MODULE2-ETHIEK-Cultuur.pdf

# Wat is cultuur? een historisch en hedendaags perspectief Hier is een studiehandleiding voor het onderwerp "Wat is cultuur? een historisch en hedendaags perspectief", gebaseerd op de verstrekte documentinhoud. ## 1\. Wat is cultuur? een historisch en hedendaags perspectief Dit onderwerp onderzoekt de evolutie van het concept cultuur, van de Romeinse tijden tot hedendaagse interpretaties, inclusief beschrijvende en evaluatieve benaderingen [3](#page=3). ### 1.1 'Wat is cultuur?': een historisch overzicht #### 1.1.1 De oorsprong van het concept cultuur De moderne term 'cultuur' is afgeleid van een Latijnse term die Cicero gebruikte. Hij sprak van 'cultura animi', wat een metafoor uit de landbouw gebruikte om de ontwikkeling van een filosofische ziel te beschrijven, gezien als het hoogste menselijke ideaal. Samuel Pufendorf nam deze metafoor later over, en definieerde cultuur als alle manieren waarop mensen hun 'oorspronkelijke barbarij overwinnen en door kunstgrepen volledig mens worden' [6](#page=6). #### 1.1.2 Cultuur als beschrijvend concept Een beschrijvende benadering van cultuur omvat alle kennis, overtuigingen, kunst, moraal, wetten, gebruiken en andere vermogens en gewoonten die door een mens als lid van de samenleving zijn verworven. Dit concept ontstond deels als reactie op de Verlichting, die de nadruk legde op het individu in plaats van op de gemeenschap, en was nauw verbonden met de opkomst van nationalisme, waarbij cultuur werd gezien als de verbindende factor binnen een natie [7](#page=7) [8](#page=8). > **Tip:** De Verlichting (Tijdperk van de Rede) was een intellectuele beweging in de 17e en 18e eeuw die kritisch stond tegenover traditioneel gezag en geloofde in de kracht van rede en universele menselijkheid. De Romantiek daarentegen, een reactie hierop, ontstond in de late 18e en midden 19e eeuw en omvatte een heropleving van ideeën in kunst en filosofie, met nadruk op natuur, nationalisme en een reactie tegen modernisering [10](#page=10) [9](#page=9). ##### 1.1.2.1 Cultureel relativisme volgens Herder Johann G. Herder (1744-1803) was een belangrijke figuur in de ontwikkeling van het cultureel relativisme. Hij verwierp het idee van een universele lineaire geschiedenis en betoogde dat elke cultuur haar eigen unieke ontwikkeling en waarde heeft. Herder benadrukte het belang van het waarderen van verschillende culturele perspectieven en tradities, en zag folkloristische mythen en orale tradities als essentieel voor het bewaren van het collectieve geheugen. Hij wordt beschouwd als de 'peetvader' van de studie van folklore [11](#page=11) [12](#page=12). #### 1.1.3 Cultuur als evaluatief concept Een evaluatieve benadering van cultuur definieert cultuur als het nastreven van totale perfectie door middel van het kennen van het beste dat ooit is gedacht en gezegd in de wereld. In deze betekenis werd cultuur geassocieerd met een elitair ideaal, zoals kunst, klassieke muziek en haute cuisine, en werd het vaak gelijkgesteld aan 'beschaving' omdat deze vormen verbonden waren met stedelijk leven [13](#page=13) [14](#page=14). ##### 1.1.3.1 'Hoge' cultuur versus 'lage' cultuur Een aspect van de romantische beweging was een interesse in folklore, wat leidde tot de identificatie van een cultuur onder niet-elites. Dit creëerde een onderscheid tussen 'hoge' cultuur (van de heersende sociale groep) en 'lage' cultuur. Dit onderscheid weerspiegelde de ongelijkheden binnen Europese samenlevingen [15](#page=15). ##### 1.1.3.2 Contrast met anarchie en de staat van de natuur Matthew Arnold contrasteerde cultuur met anarchie, terwijl andere denkers, zoals Thomas Hobbes, cultuur contrasteerden met 'de staat van de natuur'. Europese veroveraars beschouwden oorspronkelijke bewoners van Amerika als levend in een 'staat van de natuur', wat het onderscheid tussen 'beschaafd' en 'onbeschaafd' benadrukte. Critici hebben betoogd dat dit onderscheid een uitdrukking was van de conflicten tussen Europese koloniale machten en hun onderdanen, net zoals het onderscheid tussen hoge en lage cultuur de conflicten tussen Europese elites en niet-elites weerspiegelde [17](#page=17) [18](#page=18). ##### 1.1.3.3 Het primitivistische invullen van 'cultuur' Sommige critici, de 'primitivisten', accepteerden het onderscheid tussen hoge en lage cultuur, maar zagen de verfijning van hoge cultuur als corrupt en onnatuurlijk. Zij beschouwden volksmuziek als een eerlijke uiting van een natuurlijke levenswijze, terwijl klassieke muziek als oppervlakkig en decadent werd gezien. Deze visie portretteerde inheemse volkeren vaak als 'edele wilden' die authentieke levens leidden, ongerept door het Westen [19](#page=19). ### 1.2 'Wat is cultuur?': hedendaagse invullingen Hedendaagse invullingen van cultuur erkennen het universele belang en de waarde van cultuur voor mensen, wat de bescherming ervan rechtvaardigt. Het begrijpen van cultuur is cruciaal om te bepalen welke aspecten beschermd moeten worden, maar dit betekent niet dat alle culturele praktijken goed zijn [21](#page=21). #### 1.2.1 Cultuur-als-omvattende-groep Een maatschappelijke cultuur biedt haar leden betekenisvolle manieren van leven over het volledige scala van menselijke activiteiten, inclusief sociaal, educatief, religieus, recreatief en economisch leven, in zowel publieke als private sferen. Een levendige cultuur biedt een 'context voor keuze'. De cultuur waartoe men behoort bepaalt grotendeels smaak en kansen, biedt houvast voor zelfidentificatie en gemeenschapsbinding, en definieert belangrijke levensaspecten [22](#page=22) [23](#page=23). > **Voordelen van ‘cultuur-als-omvattende-groep’:** > > * Verklaart waarom verzwakte culturen minder goede contexten voor levenskeuzes bieden, wat de persoonlijkheidsontwikkeling bedreigt [24](#page=24). > > * Verklaart waarom het ondermijnen van minderheidsculturen door meerderheidsculturen onwenselijk is, aangezien het keuzemogelijkheden beperkt en leidt tot sociale ontwrichting en vervreemding [24](#page=24). > ##### 1.2.1.1 Kritieken op ‘cultuur-als-omvattende-groep’: het essentialistische bezwaar Het essentialistische bezwaar stelt dat een te strikte opvatting van cultuur de volgende problemen veroorzaakt: 1. Het beschouwt culturele kenmerken als onveranderlijk, wat suggereert dat culturen vaststaand zijn [25](#page=25). 2. Het sluit mensen uit die zichzelf als leden beschouwen maar niet aan deze kenmerken voldoen [25](#page=25). 3. Het negeert dat mensen hun identiteit uit meerdere, contextafhankelijke rollen en lidmaatschappen halen [25](#page=25). > **Wat betekent ‘essentialisme’?** Essentialisme, teruggaand op Plato en Aristoteles, stelt dat dingen een 'essentie' hebben die ze maken tot wat ze zijn. Toegepast op groepen, impliceert dit vaste en gedefinieerde kenmerken die hen verbinden en onderscheiden. Dit idee is controversieel en kan leiden tot vooroordelen en stereotypen [26](#page=26). #### 1.2.2 Cultuur-als-dialoog In deze visie zijn de leden van een cultuur de auteurs van haar belangrijkste praktijken, waarden en normen. Wat een cultuur inhoudt, wordt voortdurend betwist, getransformeerd en onderhandeld door zowel leden als door interacties met anderen. Het bestaan van onenigheid en onderhandeling maakt een cultuur niet minder betekenisvol [27](#page=27). > **Voordelen van de ‘cultuur-als-dialoog’-benadering:** Deze benadering biedt een antwoord op de essentialistische kritiek door te stellen dat definiërende karaktertrekken van een cultuur niet statisch hoeven te zijn en niet voor alle leden dezelfde waarde hoeven te hebben [28](#page=28). ##### 1.2.2.1 Kritiek op ‘cultuur-als-dialoog’-benadering Een kritiekpunt is of deze benadering de grenzen van een specifieke cultuur kan identificeren. Het is onduidelijk wie als lid telt, wat problematisch kan zijn als lidmaatschap rechten verleent die niet-leden niet hebben. Er bestaat een spanning tussen de noodzaak om culturen politiek te individualiseren en de inherent slecht afgebakende grenzen van culturen [29](#page=29). #### 1.2.3 Cultuur-als-identiteit Een identiteitsgerichte visie benadrukt hoe cultuur de identiteit van groepsleden vormgeeft. Het erkent dat cultuur iets is waarmee veel mensen belangrijke, maar op verschillende manieren bepalende, connecties hebben. In conflicten, zoals in Noord-Ierland, kan een focus op gedeelde identiteiten tussen rivaliserende groepen, ondanks oppervlakkige verschillen, het conflict verklaarbaar maken [30](#page=30) [31](#page=31). > **Voordelen van de ‘cultuur-als-identiteit’-benadering:** Deze benadering kan verklaren waarom individuen nominaal gehecht blijven aan een cultuur, zelfs als de bepalende kenmerken in de loop van de tijd veranderen en ze niet meer deelnemen aan traditionele aspecten [32](#page=32). > **Voorbeeld:** Een 'culturele moslim' kan historische en culturele identificatie met de religie behouden zonder in een persoonlijke verbinding met God te geloven [32](#page=32). ##### 1.2.3.1 Nadelen van de ‘cultuur-als-identiteit’-benadering Nadelen zijn onder andere: * Het blijft onduidelijk wie als lid van de cultuur telt [33](#page=33). * Zelfidentificatie kan als vrijblijvend en gemakzuchtig worden ervaren [33](#page=33). * Lidmaatschap van een cultuur kan elke inhoudelijke betekenis verliezen [33](#page=33). * * * # Artistieke omgang met culturele tradities Dit gedeelte analyseert hoe kunstenaars omgaan met culturele tradities, met speciale aandacht voor culturele toe-eigening, politieke instrumentalisering, erfgoedvorming en primitivisme. Traditionele kunst en cultuur zijn sinds het einde van de 18e eeuw een belangrijke inspiratiebron voor kunstenaars geweest. Traditionele kunsten worden doorgaans beschouwd als artistieke praktijken die van generatie op generatie worden doorgegeven en die diep geworteld zijn in de culturele, historische en sociale context van een specifieke gemeenschap. Hoewel de artistieke verdiensten van dergelijke toe-eigeningen vaak worden geprezen, worden ze ook bekritiseerd vanwege politieke instrumentalisering, culturele toe-eigening, exotisme, primitivisme en erfgoedvorming/museumificatie. Deze heroplevingen hebben een rol gespeeld in emancipatoire bewegingen op het gebied van klasse, geslacht en inheemse volkeren. Tegelijkertijd werden deze culturele tradities ook misbruikt of gebruikt voor natievorming, assimilatie van minderheden, exotisme en commercieel gewin [35](#page=35) [36](#page=36) [3](#page=3). ### 2.1 Valkuilen bij omgang met culturele tradities Er zijn vier belangrijke valkuilen bij de omgang met culturele tradities: 1. Culturele toe-eigening als artistieke expressie [37](#page=37). 2. Culturele toe-eigening als politieke instrumentalisering [37](#page=37). 3. Erfgoedvorming [37](#page=37). 4. Primitivisme [37](#page=37). #### 2.1.1 Culturele toe-eigening als artistieke expressie Culturele toe-eigening vindt plaats wanneer iemand die (naar eigen zeggen) geen cultureel lid is, een bruikbare stijl, praktijk of product overneemt die van significante waarde is voor de oorspronkelijke, meestal minderheidscultuur. Dit kan bijvoorbeeld een trend, recept, verhaal, bepaald kapsel of soort kledij zijn [45](#page=45). **Kritiek op culturele toe-eigening:** * **Onwetendheid:** De oorspronkelijke betekenis van de esthetische praktijken gaat verloren [41](#page=41). * **Superioriteit:** Alleen de ‘dominante’ groep kan de culturele uitingen van andere groepen perfectioneren [41](#page=41). * **Monddood maken:** De oorspronkelijke kritische betekenis van de esthetische praktijken wordt ingekapseld [41](#page=41). * **Respectloos:** Culturele uitingen worden geïncorporeerd in een levensstijl en vaak vermarkt (en hipper gemaakt) zonder de nadelen van de oorspronkelijke cultuur te hoeven ondervinden [41](#page=41). * **Diefstal:** De dominante groep verdient geld door te ‘stelen’ van minderheidsgroepen [41](#page=41). **Argumenten tegen de kritiek:** * **Geen alleenrecht:** Men heeft geen alleenrecht op bepaalde culturele expressies [42](#page=42). * **Segregatie:** Kritiek op culturele toe-eigening impliceert dat culturen in segregatie moeten leven [42](#page=42). * **Historisch fenomeen:** Cultureel lenen is van alle tijden en wenselijk omdat het de mensheid verrijkt en verbindt [42](#page=42). * **Appreciatie:** Culturele toe-eigening kan een vorm van culturele appreciatie zijn [42](#page=42). **Uitgangspunten voor de discussie:** * Niet alle vormen van culturele toe-eigening zijn ‘verkeerd’. De term wordt neutraal gebruikt [44](#page=44). * Problematische culturele toe-eigening gaat niet (voornamelijk) over diefstal in legale zin [44](#page=44). * Hoewel problematische culturele toe-eigening directe schade kan berokkenen, gaat het meestal over meer indirecte vormen van schade [44](#page=44). ##### 2.1.1.1 Drie filosofische visies op culturele toe-eigening Er zijn drie filosofische visies op culturele toe-eigening: * **Visie 1: Problematisch wanneer de leden van de cultuur de toe-eigening problematisch vinden** [48](#page=48). * **Kenmerken:** Deze visie gaat ervan uit dat stijlen de identiteit van leden van een culturele groep versterken en bijdragen aan groepsintimiteit. De problematische aard van toe-eigening hangt af van de reactie van de culturele groep [49](#page=49). * **Problemen:** Zonder rechtvaardiging is het onderscheid tussen problematisch en niet-problematisch moeilijk te maken. Het is onduidelijk of alle leden zich moeten uitspreken, wat te doen bij onenigheid, en of er wel echt afgescheiden culturen bestaan om te raadplegen [55](#page=55). * **Visie 2: Problematisch wanneer bestaande verkeerde machtsverhoudingen worden bevestigd of versterkt** [56](#page=56). * **Kenmerken:** De problematische aard hangt niet af van de mening van de culturele leden, maar of een daad van toe-eigening onderdrukking ‘manifesteert of verergert’. Het oordeel gaat niet primair over het individu, maar over maatschappelijke machtsverhoudingen [57](#page=57). * **Problemen:** Individuen worden niet beoordeeld, wat tegen de dagelijkse praktijk ingaat. De definitie van ‘onderdrukking’ is vaag, waardoor weinig vormen van toe-eigening als problematisch worden aangemerkt. Er is ook onduidelijkheid over welke culturen onderdrukt worden en of er een hiërarchie tussen soorten onderdrukking bestaat [59](#page=59). * **Visie 3: Problematisch wanneer de toe-eigenaar geen oog/respect heeft voor de mensen wiens inhoud/stijl ze toe-eigenen** [60](#page=60). * **Kenmerken:** De kern ligt bij slechte handelingen van het individu dat toe-eigent. Disrespect kan bestaan uit neerkijken op de mensen en hun cultuur, of wegkijken (onwetendheid en onverschilligheid) [61](#page=61). * **Problemen:** De focus op individuele verantwoordelijkheid kan leiden tot onproductieve discussies en ons blind maken voor groter maatschappelijk onrecht. De nadruk op ‘schuldige onwetendheid’ legt veel druk op zelfinformering en bevoordeelt argumentatief sterkere individuen [63](#page=63). **Waarom de discussie over culturele toe-eigening problematisch kan zijn:** * Culturele toe-eigening is een eeuwenoud fenomeen dat de kunstgeschiedenis heeft gevormd [64](#page=64). * De focus hierop kan leiden tot segregatie en het opsluiten van mensen in hun ‘eigen’ cultuur [64](#page=64). * De angst voor problematische toe-eigening kan genres ‘wit’ laten, zoals klassieke muziek [64](#page=64). * Het idee van ‘culturele toe-eigening’ ontkent dat er ‘zuivere’ culturen bestaan; bijna alle artistieke tradities zijn ‘diasporatisch’ [64](#page=64). #### 2.1.2 Culturele toe-eigening als politieke instrumentalisering Dit betreft de toe-eigening van traditionele kunsten door individuele kunstenaars of gemeenschappen om politieke statements te maken, natievorming te versterken of de huidige politieke situatie te beïnvloeden. Dit wordt problematisch geacht wanneer traditionele kunsten louter worden geïnstrumentaliseerd voor politieke doeleinden die niet noodzakelijkerwijs in lijn liggen met de oorspronkelijke gebruiken of betekenissen [65](#page=65) [66](#page=66). ##### 2.1.2.1 Casus: Dabkeh Dabkeh, een volksdans met ingewikkelde stappen, hoppen en stampen, is een kenmerk van het Palestijnse nationalisme geworden. Het wordt gezien als een daad van verzet tegen de bezetting door Israël en een manier om identiteit en verbondenheid uit te drukken [68](#page=68). **a. Zionistische toe-eigening van Dabkeh:** Europese emigranten naar Palestina wilden een culturele identiteit ontwikkelen die losstond van Europese uitingen. De politieke vervolging van Joden in Europa beïnvloedde de reconstructie van een levendige Joodse culturele identiteit. De afwijzing van de Europese identiteit diende ook om een westerse culturele aanwezigheid in een oosters landschap te legitimeren. Choreografen integreerden dabkeh en andere Arabische dansen, die door zionistische organisaties werden geprezen als ‘de meest authentieke dansen van Israël’, waarbij de erkenning van de inheemse Palestijnse bevolking als bron verdween. De constructie van Israëlische culturele wortels berustte op minimalisering van Europese invloeden op Joden in de diaspora en ontkenning van de culturele wortels van de inheemse bevolking. Er werd gesteld dat men iets uit niets had gecreëerd. Het collectieve vergeten van de toe-eigening door de inheemse bevolking heeft bijgedragen aan de acceptatie van Israël en een Israëlische identiteit door de internationale gemeenschap. De zionistische betrokkenheid bij dabkeh kon voortkomen uit oriëntalistische nieuwsgierigheid of het delen van cultuur tussen kolonisatoren en gekoloniseerden, maar werd geïntegreerd in een politiek proces dat de inheemse bevolking marginaliseerde [70](#page=70) [72](#page=72) [73](#page=73) [74](#page=74) [75](#page=75). **b. Pan-Arabische toe-eigening van Dabkeh:** Pan-Arabisme bood Palestijnen hoop op verlossing en herstel. Lokale acceptatie van culturele veranderingen werd vergemakkelijkt door trouw aan bredere etnische identiteit. Dabkeh op de Westelijke Jordaanoever kreeg een nieuwe invulling als uitdrukking van Arabische identiteit, parallel aan antikoloniale politieke bewegingen. Pamfletten benadrukten weerstand tegen Europese en Ottomaanse culturele dominantie. Dabkeh bleef een sociale praktijk onder plattelands- en ontheemde gemeenschappen, en festivals droegen bij aan de uitvoering ervan als expressie van Arabische identiteit onder de stedelijke bevolking. Promotiemateriaal benadrukte sentimentele trouw aan een Arabisch-Jordaanse identiteit, terwijl lokale jongeren zonder ervaring werden geselecteerd. Choreografen uit Palestina en Libanon beïnvloedden de uitvoering van volksdansen, waarbij dabkeh werd hergedefinieerd als spektakel met artistieke tradities die verschilden van de traditionele plattelandsuitvoering. De herdefiniëring van dabkeh kan gezien worden als culturele verandering onder invloed van stedelijke dominantie, in plaats van culturele samensmelting. Een nieuw pan-Arabisch format voor volksdansen, geïnspireerd op Europese volksdans, introduceerde nieuwe tradities. Hoewel lokale gemeenschappen deze veranderingen vrijwillig accepteerden, waren ze niet betrokken bij overleg [76](#page=76) [77](#page=77) [78](#page=78) [79](#page=79) [80](#page=80). **c. Palestijnse toe-eigening van Dabkeh:** De uitbreiding van de Israëlische militaire controle leidde tot ballingschap en veranderde lokale opvattingen over collectieve identiteit, wat leidde tot Palestijns-nationalistische ideologie ten koste van pan-Arabistische ideeën. Dabkeh oversteeg klassenverschillen en werd een alomtegenwoordige sociale activiteit, vooral onder jongeren. Deze politisering van het plattelandserfgoed leidde tot veronderstellingen over de oorsprong van dabkeh in oude landelijke symboliek en Kanaänitische vruchtbaarheidsrituelen. Het idee dat culturele praktijken werden geconstrueerd in tegenstelling tot andere groepen sinds de oudheid, paste in de politieke antagonisme waaruit het Palestijnse nationalisme voortkwam. Het gebruik van volksdans om een kritisch bewustzijn van lokaal erfgoed en geschiedenis te bevorderen, vond plaats in een politieke omgeving met strenge beperkingen op publieke expressie door het Israëlische leger [81](#page=81) [82](#page=82) [83](#page=83) [84](#page=84). **Conclusie Dabkeh:** Dabkeh heeft in de 20e eeuw bijgedragen aan de constructie van drie zeer verschillende politieke gemeenschappen en culturele identiteiten: zionisme, panarabisme en Palestijns nationalisme hebben allemaal politieke geloofwaardigheid verworven door de publieke uitvoering van een dans die in de vorige eeuw met geen van deze idealen verband hield [85](#page=85). #### 2.1.3 Erfgoedvorming Erfgoedvorming verwijst naar het veiligstellen van traditionele kunstpraktijken door middel van institutionele bescherming en tentoonstelling. De Conventie voor de Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van UNESCO uit 2003 speelt hierin een sleutelrol. Dergelijke processen kunnen echter leiden tot politieke instrumentalisering en assimilatie van traditionele praktijken in de dominante nationale cultuur [86](#page=86). Traditionele cultuur, en de representatie ervan, wordt gereduceerd tot memorabilia. Objecten in een museum hebben niet het vermogen om te functioneren zoals in hun oorspronkelijke culturele context. Erfgoedvorming kan traditionele praktijken transformeren tot overblijfselen uit het verleden, in plaats van levende tradities [87](#page=87). In een context van politieke onrust, zoals in Palestina, wordt het ‘behouden’ van architectuur, culturele producten en voedsel een sterke stroming, wat ‘museumificatie’ wordt genoemd. Palestijnse geleerden betogen dat sommige van deze initiatieven erfgoed levend proberen te houden, maar het uiteindelijk reproduceren als een statisch overblijfsel uit het verleden, in tegenspraak met het verlangen naar vitaliteit [88](#page=88). #### 2.1.4 Primitivisme Primitivisme verwijst naar de toe-eigening van traditionele kunst vanwege haar veronderstelde zuiverheid en authenticiteit. Het houdt het idee in dat volkeren in traditionele samenlevingen dichter bij de natuur staan, en daarom zuiverder en authentieker zijn dan decadente moderne Europeanen. Fundamenteel gaat primitivisme ervan uit dat de kwaliteiten van ‘eerdere’ culturen (vanuit het perspectief van de ‘beschavingsladder’) superieur zijn aan die van de hedendaagse beschaving [89](#page=89). Primitivisme in de kunst omvat de waardering en imitatie van culturele producten en praktijken die als 'primitief' worden beschouwd, of in een eerder stadium van een veronderstelde gemeenschappelijke schaal van menselijke ontwikkeling. Dit idee bevat een tegenstrijdigheid: het primitieve wordt bewonderd, maar tegelijkertijd verondersteld inferieur te zijn omdat het ‘niet volledig ontwikkeld’ is. Primitivisten delen dezelfde stereotypen als kolonisten en imperialisten [90](#page=90). **Problemen met primitivisme:** * Het primitivistische perspectief is altijd dat van een buitenstaander die waarde toekent [91](#page=91). * Deze culturen worden benaderd als minder ontwikkeld en als ‘levende fossielen – overblijfselen van vroegere stadia in het heden’ [91](#page=91). * Het idee van ‘dichter tegen de natuur staan’ komt dicht bij het idee dat deze mensen meer dierlijke kenmerken hebben [91](#page=91). * ‘Authenticiteit’ wordt opgelegd, wat de fluïditeit, hybriditeit en verandering ontzegt; lokale aanpassingen worden als niet authentiek beschouwd [91](#page=91). ##### 2.1.4.1 Casus: Bronzen en ivoren beelden uit Benin De veronderstelde ‘primitiviteit’ van Afrikaanse culturen werd ondermijnd door de ontdekking van beelden uit Benin, die voldeden aan westerse standaarden zoals mimesis en technologisch en ambachtelijk vernuft. De avant-garde wist niet wat ze met deze beelden aan moest, omdat zij ook uitgingen van de primitiviteit van Afrika [93](#page=93). ##### 2.1.4.2 Casus: Picasso Picasso was sterk beïnvloed door Afrikaanse kunst en verzamelde deze fervent. Hij zag het niet enkel als een esthetisch proces, maar als een vorm van magie om macht te grijpen en angsten en verlangens vorm te geven. Zijn werk \_Naakt met opgeheven armen is een voorbeeld van hoe westerse kunstenaars de visuele kwaliteiten en betekenissen van niet-westerse kunst verkeerd voorstelden, door zijn eigen indruk van Afrika als een wilde, ‘magische’, ‘primitieve’ plek. Picasso's werk is wild en asymmetrisch, in tegenstelling tot de statische, symmetrische en harmonieuze Kota-figuren [96](#page=96) [97](#page=97). ### 2.2 Voorlopige conclusie Lenen van andere culturen is van alle tijden en vitaal voor de ontwikkeling van de kunsten. Toch zijn er goede redenen om de concrete gevolgen voor de culturen van wie geleend wordt in het oog te houden. Daarbij gaat het niet enkel over culturele gevoeligheden en machtsverhoudingen, maar ook over misbruik van cultuur voor politieke en maatschappelijke doeleinden [98](#page=98). * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Cultuur | Een complex geheel dat kennis, geloof, kunst, moraal, wetten, gewoonten en andere vermogens en gewoonten omvat die door een mens als lid van een samenleving zijn verworven. | | Cultura animi | Latijnse term die de Romeinse redenaar Cicero gebruikte voor de cultivering van de ziel, metaforisch voor de ontwikkeling van een filosofische ziel. | | Verlichting | Een intellectuele en filosofische beweging in de 17e en 18e eeuw in Europa, die nadruk legde op rede, kritiek op traditioneel gezag en het geloof in een universele menselijkheid. | | Duitse Romantiek | Een beweging die ontstond als reactie op de Verlichting en de moderne wereld, met nadruk op kunst, filosofie, natuur, emotie en nationalisme. | | Cultureel relativisme | Het idee dat elke cultuur zijn eigen unieke ontwikkeling en waarde heeft, en dat verschillende culturele perspectieven, tradities en waarden begrepen en gewaardeerd moeten worden. | | Hoge cultuur | Verwijst naar de cultuur van de heersende sociale groep, vaak geassocieerd met activiteiten als kunst, klassieke muziek en haute cuisine. | | Lage cultuur | Verwijst naar de cultuur van niet-elites, vaak in contrast met de hoge cultuur. | | Staat van de natuur | Een concept dat door filosofen zoals Thomas Hobbes werd gebruikt om een toestand te beschrijven waarin er geen georganiseerde samenleving of overheid is, vaak gecontrasteerd met ‘cultuur’ of ‘beschaving’. | | Primitivisme | Een kunststroming en denkwijze die traditionele kunst waardeert en imiteert vanwege haar veronderstelde zuiverheid en authenticiteit, waarbij men gelooft dat volkeren in traditionele samenlevingen dichter bij de natuur staan. | | Essentialisme | Een concept dat stelt dat groepen mensen vaste en gedefinieerde kenmerken hebben die hen met elkaar verbinden en onderscheiden van anderen; dit kan leiden tot vooroordelen en stereotypen. | | Cultuur-als-omvattende-groep | Een visie op cultuur die stelt dat een maatschappelijke cultuur haar leden betekenisvolle manieren van leven biedt over alle menselijke activiteiten, wat een context voor keuze creëert. | | Cultuur-als-dialoog | Een visie op cultuur waarbij de leden de auteurs zijn van de culturele praktijken, waarden en normen, die voortdurend worden betwist, verbeeld en onderhandeld. | | Cultuur-als-identiteit | Een visie op cultuur die benadrukt hoe cultuur de identiteit van culturele groepsleden vormgeeft en hoe mensen er belangrijke connecties mee hebben. | | Culturele toe-eigening | De toe-eigening van traditionele kunsten of stijlkenmerken van een minderheidscultuur door kunstenaars van een dominante cultuur. | | Erfgoedvorming | Het proces van het veiligstellen van traditionele kunstpraktijken door middel van institutionele bescherming en tentoonstelling, vaak in het kader van cultureel erfgoed. | | Museumificatie | Het proces waarbij culturele erfgoedobjecten, praktijken of locaties worden beschermd en tentoongesteld in musea, waardoor ze soms veranderen van levende tradities tot statische overblijfselen uit het verleden. | | Pan-Arabisme | Een politieke en culturele beweging die streeft naar de eenheid van de Arabische volkeren en naties van het Midden-Oosten en Noord-Afrika. |