2 - Voorbereidende fase.pptx

# Analysetechnieken van de jaarrekening Dit gedeelte van de studieleidraad beschrijft diverse methoden voor het analyseren van jaarrekeningen, inclusief screening, verticale en horizontale analyse, ratio-analyse, kasstroomanalyse en falingspredictie. ### 1.1 Overzicht van analysetechnieken De analyse van een jaarrekening omvat verschillende technieken om inzicht te krijgen in de financiële gezondheid en prestaties van een onderneming. Deze technieken omvatten: * **Screening van de jaarrekening, jaarverslag en controleverslag:** Een eerste snelle beoordeling om de belangrijkste elementen te identificeren. * **Verticale analyse van de balans en resultatenrekening:** Geeft inzicht in het relatieve belang van de verschillende posten binnen de balans of resultatenrekening. * **Horizontale analyse van de balans en resultatenrekening:** Onderzoekt de evolutie van de verschillende posten over meerdere boekjaren heen. * **Ratio-analyse:** Berekent financiële kengetallen (ratio's) om verschillende aspecten van de financiële gezondheid te beoordelen, zoals liquiditeit, rendabiliteit en solvabiliteit. * **Kasstroomanalyse:** Analyseert de in- en uitstromen van liquide middelen, onderverdeeld in operationele, investerings- en financieringsstromen. * **Eventueel analyse van sociale balans:** Een specifieke analyse van sociale aspecten. * **Falingspredictie:** Modellen die de kans op faillissement proberen in te schatten. > **Tip:** Een financieel kengetal kan een optelling of aftrekking van bepaalde cijfers zijn, uitgedrukt in euro. Een ratio is een deling van twee cijfers en wordt niet uitgedrukt in euro. ### 1.2 Voorbereidende fase bij jaarrekeninganalyse Voordat de eigenlijke analyse van de jaarrekening wordt uitgevoerd, is een grondige voorbereiding essentieel. Hierbij wordt aandacht besteed aan: * **Analyse van de sector:** Begrijpen van de sector waarin de onderneming opereert (bv. via NACE-BEL codes) en hoe de financiële prestaties zich verhouden tot die van de sector. * **Analyse van de achtergrond van het bedrijf:** Algemene en specifieke bedrijfsinformatie, zoals de leeftijd van de onderneming, aandeelhoudersstructuur en groepsstructuur. * **Lezen van het verslag van de commissaris-revisor:** Nagaan van het type controleverslag dat is uitgebracht. * **Lezen van het jaarverslag:** Bevat aanvullende informatie over het beleid en de prestaties van de onderneming. * **Bekijken van de waarderingsregels:** Identificeren of waarderingsmethodes winstverhogend of fiscaal geoptimaliseerd zijn en of er wijzigingen zijn opgetreden. * **Bekijken van verleende waarborgen en mogelijke verplichtingen:** Nagaan van eventuele bevoorrechte of gewaarborgde schulden en hun aard en omvang. > **Tip:** De keuze van waarderingsregels kan de jaarrekening imagogericht of fiscaal geoptimaliseerd voorstellen. Bijvoorbeeld, het niet meerekenen van indirecte productiekosten bij de vervaardigingsprijs (direct costing) kan het resultaat naar beneden halen. ### 1.3 De jaarrekening: een eerste screening Een eerste screening van de jaarrekening biedt een globaal beeld van de financiële situatie. #### 1.3.1 Eerste screening balans Bij de eerste screening van de balans wordt gekeken naar: * **Balanstotaal:** Is het balanstotaal toegenomen of afgenomen? * **Verhouding van grote activa- en passiefblokken:** * Vaste activa / Totale activa * Vlottende activa / Totale activa * Eigen vermogen / Totale passiva * Voorzieningen en uitgestelde belastingen / Totale passiva * Schulden > 1 jaar / Totale passiva * Schulden ≤ 1 jaar / Totale passiva * **Verschuivingen in grote blokken:** Zijn er significante veranderingen in de verhoudingen van deze blokken? * **Financieel evenwicht:** Worden langetermijninvesteringen gefinancierd met langetermijnmiddelen? * **Opvallende wijzigingen:** Zijn er opvallende veranderingen in posten zoals voorraden, handelsvorderingen, en leveranciersschulden in relatie tot de omzetevolutie? * **Waarderingsregels:** Zijn er wijzigingen in de waarderingsregels en wat wordt hierover vermeld in de toelichting en het jaarverslag? #### 1.3.2 Eerste screening resultatenrekening De eerste screening van de resultatenrekening focust op: * **Winstgevendheid:** Maakt de onderneming winst of verlies? * **Omzetontwikkeling:** Stijgt de omzet? * **Deelresultaten:** Bekijk de belangrijke tussenresultaten. * **Belangrijkste kostengroepen:** Identificeer de vijf belangrijkste kostengroepen en bereken hun verhouding tot de omzet. Analyseer de evolutie van deze kosten. * **Opmerkelijke elementen:** Zijn er specifieke zaken in het resultaat van het boekjaar? * **Resultaatverwerking:** Hoe wordt het resultaat verwerkt? * **Aanvullende informatie:** Zoek naar extra details in de toelichting en het jaarverslag. > **Tip:** Het bedrijfsresultaat (resultaat voor rente en belastingen) is cruciaal omdat het de winstgevendheid van de kernactiviteiten van de onderneming weerspiegelt. ### 1.4 Herwerking van balans en resultatenrekening Voor een correcte financiële analyse is het soms nodig om de balans en resultatenrekening te herwerken. #### 1.4.1 Herwerking van de balans * **Permanent vermogen:** Dit omvat het eigen vermogen en het langetermijn(on)gebonden vreemd vermogen (voorzieningen en uitgestelde belastingen). Het wordt vergeleken met de uitgebreide vaste activa. #### 1.4.2 Herwerking van de resultatenrekening * **Subsidies:** Exploitatiesubsidies en compenserende bedragen van de overheid worden best geherkwalificeerd van opbrengsten naar een verlaging van de bedrijfskosten. Kapitaalsubsidies en interestsubsidies kunnen als 'Andere financiële opbrengsten' worden geboekt, wat leidt tot een verlaging van de financiële kosten. * **Isolatie van financiële kosten van vreemd vermogen:** Financiële kosten gerelateerd aan schulden moeten geïsoleerd worden om de globale financiële kosten van de onderneming te kunnen beoordelen. De exacte kredietkost is niet altijd exact berekenbaar uit de jaarrekening, maar kan worden benaderd door: $$ Kosten \ van \ schulden \ (code \ 650) + Discontokosten \ op \ vorderingen \ (code \ 653) - Interestsubsidies \ (code \ 9126) $$ > **Tip:** In de financiële analyse worden subsidies niet beschouwd als opbrengsten, maar als een correctie op de kosten. ### 1.5 Verticale analyse De verticale analyse onderzoekt de relatieve omvang van posten binnen een financiële overzicht. #### 1.5.1 Verticale analyse van de balans * **Doel:** Inzicht krijgen in het belang van investeringen en de wijze van financiering. * **Methode:** Het balanstotaal wordt gesteld op 100%. Alle posten op de actief- en passiefzijde worden uitgedrukt als een percentage van het balanstotaal. $$ \text{Percentage} = \frac{\text{Cijfer rubriek}}{\text{Balanstotaal}} \times 100\% $$ * **Afgeleid inzicht:** Geeft de structuur van de balans weer en hoe de activa gefinancierd worden. #### 1.5.2 Verticale analyse van de resultatenrekening * **Doel:** Het belang van elke kostensoort en opbrengst in relatie tot de totale omzet inzichtelijk maken. * **Methode:** De omzet wordt gesteld op 100%. Alle posten in de resultatenrekening worden uitgedrukt als een percentage van de omzet. $$ \text{Percentage} = \frac{\text{Cijfer rubriek}}{\text{Omzet}} \times 100\% $$ * **Afgeleid inzicht:** Illustreert de kostenstructuur van de onderneming en hoe efficiënt de omzet wordt omgezet in winst. Dit is enkel mogelijk bij bedrijven die hun omzet vermelden (bv. niet bij micro- en verkorte modellen waar dit facultatief is). ### 1.6 Horizontale analyse De horizontale analyse onderzoekt de evolutie van posten over tijd. * **Doel:** De dynamiek van de balans- en resultatenrekeningposten over opeenvolgende boekjaren blootleggen. * **Methode:** Kan gebaseerd zijn op: * **Absolute veranderingen:** $$ \text{Absolute verandering} = \text{Cijfer (20X1)} - \text{Cijfer (20X0)} $$ * **Procentuele veranderingen:** $$ \text{Procentuele verandering} = \frac{\text{Cijfer (20X1)} - \text{Cijfer (20X0)}}{\text{Cijfer (20X0)}} \times 100\% $$ * **Tijdsindexen:** Hierbij wordt een basisjaar gesteld op 100%. $$ \text{Tijdsindex} = \frac{\text{Cijfer rubriek bepaald jaar}}{\text{Cijfer rubriek basisjaar}} \times 100\% $$ * **Afgeleid inzicht:** Toont trends en ontwikkelingen in de financiële structuur en prestaties van de onderneming. ### 1.7 Basisregels voor financiële gezondheid Er zijn drie fundamentele regels die een snelle indicatie geven van de financiële gezondheid van een onderneming, zonder een diepgaande analyse: 1. **Permanent vermogen > Uitgebreide vaste activa:** Dit betekent dat de langetermijnbeleggingen (uitgebreide vaste activa) gefinancierd moeten worden met langetermijnmiddelen (permanent vermogen). 2. **Beperkte vlottende activa > Kortlopende schulden (VVKT):** Wat op korte termijn realiseerbaar is (vlottende activa), moet groter zijn dan wat op korte termijn opeisbaar is (kortlopende schulden). 3. **Eigen vermogen is minstens 1/3 van het balanstotaal:** Dit is een indicatie van solvabiliteit en de mate van financiële onafhankelijkheid van de onderneming. > **Tip:** De eerste twee regels zijn direct gerelateerd aan de liquiditeit en het financieel evenwicht van de onderneming. De derde regel beoogt de solvabiliteit en de vermindering van financiële risico's. ### 1.8 Ratio-analyse en kasstroomanalyse (inleiding) Hoewel deze studieleidraad zich voornamelijk richt op screening, verticale en horizontale analyse, worden ratio-analyse en kasstroomanalyse kort aangestipt als verdere technieken. * **Ratio-analyse:** Omvat het berekenen van specifieke ratio's om liquiditeit, rendabiliteit, solvabiliteit en de toegevoegde waarde te meten. * **Kasstroomanalyse:** Analyseert de operationele kasstroom, investeringsstroom en financieringsstroom. De principes achter deze berekeningen zijn belangrijk, zelfs als de volledige berekening niet steeds manueel wordt uitgevoerd. > **Tip:** Voor het examen is het van belang de principes achter de berekening van de operationele kasstroom te begrijpen, alsook de interpretatie van investerings- en financieringsstromen. Het berekenen van een volledige operationele kasstroom vanaf nul is doorgaans niet vereist. --- # Voorbereidende fase en aandachtspunten bij jaarrekeninganalyse Dit gedeelte behandelt de essentiële voorbereidende stappen en aandachtspunten die voorafgaand aan de eigenlijke analyse van een jaarrekening moeten worden overwogen. ## 2. Voorbereidende fase en aandachtspunten bij jaarrekeninganalyse Een grondige analyse van de jaarrekening vereist meer dan alleen het toepassen van rekenkundige technieken. Er is een cruciale voorbereidende fase die het succes van de analyse bepaalt. Deze fase omvat het begrijpen van de context waarin de onderneming opereert en het grondig doornemen van alle beschikbare informatie. ### 2.1 Analysetechnieken: Een Overzicht Voordat dieper wordt ingegaan op specifieke analyses, is het nuttig een overzicht te hebben van de verschillende technieken die kunnen worden toegepast: * **Screening van jaarrekening, jaarverslag en controleverslag:** Een eerste globale indruk krijgen. * **Verticale analyse van balans en resultatenrekening:** De interne structuur van de financiële overzichten in kaart brengen. * **Horizontale analyse van balans en resultatenrekening:** De evolutie van financiële posten over tijd bestuderen. * **Ratio-analyse:** Specifieke financiële verhoudingen berekenen om liquiditeit, rendabiliteit en solvabiliteit te beoordelen. * **Kasstroomanalyse:** De geldstromen binnen de onderneming analyseren. * **Eventueel analyse van sociale balans:** Duurzaamheid en maatschappelijke impact beoordelen. * **Falingspredictie:** Modellen toepassen om het risico op faillissement in te schatten. #### 2.1.1 Financieel kengetal versus ratio Het is belangrijk onderscheid te maken tussen kengetallen en ratio's: * Een **financieel kengetal** is een optelling of aftrekking van bepaalde cijfers en wordt uitgedrukt in euro's (bijvoorbeeld balanstotaal). * Een **ratio** is de verhouding tussen twee financiële kengetallen (teller/noemer) en wordt niet uitgedrukt in euro's (bijvoorbeeld schulden/eigen vermogen). ### 2.2 Aandachtspunten in de voorbereidende fase Deze fase is cruciaal voor een correcte interpretatie van de jaarrekening. #### 2.2.1 Analyseren van de sector Het begrijpen van de sector waarin de onderneming actief is, is essentieel. Dit omvat: * **Activiteiten van de onderneming:** Welke specifieke activiteiten voert de onderneming uit? * **Sectorindeling:** In welke sector is de onderneming operationeel? NACE-BEL codes kunnen hierbij helpen. * **Vergelijking met sectorprestaties:** Hoe presteren de financiële cijfers van de onderneming in vergelijking met die van de sector als geheel? #### 2.2.2 Analyseren van de achtergrond van het bedrijf Naast de sector is ook de specifieke context van het bedrijf van belang: * **Algemene ondernemingsspecifieke informatie:** * Leeftijd van de onderneming. * Aandeelhoudersstructuur. * Groepsstructuur. * Deze informatie helpt bij het inschatten van de financiële draagkracht. * **Ondernemingsspecifieke informatie op het specifieke boekjaar:** * **Controleverslag van de commissaris-revisor:** Wat is de aard van het controleverslag? Dit geeft inzicht in de betrouwbaarheid van de jaarrekening. * **Jaarverslag:** Dit bevat vaak kwalitatieve informatie, strategische doelen en vooruitzichten. #### 2.2.3 Waarderingsregels en verleende waarborgen De manier waarop de cijfers in de jaarrekening tot stand komen, is bepalend voor hun betekenis. * **Waarderingsregels:** * Worden er winstverhogende waarderingsmethodes toegepast? Dit kan een positiever beeld geven dan de werkelijkheid. * Zijn er wijzigingen opgetreden in de waarderingsregels ten opzichte van voorgaande jaren? Dit kan de vergelijkbaarheid bemoeilijken. * **Tip:** Analyseer of de waarderingsregels imagogericht (positiever voorstellen) of fiscaal geoptimaliseerd (belastingvoordeel) zijn. * **Verleende waarborgen en mogelijke verplichtingen:** * Zijn er bevoorrechte schuldeisers? * Welke schulden zijn gewaarborgd, wat is de aard en het bedrag van deze waarborgen? Dit geeft inzicht in de zekerheid van bepaalde schuldeisers. ### 2.3 De jaarrekening: een eerste screening Een snelle, globale blik op de jaarrekening kan al veel informatie opleveren. #### 2.3.1 Eerste screening balans * **Evolutie balanstotaal:** Is het balanstotaal toegenomen of afgenomen? * **Verhouding van grote blokken:** Ga de verhouding na van belangrijke posten ten opzichte van het balanstotaal: * Vaste activa / totale activa * Vlottende activa / totale activa * Eigen vermogen / totale passiva * Voorzieningen en uitgestelde belastingen / totale passiva * Schulden > 1 jaar / totale passiva * Schulden ≤ 1 jaar / totale passiva * **Verschuivingen:** Zijn er significante verschuivingen in deze grote blokken te zien? * **Financieel evenwicht:** Controleer of langetermijninvesteringen gefinancierd worden met langetermijnmiddelen. * **Opvallende wijzigingen:** Zoek naar opvallende wijzigingen aan de actief- en passiefzijde. Relateer wijzigingen in voorraden, handelsvorderingen, leveranciersschulden aan de omzetevolutie. * **Bijkomende informatie:** Raadpleeg de toelichting en het jaarverslag voor meer details. #### 2.3.2 Eerste screening resultatenrekening * **Winst of verlies:** Maakt de onderneming winst of verlies? * **Omzetevolutie:** Stijgt de omzet? * **Deelresultaten:** Bekijk de verschillende deelresultaten om de prestaties van de kernactiviteiten te beoordelen. * **Kostengroepen:** Identificeer de vijf belangrijkste kostengroepen en bereken hun verhouding ten opzichte van de omzet. Hoe evolueren deze kosten? Zijn ze onder controle? * **Opmerkelijke elementen:** Zijn er opmerkelijke elementen in de resultaten van het boekjaar? * **Resultaatverwerking:** Hoe wordt het resultaat verwerkt? * **Bijkomende informatie:** Raadpleeg de toelichting en het jaarverslag voor meer details. ### 2.4 Herwerking van balans en resultatenrekening Voor een correcte analyse kunnen aanpassingen aan de standaard opgestelde jaarrekening nodig zijn. #### 2.4.1 Herwerking van de balans * **Permanent vermogen:** Dit omvat het eigen vermogen, voorzieningen en uitgestelde belastingen. Deze middelen zijn over het algemeen duurzaam beschikbaar. #### 2.4.2 Herwerking van de resultatenrekening * **Subsidies:** Subsidies worden in de boekhouding vaak als opbrengst geboekt. Voor financiële analyse worden ze echter beter beschouwd als een dekking van kosten. * Exploitatiesubsidies en compenserende bedragen van de overheid worden heringedeeld naar "Andere bedrijfsopbrengsten" (code 74). * Kapitaalsubsidies worden heringedeeld naar "Andere financiële opbrengsten" (code 752/9) en worden behandeld als een verlaging van de bedrijfskosten. * Interestsubsidies worden eveneens heringedeeld naar "Andere financiële opbrengsten" (code 752/9) en behandeld als een verlaging van financiële kosten. * **Isolatie van financiële kosten van vreemd vermogen:** De kosten van het aangaan van vreemd vermogen moeten geïsoleerd worden om het globale resultaat van de onderneming te kunnen beoordelen. * De berekening van de exacte kredietkost is vaak niet mogelijk op basis van de jaarrekening. * Een benadering kan zijn: Kosten van schulden (code 650) + Discontokosten op vorderingen (code 653) - Interestsubsidies (code 9126). * **Tip:** Begrijp het principe achter de herwerking: subsidies verminderen de kosten, en financiële kosten van vreemd vermogen worden zichtbaar gemaakt. ### 2.5 Belangrijke opmerking over de jaarrekening * **Balans:** De balans is een **"foto"** van de financiële toestand op een bepaald moment (de afsluitdatum van het boekjaar). Alle ratio's die op basis van balanstotalen worden berekend, zijn dus statisch. * **Resultatenrekening:** De resultatenrekening is een **"film"** die de kosten en opbrengsten gedurende een welbepaalde periode (het boekjaar) weergeeft. Berekeningen op basis van de resultatenrekening zijn dynamischer. * **Toelichting:** De toelichting bevat bijkomende, cruciale informatie die nodig is om de balans en resultatenrekening correct te interpreteren. ### 2.6 Verticale en horizontale analyse Dit zijn fundamentele technieken om de structuur en evolutie van de financiële overzichten te begrijpen. #### 2.6.1 Verticale analyse van de balans * **Wat?** Geeft inzicht in het belang van investeringen (activa) en de wijze van financiering (passiva) door de totale omvang van de balans als referentiepunt te nemen. * **Methode:** Het balanstotaal wordt gelijkgesteld aan 100%. Alle posten van de actief- en passiefzijde worden vervolgens uitgedrukt als een percentage van dit balanstotaal. * **Formule:** $$ \text{Percentage post} = \frac{\text{Cijfer van de post}}{\text{Balanstotaal}} \times 100\% $$ #### 2.6.2 Verticale analyse van de resultatenrekening * **Wat?** Geeft inzicht in het belang van elke kostensoort ten opzichte van de omzet. * **Methode:** De omzet wordt gelijkgesteld aan 100%. Alle posten in de resultatenrekening worden uitgedrukt als een percentage van de omzet. * **Formule:** $$ \text{Percentage post} = \frac{\text{Cijfer van de post}}{\text{Omzet}} \times 100\% $$ * **Opmerking:** Bij modellen waar de omzet facultatief is (bv. micro- en verkort model), kan dit tot problemen leiden. Bij het volledige model is de omzet verplicht vermeld. #### 2.6.3 Horizontale analyse * **Wat?** Analyseert de evolutie van posten in de balans en de resultatenrekening over de tijd. * **Methode:** Kan worden uitgevoerd op basis van: * **Absolute veranderingen:** Het verschil tussen het cijfer van het huidige jaar en het cijfer van het voorgaande jaar. $$ \text{Absolute verandering} = \text{Cijfer (huidig jaar)} - \text{Cijfer (voorgaand jaar)} $$ * **Procentuele veranderingen:** De absolute verandering uitgedrukt als een percentage van het cijfer in het voorgaande jaar. $$ \text{Procentuele verandering} = \frac{\text{Cijfer (huidig jaar)} - \text{Cijfer (voorgaand jaar)}}{\text{Cijfer (voorgaand jaar)}} \times 100\% $$ * **Tijdsindexen:** Hierbij wordt een basisjaar gedefinieerd (vaak het eerste jaar van de analyse) dat gelijkgesteld wordt aan 100%. Latere jaren worden uitgedrukt als een index ten opzichte van dit basisjaar. $$ \text{Tijdsindex} = \frac{\text{Cijfer (bepaald jaar)}}{\text{Cijfer (basisjaar)}} \times 100\% $$ Een index groter dan 100% duidt op een stijging, kleiner dan 100% op een daling. ### 2.7 Basisregels voor financiële gezondheid Er zijn drie basisregels die, zonder diepgaande ratio-analyse, een indicatie geven van de financiële gezondheid van een onderneming: 1. **Permanent vermogen > Uitgebreide vaste activa:** Langetermijnmiddelen (eigen vermogen, voorzieningen, uitgestelde belastingen) moeten de langetermijninvesteringen dekken. Dit zorgt voor een structurele solvabiliteit. 2. **Beperkte vlottende activa > VVKT (Vervallen Vordering Korte Termijn):** Wat op korte termijn realiseerbaar is (vlottende activa), moet groter zijn dan wat op korte termijn betaalbaar is (korte termijn schulden). Dit duidt op liquiditeit. 3. **Eigen vermogen is minimaal 1/3 van het balanstotaal:** Een sterke solvabiliteit wordt vaak gekenmerkt door een ruime eigen vermogensbasis. > **Tip:** Deze basisregels geven een snelle, globale indicatie. Voor een diepgaandere analyse is een uitgebreidere ratio-analyse noodzakelijk. > **Voorbeeld:** Als het permanente vermogen van een onderneming 100.000 euro bedraagt en de uitgebreide vaste activa 80.000 euro, dan is aan de eerste regel voldaan en is er structureel vermogen over om ook kortetermijnverplichtingen te dekken. Indien de vaste activa 120.000 euro bedragen, is er een tekort dat met kortetermijnmiddelen gefinancierd moet worden, wat de liquiditeit onder druk zet. --- # Herwerking van balans en resultatenrekening Hier volgt een gedetailleerde studiegids voor het onderwerp "Herwerking van balans en resultatenrekening". ## 3. Herwerking van balans en resultatenrekening Dit onderdeel behandelt de noodzaak en methoden voor het aanpassen van de balans en de resultatenrekening voor financiële analyse, met specifieke aandacht voor de isolatie van financiële kosten en de correcte behandeling van subsidies. ### 3.1 Herwerking van de balans Bij de herwerking van de balans is het belangrijk om het **permanent vermogen** te identificeren. Het permanent vermogen omvat het eigen vermogen, voorzieningen en uitgestelde belastingen, en de langetermijnschulden. Dit vermogen wordt gebruikt om de langetermijninvesteringen (vaste activa) te financieren. > **Tip:** Het permanent vermogen vertegenwoordigt de middelen die de onderneming langdurig ter beschikking staan. ### 3.2 Herwerking van de resultatenrekening De herwerking van de resultatenrekening is cruciaal om een correct beeld te krijgen van de operationele prestaties en de financiële kosten. Twee belangrijke aanpassingen zijn: #### 3.2.1 Behandeling van subsidies Subsidies worden in de boekhouding vaak als opbrengsten geboekt, maar voor financiële analyse worden ze beschouwd als een dekking van kosten in plaats van gerealiseerde opbrengsten. * **Exploitatie subsidies en compenserende bedragen van de overheid:** Deze worden in de resultatenrekening geboekt onder 'Andere bedrijfsopbrengsten' (code 74). In de financiële analyse worden ze echter aangewend om de bedrijfskosten te verlagen. * **Kapitaalsubsidies:** Deze worden in de resultatenrekening geboekt onder 'Andere financiële opbrengsten' (code 752/9). Voor de financiële analyse worden ze ook beschouwd als een verlaging van de bedrijfskosten. * **Interestsubsidies:** Deze worden in de resultatenrekening geboekt onder 'Andere financiële opbrengsten' (code 752/9). Voor de financiële analyse worden ze gebruikt om de financiële kosten te verminderen. > **Tip:** De kern van de herwerking van subsidies is dat ze voor financiële analyse de kostprijs reduceren, in plaats van een pure opbrengst te zijn. #### 3.2.2 Isolatie van financiële kosten van vreemd vermogen Het is essentieel om de financiële kosten die voortvloeien uit vreemd vermogen te isoleren en deze te rapporteren op het globale resultaat van de onderneming. De berekening van de exacte kredietkost is niet altijd mogelijk op basis van de jaarrekeninginformatie. Een benadering kan worden verkregen door: $$ \text{Financiële kosten} = (\text{Kosten van schulden (code 650)} + \text{Discontokosten op vorderingen (code 653)}) - \text{Interestsubsidies (code 9126)} $$ Deze formule tracht de netto financiële lasten te bepalen die de onderneming draagt na aftrek van ontvangen interestsubsidies. > **Tip:** Het isoleren van financiële kosten helpt om de operationele winstgevendheid beter te beoordelen, onafhankelijk van de financieringsstructuur. --- # Modelvoorbeelden en oefeningen voor financiële analyse Hieronder volgt een gedetailleerde studiehandleiding voor het onderwerp "Modelvoorbeelden en oefeningen voor financiële analyse", gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 4 Modelvoorbeelden en oefeningen voor financiële analyse Dit onderdeel van de studieleidraad biedt praktische voorbeelden en oefeningen om de toepassing van financiële analyse, met name ratio-analyse, te verduidelijken. ### 4.1 Analysetechnieken en voorbereidende fase Een grondige financiële analyse begint met de juiste voorbereiding en het selecteren van geschikte analysetechnieken. #### 4.1.1 Overzicht van analysetechnieken De analyse van een jaarrekening kan worden onderverdeeld in verschillende technieken, elk met hun eigen focus: * **Screening van de jaarrekening (JR), jaarverslag en controleverslag:** Een eerste globale indruk krijgen van de financiële situatie. * **Verticale analyse van balans en resultatenrekening:** Het belang van de verschillende posten binnen de balans en resultatenrekening bepalen ten opzichte van het balanstotaal of de omzet. * **Horizontale analyse van balans en resultatenrekening:** De evolutie van posten in de tijd bestuderen door balansen en resultatenrekeningen van opeenvolgende boekjaren te vergelijken. * **Ratio-analyse:** Het berekenen en interpreteren van financiële kengetallen en ratio's om de liquiditeit, rendabiliteit, solvabiliteit en toegevoegde waarde te beoordelen. * **Kasstroomanalyse:** Het ontleden van de kasstromen in operationele, investerings- en financieringsstromen. Hoewel een volledige operationele kasstroomberekening complex kan zijn, is het belangrijk de principes en interpretatie ervan te begrijpen. * **Eventueel:** Analyse van de sociale balans en falingspredictie. #### 4.1.2 Aandachtspunten in de voorbereidende fase Voor een accurate analyse is een gedegen voorbereiding cruciaal: * **Analyseren van de sector:** * Begrijp de sector waarin de onderneming opereert (NACE-BEL codes). * Vergelijk de financiële prestaties van de onderneming met die van de sector. * Begrijp de specifieke activiteiten van de onderneming. * **Analyseren van de achtergrond van het bedrijf:** * **Algemene bedrijfsspecifieke informatie:** Leeftijd van de onderneming, aandeelhoudersstructuur, groepsstructuur om de financiële draagkracht in te schatten. * **Specifieke informatie voor het boekjaar:** * **Verslag van de commissaris-revisor:** Identificeer het soort controleverslag. * **Jaarverslag:** Biedt aanvullende context. * **Waarderingsregels:** Beoordeel of deze imagogericht (winstverhogend) of fiscaal geoptimaliseerd zijn. Let op wijzigingen in waarderingsregels. * **Verleende waarborgen/mogelijke verplichtingen:** Onderzoek de aard en omvang van bevoorrechte of gewaarborgde schulden. #### 4.1.3 Eerste screening van de jaarrekening Een eerste, globale beoordeling van de jaarrekening kan al veel informatie verschaffen: * **Eerste screening balans:** * Analyseer de evolutie van het balanstotaal. * Onderzoek de verhoudingen van grote activablokken (vaste activa/totale activa, vlottende activa/totale activa) en passivablokken (eigen vermogen/totale passiva, voorzieningen en uitgestelde belastingen/totale passiva, schulden > 1 jaar/totale passiva, schulden ≤ 1 jaar/totale passiva). * Identificeer significante verschuivingen tussen deze grote blokken. * Beoordeel het financieel evenwicht: worden lange termijninvesteringen gefinancierd met lange termijnmiddelen? * Zoek naar opvallende wijzigingen aan de actief- en passiefzijde en relateer deze aan de omzetontwikkeling (bijvoorbeeld wijzigingen in voorraden, handelsvorderingen, leveranciersschulden). * Raadpleeg de toelichting en het jaarverslag voor bijkomende informatie, met name over waarderingsregels. * **Eerste screening resultatenrekening:** * Stelt de onderneming winst of verlies vast? * Observeer de evolutie van de omzet. * Bekijk de deelresultaten om de prestaties van de kernactiviteiten te beoordelen. * Identificeer de vijf belangrijkste kostengroepen en bereken hun verhouding ten opzichte van de omzet. Evalueer de evolutie en controleer of deze kosten onder controle zijn. * Noteer opmerkelijke elementen in het resultaat van het boekjaar. * Onderzoek de resultaatverwerking en raadpleeg de toelichting en het jaarverslag voor aanvullende details. #### 4.1.4 Herwerking van balans en resultatenrekening Voor een meer accurate financiële analyse is het soms nodig de jaarrekening te herwerken. * **Herwerking van de balans:** * **Permanent vermogen:** Dit omvat het eigen vermogen en het vreemd langlopend kapitaal (VVLT). VVLT omvat voorzieningen en uitgestelde belastingen. Deze middelen worden beschouwd als langlopend omdat ze op lange termijn beschikbaar blijven. * Een belangrijk principe is dat het permanent vermogen de uitgebreide vaste activa dient te dekken. * **Herwerking van de resultatenrekening:** * **Subsidies:** Exploitatiesubsidies en gecompenseerde bedragen van de overheid worden in de financiële analyse beschouwd als een dekking van kosten, niet als opbrengsten. Ze worden daarom verplaatst van 'Andere bedrijfsopbrengsten' (code 74) naar het verlagen van de relevante bedrijfskosten. Kapitaalsubsidies en interestsubsidies worden behandeld als 'Andere financiële opbrengsten' (code 752/9) en verlagen respectievelijk de bedrijfskosten en de financiële kosten. * **Isolatie van financiële kosten van vreemd vermogen:** Om de rentelasten op schulden te kunnen beoordelen, worden deze zo goed mogelijk geïsoleerd. De berekening kan echter complex zijn en is niet altijd exact mogelijk op basis van de jaarrekening alleen. De financiële kosten worden berekend als: $$ \text{Financiële kosten} = \text{Kosten van schulden (code 650)} + \text{Discontokosten op vorderingen (code 653)} - \text{Interestsubsidies (code 9126)} $$ * **Direct costing:** Indien de vervaardigingsprijs van producten de indirecte productiekosten niet omvat (direct costing), worden deze als een kost opgenomen en drukken ze het resultaat. Dit is fiscaal optimaliserend. #### 4.1.5 Belangrijke opmerking: Balans vs. Resultatenrekening * De **balans** is een "foto" van de activa en passiva van een onderneming op een bepaald moment (de afsluitdatum van het boekjaar). Dit betekent dat ratio's gebaseerd op balansgegevens statisch zijn. * De **resultatenrekening** is een "film" van de kosten en opbrengsten gedurende een bepaalde periode (het boekjaar). Ratio's hierop gebaseerd zijn dynamischer. * De **toelichting** bij de jaarrekening biedt cruciale bijkomende informatie die nodig is voor een correcte interpretatie van zowel de balans als de resultatenrekening. ### 4.2 Verticale en horizontale analyse Deze technieken bieden een gestructureerde manier om de financiële gegevens te beoordelen. #### 4.2.1 Verticale analyse * **Verticale analyse van de balans:** * **Doel:** Inzicht krijgen in het belang van investeringen en de wijze van financiering. * **Methode:** Het balanstotaal wordt gesteld op 100%. Elke post op de actief- en passiefzijde wordt uitgedrukt als een percentage van het balanstotaal. $$ \text{Percentage} = \frac{\text{Cijfer van de rubriek}}{\text{Balanstotaal}} \times 100\% $$ * Dit helpt bij het identificeren van de grootste posten en hun relatieve belang. * **Verticale analyse van de resultatenrekening:** * **Doel:** Het belang van elke kostensoort ten opzichte van de omzet vaststellen. * **Methode:** De omzet wordt gesteld op 100%. Elke post in de resultatenrekening wordt uitgedrukt als een percentage van de omzet. $$ \text{Percentage} = \frac{\text{Cijfer van de post}}{\text{Omzet}} \times 100\% $$ * Dit is van belang voor het beoordelen van kostenefficiëntie. Het is echter belangrijk op te merken dat in verkorte en micro-modellen de omzet niet altijd verplicht is te vermelden, wat de analyse kan bemoeilijken. #### 4.2.2 Horizontale analyse * **Doel:** De evolutie van posten in de balans en resultatenrekening over de tijd bestuderen. * **Methode:** * **Absolute veranderingen:** Verschil tussen het cijfer van een bepaald jaar en een referentiejaar. $$ \text{Absolute verandering} = \text{Cijfer (huidig jaar)} - \text{Cijfer (basisjaar)} $$ * **Procentuele veranderingen:** Het verschil uitgedrukt als een percentage van het basisjaar. $$ \text{Procentuele verandering} = \frac{\text{Cijfer (huidig jaar)} - \text{Cijfer (basisjaar)}}{\text{Cijfer (basisjaar)}} \times 100\% $$ * **Tijdsindexen:** Het cijfer van een bepaald jaar wordt uitgedrukt als een percentage ten opzichte van een basisjaar (dat 100% is). $$ \text{Tijdsindex} = \frac{\text{Cijfer (bepaald jaar)}}{\text{Cijfer (basisjaar)}} \times 100\% $$ * Bij de horizontale analyse wordt typisch het eerste geanalyseerde jaar als basisjaar genomen. ### 4.3 Basisregels voor financiële gezondheid Zonder een diepgaande ratio-analyse kunnen drie basisregels helpen de algemene financiële gezondheid van een onderneming te controleren: 1. **Permanent vermogen > Uitgebreide vaste activa:** Lange termijninvesteringen (uitgebreide vaste activa) moeten worden gefinancierd met lange termijnmiddelen (permanent vermogen). 2. **Beperkte vlottende activa > Kortlopende schulden (VVKT):** De activa die op korte termijn realiseerbaar zijn, moeten groter zijn dan de schulden die op korte termijn opeisbaar zijn. Dit is gerelateerd aan liquiditeit. 3. **Eigen vermogen ≥ 1/3 van het balanstotaal:** Het eigen vermogen zou idealiter minstens een derde van het totale balanstotaal moeten uitmaken, wat duidt op een gezonde solvabiliteit. ### 4.4 Modelvoorbeelden financiële analyse De studieleidraad illustreert de analysemethoden met concrete voorbeelden: * **Casus 'Doe Het Zelf':** Een retailer in ijzerwaren en verf, waarbij de analyse zich richt op de periode 20X0-20X6, met de jaarrekening van 20X6 als focus. * **Analyse van STUDIO 100 nv:** Gedetailleerde analyse van de jaarrekeningen voor de periode 2019-2023, met de mogelijkheid om zelf kengetallen en ratio's te berekenen voor het meest recente boekjaar (2024). #### 4.4.1 Casus STUDIO 100 nv: Analyse van de jaarrekening De analyse van STUDIO 100 nv omvat de volgende onderdelen, waarbij de berekeningen en interpretaties essentieel zijn voor het examen: * **Balans (Actief- en Passiefzijde):** De structuur van de activa en passiva wordt geanalyseerd. Opvallend kan zijn de omvang van het financiële vaste actief (participaties) en een potentieel groter aandeel schulden dan eigen vermogen. * **Resultatenrekening:** Analyse van omzet, kostenstructuur (aankopen, personeelskosten, afschrijvingen) en financiële kosten. De impact van gebeurtenissen zoals corona op het bedrijfsresultaat wordt zichtbaar. * **Verticale analyse (Balans en Resultatenrekening):** De relatieve bijdrage van de verschillende posten wordt in kaart gebracht ten opzichte van het balanstotaal of de omzet. Dit identificeert de meest significante posten. * **Horizontale analyse (Balans en Resultatenrekening):** De evolutie van de verschillende posten over de jaren wordt gevisualiseerd, met 2019 vaak als basisjaar. Het eigen vermogen en de schulden over de lange termijn worden hierbij nauwlettend bekeken. #### 4.4.2 Wat moet je kennen en kunnen? * **Waarderingsregels:** Leid af of de gekozen waarderingsregels imagogericht of fiscaal geoptimaliseerd zijn. * **Verticale analyse:** Beschrijf de methode en de afleidbare conclusies voor zowel de balans als de resultatenrekening. * **Horizontale analyse:** Beschrijf de methode en de afleidbare conclusies voor zowel de balans als de resultatenrekening. * **Basisregels financiële gezondheid:** Som de regels op en pas deze toe op een concrete jaarrekening om de financiële gezondheid te controleren. > **Tip:** Voor het examen is het cruciaal om niet alleen de berekeningen correct uit te voeren, maar ook de resultaten te kunnen interpreteren in de context van de onderneming en de sector. Oefen de interpretatie van de afgeleide ratio's en kengetallen. > **Voorbeeld:** Bij de horizontale analyse van het eigen vermogen van STUDIO 100 nv kan worden vastgesteld dat dit schommelt. Als het eigen vermogen structureel onder de 1/3 van het balanstotaal blijft, duidt dit op een potentieel zwakkere solvabiliteit. ### 4.5 Oefenmogelijkheden * **Bestudeer de waarderingsregels van STUDIO 100 nv** en identificeer of deze imagogericht of fiscaal geoptimaliseerd zijn. * **Analyseer de verticale en horizontale analyses** van de balans en resultatenrekening van STUDIO 100 nv en bespreek de belangrijkste bevindingen. * **Pas de basisregels inzake financiële gezondheid toe** op de meest recente jaarrekening van STUDIO 100 nv om de financiële gezondheid te beoordelen. U kunt deze stof nalezen in het handboek "Analyseer de cijfers van een onderneming", Hoofdstuk 2: Analyse van de jaarrekening: voorbereidende fase (pagina's 31-60). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Jaarrekening | Een document dat een overzicht geeft van de financiële toestand en prestaties van een onderneming gedurende een boekjaar, bestaande uit de balans, de resultatenrekening en de toelichting. | | Balans | Een overzicht van de activa, passiva en het eigen vermogen van een onderneming op een specifiek moment, doorgaans de afsluitdatum van het boekjaar. Het fungeert als een financiële "foto". | | Resultatenrekening | Een overzicht van de kosten en opbrengsten van een onderneming gedurende een bepaalde periode, meestal een boekjaar. Het toont of de onderneming winst of verlies heeft gemaakt. | | Toelichting | Een integraal onderdeel van de jaarrekening dat aanvullende informatie verstrekt bij de balans en de resultatenrekening, zoals waarderingsregels en informatie over voorzieningen. | | Verticale analyse | Een methode om de structuur van de balans en de resultatenrekening te analyseren door elke post uit te drukken als een percentage van een totaal (balanstotaal voor de balans, omzet voor de resultatenrekening). | | Horizontale analyse | Een methode om de evolutie van posten in de balans en resultatenrekening in de tijd te bestuderen door absolute of procentuele veranderingen te berekenen ten opzichte van een basisjaar. | | Ratio-analyse | Een analysemethode die gebruikmaakt van financiële ratio's, berekend uit balans- en resultatenrekeninggegevens, om verschillende aspecten van de financiële gezondheid van een onderneming te beoordelen, zoals liquiditeit, rentabiliteit en solvabiliteit. | | Kasstroomanalyse | Een analyse die zich richt op de beweging van liquide middelen (kasstromen) binnen een onderneming, opgesplitst in operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. | | Falingspredictie | Een analyse gericht op het voorspellen van het mogelijke faillissement van een onderneming op basis van financiële indicatoren en ratio's. | | Waarderingsregels | De principes en methoden die een onderneming hanteert bij het waarderen van haar activa en passiva, wat invloed kan hebben op de gepresenteerde financiële resultaten en de beeldvorming. | | Financiële gezondheid | De algemene toestand van de financiën van een onderneming, beoordeeld op basis van haar vermogen om aan haar financiële verplichtingen te voldoen, winst te genereren en te groeien. | | Operationele kasstroom | De kasstromen die voortvloeien uit de kernactiviteiten van een onderneming. | | Investeringsstroom | De kasstromen die verband houden met de aan- en verkoop van langetermijnactiva, zoals materiële en immateriële vaste activa. | | Financieringsstroom | De kasstromen die voortkomen uit wijzigingen in het eigen vermogen en vreemd vermogen van een onderneming, zoals het aangaan van leningen of het uitgeven van aandelen. | | Permanent vermogen | Het eigen vermogen vermeerderd met het langlopende vreemd vermogen, wat de middelen vertegenwoordigt die langdurig aan de onderneming ter beschikking staan. | | VVLT (Voorzieningen en Langlopende Schulden) | Een categorie van passiva die voorziet in mogelijke toekomstige verplichtingen (voorzieningen) of schulden die langer dan een jaar lopen (langlopende schulden). |