADR te kiezen: * **Principiële kwestie:** Als het conflict voortkomt uit een principieel standpunt, kan dit de bereidheid tot compromis beïnvloeden [3](#page=3) [4](#page=4). * **Mate van escalatie van het conflict:** Wanneer een conflict sterk is geëscaleerd en de partijen elkaar fel tegenspreken, is bemiddeling vaak minder zinvol [4](#page=4). * **Gelijkwaardigheid van partijen:** De gelijkheid in mondigheid en positie tussen de partijen is belangrijk voor een effectieve ADR [4](#page=4). * **Onzekerheid over de uitkomst van een rechtszaak:** Als de uitkomst van een mogelijke rechtszaak onzeker is, kan dit een stimulans zijn om ADR te overwegen [3](#page=3) [4](#page=4). * **Toekomstige relatie en gemeenschappelijk belang:** Het bestaan van een toekomstige relatie of gemeenschappelijk belang tussen partijen kan ADR aantrekkelijk maken, aangezien het kan bijdragen aan het behoud van deze banden [3](#page=3) [4](#page=4). #### 2.1.2 Voordelen van ADR ADR biedt diverse voordelen ten opzichte van een traditionele rechtsgang: * **Tijdsbesparing:** Hoewel ADR ook tijd kan vergen, is het doorgaans sneller dan langlopende gerechtelijke procedures die tot wel twee jaar kunnen duren en oplopende kosten met zich meebrengen [2](#page=2). * **Kostenbesparing:** Potentieel lagere kosten door snellere afhandeling en minder formele procedures [2](#page=2). * **Oplossing gericht op de kern van het conflict:** ADR kan leiden tot een meer duurzame en bevredigende oplossing, omdat de partijen zelf betrokken zijn bij het vinden van een compromis [3](#page=3) [4](#page=4). * **Behoud van relaties:** De minder confronterende aard van ADR kan helpen om toekomstige relaties tussen partijen te behouden [4](#page=4). * **Vertrouwelijkheid:** ADR-processen zijn doorgaans vertrouwelijk, wat bescherming biedt aan de betrokken partijen [4](#page=4). ### 2.2 Vormen van Alternatieve Geschillenbeslechting Er zijn verschillende methoden binnen ADR, waarvan arbitrage, bemiddeling en verzoening de belangrijkste zijn [2](#page=2). #### 2.2.1 Arbitrage Arbitrage kan worden omschreven als private rechtspraak, waarbij de beslechting van een geschil wordt toevertrouwd aan een of meerdere scheidsrechters. Dit kan betrekking hebben op bestaande of toekomstige geschillen. De keuze voor arbitrage gebeurt middels een overeenkomst, zoals een arbitraal beding in een contract of een aparte arbitrageovereenkomst [3](#page=3). * **Kenmerken van arbitrage:** * **Private rechtspraak:** Geen openbare procedure zoals bij de rechtbank [3](#page=3). * **Scheidsrechter:** De beslissing wordt genomen door een door partijen aangewezen deskundige [3](#page=3). * **Onderwerp van arbitrage:** Geschillen waarover partijen vrijelijk kunnen beschikken [3](#page=3). * **Arbitrale beslissing:** Tegen een arbitragebeslissing is geen hoger beroep mogelijk. Dit maakt arbitrage een 'alles of niets' situatie en wordt vaak toegepast in zeer specifieke situaties [3](#page=3). #### 2.2.2 Bemiddeling Bemiddeling is een proces waarbij een onafhankelijke derde partij, de bemiddelaar, de communicatie tussen strijdende partijen faciliteert om hen te helpen een eigen oplossing te vinden. De bemiddelaar blijft strikt buiten het conflict en mag geen suggesties doen of oplossingen opleggen; de rol is faciliterend [3](#page=3). * **Kenmerken van bemiddeling:** * **Onafhankelijke bemiddelaar:** Een neutrale en onpartijdige persoon die zich afzijdig houdt van het inhoudelijke conflict [3](#page=3) [4](#page=4). * **Faciliteren van compromis:** De bemiddelaar helpt partijen bij het zoeken naar wederzijdse toegevingen [3](#page=3). * **Vrijwillig karakter:** Deelname aan bemiddeling is vrijwillig en partijen kunnen het proces op elk moment stopzetten. Men kan echter wel verplicht zijn om de bemiddeling te proberen [4](#page=4). * **Vertrouwelijkheid en discretie:** Alles wat tijdens de bemiddeling gebeurt, blijft vertrouwelijk en mag niet tegen partijen gebruikt worden in een gerechtelijke procedure. Erkende bemiddelaars hebben tevens een beroepsgeheim [4](#page=4). * **Homologatie akkoord:** Een succesvolle bemiddeling kan leiden tot een akkoord dat door de rechter gehomologeerd kan worden, waardoor het een uitvoerbare titel wordt [4](#page=4) [5](#page=5). * **Mogelijkheden en grenzen van bemiddeling:** * **Geslaagde bemiddeling:** Dit resulteert in aanvaardbare en door beide partijen gedragen oplossingen [4](#page=4). * **Beperkingen:** Bemiddeling is minder geschikt bij sterk geëscaleerde conflicten, principiële kwesties waarbij partijen niet willen plooien, en wanneer de uitkomst van een rechtszaak zeer zeker is. Ook moet er sprake zijn van gelijkwaardigheid tussen de partijen [4](#page=4). * **Soorten bemiddeling:** * **Bemiddelingsbeding in overeenkomst:** Een clausule in een contract die een bemiddelingspoging verplicht voordat een stap naar de rechter wordt gezet [4](#page=4). * **Vrijwillige bemiddeling:** Partijen initiëren het bemiddelingsproces uit eigen beweging [4](#page=4). * **Gerechtelijke bemiddeling:** Een pauze in een lopende procedure, op initiatief van de rechter, om bemiddeling te proberen [4](#page=4). * **Collaboratieve onderhandelingen:** Een specifieke vorm van onderhandelen gericht op een gezamenlijke oplossing [4](#page=4). * **Bemiddelingsproces:** * **Bemiddelingsvoorstel:** Een voorstel om tot bemiddeling over te gaan en een bemiddelaar aan te stellen [5](#page=5). * **Bemiddelingsprotocol:** Afspraken over de spelregels, concrete regels en het verloop van de bemiddeling. Het ondertekenen van het protocol schorst de verjaring. Kosten worden verdeeld [5](#page=5). * **Bemiddelingsovereenkomst:** Het akkoord dat partijen bereiken over de gevonden oplossing. Dit dient schriftelijk te gebeuren en kan ter homologatie aan de rechter worden voorgelegd [5](#page=5). * **Homologatie:** Het omzetten van het akkoord in een vonnis, waardoor het een uitvoerbare titel wordt. Dit vereist een erkend bemiddelaar [5](#page=5). #### 2.2.3 Verzoening Verzoening is eveneens een vorm van ADR, maar wordt in de verstrekte documentatie niet verder uitgewerkt dan de vermelding ervan als een van de hoofdtypen. Het concept impliceert doorgaans een proces waarbij een neutrale partij de partijen helpt om tot een verzoening te komen, wat kan overlappen met bemiddeling maar vaak een meer informele of minder gestructureerde aanpak kan hebben [2](#page=2) [5](#page=5). --- # Burgerlijke procedureverloop en rechtsmiddelen Dit gedeelte beschrijft het volledige traject van een burgerlijke rechtszaak, van de initiële stappen tot aan de uitvoering van een vonnis en de mogelijke manieren om daartegen op te komen [7](#page=7) [8](#page=8) [9](#page=9). ### 3.1 Inleiding van het geding De burgerlijke procedure kan op verschillende manieren worden ingeleid [7](#page=7). #### 3.1.1 Dagvaarding * Dit is de meest voorkomende methode, waarbij een gerechtsdeurwaarder de oproeping aan de tegenpartij betekent [7](#page=7). * De betekening kan fysiek plaatsvinden of via een gerechtelijk elektronisch adres (e-betekening) [7](#page=7). * De dagvaarding moet de datum van de inleidende zitting vermelden, met een minimale termijn van 8 dagen om het recht op verdediging te waarborgen [7](#page=7). #### 3.1.2 Verzoekschrift * Bij deze methode neemt de griffie van de rechtbank de oproeping van de procespartijen voor haar rekening [7](#page=7). * Deze procedure is doorgaans goedkoper omdat de kosten van een gerechtsdeurwaarder uitgespaard worden [7](#page=7). #### 3.1.3 Vrijwillige verschijning * Dit is een optie die enkel mogelijk is bij de vrederechter en de rechtbank van eerste aanleg [7](#page=7). * Partijen verschijnen dan op de griffie van de bevoegde rechtbank op verzoek van beide partijen zelf [7](#page=7). * Na deze initiële stappen worden de zaken geplaatst op de algemene rol [7](#page=7). ### 3.2 De inleidende zitting De inleidende zitting is het formele startpunt van de procedure voor de rechtbank [7](#page=7). * **Korte debatten:** In uitzonderlijke gevallen kunnen hier al korte debatten plaatsvinden om de zaak te behandelen [7](#page=7). * **Uitstel:** Meestal wordt de zaak uitgesteld naar een vaste datum [7](#page=7). * **Conclusiekalender:** Dit bepaalt de termijn waarbinnen de partijen hun schriftelijke argumentaties (conclusies) moeten neerleggen [7](#page=7). * **Deskundige aanstelling:** Indien nodig, kan een deskundige worden aangesteld via een tussenvonnis [7](#page=7). * **Voorlopige maatregelen:** In bepaalde gevallen kunnen voorlopige maatregelen worden getroffen [7](#page=7). * **Wachtrol:** Als partijen afwijken van de overeengekomen kalender, wordt de zaak verwezen naar de wachtrol, ook wel de bijzondere rol genoemd. Hier begint een wachttijd waarin conclusies kunnen worden uitgewisseld [7](#page=7). ### 3.3 Kosten van de procedure De kosten van de procedure, met uitzondering van de advocaatkosten, worden gedragen door de partij die de zaak verliest [8](#page=8). ### 3.4 Uitvoering van het vonnis Nadat een vonnis is uitgesproken, kan de winnende partij de uitvoering ervan vragen [8](#page=8). * **Uitvoerbare uitgifte (de 'grosse'):** Dit is een kopie van het vonnis voorzien van een formule van tenuitvoerlegging [8](#page=8). * **Betekening door gerechtsdeurwaarder:** De gerechtsdeurwaarder betekent het vonnis aan de verliezende partij. Vanaf dit moment begint de termijn voor hoger beroep of verzet (meestal 1 maand) te lopen [8](#page=8). * **Bevel tot betaling:** Indien er na 1 maand na de betekening van het vonnis nog geen betaling is gevolgd, betekent de gerechtsdeurwaarder een bevel tot betaling. Dit bevel heeft een minimumtermijn van 1 maand na betekening [8](#page=8). * **Gedwongen uitvoering:** Indien noodzakelijk, kan overgegaan worden tot gedwongen uitvoering, bijvoorbeeld door middel van uitvoerend beslag [8](#page=8). #### 3.4.1 Effect van hoger beroep en verzet op uitvoering * **Vonnis op tegenspraak:** Hoger beroep schorst de uitvoering van het vonnis niet. Dit brengt een risico met zich mee voor de appellant [8](#page=8). * **Verstekvonnis:** Bij een verstekvonnis schorst verzet de uitvoering van het vonnis wel [8](#page=8). > **Tip:** Een verstekvonnis is een vonnis waarbij de tegenpartij niet is komen opdagen en zich niet heeft verweerd. De rechtbank vaardigt dan een vonnis uit gebaseerd op de eis van de oorspronkelijke eiser. De niet-opgedaagde partij kan echter nog verzet aantekenen, wat de uitvoering van het vonnis opschort [8](#page=8). ### 3.5 Rechtsmiddelen Wanneer een partij niet akkoord gaat met een uitspraak, zijn er verschillende rechtsmiddelen beschikbaar [8](#page=8) [9](#page=9). #### 3.5.1 Verzet * Dit rechtsmiddel staat open na een **verstekvonnis** [8](#page=8). * De zaak komt opnieuw voor dezelfde rechter [8](#page=8). * Verzet heeft een **schorsend effect** op de uitvoering van het vonnis [8](#page=8). #### 3.5.2 Hoger beroep * Dit is de algemene weg om in beroep te gaan wanneer men niet tevreden is met de uitspraak [8](#page=8). * De partij die beroep instelt, wordt de **appellant** genoemd, en de tegenpartij de **geïntimeerde** [6](#page=6) [9](#page=9). * Het hoger beroep leidt tot een **volledig nieuwe beoordeling** van de zaak [9](#page=9). * **Uitzondering:** Hoger beroep is niet voor alle uitspraken mogelijk [9](#page=9). * **Geen schorsend effect:** In principe heeft hoger beroep geen schorsend effect op de uitvoering van het vonnis. Dit is anders bij verstekvonnissen waar verzet wel schorst [8](#page=8) [9](#page=9). #### 3.5.3 Cassatie * Cassatie kan enkel aan de orde komen bij een **procedurefout**, dat wil zeggen wanneer er iets gebeurt dat tegen de wet indruist [8](#page=8). * Het Hof van Cassatie beoordeelt niet de feiten, maar enkel de correcte toepassing van het recht door de lagere rechtbanken [9](#page=9). * Cassatie is **niet mogelijk voor bijzondere procedures** [9](#page=9). > **Tip:** De beroepstermijn bedraagt in de regel 1 maand en begint te lopen vanaf het moment dat men kennis heeft gekregen van het vonnis [8](#page=8). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Privaatrechtelijke procedure | Een gerechtelijke procedure die betrekking heeft op geschillen tussen particulieren of rechtspersonen, zoals onbetaalde facturen, schadevergoedingen of ontslagkwesties. | | Strafrechtelijke procedure | Een gerechtelijke procedure die wordt ingeleid wanneer een misdrijf is gepleegd, waarbij het openbaar ministerie vaak de samenleving vertegenwoordigt. Voorbeelden zijn drugshandel, verkeersovertredingen of mishandeling. | | Bevoegdheid (territoriaal) | Het criterium dat bepaalt of een eis is voorgelegd aan de juiste rechtbank binnen een bepaald geografisch gebied. | | Bevoegdheid (materieel) | Het criterium dat bepaalt of de rechtbank bevoegd is om te oordelen over een bepaald soort misdrijf of geschil, gebaseerd op de aard van de zaak. | | Ontvankelijkheid | De voorwaarde dat een eis voldoet aan wettelijke eisen, zoals het niet verjaard zijn, om door de rechter te kunnen worden behandeld. | | Verjaring | Een wettelijke termijn waarbinnen een rechtsvordering moet worden ingesteld; na het verstrijken van deze termijn is de eis niet langer ontvankelijk. | | Recht van verdediging | Het fundamentele recht van een partij in een gerechtelijke procedure om gehoord te worden en zich te verdedigen tegen de ingebrachte beschuldigingen of vorderingen. | | Motiveringsplicht | De verplichting voor een rechter om zijn uitspraak te onderbouwen met redenen en in te gaan op alle argumenten van de betrokken partijen. | | Rechtsweigering | Het zich onttrekken aan de plicht om recht te spreken door een rechter, wat in strijd is met de wet. | | Alternatieve geschillenbeslechting (ADR) | Een reeks methoden om conflicten buiten de traditionele rechtbank om op te lossen, zoals arbitrage, bemiddeling en verzoening, vaak met als doel tijd en kosten te besparen. | | Arbitrage | Een vorm van private rechtspraak waarbij partijen een geschil voorleggen aan een of meerdere neutrale scheidsrechters, wier beslissing bindend is en waarvoor geen hoger beroep mogelijk is. | | Bemiddeling | Een proces waarbij een onafhankelijke en neutrale bemiddelaar partijen helpt bij het vinden van een wederzijds aanvaardbaar compromis, zonder zelf oplossingen op te leggen. | | Verzoening | Een proces gericht op het herstellen van verhoudingen en het vinden van een minnelijke schikking tussen partijen, vaak in informele settings. | | Homologatie akkoord | De officiële bekrachtiging van een bemiddelingsovereenkomst door een rechter, waardoor deze akkoord de kracht van een vonnis krijgt en uitvoerbaar wordt. | | Dagvaarding | Een officiële oproeping, betekend door een gerechtsdeurwaarder, die een partij uitnodigt om voor de rechtbank te verschijnen op een bepaalde datum. | | Verzoekschrift | Een document waarmee partijen een zaak bij de rechtbank aanhangig maken, waarbij de griffie de procespartijen oproept. Dit is vaak goedkoper dan een dagvaarding. | | Conclusiekalender | Een schema waarin de data worden vastgelegd waarop de procespartijen hun schriftelijke argumentaties, de conclusies, bij de rechtbank moeten neerleggen. | | Vonnis op tegenspraak | Een rechterlijke uitspraak die tot stand komt nadat alle partijen in de gelegenheid zijn gesteld om hun standpunten kenbaar te maken en zich te verdedigen. | | Verstek vonnis | Een rechterlijke uitspraak die wordt gedaan wanneer een van de partijen niet verschijnt voor de rechtbank ondanks een geldige oproeping. | | Verzet | Een rechtsmiddel dat kan worden ingesteld tegen een verstek vonnis, waardoor de zaak opnieuw voor dezelfde rechter komt en de tenuitvoerlegging van het vonnis wordt geschorst. | | Hoger beroep | Een rechtsmiddel dat partijen kunnen aanwenden wanneer zij niet tevreden zijn met een uitspraak van de rechtbank, met als doel een volledige nieuwe beoordeling van de zaak. | | Cassatie | Een rechtsmiddel dat zich richt op procedurefouten en schending van de wet, waarbij de Hoge Raad controleert of de lagere rechter de wet correct heeft toegepast, zonder de feiten opnieuw te beoordelen. | | Gerechtskosten | De kosten die verbonden zijn aan een gerechtelijke procedure, die in principe ten laste komen van de partij die de zaak verliest. | | Uitvoerbare uitgifte (grosse) | Een gewaarmerkte kopie van een vonnis voorzien van een "formule van tenuitvoerlegging", die de mogelijkheid biedt om het vonnis met dwang te laten uitvoeren. |

# Toepassingsgebied van de wet consumentenkoop Dit gedeelte bespreekt de reikwijdte van de Wet betreffende de bescherming van de consumenten bij de verkoop van consumptiegoederen, inclusief wie als verkoper en consument wordt beschouwd [1](#page=1). ### 1.1 Algemene reikwijdte van de wet consumentenkoop De Wet betreffende de bescherming van de consumenten bij de verkoop van consumptiegoederen (Wet Consumentenkoop) is van toepassing op specifieke transacties. De wet regelt de verplichtingen van de verkoper en de rechten van de consument bij de verkoop van consumptiegoederen [1](#page=1). #### 1.1.1 Toepasselijke transacties De wet is van toepassing op de verkopen van consumptiegoederen door een verkoper aan een consument [1](#page=1). > **Tip:** Het is cruciaal om de definities van 'verkoper' en 'consument' nauwkeurig te begrijpen, aangezien dit bepaalt of de wet van toepassing is op een bepaalde transactie. #### 1.1.2 Definities van sleutelbegrippen ##### 1.1.2.1 Consumptiegoederen Consumptiegoederen omvatten in de context van deze wet: * Elke roerende lichamelijke zaak, wat inhoudt dat het een zaak is die zintuiglijk waargenomen kan worden [1](#page=1). * Elk goed met digitale elementen [1](#page=1). * Elk dier [1](#page=1). ##### 1.1.2.2 Verkoper Een verkoper is gedefinieerd als elke natuurlijke persoon (NP) of rechtspersoon (RP) die overgaat tot de verkoop van consumptiegoederen in het kader van zijn beroepsactiviteit [1](#page=1). ##### 1.1.2.3 Consument Een consument is iedere natuurlijke persoon (NP) die een consumptiegoed koopt voor privégebruik of voor hoofdzakelijk privédoeleinden [1](#page=1). > **Tip:** De rechter dient ambtshalve na te gaan of een van de partijen als consument kan worden beschouwd, wat de toepassing van de regels inzake consumentenkoop bepaalt [1](#page=1). ### 1.2 Conformiteit van consumptiegoederen Een kernverplichting van de verkoper is het leveren van een zaak die overeenstemt met de overeenkomst. Dit omvat ook de conformiteit met de gevoerde reclame [1](#page=1). #### 1.2.1 Conformiteitsvereisten Om te kunnen spreken van overeenstemming, moet aan een reeks subjectieve en objectieve conformiteitsvereisten worden voldaan [1](#page=1). ##### 1.2.1.1 Subjectieve conformiteitsvereisten Deze vereisten hebben betrekking op de specifieke afspraken in de overeenkomst: * Overeenstemming met de overeenkomst op het gebied van kwaliteit, type en hoeveelheid [1](#page=1). * Geschiktheid voor een specifiek gebruik door de koper dat aan de verkoper is meegedeeld en door de verkoper (uitdrukkelijk of stilzwijgend) is aanvaard. In dit geval draagt de consument de bewijslast [1](#page=1). * Beschikken over alle toebehoren en instructies zoals vermeld in de overeenkomst [1](#page=1). * Het ontvangen van updates zoals afgesproken in de overeenkomst [1](#page=1). ##### 1.2.1.2 Objectieve conformiteitsvereisten Deze vereisten betreffen de algemene verwachtingen voor een bepaald type consumptiegoed: * Geschiktheid voor normaal gebruik [1](#page=1). * Overeenstemming met de beschrijving door de verkoper en/of het getoonde model [1](#page=1). * Levering met de redelijkerwijs te verwachten toebehoren en instructies [1](#page=1). * Beschikken over hoeveelheden, kwaliteiten en andere kenmerken die normaal zijn voor dat type consumptiegoederen, gelet op de aard van het goed en publieke mededelingen door de verkoper of producent [1](#page=1). > **Uitzondering:** De verkoper is niet gebonden door publieke mededelingen indien aantoonbaar is dat deze mededelingen hem niet bekend waren en ook niet bekend konden zijn, of indien deze mededelingen geen invloed hadden op de aankoopbeslissing [1](#page=1). #### 1.2.2 Gevolgen van niet-conformiteit Alle acht bovengenoemde conformiteitsvereisten moeten voldaan zijn. Als zelfs maar één van de acht vereisten niet is voldaan, heeft de koper recht op garantie [1](#page=1). ##### 1.2.2.1 Kennis van gebreken bij contractsluiting Een belangrijke uitzondering op de objectieve conformiteitsvereisten (art. 1649ter, §7 oud BW) doet zich voor wanneer de koper op de hoogte was van een gebrek (of had moeten zijn) bij het sluiten van de overeenkomst [1](#page=1). * Dit is het geval als de consument tijdens de contractsluiting uitdrukkelijk in kennis werd gesteld van een specifieke afwijking [1](#page=1). * En als deze afwijking uitdrukkelijk en afzonderlijk door de consument werd aanvaard [1](#page=1). --- # Conformiteit van consumptiegoederen De conformiteit van consumptiegoederen bepaalt of een aangekocht goed voldoet aan de verwachtingen en vereisten van de consument, zoals vastgelegd in de overeenkomst en door de wet [1](#page=1). ### 2.1 Algemene verplichting tot conformiteit De verkoper is verplicht een goed te leveren dat overeenstemt met de overeenkomst. Dit omvat niet alleen de afspraken tussen verkoper en koper, maar ook de informatie die door de verkoper in de reclame is gevoerd [1](#page=1). ### 2.2 Criteria voor conformiteit Conformiteit wordt beoordeeld aan de hand van subjectieve en objectieve vereisten [1](#page=1). #### 2.2.1 Subjectieve conformiteitsvereisten Deze vereisten richten zich op de specifieke afspraken en de bedoelingen van de koper bij het sluiten van de overeenkomst. Ze omvatten [1](#page=1): * Overeenstemming met de overeenkomst wat betreft kwaliteit, type en hoeveelheid [1](#page=1). * Geschiktheid voor een specifiek gebruik dat door de koper is meegedeeld en door de verkoper (uitdrukkelijk of stilzwijgend) is aanvaard. De consument draagt hierbij de bewijslast [1](#page=1). * Beschikking over alle toebehoren en instructies zoals overeengekomen [1](#page=1). * Ontvangen van de in de overeenkomst gespecificeerde updates [1](#page=1). #### 2.2.2 Objectieve conformiteitsvereisten Deze vereisten stellen algemene minimumnormen waaraan consumptiegoederen moeten voldoen, ongeacht specifieke afspraken. Ze houden in dat het goed [1](#page=1): * Geschikt is voor normaal gebruik [1](#page=1). * Overeenstemt met de beschrijving door de verkoper en/of een getoond model [1](#page=1). * Voorzien is van de redelijkerwijs te verwachten toebehoren en instructies [1](#page=1). * Beschikt over hoeveelheden, kwaliteiten en andere kenmerken die normaal zijn voor dat type consumptiegoederen, rekening houdend met de aard van het goed en publieke mededelingen van de verkoper en/of producent [1](#page=1). **Uitzondering op publieke mededelingen:** De verkoper is niet gebonden door publieke mededelingen indien hij kan aantonen dat deze hem niet bekend waren en ook niet bekend konden zijn, of indien deze mededelingen geen invloed hadden op de aankoopbeslissing [1](#page=1). Alle acht bovengenoemde conformiteitsvereisten (vier subjectieve en vier objectieve) moeten voldaan zijn om van conformiteit te kunnen spreken. Indien slechts één van deze vereisten niet is voldaan, heeft de koper recht op garantie [1](#page=1). > **Tip:** Het is cruciaal dat alle 8 conformiteitsvereisten voldaan zijn. Zelfs een kleine afwijking kan leiden tot een garantieclaim [1](#page=1). #### 2.2.3 Uitzondering bij kennis van gebrek Indien de consument tijdens de contractsluiting uitdrukkelijk in kennis werd gesteld van een specifieke afwijking en deze afwijking uitdrukkelijk en afzonderlijk heeft aanvaard, geldt dit als een algemene uitzondering op de objectieve conformiteitsvereisten [1](#page=1). #### 2.2.4 Gebrek aan conformiteit door verkeerde installatie De conformiteit kan ook beïnvloed worden door de installatie van het goed [2](#page=2): * Indien de installatie door de verkoper deel uitmaakt van de overeenkomst, wordt een gebrekkige installatie beschouwd als een gebrek aan conformiteit van het goed [2](#page=2). * Ook een levering met gebrekkige instructies leidt tot een gebrekkig goed [2](#page=2). * Indien de fout bij de installatie echter bij de koper ligt, wordt het goed niet als gebrekkig beschouwd [2](#page=2). ### 2.3 Wettelijke garantietermijn De verkoper is aansprakelijk voor elk gebrek aan overeenstemming dat bestaat op het moment van de levering en dat zich manifesteert binnen een bepaalde periode vanaf de levering [2](#page=2). * **Nieuwe goederen:** De garantietermijn bedraagt minimaal twee jaar. Elk gebrek dat zich voordoet binnen deze twee jaar na levering wordt vermoed reeds bij de levering aanwezig te zijn geweest, tenzij de verkoper het tegendeel kan bewijzen [2](#page=2). * **Dieren:** De garantietermijn voor dieren is één jaar [2](#page=2). * **Tweedehandsproducten:** Tenzij anders is overeengekomen, geldt een termijn van twee jaar. Deze termijn mag echter bij overeenkomst ingekort worden tot minimaal één jaar, mits dit duidelijk en ondubbelzinnig wordt gecommuniceerd [2](#page=2). > **Tip:** Contractuele afwijkingen van de wettelijke garantiebepalingen ten nadele van de consument zijn niet toegestaan en worden beschouwd als een onrechtmatig beding [2](#page=2). ### 2.4 Meldingstermijn voor de vaststelling van een gebrek De consument dient de verkoper te verwittigen van een gebrek binnen twee maanden na de ontdekking ervan, tenzij een langere termijn is overeengekomen [2](#page=2). * **Uitzondering voor dieren:** Voor dieren geldt een onmiddellijke kennisgevingsplicht zodra het gebrek voldoende duidelijk is [2](#page=2). --- # Wettelijke garantietermijn en meldingsplicht Dit deel behandelt de duur van de wettelijke garantie, mogelijke afwijkingen, en de termijn waarbinnen een consument een gebrek moet melden. ### 3.1 De wettelijke garantietermijn De verkoper is aansprakelijk voor elk gebrek aan overeenstemming dat bestaat op het moment van levering en zich manifesteert binnen een bepaalde termijn vanaf de levering [2](#page=2). #### 3.1.1 Duur van de garantie * **Nieuwe goederen:** De wettelijke garantietermijn bedraagt minimaal twee jaar. Elk gebrek dat zich voordoet binnen twee jaar na levering wordt vermoed reeds bij de levering aanwezig te zijn geweest, tenzij de verkoper het tegendeel bewijst [2](#page=2). * **Dieren:** Voor dieren geldt een garantietermijn van één jaar [2](#page=2). * **Tweedehandsproducten:** Indien niets anders is overeengekomen, geldt een garantietermijn van twee jaar. Partijen kunnen echter bij overeenkomst deze termijn inkorten tot minimaal één jaar, mits dit duidelijk en ondubbelzinnig wordt gecommuniceerd [2](#page=2). #### 3.1.2 Contractuele afwijkingen Contractuele afwijkingen ten nadele van de consument met betrekking tot de garantie zijn niet mogelijk. Dit is vastgelegd in artikel VI.83, 14° van de Wetboek Economisch Recht (WER) en artikel 1649quater, §8 van het oude Burgerlijk Wetboek [2](#page=2). ### 3.2 Meldingstermijn voor gebreken #### 3.2.1 Algemene meldingsplicht De consument moet de verkoper verwittigen van een gebrek binnen twee maanden na de ontdekking ervan, tenzij een langere termijn is overeengekomen [2](#page=2). #### 3.2.2 Uitzondering voor dieren Voor dieren geldt een uitzondering op de algemene meldingsplicht. In dit geval geldt een onmiddellijke kennisgevingsplicht zodra het gebrek voldoende duidelijk is geworden [2](#page=2). > **Tip:** Het is cruciaal voor consumenten om zich bewust te zijn van deze meldingsplichten om hun rechten onder de wettelijke garantie te behouden. Het tijdig melden van een gebrek is essentieel. ### 3.3 Invloed van installatie op gebreken De manier waarop een goed is geïnstalleerd, kan van invloed zijn op de vraag of er sprake is van een gebrek aan overeenstemming. * Indien de installatie door de verkoper deel uitmaakt van de overeenkomst, wordt een gebrekkige installatie beschouwd als een gebrekkig goed [2](#page=2). * Ook gebrekkige instructies die leiden tot een incorrecte installatie, resulteren in een gebrekkig goed [2](#page=2). * Echter, indien de gebrekkige installatie het gevolg is van een fout van de koper, wordt dit niet beschouwd als een gebrekkig goed [2](#page=2). --- # Rechten van de consument binnen de garantieregeling Dit gedeelte beschrijft de primaire en subsidiaire rechtsmiddelen waarover consumenten beschikken bij een gebrek aan overeenstemming, inclusief schadevergoeding [3](#page=3). ### 4.1 Primaire rechtsmiddelen De primaire rechtsmiddelen voor de consument bij een gebrek aan overeenstemming zijn kosteloos herstel en kosteloze vervanging, zoals vastgelegd in artikel 1649quinquies, §§2 en 3 van het oud Burgerlijk Wetboek [3](#page=3). #### 4.1.1 Keuze en uitvoering van primaire rechtsmiddelen De consument heeft de vrije keuze tussen herstel en vervanging. De verkoper kan deze keuze echter weigeren indien de gekozen remedie onmogelijk is of onevenredige kosten met zich meebrengt. Beide herstel en vervanging moeten kosteloos, binnen een redelijke termijn en zonder ernstige overlast voor de consument worden verricht [3](#page=3). #### 4.1.2 Verwijderings- en herinstallatiekosten Sinds 1 juni 2022 zijn de verwijderings- en (her)installatiekosten die gepaard gaan met herstel of vervanging, voor rekening van de verkoper [3](#page=3). #### 4.1.3 Specifieke regels voor dieren Voor dieren gelden specifieke bepalingen in artikel 1649quinquies, §3/1 van het oud Burgerlijk Wetboek. Deze voorzien in kosteloos herstel tot een bepaald plafond, dat afhankelijk is van de schijf [3](#page=3). ### 4.2 Subsidiaire rechtsmiddelen Wanneer de primaire rechtsmiddelen niet toereikend zijn of de verkoper deze weigert, kan de consument een beroep doen op subsidiaire rechtsmiddelen: prijsvermindering en ontbinding van de overeenkomst. Deze zijn geregeld in artikel 1649quinquies, §§4 en 5 van het oud Burgerlijk Wetboek [3](#page=3). #### 4.2.1 Situaties die recht geven op subsidiaire rechtsmiddelen Subsidiaire rechtsmiddelen zijn gerechtvaardigd in de volgende situaties: * Wanneer de verkoper herstellingen en vervanging weigert als onmogelijk of onevenredig duur [3](#page=3). * Wanneer de herstelling of vervanging is geweigerd, niet is voltooid, of is mislukt [3](#page=3). * Wanneer het gebrek aan overeenstemming zo ernstig is dat subsidiaire remedies gerechtvaardigd zijn [3](#page=3). * Wanneer conformering niet binnen een redelijke termijn of zonder ernstige overlast kan worden gerealiseerd [3](#page=3). * In geval van een overleden dier, of wanneer de herstelkost van een dier te hoog is [3](#page=3). #### 4.2.2 Uitzondering op ontbinding Ontbinding van de overeenkomst is niet mogelijk wanneer het gebrek aan overeenstemming van te geringe betekenis is [3](#page=3). #### 4.2.3 Gevolgen van ontbinding Bij ontbinding worden beide partijen teruggeplaatst in hun oorspronkelijke positie. Dit houdt in [3](#page=3): 1. Teruggave van het goed door de consument en teruggave van de prijs door de verkoper [3](#page=3). 2. Eventuele gebruiksvergoeding die door de consument betaald moet worden, zoals bepaald in §7, 4e lid [3](#page=3). ### 4.3 Aanvullende schadevergoeding Naast de gekozen garantie-remedie (herstelling, vervanging, prijsvermindering of ontbinding), kan de consument een aanvullende schadevergoeding eisen. Dit is mogelijk indien de gekozen remedie niet alle schade dekt die door het gebrek aan overeenstemming is veroorzaakt. Dit recht is vastgelegd in artikel 1649quinquies, §1, aanhef van het oud Burgerlijk Wetboek [3](#page=3). ### 4.4 Wettelijke versus commerciële garantie #### 4.4.1 Kenmerken van de commerciële garantie De commerciële garantie wordt door de onderneming 'vrijwillig' verstrekt. De inhoud ervan mag door de onderneming vrij worden bepaald, maar mag geen afbreuk doen aan de wettelijke garantie. Dit betekent dat de commerciële garantie, bijvoorbeeld voor nieuwe goederen, niet minder dan twee jaar mag bedragen [3](#page=3). > **Tip:** Een commerciële garantie moet altijd iets meer bieden dan de wettelijke garantie om relevant te zijn [3](#page=3). De commerciële garantie kan ook worden aangeboden door fabrikanten of andere entiteiten dan de verkoper. Daarnaast kan een commerciële garantie tegen betaling worden verstrekt, bijvoorbeeld om de wettelijke garantie uit te breiden. Een commerciële garantie is bindend voor de garant, conform artikel 1649septies van het oud Burgerlijk Wetboek [3](#page=3). --- # Wettelijke versus commerciële garantie Dit gedeelte belicht de verschillen tussen de wettelijke garantie en commerciële garanties, inclusief de kenmerken en beperkingen van de laatste. ### 5.1 Wettelijke garantie De wettelijke garantie, vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek, biedt consumenten bescherming bij een niet-conform goed. #### 5.1.1 Primaire rechtsmiddelen De primaire rechtsmiddelen voor de consument zijn kosteloos herstel en kosteloze vervanging, zoals bepaald in artikel 1649quinquies, §§2 en 3 van het oude Burgerlijk Wetboek [3](#page=3). * **Keuze van de consument:** De consument heeft de vrije keuze tussen herstel en vervanging [3](#page=3). * **Beperkingen voor de verkoper:** De verkoper mag de gekozen remedie weigeren indien deze onmogelijk of onevenredig is [3](#page=3). * **Voorwaarden:** * Kosteloosheid [3](#page=3). * Uitvoering binnen een redelijke termijn [3](#page=3). * Zonder ernstige overlast voor de consument [3](#page=3). * **Kosten van verwijdering en herinstallatie:** Sinds 1 juni 2022 zijn deze kosten voor rekening van de verkoper [3](#page=3). * **Specifieke regeling voor dieren:** Voor dieren geldt een kosteloze regeling tot een bepaald plafond, volgens een specifieke schijf [3](#page=3). #### 5.1.2 Subsidiaire rechtsmiddelen Wanneer primaire rechtsmiddelen niet mogelijk of succesvol zijn, kan de consument overgaan tot subsidiaire rechtsmiddelen: prijsvermindering en ontbinding van de overeenkomst, zoals bepaald in artikel 1649quinquies, §§4 en 5 van het oude Burgerlijk Wetboek [3](#page=3). * **Situaties voor subsidiaire remedies:** * De verkoper weigert herstelling of vervanging als onmogelijk of onevenredig [3](#page=3). * De koper kan kiezen voor prijsvermindering of ontbinding indien herstelling/vervanging geweigerd, niet voltooid, of mislukt is [3](#page=3). * Dit is ook gerechtvaardigd bij ernstige gebreken die subsidiaire remedies rechtvaardigen [3](#page=3). * Indien conformiteit niet mogelijk is binnen een redelijke termijn of zonder ernstige overlast [3](#page=3). * In geval van overlijden van een dier of te hoge herstelkosten [3](#page=3). * **Uitzondering op ontbinding:** Ontbinding is niet mogelijk wanneer het gebrek aan overeenstemming van te geringe betekenis is [3](#page=3). * **Gevolgen van ontbinding:** De partijen worden teruggeplaatst in hun oorspronkelijke positie [3](#page=3). 1. Teruggave van het goed en de prijs [3](#page=3). 2. Een eventuele gebruiksvergoeding kan door de consument betaald worden [3](#page=3). #### 5.1.3 Aanvullende schadevergoeding Bovenop de gekozen garantie-remedie (herstelling, vervanging, prijsvermindering of ontbinding) kan de consument een aanvullende schadevergoeding eisen voor alle schade die door het gebrek is veroorzaakt, indien de gekozen remedie deze schade niet volledig dekt [3](#page=3). ### 5.2 Commerciële garantie De commerciële garantie is een extra waarborg die door de onderneming wordt aangeboden, maar kent specifieke kenmerken en beperkingen. #### 5.2.1 Typerende kenmerken van de commerciële garantie * **Vrijwillig verstrekt:** Een commerciële garantie wordt geheel ‘vrijwillig’ door de onderneming aangeboden [3](#page=3). * **Inhoud:** De inhoud wordt vrij bepaald door de onderneming, met de belangrijke kanttekening dat deze geen afbreuk mag doen aan de wettelijke garantie. Dit betekent dat de commerciële garantie minimaal de bescherming van de wettelijke garantie moet bieden (bijvoorbeeld minimaal twee jaar voor nieuwe goederen) [3](#page=3). * **Aanbieders:** Naast de verkoper kunnen ook de fabrikant of andere entiteiten commerciële garantie aanbieden [3](#page=3). * **Betaling:** Een commerciële garantie kan ook tegen betaling worden verstrekt, waarbij de consument de wettelijke garantie kan uitbreiden tegen een meerprijs [3](#page=3). * **Bindend karakter:** Eenmaal verstrekt, is de commerciële garantie bindend voor de garant [3](#page=3). > **Tip:** Het is cruciaal om te onthouden dat de commerciële garantie *altijd* iets extra moet bieden ten opzichte van de wettelijke garantie. Als een commerciële garantie minder biedt dan de wettelijke garantie, dan blijft de wettelijke garantie onverminderd van kracht. > **Voorbeeld:** Een elektronicawinkel biedt een "uitgebreide garantie" van drie jaar op een televisie. Deze drie jaar moeten minimaal de bescherming bieden die de wettelijke garantie (vaak twee jaar) ook biedt, en mogelijk extra dekking zoals on-site service of dekking voor specifieke soorten schade. Als de "uitgebreide garantie" echter een kortere termijn zou hanteren dan de wettelijke garantie, of bepaalde essentiële dekkingspunten zou uitsluiten, dan is enkel de wettelijke garantie van toepassing. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Consument | Een natuurlijk persoon die consumptiegoederen koopt voor privégebruik of hoofdzakelijk voor privédoeleinden. De rechter dient ambtshalve na te gaan of een partij als consument kan worden aangemerkt. | | Consumptiegoed | Elke roerende lichamelijke zaak, elk goed met digitale elementen, of elk dier dat wordt verkocht. Dit omvat alles wat zintuiglijk waarneembaar is of specifieke digitale componenten bevat. | | Verkoper | Elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die overgaat tot de verkoop van consumptiegoederen in het kader van zijn beroepsactiviteit. Dit geldt ongeacht of de verkoop fysiek of online plaatsvindt. | | Conformiteit | Het voldoen van een geleverd goed aan de overeenkomst. Dit omvat zowel subjectieve vereisten (afspraken tussen partijen) als objectieve vereisten (normaal gebruik en publieke mededelingen). | | Subjectieve conformiteitsvereisten | Criteria die de overeenstemming van het goed met de specifieke afspraken uit de overeenkomst beoordelen, inclusief kwaliteit, type, hoeveelheid en specifiek gebruik meegedeeld door de koper. | | Objectieve conformiteitsvereisten | Algemene criteria die bepalen of een goed geschikt is voor normaal gebruik, overeenstemt met de beschrijving, en de gebruikelijke kenmerken bezit voor dat type goed, zoals normaal verwacht kan worden. | | Wettelijke garantie | Een door de wet voorgeschreven garantie die de consument beschermt tegen gebreken aan een consumptiegoed. Deze garantie kan niet contractueel worden beperkt in nadeel van de consument. | | Commerciële garantie | Een door de verkoper of fabrikant vrijwillig aangeboden garantie, die aanvullend is op de wettelijke garantie. De inhoud hiervan kan vrij worden bepaald, maar mag niet afbreuk doen aan de wettelijke garantie. | | Primaire rechtsmiddelen | De eerste keuzemogelijkheden voor de consument bij een gebrek aan overeenstemming, namelijk kosteloos herstel of kosteloze vervanging van het goed. | | Subsidiaire rechtsmiddelen | De rechtsmiddelen die de consument kan inroepen wanneer de primaire rechtsmiddelen niet mogelijk, niet voltooid, of mislukt zijn. Dit betreft prijsvermindering of ontbinding van de overeenkomst. | | Prijsvermindering | Een rechtsmiddel waarbij de consument een deel van de betaalde prijs terugkrijgt, evenredig aan het gebrek aan overeenstemming van het goed. Dit is een subsidiair middel. | | Ontbinding | Een rechtsmiddel waarbij de overeenkomst wordt vernietigd. Beide partijen worden teruggeplaatst in hun oorspronkelijke positie door teruggave van het goed en de prijs, met mogelijke gebruiksvergoeding. |