Contract Law

# Dienstenovereenkomsten algemeen Dienstenovereenkomsten algemeen Het algemene thema van dienstenovereenkomsten betreft de classificatie en kenmerken van diverse overeenkomsten gericht op het leveren van diensten. ## 1. Dienstenovereenkomsten algemeen ### 1.1 Onderscheid tussen dienstenovereenkomsten Er worden drie onderscheiden typen dienstenovereenkomsten besproken: * **Aanneming** (geregeld in artikel 1787 tot 1799 van het Burgerlijk Wetboek). * **Bewaargeving** (geregeld in artikel 1915 tot 1954 van het Burgerlijk Wetboek). * **Lastgeving** (geregeld in artikel 1984 tot 2010 van het Burgerlijk Wetboek). ### 1.2 Historische en huidige benadering * **Vroeger:** Het onderscheid tussen deze overeenkomsten werd mede bepaald door de vraag of er sprake was van een bezoldigd (betaald) of onbezoldigd (gratis) karakter. * **Thans:** Alle drie de typen overeenkomsten zijn mogelijk, zowel onder bezwarende titel (met betaling) als om niet (gratis). ### 1.3 Huidig onderscheidingscriterium Het huidige voornaamste onderscheidingscriterium voor deze dienstencontracten is de aard van de prestatie: * **Rechtshandeling:** Indien het voornaamste voorwerp van de overeenkomst een rechtshandeling is, wordt deze doorgaans geclassificeerd als een **lastgeving**. * **Materiële handeling:** Indien het voornaamste voorwerp van de overeenkomst een materiële handeling betreft, valt deze onder de **aanneming** of **bewaargeving**. ### 1.4 Kritiek op de indeling Er is veel kritiek op de huidige indeling, met name op het onderscheid tussen aanneming en bewaargeving. Sommige visies beschouwen bewaargeving als een *lex specialis* (specifieke regeling) binnen de aannemingsovereenkomst. > **Tip:** Begrijp de evolutie van de classificatie van dienstenovereenkomsten om de huidige juridische interpretatie beter te duiden. > > **Tip:** Concentreer u op het onderscheidingscriterium van de aard van de prestatie (rechtshandeling versus materiële handeling) als het sleutelbegrip in de huidige benadering. --- # Aannemingsovereenkomst De aannemingsovereenkomst is een specifieke overeenkomst gericht op het verrichten van een materiële handeling, waarbij de aannemer zich verbindt om een werk te maken of tot stand te brengen, en de opdrachtgever zich verbindt om een prijs te betalen. ### 2.1 Kenmerken van de aannemingsovereenkomst De aannemingsovereenkomst valt onder de dienstenovereenkomsten in het Burgerlijk Wetboek, naast bewaargeving en lastgeving. Vroeger werd er een onderscheid gemaakt op basis van het bezoldigde karakter, maar tegenwoordig kunnen alle drie de overeenkomsten zowel om niet als onder bezwarende titel worden gesloten. Het voornaamste onderscheidingscriterium in het hedendaags recht is het voorwerp van de overeenkomst: * **Rechtshandeling:** Dit valt onder de lastgevingsovereenkomst. * **Materiële handeling:** Dit kan zowel onder de aannemingsovereenkomst als onder de bewaargevingsovereenkomst vallen. Er is veel kritiek op deze indeling, aangezien de bewaargevingsovereenkomst wordt beschouwd als een *lex specialis* (specifieke wet) van de aannemingsovereenkomst. In de kern gaat het bij aanneming om het tot stand brengen van een concreet werk. --- # Bewaargeving Bewaargeving is een specifieke dienstenovereenkomst die zich onderscheidt van andere overeenkomsten door het voornaamste voorwerp van de dienst. ### 3.1 Juridische context en definitie De bewaargevingsovereenkomst is geregeld in de artikelen 1915 tot en met 1954 van het Burgerlijk Wetboek. Vroeger werd er onderscheid gemaakt op basis van het bezoldigde of onbezoldigde karakter van de overeenkomst, maar tegenwoordig kunnen alle drie de onderscheiden types van dienstencontracten (waaronder bewaargeving, aanneming en lastgeving) zowel onder bezwarende titel als om niet gesloten worden. ### 3.2 Relatie met aanneming en lastgeving Het voornaamste voorwerp van de overeenkomst bepaalt de classificatie: * Een rechtshandeling valt onder **lastgeving**. * Een materiële handeling kan zowel onder **aanneming** als **bewaargeving** vallen. Er is kritiek op deze indeling, en bewaargeving wordt vaak beschouwd als een *lex specialis* van de aannemingsovereenkomst. Het onderscheidingscriterium ligt dus in het specifieke voorwerp van de dienst. --- # Lastgeving Lastgeving is een overeenkomst waarbij een partij (de lasthebber) zich ertoe verbindt om namens een andere partij (de lastgever) rechtshandelingen te verrichten. ### 4.1 Kenmerken van de lastgevingsovereenkomst De lastgevingsovereenkomst wordt gekenmerkt door het verrichten van rechtshandelingen door de lasthebber ten behoeve van de lastgever. Dit onderscheidt lastgeving van andere dienstenovereenkomsten zoals aanneming en bewaargeving, die zich voornamelijk richten op materiële handelingen. #### 4.1.1 Rechtshandeling versus materiële handeling * **Rechtshandeling:** Een handeling die gericht is op het tot stand brengen van juridische gevolgen, zoals het sluiten van een overeenkomst, het doen van een aanbod, of het uitbrengen van een vonnis. Dit is het exclusieve domein van lastgeving. * **Materiële handeling:** Een handeling die feitelijke gevolgen teweegbrengt zonder direct juridische gevolgen te hebben, zoals het herstellen van een muur (aanneming) of het bewaren van goederen (bewaargeving). #### 4.1.2 Onderscheid met andere dienstenovereenkomsten Vroeger werd er onderscheid gemaakt op basis van het al dan niet bezoldigd karakter van de overeenkomst. Tegenwoordig zijn alle drie de types dienstenovereenkomsten (aanneming, bewaargeving, lastgeving) mogelijk onder bezwarende titel, wat betekent dat er een tegenprestatie kan worden overeengekomen. Het voornaamste onderscheidingscriterium heden ten dage ligt in de aard van de te verrichten prestatie: rechtshandelingen voor lastgeving, en materiële handelingen voor aanneming en bewaargeving. > **Tip:** Hoewel bewaargeving soms als een lex specialis van de aannemingsovereenkomst wordt beschouwd, is het onderscheid met lastgeving primair gebaseerd op het type handeling dat wordt verricht (rechtshandeling versus materiële handeling). #### 4.1.3 Toepassing van de lastgeving De lastgevingsovereenkomst is van toepassing wanneer een persoon namens een ander juridische handelingen wil stellen. Denk hierbij aan het vertegenwoordigen van iemand bij het sluiten van een huurovereenkomst, het doen van een investering, of het afhandelen van juridische procedures. #### 4.1.4 De rol van bezoldiging De lastgeving kan zowel om baat (bezoldigd) als om niet (onbezoldigd) geschieden. Dit betekent dat de lasthebber wel of geen vergoeding ontvangt voor zijn diensten. Deze mogelijkheid onder bezwarende titel is een belangrijke evolutie ten opzichte van oudere rechtssystemen. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Dienstenovereenkomsten | Contracten waarbij partijen zich verbinden tot het leveren van een dienst, in tegenstelling tot het overdragen van een zaak. Dit omvat diverse types zoals aanneming, bewaargeving en lastgeving. | | Aanneming | Een overeenkomst waarbij de ene partij zich verbindt om een bepaalde materiële handeling te verrichten, en de andere partij zich ertoe verbindt deze te aanvaarden en te betalen. | | Bewaargeving | Een overeenkomst waarbij een partij (de bewaargever) een zaak toevertrouwt aan een andere partij (de bewaarnemer) die deze in ontvangst neemt en zich ertoe verbindt haar te bewaren en in natura terug te geven. | | Lastgeving | Een overeenkomst waarbij een partij (de lastgever) aan een andere partij (de lasthebber) opdraagt om een rechtshandeling te verrichten, en de lasthebber deze opdracht aanvaardt. | | Bezwarende titel | Een contract dat voor beide partijen verplichtingen en voordelen meebrengt, waarbij er een economische waardeoverdracht plaatsvindt. | | Rechtshandeling | Een handeling die gericht is op het tot stand brengen van rechtsgevolgen, zoals het sluiten van een contract of het doen van een aanbod. | | Materiële handeling | Een feitelijke handeling die niet direct gericht is op het tot stand brengen van rechtsgevolgen, maar op het fysiek uitvoeren van een taak of het creëren van een tastbaar resultaat. | | Lex specialis | Een juridisch principe dat stelt dat een specifieke wettelijke bepaling voorgaat op een algemene wettelijke bepaling wanneer deze beide van toepassing zijn op dezelfde situatie. |

# Introductie en definitie van studentenhuur Dit onderwerp introduceert het nieuwe specifieke huurregime voor studentenkamers sinds 2019, definieert wat een student is volgens de wet en bespreekt de uitsluiting van studentenhuur als hoofdverblijfplaats. ### 1.1 Het nieuwe specifieke huurregime voor studentenkamers Sinds 2019 bestaat er een specifieke huurregeling voor studentenkamers, vastgelegd in Titel III Vl.Woningdecreet (VWD), artikelen 53-65. Deze regeling is van dwingend recht, wat betekent dat ervan afgeweken mag worden ten voordele van de huurder. ### 1.2 Definitie van een student volgens de wet Volgens artikel 53 VWD is een student **iedere persoon die ingeschreven is bij een instelling die voltijds onderwijs aanbiedt**. > **Tip:** Het is cruciaal om te weten dat de wet kijkt naar de inschrijving bij een instelling die voltijds onderwijs aanbiedt, en niet zozeer naar het deeltijdse of voltijdse karakter van de studies van de individuele persoon zelf. Dit betekent dat bijvoorbeeld ook werkstudenten die voltijds werken maar ingeschreven zijn bij een voltijdse onderwijsinstelling, onder de definitie van "student" vallen voor de toepassing van dit huurregime. De hoedanigheid van de bewoner is doorslaggevend, niet die van de huurder. Dit is relevant omdat de ouders vaak het contract tekenen, maar de huurregeling van toepassing is op basis van de student die er woont. ### 1.3 Uitsluiting van studentenhuur als hoofdverblijfplaats Een belangrijke voorwaarde voor de toepassing van de specifieke regeling voor studentenhuur is dat de studentenkamer **niet de hoofdverblijfplaats van de bewoner** mag zijn. * Als de student de kamer wel als hoofdverblijfplaats heeft, zal de algemene woninghuur van toepassing zijn. * Studentenhuur en woninghuur kunnen niet tegelijkertijd op dezelfde situatie van toepassing zijn; de toepassing van de ene regeling sluit de andere uit. > **Voorbeeld:** Een werkstudent die fulltime werkt en de studentenkamer gebruikt als enige woongelegenheid, zal onder de regels van de algemene woninghuur vallen, ook al is hij ingeschreven bij een onderwijsinstelling. ### 1.4 Overname van regelingen uit het woninghuurrecht Veel bepalingen uit het specifieke studentenhuurrecht nemen de regelingen over uit het algemene woninghuurrecht (artikelen 55-58 VWD), zoals: * Vereiste van een geschrift voor het huurcontract. * Regeling met betrekking tot de plaatsbeschrijving. * Leveringsplicht en de staat van het goed bij aanvang, conformiteit (conform het Vlaams Woningdecreet). * Onderhouds- en herstellingsplicht voor zowel de huurder als de verhuurder. * Een specifieke lijst van kleine herstellingen, die minder ten laste van de student-huurder valt in vergelijking met het algemene woninghuurrecht, gezien de vaak kortere contractduur. ### 1.5 Specifieke bepalingen van studentenhuur Naast de overgenomen regelingen, kent het studentenhuurrecht ook specifieke bepalingen: #### 1.5.1 Verbod op overdracht van huur en onderhuur Het is verboden de huur over te dragen of onder te verhuren (art. 59 VWD), tenzij dit gebeurt in het kader van uitwisselingsprogramma's zoals Erasmus of een stage. #### 1.5.2 Vaststelling huurprijs en verrekening kosten en lasten * De huurprijs kan "all-in" zijn, wat betekent dat alle kosten en lasten inbegrepen zijn, tenzij het gaat om individuele verbruikskosten of de belasting van een tweede verblijf. * De basishuurprijs wordt geblokkeerd bij opeenvolgende contracten met dezelfde huurder. * Indexatie en huurprijsherziening zijn wel toegestaan (art. 60 en 61 VWD). > **Tip:** Verhuurders mogen een forfaitaire kost aanrekenen voor kosten, mits dit vooraf wordt bepaald. Kostenafrekeningen zijn na de invoering van dit regime niet meer toegestaan, tenzij het individuele verbruikskosten betreft. De basishuurprijs mag wel geïndexeerd worden. #### 1.5.3 Huurwaarborg * De maximale huurwaarborg bedraagt twee maanden huur (art. 62 VWD). * De waarborg kan op een huurwaarborgrekening op naam van de huurder komen te staan, of eventueel als zakelijke zekerheid op een rekening van de verhuurder. Het is niet toegestaan om de waarborg contant te ontvangen. * **Tijdstip van vrijgave:** De verhuurder heeft drie maanden de tijd na de teruggave van het gehuurde goed om de waarborg vrij te geven of om aanspraken op de waarborg kenbaar te maken. > **Tip:** Een huurwaarborgrekening op naam van de verhuurder is mogelijk, wat een verschil is met het algemene woninghuurrecht en de situatie voor buitenlandse studenten vergemakkelijkt. Indien de verhuurder niet binnen de gestelde termijn van drie maanden zijn aanspraken laat gelden, kan de huurder vragen om de waarborg in zijn voordeel vrij te geven. #### 1.5.4 Verbod op stilzwijgende verlenging Stilzwijgende verlenging van het huurcontract is verboden (art. 63 VWD). Artikel 1738 van het oud Burgerlijk Wetboek is hierop niet van toepassing. > **Tip:** De wetgever wil hiermee stimuleren dat er telkens een nieuw contract wordt gesloten indien de huurrelatie wordt verdergezet, gezien het hier vaak om contracten van korte, bepaalde duur gaat. ### 1.6 Beëindiging van de huurovereenkomst De beëindiging van de huurovereenkomst voor studentenkamers kent specifieke regels (art. 64 VWD): #### 1.6.1 Huurovereenkomsten van bepaalde en vaste duur * De huur eindigt van rechtswege bij het bereiken van de contractuele termijn. * De huur eindigt ook van rechtswege in geval van overlijden van de huurder (student). #### 1.6.2 Ontbinding van rechtswege bij overlijden huurder Bij het overlijden van de huurder (student) wordt de huurovereenkomst ontbonden van rechtswege op de eerste dag van de maand volgend op het overlijden. De erfgenamen van de student hebben hierdoor geen verdere verbintenissen meer. #### 1.6.3 Opzeggingsmogelijkheden voor de huurder De huurder heeft verschillende opzeggingsmogelijkheden: * **Vóór inwerkingtreding huur:** * Indien de opzegging **minder dan drie maanden** vóór de inwerkingtreding gebeurt, is een opzeggingsvergoeding van twee maanden huur verschuldigd. * Indien de opzegging **meer dan drie maanden** vóór de inwerkingtreding gebeurt, is er geen opzeggingsvergoeding verschuldigd. Dit geeft studenten de mogelijkheid om meerdere contracten te tekenen en pas te beslissen welk kot ze kiezen, zonder financiële gevolgen indien ze tijdig opzeggen. * **Tijdens de huurperiode:** * Bij **beëindiging van de studie**, op voorlegging van een bewijsstuk van de onderwijsinstelling. Er geldt een opzegtermijn van twee maanden, maar geen extra vergoeding. * Bij **overlijden van een van de ouders of een andere persoon die instaat voor het onderhoud** van de huurder-student, op voorlegging van een bewijsstuk. Er geldt een opzegtermijn van twee maanden, maar geen extra vergoeding. #### 1.6.4 Verhuurder kan niet opzeggen Een belangrijke bepaling is dat de **verhuurder de huurovereenkomst niet kan opzeggen**. --- # Overname regelingen uit het woninghuurrecht voor studentenhuisvesting Dit gedeelte behandelt de specifieke bepalingen uit het woninghuurrecht die van toepassing zijn op huurcontracten voor studentenkamers, met nadruk op vereisten zoals geschrift, plaatsbeschrijving en onderhoudsplichten. ### 2.1 Toepassingsgebied en definitie van "student" Het nieuwe specifieke huurregime voor studentenkamers is van toepassing sinds 2019 en is vastgelegd in artikelen 53 tot 65 van de Vlaamse Codex Wonen (VWD). Dit regime is van dwingend recht. Een "student" wordt in dit kader gedefinieerd als iedere persoon die ingeschreven is bij een instelling die voltijds onderwijs aanbiedt (art. 53 VWD). Dit omvat ook studenten die een deeltijds onderwijs volgen, een creditdoelcontract hebben of werkstudenten zijn. De focus ligt op de bewoner en niet noodzakelijkerwijs op de huurder, aangezien ouders contracten kunnen afsluiten voor hun kinderen. De hoedanigheid van de bewoner is dus doorslaggevend. **Tip:** Het maakt niet uit of de persoon zelf voltijds onderwijs volgt; het cruciale element is de inschrijving bij een instelling die voltijds onderwijs aanbiedt. Werkstudenten vallen dus ook onder dit begrip. Het is niet mogelijk om zowel het regime van studentenhuren als het algemene woninghuurrecht op dezelfde situatie toe te passen. De toepassing van studentenhuren sluit de toepassing van woninghuur uit. Als een student echter zijn hoofdverblijfplaats elders heeft, bijvoorbeeld als werkstudent, dan kan het algemene woninghuurrecht van toepassing zijn. ### 2.2 Overgenomen regelingen uit het woninghuurrecht Volgens de artikelen 55 tot 58 VWD worden de volgende regelingen uit het woninghuurrecht overgenomen voor studentenhuisvesting: * **Vereiste van een geschrift:** Huurovereenkomsten voor studentenkamers dienen schriftelijk te worden vastgelegd. * **Regeling inzake de plaatsbeschrijving:** Er is een regeling voor het opmaken van een plaatsbeschrijving bij aanvang van de huur. * **Leveringsplicht en staat van het goed bij aanvang:** De verhuurder is gehouden het goed in de overeengekomen staat te leveren, conform de bepalingen van het Vlaams Huurdecreet (VCW). * **Onderhouds- en herstellingsplicht:** Er gelden specifieke plichten voor zowel de huurder (student) als de verhuurder met betrekking tot onderhoud en herstellingen. * **Specifieke lijst van kleine herstellingen:** Een lijst met kleine herstellingen, vastgesteld bij Besluit van de Vlaamse Regering van 7 december 2018, is van toepassing. **Tip:** In vergelijking met het algemene woninghuurrecht valt er bij studentenhuren minder ten laste van de student-huurder met betrekking tot kleine herstellingen. Dit is te verklaren door de doorgaans kortere duur van deze contracten. ### 2.3 Specifieke bepalingen voor huur van studentenkamers Naast de overgenomen regelingen kent de huur van studentenkamers ook specifieke bepalingen: * **Verbod op overdracht van huur en onderhuur (art. 59 VWD):** De huurder mag de huur of het gehuurde goed niet onderverhuren, tenzij in het kader van een uitwisselingsprogramma zoals Erasmus of een stage. * **Vaststelling huurprijs en verrekening kosten en lasten (art. 60 VWD):** * De huurprijs kan "all-in" zijn, waarbij alle kosten en lasten zijn inbegrepen. * Uitzonderingen hierop zijn individuele verbruikskosten (zoals water, gas, elektriciteit) en de belasting voor een tweede verblijf. * Kostenafrekeningen zijn niet langer toegestaan, behalve voor deze individuele verbruikskosten. Verhuurders kunnen een forfaitair bedrag aanrekenen voor de kosten, wat een vooraf bepaald vast bedrag is. * Bij opeenvolgende contracten met dezelfde huurder mag de basishuurprijs niet worden verhoogd buiten de indexatie en huurprijsherziening om. * **Indexatie en huurprijsherziening (art. 61 VWD):** Huurprijzen zijn wel onderhevig aan indexatie en huurprijsherziening. De reeds geïndexeerde basishuurprijs mag verder worden geïndexeerd. * **Huurwaarborg (art. 62 VWD):** * De huurwaarborg mag maximaal twee maanden huur bedragen. * Dit kan een huurwaarborgrekening op naam van de huurder zijn, of een zakelijke zekerheid op een rekening ten gunste van de verhuurder. In tegenstelling tot het algemene woninghuurrecht is een "contante" waarborg niet de enige optie. * Een huurwaarborgrekening op naam van de verhuurder is mogelijk, wat een voordeel is voor buitenlandse studenten die mogelijk geen Belgische bankrekening kunnen openen. * De verhuurder heeft drie maanden na de teruggave van het gehuurde goed om de waarborg vrij te geven of zijn aanspraken kenbaar te maken. Indien dit niet gebeurt, kan de huurder de vrijgave van de waarborg in zijn voordeel vragen. * **Verbod op stilzwijgende verlenging (art. 63 VWD):** Artikel 1738 van het oud Burgerlijk Wetboek is niet uitgesloten. Dit betekent dat er geen stilzwijgende verlenging van de huurovereenkomst plaatsvindt. Indien de huurrelatie wil worden voortgezet, dient er telkens een nieuw contract te worden gesloten. Als het vorige huurcontract van bepaalde duur was, ontstaat er een nieuw contract voor dezelfde termijn. ### 2.4 Beëindiging van de huurovereenkomst * **Bepaalde en vaste duur (art. 64 VWD):** * De huurovereenkomsten voor studentenkamers zijn doorgaans aangegaan voor een bepaalde en vaste duur. * De huur eindigt van rechtswege bij het bereiken van de contractuele termijn. * In geval van overlijden van de student-huurder eindigt de huur eveneens van rechtswege. De ontbinding treedt in op de eerste dag van de maand na het overlijden. **Tip:** In geval van beëindiging van de huur door overlijden van de student, zijn de erfgenamen geen verdere verbintenissen meer verschuldigd. * **Opzeggingsmogelijkheden voor de huurder (art. 64 VWD):** * **Vóór inwerkingtreding van de huur:** * Met een opzeggingsvergoeding van twee maanden huur indien de beëindiging minder dan drie maanden voor de inwerkingtreding plaatsvindt. * Zonder vergoeding indien de huurder de huur opzegt met inachtneming van een termijn van twee maanden, en dit om volgende redenen: * Beëindiging van de studie, op voorlegging van een bewijsstuk van de onderwijsinstelling. * Overlijden van een van de ouders of een andere persoon die instaat voor het onderhoud van de student-huurder, op voorlegging van een bewijsstuk. * **Verhuurder kan niet opzeggen:** De verhuurder heeft geen mogelijkheid om de huurovereenkomst op te zeggen. **Tip:** Het is voor studenten mogelijk om meerdere huurovereenkomsten aan te gaan en vervolgens de beste keuze te maken. Zolang de opzegging tijdig gebeurt, hoeft er geen vergoeding te worden betaald. Dit leidt soms tot frustratie bij verhuurders die dit beleid willen aanpassen. Bij beëindiging van de studie geldt wel een opzeggingstermijn van twee maanden, waarvoor de huur betaald moet worden, maar er geen extra vergoeding verschuldigd is. --- # Specifieke bepalingen omtrent studentenhuur Dit onderwerp behandelt de specifieke wettelijke regels die van toepassing zijn op de huur van studentenkamers, met bijzondere aandacht voor de bescherming van de student als huurder en bewoner. ### 3.1 Toepassingsgebied en definitie van student Het regime voor studentenhuur, dat geldt sinds 2019, is geregeld in de artikelen 53 tot 65 van de Vlaamse Wooncode (VWD). Dit betreft dwingend recht, wat betekent dat partijen er niet van mogen afwijken ten nadele van de student. * **Definitie van student:** Een student is iedere persoon die ingeschreven is bij een instelling die voltijds onderwijs aanbiedt. Dit omvat ook werkstudenten, personen die een creditdoelcontract volgen, of personen die deeltijds onderwijs volgen maar wiens ouders het contract sluiten. * **Belang van de bewoner:** Het is de hoedanigheid van de *bewoner* die bepalend is voor de toepassing van het studentenhuurregime, niet noodzakelijk die van de huurder (die bijvoorbeeld de ouders kunnen zijn). * **Uitsluiting van woninghuur:** De toepassing van de specifieke regels voor studentenhuur sluit de toepassing van de algemene woninghuurwetgeving uit. Om van studentenhuur te kunnen spreken, mag de gehuurde studentenkamer niet de hoofdverblijfplaats van de bewoner zijn. Indien dit wel het geval is (bijvoorbeeld bij een werkstudent die de kamer als hoofdverblijfplaats gebruikt), is de algemene woninghuur van toepassing. > **Tip:** De focus ligt op de status van de bewoner als student ingeschreven in een voltijdse onderwijsinstelling, wat ruim is en ook werkstudenten omvat. ### 3.2 Overname van bepalingen uit het woninghuurrecht Een deel van de regels voor studentenhuur is ontleend aan het woninghuurrecht. Dit betreft onder andere: * Het vereiste van een geschrift voor het huurcontract. * De regeling met betrekking tot de plaatsbeschrijving. * De leveringsplicht en de staat van het goed bij aanvang van de huur, alsook de conformiteit ervan. * De onderhouds- en herstellingsplicht van zowel de huurder als de verhuurder. * Een specifieke lijst van kleine herstellingen die ten laste vallen van de huurder. In vergelijking met de algemene woninghuur, is de lijst van kleine herstellingen die ten laste van de student-huurder valt, beperkter, wat verklaard wordt door de doorgaans kortere duur van deze huurcontracten. ### 3.3 Specifieke bepalingen omtrent studentenhuur Naast de overgenomen regels uit het woninghuurrecht, kent het studentenhuurregime specifieke bepalingen: #### 3.3.1 Verbod op overdracht en onderhuur * **Artikel 59 VWD** verbiedt de overdracht van de huur en onderhuur van een studentenkamer. * **Uitzondering:** Deze regel geldt niet in geval van deelname aan uitwisselingsprogramma's zoals Erasmus, of bij stages, waarbij de student tijdelijk de kamer kan overdragen of onderverhuren, mits dit expliciet is toegestaan. #### 3.3.2 Vaststelling van huurprijzen en kosten * **Artikel 60 VWD** regelt de vaststelling van de huurprijs en de verrekening van kosten en lasten. * **"All-in" huurprijs:** De huurprijs wordt vaak als "all-in" vastgesteld, wat betekent dat de huurprijs alle kosten dekt, met uitzondering van individuele verbruikskosten (zoals elektriciteit, water, gas, internet) en eventuele belastingen op een tweede verblijf. * **Forfaitaire kosten:** Verhuurders kunnen een forfaitair bedrag aanrekenen voor de kosten. Dit is een vast bedrag dat vooraf wordt bepaald en niet meer kan worden aangepast. Kostenafrekeningen achteraf zijn niet meer toegestaan, behalve voor de reeds genoemde individuele verbruikskosten. * **Blokkering basishuurprijs:** Bij opeenvolgende huurcontracten met dezelfde huurder mag de basishuurprijs niet worden verhoogd. Wel is indexatie en huurprijsherziening toegestaan. > **Tip:** Bij het aangaan van een huurcontract voor een studentenkamer, is het cruciaal om na te gaan of de huurprijs "all-in" is en welke specifieke kosten hierbij inbegrepen zijn of juist apart worden aangerekend. #### 3.3.3 Indexatie en huurprijsherziening * **Artikel 61 VWD** voorziet in de mogelijkheid van indexatie en huurprijsherziening, zelfs bij een vaste basishuurprijs. De huurprijs mag jaarlijks worden geïndexeerd volgens de wettelijke bepalingen. #### 3.3.4 Huurwaarborg * **Artikel 62 VWD** regelt de huurwaarborg. * **Maximum:** De huurwaarborg mag maximaal twee maanden huur bedragen. * **Rekening van de huurder of zakelijke zekerheid:** De waarborg wordt bij voorkeur op een huurwaarborgrekening op naam van de huurder geplaatst. Een zakelijke zekerheid (bijvoorbeeld een borgstelling) is ook mogelijk. * **Afwijking voor buitenlandse studenten:** Er is een specifieke mogelijkheid voorzien waarbij de huurwaarborg op een rekening van de verhuurder kan worden geplaatst. Dit is met name relevant voor buitenlandse studenten die mogelijk geen Belgische bankrekening kunnen openen. De waarborg mag niet "contant" worden betaald. * **Tijdstip vrijgave:** De verhuurder heeft de plicht om de huurwaarborg binnen drie maanden na de teruggave van de sleutels vrij te geven, of om binnen die termijn eventuele aanspraken op de waarborg kenbaar te maken. Indien de verhuurder dit niet doet, kan de huurder de vrijgave van de waarborg vragen in zijn voordeel. > **Voorbeeld:** Als een student de kamer op 1 juli teruggeeft aan de verhuurder, dan moet de verhuurder uiterlijk op 1 oktober de waarborg terugbetalen of zijn vordering tot verhaal op de waarborg kenbaar maken. #### 3.3.5 Verbod op stilzwijgende verlenging * **Artikel 63 VWD** verbiedt de stilzwijgende verlenging van de huurovereenkomst voor studentenkamers. * **Uitsluiting van artikel 1738 oud BW:** Artikel 1738 van het oude Burgerlijk Wetboek, dat bij bepaalde huurcontracten van bepaalde duur een stilzwijgende verlenging tot een contract van onbepaalde duur regelt, is niet van toepassing op studentenhuur. * **Nieuw contract vereist:** Dit betekent dat indien partijen de huurrelatie wensen voort te zetten na het einde van de overeengekomen termijn, er telkens een nieuw huurcontract moet worden gesloten. De decreetgever wil hiermee de flexibiliteit en de specifieke aard van studentencontracten (vaak van korte, bepaalde duur) benadrukken. ### 3.4 Beëindiging van de huurovereenkomst #### 3.4.1 Einde van rechtswege * **Artikel 64 VWD** regelt de beëindiging van de huurovereenkomst. * **Bepaalde en vaste duur:** Huurovereenkomsten voor studentenkamers worden doorgaans aangegaan voor een bepaalde en vaste duur. Ze eindigen dus van rechtswege bij het bereiken van de overeengekomen termijn. * **Overlijden van de huurder (student):** In geval van overlijden van de student-huurder, eindigt de huurovereenkomst van rechtswege op de eerste dag van de maand die volgt op het overlijden. De erfgenamen van de student zijn vanaf dat moment niet langer gebonden door de huurovereenkomst en hebben geen verbintenissen meer. #### 3.4.2 Opzeggingsmogelijkheden voor de huurder De huurder-student beschikt over diverse opzeggingsmogelijkheden: * **Vóór inwerkingtreding van de huur:** * Indien de huurder de huur opzegt **minder dan drie maanden** vóór de inwerkingtreding van het contract, is een opzeggingsvergoeding van twee maanden huur verschuldigd. * Indien de huurder de huur opzegt **meer dan drie maanden** vóór de inwerkingtreding van het contract, is geen opzeggingsvergoeding verschuldigd. Dit biedt studenten de mogelijkheid om meerdere contracten af te sluiten en pas op het laatste moment de definitieve keuze te maken, zonder bijkomende kosten als tijdig wordt opgezegd. * **Tijdens de looptijd van de huur:** * **Beëindiging van studie:** De huurder kan de huur vroegtijdig beëindigen bij beëindiging van zijn studie, mits voorlegging van een bewijsstuk van de onderwijsinstelling. Hiervoor geldt een opzeggingstermijn van twee maanden. De huurder is dan de huur verschuldigd gedurende deze twee maanden, maar er is geen bijkomende vergoeding verschuldigd. * **Overlijden van ondersteunende persoon:** De huurder kan de huur ook beëindigen bij overlijden van een van de ouders of een andere persoon die instaat voor het onderhoud van de student-huurder. Ook hier geldt een opzeggingstermijn van twee maanden, waarvoor geen extra vergoeding verschuldigd is. #### 3.4.3 Geen opzeggingsmogelijkheid voor de verhuurder * Het is cruciaal om te noteren dat de **verhuurder geen mogelijkheid heeft om de huurovereenkomst op te zeggen** gedurende de overeengekomen looptijd, tenzij er contractuele afspraken zijn gemaakt die dit toelaten (maar dit is niet de algemene regel onder het studentenhuurregime). > **Voorbeeld:** Een student heeft contracten gesloten voor drie verschillende studentenkamers die allemaal ingaan op 1 september. Als de student in juni beslist welke kamer hij het liefst wil, kan hij de andere twee contracten kosteloos opzeggen door tijdig, dat wil zeggen vóór het einde van de drie maanden voorsprong op de inwerkingtreding, zijn opzegging te doen. > > **Tip:** De bepalingen rond opzegging vóór inwerkingtreding zijn ontworpen om studenten flexibiliteit te bieden bij het kiezen van hun verblijfplaats, maar de verhuurders lobbyen om deze bepalingen aan te passen vanwege de onzekerheid die dit met zich meebrengt. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Studentenhuur | Een specifiek huurregime dat van toepassing is op kamers verhuurd aan studenten, met eigen regels die afwijken van het algemene woninghuurrecht. Dit regime is ingesteld sinds 2019 en regelt de relatie tussen studenten en verhuurders van woonruimte. | | Bewoner | Iedere persoon die ingeschreven is bij een instelling die voltijds onderwijs aanbiedt. Dit begrip is cruciaal omdat de hoedanigheid van de bewoner, en niet die van de huurder (die ook ouders kunnen zijn), bepalend is voor de toepassing van de studentenhuurwetgeving. | | Voltijds onderwijs | Onderwijs dat volgens de officiële planning fulltime moet worden gevolgd. Studenten die hierbij ingeschreven zijn, vallen onder de definitie van "student" voor de toepassing van het specifieke huurregime, ongeacht of ze zelf deeltijds studeren of werkstudenten zijn. | | Woninghuur | Het algemene huurrecht dat van toepassing is op de huur van hoofdverblijfplaatsen. De toepassing van het specifieke studentenhuurregime sluit de toepassing van het algemene woninghuurrecht uit op dezelfde situatie. | | Geschrift | Een schriftelijke overeenkomst die vereist is voor de geldigheid van een huurovereenkomst voor studentenkamers. Dit zorgt voor duidelijkheid en bewijsbaarheid van de gemaakte afspraken tussen huurder en verhuurder. | | Plaatsbeschrijving | Een gedetailleerde beschrijving van de staat van het gehuurde goed bij de aanvang van de huurovereenkomst. Dit document dient als referentie bij het einde van de huur om eventuele schade te beoordelen en de terugbetaling van de huurwaarborg te regelen. | | Conformiteit (VCW) | De verplichting van de verhuurder om het gehuurde goed te leveren in een staat die overeenkomt met de afspraken en wettelijke vereisten, wat ook de aanpassing aan de Verkoop en Verhuur van de Woning (VCW) omvat. Dit garandeert dat de student de woning in een acceptabele staat kan betrekken. | | Kleine herstellingen | Een specifieke lijst van onderhouds- en herstellingswerkzaamheden die ten laste vallen van de huurder. In het studentenhuurrecht is deze lijst vaak beperkter dan in het algemene woninghuurrecht, gezien de kortere duur van deze huurcontracten. | | Huurprijs all-in | Een huurprijs waarbij alle kosten, behalve de individuele verbruikskosten en belastingen voor tweede verblijf, zijn inbegrepen. Dit vereenvoudigt de betaling voor de student en vermijdt complexe kostenafrekeningen. | | Indexatie | De jaarlijkse aanpassing van de basishuurprijs aan de inflatie, gebaseerd op een vastgestelde formule. Dit zorgt ervoor dat de huurprijs in reële termen stabiel blijft gedurende de looptijd van het huurcontract. | | Huurwaarborg | Een geldbedrag dat de huurder aan de verhuurder betaalt als zekerheid voor de nakoming van zijn huurverplichtingen. Voor studentenhuur mag deze maximaal twee maanden huur bedragen en kan deze op een huurwaarborgrekening van de huurder of zakelijk zekerheid op rekening van de verhuurder worden geplaatst. | | Stilzwijgende verlenging | Het automatisch voortzetten van een huurovereenkomst na de einddatum, zonder dat er een expliciete nieuwe overeenkomst wordt gesloten. In studentenhuisvesting is dit verboden om te garanderen dat er telkens een nieuw, bewust aangegaan contract wordt gesloten. | | Beëindiging van rechtswege | Het automatisch beëindigen van een huurovereenkomst op een bepaald moment, zonder dat daarvoor een actie van een partij nodig is. Dit gebeurt bijvoorbeeld aan het einde van de overeengekomen huurtermijn of bij overlijden van de huurder. | | Opzegging | Het eenzijdig beëindigen van een huurovereenkomst door de huurder of verhuurder, mits naleving van bepaalde termijnen en voorwaarden. Voor studenten zijn er specifieke mogelijkheden om de huur vroegtijdig te beëindigen in geval van studiebeëindiging of overlijden van een onderhoudsplichtige. |

# Definitie en voordelen van aandeelhoudersovereenkomsten Aandeel houdersovereenkomsten vormen een cruciaal instrument voor aandeelhouders om de controle en het beleid van een vennootschap te stroomlijnen. ## 1. Definitie en voordelen van aandeelhoudersovereenkomsten ### 1.1 Wat zijn aandeelhoudersovereenkomsten? Aandeelhoudersovereenkomsten zijn contracten die gesloten worden tussen belangrijke aandeelhouders van een vennootschap. Het hoofddoel van deze overeenkomsten is om afspraken te maken over de macht en zeggenschap binnen de vennootschap, veelal gericht op het behouden van een meerderheidspositie in de Algemene Vergadering. Ze bieden een flexibele en discrete manier om afspraken te maken die verder gaan dan de standaard statutaire bepalingen. ### 1.2 Voordelen ten opzichte van statutaire bepalingen Aandeelhoudersovereenkomsten bieden significantie voordelen ten opzichte van louter statutaire bepalingen: * **Discretie:** In tegenstelling tot statuten, die openbaar toegankelijk zijn, zijn aandeelhoudersovereenkomsten private documenten. Dit zorgt voor een hogere mate van vertrouwelijkheid met betrekking tot de gemaakte afspraken. * **Flexibiliteit en maatwerk:** Deze overeenkomsten maken het mogelijk om afstemming te creëren die nauw aansluit bij de specifieke noden en verwachtingen van de betrokken aandeelhouders. Ze kunnen op maat gemaakt worden voor unieke situaties en toekomstige scenario's. * **Duurzaam gemeenschappelijk beleid:** Aandeelhoudersovereenkomsten faciliteren het voeren van een consistent en duurzaam gemeenschappelijk beleid ten aanzien van de vennootschap. Dit kan bijdragen aan stabiliteit en een lange-termijnvisie. ### 1.3 Diverse soorten bedingen in aandeelhoudersovereenkomsten Aandeelhoudersovereenkomsten kunnen een breed scala aan bedingen bevatten, die gericht zijn op het reguleren van verschillende aspecten van de aandeelhoudersrelatie en de vennootschapsbestuur. Enkele veelvoorkomende categorieën zijn: #### 1.3.1 Bedingen inzake de uitoefening van het stemrecht in de Algemene Vergadering (AV) Dit zijn afspraken over hoe de aandeelhouders hun stemrecht zullen uitoefenen tijdens de Algemene Vergadering. Dit kan gaan over unanimiteit bij bepaalde beslissingen, het volgen van een gezamenlijke stemstrategie, of afspraken over de samenstelling van organen. #### 1.3.2 Afspraken over de dividendpolitiek Partijen kunnen overeenkomen hoe winsten worden verdeeld, of welke criteria gehanteerd worden voor het al dan niet uitkeren van dividenden. #### 1.3.3 Afspraken over het voordrachtrecht van bestuurders Hierbij kunnen afspraken gemaakt worden over de procedure voor het voordragen van kandidaten voor het bestuur, waarbij bepaalde aandeelhouders een recht kunnen krijgen om bestuurders voor te dragen. #### 1.3.4 Bemiddelingsprocedures bij geschillen Een vaak voorkomend beding is de verplichting voor aandeelhouders om eerst een bemiddelingsprocedure te doorlopen alvorens een formele gerechtelijke geschillenregeling aan te vatten. Dit beoogt een minnelijke oplossing te bevorderen. #### 1.3.5 Beperkingen van de vrije overdracht van aandelen Deze bedingen zijn cruciaal om de samenstelling van het aandeelhouderschap te controleren en te sturen. Ze omvatten onder meer: * **Goedkeurings- of voorkoopclausules:** Deze clausules vereisen dat een aandeelhouder die zijn aandelen wil overdragen, eerst toestemming moet verkrijgen van de andere aandeelhouders of hen de gelegenheid moet bieden om de aandelen tegen een vooraf bepaalde prijs in te kopen. * **Volgrecht- of volgplichtclausules (Tag-Along/Drag-Along):** * **Volgrecht (Tag-Along):** In vennootschappen met twee groepen aandeelhouders, geeft dit de minderheidsaandeelhouders het recht om hun aandelen onder dezelfde voorwaarden over te dragen als de meerderheidsaandeelhouders, wanneer deze laatsten hun aandelen verkopen. * **Volgplicht (Drag-Along):** Dit verplicht de minderheidsaandeelhouders om hun aandelen mee over te dragen tegen dezelfde voorwaarden als de meerderheidsaandeelhouders, wanneer de meerderheid een verkoopovereenkomst sluit. * **Call (koop)opties en Put (verkoop)opties:** Deze geven de houder het recht om aandelen te kopen (call) of te verkopen (put) tegen een vooraf bepaalde prijs. > **Tip:** Beperkingen op de vrije overdracht van aandelen zijn geldig indien ze beperkt zijn in de tijd en noodzakelijk worden geacht in het belang van de vennootschap. > **Example:** Een start-up met twee oprichters kan een aandeelhoudersovereenkomst sluiten die hen verplicht om eerst met elkaar te overleggen en onderhandelen alvorens hun aandelen aan een externe partij aan te bieden. Ze kunnen ook een drag-along clausule opnemen om te garanderen dat bij een aantrekkelijk bod van een derde op de meerderheid van de aandelen, de minderheid gedwongen kan worden om mee te verkopen, wat een vlotte exit voor alle partijen mogelijk maakt. --- # Diverse soorten bedingen in aandeelhoudersovereenkomsten Aandeelhoudersovereenkomsten bevatten diverse bedingen die de rechten en plichten van aandeelhouders binnen een vennootschap regelen, vaak met als doel om zeggenschap te behouden en een duurzaam gemeenschappelijk beleid te voeren. ### 2.1 Categorieën van bedingen De bedingen in aandeelhoudersovereenkomsten kunnen worden ingedeeld in verschillende categorieën, afhankelijk van hun doel. #### 2.1.1 Bedingen met betrekking tot de uitoefening van stemrecht in de algemene vergadering Deze bedingen regelen hoe aandeelhouders hun stemrecht zullen uitoefenen tijdens de algemene vergadering. Dit kan variëren van eenvoudige afspraken over stemgedrag tot complexere mechanismen om een meerderheid te garanderen. #### 2.1.2 Afspraken over dividendpolitiek Aandeelhouders kunnen specifieke afspraken maken over het te voeren dividendbeleid. Dit omvat beslissingen over de hoogte van het uit te keren dividend, de frequentie van uitkeringen en de voorwaarden waaronder dividend wordt uitgekeerd. Het doel is om een duidelijk en voorspelbaar beleid te creëren dat aansluit bij de verwachtingen van de aandeelhouders. #### 2.1.3 Afspraken over voordrachtrecht van bestuurders Deze bedingen stellen aandeelhouders in staat om invloed uit te oefenen op de samenstelling van het bestuur van de vennootschap. Het voordrachtrecht houdt in dat bepaalde aandeelhouders het recht hebben om kandidaten voor te dragen voor een bestuursfunctie. #### 2.1.4 Bedingen tot beperking van vrije overdracht van aandelen Een belangrijke categorie van bedingen zijn die welke de vrije overdracht van aandelen aan banden leggen. Dit is vaak bedoeld om de controle binnen de vennootschap te behouden en te voorkomen dat ongewenste partijen aandeelhouder worden. Hieronder vallen verschillende typen clausules: * **Goedkeurings- en voorkoopclausules:** Deze clausules vereisen dat een aandeelhouder die zijn aandelen wil overdragen, eerst het akkoord van de andere aandeelhouders verkrijgt of de andere aandeelhouders de gelegenheid biedt om de aandelen aan te kopen voordat ze aan derden worden aangeboden. * **Volgrecht- en volgplichtclausules:** In vennootschappen met meerdere groepen aandeelhouders, bijvoorbeeld een meerderheid en een minderheid, kunnen deze clausules bepalen dat bij een overdracht van aandelen door de meerderheidsaandeelhouders, de minderheidsaandeelhouders het recht of de plicht hebben om hun aandelen onder dezelfde voorwaarden aan te bieden. * **Call- (koop) en put- (verkoop) opties:** Dit zijn contractuele rechten die een aandeelhouder de mogelijkheid geven om aandelen te kopen (call-optie) of te verkopen (put-optie) tegen een vooraf vastgestelde prijs. > **Tip:** De geldigheid van deze beperkingen op de vrije overdracht van aandelen is afhankelijk van het feit of ze beperkt zijn in de tijd en of ze worden uitgeoefend in het belang van de vennootschap. #### 2.1.5 Bemiddelingsprocedure voor geschillen Sommige aandeelhoudersovereenkomsten bevatten een bepaling die partijen verplicht om eerst een bemiddelingsprocedure te doorlopen alvorens een formele geschillenregeling in te leiden. Dit beoogt een informele en kosteneffectieve oplossing van potentiële conflicten. --- # Beperkingen op de vrije overdracht van aandelen Dit onderwerp behandelt bedingen die de vrije overdracht van aandelen aan banden leggen, zoals goedkeurings-, volgrecht- en optieclausules, inclusief de geldigheidscriteria daarvan. ### 3.1 Soorten bedingen tot beperking van vrije overdracht aandelen Er zijn verschillende soorten bedingen die de vrije overdracht van aandelen kunnen beperken. Deze bedingen worden vaak opgenomen in aandeelhoudersovereenkomsten om de zeggenschap binnen de vennootschap te behouden. #### 3.1.1 Goedkeurings- en voorkoopclausules Deze clausules houden in dat een aandeelhouder zijn aandelen niet mag overdragen zonder voorafgaande goedkeuring van een andere aandeelhouder, of zonder deze andere aandeelhouder eerst de gelegenheid te bieden de aandelen in te kopen. #### 3.1.2 Volgrecht- en volgplichtclausules In vennootschappen met twee groepen aandeelhouders kunnen deze clausules van toepassing zijn. Bij een overdracht van aandelen door de meerderheidsaandeelhouders, geven deze clausules de minderheidsaandeelhouders het recht (volgrecht) of de plicht (volgplicht) om hun aandelen onder dezelfde voorwaarden mee over te dragen. #### 3.1.3 Call- en putopties Callopties geven het recht om aandelen te kopen tegen een vooraf bepaalde prijs, terwijl putopties het recht geven om aandelen te verkopen tegen een vooraf bepaalde prijs. ### 3.2 Geldigheidscriteria Om geldig te zijn, moeten deze beperkingen op de vrije overdracht van aandelen aan de volgende criteria voldoen: * **Tijdsbeperking:** De beperkingen mogen niet onbeperkt in de tijd gelden. * **Belang van de vennootschap:** De beperkingen moeten worden uitgeoefend in het belang van de vennootschap. > **Tip:** Het is cruciaal dat deze bedingen zorgvuldig worden opgesteld en getoetst aan de wetgeving om hun geldigheid te waarborgen. Vaak worden ze opgenomen in aandeelhoudersovereenkomsten om flexibiliteit te bieden naast de statutaire bepalingen. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Aandeelhoudersovereenkomst | Een schriftelijke overeenkomst tussen belangrijke aandeelhouders van een vennootschap, waarin zij afspraken maken om gezamenlijk de zeggenschap en controle over de vennootschap te behouden via hun meerderheid in de algemene vergadering. | | Algemene vergadering | Het hoogste orgaan van een vennootschap, waar aandeelhouders beslissingen nemen over belangrijke aangelegenheden zoals de benoeming van bestuurders en de goedkeuring van de jaarrekening. | | Statutaire bepalingen | Regels en voorschriften die zijn vastgelegd in de statuten van een vennootschap, welke bindend zijn voor alle aandeelhouders en de vennootschap. | | Voordrachtrecht bestuurder | Het recht van aandeelhouders om personen voor te dragen als lid van de raad van bestuur van de vennootschap. | | Bemiddelingsprocedure | Een proces waarbij een neutrale derde partij partijen helpt bij het oplossen van een geschil, met als doel een minnelijke schikking te bereiken buiten de rechter om. | | Goedkeuringsclausule | Een beding in een aandeelhoudersovereenkomst dat vereist dat de overdracht van aandelen voorafgaand moet worden goedgekeurd door de andere aandeelhouders of een specifieke instantie binnen de vennootschap. | | Voorkoopclausule | Een beding dat een aandeelhouder verplicht om zijn aandelen eerst aan te bieden aan de andere bestaande aandeelhouders voordat hij ze aan een externe partij mag verkopen. | | Volgrechtclausule | Een beding dat de minderheidsaandeelhouders het recht geeft om hun aandelen mee te verkopen onder dezelfde voorwaarden als de meerderheidsaandeelhouders hun aandelen verkopen. | | Volgplichtclausule | Een beding dat de minderheidsaandeelhouders de plicht oplegt om hun aandelen mee te verkopen onder dezelfde voorwaarden als de meerderheidsaandeelhouders hun aandelen verkopen. | | Calloptie | Een financieel instrument dat de houder het recht geeft, maar niet de plicht, om een specifiek activum, zoals aandelen, te kopen tegen een vooraf bepaalde prijs binnen een bepaalde periode. | | Putoptie | Een financieel instrument dat de houder het recht geeft, maar niet de plicht, om een specifiek activum, zoals aandelen, te verkopen tegen een vooraf bepaalde prijs binnen een bepaalde periode. | | Geschillenregeling | Een formeel proces, meestal via de rechter, om juridische geschillen tussen partijen op te lossen. |

# Algemene situering van aansprakelijkheidsregimes Dit onderwerp biedt een overzicht van de verschillende soorten aansprakelijkheidsregimes, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen diverse categorieën en de fundamentele concepten van aansprakelijkheid worden uitgediept. ### 1.1 Burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid Aansprakelijkheid kan op verschillende niveaus worden onderverdeeld. Enerzijds is er de **burgerrechtelijke aansprakelijkheid**, die zich richt op het herstellen van schade en het vergoeden van benadeelden. Anderzijds is er de **strafrechtelijke aansprakelijkheid**, die verband houdt met het plegen van misdrijven en kan leiden tot straffen opgelegd door de overheid. ### 1.2 Contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid Een andere belangrijke onderscheiding is die tussen: * **Contractuele aansprakelijkheid**: Deze ontstaat wanneer een partij zijn verbintenissen die voortvloeien uit een contract niet nakomt. De grondslag hiervoor ligt in de contractuele wanprestatie. * **Buitencontractuele aansprakelijkheid**: Deze ontstaat wanneer iemand schade veroorzaakt door een feit dat niet direct verband houdt met een voorafgaand contract. De grondslag ligt hier bij een algemeen feit dat tot aansprakelijkheid leidt. ### 1.3 Persoonlijke versus kwalitatieve aansprakelijkheid * **Persoonlijke aansprakelijkheid**: Dit is de aansprakelijkheid die iemand draagt voor eigen fouten of daden. * **Kwalitatieve aansprakelijkheid**: Hierbij is iemand aansprakelijk op grond van zijn hoedanigheid ( *qualitate qua* ). Dit kan voortvloeien uit: * Het feit dat een andere persoon, waarvan men verantwoordelijk is, een fout begaat. * Zaken of dieren die men onder zijn bewaring heeft. De wettelijke basis hiervoor is terug te vinden in de artikelen 6.12-6.17 van het Burgerlijk Wetboek. De achterliggende gedachte is een garantiegedachte, waarbij men de verantwoordelijkheid draagt voor bepaalde zaken of personen. ### 1.4 Foutaansprakelijkheid versus foutloze (objectieve) aansprakelijkheid * **Foutaansprakelijkheid**: Dit is het principe waarbij iemand aansprakelijk wordt gesteld indien er een fout wordt aangetoond. * **Foutloze of objectieve aansprakelijkheid**: Bij deze vorm van aansprakelijkheid is het bewijs van een fout niet vereist. Aansprakelijkheid ontstaat zonder dat een specifieke fout van de aangesprokene hoeft te worden bewezen. * **Wettelijk verankerd**: Voorbeelden hiervan zijn te vinden in de wet, zoals artikel 6.41 BW betreffende productaansprakelijkheid. * **Rechtspraak**: De rechtspraak kan ook objectieve aansprakelijkheidsregimes ontwikkelen, zoals bij burenhinder, wat inmiddels wettelijk is verankerd in artikel 3.101 BW. #### 1.4.1 Overheidsaansprakelijkheid De overheid, zowel de wetgevende, uitvoerende als rechterlijke macht, is onderworpen aan het buitencontractuele aansprakelijkheidsrecht. Hoewel er wettelijke uitzonderingen bestaan, zoals immuniteit in specifieke gevallen, is de algemene tendens dat overheidsacties schade kunnen veroorzaken waarvoor men aansprakelijk kan worden gesteld. ### 1.5 Gronden van aansprakelijkheid De gronden waarop aansprakelijkheid kan worden gebaseerd, kunnen worden onderverdeeld in persoonlijke en kwalitatieve aansprakelijkheid. #### 1.5.1 Persoonlijke aansprakelijkheid Persoonlijke aansprakelijkheid vereist een objectief en een subjectief bestanddeel: * **Objectief bestanddeel (de daad)**: Dit betreft de schending van een specifieke rechtsnorm of de schending van de algemene zorgvuldigheidsnorm. De norm van de "voorzichtig en redelijk persoon" is hierbij centraal. Dit is een abstract begrip dat concreet wordt ingevuld aan de hand van de specifieke omstandigheden van het geval. Interne omstandigheden van de aangesprokene spelen hierbij geen rol, enkel externe omstandigheden. > **Tip:** De norm van de voorzichtig en redelijk persoon is een abstracte standaard die de rechter helpt beoordelen of iemand zorgvuldig heeft gehandeld. Het is geen superheld, maar een gemiddeld zorgvuldig individu in dezelfde situatie. * **Subjectief bestanddeel: schuldbekwaamheid en toerekenbaarheid**: * **Schuldbekwaamheid**: * **Regel**: Iedereen wordt geacht schuldbekwaam te zijn. * **Uitzondering: Minderjarigen jonger dan twaalf jaar**: Zij zijn niet persoonlijk aansprakelijk. Wel kan de titularis van het ouderlijk gezag of de onderwijsinstelling kwalitatief aansprakelijk zijn. * **Uitzondering: Minderjarigen van twaalf jaar of ouder**: Zij zijn wel persoonlijk aansprakelijk, maar de rechter heeft een matigingsbevoegdheid. * **Uitzondering: Geestesgestoorden**: Vroeger waren zij niet aansprakelijk. Sinds de wetswijziging zijn zij wel persoonlijk aansprakelijk, met een matigingsbevoegdheid voor de rechter. * **Toerekenbaarheid**: * **Regel**: De daad moet toerekenbaar zijn aan de dader. * **Uitzondering: Gronden van uitsluiting van aansprakelijkheid**: Overmacht (art. 6.7 BW) en andere gronden (art. 6.8 BW) kunnen de toerekenbaarheid uitsluiten. #### 1.5.2 Kwalitatieve aansprakelijkheid Dit type aansprakelijkheid berust op de hoedanigheid van de persoon of de relatie tot een zaak of dier. De belangrijkste vormen zijn: * **Aansprakelijkheid van titularissen van het gezag over de persoon van minderjarigen (art. 6.12 BW)**: * **Voorwaarden**: Minderjarige, titularis van het gezag, fout of ander aansprakelijk feit, schade veroorzaakt door de minderjarige. * **Gevolg**: Voor minderjarigen < 16 jaar geldt foutloze aansprakelijkheid. Voor minderjarigen > 16 jaar is er een weerlegbaar vermoeden van fout. > **Example:** Een minderjarige patiënt beschadigt een toestel door onzorgvuldigheid. De ouder(s) of voogd kunnen hiervoor aansprakelijk worden gesteld. * **Aansprakelijkheid van personen belast met het toezicht op anderen (art. 6.13 BW)**: * **Voorwaarden**: Persoon belast met toezicht, fout of ander aansprakelijk feit, schade veroorzaakt terwijl de persoon onder toezicht stond. * **Gevolg**: Er geldt een weerlegbaar vermoeden van fout in het toezicht. > **Example:** Een student kinesitherapie brengt schade toe tijdens een les. De leidinggevende die instond voor het toezicht kan aansprakelijk zijn. * **Aansprakelijkheid van de aansteller (art. 6.14 BW)**: * **Voorwaarden**: Band van aanstelling (bv. werkgever-werknemer), fout of ander aansprakelijk feit van de werknemer, schade veroorzaakt tijdens de uitoefening van de functie. * **Gevolg**: Dit is foutloze aansprakelijkheid voor de aansteller. Speciale gevallen betreffen publiekrechtelijke rechtspersonen en stagegevers. > **Example:** Een kinesitherapeut die als werknemer schade berokkent aan een patiënt tijdens de behandeling. De praktijkhouder is hiervoor foutloos aansprakelijk. * **Aansprakelijkheid van rechtspersonen voor hun bestuursorganen en de leden ervan (art. 6.15 BW)**: * **Voorwaarden**: Bestuursorgaan van een rechtspersoon, fout of ander aansprakelijk feit, schade veroorzaakt tijdens de uitoefening van de functie. * **Gevolg**: Dit is foutloze aansprakelijkheid. Het verschil met de aansprakelijkheid van de aansteller is voornamelijk theoretisch. > **Example:** Een kinesitherapeut richt een vennootschap op voor zijn praktijk en begaat een fout bij de uitoefening van zijn functie binnen die vennootschap. De vennootschap is foutloos aansprakelijk. * **Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken**: De wet voorziet specifieke regels voor aansprakelijkheid inzake gebrekkige zaken. * **Aansprakelijkheid voor dieren**: Ook voor de schade veroorzaakt door dieren kan men aansprakelijk worden gesteld op basis van de hoedanigheid van de houder. ### 1.6 Uitzonderingen op aansprakelijkheid Er bestaan zowel wettelijke als contractuele uitzonderingen op aansprakelijkheid: * **Wettelijke uitzonderingen (immuniteit)**: Voorbeelden hiervan zijn artikel 18 van de Wet Arbeidsongevallen (WAO) voor werknemers, en specifieke bepalingen in het onderwijsrecht voor stagiairs. * **Contractuele uitzonderingen**: Dit kunnen bevrijdingsbedingen zijn, waarbij partijen contractueel proberen de aansprakelijkheid te beperken of uit te sluiten. De geldigheid hiervan is echter afhankelijk van de specifieke omstandigheden en wettelijke beperkingen. --- # Voorwaarden voor aansprakelijkheid Hieronder volgt een samenvatting van de voorwaarden voor aansprakelijkheid, opgesteld als een studiehandleiding voor examens. ## 2. Voorwaarden voor aansprakelijkheid Om aansprakelijkheid vast te stellen, moeten er steeds drie algemene voorwaarden vervuld zijn: er is een grondslag van aansprakelijkheid, er is schade geleden, en er is een oorzakelijk verband tussen de schade en het feit dat tot aansprakelijkheid leidt. ### 2.1 Gronden van aansprakelijkheid De gronden van aansprakelijkheid worden onderverdeeld in persoonlijke en kwalitatieve aansprakelijkheid. #### 2.1.1 Persoonlijke aansprakelijkheid Persoonlijke aansprakelijkheid vereist een objectief bestanddeel (een daad) en een subjectief bestanddeel (schuldbekwaamheid en toerekenbaarheid). **2.1.1.1 Objectief bestanddeel (de daad)** De daad houdt in de schending van een specifieke rechtsnorm, of de schending van een algemene zorgvuldigheidsnorm. De zorgvuldigheidsnorm wordt beoordeeld aan de hand van het concept van de "voorzichtige en redelijke persoon". Dit is een abstract begrip dat geconcretiseerd wordt in dezelfde omstandigheden geplaatst. Enkel externe omstandigheden, en niet interne omstandigheden, mogen hierbij in aanmerking genomen worden. > **Tip:** De beoordeling van de "voorzichtige en redelijke persoon" gebeurt steeds in de concrete omstandigheden van het geval. Denk hierbij aan de specifieke situatie, de omgeving, en de aanwezige middelen. #### 2.1.2 Subjectief bestanddeel: schuldbekwaamheid en toerekenbaarheid **2.1.2.1 Schuldbekwaamheid** * **Minderjarigen van minder dan twaalf jaar:** Zijn niet persoonlijk aansprakelijk. Wel kan de titularis van het gezag over hen (of de onderwijsinstelling) kwalitatief aansprakelijk zijn, en in sommige gevallen ook persoonlijk aansprakelijk gesteld worden op grond van artikel 6.5 van het Burgerlijk Wetboek (BW). * **Minderjarigen van twaalf jaar of meer:** Zijn wel persoonlijk aansprakelijk. De rechter kan de aansprakelijkheid wel matigen volgens artikel 6.10, leden 2 en 3 BW. * **Geestesgestoorden:** Zijn voortaan wel persoonlijk aansprakelijk (art. 6.11, lid 1 BW). De rechter kan de aansprakelijkheid wel matigen volgens artikel 6.11, lid 2 BW. **2.1.2.2 Toerekenbaarheid** * **Regel:** De daad moet toerekenbaar zijn aan de dader. * **Uitzonderingen (gronden van uitsluiting van aansprakelijkheid):** * Overmacht (art. 6.7 BW) * Andere gronden (art. 6.8 BW) #### 2.1.3 Kwalitatieve aansprakelijkheid Kwalitatieve aansprakelijkheid houdt in dat men aansprakelijk gesteld wordt op basis van een bepaalde hoedanigheid (qualitate qua), vaak voor de fout van een ander persoon of voor zaken of dieren die men onder zijn bewaring heeft. Dit type aansprakelijkheid berust op een garantiegedachte. Enkele specifieke vormen van kwalitatieve aansprakelijkheid zijn: * **Aansprakelijkheid van titularissen van het gezag over de persoon van minderjarigen (art. 6.12 BW):** * **Voorwaarden:** Er moet sprake zijn van een minderjarige, een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit door de minderjarige, en de titularis moet het gezag uitoefenen. * **Gevolg:** Voor minderjarigen jonger dan zestien jaar geldt een foutloze aansprakelijkheid. Voor minderjarigen van zestien jaar en ouder geldt een wettelijk, weerlegbaar vermoeden van fout van de titularis, tenzij tegenbewijs wordt geleverd. > **Voorbeeld:** Een minderjarige patiënt van 15 jaar beschadigt door een foutief gebruik van een medisch toestel. De kinesitherapeut (als titularis van het gezag) kan aansprakelijk worden gesteld zonder dat een eigen fout hoeft bewezen te worden. * **Aansprakelijkheid van personen belast met het toezicht op anderen (art. 6.13 BW):** * **Voorwaarden:** Er moet sprake zijn van een persoon die belast is met toezicht, een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit, en de schade moet zijn veroorzaakt terwijl de persoon onder toezicht stond. * **Gevolg:** Er geldt een wettelijk, weerlegbaar vermoeden van fout in het toezicht. > **Voorbeeld:** Een student kinesitherapie brengt schade toe tijdens een les. De persoon die belast was met het toezicht op de student kan aansprakelijk zijn. * **Aansprakelijkheid van de aansteller (art. 6.14 BW):** * **Voorwaarden:** Er moet een band van aanstelling bestaan (bijvoorbeeld werkgever-werknemer), een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit door de aangestelde, en de schade moet veroorzaakt zijn tijdens en naar aanleiding van de uitoefening van de functie. * **Gevolg:** Dit is een foutloze aansprakelijkheid voor de aansteller. Bijzondere gevallen betreffen rechtspersonen van publiek recht en stagegevers. > **Voorbeeld:** Een kinesitherapeut als werknemer veroorzaakt schade aan een patiënt tijdens de uitoefening van zijn functie. De werkgever (aansteller) is hiervoor foutloos aansprakelijk. * **Aansprakelijkheid van rechtspersonen voor hun bestuursorganen en de leden ervan (art. 6.15 BW):** * **Voorwaarden:** Een bestuursorgaan van de rechtspersoon, een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit, en de schade veroorzaakt tijdens en naar aanleiding van de uitoefening van de functie. * **Gevolg:** Dit is een foutloze aansprakelijkheid voor de rechtspersoon. Het verschil met de aansprakelijkheid van de aansteller is voornamelijk theoretisch. > **Voorbeeld:** Een kinesitherapeut richt een vennootschap op en begaat een fout in de uitoefening van zijn bestuursfunctie. De vennootschap is hiervoor foutloos aansprakelijk. * **Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken (art. 6.17 BW):** De bezitter van een zaak is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een gebrek in die zaak. * **Aansprakelijkheid voor dieren (art. 6.16 BW):** De eigenaar of de persoon die zich van het dier bedient, is aansprakelijk voor de schade die het dier veroorzaakt. ### 2.2 Schade Schade is het nadeel dat een persoon heeft geleden als gevolg van een gebeurtenis. Dit kan materieel (vermogensschade) of moreel (immateriële schade) zijn. Om aansprakelijkheid te kunnen vaststellen, moet er sprake zijn van voldoende zekere en rechtstreekse schade. ### 2.3 Oorzakelijk verband Er moet een oorzakelijk verband bestaan tussen de fout (of het feit dat tot aansprakelijkheid leidt) en de geleden schade. Dit betekent dat de schade niet zou zijn ontstaan of in de gegeven omstandigheden niet in deze omvang zou zijn ontstaan zonder de fout. De leer van de "equivalente voorwaarden" of "conditio sine qua non" wordt hierbij toegepast. > **Tip:** Het oorzakelijk verband kan onderbroken worden door externe factoren die de schade hebben veroorzaakt of verergerd, zoals overmacht of de fout van een derde. --- # Gronden van aansprakelijkheid: persoonlijke en kwalitatieve aansprakelijkheid Dit onderdeel gaat dieper in op de specifieke grondslagen waarop aansprakelijkheid kan worden gebaseerd, met een focus op persoonlijke aansprakelijkheid (zowel objectief als subjectief bestanddeel) en diverse vormen van kwalitatieve aansprakelijkheid. ### 3.1 Algemene situering van aansprakelijkheidsregimes Burgerrechtelijke aansprakelijkheid kan worden onderverdeeld in contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid. Daarnaast is er een onderscheid tussen persoonlijke en kwalitatieve aansprakelijkheid, alsook tussen foutaansprakelijkheid en foutloze of objectieve aansprakelijkheid. Kwalitatieve aansprakelijkheid is gebaseerd op een hoedanigheid (*qualitate qua*) en houdt in dat men aansprakelijk is voor de fouten van anderen of voor zaken of dieren die men onder zijn bewaring heeft. Dit is vaak ingegeven door een garantiegedachte. Foutloze of objectieve aansprakelijkheid treedt op zonder dat er een fout bewezen hoeft te worden. Voorbeelden hiervan zijn productaansprakelijkheid, zoals geregeld in de wet, en burenhinder, zoals verankerd in de rechtspraak en de wet. ### 3.2 Voorwaarden voor aansprakelijkheid Om aansprakelijk te kunnen worden gesteld, moeten aan diverse voorwaarden worden voldaan. De belangrijkste gronden van aansprakelijkheid die hierbij aan bod komen zijn persoonlijke en kwalitatieve aansprakelijkheid. ### 3.3 Gronden van aansprakelijkheid #### 3.3.1 Persoonlijke aansprakelijkheid Persoonlijke aansprakelijkheid vereist zowel een objectief als een subjectief bestanddeel. ##### 3.3.1.1 Objectief bestanddeel (de daad) Dit bestanddeel omvat de schending van een specifieke rechtsnorm of de schending van de algemene zorgvuldigheidsnorm. De zorgvuldigheidsnorm wordt beoordeeld aan de hand van het begrip van de voorzichtig en redelijk persoon. Dit is een abstract begrip dat geconcretiseerd wordt door de persoon in dezelfde omstandigheden te plaatsen. Interne omstandigheden van de persoon zelf spelen hierbij geen rol, enkel externe omstandigheden zijn relevant. > **Tip:** De beoordeling van de zorgvuldigheidsnorm gebeurt objectief: de rechter kijkt niet naar wat deze specifieke persoon kon doen, maar naar wat een doorsnee, zorgvuldige persoon in dezelfde situatie had gedaan. ##### 3.3.1.2 Subjectief bestanddeel: schuldbekwaamheid en toerekenbaarheid Dit bestanddeel betreft de mentale capaciteit van de dader om de daad te begrijpen en te beheersen. * **Schuldbekwaamheid:** * **Minderjarigen van minder dan twaalf jaar:** Deze zijn niet persoonlijk aansprakelijk. Wel kan de titularis van het gezag over de minderjarige, de onderwijsinstelling, etc. kwalitatief of persoonlijk aansprakelijk worden gesteld. * **Minderjarigen van twaalf jaar of meer:** Zij zijn wel persoonlijk aansprakelijk. De rechter heeft echter een matigingsbevoegdheid wat betreft de aansprakelijkheid. * **Geestesgestoorden:** Vroeger waren zij niet persoonlijk aansprakelijk, maar met de nieuwe wetgeving zijn zij wel persoonlijk aansprakelijk. Ook hier heeft de rechter een matigingsbevoegdheid. * **Toerekenbaarheid:** Een daad is toerekenbaar tenzij er sprake is van uitsluitingsgronden. * **Overmacht:** Wanneer een onvoorzienbare en onvermijdbare gebeurtenis de nakoming van een verbintenis verhindert. * **Andere gronden:** Er kunnen andere wettelijk voorziene gronden zijn die de toerekenbaarheid uitsluiten. #### 3.3.2 Kwalitatieve aansprakelijkheid Kwalitatieve aansprakelijkheid houdt in dat men aansprakelijk is op basis van een bepaalde hoedanigheid, zonder noodzakelijk zelf een fout te hebben begaan. ##### 3.3.2.1 Aansprakelijkheid van titularissen van het gezag over de persoon van minderjarigen (art. 6.12 BW) Men is aansprakelijk voor schade veroorzaakt door een minderjarige waarover men het gezag uitoefent. * **Voorwaarden:** * Men is titularis van het gezag over de persoon van minderjarigen. * De schade is veroorzaakt door de minderjarige of door een ander feit dat tot aansprakelijkheid leidt. * **Gevolg:** * Voor minderjarigen jonger dan zestien jaar geldt een foutloze aansprakelijkheid. * Voor minderjarigen van zestien jaar en ouder geldt een wettelijk, weerlegbaar vermoeden van fout in het toezicht, wat betekent dat tegenbewijs geleverd kan worden. > **Voorbeeld:** Een minderjarige patiënt beschadigt een toestel door een onvoorzichtige handeling. De ouders of voogden kunnen hiervoor aansprakelijk worden gesteld. ##### 3.3.2.2 Aansprakelijkheid van personen belast met het toezicht op anderen (art. 6.13 BW) Dit betreft de aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door personen die onder iemands toezicht staan, buiten de specifieke gevallen van ouderlijk gezag. * **Voorwaarden:** * Men is belast met het toezicht op een persoon. * Er is een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit veroorzaakt door die persoon. * De schade is veroorzaakt terwijl de persoon onder toezicht stond. * **Gevolg:** Er geldt een wettelijk, weerlegbaar vermoeden van fout in het toezicht, wat inhoudt dat degene die toezicht moest houden kan proberen aan te tonen dat hij niet nalatig was. > **Voorbeeld:** Een student kinesitherapie brengt schade toe aan een patiënt tijdens een les. De instelling of de begeleidende kinesitherapeut kan aansprakelijk worden gesteld op basis van een fout in het toezicht. ##### 3.3.2.3 Aansprakelijkheid van de aansteller (art. 6.14 BW) Een aansteller (bv. werkgever) is aansprakelijk voor de fouten van zijn werknemers begaan tijdens de uitvoering van hun taken. * **Voorwaarden:** * Er bestaat een band van aanstelling (bv. arbeidsovereenkomst). * De werknemer begaat een fout of een ander tot aansprakelijkheid leidend feit. * De schade is veroorzaakt tijdens en naar aanleiding van de uitoefening van de functie. * **Gevolg:** Dit is een foutloze aansprakelijkheid voor de aansteller. > **Voorbeeld:** Een kinesitherapeut die in loondienst is bij een praktijk, maakt een fout die leidt tot schade bij een patiënt. De praktijk (de aansteller) is hiervoor aansprakelijk, ongeacht of de praktijk zelf een fout heeft gemaakt in de selectie of aansturing van de kinesitherapeut. > > **Let op:** Er zijn bijzondere gevallen, zoals de aansprakelijkheid van publieke rechtspersonen en stagegevers, waar specifieke wettelijke bepalingen van toepassing zijn. ##### 3.3.2.4 Aansprakelijkheid van rechtspersonen voor hun bestuursorganen en de leden ervan (art. 6.15 BW) Rechtspersonen kunnen aansprakelijk worden gesteld voor fouten begaan door hun bestuursorganen of leden tijdens de uitoefening van hun functie. * **Voorwaarden:** * De fout is begaan door een bestuursorgaan of een lid ervan. * De fout is begaan tijdens en naar aanleiding van de uitoefening van hun functie. * **Gevolg:** Dit is eveneens een foutloze aansprakelijkheid voor de rechtspersoon. Het verschil met de aansprakelijkheid van de aansteller is voornamelijk theoretisch van aard. > **Voorbeeld:** Een kinesitherapeut richt een vennootschap op voor zijn praktijk. Indien een lid van het bestuursorgaan een fout begaat die schade veroorzaakt, is de vennootschap hiervoor aansprakelijk. ##### 3.3.2.5 Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken Hoewel niet expliciet uitgewerkt in de overzichtsplannen, wordt kwalitatieve aansprakelijkheid ook erkend voor schade veroorzaakt door gebrekkige zaken die men onder zijn bewaring heeft. Dit kan voortvloeien uit de algemene bepalingen over aansprakelijkheid voor zaken, zoals uiteengezet in artikel 6.12-6.17 van het Burgerlijk Wetboek. ##### 3.3.2.6 Aansprakelijkheid voor dieren Op gelijkaardige wijze geldt een kwalitatieve aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door dieren die men onder zijn bewaring heeft. Ook dit valt onder de algemene regeling van artikel 6.12-6.17 van het Burgerlijk Wetboek. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Verbintenis | Een juridische band waarbij een persoon, de schuldenaar, gehouden is tot het leveren van een bepaalde prestatie aan een andere persoon, de schuldeiser, die hier recht op heeft. | | Burgerrechtelijke aansprakelijkheid | De plicht om de schade te vergoeden die men heeft veroorzaakt aan een ander, gebaseerd op civielrechtelijke principes zoals wanprestatie of onrechtmatige daad. | | Strafrechtelijke aansprakelijkheid | De verantwoordelijkheid voor het plegen van een misdrijf, die kan leiden tot straffen opgelegd door de overheid, zoals boetes of gevangenisstraf. | | Contractuele aansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die voortvloeit uit het niet nakomen van de afspraken die zijn vastgelegd in een overeenkomst of contract. | | Buitencontractuele aansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die ontstaat door een handeling of nalaten die niet voortkomt uit een contract, maar wel schade veroorzaakt. Dit wordt ook wel onrechtmatige daad genoemd. | | Persoonlijke aansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die direct voortvloeit uit eigen gedrag of nalaten van de persoon zelf, gebaseerd op een eigen fout of schending van een norm. | | Kwalitatieve aansprakelijkheid | Aansprakelijkheid die men draagt wegens een bepaalde hoedanigheid of relatie tot een persoon, zaak of dier, ongeacht eigen fout. Dit is aansprakelijkheid voor andermans daad of voor gebrekkige zaken of dieren. | | Foutaansprakelijkheid | Een aansprakelijkheidsregime waarbij de aansprakelijkheid alleen ontstaat als er een aantoonbare fout is begaan door de veroorzaker van de schade. | | Foutloze/Objectieve aansprakelijkheid | Een aansprakelijkheidsregime waarbij aansprakelijkheid kan ontstaan zonder dat er een fout hoeft te worden bewezen. De wet legt de verantwoordelijkheid bij bepaalde risico's of situaties. | | Schuldbekwaamheid | Het vermogen van een persoon om juridisch verantwoordelijk te worden gehouden voor zijn of haar daden, waarbij rekening wordt gehouden met leeftijd en geestelijke gesteldheid. | | Toerekenbaarheid | Het aspect dat beoordeelt of een bepaalde daad of nalaten aan de veroorzaker kan worden toegeschreven, zelfs indien er sprake is van een fout. Gronden van uitsluiting zoals overmacht kunnen hier een rol spelen. | | Overmacht | Een situatie of omstandigheid die buiten de wil van de veroorzaker ligt, onvoorzienbaar en onvermijdbaar is, en waardoor het onmogelijk wordt om een verbintenis na te komen of een norm te respecteren. |

# Definitie en kenmerken van een arbeidsovereenkomst Dit overzicht behandelt de essentiële elementen die een arbeidsovereenkomst definiëren en onderscheidt deze van andere contractvormen, waarbij de toepassing van dwingend recht wordt benadrukt. ## 1. Definitie en essentiële elementen van een arbeidsovereenkomst Een arbeidsovereenkomst is een overeenkomst waarbij een werknemer zich verbindt, tegen loon, onder gezag van een werkgever, arbeid te verrichten. Deze definitie omvat vier kerncomponenten die essentieel zijn voor de kwalificatie van een dergelijke overeenkomst. ### 1.1 De overeenkomst De arbeidsovereenkomst is, net als andere verbintenissen, een wederkerige overeenkomst die gebaseerd is op de toestemming van beide partijen. * **Wilsgaring**: Er is geen specifieke vormvereiste; een arbeidsovereenkomst kan mondeling worden gesloten. In geval van betwisting kan het bestaan ervan echter worden afgeleid uit feiten, zoals de regelmatige arbeidsprestaties en de betaling van een vergoeding. * **Wijzigingsbevoegdheid**: Essentiële elementen van de overeenkomst, zoals de aard van de arbeid, de werkuren, de plaats en de wijze van uitvoering, mogen niet eenzijdig door de werkgever worden gewijzigd. Een beding dat de werkgever dit recht verleent, is nietig. Wijzigingen zijn echter wel mogelijk mits wederzijdse toestemming van beide partijen. * **Vermoeden van voltijdse arbeidsonovereenkomst van onbepaalde duur**: Indien de aard van de overeenkomst (voltijds/deeltijds) of de duur (bepaalde/onbepaalde duur) niet expliciet is vastgelegd, wordt uitgegaan van het meest gunstige regime voor de werknemer, namelijk een voltijdse arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur. ### 1.2 Arbeid Arbeid vormt een essentieel element van de arbeidsovereenkomst en impliceert zowel een plicht voor de werknemer om arbeid te verrichten als een recht op arbeid. * **Plicht tot arbeid**: De werknemer is gehouden de overeengekomen arbeid te presteren. * **Recht op arbeid**: Dit houdt in dat de werkgever de nodige faciliteiten moet bieden aan de werknemer om de overeengekomen arbeid te kunnen uitoefenen. Het recht op arbeid omvat niet noodzakelijk het recht om effectief te spelen, zoals in het geval van een profvoetballer die recht heeft op begeleiding en trainingsfaciliteiten, maar niet per se op een plaats in de eerste ploeg. * **Specificatie van arbeid**: Hoewel het niet verplicht is om de exacte aard van de arbeidsovereenkomst in detail te specificeren, kan dit nadelig zijn voor de werknemer. Een vage omschrijving, zoals 'allround medewerker', kan de werkgever meer flexibiliteit geven om verschillende taken toe te wijzen, wat de werknemer kan bemoeilijken om een eenzijdige wijziging van essentiële arbeidsvoorwaarden aan te vechten. ### 1.3 Loon Het loon is de tegenprestatie voor de geleverde arbeid en is een essentieel element van de arbeidsovereenkomst. * **Definitie**: Loon is elke vergoeding die de werknemer ontvangt in ruil voor zijn arbeid. Dit onderscheidt de arbeidsovereenkomst van vrijwilligerswerk, waar geen loon wordt betaald. Kostenvergoedingen die de werkelijke kosten dekken en niet abnormaal hoog zijn, worden niet als loon beschouwd. * **Vormen van loon**: Loon kan op diverse manieren worden vastgelegd, zoals een stukloon (per afgewerkt product), een uurloon of een commissieloon (percentage van de verkoop). * **Minimumloon**: Ongeacht de overeengekomen vorm, mag het betaalde loon niet lager zijn dan het geldende minimumloon, zoals vastgelegd in collectieve arbeidsovereenkomsten. * **Strafbaarheid niet-betaling**: Het niet-betalen van het overeengekomen loon is strafbaar. * **Loon vs. Vrijwilligerswerk**: Een vergoeding aan een zogenaamde 'vrijwilliger' kan ertoe leiden dat er toch sprake is van een arbeidsovereenkomst. Er zijn forfaitaire maximale vergoedingen voor vrijwilligers vastgesteld (momenteel € 41,48 per dag en € 1659,29 per jaar, met verhoogde bedragen voor specifieke categorieën) die niet overschreden mogen worden om als vrijwilliger te worden beschouwd. Overschrijding kan leiden tot herkwalificatie als werknemer. * **Rechtspraak**: Zelfs als het loon beperkt is en de arbeid niet primair met het oog op inkomen wordt verricht, kan er toch sprake zijn van een arbeidsovereenkomst indien aan de overige voorwaarden (arbeid, gezag) is voldaan. ### 1.4 Gezag Het element 'gezag' verwijst naar het hiërarchische verband tussen werkgever en werknemer, waarbij de werkgever het recht heeft om leiding te geven en toezicht uit te oefenen. Dit is het cruciale onderscheid met andere overeenkomsten, zoals de aannemingsovereenkomst. * **Mogelijkheid tot uitoefening**: Het is voldoende dat de *mogelijkheid* tot het uitoefenen van gezag bestaat, ook al wordt dit gezag niet feitelijk en continu uitgeoefend. * **Onderscheid met aannemingsovereenkomst**: Bij een aannemingsovereenkomst is de aannemer vrij in de organisatie van zijn werk, terwijl de werknemer gebonden is aan de instructies van de werkgever. * **Schijnzelfstandigheid**: Het ontbreken van een gezagsrelatie wordt vaak misbruikt om de kwalificatie van werknemer te ontwijken. Schijnzelfstandigheid treedt op wanneer werknemers in de praktijk onder het gezag van hun contractspartij werken, maar op papier als zelfstandige worden aangemerkt. Dit gebeurt vaak om arbeidskosten te drukken (minder sociale zekerheidsbijdragen, minder rechten) en om de toepassing van dwingend arbeidsrecht te vermijden. * **Evaluatie gezag**: De beoordeling van het gezag is een feitenkwestie. Rechtspraak kijkt naar diverse criteria, waaronder: * De organisatie van de arbeid (uurroosters, inrichting van het werk). * Toezicht op de uitvoering van het werk en de arbeidstijdregeling. * Financiële en economische organisatie in handen van de werkgever. * De mate van zelfstandigheid van de werknemer bij de uitvoering van het werk. * **Wet inzake de aard van de arbeidsrelaties**: Deze wet poogt onzekerheid weg te nemen door specifieke criteria te hanteren die de werkelijke uitvoering van het contract boven de gekozen juridische kwalificatie plaatsen. Er worden onderscheid gemaakt tussen: * **Neutrale criteria**: Zoals de titel van de overeenkomst of de inschrijving bij sociale zekerheidsinstellingen. Deze geven geen uitsluitsel. * **Algemene criteria**: Deze gelden voor alle sectoren en focussen op de wil van de partijen en de vrijheid in de organisatie van de werktijd en de uitvoering van het werk. Hiërarchische controle is een belangrijk aspect. * **Specifieke criteria**: Deze gelden voor bepaalde sectoren (bouw, bewaking, vervoer, schoonmaak, landbouw) en creëren een weerlegbaar vermoeden van werknemerschap indien een meerderheid van negen criteria vervuld is. * **Platformwerk**: De opkomst van digitale platforms heeft geleid tot nieuwe uitdagingen inzake de kwalificatie van arbeidsrelaties. De Wet arbeidsrelaties bevat specifieke criteria voor platformwerkers, waarbij een vermoeden van werknemerschap bestaat indien een bepaald aantal van de vastgestelde criteria is vervuld. De interpretatie van deze criteria, met name rond algoritmisch beheer en de mogelijkheid tot uitoefening van gezag, is complex en leidt tot uiteenlopende rechtspraak. ## 2. Onderscheid met andere contractvormen De vier kernkenmerken (overeenkomst, arbeid, loon, gezag) zijn cruciaal om de arbeidsovereenkomst te onderscheiden van andere contracten. ### 2.1 Aannemingsovereenkomst Het belangrijkste onderscheid met een aannemingsovereenkomst is de aanwezigheid van het **gezag**selement. Bij een aannemingsovereenkomst heeft de opdrachtgever geen hiërarchisch gezag over de aannemer en kan hij niet bepalen hoe, wanneer of waar het werk wordt uitgevoerd, zolang het resultaat voldoet aan de afspraken. Bij een arbeidsovereenkomst kan de werkgever wel degelijk instructies geven en toezicht uitoefenen. ### 2.2 Vrijwilligerswerk Vrijwilligerswerk wordt gekenmerkt door het **ontbreken van loon**. Hoewel vrijwilligers een vergoeding kunnen ontvangen voor hun werkelijke kosten, zijn er wettelijke limieten aan deze vergoedingen. Overschrijding hiervan kan leiden tot herkwalificatie van de vrijwilligersprestatie als arbeid. ### 2.3 Dwingend recht De arbeidsovereenkomst valt onder **dwingend recht**. Dit betekent dat de bepalingen van de arbeidsovereenkomstenwet en aanverwante wetgeving niet zomaar door partijen terzijde kunnen worden geschoven. De wetgever beoogt hiermee een bescherming te bieden aan de werknemer, die zich in een economisch zwakkere positie bevindt ten opzichte van de werkgever. Bestaande juridische structuren, zoals het ambtenarenstatuut, kunnen echter uitzonderingen vormen. *** > **Tip:** Bij het analyseren van een concrete situatie is het cruciaal om niet enkel te kijken naar de benaming die de partijen aan hun overeenkomst geven, maar vooral naar de feitelijke uitvoering ervan. De aanwezigheid van de vier essentiële elementen, met name het gezag, is bepalend voor de kwalificatie als arbeidsovereenkomst. > **Voorbeeld:** Een persoon die op papier als zelfstandige wordt aangeworven om maaltijden te bezorgen voor een platform, maar door het platform gedetailleerde instructies krijgt over routes, werktijden en zelfs specifieke procedures voor het ophalen en afleveren van maaltijden, kan in de praktijk als werknemer worden beschouwd door de aanwezigheid van een dergelijk gezagsniveau. De mogelijkheid tot het uitoefenen van gezag door het platform, bijvoorbeeld via GPS-tracking en sancties bij niet-naleving, is hierbij een belangrijke indicator. --- Hieronder volgt een gedetailleerd en omvattend studieoverzicht voor het onderwerp "Definitie en kenmerken van een arbeidsovereenkomst", gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 1. Definitie en kenmerken van een arbeidsovereenkomst Een arbeidsovereenkomst is een wederkerige overeenkomst tussen een werknemer en een werkgever, waarbij de werknemer zich verbindt tot het verrichten van arbeid onder het gezag van de werkgever in ruil voor loon. ### 1.1 Het begrip arbeidsovereenkomst: de vier essentiële elementen Een arbeidsovereenkomst wordt gekenmerkt door vier cumulatieve elementen die cruciaal zijn voor de kwalificatie ervan. Deze elementen zijn verankerd in de artikelen 2 en 3 van de Arbeidsovereenkomstenwet (AOW). #### 1.1.1 Overeenkomst De arbeidsovereenkomst is, zoals de naam al aangeeft, een **overeenkomst**. Dit betekent dat er wilsovereenstemming moet zijn tussen de partijen. De overeenkomst hoeft niet schriftelijk te zijn; een mondelinge overeenkomst is geldig, hoewel dit voor de werknemer bewijsproblemen kan opleveren. De arbeidsovereenkomst valt onder het algemene verbintenissenrecht, maar kent specifieke regels vanwege de inherente ongelijkheid tussen werkgever en werknemer. * **Wilsgebreken en contractuele vrijheid:** Hoewel contractuele vrijheid in beginsel geldt, wordt deze gecorrigeerd door dwingend recht dat de werknemer beschermt. * **Essentiële elementen van de overeenkomst:** De aard en/of het voorwerp van de arbeid, de tijd, plaats en wijze waarop deze arbeid verricht moet worden, zijn essentiële elementen. Deze mogen niet eenzijdig door de werkgever worden gewijzigd. Een beding dat de werkgever het recht geeft om essentiële bestanddelen eenzijdig te wijzigen, is nietig. Wijzigingen zijn wel mogelijk mits wederzijdse toestemming. > **Tip:** De vraag of een wijziging van de werkplaats een essentiële wijziging is, hangt af van diverse factoren, zoals de afstand, reistijd, en of de werkgever dit zelf essentieel heeft gemaakt bij het aangaan van de overeenkomst. * **Functiewijziging:** Problemen rond functiewijzigingen kunnen leiden tot discussies over de aard van de arbeidsovereenkomst. #### 1.1.2 Arbeid De werknemer verbindt zich tot het leveren van **arbeid**. Dit impliceert zowel een plicht tot het verrichten van arbeid als een recht op arbeid. Het recht op arbeid houdt in dat de werkgever de nodige faciliteiten moet bieden om de overeengekomen arbeid te kunnen uitvoeren. De soort arbeid hoeft niet noodzakelijk gedetailleerd te zijn vastgelegd in de arbeidsovereenkomst, maar dit is wel aangewezen. Indien de aard van de arbeid niet specifiek is bepaald, kan de werkgever een bredere bandbreedte aan taken toewijzen, wat het voor de werknemer moeilijker maakt om een latere wijziging als een schending van de arbeidsovereenkomst te claimen. * **Recht op arbeid (voetbalvoorbeeld):** Het recht op arbeid van een profvoetballer houdt niet in dat hij recht heeft om in de eerste ploeg te spelen, maar wel op begeleiding en trainingsfaciliteiten. #### 1.1.3 Loon Het **loon** is de tegenprestatie voor de verrichte arbeid en vormt een essentieel element van de arbeidsovereenkomst. Er moet overeenstemming zijn over het te betalen loon, dat bepaalbaar moet zijn (bijvoorbeeld als stukloon, uurloon of commissieloon), en minimaal het geldende minimumloon dient te bedragen. Het niet betalen van het overeengekomen loon is strafbaar. * **Loon vs. kostenvergoeding:** Een kostenvergoeding kwalificeert niet als loon. * **Vrijwilligerswerk versus arbeidsovereenkomst:** Het onderscheid tussen arbeidsovereenkomst en vrijwilligerswerk is primair gebaseerd op de aanwezigheid van loon. Vrijwilligers leveren onbezoldigde arbeidsprestaties. Indien een 'vrijwilliger' een vergoeding ontvangt die de wettelijke grenzen overschrijdt, kan er sprake zijn van een arbeidsovereenkomst. De forfaitaire maximale vergoedingen voor vrijwilligers bedragen momenteel €41,48 per dag en €1659,29 per jaar, met verhoogde grenzen voor specifieke categorieën. Dit geldt voor alle vrijwilligersactiviteiten samen. > **Voorbeeld:** Een persoon die voor meerdere vzw's vrijwilligerswerk doet en meer dan het jaarlijks maximumbedrag aan vergoedingen ontvangt, kan geherkwalificeerd worden als deeltijds werknemer. * **Verborgen loon:** De kwalificatie van arbeid moet gebaseerd zijn op de werkelijke aard van de prestatie en niet enkel op de benaming die de partijen eraan geven. Ook arbeid die niet primair met het oog op inkomen is verricht, kan onder de arbeidsovereenkomst vallen indien er sprake is van loon en gezag. #### 1.1.4 Gezag De arbeidsprestatie wordt geleverd onder het **gezag** van de werkgever. Dit impliceert de mogelijkheid voor de werkgever om leiding te geven, instructies te geven en toezicht uit te oefenen. Het gezagsverband is het cruciale element dat de arbeidsovereenkomst onderscheidt van contracten voor zelfstandigen, zoals de aannemingsovereenkomst. Juridische afhankelijkheid is noodzakelijk; louter economische afhankelijkheid volstaat niet. Het gaat om de *mogelijkheid* tot uitoefening van gezag, niet noodzakelijk om de feitelijke, continue uitoefening ervan. * **Schijnzelfstandigheid:** Dit fenomeen treedt op wanneer werknemers op papier als zelfstandige worden aangemerkt, maar in de praktijk onder het gezag van een werkgever werken. Dit gebeurt vaak om kosten te drukken (sociale zekerheidsbijdragen, arbeidsrechtelijke bescherming). De sociale inspectie en rechters kunnen dergelijke overeenkomsten herkwalificeren naar een arbeidsovereenkomst. > **Tip:** De bedoeling van de partijen bij het aangaan van de overeenkomst is van belang, maar de feitelijke uitvoering van de overeenkomst is doorslaggevend. ### 1.2 Onderscheid met andere contractvormen #### 1.2.1 Aannemingsovereenkomst versus arbeidsovereenkomst Het belangrijkste onderscheid tussen een arbeidsovereenkomst en een aannemingsovereenkomst is de **hiërarchie tussen de partijen**. Bij een aannemingsovereenkomst (bv. voor de bouw van een muur) bepaalt de opdrachtgever in principe enkel het resultaat (de muur moet af zijn tegen een bepaalde datum en voldoen aan specificaties), maar niet hoe, wanneer of onder welke omstandigheden de aannemer zijn werk uitvoert. Bij een arbeidsovereenkomst heeft de werkgever daarentegen het recht om gezag uit te oefenen over de werknemer. * **Correctie door gezag:** Indien de werkgever bij een aannemingsovereenkomst toch instructies geeft over de manier van werken of de werktijden, kan dit wijzen op een arbeidsovereenkomst. * **Niet-professionele sportbeoefenaar:** Zelfs wanneer er geen expliciet loon wordt betaald, kan een sportbeoefenaar onder bepaalde omstandigheden als werknemer worden beschouwd indien de vergoedingen de grenzen van het niet-professionele statuut overschrijden, wat impliceert dat er een vorm van economische afhankelijkheid en potentieel gezag is. #### 1.2.2 Het wettelijk kader: de Arbeidsovereenkomstenwet (AOW) De AOW regelt de arbeidsovereenkomsten voor verschillende categorieën werknemers, waaronder werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers en dienstboden. Artikel 1 AOW bepaalt de toepassingsgebied, inclusief werknemers tewerkgesteld door openbare entiteiten wiens toestand niet statutair geregeld is. Artikel 2 definieert de arbeidsovereenkomst voor werklieden (hoofdzakelijk handarbeid) en artikel 3 voor bedienden (hoofdzakelijk hoofdarbeid), beide tegen loon en onder gezag. ### 1.3 Dwingend recht en bescherming van de werknemer Het arbeidsrecht is grotendeels **dwingend recht**. Dit betekent dat partijen hiervan niet zomaar kunnen afwijken ten nadele van de werknemer. Dit dwingende karakter is bedoeld om de structurele ongelijkheid tussen werkgever en werknemer te compenseren en de werknemer te beschermen. * **Herkwalificatie:** Rechters kunnen een overeenkomst herkwalificeren als een arbeidsovereenkomst, ook al is deze anders gelabeld door de partijen, indien de feitelijke omstandigheden wijzen op de aanwezigheid van de vier essentiële elementen van een arbeidsovereenkomst. Dit kan gevolgen hebben voor sociale zekerheidsverplichtingen en arbeidsrechtelijke bescherming. ### 1.4 Speciale aandachtspunten: schijnzelfstandigheid en platformwerk * **Schijnzelfstandigheid:** Dit is een veelvoorkomend probleem waarbij werknemers op papier zelfstandig zijn, maar in de praktijk onder het gezag van een werkgever vallen. Dit wordt vaak ingegeven door de wens om arbeidskosten te drukken en de toepassing van het dwingend arbeidsrecht te vermijden. De wet "aard van de arbeidsrelaties" tracht dit fenomeen te beperken door de feitelijke uitvoering van het contract boven de juridische kwalificatie te stellen, aan de hand van neutrale, algemene en specifieke criteria. > **Voorbeeld:** Een maaltijdbezorger die uitsluitend voor één platform werkt, verplicht is een specifiek uniform te dragen, nauwgezet de opgegeven routes moet volgen en zijn werktijden deels moet afstemmen op de vraag, kan geherkwalificeerd worden als werknemer. * **Platformwerk:** De opkomst van digitale platforms heeft geleid tot nieuwe juridische uitdagingen inzake de kwalificatie van arbeidsrelaties. De wet "aard van de arbeidsrelaties" en meer recent de Arbeidsdeal bevatten specifieke criteria en vermoedens om de status van platformwerkers te bepalen. Zo geldt er voor specifieke sectoren (bv. bouw, bewaking, vervoer) een weerlegbaar vermoeden van werknemerschap indien een meerderheid van de vastgestelde criteria vervuld is. Sinds de Arbeidsdeal geldt ook een weerlegbaar vermoeden voor platformwerkers, waarbij de focus ligt op de aanwezigheid van leiding en toezicht. De interpretatie van deze criteria en de rol van algoritmes (bv. GPS-tracking) spelen een cruciale rol in de rechtspraak. > **Tip:** De kwalificatie van een arbeidsrelatie is een feitenkwestie die afhangt van de concrete omstandigheden en de interpretatie van de rechtspraak. * **Verzekering en aansprakelijkheid:** Voor platformwerkers die als zelfstandige worden beschouwd, is er een gebrekkig risicobewustzijn en een beperkte dekking voor aansprakelijkheid en ongevallen. De Arbeidsdeal voorziet in een verplichte verzekering voor platformuitbaters om zelfstandigen die via hun platform werken te beschermen tegen lichamelijke schade. Dit studieoverzicht biedt een fundamenteel inzicht in de definitie en essentiële kenmerken van een arbeidsovereenkomst, met bijzondere aandacht voor de onderscheidende factoren ten opzichte van andere contractvormen en de toepassing van dwingend recht. --- # Schijnzelfstandigheid en de wet inzake arbeidsrelaties Dit deel van de analyse focust op het fenomeen schijnzelfstandigheid, waarbij werknemers zich voordoen als zelfstandigen. De wet inzake arbeidsrelaties, de diverse criteria ter beoordeling (neutrale, algemene en specifieke) en de weerlegbaarheid van vermoedens worden uitgebreid besproken, met specifieke aandacht voor sectoren met veel schijnzelfstandigheid. ## 2. Het begrip arbeidsovereenkomst Een arbeidsovereenkomst is een **overeenkomst** waarbij een werknemer zich verbindt, tegen loon en onder gezag van een werkgever, arbeid te verrichten. Dit betekent dat er vier essentiële elementen aanwezig moeten zijn: 1. **Overeenkomst:** Er is sprake van wederzijdse toestemming tussen partijen. Contractuele vrijheid is hierbij van toepassing, maar wordt gecorrigeerd door dwingend recht. 2. **Arbeid:** Dit houdt zowel een plicht tot het verrichten van arbeid in als een recht op arbeid. De werkgever moet de faciliteiten bieden om de overeengekomen arbeid te verrichten. De aard van de arbeid hoeft niet noodzakelijk expliciet bepaald te zijn in de overeenkomst, hoewel dit wel aangewezen is voor de werknemer. 3. **Loon:** Dit is de tegenprestatie voor de arbeid en een essentieel element. Er is slechts sprake van een arbeidsovereenkomst indien partijen het eens zijn over het te betalen loon, dat bepaalbaar kan zijn (bv. uurloon, stukloon, commissieloon). Het niet betalen van het overeengekomen loon is strafbaar. Een belangrijk onderscheid hierbij is dat een vergoeding voor werkelijke kosten bij vrijwilligerswerk geen loon is, zolang deze binnen bepaalde forfaitaire grenzen blijft. 4. **Gezag:** De arbeidsprestatie wordt geleverd onder het gezag van een ander persoon. Dit element onderscheidt de arbeidsovereenkomst van andere overeenkomsten, zoals de aannemingsovereenkomst. Belangrijk hierbij is dat de *mogelijkheid* tot het uitoefenen van gezag volstaat, niet noodzakelijk de feitelijke uitoefening ervan. ### 2.1 De arbeidsovereenkomst in de praktijk Een arbeidsovereenkomst hoeft niet schriftelijk te zijn; een mondelinge overeenkomst is ook geldig, hoewel dit bewijsproblemen kan opleveren. Bij een mondelinge overeenkomst wordt uitgegaan van het meest gunstige regime voor de werknemer, namelijk een voltijds contract van onbepaalde duur. #### 2.1.1 Essentiële elementen van de overeenkomst Essentiële elementen van de arbeidsovereenkomst, zoals de aard van de arbeid, de tijd, plaats en wijze van uitvoering, mogen niet eenzijdig door de werkgever of werknemer gewijzigd worden. Een beding dat de werkgever het recht voorbehoudt om deze elementen eenzijdig te wijzigen, is nietig. Wijzigingen kunnen wel plaatsvinden met wederzijdse toestemming. #### 2.1.2 Recht op arbeid en de rol van de werkgever Het recht op arbeid impliceert dat de werkgever de nodige faciliteiten moet bieden. Dit kan bijvoorbeeld gaan over het bieden van de mogelijkheid om onderzoek te doen voor een professor of het voorzien van trainingsfaciliteiten voor een voetballer. De interpretatie hiervan kan leiden tot rechtszaken, zoals het geval van voetballers die stellen recht te hebben om op het veld te staan, terwijl de rechter oordeelt dat dit eerder neerkomt op het recht op begeleiding en faciliteiten. #### 2.1.3 Loon en vrijwilligerswerk Het onderscheid tussen loon en een kostenvergoeding bij vrijwilligerswerk is cruciaal. Vrijwilligers leveren onbezoldigd arbeidsprestaties. Indien er echter een loon wordt betaald, ontstaat er een arbeidsovereenkomst. Forfaitaire maximale vergoedingen voor vrijwilligers zijn momenteel vastgesteld op €41,48 per dag en €1659,29 per jaar (met verhoogde grenzen voor specifieke categorieën zoals sporttrainers en hulpverleners). Overschrijding van deze limieten kan leiden tot herkwalificatie als werknemer. **Tip:** Het is belangrijk om de definitie van "loon" breed te interpreteren. Zelfs als een vergoeding niet primair bedoeld is om inkomen te genereren maar als vrijetijdsbesteding, kan het toch als loon worden beschouwd in het kader van een arbeidsovereenkomst. ## 3. Schijnzelfstandigheid Schijnzelfstandigheid doet zich voor wanneer werknemers, al dan niet bewust, het statuut van zelfstandige aannemen, terwijl zij in werkelijkheid hun beroepsactiviteit uitoefenen onder het gezag van hun contractspartij. Dit fenomeen wordt vaak gedreven door de wens om arbeidskosten te drukken door het ontlopen van patronale sociale zekerheidsbijdragen en de verplichtingen van het individueel en collectief arbeidsrecht. ### 3.1 Doel van schijnzelfstandigheid De vermoedelijke voordelen voor de werkgever zijn: * Lagere arbeidskosten door het vermijden van sociale zekerheidsbijdragen. * Ontlopen van verplichtingen onder het individueel en collectief arbeidsrecht, zoals opzegtermijnen en vergoedingen. * Meer flexibiliteit in het aanwerven en ontslaan van personeel. ### 3.2 Gevolgen van schijnzelfstandigheid Voor de werknemer die ten onrechte als zelfstandige wordt beschouwd, zijn de nadelen aanzienlijk: * Betalen van sociale bijdragen en bedrijfsvoorheffing als zelfstandige. * Geen recht op opzegtermijn of opzeggingsvergoedingen, tenzij contractueel anders overeengekomen. * Geen recht op gewaarborgd loon bij arbeidsongeschiktheid of ongevallen. * Volledige aansprakelijkheid voor schade toegebracht in de uitoefening van de overeenkomst, in plaats van de quasi-immuniteit die werknemers genieten. ### 3.3 De wet inzake arbeidsrelaties en de evaluatie van de arbeidsrelatie De wet inzake arbeidsrelaties beoogt het fenomeen van schijnzelfstandigen te beperken door de nadruk te leggen op de **feitelijke uitvoering van de contractuele relatie**, boven de door de partijen gekozen kwalificatie in hun overeenkomst. Dit gebeurt aan de hand van specifieke criteria. #### 3.3.1 Neutrale criteria Deze criteria leveren geen argument op voor of tegen een arbeidsovereenkomst. Ze omvatten onder meer: * De titel van de overeenkomst. * De inschrijving bij een instelling van sociale zekerheid. * De inschrijving bij de Kruispuntbank voor Ondernemingen. * De inschrijving bij de btw-administratie. * De wijze waarop de inkomsten fiscaal worden aangegeven. #### 3.3.2 Algemene criteria Deze criteria gelden voor alle sectoren en toetsen de feitelijke situatie aan de kenmerken van een arbeidsovereenkomst. Belangrijke algemene criteria zijn: * **Wil van de partijen en naleving van die wil in de praktijk:** Het statuut van werknemer hangt af van de kwalificatie door de partijen, voor zover hun gedrag in de beroepsmatige samenwerking conform die kwalificatie is. * **Vrije organisatie van de werktijd:** In een arbeidsovereenkomst bepaalt de werkgever de modaliteiten van de arbeid. Bij zelfstandige arbeid is er meer vrijheid voor de partijen wat betreft de organisatie en uitvoering van het werk, hoewel algemene richtlijnen mogelijk zijn. * **Hiërarchische controle:** Wat telt is de *mogelijkheid* tot controle, ook indien deze niet continu wordt uitgeoefend. Zelfstandigen werken niet onder een gezagsverhouding. Een gezagsrelatie kan bestaan zelfs wanneer de werknemer een zekere zelfstandigheid behoudt in de uitvoering van het werk. * **Materiële organisatie van de job:** De ondergeschiktheid kan aanwezig zijn bij de materiële organisatie van de job, zelfs bij een vrije en zelfstandige uitvoering van het werk. #### 3.3.3 Specifieke criteria Voor een aantal sectoren met een hoog risico op schijnzelfstandigheid zijn specifieke, weerlegbare vermoedens ingevoerd. Deze sectoren omvatten: * De bouwsector. * De bewakingssector. * De transportsector. * De schoonmaaksector. * De landbouwsector. * De tuinbouwsector. Voor platformwerkers geldt een specifiek vermoeden waarbij de arbeidsrelatie wordt vermoed een arbeidsovereenkomst te zijn indien minstens 3 van de 8 specifieke criteria of 2 van de laatste 5 specifieke criteria vervuld zijn. **Tip:** De aanwezigheid van specifieke criteria creëert een vermoeden van werknemerschap, maar dit vermoeden is weerlegbaar. De werkgever kan proberen dit te weerleggen aan de hand van de algemene criteria. Het vermoeden speelt niet bij bloedverwanten. **Specifieke criteria voor de transportsector (wegvervoer) zijn onder andere:** * Ontstentenis van financieel of economisch risico bij de uitvoerder. * Ontstentenis van verantwoordelijkheid en beslissingsmacht over financiële middelen van de onderneming. * Ontstentenis van beslissingsmacht over het aankoop- en prijsbeleid van de onderneming. * Ontstentenis van resultaatsverbintenis betreffende de overeengekomen arbeid. * Garantie op betaling van een vaste vergoeding, ongeacht bedrijfsresultaten. * Het niet zelf werkgever zijn van personeel of het ontbreken van de mogelijkheid om personeel aan te werven of zich te laten vervangen. * Het zich niet voordoen als een onderneming ten opzichte van andere personen of hoofdzakelijk voor één medecontractant werken. * Werken met materiaal dat ter beschikking wordt gesteld, gefinancierd of gewaarborgd door de medecontractant. ### 3.4 Beoordeling door rechtspraak en administratieve commissies De kwalificatie van een arbeidsrelatie als arbeidsovereenkomst of als overeenkomst voor zelfstandige arbeid is een complexe feitenkwestie die door rechters wordt beoordeeld op basis van de concrete omstandigheden. #### 3.4.1 Juridische versus economische afhankelijkheid De rechtspraak benadrukt dat **juridische afhankelijkheid** (de mogelijkheid tot gezag en controle) volstaat om een arbeidsovereenkomst aan te nemen. Economische afhankelijkheid alleen is niet doorslaggevend. #### 3.4.2 Rol van algoritmes in platformwerk Bij platformwerk, zoals bij maaltijdbezorgers, wordt de rol van algoritmes steeds belangrijker. De interpretatie van de controle die algoritmes uitoefenen, verschilt echter per rechtbank. Sommige rechters zien hierin een vorm van gezag, terwijl andere menen dat het algoritme zelf geen gezag kan uitoefenen. **Voorbeeld:** In de zaak van Deliveroo heeft het Arbeidshof van Brussel geoordeeld dat de modaliteiten van de relatie tussen Deliveroo en de koeriers incompatibel zijn met een zelfstandige relatie en dat deze als een gesalarieerde relatie gekwalificeerd moet worden. Dit oordeel werd onder meer gebaseerd op de juridische afhankelijkheid en de beperkingen die het platform oplegt. De rechtbank van Brussel kwam in een eerdere uitspraak tot een ander oordeel, waarbij zij oordeelde dat er geen juridische ondergeschiktheid was ondanks de economische afhankelijkheid. #### 3.4.3 De Uberzaak In de Uberzaak oordeelde het Arbeidshof dat Uber-chauffeurs werknemers zijn, gebaseerd op een analyse van specifieke criteria zoals het gebrek aan financieel risico voor de chauffeur, de eenzijdige vaststelling van de prijzen door Uber en de beperkingen op de vrijheid om de werktijd en ritten te organiseren. ### 3.5 De Platformrichtlijn en toekomstige ontwikkelingen De Europese Platformrichtlijn (EU) 2024/2831 beoogt de arbeidsvoorwaarden bij platformwerk te verbeteren. Deze richtlijn introduceert onder meer een **wettelijk vermoeden** van een arbeidsverhouding wanneer er feitelijke aanwijzingen zijn van leiding en toezicht. Lidstaten moeten deze richtlijn omzetten, waarbij de bescherming van werknemers die platformwerk verrichten, wordt versterkt. De richtlijn doet geen afbreuk aan hogere bescherming in de lidstaten. #### 3.5.1 Gevolgen van kwalificatie als zelfstandige in de platformeconomie Wanneer platformwerkers ten onrechte als zelfstandige worden gekwalificeerd, kunnen zij te maken krijgen met: * Mogelijk geen opzegtermijn. * Geen gegarandeerde arbeidsduur of inkomen, afhankelijkheid van opdrachten. * Gebrekkig risicobewustzijn en -dekking. * Beperkte mogelijkheden tot collectieve onderhandelingen. #### 3.5.2 Verplichte verzekering in de Arbeidsdeal De recente Arbeidsdeal voorziet in de verplichting voor platformexploitanten om een verzekering af te sluiten die zelfstandigen die via een digitaal platform werken, beschermt tegen lichamelijke schade die ontstaat tijdens de uitoefening van hun activiteiten. Bij gebrek aan verzekering worden de platformen burgerlijk aansprakelijk gesteld. **Tip:** De interpretatie van de arbeidsrelatie bij platformwerk blijft een evoluerend juridisch landschap, waarbij zowel nationale rechtspraak als Europese richtlijnen een belangrijke rol spelen. Het is cruciaal om de specifieke criteria en vermoedens nauwgezet toe te passen. --- ## 2. Schijnzelfstandigheid en de wet inzake arbeidsrelaties Dit gedeelte van de analyse behandelt het fenomeen schijnzelfstandigheid, waarbij werknemers zich voordoen als zelfstandigen om bepaalde voordelen te behalen, en de wettelijke criteria die worden gebruikt om de ware aard van de arbeidsrelatie te bepalen. ### 2.1 Het concept van de arbeidsovereenkomst Een arbeidsovereenkomst is een overeenkomst die wordt geregeld door het verbintenissenrecht en gekenmerkt wordt door contractuele vrijheid, zij het met correcties door dwingend recht vanwege de inherente ongelijkheid tussen partijen. De essentie van een arbeidsovereenkomst wordt gevormd door vier elementen, zoals vastgelegd in de artikelen 2 en 3 van de Arbeidsovereenkomstenwet (AOW). #### 2.1.1 De vier essentiële elementen van een arbeidsovereenkomst 1. **Overeenkomst:** Dit impliceert wederzijdse toestemming van de partijen. Een arbeidsovereenkomst is een wederkerige overeenkomst waarbij de werknemer zich verbindt tot het verrichten van arbeid en de werkgever tot het betalen van loon. Essentiële elementen van de overeenkomst, zoals de aard van de arbeid, de tijd en plaats van uitvoering, mogen niet eenzijdig door de werkgever worden gewijzigd. Een beding dat de werkgever het recht geeft om essentiële bestanddelen eenzijdig te wijzigen, is nietig (art. 25 AOW). Wijzigingen zijn wel mogelijk mits wederzijdse toestemming. > **Tip:** Bij een mondelinge arbeidsovereenkomst wordt in de regel uitgegaan van het meest gunstige regime voor de werknemer, namelijk een voltijds contract van onbepaalde duur. 2. **Arbeid:** Er bestaat zowel een plicht als een recht op arbeid. Dit betekent dat de werkgever de werknemer in staat moet stellen de overeengekomen arbeid te verrichten en de nodige faciliteiten moet bieden. Het recht op arbeid houdt niet noodzakelijk in dat de werknemer altijd de meest gewenste taken kan uitvoeren, maar wel dat hij de kans krijgt zijn arbeid te verrichten en begeleid wordt. > **Voorbeeld:** Een voetballer heeft recht op begeleiding en trainingsfaciliteiten, maar niet per se op een plaats in de startopstelling. De aard van de arbeid hoeft niet expliciet in de overeenkomst te worden bepaald, maar dit kan de werkgever de vrijheid geven om de werknemer diverse taken te laten uitvoeren, wat het moeilijker maakt om wijzigingen van essentiële arbeidsvoorwaarden aan te vechten. 3. **Loon:** Dit is de tegenprestatie voor de verrichte arbeid en een essentieel element van de arbeidsovereenkomst. Er moet overeenstemming zijn over het te betalen loon, dat bepaalbaar moet zijn (bv. stukloon, uurloon, commissieloon) en niet lager mag zijn dan het toepasselijke minimumloon. Zelfs als arbeid wordt verricht met een ander oogmerk dan inkomen verdienen, maar wel tegen loon en onder gezag, kan het als arbeid in de zin van de AOW worden beschouwd. * **Loon versus Vrijwilligerswerk:** Vrijwilligers leveren onbezoldigd arbeid. Indien een vergoeding wordt betaald aan een zogenaamde "vrijwilliger", kan er sprake zijn van een arbeidsovereenkomst. Er gelden forfaitaire maximale vergoedingen voor vrijwilligers (een dagelijks en jaarlijks maximum) om het statuut van vrijwilliger te behouden. Overschrijding van deze limieten kan leiden tot herkwalificatie als werknemer. * **Risico voor organisaties:** Organisaties die de grenzen van vrijwilligersvergoedingen overschrijden, kunnen geconfronteerd worden met sociale zekerheidsverplichtingen, sociale inspecties en mogelijk zelfs sancties. > **Tip:** Het niet betalen van het overeengekomen loon is strafbaar. 4. **Gezag:** De arbeidsprestatie wordt geleverd onder het gezag van een ander persoon. Dit element onderscheidt de arbeidsovereenkomst van overeenkomsten voor zelfstandige arbeid, zoals een aannemingsovereenkomst. Het gaat hierbij om de *mogelijkheid* tot uitoefening van gezag, niet noodzakelijk om constante feitelijke uitoefening. > **Voorbeeld:** Een werkgever kan, zelfs indien hij niet constant toezicht houdt, nog steeds gezag uitoefenen door de mogelijkheid om instructies te geven, de organisatie van het werk te bepalen, of sancties op te leggen bij niet-naleving. ### 2.2 Schijnzelfstandigheid Schijnzelfstandigheid treedt op wanneer werknemers formeel als zelfstandige zijn aangesteld, maar in de praktijk opereren onder het gezag van hun opdrachtgever, net als werknemers. #### 2.2.1 Doel van schijnzelfstandigheid Het primaire doel van schijnzelfstandigheid is het drukken van de arbeidskost door het ontlopen van patronale sociale zekerheidsbijdragen en verplichtingen uit het individueel en collectief arbeidsrecht. #### 2.2.2 Vaststellen van schijnzelfstandigheid Partijen zijn vrij om de aard van hun overeenkomst te bepalen, maar hun feitelijk gedrag mag niet onverenigbaar zijn met de gekozen kwalificatie. Het bestaan van een gezagsrelatie is cruciaal en wordt beoordeeld aan de hand van de feitelijke omstandigheden. > **Tip:** Juridische afhankelijkheid (de mogelijkheid tot leiding en toezicht) is doorslaggevend; economische afhankelijkheid alleen is niet voldoende. Enkele sectoren waar schijnzelfstandigheid frequent voorkomt zijn onder meer fooddelivery, bouw, thuisverpleging, transport, bewaking en de schoonmaaksector. ### 2.3 De wet inzake arbeidsrelaties De Wet inzake Arbeidsrelaties (ARW) probeert meer zekerheid te bieden bij het vaststellen van de arbeidsrelatie door voorrang te geven aan de feitelijke uitvoering van het contract boven de contractuele kwalificatie. De wet introduceert specifieke criteria om de aard van de arbeidsrelatie te beoordelen. #### 2.3.1 Criteriacategorieën De wet onderscheidt drie soorten criteria: 1. **Neutrale criteria:** Deze criteria bieden geen argument pro of contra de kwalificatie als werknemer of zelfstandige. Voorbeelden zijn: * Inschrijving bij een instelling van sociale zekerheid of de Kruispuntbank voor Ondernemingen. 2. **Algemene criteria:** Deze criteria zijn van toepassing op alle sectoren en omvatten met name: * **Wil van de partijen:** Het statuut van werknemer hangt af van de kwalificatie door de partijen, voor zover hun gedrag in de praktijk conform die kwalificatie is. * **Vrije organisatie van werktijd:** In een arbeidsovereenkomst bepaalt de werkgever de modaliteiten van de arbeid. Bij zelfstandigen is er meer vrijheid in de organisatie van het werk. * **Hiërarchische controle:** De mogelijkheid tot controle, zelfs indien niet continu uitgeoefend, is voldoende om een gezagsrelatie aan te tonen. 3. **Specifieke criteria:** Deze criteria zijn van toepassing op bepaalde sectoren waar schijnzelfstandigheid veelvuldig voorkomt, zoals bouw, bewaking, vervoer, schoonmaak, landbouw en tuinbouw. Deze criteria leiden tot een weerlegbaar vermoeden van een werknemersstatuut wanneer een meerderheid van de criteria aanwezig is. > **Tip:** Het vermoeden geldt niet bij bloedverwanten in de rechte lijn. #### 2.3.2 Weerlegbaarheid van vermoedens De vermoedens die voortvloeien uit de specifieke criteria kunnen worden weerlegd met alle middelen van recht, waaronder de algemene criteria. De rechter beoordeelt of de feiten de aanwezigheid of mogelijkheid van een gezagsrelatie aantonen die onverenigbaar is met een zelfstandige arbeidsovereenkomst. #### 2.3.3 Platformwerk De wet inzake arbeidsrelaties is verder uitgebreid met specifieke bepalingen voor platformwerk, onder andere ingevoerd door de arbeidsdeal. Er is een weerlegbaar vermoeden van een arbeidsovereenkomst voor platformwerkers wanneer een bepaald aantal van de specifieke criteria (bv. exclusiviteit, beperking vrijheid in uitvoering werk, inperking inkomensniveau) vervuld zijn. > **Voorbeeld:** In de vervoerssector kan de aanwezigheid van bepaalde specifieke criteria leiden tot een vermoeden van werknemerschap, dat echter weerlegd kan worden met algemene criteria zoals de vrijheid in de organisatie van het werk of de afwezigheid van hiërarchische controle. Het Hof van Cassatie heeft in verschillende uitspraken de interpretatie van deze criteria bekrachtigd, waarbij de nadruk ligt op de feitelijke uitvoering van de arbeid en de aanwezigheid van een gezagsrelatie, zelfs in de context van algoritmische aansturing. #### 2.3.4 Rechtsonzekerheid en oplossingen De problematiek van schijnzelfstandigheid leidt tot rechtsonzekerheid voor werkgevers. De Administratieve Commissie ter Regeling van de Arbeidsrelatie (CAR) biedt de mogelijkheid om voorafgaand uitsluitsel te krijgen over de kwalificatie van een arbeidsrelatie. Voor werknemers kan een procedure tot herkwalificatie kostelijk zijn en leiden tot verlies van inkomen indien de zaak verloren wordt. De complexiteit van algoritmische systemen bij platformwerk bemoeilijkt het bewijs van gezag. > **Tip:** De Europese Richtlijn betreffende de verbetering van de arbeidsvoorwaarden bij platformwerk, die uiterlijk tegen december 2026 moet worden omgezet, introduceert een nieuw wettelijk vermoeden van arbeidsverhouding in de EU en legt nadruk op transparantie en bescherming van platformwerkers. #### 2.3.5 Gevolgen van schijnzelfstandigheid De kwalificatie als schijnzelfstandige heeft nadelige gevolgen voor de werknemer: * Betaling van sociale bijdragen en bedrijfsvoorheffing als zelfstandige. * Geen recht op opzegtermijn of opzeggingsvergoeding (tenzij contractueel bepaald). * Geen recht op gewaarborgd loon bij arbeidsongeschiktheid of arbeidsongevallen. * Persoonlijke aansprakelijkheid voor schade in de uitvoering van de overeenkomst, zonder de quasi-immuniteit van werknemers (behoudens opzet, zware fout of herhaaldelijk lichte fout). De arbeidsdeal voorziet vanaf 2027 in een verplichte verzekering voor platformwerkers tegen lichamelijke schade. --- # Platformwerk en internationale vergelijkingen Hier is een samenvatting over platformwerk en internationale vergelijkingen, gecreëerd als een examengeklaarde studiegids. ## 3. Platformwerk en internationale vergelijkingen Dit onderwerp verkent de juridische uitdagingen en regelgeving rondom platformwerk, met speciale aandacht voor de kwalificatie van platformwerkers, de rol van algoritmes en de impact van Europese regelgeving. ### 3.1 De arbeidsovereenkomst als basis De kern van de discussie rondom platformwerk draait om de kwalificatie van de arbeidsrelatie. In België wordt een arbeidsovereenkomst in principe gekenmerkt door vier elementen: een overeenkomst, arbeid, loon, en gezag. #### 3.1.1 De elementen van een arbeidsovereenkomst * **Overeenkomst:** Dit impliceert een wilsovereenstemming tussen partijen. Hoewel contractuele vrijheid bestaat, wordt deze gecorrigeerd door dwingend recht. Wijzigingen aan essentiële elementen van de overeenkomst zijn niet eenzijdig mogelijk door de werkgever. * **Arbeid:** Dit omvat zowel de plicht tot het verrichten van arbeid als het recht op arbeid, wat betekent dat de werkgever faciliteiten moet bieden. De aard van de arbeid hoeft niet noodzakelijk specifiek bepaald te zijn in de overeenkomst, wat de werkgever meer flexibiliteit kan geven, maar ook kan leiden tot discussies over wijzigingen in essentiële arbeidsvoorwaarden. * **Loon:** Dit is de tegenprestatie voor de arbeid en een essentieel element. Het loon kan bepaald zijn per stuk, uur of commissie, maar moet minstens het geldende minimumloon bedragen. Het ontbreken van een expliciet overeengekomen loon leidt niet automatisch tot vrijwilligerswerk; in dat geval geldt het minimumloon. Betaling van het overeengekomen loon is strafbaar indien achterwege gelaten. Vrijwilligerswerk wordt onderscheiden door het ontbreken van loon, met specifieke forfaitaire vergoedingen die niet overschreden mogen worden om het statuut te behouden. * **Gezag:** Dit element onderscheidt de arbeidsovereenkomst van andere overeenkomsten, zoals de aannemingsovereenkomst. Het gaat om de mogelijkheid tot het uitoefenen van gezag en het bestaan van een ondergeschikt verband. Het is niet vereist dat dit gezag voortdurend feitelijk wordt uitgeoefend; de mogelijkheid daartoe is voldoende. #### 3.1.2 Schijnzelfstandigheid Schijnzelfstandigheid ontstaat wanneer personen, hoewel in de praktijk werkzaam onder het gezag van een opdrachtgever, formeel het statuut van zelfstandige aannemen. Dit gebeurt vaak om arbeidskosten te drukken door het vermijden van sociale zekerheidsbijdragen en de toepassing van arbeidsrecht. De wet op de arbeidsrelaties tracht dit fenomeen tegen te gaan door te focussen op de feitelijke uitvoering van het contract, boven de formele kwalificatie. #### 3.1.3 De wet op de arbeidsrelaties en indicatoren De wet op de arbeidsrelaties introduceert criteria om de aard van de arbeidsrelatie te bepalen. Deze criteria worden onderverdeeld in: * **Neutrale criteria:** Zoals de titel van de overeenkomst of inschrijvingen bij sociale zekerheidsinstellingen, die geen doorslaggevend bewijs leveren. * **Algemene criteria:** Deze gelden voor alle sectoren en omvatten onder andere de wil van de partijen, de vrijheid in de organisatie van de werktijd, en hiërarchische controle. * **Specifieke criteria:** Deze zijn van toepassing in zes economische sectoren (bouw, bewaking, vervoer, schoonmaak, landbouw, tuinbouw) en creëren een weerlegbaar vermoeden van een werknemersstatuut indien een meerderheid van de negen specifieke indicatoren aanwezig is. #### 3.1.4 Nieuw vermoeden voor platformwerk De arbeidsdeal introduceert een specifiek, weerlegbaar wettelijk vermoeden voor platformwerkers. Dit vermoeden geldt wanneer minstens drie van de acht algemene criteria of twee van de laatste vijf criteria van de arbeidsrelatiewet vervuld zijn. Deze criteria richten zich onder meer op exclusiviteitseisen, geolokalisatie, inperking van vrijheid in werkuitvoering en inkomensniveau, dwingende voorschriften, controle op toekomstige werkaanbiedingen, inperking van organisatievrijheid, en beperking van de mogelijkheid om buiten het platform te werken. ### 3.2 Internationale vergelijkingen en de Platformrichtlijn Platformwerk stelt ook internationale juridische uitdagingen, waarbij verschillende landen tot uiteenlopende kwalificaties komen. #### 3.2.1 Internationale jurisprudentie * **Nederland:** Rechtspraak, zoals in de Deliveroo-zaak, heeft geoordeeld dat GPS-tracking en het algoritme 'Frank' een vergaande controlemogelijkheid en daarmee gezag uitoefenen, wat wijst op een werknemersstatuut. * **Verenigd Koninkrijk:** Het statuut van 'worker' biedt bescherming, die breder is dan enkel werknemers, maar minderomvattend is dan het volledige werknemersstatuut. * **België (Deliveroo-zaak):** De Administrative Commissie voor de Regeling van de Arbeidsrelatie (CAR) kwalificeerde Deliveroo-koeriers als werknemers op basis van de specifieke criteria voor de vervoerssector. Echter, de Rechtbank van Brussel oordeelde in eerste aanleg dat er geen juridische ondergeschiktheid was, ondanks economische ondergeschiktheid. Het Arbeidshof van Brussel heeft later echter geoordeeld dat de modaliteiten van de relatie onverenigbaar zijn met een onafhankelijke relatie en de koeriers als loontrekkers kwalificeert. * **België (Uber-zaak):** Ook in de Uber-zaak kwam het Arbeidshof tot de conclusie dat chauffeurs werknemers zijn, gebaseerd op specifieke criteria zoals het ontbreken van financieel risico, geen beslissingsmacht over prijsbeleid, middelenverbintenis, en beperkingen in de organisatie van werktijd en werkuitvoering. #### 3.2.2 De Europese Platformrichtlijn De Europese Richtlijn (EU) 2024/2831 betreffende de verbetering van de arbeidsvoorwaarden bij platformwerk introduceert een wettelijk vermoeden van een arbeidsverhouding wanneer er feitelijke aanwijzingen zijn van leiding en toezicht. De richtlijn beoogt transparantie te verhogen, algoritmisch beheer te reguleren, veiligheid en gezondheid te waarborgen, en collectieve onderhandelingen te bevorderen. Lidstaten hebben tot december 2026 om de richtlijn om te zetten. De richtlijn doet geen afbreuk aan hogere bescherming in lidstaten. #### 3.2.3 Gevolgen van kwalificatie als zelfstandige Indien een platformwerker als zelfstandige wordt gekwalificeerd, kan dit leiden tot: * Geen opzegtermijn en geen overeengekomen arbeidsduur, wat resulteert in inkomensonzekerheid. * Gebrek aan bescherming bij arbeidsongeschiktheid. * Onbeperkte aansprakelijkheid voor schade, in tegenstelling tot de quasi-immuniteit van werknemers bij opzet, zware fout of herhaaldelijke lichte fout. * Minder aandacht voor risicobewustzijn en informatieafhankelijkheid van de platformwerker. De arbeidsdeal voorziet in België, naast het vermoeden van werknemerschap, ook in een verplichte verzekering voor platformwerkers tegen lichamelijke schade, wat een significante bescherming biedt. --- Dit hoofdstuk behandelt de juridische kwalificatie van platformwerkers, de rol van algoritmes en de impact van de Europese Platformrichtlijn, met een focus op de uitdagingen en regelgeving rondom platformwerk zoals dat van Deliveroo en Uber. ### 3.1 Het begrip arbeidsovereenkomst in België Een arbeidsovereenkomst is een **overeenkomst** waarbij een werknemer zich verbindt, tegen loon, onder het gezag van een werkgever, arbeid te verrichten. Deze definitie omvat vier essentiële elementen: * **Overeenkomst:** Er moet sprake zijn van wilsovereenstemming tussen de partijen. Mondelinge overeenkomsten zijn geldig, maar kunnen bewijsproblemen opleveren. De arbeidsovereenkomst is een wederkerige overeenkomst, waarbij beide partijen verplichtingen op zich nemen. Essentiële elementen van de overeenkomst mogen niet eenzijdig door de werkgever gewijzigd worden. * **Arbeid:** Dit impliceert zowel de plicht om arbeid te verrichten als het recht op arbeid, wat betekent dat de werkgever de nodige faciliteiten moet bieden. De aard van de arbeid hoeft niet noodzakelijk gedetailleerd in de overeenkomst te zijn vastgelegd, maar dit kan de werknemer kwetsbaarder maken voor wijzigingen in de werkzaamheden. * **Loon:** Dit is de tegenprestatie voor de arbeid en een essentieel element van de arbeidsovereenkomst. Het loon kan variëren (uurloon, stukloon, commissieloon), maar moet minimaal het geldende minimumloon bedragen. Het niet betalen van overeengekomen loon is strafbaar. Loon onderscheidt een arbeidsovereenkomst van vrijwilligerswerk, waarvoor forfaitaire vergoedingen gelden binnen wettelijke limieten. Het overschrijden van deze limieten kan leiden tot herkwalificatie als werknemer. * **Gezag:** Dit element onderscheidt de arbeidsovereenkomst van andere overeenkomsten, zoals aannemingsovereenkomsten. Gezag houdt in de mogelijkheid tot leiding en toezicht door de werkgever. Het gaat hierbij om de juridische mogelijkheid tot gezag, niet noodzakelijk om continue feitelijke uitoefening. #### 3.1.1 Schijnzelfstandigheid Schijnzelfstandigheid treedt op wanneer werknemers formeel het statuut van zelfstandige aannemen, maar in werkelijkheid onder het gezag van hun opdrachtgever werken. Dit gebeurt vaak om arbeidskosten te drukken door het ontlopen van sociale zekerheidsbijdragen en de toepassing van arbeidsrecht. De **wet betreffende de aard van de arbeidsrelaties** tracht dit fenomeen te beperken door de feitelijke uitvoering van het contract boven de gekozen juridische kwalificatie te plaatsen. Hierbij worden drie soorten criteria gehanteerd: * **Neutrale criteria:** Deze hebben geen doorslaggevende waarde, zoals de titel van de overeenkomst of de inschrijving bij sociale zekerheidsinstellingen. * **Algemene criteria:** Deze gelden voor alle sectoren en omvatten onder andere de wil van de partijen, de vrijheid van werktijdorganisatie en de hiërarchische controle. * **Specifieke criteria:** Deze zijn van toepassing op bepaalde sectoren met een hoog risico op schijnzelfstandigheid, zoals de bouw, bewaking, schoonmaak en transport. De aanwezigheid van een meerderheid van deze specifieke criteria leidt tot een **weerlegbaar vermoeden** van een werknemersstatuut. #### 3.1.2 Het vermoeden voor platformwerkers De **arbeidsdeal** introduceert een specifiek weerlegbaar vermoeden voor platformwerkers. Dit vermoeden geldt wanneer ten minste drie van de acht algemene criteria of twee van de laatste vijf criteria vervuld zijn. Deze criteria hebben betrekking op exclusiviteitseisen, het gebruik van geolokalisering, beperkingen op de manier waarop het werk wordt uitgevoerd, inkomensbeperkingen, voorschriften inzake gedrag en uitvoering, prioritering van werkaanbiedingen, beperkingen op de organisatie van werkuren en afwezigheden, en beperkingen op het opbouwen van een klantenbestand buiten het platform. ### 3.2 Internationale vergelijkingen en platformwerk Internationaal gezien zijn er diverse benaderingen om platformwerkers te kwalificeren. #### 3.2.1 Het 'worker'-statuut in het Verenigd Koninkrijk In het Verenigd Koninkrijk bestaat het statuut van 'worker'. Dit statuut is breder dan dat van werknemer en omvat ook individuen die persoonlijk werk verrichten onder een contract waarbij zij een zekere afhankelijkheid vertonen ten opzichte van de opdrachtgever. Dit statuut biedt bescherming op het gebied van minimumloon, betaald verlof en bescherming tegen onrechtmatig ontslag, maar minder uitgebreid dan het volledige werknemersstatuut. De **Europese Richtlijn (EU) 2024/2831** inzake de verbetering van de arbeidsvoorwaarden bij platformwerk introduceert een wettelijk vermoeden van een arbeidsverhouding voor platformwerkers. Dit vermoeden geldt wanneer er feitelijke aanwijzingen zijn van leiding en toezicht. Lidstaten moeten deze richtlijn omzetten tegen 2 december 2026. De richtlijn bevat ook bepalingen inzake transparantie over algoritmisch beheer, preventie van ongevallen, en bevordering van collectieve onderhandelingen. #### 3.2.3 Specifieke casussen: Deliveroo en Uber Verschillende rechtszaken, zowel nationaal als internationaal, hebben zich gebogen over de kwalificatie van platformwerkers. * **Deliveroo in België:** Verschillende uitspraken van de Administratieve Commissie ter Regeling van de Arbeidsrelatie (CAR) en rechtbanken hebben de kwalificatie van Deliveroo-koeriers onderzocht. Hoewel initiële beslissingen gemengd waren, heeft het Arbeidshof in Brussel op 21 december 2023 geoordeeld dat de arbeidsrelatie tussen Deliveroo en de koeriers wel degelijk een **arbeidsrelatie** is, gebaseerd op de algemene criteria en het wettelijk vermoeden. Dit oordeel staat haaks op een eerdere uitspraak van de Rechtbank Brussel. * **Uber in België:** De CAR kwalificeerde Uber-chauffeurs initieel als werknemers, maar de Arbeidsrechtbank oordeelde hen als zelfstandigen. Het Arbeidshof heeft echter recentelijk geoordeeld dat Uber-chauffeurs wel degelijk **werknemers** zijn. Het Hof baseerde zich hierbij op de specifieke criteria voor wegvervoer, zoals het ontbreken van financieel of economisch risico, de beperkte beslissingsmacht over prijzen en routes, en de middelenverbintenis in plaats van een resultaatsverbintenis. De opgelegde beperkingen inzake werktijd en het acceptatiepercentage van ritten werden als onverenigbaar met een zelfstandig statuut beschouwd. > **Tip:** De interpretatie van juridische criteria kan sterk variëren tussen verschillende rechtbanken en lidstaten, wat leidt tot rechtsonzekerheid. De Europese Richtlijn tracht hier meer uniformiteit in te brengen. #### 3.2.4 Gevolgen van kwalificatie De kwalificatie als werknemer of zelfstandige heeft aanzienlijke gevolgen: * **Voor werknemers:** Recht op opzegtermijn, overeengekomen arbeidsduur, gewaarborgd loon bij ziekte of ongeval, en bescherming tegen onrechtmatig ontslag. * **Voor schijnzelfstandigen (met nadelen van werknemer):** Moeten sociale bijdragen en bedrijfsvoorheffing betalen als zelfstandige, hebben geen recht op opzegtermijn of ontslagvergoedingen (tenzij contractueel bepaald), en vallen niet onder de bescherming bij arbeidsongeschiktheid of schadegevallen. Ze dragen het risico zelf en hebben beperkte mogelijkheden tot collectieve actie. * **Voor platformen:** Bij herkwalificatie naar werknemers ontstaat er een risico op betaling van achterstallige sociale zekerheidsbijdragen, loon en een mogelijke burgerrechtelijke aansprakelijkheid. > **Tip:** Het gebrek aan informatie en bewustzijn over risico's bij platformwerkers, met name wat betreft verzekeringen, is een significant probleem. De arbeidsdeal voorziet in verplichte verzekeringen voor platformwerkers om hen te beschermen tegen lichamelijke schade. --- Hier is een gedetailleerde samenvatting over "Platformwerk en internationale vergelijkingen", gebaseerd op de verstrekte documentatie, opgemaakt als een examen-ready studiehandleiding. ## 3 Platformwerk en internationale vergelijkingen Dit hoofdstuk duikt in de complexiteit van platformwerk, onderzoekt de juridische kwalificatie van platformwerkers, de rol van algoritmes en de internationale regelgevingskaders, met name de Europese Platformrichtlijn. ### 3.1 De juridische aard van platformwerk Platformwerk verwijst naar werkzaamheden die worden verricht via digitale platforms, wat vaak leidt tot discussies over de kwalificatie van de betrokkenen als werknemers of zelfstandigen. De kernvraag is of de contractuele relatie tussen het platform en de uitvoerder voldoet aan de criteria van een arbeidsovereenkomst. #### 3.1.1 Essentiële elementen van een arbeidsovereenkomst Een arbeidsovereenkomst wordt traditioneel gekenmerkt door vier essentiële elementen: * **Overeenkomst:** Een wederkerige overeenkomst tussen partijen, waarbij de werknemer arbeid verricht en de werkgever loon betaalt. De aard, tijd, plaats en wijze van arbeid zijn essentiële elementen die niet eenzijdig door de werkgever mogen worden gewijzigd. * **Arbeid:** Dit omvat zowel de plicht tot het verrichten van arbeid als het recht op arbeid, waarbij de werkgever de nodige faciliteiten moet bieden. * **Loon:** De tegenprestatie voor de verrichte arbeid. Dit kan bepaalbaar zijn (stukloon, uurloon, commissieloon), maar moet minstens het geldende minimumloon respecteren. Het niet-betalen van overeengekomen loon is strafbaar. * **Gezag:** De arbeidsprestatie wordt geleverd onder het gezag van een ander persoon, wat een essentieel onderscheidend element is ten opzichte van overeenkomsten voor zelfstandige arbeid. Dit impliceert de mogelijkheid tot leiding en toezicht door de werkgever. > **Tip:** De afwezigheid van één van deze elementen kan de kwalificatie als arbeidsovereenkomst in de weg staan. Bijvoorbeeld, het ontbreken van loon kan wijzen op vrijwilligerswerk, hoewel er ook situaties zijn waarin arbeid zonder expliciet loon toch onder de arbeidsovereenkomstenwet kan vallen indien er sprake is van een economische waarde en een gezagsrelatie. #### 3.1.2 Loon versus vrijwilligerswerk Het onderscheid tussen loon en een vrijwilligersvergoeding is cruciaal. Vrijwilligers leveren onbezoldigde arbeidsprestaties. Indien er echter een vergoeding wordt betaald die de forfaitaire grenzen voor vrijwilligers overschrijdt (momenteel circa €41,48 per dag en €1659,29 per jaar, met verhoogde grenzen voor specifieke categorieën), kan dit leiden tot herkwalificatie als werknemer. Deze grenzen gelden voor alle vrijwilligersactiviteiten samen. > **Voorbeeld:** Een persoon die voor verschillende vzw's werkt als vrijwilliger en in totaal meer ontvangt dan het jaarlijkse maximum voor vrijwilligers, kan als deeltijds werknemer worden beschouwd, met bijhorende sociale zekerheidsverplichtingen voor de organisatie. #### 3.1.3 Schijnzelfstandigheid Schijnzelfstandigheid treedt op wanneer personen, die in de praktijk onder het gezag van een opdrachtgever werken, formeel als zelfstandigen worden aangemerkt om arbeidskosten te drukken en sociale zekerheidsbijdragen en arbeidsrechtelijke bescherming te ontlopen. Dit fenomeen komt veel voor in sectoren zoals koeriersdiensten, bouw, thuisverpleging, transport, bewaking en de schoonmaaksector. De wet op de arbeidsrelaties beoogt schijnzelfstandigheid te bestrijden door de feitelijke uitvoering van het contract voorrang te geven op de door de partijen gekozen juridische kwalificatie. Dit gebeurt aan de hand van verschillende criteria: * **Neutrale criteria:** Deze criteria (zoals de titel van de overeenkomst, inschrijving bij sociale zekerheid of de Kruispuntbank voor Ondernemingen) geven geen doorslaggevend argument en worden door de rechter meegewogen, maar zijn niet bepalend. * **Algemene criteria:** Deze gelden voor alle sectoren en omvatten onder meer de wil van de partijen, de vrijheid van werktijdorganisatie, de vrijheid van werkorganisatie en hiërarchische controle. * **Specifieke criteria:** Deze zijn van toepassing in zes economische sectoren (bouw, bewaking, transport, schoonmaak, landbouw en tuinbouw) en creëren een weerlegbaar vermoeden van werknemerschap indien een meerderheid van de criteria is vervuld. > **Tip:** De interpretatie van de criteria, met name de uitoefening van gezag, is cruciaal. Juridische afhankelijkheid (de mogelijkheid tot leiding en toezicht) is noodzakelijk, terwijl economische afhankelijkheid alleen niet volstaat. #### 3.1.4 Nieuwe vermoedens voor platformwerk De arbeidsdeal introduceert een specifiek, weerlegbaar vermoeden voor platformwerkers (artikel 337/3 §2 Arbeidsrelatiewet). Dit vermoeden geldt wanneer minstens drie van de acht algemene criteria of twee van de laatste vijf criteria vervuld zijn. Deze criteria omvatten onder meer de mogelijkheid voor de platformexploitant om exclusiviteit te eisen, geolokalisering te gebruiken, de vrijheid van de platformwerker te beperken in de uitvoering van het werk, het inkomensniveau te beperken, dwingende voorschriften op te leggen, toekomstige werkaanbiedingen te prioriteren, de vrijheid van organisatie van het werk in te perken, of de mogelijkheid om buiten het platform een klantenbestand op te bouwen te beperken. ### 3.2 Internationale vergelijkingen en de Europese Platformrichtlijn De problematiek van platformwerk en de kwalificatie van platformwerkers is een internationale uitdaging die aanleiding heeft gegeven tot diverse juridische benaderingen en regelgevende initiatieven. #### 3.2.1 Platformwerk in de EU en daarbuiten In veel Europese landen bestaat een significant deel van de platformwerkers uit zelfstandigen. Echter, jurisprudentie, zoals in Nederland en het Verenigd Koninkrijk, heeft geleid tot herkwalificaties. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld, is het concept van een "worker" geïntroduceerd, wat een bredere bescherming biedt dan enkel de traditionele werknemer, maar minder dan volledige werknemersbescherming. Dit creëert een tussencategorie die in België, waar men vasthoudt aan een zwart-wit onderscheid tussen werknemer en zelfstandige, minder navolging vindt. #### 3.2.2 De Europese Platformrichtlijn (Richtlijn (EU) 2024/2831) De Europese Richtlijn betreffende de verbetering van de arbeidsvoorwaarden bij platformwerk, die uiterlijk tegen 2 december 2026 moet worden omgezet in nationaal recht, beoogt de arbeidsomstandigheden van platformwerkers te verbeteren. Kernbepalingen omvatten: * **Wettelijk vermoeden van arbeidsverhouding (Artikel 5):** Indien er feitelijke aanwijzingen zijn van leiding en toezicht, geldt een wettelijk vermoeden dat de contractuele verhouding een arbeidsverhouding is. Het platform moet het tegendeel bewijzen. Dit vermoeden geldt in alle relevante procedures en mag de bewijslast voor platformwerkers niet verzwaren. * **Transparantie en beperkingen aan algoritmisch beheer (Hoofdstuk III):** Dit hoofdstuk regelt de transparantie over hoe algoritmes worden gebruikt voor de organisatie van werk, toezicht en besluitvorming. * **Veiligheid en gezondheid (Artikel 12):** Verplichtingen met betrekking tot de veiligheid en gezondheid van platformwerkers. * **Ontslagbescherming (Artikel 23):** Bepalingen ter bescherming van platformwerkers bij beëindiging van de overeenkomst. * **Bevorderen van collectieve onderhandelingen (Artikel 25):** Stimulering van collectieve onderhandelingen voor platformwerkers. > **Tip:** De Richtlijn doet geen afbreuk aan hogere beschermingsniveaus die reeds in de lidstaten bestaan. Het Belgische recht, met de recente aanpassingen in de arbeidsdeal, zal waarschijnlijk grotendeels conform zijn aan de geest van deze richtlijn. #### 3.2.3 Jurisprudentie rond platformwerk (Deliveroo en Uber) De kwalificatie van platformwerkers is het voorwerp van talloze rechtszaken. * **Deliveroo-casus:** Verschillende uitspraken illustreren de uiteenlopende interpretaties. Sommige rechtbanken (zoals de Rechtbank Brussel) hebben geoordeeld dat, ondanks economische ondergeschiktheid, er geen juridisch gezag was, waardoor de coursiers als zelfstandigen werden beschouwd. Echter, het Arbeidshof van Brussel heeft later geoordeeld dat de relatie tussen Deliveroo en de koeriers wel degelijk een arbeidsovereenkomst is, mede op basis van de algemene criteria van de arbeidsrelatiewet. De rol van algoritmes zoals "Frank" en GPS-tracking is hierbij een belangrijk element, waarbij rechters de invloed ervan op de feitelijke uitvoering van het werk beoordelen. * **Uber-zaak:** Ook hier zijn er tegengestelde uitspraken geweest. De Administratieve Commissie ter Regeling van de Arbeidsrelatie (CAR) kwalificeerde Uber-chauffeurs als werknemers, terwijl de Arbeidsrechtbank hen als zelfstandigen beschouwde. Het Arbeidshof heeft echter recentelijk geoordeeld dat Uber-chauffeurs wel degelijk werknemers zijn, gebaseerd op diverse specifieke criteria van het wegvervoer en de beperkingen die Uber oplegt aan de organisatie van werktijd en het werk zelf. > **Voorbeeld:** In de Uber-zaak benadrukte het Arbeidshof dat chauffeurs geen eigen prijsbeleid kunnen voeren, dat hun acceptatiepercentage van ritten gemeten wordt met mogelijke gevolgen, en dat het GPS-systeem en de beoordelingsfunctie door gebruikers duiden op een vorm van hiërarchisch toezicht. #### 3.2.4 Gevolgen van kwalificatie als zelfstandige of werknemer De kwalificatie heeft verstrekkende gevolgen: * **Als zelfstandige:** * Mogelijk geen opzegtermijn of opzegvergoeding. * Geen gegarandeerd loon bij arbeidsongeschiktheid of ongeval. * Volledige aansprakelijkheid voor schade (tenzij specifieke contractuele bepalingen of wettelijke bescherming). * Minder sociaal zekerheidsrechtelijke bescherming. * Gebrekkig risicobewustzijn en informatieafhankelijkheid van platformen. * **Als werknemer:** * Recht op opzegtermijn en -vergoeding. * Bescherming bij arbeidsongeschiktheid en ongevallen (quasi-immuniteit). * Sociale zekerheidsbijdragen en bedrijfsvoorheffing. * Meer collectieve actiemogelijkheden. * Verplichte verzekeringen (bv. voor ongevallen tijdens werkzaamheden via digitale platforms, zoals geïntroduceerd door de arbeidsdeal). > **Tip:** Het bewustzijn van deze gevolgen is cruciaal voor zowel werknemers als werkgevers. De arbeidsdeal poogt door middel van specifieke vermoedens en verplichte verzekeringen een betere bescherming te bieden aan platformwerkers, zelfs wanneer zij formeel als zelfstandige worden aangemerkt. #### 3.2.5 Algoritmisch beheer en transparantie De rol van algoritmes in platformwerk brengt specifieke uitdagingen met zich mee. Algoritmes bepalen vaak de toewijzing van opdrachten, de prijszetting, de monitoring van prestaties en zelfs sancties. De "black box" aard van deze algoritmes maakt het moeilijk om controle uit te oefenen en te bewijzen dat er sprake is van gezag. De Europese Platformrichtlijn beoogt hier meer transparantie in te brengen. > **Voorbeeld:** Een Nederlandse rechter oordeelde dat het GPS-systeem van Deliveroo de locatie van bezorgers continu bijhield, wat een vergaande controlemogelijkheid bood en druk uitoefende op de bezorger, wat als een vorm van gezag kon worden beschouwd. Dit staat in contrast met Belgische uitspraken die soms oordeelden dat technologie op zichzelf geen gezag uitoefent. --- # Loon versus vrijwilligerswerk Hier volgt een samenvatting voor het onderwerp "Loon versus vrijwilligerswerk", bedoeld als studiemateriaal voor een examen. ## 4. Loon versus vrijwilligerswerk Dit onderwerp verkent het cruciale onderscheid tussen een arbeidsovereenkomst en vrijwilligerswerk, met de nadruk op de rol van loon als sleutelcriterium. ### 4.1 De definitie van loon en de arbeidsovereenkomst Een arbeidsovereenkomst wordt gedefinieerd door vier essentiële elementen die gezamenlijk de relatie tussen werknemer en werkgever bepalen. Deze elementen zijn: 1. **Overeenkomst:** Er is sprake van wederzijdse toestemming tussen partijen. De arbeidsovereenkomst is een wederkerige overeenkomst waarbij beide partijen verplichtingen op zich nemen. 2. **Arbeid:** De werknemer verbindt zich tot het verrichten van arbeid. Dit omvat niet alleen de plicht tot arbeid, maar ook het recht op arbeid, wat impliceert dat de werkgever faciliteiten moet bieden om de overeengekomen arbeid te verrichten. 3. **Loon:** Dit is de tegenprestatie voor de geleverde arbeid en vormt een essentieel element van de arbeidsovereenkomst. Partijen moeten het eens zijn over het te betalen loon, dat bepaalbaar kan zijn in verschillende vormen (stukloon, uurloon, commissieloon), maar altijd het minimumloon moet respecteren. Het niet betalen van overeengekomen loon is strafbaar. Zelfs indien de arbeid niet met het oogmerk om inkomen te verdienen is verricht, maar als vrijetijdsbesteding, kan de arbeid die onder gezag tegen loon is verricht, worden beschouwd als arbeid in de zin van de Arbeidsovereenkomstenwet. 4. **Gezag:** De arbeid wordt verricht onder het gezag van de werkgever. Dit impliceert de mogelijkheid voor de werkgever om leiding en toezicht uit te oefenen, wat het onderscheidend kenmerk is ten opzichte van andere overeenkomsten zoals de aannemingsovereenkomst. De juridische mogelijkheid tot gezag is voldoende, ook al wordt dit niet constant feitelijk uitgeoefend. #### 4.1.1 Essentiële elementen van de overeenkomst Essentiële elementen van de arbeidsovereenkomst, zoals de aard, tijd, plaats en wijze van de arbeid, mogen niet eenzijdig door de werkgever worden gewijzigd. Bedingen die de werkgever het recht geven om deze voorwaarden eenzijdig te wijzigen, zijn nietig. Wijzigingen zijn wel mogelijk met wederzijdse toestemming. De interpretatie van wat een essentieel element is, hangt af van de specifieke omstandigheden van de overeenkomst en de factoren die partijen zelf als essentieel hebben beschouwd, zoals de nabijheid van de werkplek tot de woonplaats. #### 4.1.2 De aard van de arbeid De soort arbeid hoeft niet noodzakelijk specifiek te worden bepaald in de arbeidsovereenkomst, maar dit is wel aangewezen voor de werknemer. Een bredere omschrijving zoals "allround medewerker" kan de werkgever meer flexibiliteit bieden in de aard van de taken. #### 4.1.3 Vormen van loon Loon kan op diverse manieren worden toegekend, waaronder: * **Stukloon:** Een bedrag per afgewerkt product. Hierbij geldt wel het minimumloon als ondergrens. * **Uurloon:** Een vast bedrag per gewerkt uur. * **Commissieloon:** Een percentage van de omzet of verkoop, vaak toegepast bij handelsvertegenwoordigers. #### 4.1.4 De rol van minimumloon en verhoogde vergoedingen Het minimumloon is een belangrijke vangnet. Zelfs bij een stukloonberekening mag het totale verdiende loon niet lager zijn dan het toepasselijke minimumloon. Voor bepaalde categorieën vrijwilligers gelden verhoogde forfaitaire kostenvergoedingen die dagelijkse en jaarlijkse grenzen kennen. Deze categorieën omvatten onder andere sportgerelateerde functies, nachtoppas en niet-dringend liggend ziekenvervoer. ### 4.2 Vrijwilligerswerk versus arbeidsovereenkomst Vrijwilligerswerk kenmerkt zich door het onbezoldigd leveren van arbeidsprestaties. Indien er echter een vorm van loon wordt betaald aan een persoon die als "vrijwilliger" wordt aangeduid, ontstaat het risico op herkwalificatie naar een arbeidsovereenkomst. #### 4.2.1 Grenzen van vrijwilligersvergoedingen Om als vrijwilliger te worden gekwalificeerd, moet de ontvangen vergoeding binnen bepaalde forfaitaire maximale grenzen blijven. Deze grenzen zijn cruciaal om te voorkomen dat een vergoeding wordt beschouwd als een verdoken loon, wat zou leiden tot een arbeidsovereenkomst. De geldende grenzen zijn: * **Dagelijks maximum:** Een bepaald bedrag per dag. * **Jaarlijks maximum:** Een bepaald bedrag per jaar. Het is essentieel dat deze grenzen gelden voor **al het vrijwilligerswerk samen** dat één vrijwilliger verricht, ongeacht bij hoeveel organisaties dit gebeurt. > **Tip:** Het overschrijden van deze limieten kan leiden tot herkwalificatie van de vrijwilligersactiviteit naar een deeltijdse arbeidsovereenkomst. #### 4.2.2 Risico's van herkwalificatie Wanneer een organisatie de grenzen voor vrijwilligersvergoedingen niet respecteert, kan dit diverse negatieve gevolgen hebben: * **Inschrijving als werknemer:** De persoon kan als (deeltijds) werknemer moeten worden ingeschreven bij de organisatie. * **Aansprakelijkheid en verzekeringen:** De bescherming via een vrijwilligersverzekering vervalt. * **Sociale zekerheidsverplichtingen:** De werkgever dient sociale zekerheidsbijdragen te betalen. * **Belastingen:** Implicaties op vlak van belastingen. * **Uitkeringen:** Mogelijkheden voor uitkeringen door uitbetalingsinstellingen worden beïnvloed. * **Sancties:** Inspectiediensten kunnen sancties opleggen. #### 4.2.3 De problematiek van schijnzelfstandigheid Schijnzelfstandigheid treedt op wanneer personen op papier als zelfstandige worden aangemerkt, maar in de praktijk onder het gezag van een medecontractant werken, zoals werknemers. Dit gebeurt vaak om arbeidskosten te drukken en sociale zekerheidsbijdragen te vermijden. De rechter kan een dergelijke overeenkomst herkwalificeren naar een arbeidsovereenkomst, met alle bijhorende verplichtingen en rechten. > **Tip:** Bij schijnzelfstandigheid kijkt men naar de feitelijke uitvoering van de overeenkomst, niet enkel naar de gekozen juridische kwalificatie door partijen. #### 4.2.4 Criteria voor de kwalificatie van arbeidsrelaties De wet op de arbeidsrelaties (Wet van 27 december 2006) en de rechtspraak hanteren specifieke criteria om de aard van een arbeidsrelatie te beoordelen: * **Neutrale criteria:** Deze criteria, zoals de titel van de overeenkomst of de inschrijving bij sociale zekerheidsinstellingen, zijn niet doorslaggevend voor de kwalificatie. * **Algemene criteria:** Deze gelden voor alle sectoren en omvatten onder meer de wil van de partijen, de vrijheid in de organisatie van werktijd en werk, en hiërarchische controle. * **Specifieke criteria:** Deze criteria zijn ontwikkeld voor sectoren waar schijnzelfstandigheid veel voorkomt, zoals de bouw, bewaking, schoonmaak, transport, landbouw en tuinbouw. Bij het vervullen van een meerderheid van deze criteria ontstaat een weerlegbaar vermoeden van een arbeidsovereenkomst. #### 4.2.5 Platformwerk en de arbeidsrelatiewet Specifieke bepalingen zijn ingevoerd om platformwerk te reguleren. Er bestaat een weerlegbaar vermoeden dat de arbeidsrelatie tussen een digitaal arbeidsplatform en een platformwerker een arbeidsovereenkomst is, wanneer bepaalde criteria uit de wet vervuld zijn. De EU-Platformrichtlijn introduceert eveneens een wettelijk vermoeden en vereist transparantie en betere arbeidsvoorwaarden voor platformwerkers. Dit vermoeden kan worden weerlegd door aan te tonen dat er geen sprake is van een arbeidsverhouding volgens het nationale recht. > **Voorbeeld:** Bij platformwerk kan het vermoeden van een arbeidsovereenkomst ontstaan indien het platform exclusiviteit kan eisen, geolokalisering kan gebruiken voor andere doeleinden dan de basisdiensten, de vrijheid van de platformwerker kan inperken, of het inkomensniveau kan beperken. #### 4.2.6 Juridische implicaties van kwalificatie De kwalificatie als werknemer of als zelfstandige heeft belangrijke consequenties: * **Werknemer:** Geniet van bescherming zoals opzegtermijnen, gewaarborgd loon bij ziekte of ongeval, quasi-immuniteit voor schade (tenzij opzet of zware fout), en bescherming tegen onrechtmatig ontslag. * **Zelfstandige:** Kan te maken krijgen met een onbeperkte aansprakelijkheid bij schade aan derden, geen recht op opzegtermijn of gewaarborgd loon, en een grotere risicoblootstelling. De wetgeving en rechtspraak streven ernaar om de bescherming van personen die arbeid verrichten via digitale platforms te waarborgen, wat de noodzaak van een correcte kwalificatie van de arbeidsrelatie benadrukt. --- Dit onderwerp focust op het onderscheid tussen een arbeidsovereenkomst en vrijwilligerswerk, met de nadruk op de rol van loon. Het bespreekt de definitie van loon, diverse vormen van beloning, de grenzen van vrijwilligersvergoedingen en de risico's van herkwalificatie. ### 4.1 De essentie van een arbeidsovereenkomst Een arbeidsovereenkomst is een overeenkomst waarbij een werknemer zich verbindt, tegen loon, onder gezag van een werkgever, om arbeid te verrichten. Essentieel is dat de overeenkomst wederkerig is: de werknemer verplicht zich tot arbeid, en de werkgever tot het betalen van loon. #### 4.1.1 Kenmerken van een arbeidsovereenkomst De arbeidsovereenkomst kenmerkt zich door vier elementen: 1. **Overeenkomst:** Er is wilsovereenstemming tussen werkgever en werknemer. De overeenkomst hoeft niet schriftelijk te zijn, een mondeling contract is geldig, hoewel dit bewijsproblemen kan opleveren. Essentiële elementen van de overeenkomst, zoals de aard of plaats van de arbeid, mogen niet eenzijdig door de werkgever worden gewijzigd. 2. **Arbeid:** Dit omvat zowel de plicht tot het verrichten van arbeid als het recht op arbeid. Het recht op arbeid impliceert dat de werkgever faciliteiten moet bieden om de overeengekomen arbeid te kunnen verrichten. De soort arbeid hoeft niet specifiek bepaald te zijn in de overeenkomst, maar dit kan leiden tot flexibiliteit voor de werkgever om de aard van het werk te wijzigen. 3. **Loon:** Dit is de tegenprestatie voor de arbeid en een essentieel element van de arbeidsovereenkomst. Er moet overeenstemming zijn over het te betalen loon, dat bepaalbaar moet zijn (bijvoorbeeld uurloon, stukloon, commissieloon) en minstens het geldende minimumloon moet bedragen. Het niet betalen van overeengekomen loon is strafbaar. Zelfs indien de arbeid niet primair met het oog op inkomen werd verricht maar als vrijetijdsbesteding, kan het toch als arbeid in de zin van de arbeidsovereenkomstenwet beschouwd worden indien er loon tegenover staat. * **Tip:** Een arbeidsovereenkomst is niet steeds voor een bepaalde duur afgesproken; een overeenkomst voor onbepaalde duur is opzegbaar. Een mondeling contract wordt in beginsel geacht een voltijds contract van onbepaalde duur te zijn, tenzij anders overeengekomen. 4. **Gezag:** De arbeidsprestatie wordt geleverd onder het gezag van de werkgever. Dit betekent de mogelijkheid tot leiding en toezicht. Het niet feitelijk uitoefenen van gezag doet de hoedanigheid van werknemer niet teniet, zolang de mogelijkheid tot uitoefening bestaat. Dit element is cruciaal om een arbeidsovereenkomst te onderscheiden van overeenkomsten voor zelfstandige arbeid, zoals een aannemingsovereenkomst. #### 4.1.2 Schijnzelfstandigheid Schijnzelfstandigheid doet zich voor wanneer personen die in werkelijkheid onder het gezag van een werkgever werken, op papier als zelfstandige worden aangeduid. Dit gebeurt vaak om de arbeidskosten te drukken en sociale zekerheidsbijdragen te ontlopen. De rechter kan dergelijke overeenkomsten herkwalificeren tot arbeidsovereenkomsten. De wet betreffende de aard van de arbeidsrelaties beoogt de fenomenen van schijnzelfstandigheid te beperken door prioriteit te geven aan de feitelijke uitvoering van het contract boven de gekozen contractuele kwalificatie. Er wordt hierbij gekeken naar neutrale, algemene en specifieke criteria. > **Tip:** De juridische mogelijkheid tot leiding en toezicht is voldoende om van een arbeidsovereenkomst te spreken; het gezag hoeft niet voortdurend feitelijk uitgeoefend te worden. Economische afhankelijkheid alleen volstaat niet. ### 4.2 Loon versus vrijwilligerswerk Het onderscheid tussen een arbeidsovereenkomst en vrijwilligerswerk wordt primair bepaald door de aanwezigheid van loon. Vrijwilligers leveren onbezoldigde arbeidsprestaties. Indien er toch een vergoeding wordt betaald aan een zogenaamde 'vrijwilliger', kan dit leiden tot een arbeidsovereenkomst. #### 4.2.1 Vrijwilligersvergoedingen Er bestaan maximale forfaitaire vergoedingen voor vrijwilligerswerk, die bedoeld zijn als onkostenvergoedingen en niet als loon. * **Standaardgrenzen:** Een forfaitaire onkostenvergoeding is maximaal 41,48 euro per dag en 1659,29 euro per jaar. * **Verhoogde grenzen:** Voor specifieke categorieën vrijwilligers (sporttrainers, hulpverleners, medisch vervoer) gelden hogere grenzen: maximaal 41,48 euro per dag en 3047,43 euro per jaar. Het is cruciaal om te weten dat deze bedragen gelden voor *al het vrijwilligerswerk samen* dat één vrijwilliger verricht, ongeacht bij hoeveel organisaties dit gebeurt. #### 4.2.2 Risico van herkwalificatie Het overschrijden van de grenzen voor vrijwilligersvergoedingen brengt aanzienlijke risico's met zich mee: * **Herkwalificatie:** Een persoon die meer ontvangt dan de toegestane vrijwilligersvergoeding, kan geherkwalificeerd worden tot (deeltijds) werknemer. * **Gevolgen voor de organisatie:** * Verlies van bescherming door de vrijwilligersverzekering. * Verplichtingen op het gebied van sociale zekerheid voor de werkgever. * Aansprakelijkheidsrisico's. * Mogelijke sancties van inspectiediensten. * Belastingimplicaties. > **Voorbeeld:** Een organisatie betaalt een vrijwilliger 50 euro per dag en 2000 euro per jaar. De dagelijkse limiet (41,48 euro) wordt overschreden, wat kan leiden tot herkwalificatie van de vrijwilliger tot werknemer, met alle gevolgen van dien voor de organisatie. ### 4.3 Platformwerk en de uitdaging van kwalificatie Platformwerk brengt specifieke uitdagingen met zich mee op het gebied van kwalificatie, vooral door de rol van algoritmes in de organisatie van het werk. #### 4.3.1 Wettelijke criteria en vermoedens In België zijn er wetten die helpen bij de kwalificatie van arbeidsrelaties. De wet betreffende de aard van de arbeidsrelaties kent algemene criteria die op alle sectoren van toepassing zijn en specifieke criteria voor bepaalde sectoren met veel schijnzelfstandigheid. Er bestaan ook vermoedens (weerlegbaar) die, indien ze vervuld zijn, de kwalificatie van werknemer ondersteunen. * **Algemene criteria:** Deze omvatten de wil van de partijen, de vrijheid in de organisatie van de werktijd en het werk, en hiërarchische controle. * **Specifieke criteria:** Deze gelden voor sectoren zoals bouw, bewaking, vervoer, schoonmaak, landbouw en tuinbouw. Voor deze sectoren geldt een weerlegbaar vermoeden van werknemerschap indien een meerderheid van een lijst van negen criteria is vervuld. * **Platformwerk:** De Arbeidsdeal heeft een nieuw, weerlegbaar vermoeden geïntroduceerd specifiek voor platformwerkers. Dit vermoeden geldt als minstens drie van de acht algemene criteria of twee van de laatste vijf criteria vervuld zijn. #### 4.3.2 Internationale context en de Platformrichtlijn Internationaal worden er ook pogingen ondernomen om de positie van platformwerkers te verbeteren. De Europese Platformrichtlijn (Richtlijn (EU) 2024/2831) introduceert onder andere een wettelijk vermoeden van arbeidsverhouding en regels rond algoritmisch beheer, transparantie en ontslagbescherming. Deze richtlijn moet uiterlijk tegen december 2026 worden omgezet in nationale wetgeving. #### 4.3.3 Gevolgen van kwalificatie als zelfstandige Indien een platformwerker als zelfstandige wordt gekwalificeerd, kan dit leiden tot: * Geen opzegtermijn. * Geen gegarandeerd loon bij arbeidsongeschiktheid. * Beperkte bescherming bij schade (onbeperkte aansprakelijkheid). * Gebrek aan collectieve onderhandelingsmogelijkheden (hoewel dit verandert). * Gebrekkig risicobewustzijn en risicodekking (bv. verzekeringen). #### 4.3.4 Verzekeringsplichten De Arbeidsdeal legt platformexploitanten een verplichte verzekering op om zelfstandigen die via een digitaal platform werken, te beschermen tegen lichamelijke schade opgelopen tijdens de uitvoering van hun activiteiten. Bij gebrek aan deze verzekering is de platformexploitant burgerlijk aansprakelijk. > **Belangrijk:** De interpretatie van criteria zoals gezag en de rol van algoritmes kan sterk verschillen tussen rechtbanken, zowel nationaal als internationaal, wat leidt tot rechtsonzekerheid. De uiteindelijke kwalificatie hangt af van een grondige feitenanalyse. --- 4. Loon versus vrijwilligerswerk Dit onderwerp behandelt de essentiële verschillen tussen een arbeidsovereenkomst en vrijwilligerswerk, met een specifieke focus op de rol van loon. ## 4.1 Definitie van een arbeidsovereenkomst Een arbeidsovereenkomst is een overeenkomst waarbij een werknemer zich verbindt, tegen loon, onder het gezag van een werkgever, om arbeid te verrichten. De arbeidsovereenkomstenwet regelt specifiek de arbeidsovereenkomsten voor werklieden en bedienden. ### 4.1.1 Kernkenmerken van een arbeidsovereenkomst Er zijn vier essentiële elementen die een arbeidsovereenkomst definiëren: * **Overeenkomst:** Dit impliceert een wilsovereenstemming tussen de partijen. De arbeidsovereenkomst is een wederkerige overeenkomst waarbij beide partijen verplichtingen op zich nemen: de werknemer de arbeid, en de werkgever het loon. Essentiële elementen van de overeenkomst, zoals de aard van de arbeid of de werktijd, mogen niet eenzijdig door de werkgever worden gewijzigd. Een beding dat de werkgever het recht geeft om de voorwaarden eenzijdig te wijzigen, is nietig. Wijzigingen zijn wel mogelijk mits wederzijdse toestemming. * **Arbeid:** Dit omvat zowel de plicht tot het verrichten van arbeid als het recht op arbeid. Het recht op arbeid houdt in dat de werkgever faciliteiten moet bieden om de overeengekomen arbeid uit te voeren. De specifieke aard van de arbeid hoeft niet altijd nauwkeurig bepaald te zijn in de overeenkomst, hoewel dit wel aan te raden is voor de werknemer om te voorkomen dat de werkgever de aard van het werk eenzijdig kan wijzigen. * **Loon:** Dit is de tegenprestatie voor de arbeid en een essentieel element van de arbeidsovereenkomst. Er moet overeenstemming zijn over het te betalen loon, dat bepaalbaar moet zijn (bijvoorbeeld uurloon, stukloon, commissieloon) en minimaal de geldende minimumloonschaal moet bedragen. Het niet betalen van overeengekomen loon is strafbaar. Zelfs arbeid die verricht is met het oog op vrijetijdsbesteding, maar waarvoor wel loon is betaald, wordt beschouwd als arbeid in de zin van de arbeidsovereenkomstenwet. * **Gezag:** De arbeidsprestatie wordt geleverd onder het gezag van een ander persoon. Dit element onderscheidt de arbeidsovereenkomst van andere overeenkomsten, zoals een aannemingsovereenkomst, waarin de uitvoerder doorgaans zelfstandiger te werk gaat. Het gaat hierbij om de mogelijkheid om gezag uit te oefenen, niet noodzakelijk om de feitelijke uitoefening ervan. ## 4.2 Vrijwilligerswerk versus schijnzelfstandigheid ### 4.2.1 Het onderscheid met vrijwilligerswerk Vrijwilligerswerk is arbeid die onbezoldigd wordt geleverd. Indien er een vergoeding wordt betaald aan een persoon die als vrijwilliger wordt beschouwd, kan dit leiden tot een herkwalificatie naar een arbeidsovereenkomst. #### 4.2.1.1 Grensbedragen voor vrijwilligersvergoedingen Er gelden forfaitaire maximale vergoedingen voor vrijwilligerswerk om te voorkomen dat dit als arbeid in loondienst wordt beschouwd: * **Algemene limieten:** * Maximum 41,48 euro per dag. * Maximum 1659,29 euro per jaar. * **Verhoogde limieten voor specifieke categorieën:** * Sportgerelateerde functies (trainer, coach, scheidsrechter, etc.). * Nachtoppas en dagoppas bij hulpbehoevenden. * Niet-dringend liggend ziekenvervoer. Voor deze categorieën bedraagt de maximumvergoeding 41,48 euro per dag en 3047,43 euro per jaar. Het is cruciaal dat deze limieten gelden voor al het vrijwilligerswerk dat één vrijwilliger verricht, ongeacht bij hoeveel organisaties dit gebeurt. ### 4.2.2 Schijnzelfstandigheid Schijnzelfstandigheid treedt op wanneer personen, die in werkelijkheid onder het gezag van een contractant werken, formeel het statuut van zelfstandige aannemen. Dit gebeurt vaak om de arbeidskosten te drukken en de patronale sociale zekerheidsbijdragen en individuele en collectieve arbeidsrechtelijke verplichtingen te ontlopen. #### 4.2.2.1 Onderscheidingscriteria Het vaststellen van schijnzelfstandigheid is een feitenkwestie. De rechtspraak en wetgeving (met name de wet inzake de aard van de arbeidsrelaties) bieden criteria om dit te beoordelen: * **Neutrale criteria:** Deze criteria hebben geen doorslaggevende waarde op zich, zoals de titel van de overeenkomst, de inschrijving bij sociale zekerheidsinstellingen of de fiscale administratie. * **Algemene criteria:** Deze criteria gelden voor alle sectoren en omvatten: * **Wil van de partijen:** Belangrijk is of partijen zich in de feiten gedragen conform de gekozen kwalificatie. * **Vrije organisatie van de werktijd:** Bij een arbeidsovereenkomst bepaalt de werkgever in principe de modaliteiten; bij zelfstandigheid is er meer vrijheid. * **Hiërarchische controle:** De mogelijkheid tot controle door de werkgever is voldoende, zelfs als deze niet continu wordt uitgeoefend. * **Specifieke criteria:** Deze criteria zijn van toepassing in bepaalde sectoren (bouw, bewaking, vervoer, schoonmaak, land- en tuinbouw) en creëren een weerlegbaar vermoeden van een werknemersstatuut indien een meerderheid van de criteria (9 in totaal) vervuld is. De arbeidsdeal introduceerde ook specifieke criteria voor platformwerkers. #### 4.2.2.2 Risico's van herkwalificatie Indien een organisatie de grenzen van vrijwilligersvergoedingen overschrijdt of indien er sprake is van schijnzelfstandigheid, kan dit leiden tot herkwalificatie naar een werknemersstatuut. Dit heeft ingrijpende gevolgen: * **Voor de organisatie (werkgever):** * Betaling van achterstallige sociale zekerheidsbijdragen. * Verplichting tot het betalen van loon, vakantiegeld, eindejaarspremies, etc. * Verantwoordelijkheid voor arbeidsongevallen en ziekte. * Naleving van arbeidsrechtelijke bepalingen (bv. opzegtermijnen, arbeidsduur). * Sancties van inspectiediensten. * **Voor de individuele werknemer (die als schijnzelfstandige werd beschouwd):** * Verlies van de voordelen van het statuut van zelfstandige (bv. fiscale optimalisaties via een vennootschap). * Verplichting tot het betalen van sociale bijdragen en bedrijfsvoorheffing als werknemer. * Geen recht op opzegtermijn of opzaggingsvergoeding bij beëindiging van de overeenkomst, tenzij contractueel overeengekomen. * Geen recht op gewaarborgd loon bij arbeidsongeschiktheid. * Volledige aansprakelijkheid voor schade aan derden of schade aan goederen, in tegenstelling tot de quasi-immuniteit van werknemers. * Minder bescherming bij ongelukken of langdurige ziekte. > **Tip:** Bij het opstellen van overeenkomsten, ook met personen die zich als zelfstandige presenteren, is het cruciaal om de feitelijke uitvoering van de overeenkomst zo in te richten dat deze consistent is met het gekozen statuut. De juridische kwalificatie zal uiteindelijk gebaseerd zijn op de feiten en de concrete uitoefening van de relatie. > **Voorbeeld:** Een fietskoerier die uitsluitend voor één platform werkt, strikt bepaalde routes volgt, verplicht is om specifieke kledij te dragen en wiens prestaties continu gemonitord worden via GPS, zal waarschijnlijk als werknemer worden gekwalificeerd, ook al is er een contract van zelfstandige arbeid. De controlemechanismen en de beperkte autonomie duiden op een gezagsrelatie. ## 4.3 De rol van loon bij de demarcatie Loon is een primair onderscheidend element tussen een arbeidsovereenkomst en vrijwilligerswerk. Het ontbreken van loon kan duiden op vrijwilligerswerk, maar het louter betalen van een vergoeding sluit een arbeidsovereenkomst niet per definitie uit, zeker niet wanneer deze vergoeding de grenzen van vrijwilligerswerk overschrijdt. De kwalificatie hangt af van de volledige context en de aanwezigheid van de kenmerken van een arbeidsovereenkomst, met name het gezag. Ook bij contracten die formeel geen loon voorzien, kan de rechter een arbeidsovereenkomst vaststellen indien uit de feiten blijkt dat er wel degelijk een bezwarende titel aanwezig was en er sprake was van een ondergeschikt verband. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Arbeidsovereenkomst | Een overeenkomst waarbij een werknemer zich verbindt, tegen loon, onder gezag van een werkgever, arbeid te verrichten. Deze overeenkomst is essentieel voor het vaststellen van de arbeidsrelatie tussen partijen. | | Loon | De vergoeding die een werknemer ontvangt voor de geleverde arbeid. Dit is een essentieel element van de arbeidsovereenkomst en onderscheidt deze van onder andere vrijwilligerswerk. Het kan verschillende vormen aannemen, zoals uurloon, stukloon of commissieloon. | | Arbeid | De prestatie die de werknemer levert in ruil voor loon. Dit omvat niet alleen de plicht tot het verrichten van werk, maar ook het recht op arbeid, wat inhoudt dat de werkgever de nodige faciliteiten moet bieden om de overeengekomen arbeid uit te voeren. | | Gezag | Het hiërarchische verband tussen werkgever en werknemer, waarbij de werkgever het recht en de mogelijkheid heeft om leiding te geven en toezicht uit te oefenen. Dit element is cruciaal om een arbeidsovereenkomst te onderscheiden van een aannemingsovereenkomst. | | Aannemingsovereenkomst | Een overeenkomst waarbij een aannemer zich verbindt om een specifiek werk te volbrengen, zonder dat er sprake is van een hiërarchische ondergeschiktheid aan de opdrachtgever. De aannemer behoudt autonomie in de wijze van uitvoering. | | Schijnzelfstandigheid | De situatie waarbij een persoon die in werkelijkheid onder het gezag van een werkgever werkt en dus werknemer is, door de partijen wordt gekwalificeerd als zelfstandige. Dit gebeurt vaak om arbeidskosten te drukken en sociale zekerheidsbijdragen te ontlopen. | | Wet inzake arbeidsrelaties | Een wet die de aard van arbeidsrelaties regelt en tot doel heeft het fenomeen van schijnzelfstandigen te beperken door voorrang te geven aan de feitelijke uitvoering van de contractuele relatie boven de door partijen gekozen kwalificatie. | | Algemene criteria | Algemene regels die voor alle sectoren gelden bij de beoordeling van de aard van een arbeidsrelatie. Deze criteria helpen bij het vaststellen van de aanwezigheid van een gezagsverhouding en andere kenmerken van een arbeidsovereenkomst. | | Specifieke criteria | Criteria die van toepassing zijn op bepaalde sectoren waar schijnzelfstandigheid frequent voorkomt, zoals bouw, bewaking of vervoer. Deze criteria creëren een weerlegbaar vermoeden van een werknemersstatuut indien een meerderheid ervan vervuld is. | | Platformwerk | Werk dat wordt georganiseerd door digitale platforms, waarbij de dienstverlener en de klant digitaal met elkaar in contact worden gebracht. De kwalificatie van de platformwerker als werknemer of zelfstandige is hierbij een centraal vraagstuk. | | Algoritmisch beheer | Het gebruik van algoritmes door digitale platforms om werkzaamheden te organiseren, taken toe te wijzen, prestaties te monitoren en beloningen te bepalen. De rol van algoritmes bij het uitoefenen van gezag is een belangrijk discussiepunt. | | Vrijwilligerswerk | Arbeidsprestaties die onbezoldigd worden geleverd. In beginsel is er geen sprake van een arbeidsovereenkomst bij vrijwilligerswerk, tenzij er sprake is van een vergoeding die de grenzen van een onkostenvergoeding overschrijdt. | | Herkwalificatie | Het juridische proces waarbij een overeenkomst die door partijen als een bepaald type contract is gekwalificeerd (bijvoorbeeld aannemingsovereenkomst), door de rechter wordt geherkwalificeerd als een ander type contract (bijvoorbeeld arbeidsovereenkomst) op basis van de feitelijke uitvoering. | | Quasi-immuniteit | De beperkte aansprakelijkheid van werknemers voor schade die zij aan de werkgever berokkenen tijdens de uitvoering van hun arbeidsovereenkomst, tenzij er sprake is van opzet, zware fout of herhaaldelijke lichte fout. |

## Inleiding tot bijzondere overeenkomsten Deze cursus behandelt specifieke overeenkomsten die in de wet worden geregeld, zoals de koop, kanscontracten en dading. Deze bijzondere overeenkomsten bouwen voort op de algemene beginselen van contractenrecht, maar kennen specifieke regels en nuances die cruciaal zijn voor de praktische toepassing. Bijzondere aandacht gaat uit naar de koopovereenkomst in al haar facetten. ### Begrip 'overeenkomst' en soorten overeenkomsten Een overeenkomst, ook wel contract genoemd, is een meerzijdige rechtshandeling waarbij ten minste twee personen hun wil uiten met de bedoeling rechtsgevolgen te creëren. Dit houdt in dat er afdwingbare verbintenissen ontstaan tussen de partijen [ART. 5.4 BW. Het principe van *pacta sunt servanda* [ART. 5.69 BW onderstreept dat geldig aangegane overeenkomsten bindend zijn als wet voor de contractanten. Dit onderscheidt overeenkomsten van rechtsfeiten, zoals geboorte, die eveneens rechtsgevolgen teweegbrengen maar niet gebaseerd zijn op een bewuste wilsuiting. #### Soorten overeenkomsten Bij de analyse van overeenkomsten is het cruciaal om hun aard te kunnen classificeren, aangezien dit de toepasselijke regels en de gevolgen ervan bepaalt. De belangrijkste classificaties zijn: * **Consensuele overeenkomst:** Deze overeenkomsten komen tot stand door loutere wilsovereenstemming tussen de partijen. Dit is de algemene regel in het Belgische recht [ART. 5.5 BW. Voorbeelden zijn koop, huur en aannemingsovereenkomsten. * **Zakelijke overeenkomst:** Bij dit type overeenkomst is de feitelijke overhandiging van het voorwerp vereist voor de totstandkoming van het contract. Zolang de zaak niet is overhandigd, is er geen contract. Voorbeelden zijn bruikleen, handgift en bewaargeving. Een handgift is een concrete vorm van zakelijk contract waarbij men zonder notariële akte een goed schenkt; het is definitief bij overhandiging. Schenkingen van onroerende goederen kunnen echter niet via handgift gebeuren en vereisen een authentieke akte, wat ze tot plechtige overeenkomsten maakt. * **Plechtige overeenkomst:** Deze overeenkomsten vereisen specifieke vormvereisten om geldig te zijn. Voorbeelden zijn huwelijken en schenkingen, die een authentieke akte vereisen. De totstandkoming is dus afhankelijk van de naleving van deze vormvereisten [ART. 5.5 BW. #### Eenzijdige versus wederkerige overeenkomsten * **Wederkerige overeenkomst:** Beide partijen verbinden zich over en weer tot een prestatie. Voorbeelden zijn koop, huur en lastgeving [ART. 5.6 BW. * **Eenzijdige overeenkomst:** Slechts één partij heeft een verbintenis of moet iets doen. Bijvoorbeeld, bij een schenking is het enkel de schenker die een verplichting heeft. Bewaargeving, zoals een vestiaire, is meestal eenzijdig omdat enkel de bewaarnemer een verbintenis heeft. Het is belangrijk om een eenzijdige overeenkomst niet te verwarren met een eenzijdige rechtshandeling, die slechts één wilsuiting vereist (bv. een testament, aanbod) [ART. 5.125 BW. #### Overeenkomst om niet versus onder bezwarende titel * **Onder bezwarende titel:** Elke partij verkrijgt een economisch voordeel [ART. 5.7 BW. * **Om niet:** Er is geen economisch voordeel voor de ene partij, vaak gedreven door de wil om te geven (*animus donandi*). Voorbeelden zijn schenking, bruikleen en leningen zonder rente. #### Intuïtu personae Dit zijn overeenkomsten die specifiek worden aangegaan omwille van de persoon of de persoonlijke kwaliteiten van de tegenpartij. Ze eindigen bij het overlijden van die persoon. Voorbeelden zijn contracten met een profvoetballer of een overeenkomst tot kredietopening. #### Benoemde versus onbenoemde overeenkomsten * **Benoemde overeenkomst:** Een overeenkomst die specifiek in de wet is geregeld. * **Onbenoemde overeenkomst:** Een overeenkomst die wezenlijk verschilt van de in de wet geregelde benoemde overeenkomsten. #### Raamcontract Een contract waarin algemene principes worden overeengekomen die als kader dienen voor latere contracten. De latere contracten zijn dan uitvoeringscontracten [ART. 5.9 BW. Voorbeelden zijn alleenverkoopovereenkomsten tussen een concessiegever en -nemer. #### Toetredingsovereenkomsten Bij dit type overeenkomst heeft de ene partij (de zwakkere) geen zeggenschap over de inhoud, die eenzijdig door de andere (de sterkere) partij wordt vastgelegd. De enige vrijheid is om al dan niet te contracteren [ART. 5.10 BW. ## Deel 1: Overeenkomsten tot overdracht van eigendom ### De koopovereenkomst De koopovereenkomst is een fundamentele overeenkomst waarbij eigendom wordt overgedragen tegen een prijs. Er zijn verschillende regimes van toepassing: * **Koop van het gemeenrecht:** Dit is het residuaire regime en is van toepassing als de koop niet onder consumentenkoop of het Weens koopverdrag valt [ART. 1582-1689 BW. Het is aanvullend recht en geldt voor roerende en onroerende goederen, lichamelijk en onlichamelijk. * **Consumentenkoop:** Specifiek gericht op de bescherming van de consument als koper. Dit is dwingend recht en geldt enkel voor roerende lichamelijke zaken, met een sterke nadruk op de garantieregeling bij gebrek aan kwaliteit. * **Weens koopverdrag (CISG):** Dit verdrag regelt internationale koopovereenkomsten tussen professionelen in verschillende staten. Het is niet-dwingend recht en geldt enkel voor lichamelijke roerende goederen. Het is de toekomstige wereldwet inzake internationale koop. #### Kenmerken van de koopovereenkomst * **Wederkerig:** Beide partijen hebben verbintenissen: de koper betaalt, de verkoper levert de zaak [ART. 5.6 BW. * **Onder bezwarende titel:** Beide partijen verkrijgen een economisch voordeel [ART. 5.7 BW. * **Consensueel:** De koop is altijd consensueel [ART. 5.5 BW. De twee essentiële kenmerken die leiden tot de totstandkoming van een koopovereenkomst bij wilsovereenstemming zijn de **eigendomsoverdracht** en de **betaling van de prijs** [ART. 1582 BW. #### Constitutieve bestanddelen van de koop 1. Overeenkomst met betrekking tot een **goed** (geen diensten). 2. Overeenkomst met betrekking tot de **eigendomsoverdracht** van het goed. 3. Tegen betaling in geld: de **prijs**. #### Eigendomsoverdracht Volgens het principe *solo consensu* [ART. 1583 BW gaat de eigendom tussen partijen over zodra er overeenkomst is omtrent de zaak en de prijs, ook al is de zaak nog niet geleverd en de prijs nog niet betaald. De belangrijkste verbintenis van de verkoper is de levering van de zaak. Alleen de eigenaar kan een goed verkopen; de verkoop van andermans goed is ongeldig [ART. 1599 BW. * **Consensualisme:** Geen formaliteiten nodig voor de eigendomsoverdracht, tenzij anders contractueel bepaald [ART. 5.28 BW. * **Koopovereenkomst met eigendomsoverdragend effect:** * **Welbepaalde goederen:** Eigendom gaat over bij wilsovereenstemming. * **Soortgoederen:** Eigendom gaat over bij individualisering, wat soms vóór de levering kan gebeuren [ART. 1585 BW. #### Uitstel eigendomsoverdracht De onmiddellijke eigendomsovergang is aanvullend recht en kan conventioneel worden uitgesloten. * **Onroerend goed:** Eigendomsoverdracht vindt plaats bij het verlijden van de notariële akte. Dit is relevant voor de relativiteit van de overeenkomst versus tegenwerpelijkheid aan derden. * **Beding van eigendomsvoorbehoud:** De eigendom wordt pas overgedragen na betaling van de volledige prijs. **Belangrijk voor het examen:** Bij de wilsovereenstemming gaan de eigendom en het risico over. De koper draagt dus het risico voor verlies of beschadiging van het goed, zelfs indien het nog niet is geleverd. Voor onroerende goederen geldt vaak een uitstel van eigendomsoverdracht tot bij het verlijden van de notariële akte. #### Betaling van de prijs De prijs moet aan bepaalde voorwaarden voldoen: * **Prijs in geld:** De tegenprestatie moet uit geld bestaan. Anders wordt het een ruil [ART. 1702 e.v. BW. * **Prijs moet bepaald of bepaalbaar zijn:** De prijs moet duidelijk zijn of objectief bepaalbaar (bv. tegen dagprijs) [ART. 1591 BW. Een "verkoop tegen nader te bepalen prijs" is ongeldig indien niet bepaalbaar. * **Prijs moet ernstig zijn:** Een volledig fictieve prijs, zoals 1 euro voor een huis, kan duiden op een vermomde schenking. Dit kan leiden tot inkorting en inbreng. De bewijslast van een vermomde schenking kan bij erfgenamen liggen. * **Prijsbewimpeling/simulatie:** Naar buiten toe wordt een lagere prijs gesimuleerd dan de werkelijke prijs. Tussen partijen gelden de afspraken (bv. zwart geld is afdwingbaar via een tegenbrief), maar derden (zoals de fiscus) kunnen zich beroepen op de werkelijke of gesimuleerde prijs. #### Relativiteit van de overeenkomst vs. tegenwerpelijkheid aan derden * **Relativiteit van de overeenkomst:** Een overeenkomst bindt enkel de partijen *inter partes* [ART. 1134 BW / ART. 5.69 NBW. Derden kunnen zich hier niet op beroepen (*res inter alios acta*) [ART. 1165 BW / ART. 5.103 NBW. * **Tegenwerpelijkheid aan derden:** Derden moeten het bestaan van de overeenkomst erkennen als een feit dat passief ondergaan moet worden. De verkoop van een huis door A aan B is tegenwerpelijk aan de buren; zij kunnen de verkoop niet tegenhouden, ook al heeft het invloed op hen. * **Uitzonderingen:** De *actio pauliana* [ART. 1167 Oud BW / ART. 5.243 BW laat derden toe zich actief te beroepen op de overeenkomst om hun rechten te beschermen. De tegenwerpelijkheid aan derden vereist dat de rechtshandeling rechtsgeldig is en dat de derde kennis heeft (of behoort te hebben) van de overeenkomst. Publiciteitssystemen (bv. hypotheekregisters) spelen hierbij een cruciale rol. #### Koopovereenkomst onroerend goed * **Consensualisme:** De eigenlijke koopovereenkomst is het compromis (onderhandse verkoopakte). De tussenkomst van een notaris is vaak gewenst om het compromis na te lezen en aan te passen in het voordeel van de koper. * **Overgang eigendom:** Tenzij conventioneel uitgesteld, gaat de eigendom over bij de ondertekening van het compromis. Dit heeft gevolgen voor het risico. * **Registratierechten:** Deze moeten binnen vier maanden na het compromis betaald worden. **Voordelen tussenkomst notaris:** 1. **Opzoekingen en juridische controles:** Notaris verricht onderzoeken naar eigendomstitel, bekwaamheid, beschikkingsbevoegdheid van de verkoper, en doet dezelfde onderzoeken voor de koper. Dit is een resultaatsverbintenis voor de eigendomsoverdracht en een middelenverbintenis voor de geldigheid. Er is ook een informatieplicht. 2. **Gratis levensverzekering:** Voor overlijden van de koper door ongeval voor het verlijden van de authentieke akte (tot 250.000 euro). 3. **Voorschot:** Een voorschot (vaak 10%) wordt gestort op een geblokkeerde rekening van de notaris, wat koper en verkoper beschermt. * **Notaris van koper/verkoper:** De notaris moet onpartijdig zijn. Beide partijen kunnen hun eigen notaris kiezen zonder meerkosten. De 'minuut' wordt bij de notaris van de koper gehouden. De notariële akte wordt ingeschreven in het hypotheekregister, waardoor de verkoop tegenwerpelijk wordt aan derden. #### Het 'flikkermoment' Dit is het moment waarop een beslag wordt gelegd en overgeschreven op het hypotheekkantoor. Een latere overschrijving van een koopakte kan in het nadeel van de koper werken als er voordien een beslag werd gelegd. #### Werkelijke en schijnbare eigenaar Indien een eigendomsoverdracht niet wordt overgeschreven, blijft de verkoper voor de buitenwereld de eigenaar (schijnbare eigenaar), terwijl de koper de werkelijke eigenaar is. De koper kan zich niet op zijn eigendomsrecht beroepen tegenover derden te goeder trouw die geen kennis hadden van de verkoop. #### Illustraties van 'dubbele verkoop' Deze illustraties tonen aan hoe de volgorde van overschrijving de rechten van partijen beïnvloedt, met name wie eigenaar wordt wanneer meerdere partijen hetzelfde goed kopen. De exceptie van niet-overschrijving speelt hierbij een cruciale rol. #### Digitale koop - verkoop van onroerend goed Hoewel consensualisme het uitgangspunt is, brengt technologie rechtsonzekerheid met zich mee. De rechtspraak en wetgeving (bv. art. XII.15 en 16 WER) proberen hierop een antwoord te bieden, waarbij de rol van bodemattesten en elektronische handtekeningen wordt besproken. De verkoop van onroerend goed blijft in principe consensueel, tenzij specifieke vormvereisten, zoals het bodemattest, wettelijk verplicht worden gesteld. #### Koopovereenkomst roerend goed * **Tegenwerpelijkheid:** Er is geen algemeen publiciteitssysteem voor roerende goederen. Tegenwerpelijkheid aan derden gebeurt vanaf de levering en inbezitstelling van het goed door de koper [ART. 1141 BW / ART. 3.24 BW. Derden mogen erop vertrouwen dat het bezit geldt als titel. * **Dubbele verkoop:** Indien A eerst aan B verkoopt, en daarna aan C die het goed daadwerkelijk in bezit krijgt, is C de eigenaar ten opzichte van derden. B heeft zijn publiciteitsplicht (inbezitstelling) niet nageleefd. * **Eigendomsvoorbehoud:** Dit beding, dat schriftelijk moet zijn overeengekomen en uiterlijk op het moment van levering, stelt de onbetaalde verkoper in staat het roerend goed terug te vorderen. * **Risico:** De overdracht van eigendom impliceert de overdracht van risico [ART. 1138 BW / ART. 5.80 BW. Tenzij anders bedongen of bij eigendomsvoorbehoud, draagt de koper het risico vanaf de eigendomsoverdracht. ### Totstandkoming van de koopovereenkomst De totstandkoming vereist wilsovereenstemming, bekwaamheid en een geoorloofd voorwerp. * **Toestemming:** Vloeit voort uit een aanbod en een aanvaarding. De precontractuele fase kan leiden tot *culpa in contrahendo* (aansprakelijkheid wegens foutief onderhandelen) [ART. 1382-1383 BW. * **Aanbod:** Alle elementen van de verkoop moeten aanwezig zijn, de aanbieder is gebonden door zijn aanbod eenmaal de tegenpartij er kennis van krijgt. * **Aanvaarding:** Leidt tot de totstandkoming van het contract. Een tegenbod is geen aanvaarding. * **Specifiek: Optie:** Een voorovereenkomst waarbij de ene partij (belover) zich ertoe verbindt een goed te verkopen aan de andere partij (begunstigde) tegen bepaalde voorwaarden, gedurende een bepaalde termijn. Het lichten van de optie is een eenzijdige rechtshandeling die leidt tot de totstandkoming van de koopovereenkomst. De belover is onherroepelijk verbonden gedurende de optietermijn. De optie kan om niet worden verleend of tegen betaling van een immobilisatiepremie. #### Lichten van de optie Dit is een eenzijdige rechtshandeling waarbij de begunstigde de koopovereenkomst aanvaardt. De koop komt tot stand op dat moment met alle juridische gevolgen. #### Verkoop met miskenning optierecht Als de verkoper het goed verkoopt aan een derde terwijl er een optie bestond, kan de begunstigde van de optie enkel verhaal zoeken via de algemene regels van dubbele verkoop, aangezien hij geen zakelijk recht heeft zolang de optie niet gelicht is. #### Koop met commandverklaring Hierbij treedt een schijnbare koper (commandataris) op voor de werkelijke koper (commandant). Dit moet uitdrukkelijk door de verkoper erkend worden. Tussen de schijnbare en werkelijke koper is er vaak een lastgevingsovereenkomst. #### Gebreken bij totstandkoming * **Dwaling:** Een onvrijwillige verkeerde voorstelling van de werkelijkheid. Om tot nietigheid te leiden, moet de dwaling verschoonbaar zijn en betrekking hebben op een zelfstandigheid van de zaak [ART. 1110 BW / ART. 5.34 BW. * **Bedrog:** Een kunstgreep met de bedoeling te bedriegen [ART. 1116 BW / ART. 5.35 BW. Enkel hoofdbedrog leidt tot nietigheid. * **Geweld:** Het uitoefenen van dwang op een redelijk mens [ART. 5.36 BW. * **Benadeling:** Een aanzienlijke onevenredigheid tussen de wederzijdse prestaties, voornamelijk van toepassing bij verkoop van onroerende goederen [ART. 1674 BW. #### Bekwaamheid Iedereen die de wet niet verbiedt, mag kopen of verkopen [ART. 1594 BW. Er zijn specifieke onbekwaamheden, zoals tussen echtgenoten [ART. 1595-1597 BW. #### Voorwerp Het voorwerp van de overeenkomst moet bestaan, bepaald of bepaalbaar, mogelijk en wettelijk zijn [ART. 1130 BW / ART. 5.50 BW, ART. 1128 BW / ART. 1598 BW / ART. 5.48 BW. De verkoop van een toekomstige zaak is toegestaan. Het voorwerp moet "in de handel" zijn. #### Vorm en bewijs De koop is consensueel [ART. 5.28 BW. Voor burgerlijke zaken is boven 3.500 euro een geschrift vereist als bewijs. ### Verbintenissen van de verkoper 1. **Goed leveren:** De verkoper moet het verkochte goed in macht en bezit van de koper overdragen. Dit staat los van de eigendomsoverdracht [ART. 1604 BW. 2. **Vrijwaring voor uitwinning:** De verkoper moet instaan voor het rustige en ongestoorde bezit van het goed door de koper. 3. **Vrijwaring voor (verborgen) gebreken:** De verkoper staat in voor gebreken die het goed ongeschikt maken voor het gebruik waarvoor het bestemd is. #### Levering De levering is de overdracht van het verkochte goed in de macht en het bezit van de koper. Dit omvat ook toebehoren [ART. 1615 BW en opbrengsten [ART. 1614 BW. De staat, omvang en hoeveelheid moeten overeenkomen met de afspraken. De verkoper moet de zaak behouden tot aan de levering [ART. 1136 BW. De kosten van levering zijn ten laste van de verkoper, die van afhaling ten laste van de koper, tenzij anders bedongen. De plaats van levering is waar het goed zich ten tijde van de koop bevond [ART. 1609 BW, tenzij anders overeengekomen. #### Conformiteit Het geleverde goed moet conform zijn aan de verkochte zaak qua materiële kwaliteit, kwantiteit en identiteit. Bij niet-conformiteit kan de koper een vordering instellen wegens schending van de leveringsplicht. Bij aanvaarding verliest de koper dit recht. #### Vrijwaring voor verborgen gebreken (gemeen recht) * **Algemeen:** De koper wil niet alleen vreedzaam bezit (uitwinning), maar ook nuttig bezit (verborgen gebreken). De koper wil het goed kunnen gebruiken waarvoor het bestemd is. * **Gemeen intern kooprecht:** Hanteert een dualisme: niet-conforme levering en verborgen gebreken. * **Consumentenkoop & Weens koopverdrag:** Hanteert een monisme: niet-conforme levering *sensu lato*, wat zowel materiële kwaliteit als verborgen gebreken omvat. **Zichtbare gebreken:** Moeten door de koper worden gewezen. Indien niet, worden ze geacht gedekt te zijn door de aanvaarding [ART. 1642 BW. **Verborgen gebreken:** Verkoper staat hiervoor in ongeacht goedkeuring door de koper bij levering. Een gebrek is verborgen indien het bij normaal en aandachtig onderzoek, rekening houdend met de aard van de zaak en de hoedanigheid van de koper, niet detecteerbaar is. Het wordt pas waarneembaar na gebruik of proefnemingen. **Aanvaarding:** De erkenning van conformiteit en de verzaking aan het recht om zich op niet-conformiteit te beroepen. Deze moet met kennis van zaken gebeuren. Bij stilzwijgen na levering wordt stilzwijgende aanvaarding vermoed. **Voorwaarden voor een verborgen gebrek:** 1. **Gebrek:** Moet leiden tot ongeschiktheid voor het bestemde gebruik of een vermindering van de gebruikswaarde. 2. **Verborgen:** Niet zichtbaar bij normaal onderzoek. 3. **Ernstig:** Voldoende ernstig om de koop te beïnvloeden. 4. **Anterieur:** Het gebrek bestond (minstens in kiem) op het moment van de koop/risico-overgang. * **Intrinsiek gebrek:** Een defect in de zaak zelf (bv. constructiefout). * **Functioneel gebrek:** Het goed is intrinsiek in orde, maar ongeschikt voor het door de koper bedoelde, aan de verkoper bekende gebruik. #### Vrijwaring voor uitwinning De verkoper moet garanderen dat de koper het rustige en ongestoorde bezit van het verkochte goed zal hebben. Dit geldt zowel voor eigen daden van de verkoper als voor daden van derden die juridische stoornissen veroorzaken. Feitelijke stoornissen van derden vallen hier doorgaans buiten de vrijwaringsplicht van de verkoper. ### Verweermiddelen van de verkoper (bij wanprestatie) * **Exceptio non adimpleti contractus (ENAC):** De verkoper kan zijn leveringsplicht opschorten als de koper de prijs niet betaalt. * **Ontbinding:** Bij ernstige wanprestatie van de koper kan de overeenkomst ontbonden worden. * **Voorrecht (hypotheekwet):** De onbetaalde verkoper heeft een bevoorrecht recht op de verkochte zaak. * **Revindicatierecht:** Bij roerende goederen kan de onbetaalde verkoper de zaak terugvorderen binnen acht dagen na levering, mits deze nog bij de koper is en in dezelfde staat verkeert. ## Deel 1 H2: Kanscontracten Kanscontracten kenmerken zich door het **aleatoir karakter**, waarbij de gelijkwaardigheid van de prestaties afhangt van een onzekere gebeurtenis. Partijen aanvaarden een risico en kunnen nadien niet klagen. ### Soorten kanscontracten * **Spel en weddenschap:** Contracten waarbij onzekerheid afhangt van toeval of het gedrag van partijen. Vorderingen voor speelschulden zijn in principe niet toegestaan [ART. 1965 BW, tenzij er sprake is van een uitzondering [ART. 1966 BW. * **Lijfrente:** Een contract waarbij een partij een periodieke geldsom ontvangt gedurende het leven van een bepaald persoon (het 'lijf'). Dit is vaak een modaliteit van een andere overeenkomst (bv. verkoop) en moet onder bezwarende titel zijn om als kanscontract te gelden. Er moet een reële kans op winst en verlies zijn. * **Tontine en aanwas:** Contracten waarbij bij overlijden van één partner diens aandeel automatisch naar de langstlevende partner gaat. Dit is geen erfrecht, maar een contractuele verkrijging. Het is vooral nuttig voor samenwonenden. ## Deel 1 H3: Dading Dading is een contract waarbij partijen een gerezen of toekomstig geschil beëindigen door wederzijdse toegevingen [ART. 2044 BW. Het is een benoemd contract met specifieke regels. ### Essentiële bestanddelen van dading 1. Een **gerezen of toekomstig geschil**. 2. **Wederzijdse toegevingen:** De concessies hoeven niet gelijkwaardig te zijn, en er is geen benadelingsvordering mogelijk. 3. **Zonder gegrondheid aanspraken andere partij te erkennen:** Partijen doen toegevingen zonder de juridische grondslag van de ander te erkennen. ### Geldigheidsvereisten * **Bekwaamheid:** Dading is een daad van beschikking en vereist bekwaamheid. * **Toestemming:** Dwaling over het objectieve recht is niet mogelijk [ART. 2052 BW. Bedrog en geweld zijn wel wilsgebreken die tot nietigheid kunnen leiden. * **Voorwerp:** Moet bestaan, bepaald/bepaalbaar, mogelijk en wettelijk zijn. Rechten die de openbare orde raken, kunnen geen voorwerp van dading zijn. ### Vorm en bewijs Dading is een consensueel contract, maar een geschrift is vereist als bewijs boven 3.500 euro [ART. 2044 BW. Een gewoon geschrift is geen uitvoerbare titel; enkel een authentieke akte of akkoordvonnis is dit. ### Gevolgen * **Principieel:** De dading bindt de partijen en voorkomt dat hetzelfde geschil opnieuw wordt aangevochten (exceptie van dading). * **Niet-nakoming:** Kan leiden tot contractuele schadevergoeding of ontbinding. --- **Veelgemaakte fouten om te vermijden:** * Het verwarren van een eenzijdige overeenkomst met een eenzijdige rechtshandeling. * Het onjuist classificeren van overeenkomsten (bv. zakelijk vs. consensueel). * Het negeren van de specifieke regimes van consumentenkoop en het Weens koopverdrag. * Het onjuist toepassen van de regels rond eigendomsoverdracht en risico. * Het over het hoofd zien van de gevolgen van de publiciteitssystemen bij onroerende goederen. * Het onderschatten van de vereisten voor verborgen gebreken en de verschillende regimes. * Het verkeerd interpreteren van de reikwijdte van de vrijwaringsplicht van de verkoper. * Het onjuist toepassen van de regels rond kanscontracten en de vereiste van 'alea'. * Het verkeerd toepassen van de vorm- en bewijsregels bij dading. * Het niet correct omgaan met de verschillende publiciteitsregels voor roerende en onroerende goederen.

## Woordenlijst | Term | Definitie | | :------------------------ | :------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | | Afbetalingsverkoop | Een kredietovereenkomst waarbij een consument goederen op krediet koopt en deze in termijnen afbetaalt, inclusief interesten. Dit is gereguleerd in het Wetboek Economisch Recht. | | Aanwasbeding | Een contractuele bepaling, vaak gebruikt bij samenwonende partners, waarbij bij overlijden van één partner zijn aandeel automatisch naar de langstlevende partner gaat, waardoor het buiten de nalatenschap valt. | | Aleatoir karakter | Het kenmerk van een kanscontract waarbij de gelijkwaardigheid van de wederzijdse prestaties onzeker is, afhankelijk van een onzekere gebeurtenis, met een kans op winst of verlies voor de partijen. | | Bezwarende titel | Een overeenkomst waarbij elke partij een economisch voordeel verkrijgt in ruil voor de prestatie die zij levert. | | Contract | Een meerzijdige rechtshandeling waarbij wilsovereenstemming tussen twee of meer personen wordt bereikt met de bedoeling rechtsgevolgen te doen ontstaan, wat leidt tot afdwingbare verbintenissen. | | Consensualisme | Het principe dat een overeenkomst tot stand komt door loutere wilsovereenstemming, zonder bijkomende vormvereisten. Dit is de algemene regel in het Belgisch recht. | | Consumentenkoop | Een koopovereenkomst tussen een professionele verkoper en een consument die koopt voor niet-beroepsdoeleinden, waarbij de consument beschermd wordt door dwingende wetgeving, met name op het gebied van garanties. | | Dading | Een contract waarbij partijen een bestaand of toekomstig geschil beëindigen door wederzijdse toegevingen te doen, met als doel rechtszekerheid te creëren zonder de juridische grondslag van de aanspraken van de andere partij te erkennen. | | Eigendomsvoorbehoud | Een clausule in een overeenkomst waarbij de eigendom van het verkochte goed pas overgaat op de koper nadat de volledige prijs is betaald, wat de verkoper het recht geeft het goed terug te vorderen bij wanbetaling. | | Eenzijdige overeenkomst | Een overeenkomst waarbij slechts één partij een verbintenis heeft of zich over en weer verbindt, terwijl de andere partij geen specifieke prestatie hoeft te leveren. | | Essentiële kenmerken | De constitutieve bestanddelen van een overeenkomst die noodzakelijk zijn voor haar geldigheid, zoals bij de koopovereenkomst de wilsovereenstemming over de zaak en de prijs. | | Foutloze aansprakelijkheid | Een vorm van aansprakelijkheid die niet gebaseerd is op een bewezen fout van de aangesprokene, maar op de wet, zoals bij productaansprakelijkheid. | | Gemeenrecht | De algemene regels die van toepassing zijn op overeenkomsten en rechtshandelingen, tenzij specifieke wetgeving (zoals consumentenrecht) afwijkt of partijen contractueel andere afspraken maken. | | Handelsprijs | De prijs die objectief bepaalbaar is, bijvoorbeeld de dagprijs op de markt, en die geldig is voor een overeenkomst. | | Handgift | Een zakelijk contract waarbij een goed wordt overhandigd zonder dat daar een schenkingsakte voor nodig is, wat betekent dat het definitief is zodra het is overhandigd. | | Incoterms | Internationale handelstermen die de verantwoordelijkheden van kopers en verkopers met betrekking tot levering, risico en kosten van transport van goederen definiëren. | | Intrinsiek gebrek | Een defect in de zaak zelf, zoals een constructiefout, dat de geschiktheid voor het normale gebruik aantast. | | Intuïtu personae | Een overeenkomst die specifiek is aangegaan omwille van de persoon of de persoonlijke kwaliteiten van de tegenpartij, waardoor de overeenkomst ten einde komt bij het overlijden van die persoon. | | Kanscontract | Een wederkerige overeenkomst waarbij de gelijkwaardigheid van de prestaties afhangt van een onzekere gebeurtenis, met een kans op winst of verlies voor de partijen. | | Koopovereenkomst | Een wederkerige overeenkomst onder bezwarende titel, consensueel, waarbij de verkoper zich verbindt om een goed over te dragen en de koper zich verbindt om daarvoor een prijs in geld te betalen. | | Lijfrente | Een contract waarbij een partij een periodieke geldsom ontvangt gedurende het leven van een bepaald persoon (het 'lijf'), vaak gekoppeld aan een verkoop of schenking. | | Niet-conforme levering | Een levering waarbij het geleverde goed materieel, kwantitatief of qua identiteit niet overeenkomt met wat contractueel was afgesproken. | | Openbare orde | De fundamentele rechtsbeginselen en maatschappelijke normen die essentieel zijn voor de bescherming van de samenleving als geheel en waarvan niet mag worden afgeweken. | | Pacta sunt servanda | Een fundamenteel principe dat stelt dat geldig aangegane overeenkomsten partijen binden als wet. | | Prijsbewimpeling | Het simuleren van een lagere prijs dan de werkelijke prijs om bijvoorbeeld registratierechten te ontduiken. Dit kan leiden tot de toepassing van de leerstukken van simulatie en tegenbrieven. | | Productaansprakelijkheid | Een wettelijke regeling die producenten aansprakelijk stelt voor schade veroorzaakt door gebrekkige producten, ongeacht of er een fout is aangetoond. | | Raamcontract | Een overeenkomst waarin algemene principes worden vastgelegd waarbinnen later individuele contracten (uitvoeringscontracten) zullen worden gesloten. | | Rechtshandeling | Een bewuste handeling die erop gericht is rechtsgevolgen te doen ontstaan. | | Relativiteit van de overeenkomst | Het principe dat een overeenkomst enkel rechten en plichten creëert tussen de contracterende partijen en geen gevolgen heeft voor derden, tenzij de wet anders bepaalt. | | Risico-overdracht | Het moment waarop het risico van tenietgaan of beschadiging van het verkochte goed overgaat van de verkoper op de koper, wat vaak samenvalt met de eigendomsoverdracht. | | Ruil | Een overeenkomst waarbij goederen worden uitgewisseld tegen andere goederen, zonder tussenkomst van geld. | | Schenking | Een eenzijdige overeenkomst waarbij een partij om niet een goed overdraagt aan een andere partij, met de bedoeling haar te begunstigen. | | Simulatie | Het opzettelijk creëren van een valse schijn van rechtshandeling om de werkelijke wil van partijen te verbergen, wat kan leiden tot ongeldigheid ten opzichte van derden. | | Soortgoederen | Goederen die niet individualiseerbaar zijn en worden aangeduid naar hun soort, waarbij de eigendom pas overgaat op het moment van individualisering. | | Tegenwerpelijheid | Het principe dat een rechtshandeling of overeenkomst kenbaar is en erkend moet worden door derden, hoewel deze geen partij zijn bij de overeenkomst. | | Tontine | Een financiële constructie, vaak bij vastgoedtransacties tussen samenwonenden, waarbij bij overlijden van één partner diens aandeel naar de langstlevende gaat, waardoor het buiten de nalatenschap valt. | | Uitwinning | Situatie waarbij de koper het rustige en ongestoorde bezit van het gekochte goed wordt ontnomen, hetzij door de verkoper zelf, hetzij door een derde die een recht op het goed kan laten gelden. | | Verborgen gebrek | Een defect aan een verkocht goed dat niet zichtbaar is bij een normaal, aandachtig onderzoek en pas na gebruik of proefnemingen waarneembaar wordt. | | Verbintenis | Een juridische verplichting om iets te doen, niet te doen, of te geven, voortvloeiend uit een overeenkomst, de wet of een andere rechtsbron. | | Verkoop op afbetaling | Zie afbetalingsverkoop. | | Wederkerige overeenkomst | Een overeenkomst waarbij beide partijen zich over en weer verbinden tot een prestatie. | | Zakelijk contract | Een overeenkomst die pas tot stand komt door de feitelijke overhandiging van het voorwerp van de overeenkomst. |

# Koopovereenkomsten Hier is de studiegids voor Koopovereenkomsten, gebaseerd op de verstrekte documentatie: ## 1. Koopovereenkomsten Dit document behandelt de totstandkoming, kenmerken, verplichtingen van verkoper en koper, en beëindiging van koopovereenkomsten, met specifieke aandacht voor zowel het gemeen kooprecht als consumentenkoop. ### 1.1 Algemene indeling van overeenkomsten Overeenkomsten zijn meerzijdige rechtshandelingen waarbij wilsovereenstemming tussen twee of meer partijen leidt tot rechtsgevolgen die afdwingbaar zijn. Ze vormen de wet tussen de partijen. #### 1.1.1 Soorten overeenkomsten op basis van totstandkoming * **Consensuele overeenkomst**: Komt tot stand door loutere wilsovereenstemming. * **Zakelijke overeenkomst**: Vereist naast wilsovereenstemming de afgifte van de zaak. * **Plechtige overeenkomst**: Vereist specifieke vormvereisten (bv. notariële akte). #### 1.1.2 Soorten overeenkomsten op basis van verbintenissen * **Eenzijdige overeenkomst**: Slechts één partij heeft verbintenissen. * **Wederkerige overeenkomst**: Beide partijen hebben verbintenissen. #### 1.1.3 Soorten overeenkomsten op basis van economisch voordeel * **Overeenkomst onder bezwarende titel**: Beide partijen genieten een economisch voordeel. * **Overeenkomst om niet**: Geen economisch voordeel voor een of beide partijen. #### 1.1.4 Overige soorten overeenkomsten * **Intuïtu personae**: Contract gesloten op basis van persoonlijke eigenschappen; eindigt bij overlijden. * **Raamovereenkomst**: Legt algemene principes vast, later uitgevoerd via uitvoeringscontracten. * **Toetredingscontract**: Eén partij heeft geen zeggenschap over de inhoud (zwakke vs. sterke partij). ### 1.2 Koopovereenkomst De koopovereenkomst is een centraal type overeenkomst dat eigendomsoverdracht regelt. #### 1.2.1 Kenmerken van de koopovereenkomst * **Wederkerige overeenkomst**: Beide partijen hebben verplichtingen. * **Onder bezwarende titel**: Economisch voordeel voor beide partijen. * **Consensueel**: Komt tot stand door wilsovereenstemming over het goed en de prijs, zelfs zonder schriftelijkheid of levering. #### 1.2.2 Essentiële bestanddelen 1. Een overeenkomst met betrekking tot een **goed**. 2. Een overeenkomst met betrekking tot **eigendomsoverdracht**. 3. Een tegenprestatie **in geld**. #### 1.2.3 Goed Elk voorwerp dat vatbaar is voor toe-eigening, inclusief vermogensrechten en zakelijke gebruiksrechten. #### 1.2.4 Eigendomsoverdracht * **Principieel ogenblikkelijk**: Gaat over van zodra er wilsovereenstemming is over het goed en de prijs (solo consensu). * **Uitzonderingen/Afwijkingen**: Partijen kunnen contractueel uitstel van eigendomsoverdracht bedingen, bv. tot de betaling van de prijs of de verlijding van de notariële akte. * **Risico-overdracht**: Volgt de eigendomsoverdracht, tenzij anders bedongen. #### 1.2.5 Prijs * Moet **in geld** zijn. * Moet **bepaald of bepaalbaar** zijn. * Moet **ernstig** zijn; een (zeer) lage prijs kan duiden op een vermomde schenking, wat nietig is. #### 1.2.6 Simulatie en prijsbewimpeling * **Simulatie**: Veinzing van een rechtshandeling onder bezwarende titel die in werkelijkheid een schenking is. * **Prijsbewimpeling**: Naar buiten toe een lagere prijs simuleren dan de werkelijke prijs. Tussen partijen gelden de werkelijke afspraken; derden (zoals de fiscus) kunnen zich beroepen op de werkelijke prijs. #### 1.2.7 Relativiteit en tegenwerpelijkheid van overeenkomsten * **Relativiteit**: Een contract geldt enkel tussen de contracterende partijen. * **Tegenwerpelijkheid**: Derden moeten het bestaan van de overeenkomst erkennen (passief), en kunnen deze onder bepaalde voorwaarden inroepen (actief). ### 1.3 Koopovereenkomst onroerend goed #### 1.3.1 Kenmerken en totstandkoming * **Consensueel contract**: Komt tot stand door wilsovereenstemming, niet door de notariële akte zelf. * **Compromis**: De onderhandse koopovereenkomst is bindend. * **Voordeel tussenkomst notaris**: Juridische controles, informatieplicht, zekerheid voor beide partijen. * **Voorschot (10%)**: Gedeponeerd op een geblokkeerde rekening van de notaris ter bescherming van de koper. * **Registratierechten**: Te betalen binnen 4 maanden na ondertekening compromis. #### 1.3.2 Notariële akte Vereist voor de overschrijving in de hypothecaire registers en voor de tegenwerpelijkheid aan derden. De notaris onderzoekt eigendomstitel, bekwaamheid en beschikkingsbevoegdheid. #### 1.3.3 Tegenwerpelijkheid t.o.v. derden * Vereist **overschrijving in de registers van het hypotheekkantoor**. * **Flikkermoment**: Het moment van overschrijving bepaalt de rangorde bij concurrerende rechten. * **Niet-tegenwerpbaarheid**: Indien niet overgeschreven, is de eigendomsoverdracht niet tegenwerpbaar aan derden te goeder trouw met een concurrerend recht. #### 1.3.4 Dubbele verkoop Bij dubbele verkoop van een onroerend goed, gaat het goed naar de koper wiens akte het eerst wordt overgeschreven, mits deze te goeder trouw was. #### 1.3.5 Technologie en onderhandse overeenkomsten Elektronische contracten (sms, e-mail) kunnen als begin van bewijs dienen, maar een elektronische handtekening is vaak vereist voor bewijskracht. Voor de verkoop van onroerend goed blijft de authentieke akte, met het bodemattest, cruciaal. ### 1.4 Koopovereenkomst roerend goed #### 1.4.1 Kenmerken * **Geen publiciteitssysteem** zoals bij onroerende goederen. * **Tegenwerpelijkheid aan derden**: Vanaf de levering van het goed (bezit geldt als titel). * Uitzonderingen: Derde had feitelijke kennis van de verkoop of behoorde dit te weten. #### 1.4.2 Dubbele verkoop Bij dubbele verkoop van roerende goederen, gaat het goed naar de eerste verkrijger die het goed in bezit heeft gekregen, tenzij deze wist van de eerdere verkoop. #### 1.4.3 Eigendomsvoorbehoud Een clausule waarbij de eigendom pas overgaat na betaling van de prijs. Geeft de onbetaalde verkoper een **revindicatierecht**. Vereist een schriftelijk beding, uiterlijk op het moment van levering. #### 1.4.4 Risico-overdracht * **Hoofdregel**: Risico gaat over met de eigendomsoverdracht. * **Eigendomsvoorbehoud**: Risico blijft bij de verkoper indien contractueel bedongen, tenzij de koper in gebreke blijft met betaling. ### 1.5 Totstandkoming van de koopovereenkomst #### 1.5.1 Wilsovereenstemming, bekwaamheid en geoorloofd voorwerp * **Wilsovereenstemming**: Vereist een aanbod en een aanvaarding. De precontractuele fase kan leiden tot aansprakelijkheid wegens culpa in contrahendo. * **Bekwaamheid**: Partijen moeten handelingsbekwaam zijn. Uitzonderingen gelden voor bv. echtgenoten (relatief nietig). * **Geoorloofd voorwerp**: Het voorwerp mag niet in strijd zijn met de wet, openbare orde of goede zeden. #### 1.5.2 Specifiek: optie Een **voorovereenkomst** waarbij één partij zich onherroepelijk verbindt om te verkopen of te kopen onder bepaalde voorwaarden, en de andere partij vrij is om de optie te lichten. Gaat verder dan een aanbod, want het is een meerzijdige overeenkomst. * **Lichten van de optie**: Een eenzijdige rechtshandeling die de koopovereenkomst tot stand brengt. * **Koop met commandverklaring**: De werkelijke koper (commandaar) wordt verborgen achter een schijnbare koper (commandataris), wat uitdrukkelijk moet worden erkend in het contract. #### 1.5.3 Gebreken bij toestemming * **Dwaling**: Onvrijwillig de zaken anders voorstellen; moet substantieel en verschoonbaar zijn. * **Bedrog**: Kunstgrepen met de bedoeling te bedriegen; leidt tot nietigheid indien het doorslaggevend was. * **Geweld**: Indruk op een redelijk mens. #### 1.5.4 Vorm en bewijs * **Consensualisme**: Geen vormvereisten, tenzij anders bepaald (bv. voor onroerend goed). * **Bewijs**: Normale bewijsregels (geschrift boven 3500 EUR). ### 1.6 Verbintenissen van de verkoper #### 1.6.1 Levering * De verkochte zaak **overdragen in macht en bezit van de koper**. * **Conformiteit**: De geleverde zaak moet voldoen aan de overeengekomen kwaliteit, kwantiteit en identiteit. #### 1.6.2 Vrijwaring voor verborgen gebreken (art. 1641-1649 BW) De verkoper vrijwaart de koper voor gebreken die de zaak ongeschikt maken voor het gebruik waarvoor ze bestemd is, of die het gebruik zodanig verminderen dat de koper de zaak niet of tegen een mindere prijs zou hebben gekocht. * **Voorwaarden**: 1. **Gebrek**: Intrinsiek of functioneel, vermindert de waarde of het gebruik. 2. **Verborgen**: Niet zichtbaar bij een normaal en aandachtig onderzoek. 3. **Ernstig**: Voldoende ernstig om de waarde of het gebruik significant te beïnvloeden. 4. **Anterieur**: Het gebrek moet (minstens in kiem) bestaan op het ogenblik van de koop. * **Rechtsmiddelen**: Ontbinding (actio redhibitoria), prijsvermindering (actio aestimatoria), schadevergoeding (afhankelijk van goede/kwade trouw verkoper). * **Meldingstermijn**: Moet "binnen korte tijd" gebeuren. * **Exonoratie**: De verkoper kan zijn aansprakelijkheid voor verborgen gebreken beperken, tenzij hij kwader trouw was. #### 1.6.3 Vrijwaring uit uitwinning * De verkoper garandeert de koper **ongestoord bezit** van de zaak en vrijwaring voor **lasten** die niet werden opgegeven. * **Vrijwaring voor eigen daad**: Verkoper mag het bezit niet zelf verstoren (feitelijk of juridisch). * **Vrijwaring voor daden van derden**: Verkoper is aansprakelijk voor juridische stoornissen door derden (bv. een beweerde erfdienstbaarheid). Niet voor feitelijke stoornissen door derden (bv. burenhinder). ### 1.7 Consumentenkoop (art. 1649bis – 1649octies BW) Een speciaal regime ter bescherming van de consument-koper bij de aankoop van roerende lichamelijke zaken. #### 1.7.1 Kenmerken * **Monistisch systeem**: Eén enkele plicht voor de verkoper: het leveren van een conforme zaak. * **Dwingend recht**: Partijen kunnen niet afwijken van deze regels ten nadele van de consument. * **Nieuwe regels garantie**: Omzetting van Europese richtlijnen, met o.a. wijzigingen in de termijn voor de omkering van de bewijslast (nu 2 jaar). #### 1.7.2 Aansprakelijkheid verkoper De verkoper is aansprakelijk indien het consumptiegoed niet in overeenstemming is met het contract. * **Voorwaarden**: Consumptiegoed niet conform, anterioriteit (op moment van levering), gebrek manifesteert zich binnen 2 jaar, melding binnen meldingstermijn, vordering binnen verjaringstermijn. * **Conformiteit**: Voldoet aan objectieve en subjectieve criteria. * **Anterioriteit**: Bewijslastvermoeden ten gunste van de consument gedurende 2 jaar na levering. #### 1.7.3 Remedies Kosteloos herstel, kosteloze vervanging, passende prijsvermindering, ontbinding. ### 1.8 Verbintenissen van de koper #### 1.8.1 Inontvangstnemingsverplichting De koper moet de geleverde zaak in ontvangst nemen en inspecteren. Bij zichtbare gebreken moet geprotesteerd worden. #### 1.8.2 Betalingsverplichting (art. 1650 BW) De koper is gehouden de prijs te betalen. * **Tijdstip en plaats**: Vrij te bepalen, anders datum levering en plaats levering. * **Betaling in geld**: Chartaal of giraal geld. Beperkingen op chartale betalingen boven een bepaald bedrag. * **Indexering**: Enkel indien contractueel bepaald of wettelijk toegestaan. #### 1.8.3 Bescherming van de onbetaalde verkoper * **Exceptio non adimpleti contractus (ENAC)**: De verkoper kan de levering opschorten bij niet-betaling. * **Ontbinding**: Bij ernstige wanprestatie van de koper. * **Voorrecht en revindicatierecht**: Specifieke beschermingsmechanismen voor de onbetaalde verkoper. ### 1.9 Beëindiging koopovereenkomst Naast gemeenrechtelijke beëindigingsmanieren, zijn er specifieke gevallen: * **Beding van wederinkoop**: De verkoper behoudt het recht om de zaak terug te nemen binnen een bepaalde termijn. * **Benadeling bij verkoop onroerend goed**: De verkoper kan de nietigheid inroepen indien hij voor meer dan 7/12de benadeeld is. ### 1.10 Varia * **Verkoop op afbetaling**: Regeld door de wet Consumentenkrediet, met strikte informatieplichten en een herroepingsrecht. * **Verkoop aan consument op afstand of buiten verkoopruimten**: Bevat specifieke informatieplichten en een herroepingsrecht. * **Concessie van alleenverkoop**: Exclusieve verkooprecht voor een bepaalde periode. * **Internationale koop**: Geregeld door o.a. het Weens Koopverdrag. ### 1.11 Kanscontracten Contracten waarbij de winst of het verlies afhankelijk is van een onzekere gebeurtenis. Voorbeelden zijn spel en weddenschap, lijfrente, tontine en aanwas. #### 1.11.1 Spel en weddenschap (art. 1965-1967 BW) Vorderingen voor speelschulden zijn principieel niet toegestaan wegens ongeoorloofde oorzaak, tenzij de schuld door de schuldenaar wordt erkend na het spel. #### 1.11.2 Lijfrente (art. 1968 BW) Een periodieke rente die levenslang wordt betaald. Kan onder bezwarende titel (kanscontract) of om niet (schenking) zijn. #### 1.11.3 Tontine en aanwas Bedingen die de langstlevende van twee kopers (of samenwonenden) eigenaar maken van het geheel, waardoor het aandeel van de eerststervende buiten de nalatenschap valt. Het aanwasbeding is in België de meest gebruikte vorm. ### 1.12 Dading (art. 2044 BW) Een contract waarbij partijen een geschil beëindigen of voorkomen door wederzijdse toegevingen. Vereist schriftelijkheid voor het bewijs. #### 1.12.1 Essentiële bestanddelen * Gerezen of toekomstig geschil. * Wederzijdse toegevingen. * Will om te dading (animus transactionis). #### 1.12.2 Geldigheidsvereisten Gelden de algemene voorwaarden voor contracten: bekwaamheid, toestemming (geen dwaling over het recht, wel over feiten), geoorloofd voorwerp en oorzaak. #### 1.12.3 Gevolgen Werkt tussen partijen als gezag van gewijsde; de dading kan worden ingeroepen als exceptie tegen nieuwe geschillen. ### 1.13 Verschillende regimes van huur * **Gemeen huurrecht (art. 1714-1762bis BW)**: Grote contractuele vrijheid, met suppletief recht. * **Bijzondere beschermingsregimes**: * **Woninghuurwet (Vlaams Woninghuurdecreet)**: Dwingend recht ter bescherming van de huurder van een hoofdverblijfplaats. Vereist schriftelijkheid, registratie en voldoet aan bepaalde kwaliteitsnormen. * **Studentenhuisvesting**: Specifieke regels, deels gebaseerd op de woninghuur. * **Handelshuur (Handelshuurwet)**: Dwingend recht ter bescherming van handelaars, met een minimumduur van 9 jaar. * **Pacht**: Specifiek voor landbouwgrond. * **Sociale huur**: Geregeld op gewestelijk niveau. #### 1.13.1 Verbintenissen verhuurder (gemeen huurrecht) * Levering van het goed in goede staat. * Onderhoudsverplichting (uitzonderingen voor huurder). * Vrijwaring voor rustig genot (eigen daad, rechtsstoornissen door derden, gebreken). #### 1.13.2 Verbintenissen huurder (gemeen huurrecht) * Betalen van huurprijs, kosten en lasten. * Goed gebruiken en onderhouden conform bestemming. * Goed teruggeven op einde huurperiode (in oorspronkelijke staat, behoudens slijtage). #### 1.13.3 Huurovereenkomst van +9 jaar en tegenwerpelijkheid Vereist overschrijving op het hypotheekkantoor voor tegenwerpelijkheid aan derden. ### 1.14 Leningsovereenkomst #### 1.14.1 Bruiklening (art. 1875-1891 BW) Tijdelijk persoonlijk gebruiksrecht op een niet-vervangbare zaak, om niet, met verplichting tot teruggave in natura. De uitlener blijft eigenaar en draagt het risico van verlies door toeval. #### 1.14.2 Verbruiklening (art. 1892 BW) De ontlener wordt eigenaar van vervangbare zaken en moet een equivalent teruggeven. Het risico ligt bij de ontlener. Kan om niet of onder bezwarende titel (bv. lening met interest). #### 1.14.3 Bijzondere soorten kredieten * **Consumentenkrediet**: Lening van een onderneming aan een consument, strikt geregeld ter bescherming van de consument. * **Hypothecair krediet**: Krediet gewaarborgd door een hypotheek, geregeld om misbruiken te bestrijden. #### 1.14.4 Leasing Een financieringsovereenkomst waarbij de leasinggever het genot van een goed verleent tegen een periodieke prijs, met een aankoopoptie voor de lessee. ### 1.15 Dienstovereenkomsten #### 1.15.1 Aanneming (art. 1787-1799 BW) Een overeenkomst waarbij de ene partij zich verbindt om iets te verrichten voor de andere tegen een bedongen prijs, in volle onafhankelijkheid. * **Verbintenissen aannemer**: Werk goed en tijdig uitvoeren, leveren en teruggeven van materialen, waarschuwingsplicht. * **10-jarige aansprakelijkheid (art. 1792 BW)**: Voor zware gebreken die de stabiliteit van bouwwerken aantasten. * **Verbintenissen opdrachtgever**: Werk mogelijk maken, prijs betalen, werk in ontvangst nemen. * **Onderaanneming**: Hoofdaannemer laat werk geheel of gedeeltelijk uitvoeren door een derde op eigen kosten en verantwoordelijkheid. * **Nevenaanneming**: Opdrachtgever sluit contracten met verschillende aannemers. #### 1.15.2 Bewaargeving (art. 1915-1954 BW) Overeenkomst met afgifte van een roerende zaak ter bewaring, met verplichting tot teruggave in natura. De bewaarnemer mag de zaak in principe niet gebruiken. Het risico ligt bij de bewaarnemer, tenzij er overmacht is. * **Hotelbewaargeving**: Specifieke regels voor aansprakelijkheid van hotelhouders voor bagage van gasten, met beperkingen op de aansprakelijkheid. #### 1.15.3 Lastgeving (art. 1984-2010 BW) Een overeenkomst waarbij de lasthebber wordt belast om in naam en voor rekening van de lastgever een rechtshandeling te stellen. De lasthebber treedt in beginsel niet persoonlijk gebonden tegenover derden, tenzij hij buiten de grenzen van zijn mandaat treedt of de lastgever de handeling niet bekrachtigt. * **Omvang volmacht**: Algemene of bijzondere volmacht, in algemene of uitdrukkelijke bewoordingen. * **Einde lastgeving**: Overlijden, onbekwaamverklaring, opzegging, herroeping. * **Zorgvolmacht**: Een preventieve lastgeving om te anticiperen op eigen wilsonbekwaamheid. #### 1.15.4 Handelsagentuur en bemiddeling * **Makelaar**: Brengt partijen bij elkaar, treedt niet noodzakelijk op in naam en voor rekening van de principaal. * **Handelsagent**: Treedt duurzaam op voor de principaal, met een zekere mate van zelfstandigheid. * **Handelsvertegenwoordiger**: Een werknemer die optreedt voor rekening van de werkgever. --- # Andere bijzondere overeenkomsten Hier is een gedetailleerde en uitgebreide samenvatting van het onderwerp "Andere bijzondere overeenkomsten", opgesteld als een examenklare studiegids. ## 2. Andere bijzondere overeenkomsten Dit topic behandelt een reeks specifieke en diverse overeenkomsten die niet onder de algemene regels vallen of specifieke kenmerken vertonen, waaronder kanscontracten, lijfrentes, tontine en aanwas, dading, diverse huurvormen, leningsovereenkomsten, leasing, franchising en licenties. ### 2.1 Kanscontracten #### 2.1.1 Begrip Een kanscontract is een wederkerige overeenkomst waarbij het gelijkwaardige van de wederkerige prestaties onzeker is, doordat het bestaan of de omvang van één van de prestaties afhangt van een onzekere gebeurtenis. Dit brengt een kans op winst of een risico op verlies met zich mee voor de partijen. De partijen aanvaarden een risico en kunnen hier achteraf niet over klagen, aangezien dit risico een wezenlijk bestanddeel van het contract vormt. #### 2.1.2 Kenmerken * **Aleatoir karakter:** De prestatie van een partij hangt af van een onzekere gebeurtenis. * **Risicoaanvaarding:** Partijen accepteren het risico op winst of verlies. #### 2.1.3 Soorten * Spel en weddenschap * Lijfrente * Tontine en aanwas #### 2.1.4 Spel en weddenschap ##### 2.1.4.1 Begrip Een weddenschap wordt beschouwd als een spelcontract, waarbij de onzekerheid afhankelijk is van toeval of van het gedrag van derden. Een spel is daarentegen gebaseerd op onzekerheid die afhankelijk is van het gedrag van de partijen zelf. Het is onzeker welke partij zal moeten presteren. ##### 2.1.4.2 Gevolg Spel en weddenschap worden in principe als ongeoorloofd beschouwd vanwege hun mogelijke immorele karakter en omdat ze de openbare orde kunnen schenden. Een vordering voor een speelschuld is niet toegestaan. De verliezer kan de "spelexceptie" inroepen tegen een eis van de winnaar. Een uitzondering hierop is het kansspel, dat geregeld wordt door de Wet van 7 mei 1999 op de kansspelen en waarvoor een Kansspelcommissie en een strafrechtelijke regeling bestaan. #### 2.1.5 Lijfrente ##### 2.1.5.1 Constructie Een lijfrente is een overeenkomst waarbij een renteplichtige partij zich ertoe verbindt periodiek een geldsom te betalen aan een rentegenieter (de begunstigde) gedurende het leven van een bepaald "lijf" (de rentetrekker, die de lijfrentegenieter zelf of een derde kan zijn). Deze overeenkomst kan voortvloeien uit een contract, maar ook uit een testament, een rechterlijke beslissing of een schenking. ##### 2.1.5.2 Kenmerken * Het is een **rechtsverhouding** die de kenmerken van een contract kan hebben, maar ook op andere gronden kan ontstaan. * Bij contractuele lijfrentes is de overeenkomst **onder bezwarende titel** indien er een economisch voordeel is voor beide partijen (bv. de verkoop van een goed in ruil voor lijfrente). Als het om niet is, is het geen kanscontract. * Indien het een **kanscontract** is (onder bezwarende titel), is het risico voor beide partijen afhankelijk van de duur van het menselijk leven. ##### 2.1.5.3 Onder bezwarende titel Bij een lijfrente onder bezwarende titel verschaft de rentegenieter een goed of kapitaal in ruil voor de ontvangst van rentetermijnen. De juiste tegenwaarde hangt af van de levensduur van de rentetrekker. De verkoper wordt de stipulant (en meestal ook de rentetrekker), terwijl de koper de renteplichtige wordt. De rentevoet is vrij te bepalen, maar de overeenkomst moet een kanscontract blijven; anders kan deze nietig zijn wegens gebrek aan voorwerp of als vermomde schenking worden beschouwd. ##### 2.1.5.4 Het lijf Het "lijf" is de persoon op wiens hoofd de rente is gevestigd. Deze persoon moet in leven zijn op het moment van de contractsluiting. Ook mag de persoon niet ziek zijn en binnen 20 dagen na contractsluiting overlijden als gevolg van die ziekte. ##### 2.1.5.5 Wettelijke kans op winst en verlies De kans op winst of verlies ontstaat doordat de totale waarde van de rentebetalingen afhankelijk is van de levensduur van de rentetrekker. De renteplichtige heeft meer kans op winst indien de rentetrekker vroeg sterft, terwijl de rentegenieter meer kans op winst heeft bij een langere levensduur. ##### 2.1.5.6 Ontbinding Bij loutere wanbetaling van de rentetermijnen is er geen recht op ontbinding van het contract. De rentegenieter kan enkel dwanguitvoering vorderen. Dit is een aanvullend recht. #### 2.1.6 Tontine en aanwas ##### 2.1.6.1 Algemeen Tontine en aanwas zijn bedingen die vaak worden gebruikt als modaliteit bij andere overeenkomsten, zoals de verkoop van onroerend goed, samenlevingscontracten, aandeelhoudersovereenkomsten of schenkingen. Ze zijn met name interessant in situaties waar een van de partijen kinderen heeft uit een eerder huwelijk of erfenisrechtelijke aanspraken heeft, om zo het vastgoed buiten de erfenis te houden. ##### 2.1.6.2 Tontine Oorspronkelijk was tontine een financiële constructie waarbij geld werd ingelegd door een groep personen en de laatste overlevende de pot ontving. Tegenwoordig wordt het gebruikt als een beding bij de verkoop van een onroerend goed aan twee of meer personen, waarbij bij het overlijden van één van hen de langstlevende eigenaar wordt van het geheel. In België volstaat een aanwasbeding. Dit beding werkt retroactief, alsof de langstlevende vanaf het begin mede-eigenaar was van het geheel. De vereiste van alea (kans op winst/verlies) is aanwezig indien er een zekere gelijkheid is in de overlevingskansen tussen de partijen. Bij een groot verschil in leeftijd kan dit als een schenking worden beschouwd. ##### 2.1.6.3 Beding van aanwas Dit is een clausule in een aankoopakte waarbij elke deelgenoot het aandeel van de andere verkrijgt onder opschortende voorwaarde van zijn overleven. Het heeft dezelfde gevolgen als een tontinebeding. Het beding van aanwas moet wel voldoen aan de vereiste van alea, wat kan worden afgeleid uit de levensverwachtingen van de partijen. Indien er een groot verschil is, kan compensatie vereist zijn om het karakter van kanscontract te behouden. ### 2.2 Dading #### 2.2.1 Definitie Dading is een contract waarbij partijen een gerezen geschil beëindigen of een toekomstig geschil voorkomen. Kenmerkend is dat dit gebeurt door middel van wederzijdse concessies of toegevingen. Hoewel het een consensueel contract is, moet het schriftelijk worden opgemaakt voor bewijsdoeleinden. #### 2.2.2 Essentiële bestanddelen * **Gerezen of toekomstig geschil:** Er moet sprake zijn van een conflict dat opgelost wordt of voorkomen wordt. * **Wederzijdse toegevingen:** Beide partijen moeten iets opgeven of toegeven. Deze toegevingen hoeven niet gelijkwaardig te zijn. * **Animus transactionis:** De wil om het geschil te beslechten moet aanwezig zijn. #### 2.2.3 Geldigheidsvereisten * **Bekwaamheid:** Partijen moeten bekwaam zijn om te dadingen, wat wordt beschouwd als een daad van beschikking. * **Toestemming:** Dwaling over het objectieve recht is niet mogelijk (het recht zelf is het voorwerp van de dading), maar dwaling over feitelijke omstandigheden, bedrog en geweld kunnen wel tot nietigheid leiden. Benadeling kan wel ingeroepen worden met betrekking tot het recht. * **Voorwerp:** Het voorwerp van de dading moet bestaan, bepaald of bepaalbaar, mogelijk, wettelijk en in de handel zijn. Rechten die de openbare orde raken, kunnen principieel niet het voorwerp van een dading zijn. #### 2.2.4 Vorm en bewijs Dading is een consensueel contract, maar er geldt een bewijsregel: een dading moet schriftelijk worden opgemaakt om als uitvoerbare titel te gelden. Een gewone dading volstaat niet als uitvoerbare titel; hiervoor is een authentieke akte of een akkoordvonnis vereist. #### 2.2.5 Gevolgen Een dading heeft een bindende kracht tussen de partijen (res inter alios acta). Het sluit de mogelijkheid uit om het geschil opnieuw aan te vechten, tenzij de dading zelf nietig wordt verklaard of er sprake is van niet-nakoming, wat kan leiden tot ontbinding met schadevergoeding. ### 2.3 Huur Huur is een wederkerig contract waarbij een partij (de verhuurder) zich ertoe verbindt om een andere partij (de huurder) het tijdelijk en persoonlijk genotsrecht op een zaak (onroerend of roerend) te verlenen tegen een bepaalde of bepaalbare prijs. De wet kent verschillende regimes toe aan huurovereenkomsten, afhankelijk van het type goed en de bestemming ervan. #### 2.3.1 Gemeen huurrecht Het gemeen huurrecht (art. 1714 - 1762bis BW) biedt grote contractuele vrijheid. Het is van toepassing als er geen specifiek dwingend regime van toepassing is. ##### 2.3.1.1 Verbintenissen verhuurder * **Leveringsverplichting:** Het verhuurde goed moet in goede staat van onderhoud worden geleverd. * **Onderhoudsverplichting:** De verhuurder moet de nodige herstellingen uitvoeren om het goed bruikbaar te houden voor het bestemde gebruik, met uitzondering van herstellingen ten laste van de huurder (bv. kleine herstellingen). * **Vrijwaring voor rustig genot:** De verhuurder mag het genot van de huurder niet verstoren (vrijwaring voor eigen daad) en moet de huurder vrijwaren voor rechtsstoornissen door derden (bv. als iemand beweert ook huurder te zijn). Hij moet ook vrijwaren voor gebreken (art. 1721 BW). ##### 2.3.1.2 Verbintenissen huurder * **Betalen prijs, kosten en lasten:** De huurder is gehouden tot betaling van de huurprijs en, indien contractueel bedongen, van bijkomende kosten en lasten. De indexatie van de huurprijs is onderworpen aan strikte regels (art. 1728bis BW). * **Goed gebruiken en onderhouden conform bestemming:** De huurder moet het goed als een goede huisvader gebruiken en de overeengekomen bestemming respecteren. * **Goed teruggeven op einde huurperiode:** Het gehuurde goed moet worden teruggegeven in de staat waarin het zich bevond bij aanvang van de huur, behoudens normale slijtage. De huurder is aansprakelijk voor schade, tenzij bewezen wordt dat deze niet door zijn schuld is ontstaan (art. 1732 BW). ##### 2.3.1.3 Duur en beëindiging De duur van het huurcontract kan bepaald of onbepaald zijn. Bij bepaalde duur eindigt het contract van rechtswege, tenzij stilzwijgend wederverhuurd. Bij onbepaalde duur is opzegging mogelijk, met inachtneming van een opzegtermijn. ##### 2.3.1.4 Onderverhuur en overdracht van huur Onderverhuur en overdracht van huur zijn in beginsel mogelijk, tenzij contractueel uitgesloten. ##### 2.3.1.5 Overdracht verhuurde goed De overdracht van het verhuurde goed (bv. verkoop) beëindigt de huur niet, tenzij er een uitzettingsbeding is opgenomen en de huurovereenkomst geen vaste dagtekening heeft. #### 2.3.2 Woninghuur Het Vlaams Woninghuurdecreet (WHD) van 2018 regelt de huur van voor bewoning bestemde goederen met als doel de huurder te beschermen. Dit is een dwingend recht. * **Toepassingsgebied:** Geldt voor huurovereenkomsten gesloten door natuurlijke personen voor hun hoofdverblijfplaats in het Vlaams Gewest. * **Vormvereisten:** Schriftelijk contract met verplichte vermeldingen en registratie. * **Modaliteiten:** Het verhuurde goed moet voldoen aan elementaire vereisten van veiligheid, gezondheid en bewoonbaarheid. * **Duur en beëindiging:** In principe 9 jaar, met specifieke regels voor opzegging door huurder en verhuurder, en bescherming van de huurder. * **Verbintenissen huurder:** Huurwaarborg (max. 3 maanden), verbod tot onderverhuur zonder toestemming, beperkte herstellingsplicht. #### 2.3.3 Huurovereenkomst voor studentenkamers Dit valt onder een specifieke titel van het Woninghuurdecreet en kent eigen regels, met onder andere een verbod op overdracht van huur en onderverhuur, tenzij met toestemming van de verhuurder of voor studie-uitwisselingsprogramma's. #### 2.3.4 Handelshuur De Handelshuurwet (HHW) van 1951 beschermt handelaren die een onroerend goed huren voor kleinhandel of ambachtelijke activiteiten, met als doel hen zekerheid te bieden over de duur van hun onderneming. * **Toepassingsgebied:** Vereist een huurovereenkomst van een onroerend goed voor kleinhandel of ambacht, met directe contact met het publiek. * **Duur:** Minimumduur van 9 jaar, met verlengingsmogelijkheden. #### 2.3.5 Leningsovereenkomsten Leningsovereenkomsten vallen onder twee hoofdtypen: bruiklening en verbruiklening. ##### 2.3.5.1 Bruiklening Bruiklening (art. 1875 - 1891 BW) is een zakelijke, eenzijdige en kosteloze overeenkomst waarbij een zaak tijdelijk ter beschikking wordt gesteld voor gebruik, met de verplichting deze in natura terug te geven. De uitlener blijft eigenaar en draagt in principe het risico voor verlies door toeval, tenzij de ontlener zijn verbintenissen (gebruik, bewaring, teruggave) verzaakt of er sprake is van een uitzondering. ##### 2.3.5.2 Verbruiklening Verbruiklening (art. 1892 BW) is een overeenkomst waarbij verbruikbare zaken worden geleend, met de verplichting om een equivalent terug te geven. De eigendom gaat over op de ontlener, die dus het risico draagt. Dit kan ten bezwarende titel zijn (met interest). ##### 2.3.5.3 Bijzondere soorten kredieten * **Consumentenkrediet:** Lening van een onderneming aan een consument, geregeld door het Wetboek Economisch Recht om de consument te beschermen. * **Hypothecair krediet:** Lening gewaarborgd door een hypotheek op onroerend goed, eveneens geregeld in het WER. #### 2.3.6 Leasing Leasing is een financieringsovereenkomst waarbij de leasinggever het genot van een goed (roerend, onroerend, bedrijfsmateriaal) verleent aan de lessee in ruil voor een periodieke betaling. Vaak bevat het een aankoopoptie voor de lessee na de leaseperiode. Er bestaan verschillende vormen, zoals financiële leasing (met aankoopoptie) en operationele leasing (zonder aankoopoptie, vaak met onderhoudscontract). #### 2.3.7 Franchising Franchising is een distributietechniek waarbij de franchisenemer, tegen betaling van een vergoeding, het recht krijgt om een merk, knowhow en een commercieel systeem van de franchisor te exploiteren. De franchisenemer blijft juridisch zelfstandig. #### 2.3.8 Licentie Een licentie is de toelating van een titularis van een intellectueel eigendomsrecht of knowhow aan een licentienemer om bepaalde handelingen te stellen die normaal onder zijn monopolie vallen, tegen betaling van een vergoeding (royalty's). Het kan worden beschouwd als een huur van onlichamelijke roerende goederen. ### 2.4 Dienstovereenkomsten Dienstovereenkomsten omvatten drie hoofdtypen: aanneming, bewaargeving en lastgeving. Het onderscheid is gebaseerd op de aard van de prestatie (materiële handeling vs. rechtshandeling) en de vertegenwoordigingsbevoegdheid. #### 2.4.1 Aanneming Aanneming is een overeenkomst waarbij de ene partij (de aannemer) zich verbindt om een werk te verrichten of een dienst te leveren voor de andere partij (de opdrachtgever), tegen betaling van een prijs. De aannemer werkt in volle onafhankelijkheid. Belangrijk is het onderscheid tussen aanneming en koop (eigendomsoverdracht vs. werklevering). De aannemer heeft drie hoofdverbintenissen: het werk goed uitvoeren (middelenverbintenis of resultaatsverbintenis), het werk tijdig uitvoeren en het werk leveren en teruggeven. Contractuele aansprakelijkheid en de 10-jarige aansprakelijkheid voor bouwwerken (art. 1792 BW) zijn cruciaal. #### 2.4.2 Bewaargeving Bewaargeving is een zakelijke, hoofdzakelijk kosteloze overeenkomst waarbij een roerende zaak wordt afgegeven ter bewaring en bewaking, met de verplichting deze in natura terug te geven. De bewaarnemer mag de zaak niet gebruiken, tenzij contractueel anders bepaald. De aansprakelijkheid van de bewaarnemer is doorgaans een inspanningsverbintenis (bij onbezoldigde bewaargeving) of een resultaatsverbintenis (bij bezoldigde bewaargeving), met uitzonderingen bij overmacht. Hotelbewaargeving kent een quasi-objectieve aansprakelijkheid van de hotelhouder tot een bepaald plafond. #### 2.4.3 Lastgeving Lastgeving is een overeenkomst waarbij de lasthebber wordt belast om rechtshandelingen te stellen in naam en voor rekening van de lastgever. Dit impliceert vertegenwoordigingsbevoegdheid. De lastgeving is in beginsel kosteloos, maar kan ook bezoldigd zijn. De lasthebber moet de verbintenissen van de lastgever nakomen en de lastgever moet de kosten en eventueel het loon vergoeden. Het einde van de lastgeving kan door overlijden, onbekwaamverklaring, opzegging of herroeping. ### 2.5 Andere bijzondere overeenkomsten #### 2.5.1 Vaststellingsovereenkomst Een vaststellingsovereenkomst is een ruimere categorie dan dading, waarbij partijen tot vaststelling van juridische waarheid komen om onzekerheid of een geschil te beëindigen, wat leidt tot onmogelijkheid van tegenbewijs. #### 2.5.2 Verkoop op afbetaling Dit is een vorm van consumentenkrediet, geregeld in het Wetboek Economisch Recht, met specifieke informatieplichten en een herroepingsrecht voor de consument. #### 2.5.3 Concessie van alleenverkoop Een exclusieve verkoopconcessie waarbij de concessiegever zich verbindt om uitsluitend producten aan de concessiehouder te verkopen. #### 2.5.4 Internationale koop De internationale verkoop van roerende zaken wordt voornamelijk beheerst door het Weens Koopverdrag (CISG), dat regels bevat over totstandkoming, verplichtingen en wanprestatie. #### 2.5.5 Woningbouwwet (Wet Breyne) Deze dwingende wet beschermt de bouwheer of koper van een nog te bouwen woning. Ze regelt onder andere stortingen, verplichte vermeldingen in contracten, oplevering en aansprakelijkheid. Het doel is fraude te voorkomen en kopers te beschermen door een strikte regeling rond voorschotten en betalingen. --- **Tip:** Bestudeer de verschillen tussen de verschillende huurregimes (gemeen huurrecht, woninghuur, handelshuur) en de specifieke kenmerken van de overeenkomsten, zoals het onderscheid tussen bruiklening en verbruiklening, en de rol van vertegenwoordiging bij lastgeving versus aanneming. Let ook goed op de bewijsregels en de gevolgen van niet-naleving. --- # Aannemingsovereenkomsten en woningbouwwet Dit topic behandelt de verbintenissen van de aannemer en opdrachtgever, contractuele aansprakelijkheid, de 10-jarige aansprakelijkheid, en de specifieke bescherming die de woningbouwwet biedt. ## 3.1 Aannemingsovereenkomsten ### 3.1.1 Algemeen De aannemingsovereenkomst, ook wel huur van werk genoemd, is een overeenkomst waarbij de ene partij, de aannemer, zich verbindt om iets te verrichten voor de andere partij, de opdrachtgever, tegen betaling van een overeengekomen prijs. Deze overeenkomst is consensueel, wederkerig en ten bezwarende titel. De aannemer handelt in volle onafhankelijkheid. ### 3.1.2 Kenmerken van de aanneming De aannemingsovereenkomst kenmerkt zich door drie essentiële bestanddelen: 1. **Werkprestatie:** Dit kan zowel een materiële als een intellectuele prestatie zijn, of het leveren van diensten. 2. **Volledige onafhankelijkheid:** De aannemer bepaalt zelf hoe hij de werken zal uitvoeren, in tegenstelling tot een arbeidsovereenkomst waarbij de werknemer onder het gezag van de werkgever valt. 3. **Vergoeding:** De prestatie wordt geleverd tegen een overeengekomen prijs. ### 3.1.3 Onderscheid met andere overeenkomsten * **Aanneming vs. Koop:** Bij koop wordt eigendom van een goed overgedragen tegen een prijs. Bij aanneming wordt een werk of dienst geleverd tegen een prijs. Bij levering van materiaal door de aannemer én de prestatie van het werk, is het een aanneming. Als de opdrachtgever het materiaal levert, is het ook aanneming. Bij gemengde overeenkomsten, waar zowel eigendomsoverdracht als een werkprestatie plaatsvinden, is de kwalificatie cruciaal voor de toepassing van specifieke regels (bv. eigendomsovergang, risico, gebreken). * **Aanneming vs. Lastgeving:** Bij lastgeving stelt de lasthebber rechtshandelingen in naam en voor rekening van de lastgever, wat vertegenwoordigingsbevoegdheid impliceert. Bij aanneming is er geen vertegenwoordiging, maar de aannemer verricht een materiële handeling. Een combinatie van beide is mogelijk (bv. een architect die zowel een ontwerp maakt als een aannemer aanstelt). ### 3.1.4 Beperking van de vrije keuze van de medecontractant * **Overheidsopdrachten:** Voor overheidsopdrachten geldt een strikte procedure (bekendmaking, openbare aanbesteding, offerteaanvraag) om de vrije keuze van de aannemer te beperken en concurrentie te waarborgen. * **Erkenning van aannemers:** Hoewel de vestigingswetgeving grotendeels is afgeschaft, vereist de erkenning van aannemers nog steeds basiskennis van bedrijfsbeheer en technische beroepsbekwaamheden, ter bescherming van de consument. ### 3.1.5 Verbintenissen van de aannemer De aannemer heeft drie hoofdverbintenissen: 1. **Het werk goed uitvoeren:** Dit impliceert de uitvoering volgens de "regels van de kunst" (wat een andere redelijke aannemer ook zou doen). Dit kan een middelenverbintenis (bv. zorg dragen voor de werf) of een resultaatsverbintenis (bv. de afmetingen van het zwembad respecteren) zijn. De aannemer heeft tevens een informatieplicht om de opdrachtgever te waarschuwen bij problemen en een bewarings- en bewakingsplicht van de werf. 2. **Het werk tijdig uitvoeren:** Afhankelijk van de afspraak kan dit een middelenverbintenis (binnen een redelijke termijn) of een resultaatsverbintenis (op een specifieke datum) zijn. 3. **Leveren en grondstof teruggeven:** Dit is een resultaatsverbintenis waarbij de aannemer de werken levert en niet-gebruikte materialen teruggeeft. De levering is de materiële handeling, de oplevering is de juridische goedkeuring van de werken door de opdrachtgever. ### 3.1.6 Contractuele aansprakelijkheid van de aannemer Bij slechte, niet of laattijdige uitvoering kan de opdrachtgever verschillende remedies inroepen: * **Dwanguitvoering (uitvoering in natura):** Indien mogelijk, anders uitvoering bij equivalent. * **Schadevergoeding:** Vaak forfaitair vastgelegd in een schadebeding, met mogelijke matiging door de rechter. * **Gerechtelijke ontbinding:** Bij ernstige wanprestatie, waarbij alle economische voordelen worden ontnomen. ### 3.1.7 De 10-jarige aansprakelijkheid (art. 1792 BW jo. art. 2270 BW) Dit is een dwingende bepaling van openbare orde die de aannemer en architect (bij bouwzaken) 10 jaar lang aansprakelijk stelt voor zware gebreken die de stabiliteit van een bouwwerk aantasten. * **Voorwaarden:** Bouwwerk, aannemingsovereenkomst, zwaar gebrek (stabiliteit aantastend), fout van de aannemer/architect. * **Vervaltermijn:** De vordering moet ingesteld worden binnen 2 jaar na ontdekking van het gebrek, maar uiterlijk 10 jaar na aanvaarding van de werken. * **Lichte verborgen gebreken:** Voor gebreken die de stabiliteit niet aantasten, geldt een waarborgtermijn van 10 jaar vanaf oplevering. De fout van de aannemer moet hier wel bewezen worden door de opdrachtgever, en de vorderingstermijn is redelijk. Deze bepaling is niet van openbare orde en kan contractueel beperkt worden. ### 3.1.8 Verbintenissen van de opdrachtgever De opdrachtgever heeft drie hoofdverbintenissen: 1. **Het werk mogelijk maken:** Voorzien in nodige vergunningen, terrein toegankelijk maken, informatie verschaffen. 2. **De prijs betalen:** Tijdig en volgens contractuele afspraken. De Exceptio Non Adimpleti Contractus (ENAC) kan door beide partijen ingeroepen worden. De prijs kan vast of variabel zijn. 3. **Het werk in ontvangst nemen en aanvaarden (oplevering):** De aanvaarding dekt zichtbare gebreken en begint de termijn voor de 10-jarige aansprakelijkheid. ### 3.1.9 Aansprakelijkheid van de aannemer ten aanzien van derden Schade aan derden die vreemd is aan de aannemingsovereenkomst kan leiden tot quasi-delictuele aansprakelijkheid (art. 1382, 1384, 1386 BW). Burenhinder kan ook ingeroepen worden tegen de bouwheer, en regres is mogelijk tegen de aannemer bij fout. ### 3.1.10 Onderaanneming en nevenaanneming * **Onderaanneming:** De hoofdaannemer laat werk uitvoeren door een onderaannemer op eigen kosten en verantwoordelijkheid. De hoofdaannemer blijft contractueel aansprakelijk voor de fouten van de onderaannemer ten aanzien van de opdrachtgever. * **Nevenaanneming:** De opdrachtgever sluit afzonderlijke contracten met verschillende aannemers. ### 3.1.11 Risico bij aanneming Het risico gaat pas over op de opdrachtgever bij definitieve aanvaarding van de werken, tenzij de aannemer enkel arbeid levert of de opdrachtgever eigenaar is van de grond. ### 3.1.12 Einde van de aanneming De overeenkomst eindigt door: * Voltooiing van de werkzaamheden. * Minnelijk akkoord. * Ontbinding wegens wanprestatie. * Eenzijdige opzegging door de opdrachtgever (mits schadeloosstelling). * Overlijden van de aannemer (indien intuitu personae). ## 3.2 De woningbouwwet (Wet Breyne) ### 3.2.1 Wettelijk kader en algemeen doel De woningbouwwet van 9 juli 1971 (Wet Breyne) is een dwingende wet die de bouwer van een huis en de koper van een te bouwen woning uitgebreid beschermt. Het doel is voornamelijk fraude door aannemers te voorkomen en de bouwheer te beschermen, met name bij verkoop op plan of sleutelklare woningen. ### 3.2.2 Toepassingsgebied De wet is van toepassing op overeenkomsten tot eigendomsovergang van een woning die nog gebouwd moet worden of in aanbouw is, en waarbij minstens één storting vóór de voltooiing van de werken is bedongen (minimaal 5% van de prijs of 18.600 euro). De wet is niet van toepassing als de aannemer pas betaald wordt na voltooiing of als de bouwheer zelf alle aannemers aanstelt en coördineert. ### 3.2.3 Verplichte vermeldingen en formele voorwaarden De wet schrijft tal van verplichte vermeldingen voor in de overeenkomst, waaronder de identiteit van de partijen, gegevens van de bouwvergunning, prijsbepalingen, startdatum en uitvoeringstermijn van de werken, en de wijze van oplevering. Overtreding van deze voorschriften kan leiden tot nietigheid van de overeenkomst. ### 3.2.4 Oplevering De oplevering is een eenzijdige rechtshandeling waarbij de opdrachtgever de werken aanvaardt. Er is een onderscheid tussen voorlopige en definitieve oplevering. De aanvaarding dekt zichtbare gebreken. ### 3.2.5 Aansprakelijkheid en risico De woningbouwwet regelt de overdracht van eigendom en risico. Erkende aannemers moeten een waarborg van 5% voorzien, terwijl niet-erkende aannemers een voltooiings- of terugbetalingswaarborg moeten bieden. ### 3.2.6 Betaling De wet regelt de betalingsmodaliteiten strikt: geen betaling vóór ondertekening van de overeenkomst, maximaal 5% voorschot bij authentieke akte, en betalingen in schijven naargelang de uitgevoerde werken. ### 3.2.7 Sancties Sancties bij miskenning van de woningbouwwet omvatten de nietigheid van bedingen of de hele overeenkomst, afhankelijk van de ernst van de overtreding. --- # Huurrecht Hier is een gedetailleerde samenvatting van het huurrecht, opgesteld als een examen-gereed studiemateriaal: ## 4. Huurrecht Dit topic behandelt de kernaspecten van huurovereenkomsten, van hun definitie en algemene kenmerken tot de specifieke verbintenissen van zowel verhuurder als huurder, en de verschillende wettelijke regimes die van toepassing kunnen zijn, waaronder het gemeen huurrecht, de woninghuur en de handelshuur. ### 4.1 Definitie van huur Een huurovereenkomst is een wederkerig contract waarbij een partij, de verhuurder, een tijdelijk persoonlijk gebruiksrecht verleent op een zaak (onroerend of roerend, lichamelijk of onlichamelijk, in de handel), tegen een bepaalde of bepaalbare prijs. Het is cruciaal dat er sprake is van een subjectief of objectief evenwaardig geachte tegenprestatie, die in geld of in natura kan zijn. ### 4.2 Algemene kenmerken van de huurovereenkomst * **Consensueel contract:** De huurovereenkomst komt tot stand door loutere wilsovereenstemming en vereist in principe geen specifieke vormvereisten. Ook mondelinge huur is geldig. * **Wederkerig:** Zowel de verhuurder als de huurder hebben verbintenissen. * **Onder bezwarende titel:** Beide partijen verkrijgen een economisch voordeel. * **In principe niet intuitu personae:** De huurovereenkomst is in beginsel niet gebonden aan de persoon van de huurder, tenzij anders bedongen. * **Persoonlijk genotsrecht:** De huurder verkrijgt een persoonlijk vorderingsrecht op de zaak, geen zakelijk recht zoals bij vruchtgebruik. Dit geldt voor zowel roerende als onroerende goederen. * **Essentiële prestatie huurder:** De betaling van de huurprijs, in geld of in natura, is essentieel. Bij gebreke hiervan kan er sprake zijn van bruikleen of een kosteloze overeenkomst. ### 4.3 Bekwaamheid De algemene bekwaamheidsregels zijn van toepassing. Niet enkel de eigenaar kan verhuren; iemand die niet de eigenaar is, kan ook verhuren, maar verkrijgt dan slechts een persoonlijk vorderingsrecht met de huurder en heeft enkel de verbintenis het genot van het gehuurde te verschaffen. ### 4.4 Vormvereisten Hoewel de huurovereenkomst consensueel is, geldt voor het bewijs ervan het gemeenrechtelijk bewijsregime. Voor huurovereenkomsten die nog niet tot uitvoering zijn gebracht, geldt een afwijkende suppletieve bewijsregel, waarbij getuigen en vermoedens niet zijn toegelaten, zelfs niet voor bedragen onder de 3.500 euro of met een begin van schriftelijk bewijs. ### 4.5 Tegenwerpbaarheid ten aanzien van derden Derden moeten de huurovereenkomst als een feit respecteren. Bij huurovereenkomsten van langer dan negen jaar, of huurovereenkomsten met kwijting van meer dan drie jaar huurprijs, is overschrijving op het hypotheekkantoor verplicht, wat een authentieke akte vereist. Een niet-overgeschreven huurovereenkomst is niet tegenwerpbaar aan derden te goeder trouw. ### 4.6 Verschillende huurregimes Er bestaan diverse huurregimes, die onderling afhankelijk zijn van het gehuurde goed en de bestemming ervan: * **Gemeen huurrecht (suppletief):** Geldt in principe wanneer geen specifieke wettelijke regeling van toepassing is. Er is grote contractuele vrijheid. * **Woninghuurwet:** Dwingende regeling ter bescherming van de huurder van een hoofdverblijfplaats. * **Sociale Huur:** Geregeld op gewestelijk niveau. * **Pacht:** Specifieke regeling voor landbouwgebruik. * **Handelshuur:** Specifiek regime voor kleinhandel of ambachtelijke bedrijven. * **Studentenhuisvesting:** Specifieke regels voor huurcontracten van studenten. ### 4.7 Verbintenissen van de verhuurder (Gemeen huurrecht) De verhuurder heeft drie hoofdverbintenissen: 1. **Leveringsverplichting:** Het verhuurde goed leveren in een goede staat van onderhoud. Dit is een essentiële verbintenis waarvoor de verhuurder zich niet kan exonereren. 2. **Onderhoudsverplichting:** Het goed zodanig onderhouden dat het kan dienen voor het overeengekomen gebruik. Dit omvat de uitvoering van nodige herstellingen, met uitzondering van deze ten laste van de huurder (tenzij anders geregeld). 3. **Vrijwaring voor rustig genot:** De verhuurder moet het ongestoord genot van het gehuurde garanderen. Dit omvat: * **Vrijwaring voor eigen daad:** De verhuurder mag het genot niet rechtstreeks of onrechtstreeks verstoren. * **Vrijwaring voor rechtsstoornissen door derden:** De verhuurder is aansprakelijk voor juridische stoornissen veroorzaakt door derden, niet voor feitelijke stoornissen. * **Vrijwaring voor gebreken:** De verhuurder is aansprakelijk voor gebreken die het normaal gebruik van het gehuurde verstoren, zelfs indien ze tijdens de huur ontstaan (in tegenstelling tot bij koop). **Sancties bij gebreken:** Bij gebreken kan de huurder de exceptie van niet-uitvoering (ENAC) inroepen, prijsvermindering vragen, of, bij een ernstige verstoring, de ontbinding van de huurovereenkomst vorderen. ### 4.8 Verbintenissen van de huurder (Gemeen huurrecht) De huurder heeft drie hoofdverbintenissen: 1. **Betalen van de huurprijs, kosten en lasten:** De huurprijs is in principe vrij te bepalen. Indexatie is enkel mogelijk indien contractueel bepaald en met inachtneming van de wettelijke bepalingen. Kosten en lasten kunnen contractueel worden aangerekend, met uitzonderingen voor de woninghuur. 2. **Goed gebruiken en onderhouden conform bestemming:** Het gehuurde goed moet gebruikt worden als een goed huisvader en volgens de overeengekomen bestemming. Wijziging van bestemming kan leiden tot ontbinding. Kleine herstellingen zijn ten laste van de huurder. 3. **Goed teruggeven op einde huurperiode:** Het gehuurde moet worden teruggegeven in de staat waarin het zich bevond bij aanvang, behoudens normale slijtage. De huurder is contractueel aansprakelijk voor beschadigingen, tenzij hij kan bewijzen dat deze niet door zijn schuld zijn veroorzaakt. Een plaatsbeschrijving bij de aanvang van de huur is cruciaal om latere discussies te vermijden. **Verbouwingen:** Verbouwingen zijn in principe verboden, tenzij contractueel anders bedongen en mits deze wegneembaar zijn en conform de bestemming. **Huisraad:** De huurder is verplicht het gehuurde te stofferen met voldoende huisraad. **Brand:** De huurder is in principe aansprakelijk voor brand, tenzij hij kan bewijzen dat deze buiten zijn schuld is ontstaan. ### 4.9 Duur van de huur (Gemeen huurrecht) * **Bepaalde duur:** De duur is vrij te bepalen, met een wettelijke beperking van maximum 99 jaar. De huur eindigt van rechtswege bij het verstrijken van de termijn, tenzij stilzwijgende wederverhuring plaatsvindt. * **Onbepaalde duur:** Kan mondeling of schriftelijk zijn. De opzeggingstermijn is in principe één maand. ### 4.10 Einde van de huur (Gemeen huurrecht) De huur kan eindigen door opzegging, minnelijk akkoord, wanprestatie, verval van het voorwerp, of door overlijden (tenzij anders bedongen). Overlijden of faillissement van de huurder of verhuurder beëindigt de huur niet van rechtswege, tenzij anders bedongen. ### 4.11 Onderverhuur en overdracht van huur (Gemeen huurrecht) * **Onderverhuur:** In principe mogelijk, tenzij contractueel uitgesloten. De onderhuurder heeft geen rechtstreekse contractuele band met de hoofdverhuurder. * **Overdracht van huur:** Resulteert in een nieuwe, zelfstandige overeenkomst. De oorspronkelijke huurder blijft contractueel gebonden tegenover de hoofdverhuurder. ### 4.12 Overdracht van het verhuurde goed (Gemeen huurrecht) De overdracht van het verhuurde goed beëindigt de huur in beginsel niet (art. 1743 BW), op voorwaarde dat de huurovereenkomst een vaste dagtekening heeft verworven. Dit geldt niet voor derden te goeder trouw die geen kennis hebben van de huurovereenkomst. ### 4.13 Woninghuur (Vlaams Woninghuurdecreet) Het Vlaams Woninghuurdecreet (WHD) regelt de huur van voor bewoning bestemde goederen in het Vlaams Gewest en is dwingend van aard. * **Toepassingsgebied:** Huur door natuurlijke personen van een onroerend goed dat dient als hoofdverblijfplaats, met instemming van de verhuurder. * **Vormvereisten:** Schriftelijk contract met verplichte vermeldingen en bijlagen. Registratie van de huurovereenkomst is verplicht en kosteloos. * **Staat van het verhuurde goed:** Het goed moet voldoen aan elementaire vereisten van veiligheid, gezondheid en bewoonbaarheid. Sancties variëren van uitvoering van werken tot ontbinding van de huur. * **Duur:** In principe negen jaar. Kortere contracten zijn mogelijk maar minder flexibel. * **Beëindiging:** Opzegging door huurder of verhuurder is mogelijk, met specifieke termijnen, vergoedingen en motiveringsplichten voor de verhuurder. * **Verbintenissen huurder:** Prijs, kosten en lasten, goed gebruik en onderhoud, en teruggaaf. Kleine en dringende herstellingen zijn ten laste van de huurder. * **Verbintenissen verhuurder:** Het genot van het huurhuis bieden, onderhoud uitvoeren, en vrijwaring voor uitwinning en gebreken. * **Onderhuur en overdracht:** Gedeeltelijke onderverhuur is mogelijk mits toestemming van de verhuurder. Overdracht van de huurovereenkomst is verboden, tenzij met schriftelijke toestemming. De verkrijger van het verhuurde goed treedt in de rechten en plichten van de verhuurder. ### 4.14 Huurovereenkomst voor studentenhuisvesting Dit regime, dat sinds 1 januari 2019 van kracht is, is van toepassing op huurovereenkomsten waarbij de bewoner een student is en het gehuurde goed niet dient als hoofdverblijfplaats. Het bouwt voort op de principes van de woninghuur, maar kent specifieke afwijkingen, zoals een verbod op onderverhuur en overdracht zonder toestemming van de verhuurder, en een specifieke indexatiemogelijkheid. ### 4.15 Handelshuur De handelshuur kent een specifiek, dwingend regime ter bescherming van handelaren. * **Toepassingsgebied:** Huur van een onroerend goed bestemd voor kleinhandel of een ambachtelijk bedrijf, met rechtstreeks contact met het publiek. Dit geldt niet voor groothandels, gelegenheidsverhuringen of woningen met een gering kadastraal inkomen. * **Duur:** In principe een minimumduur van negen jaar. ### 4.16 Andere huurvormen * **Bruiklening:** Tijdelijk persoonlijk gebruiksrecht op een niet-vervangbare zaak, om niet, met teruggaveplicht in natura. * **Verbruiklening:** Lening van verbruikbare zaken, waarbij de eigendom overgaat en een equivalent in natura moet worden teruggegeven. Kan ten bezwarende titel zijn (bv. lening met interest). * **Leasing:** Financieringsovereenkomst waarbij de leasinggever het genot van een goed verleent tegen een periodieke prijs, vaak met een aankoopoptie. * **Franchising:** Distributietechniek waarbij de franchisenemer het recht verkrijgt om een merk, knowhow en commercieel systeem van de franchisor te exploiteren, tegen betaling van een vergoeding. * **Licentie:** Toestemming van de titularis van een intellectueel eigendomsrecht om bepaalde handelingen te stellen tegen betaling van royalty's. ### 4.17 Huur van goederen vs. Aanneming Bij twijfel tussen huur en aanneming, wordt gekeken naar het hoofdbestanddeel van de overeenkomst. Bij huur gaat het om het genot van een zaak, terwijl bij aanneming het leveren van een werk of dienst centraal staat. ### 4.18 Huur versus bewaargeving Bij huur krijgt de huurder een persoonlijk genotsrecht, terwijl de bewaarnemer een zaak slechts moet bewaren en teruggeven, zonder deze te mogen gebruiken. ### 4.19 Huur versus parkingcontract Een parkingcontract waarbij enkel een plaats ter beschikking wordt gesteld, valt onder de huur, waarbij de uitbater niet aansprakelijk is voor diefstal. Is er sprake van een actieve bewaking en teruggaveplicht, dan kan het als bewaargeving gekwalificeerd worden. ### 4.20 Huur versus hotelbewaargeving De aansprakelijkheid van een hotelhouder voor de bagage van zijn gasten is quasi-objectief, met enkele uitzonderingen en beperkingen. ### 4.21 Huur versus lastgeving Bij lastgeving wordt een persoon belast om rechtshandelingen te stellen in naam en voor rekening van een ander. Bij huur gaat het enkel om het genot van een zaak. ### 4.22 Huur versus dienstencontracten Dienstencontracten omvatten aanneming (materiële handelingen), bewaargeving (bewaren van goederen) en lastgeving (rechtshandelingen stellen). Het onderscheid is gebaseerd op het voorwerp van de overeenkomst. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Term | Definitie | | Aanbod | Een voorstel tot het sluiten van een overeenkomst dat alle essentiële elementen bevat en waarbij de aanbieder gebonden is zodra de tegenpartij er kennis van krijgt. | | Aanvaarding | De instemming met een aanbod, waardoor een overeenkomst tot stand komt. Dit kan uitdrukkelijk of stilzwijgend gebeuren. | | Anterioriteit | Het vereiste dat een gebrek (in ruime zin) reeds aanwezig was in de kiem op het moment van de totstandkoming van de overeenkomst, of ten laatste op het moment van risico-overgang of levering. | | Bedrog | Een kunstgreep die de andere partij bedriegt met de bedoeling om haar tot het sluiten van de overeenkomst aan te zetten. Dit kan leiden tot de nietigheid van de overeenkomst indien het bedrog doorslaggevend was. | | Benoemd contract | Een contract waarvoor de wet een specifieke regeling heeft uitgewerkt, zoals een koopovereenkomst of een huurovereenkomst. | | Consensueel contract | Een overeenkomst die tot stand komt door loutere wilsovereenstemming van partijen, zonder dat er bijkomende formaliteiten vereist zijn. Bij een koopovereenkomst is eigendomsoverdracht doorgaans al door wilsovereenstemming over het goed en de prijs tot stand gekomen. | | Consumentenkoop | Een koopovereenkomst gesloten tussen een verkoper die handelt in het kader van zijn handelsactiviteiten en een consument (natuurlijke persoon) die het goed koopt voor privédoeleinden. Deze regeling biedt extra bescherming aan de consument. | | Dading | Een contract waarbij partijen een gerezen of toekomstig geschil beëindigen door middel van wederzijdse toegevingen, teneinde rechtszekerheid te creëren. | | Dubbele verkoop | Situatie waarbij een verkoper hetzelfde goed aan twee verschillende kopers verkoopt. De verkrijging van het goed hangt af van publiciteit en goede trouw van de kopers. | | Eigendomsoverdracht | De juridische overgang van het eigendomsrecht van een goed van de verkoper naar de koper. Bij een koopovereenkomst gaat het eigendom in beginsel over zodra er wilsovereenstemming is over het goed en de prijs. | | Eenzijdige overeenkomst | Een overeenkomst waarbij slechts één partij verbintenissen aangaat. Bijvoorbeeld een schenking, waarbij de schenker iets weggeeft en de begunstigde niets hoeft te doen. | | Elektronische handtekening | Een digitale handtekening die wettelijk gelijkgesteld wordt aan een geschreven handtekening, en die nodig is voor de geldigheid van bepaalde rechtshandelingen die elektronisch worden gesloten. | | Erfopvolging | Het proces waarbij de nalatenschap van een overledene wordt verdeeld onder zijn erfgenamen volgens de wet of een testament. | | Essentiële bestanddelen | De onmisbare elementen die noodzakelijk zijn voor het bestaan en de geldigheid van een overeenkomst, zoals het goed en de prijs bij een koopovereenkomst. | | Exoneratiebeding | Een clausule in een overeenkomst die de aansprakelijkheid van een partij beperkt of uitsluit, bijvoorbeeld voor verborgen gebreken. De geldigheid ervan is echter aan beperkingen onderworpen, zeker in consumentenkoop. | | Gebrek | Een tekortkoming aan de intrinsieke of functionele eigenschappen van een verkocht goed, dat het gebruik ervan ongeschikt maakt voor het bestemde doel of de waarde ervan vermindert. | | Gemeen recht koop | Het algemene regime dat van toepassing is op koopovereenkomsten, tenzij specifieke wetgeving zoals consumentenkoop of het Weens Koopverdrag van toepassing is. Het is aanvullend recht. | | Gevolg van overgang eigendom | De juridische consequenties die voortvloeien uit de overgang van eigendom, zoals de overdracht van het risico met betrekking tot het goed. | | Goede trouw | Het principe dat partijen bij de uitvoering van een overeenkomst eerlijk en correct dienen te handelen. Het speelt onder meer een rol bij de tegenwerpelijkheid van transacties aan derden. | | Handelshuur | Een specifieke huurovereenkomst die van toepassing is op de verhuring van onroerende goederen die hoofdzakelijk bestemd zijn voor kleinhandel of een ambachtelijk bedrijf. | | Huurwaarborg | Een door de huurder gestelde zekerheid, die dient ter dekking van eventuele schade of huurschulden aan het einde van de huurovereenkomst. | | Koopovereenkomst | Een wederkerige overeenkomst waarbij de ene partij zich verbindt een zaak te geven en de andere partij zich verbindt daarvoor een prijs in geld te betalen. | | Koop van andermans goed | Een koopovereenkomst waarbij de verkoper niet de eigenaar is van het verkochte goed. Deze overeenkomst is in principe nietig en de koper kan het goed moeten afstaan aan de werkelijke eigenaar. | | Koop van toekomstige zaak | De koop van een goed dat nog niet bestaat op het moment van de overeenkomst, maar dat wel in de toekomst verwacht wordt te ontstaan. Dit is toegelaten bij de wet. | | Koop van soortgoederen | Een koopovereenkomst met betrekking tot goederen die niet individueel bepaald zijn, maar enkel naar hun soort worden aangeduid. De eigendomsoverdracht vindt pas plaats bij individualisering van de goederen. | | Koop onroerend goed | Een koopovereenkomst met betrekking tot onroerende goederen, waarvoor specifieke vormvereisten gelden zoals een authentieke akte en de registratie ervan. | | Koop roerend goed | Een koopovereenkomst met betrekking tot roerende goederen. Deze overeenkomsten zijn doorgaans consensueel en de overdracht aan derden wordt beschermd door publiciteit via levering. | | Koop op afbetaling | Een kredietovereenkomst waarbij de koper de prijs van een goed in termijnen betaalt, terwijl de verkoper vaak het eigendomsvoorbehoud behoudt tot de volledige prijs betaald is. | | Kosteloos | Zonder betaling van een prijs of vergoeding. Een overeenkomst om niet is kosteloos. | | Kwalificatieprobleem | Wanneer een overeenkomst niet duidelijk onder een specifieke wettelijke regeling valt, en de rechter moet bepalen welke regels van toepassing zijn. Dit kan bijvoorbeeld bij gemengde overeenkomsten. | | Lastgeving | Een overeenkomst waarbij de lasthebber zich verbindt om rechtshandelingen te stellen in naam en voor rekening van de lastgever. | | Levering | De handeling waarbij de verkoper het verkochte goed overdraagt in de macht en het bezit van de koper. Dit is een essentiële verbintenis van de verkoper. | | Lijfrente | Een kanscontract waarbij de ene partij periodiek een rente betaalt gedurende het leven van een bepaald persoon (het "lijf"). | | Meldingstermijn | De periode waarbinnen een gebrek of niet-conformiteit aan de verkoper gemeld moet worden na de ontdekking ervan, teneinde aanspraak te kunnen maken op remedies. | | Modelovereenkomst | Een standaardovereenkomst die door partijen kan worden gebruikt als basis voor hun contractuele afspraken. | | Nietigheid | De sanctie die inhoudt dat een rechtshandeling geacht wordt nooit te hebben bestaan. Dit kan het gevolg zijn van het ontbreken van essentiële geldigheidsvereisten. | | Niet-conformiteit | Een situatie waarbij het geleverde goed niet overeenstemt met wat contractueel was afgesproken, zowel wat betreft de kwaliteit, de kwantiteit als de identiteit van het goed. | | Onderhandse akte | Een akte die door partijen zelf wordt opgesteld en ondertekend, zonder tussenkomst van een notaris. | | Onderhuur | Een huurovereenkomst waarbij een hoofdhuurder een deel of het geheel van het gehuurde goed verder verhuurt aan een onderhuurder. | | Ontbinding | De beëindiging van een overeenkomst, met terugwerkende kracht, wegens wanprestatie van een van de partijen. | | Oplevering | De handeling waarbij de opdrachtgever de uitgevoerde werken van de aannemer aanvaardt, wat juridisch de beëindiging van de aannemingsovereenkomst markeert en de 10-jarige aansprakelijkheid doet ingaan. | | Optie | Een voorovereenkomst waarbij de ene partij zich onherroepelijk verbindt om aan de andere partij de mogelijkheid te geven om een bepaald contract (bv. een koopcontract) te sluiten tegen vooraf bepaalde voorwaarden gedurende een bepaalde termijn. | | Prijs | De tegenprestatie in geld die de koper betaalt voor het goed. Deze moet bepaald of bepaalbaar zijn en ernstig. | | Prijsvermindering | Een remedy waarbij de koper een vermindering van de koopprijs kan eisen wegens een gebrek aan het geleverde goed. | | Publiciteit | Het proces van bekendmaking van bepaalde rechtshandelingen aan derden, bijvoorbeeld door overschrijving in openbare registers, teneinde deze tegenwerpelijk te maken. | | Quasi-delictuele aansprakelijkheid | De aansprakelijkheid die voortvloeit uit een fout die buiten een contractuele relatie schade veroorzaakt, bijvoorbeeld door onzorgvuldigheid. | | Raamcontract | Een overeenkomst waarbij de algemene principes en voorwaarden voor toekomstige transacties worden vastgelegd, die later worden uitgewerkt via uitvoeringscontracten. | | Registratierechten | Belastingen die verschuldigd zijn bij de overdracht van eigendom, met name bij de verkoop van onroerende goederen, en die binnen een bepaalde termijn moeten worden betaald. | | Rechtsmiddelen | De juridische stappen of vorderingen die een partij kan instellen bij wanprestatie van de andere partij, zoals de vordering tot nakoming, ontbinding of schadevergoeding. | | Risico | De kans dat een goed tenietgaat of beschadigd raakt. In principe draagt de eigenaar het risico voor het goed. Bij een koopovereenkomst gaat het risico over op de koper op hetzelfde moment als de eigendom. | | Risico-overdracht | Het moment waarop het risico voor verlies of beschadiging van het goed van de verkoper overgaat op de koper. Dit gebeurt in beginsel gelijktijdig met de eigendomsoverdracht. | | Roerend goed | Een verplaatsbaar goed, dat niet onroerend is. De regels rondom roerende goederen verschillen vaak van die voor onroerende goederen. | | Ruil | Een overeenkomst waarbij partijen zich verbinden om aan elkaar een zaak te geven in ruil voor een andere zaak. Dit verschilt van een koopovereenkomst waarbij de tegenprestatie in geld is. | | Schenking | Een overeenkomst waarbij de ene partij (de schenker) een goed om niet overdraagt aan de andere partij (de begunstigde), met de bedoeling haar te begunstigen. | | Schijnbare eigenaar | De persoon die naar buiten toe als eigenaar van een goed wordt voorgesteld, maar wiens eigendom niet (volledig) is ingeschreven of tegenwerpelijk is aan derden. | | Schuldeiser | De persoon die recht heeft op een betaling of prestatie van een schuldenaar. | | Schuldenaar | De persoon die verplicht is tot een betaling of prestatie aan een schuldeiser. | | Simulatie | De handeling waarbij partijen een schijnbare rechtshandeling aangaan die niet overeenstemt met hun werkelijke wil, om derden te misleiden. Er kan sprake zijn van een verborgen schenking onder het mom van een koopovereenkomst. | | Spel en weddenschap | Een kanscontract waarbij de uitkomst van winst of verlies afhangt van een onzekere gebeurtenis, die vaak gebaseerd is op toeval of het gedrag van partijen. Deze overeenkomsten zijn in beginsel niet rechtsgeldig indien ze ongeoorloofd zijn. | | Stilzwijgende aanvaarding | De aanvaarding van een aanbod of van een geleverd goed die niet uitdrukkelijk wordt geuit, maar die kan worden afgeleid uit het gedrag van de partij, bijvoorbeeld door het niet protesteren binnen een bepaalde termijn. | | Stille overdracht | Een overdracht van eigendom of rechten die niet openbaar wordt gemaakt, en daardoor niet tegenwerpelijk is aan derden. | | Tegenbewijs | Het bewijs dat het tegendeel aantoont van een vermoeden of een vastgestelde rechtstoestand. | | Tegenwerpelijkheid | Het principe dat een rechtshandeling of een overeenkomst juridische gevolgen heeft voor derden, of dat derden de rechtshandeling moeten erkennen als een feit. | | Tijdelijke afwezigheid | Situaties waarin iemand tijdelijk niet aanwezig is op zijn hoofdverblijfplaats, maar die verblijfplaats wel behoudt om juridische redenen (bv. ziekte, studie). | | Tontine en aanwas | Bedingen die bij een koopovereenkomst of andere overeenkomsten worden opgenomen, waarbij het aandeel van een overleden deelgenoot automatisch toekomt aan de langstlevende deelgenoot. Dit is een vorm van kanscontract en kan de nalatenschap beïnvloeden. | | Totstandkoming overeenkomst | Het moment waarop een overeenkomst juridisch geldig wordt geacht te zijn gesloten, doorgaans door wilsovereenstemming tussen de partijen. | | Tontine | Een specifieke vorm van aanwasbeding, waarbij de langstlevende deelgenoot het volledige aandeel van de overleden deelgenoot verkrijgt. | | Uitdrukkelijk ontbindend beding | Een clausule in een contract die bepaalt dat de overeenkomst automatisch wordt ontbonden bij een specifieke wanprestatie, zonder tussenkomst van de rechter. | | Uitwinning | De situatie waarin de koper het rustig bezit van het gekochte goed verliest door een juridische aanspraak van een derde, bijvoorbeeld omdat de verkoper niet de ware eigenaar was. | | Uitvoering in natura | De nakoming van een verbintenis door het daadwerkelijk leveren van de overeengekomen prestatie, in plaats van het betalen van een schadevergoeding. | | Uitvoeringscontract | Een contract dat wordt gesloten ter uitvoering van een raamcontract, en dat de specifieke details van de transactie regelt. | | Verbintenis | Een juridische verplichting die een persoon heeft jegens een ander. Dit kan een resultaatsverbintenis (het bereiken van een bepaald resultaat) of een middelenverbintenis (het leveren van de nodige inspanningen) zijn. | | Verbruikslening | Een lening waarbij de ontlener de geleende zaken verbruikt en verplicht is om een equivalent daarvan terug te geven, waarbij de eigendom van de geleende zaken overgaat op de ontlener. | | Verbouwingen | Wijzigingen aan een onroerend goed die worden aangebracht door de huurder. De regels rondom verbouwingen zijn afhankelijk van de toestemming van de verhuurder en het soort verbouwing. | | Verd Explanation | Een uitleg die de betekenis van een term verduidelijkt, met verwijzing naar de wettelijke bepalingen of juridische principes. | | Verkoop aan consument | Een verkoop die plaatsvindt met een consument als koper, waarbij specifieke beschermingsregels van toepassing zijn. | | Verkoop buiten verkoopruimten | Een verkoop die plaatsvindt buiten de normale verkoopruimten van de onderneming, bijvoorbeeld aan huis. Hierbij gelden specifieke informatieplichten en een herroepingsrecht voor de consument. | | Verkoop op afstand | Een verkoop die wordt gesloten zonder fysiek contact tussen koper en verkoper, bijvoorbeeld via internet of telefoon. Hierbij zijn er specifieke informatieplichten en een herroepingsrecht voor de consument. | | Verkoop op afbetaling | Een koopovereenkomst waarbij de koopprijs in termijnen wordt betaald. De verkoper kan hierbij een eigendomsvoorbehoud bedingen. | | Verkoopbelofte | Een overeenkomst waarbij een partij zich verbindt om een goed te verkopen aan een andere partij, indien deze laatste de belofte aanvaardt. Dit is onderscheiden van een aanbod. | | Verlening van volmacht | Het toekennen van de bevoegdheid aan een persoon om namens een ander rechtshandelingen te stellen. | | Verplichting tot levering | De juridische plicht van de verkoper om het verkochte goed ter beschikking te stellen van de koper, in de staat en op de plaats zoals overeengekomen. | | Vertegenwoordiging | Het optreden van een persoon (de vertegenwoordiger) in naam en voor rekening van een ander (de vertegenwoordigde), waardoor de vertegenwoordigde direct gebonden is door de rechtshandelingen van de vertegenwoordiger. | | Vormvereisten | Specifieke formaliteiten die wettelijk voorgeschreven zijn voor de geldigheid van een overeenkomst, zoals een geschrift of een authentieke akte. | | Vrijwaring | De verplichting van de verkoper om de koper te beschermen tegen uitwinning en tegen verborgen gebreken die het genot van het goed verstoren. | | Vrijwaring voor eigen daad | De verplichting van de verkoper om de koper niet te storen in zijn rustig genot van het goed, zowel feitelijk als juridisch. | | Vrijwaring voor derden | De verplichting van de verkoper om de koper te beschermen tegen juridische stoornissen die door derden worden ingesteld op het goed, indien deze stoornissen een oorsprong hebben vóór de verkoop. | | Vrijwaring voor uitwinning | De verplichting van de verkoper om de koper te beschermen tegen het verlies van het bezit van het goed als gevolg van juridische aanspraken van derden, bijvoorbeeld door een hypothecaire vordering of een revindicatie. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk recht dat de houder het recht geeft om een goed te gebruiken en de vruchten ervan te genieten, zonder de eigendom ervan te hebben. | | Vormelijk contract | Een contract dat slechts geldig tot stand komt wanneer bepaalde vormvereisten worden nageleefd, zoals het opmaken van een authentieke akte. | | Wanprestatie | Het niet-nakomen van een verbintenis die voortvloeit uit een overeenkomst. Dit kan leiden tot diverse rechtsmiddelen voor de benadeelde partij. | | Wederkerige overeenkomst | Een overeenkomst waarbij beide partijen verbintenissen aangaan jegens elkaar. Bijvoorbeeld een koopovereenkomst, waarbij de verkoper een goed levert en de koper de prijs betaalt. | | Weens Koopverdrag | Een internationaal verdrag dat regels bevat voor de internationale koop van roerende lichamelijke goederen tussen professionelen. | | Woninghuur | Een specifieke huurovereenkomst die van toepassing is op de verhuring van een pand dat dient als hoofdverblijfplaats van de huurder. Deze regeling biedt bijzondere bescherming aan de huurder. | | Woeker | Het bedingen van een interestvoet die onredelijk hoog is en een onevenwicht vertoont tussen de wederzijdse prestaties. Dit is verboden door de wet. | | Zakelijk contract | Een overeenkomst die pas tot stand komt bij de afgifte van de zaak, zoals bruikleen en verbruikslening. | | Zakelijk recht | Een recht dat rechtstreeks betrekking heeft op een zaak, en dat tegenstelbaar is aan derden, zoals eigendom, erfdienstbaarheid of vruchtgebruik. | | Zakelijk gebruiksrecht | Een recht dat een persoon toelaat om een zaak van een ander te gebruiken, zonder er eigenaar van te zijn, zoals een erfdienstbaarheid of vruchtgebruik. | | Zichtbaar gebrek | Een gebrek aan een goed dat door een normaal en aandachtig onderzoek bij de levering kan worden ontdekt. Indien dit gebrek wordt aanvaard, kan de koper zich hier niet meer op beroepen. | | Zorgvolmacht | Een door een wilsbekwame persoon opgestelde lastgeving die uitwerking heeft wanneer de lastgever wilsonbekwaam wordt, teneinde specifieke handelingen te stellen met betrekking tot vermogen of persoon. | | Kanscontract | Een overeenkomst waarbij de gelijkwaardigheid van de wederkerige prestaties onzeker is, omdat het bestaan of de omvang van één van de prestaties afhangt van een onzekere gebeurtenis, wat leidt tot een kans op winst of een risico op verlies voor de partijen. | | Beding van aanwas | Een clausule in een overeenkomst, vaak bij de aankoop van een onroerend goed door samenwonenden, waarbij elke deelgenoot het aandeel van de andere deelgenoot verkrijgt onder de opschortende voorwaarde van zijn of haar overleven. Dit heeft retroactieve werking en kan als kanscontract worden beschouwd. | | Huur | Een wederkerig contract waarbij een partij, de verhuurder, een zaak tijdelijk ter beschikking stelt van een ander, de huurder, in ruil voor een bepaalde of bepaalbare prijs. Het verleent de huurder een persoonlijk genotsrecht over de zaak. | | Leningsovereenkomst | Een overeenkomst waarbij de ene partij, de ontlener, een zaak tijdelijk gebruikt en na afloop een gelijkwaardige zaak moet teruggeven (verbruiklening) of dezelfde zaak in natura moet teruggeven (bruiklening). | | Leasing | Een financieringsovereenkomst waarbij de leasinggever het genot van een goed biedt aan de leasingnemer in ruil voor een periodieke prijs. Vaak is er aan het einde van de leasingperiode een optie voor de leasingnemer om het goed aan te kopen. | | Franchising | Een distributietechniek en toetredingscontract waarbij een franchisegever zijn imago, knowhow en commercialisatiesysteem ter beschikking stelt van een franchisee in ruil voor een vergoeding, waardoor de franchisee een bepaald merk of een commerciële formule mag exploiteren. | | Licentie | Een overeenkomst die de titularis van een industrieel eigendomsrecht of knowhow toestaat aan een licentienemer om bepaalde handelingen te verrichten die normaal onder het monopolie van de titularis vallen, in ruil voor een vergoeding, ook wel royalty's genoemd. | | Vaststellingsovereenkomst | Een ruimere categorie van contracten dan dading, waarbij partijen tot vaststelling komen van een juridische waarheid of onzekerheid met als gevolg dat er geen tegenbewijs meer mogelijk is. Dading is een specifieke toepassing hiervan. | | Bruiklening | Een zakelijke, eenzijdige en kosteloze overeenkomst waarbij een partij, de uitlener, een niet-vervangbare zaak tijdelijk ter beschikking stelt van een ander, de ontlener, die deze zaak na gebruik in natura moet teruggeven, zonder er vruchten van te trekken. | | Verbruiklening | Een leningsovereenkomst met betrekking tot verbruikbare zaken, waarbij de ontlener verplicht is om na gebruik een gelijkwaardige zaak terug te geven. Bij deze overeenkomst gaat de eigendom van de zaak over op de ontlener. | | Aanneming | Een overeenkomst waarbij de ene partij, de aannemer, zich verbindt om voor de andere partij, de opdrachtgever, iets te verrichten (een werk of dienst) tegen betaling van een tussen hen bedongen prijs, waarbij de aannemer dit in volle onafhankelijkheid uitvoert. | | Bewaargeving | Een overeenkomst waarbij een partij, de bewaarnemer, een roerende zaak van een ander, de bewaargever, in ontvangst neemt met de plicht deze te bewaren en in natura terug te geven op eerste verzoek, zonder de zaak te mogen gebruiken. | | :--------------------------------------------- | :------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ | | **Aannemingsovereenkomst** | Een contract waarbij de ene partij, de aannemer, zich ertoe verbindt om, tegen betaling van een tussen hen overeengekomen prijs, een bepaald werk te verrichten, en waarbij de andere partij, de opdrachtgever, zich ertoe verbindt dit werk te aanvaarden en te betalen. | | **Opdrachtgever** | De partij die in een aannemingsovereenkomst de opdracht geeft voor het uit te voeren werk en de aannemer hiervoor betaalt. | | **Aannemer** | De partij die in een aannemingsovereenkomst de verbintenis aangaat om een bepaald werk uit te voeren voor de opdrachtgever tegen een overeengekomen prijs. | | **Contractuele aansprakelijkheid** | De aansprakelijkheid die voortvloeit uit het niet naleven van de voorwaarden en verbintenissen die zijn opgenomen in een contract, zoals een aannemingsovereenkomst. | | **10-jarige aansprakelijkheid** | Een wettelijk vastgelegde aansprakelijkheid die de aannemer en architect tien jaar lang bindt voor de stabiliteit van bouwwerken, zelfs na oplevering, en die van openbare orde is. | | **Bouwwerk** | Een constructie die is opgericht, geheel of gedeeltelijk, op een perceel grond en die bedoeld is om duurzaam te zijn, zoals een huis of een gebouw. | | **Zwaar gebrek** | Een defect aan een bouwwerk dat de stabiliteit van het gebouw aantast, hetzij zichtbaar, hetzij verborgen, en waarvoor de aannemer of architect aansprakelijk kan worden gesteld binnen de 10-jarige aansprakelijkheidstermijn. | | **Licht verborgen gebrek** | Een gebrek dat niet direct de stabiliteit van een bouwwerk aantast, maar dat toch verborgen is en kan leiden tot aansprakelijkheid van de aannemer, vaak binnen een vastgestelde waarborgtermijn na oplevering. | | **Oplevering** | De handeling waarbij de opdrachtgever de door de aannemer uitgevoerde werken aanvaardt, wat de beëindiging van de contractuele verbintenissen markeert en het begin van bepaalde aansprakelijkheidstermijnen inluidt. | | **Voorlopige oplevering** | Een initiële aanvaarding van de werken door de opdrachtgever, vaak na een eerste controle, waarbij zichtbare gebreken nog kunnen worden gemeld, maar dit nog geen definitieve goedkeuring betekent. | | **Definitieve oplevering** | De uiteindelijke aanvaarding van de voltooide werken door de opdrachtgever, meestal na een bepaalde periode (zoals een jaar) en na het doorlopen van de vier seizoenen, waarbij de 10-jarige aansprakelijkheidstermijn aanvangt. | | **Woningbouwwet (Wet Breyne)** | Een dwingende wet die specifieke bescherming biedt aan kopers van nog te bouwen woningen of woningen in aanbouw en aan bouwheren die een aannemingsovereenkomst sluiten voor de bouw van hun woning, met het oog op het voorkomen van fraude en het waarborgen van de kwaliteit. | | **Verkoop op plan** | Een overeenkomst waarbij een woning wordt verkocht die nog niet is gebouwd, gebaseerd op plannen, specificaties en eventueel een maquette, en die onderworpen is aan de bepalingen van de Woningbouwwet. | | **Sleutel-op-de-deur aanneming** | Een type aannemingsovereenkomst binnen de Woningbouwwet waarbij de aannemer verantwoordelijk is voor alle aspecten van de bouw, van ontwerp tot oplevering, en de woning kant-en-klaar oplevert aan de bouwheer. | | **Quasi-delictuele aansprakelijkheid** | Aansprakelijkheid die ontstaat uit een daad of nalatigheid die schade veroorzaakt aan derden, buiten een contractuele relatie om, gebaseerd op de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek. | | **Onderaanneming** | Een overeenkomst waarbij de hoofdaannemer, op eigen initiatief en verantwoordelijkheid, een deel of het geheel van het werk laat uitvoeren door een derde, de onderaannemer. | | **Nevenaanneming** | Een situatie waarbij de opdrachtgever zelf verschillende aannemers inschakelt voor specifieke onderdelen van een bouwproject, in plaats van één hoofdaannemer. | | **Risico-overgang** | Het moment waarop het risico van tenietgaan of beschadiging van het werk van de aannemer overgaat op de opdrachtgever, wat meestal samenvalt met de oplevering, tenzij anders contractueel bepaald. | | **Eenzijdige opzegging opdrachtgever** | Het recht van de opdrachtgever om, op basis van artikel 1794 BW, de aannemingsovereenkomst op elk ogenblik en zonder motivering te beëindigen, mits de aannemer schadeloos wordt gesteld voor alle gemaakte kosten, arbeid en gederfde winst. | | **Overlijden aannemer** | In een aannemingsovereenkomst die intuitu personae is, leidt het overlijden van de aannemer tot het einde van de overeenkomst, tenzij de erfgenamen de verbintenissen kunnen overnemen. | | **Garantietermijn** | Een periode na de oplevering waarin de aannemer aansprakelijk blijft voor bepaalde gebreken in het werk, zoals de 10-jarige aansprakelijkheid voor stabiliteit. | | **Vervaltermijn** | Een strikte wettelijke termijn waarbinnen een rechtsvordering moet worden ingesteld, zoals de 10-jarige aansprakelijkheid voor bouwwerken, na welke termijn het recht om op te treden vervalt. | | **Verplichte vermeldingen (Woningbouwwet)** | Specifieke informatie die verplicht in een overeenkomst onder de Woningbouwwet moet worden opgenomen, zoals de identiteit van de partijen, de bouwvergunning, de prijsbepaling en de uitvoeringsduur, ter bescherming van de bouwheer. | | **Aansprakelijkheid / Risico (Woningbouwwet)** | De Woningbouwwet regelt de overdracht van eigendom en risico tijdens de bouw, met waarborgen en aansprakelijkheidsregelingen voor de architect, verkoper en aannemer, ter bescherming van de bouwheer tegen faillissementen en bouwfouten. | | **Betaling (Woningbouwwet)** | De Woningbouwwet reguleert de betalingen aan de aannemer, waarbij niets mag worden betaald vóór ondertekening van de overeenkomst en een voorschot van maximaal 5% is toegestaan, met verdere betalingen naarmate de werken vorderen en er authentieke akten worden verleden. | | **Sancties (Woningbouwwet)** | Sancties die de Woningbouwwet voorziet bij miskenning van haar bepalingen, zoals nietigheid van bedingen of zelfs van de gehele overeenkomst, om de bouwheer te beschermen. | | Huurovereenkomst | Een wederkerig contract waarbij een partij (de verhuurder) aan de andere partij (de huurder) het tijdelijk genot verleent van een zaak, hetzij onroerend, hetzij roerend, tegen een bepaalde of bepaalbare prijs. | | Huurder | De partij die zich verbindt om een huurprijs te betalen in ruil voor het genot van een gehuurde zaak. | | Verhuurder | De partij die zich verbindt om het genot van een gehuurde zaak te verlenen tegen betaling van een huurprijs. | | Gemeen huurrecht | Het standaard huurrecht dat van toepassing is wanneer er geen specifieke wettelijke regeling voor een bepaald type huur geldt. Het biedt partijen veel contractuele vrijheid. | | Onderhoudsverplichting (verhuurder) | De plicht van de verhuurder om het verhuurde goed zodanig te onderhouden dat het kan dienen voor het beoogde gebruik, inclusief het uitvoeren van nodige herstellingen, met uitzondering van bepaalde herstellingen ten laste van de huurder. | | Vrijwaring voor rustig genot | De verplichting van de verhuurder om ervoor te zorgen dat de huurder ongestoord genot heeft van het gehuurde goed, zowel tegen feitelijke als juridische stoornissen veroorzaakt door de verhuurder zelf of door derden. | | Gebreken (huurrecht) | Een tekortkoming in het gehuurde goed, die het normale gebruik ervan belemmert of vermindert, ongeacht of dit gebrek zichtbaar of verborgen is, en ongeacht de oorzaak. | | Prijs, kosten en lasten (huur) | De huurprijs, die vrij te bepalen is, evenals de kosten en lasten die aan de huurder kunnen worden aangerekend, zoals uitgaven voor energie, onderhoud en belastingen, mits dit contractueel is overeengekomen of wettelijk is bepaald. | | Plaatsbeschrijving | Een gedetailleerde en omstandige beschrijving van de staat van het gehuurde goed bij aanvang en einde van de huurovereenkomst, die dient ter bewijsregeling en ter voorkoming van conflicten tussen huurder en verhuurder. | | Overdracht van huur | De door de huurder aan een derde overgedragen huurovereenkomst, waardoor de derde de oorspronkelijke huurder vervangt als directe huurder ten opzichte van de hoofdverhuurder, mits de nodige formaliteiten worden nageleefd. | | Tegenwerpelijkheid aan derden (huur) | De erkenning van het bestaan van een huurovereenkomst door derden, wat vooral relevant is bij huurovereenkomsten van lange duur die moeten worden overgeschreven om tegenstelbaar te zijn. | | Huur van studentenhuisvesting | Een specifiek regime voor huurovereenkomsten waarbij de huurder een student is en het gehuurde goed niet tot hoofdverblijfplaats dient, met specifieke regels inzake duur, overdracht en kosten. | | Handelshuurwet | De wet die een specifiek regime regelt voor de huur van onroerende goederen die worden gebruikt voor handel of ambacht, met als doel de continuïteit van de handelszaak te waarborgen door middel van een lange huurtermijn. |

# Studiehandleiding Bijzondere Overeenkomsten Dit document is een gedetailleerde studiehandleiding, opgesteld om u voor te bereiden op het examen inzake bijzondere overeenkomsten. Het overzicht volgt de structuur van de cursus en belicht de kernconcepten, juridische principes en praktische toepassingen van de verschillende contracttypes. ## Situering van bijzondere overeenkomsten Bijzondere overeenkomsten worden beheerst door specifieke rechtsregels die voorrang hebben op de algemene regels van het verbintenissenrecht (blijft de basis: art. 5.13 BW). Het principe van contractvrijheid geldt, maar wordt gelimiteerd zodra een contract de essentiële bestanddelen van een bijzondere overeenkomst vervult. Een benoemde overeenkomst wordt uitgewerkt in wet- of decreetgeving, in tegenstelling tot een onbenoemde overeenkomst. Bijzondere overeenkomsten vinden hun uitwerking in het Burgerlijk Wetboek, maar ook in specifieke wetten en decreten (bv. woningbouwwet). Essentiële bestanddelen zijn cruciaal voor de kwalificatie van een overeenkomst; bij een afwijking kan herkwalificatie plaatsvinden. Bijzondere rechtsregels kunnen analoog worden toegepast om onbenoemde contracten aan te vullen. De vier functies van het bijzondere contractenrecht zijn: * **Interpretatieve functie:** Helpt bij het regelen van rechtsverhoudingen door oplossingen aan te bieden. * **Corrigerende functie:** Corrigeert wat partijen overeenkomen, alsook de algemene verbintenissenrechtelijke regels. * **Beschermende functie:** Beschermt specifieke partijen (bv. huurder, consument). * **Faciliterende functie:** Maakt rechtsverkeer eenvoudiger door terug te vallen op een bestaand statuut. ## Deel 1: Koop ### Hoofdstuk 1. Essentiële bestanddelen #### §1. Begrip – soorten **Begrip:** Een koop is een wederkerig contract waarbij de verkoper zich verbindt de eigendom van een goed over te dragen aan de koper, tegen een prijs in geld. Het oud BW (art. 1582) definieert koop als een overeenkomst waarbij de ene partij zich verbindt om een zaak te leveren en de andere daarvoor een prijs te betalen. **Oorsprong:** Koop vindt zijn oorsprong in ruil, en evolueerde met de introductie van waardemaatstaven. **Soorten:** * Roerende goederen: * Koop bij gewicht, getal, maat (art. 1585 oud BW). * Koop ad gustum (art. 1587 oud BW) – proeven op voorhand. * Koop op proef (art. 1588 oud BW). * Consumentenkoop (art. 1649bis oud BW). * Digitale consumentenkoop (art. 1701/2-1702/19 oud BW). * Verkoop op afbetaling (art. I.9, 46° WER). * Verkoop op afstand (art. I.8, 15° WER). * Internationale aspecten: Weens Koopverdrag (CISG), Gemeenschappelijk Europees Kooprecht (CESL). * Onroerende goederen: Koop op plan (Woningbouwwet) voor bescherming bij nog niet bestaande appartementen. #### §2. Essentiële bestanddelen van koop De essentiële bestanddelen bepalen of een overeenkomst als koop kan worden gekwalificeerd, anders volgt herkwalificatie. Deze zijn: 1. **Eigendomsoverdracht:** Het overdragen van de eigendom van een goed. 2. **Tegen een prijs in geld:** Een prestatie in geld, geen ruil of dienst in natura. #### §3. Kenmerken koop * **Onder bezwarende titel:** Want er is een tegenprestatie (prijs/eigendomsoverdracht). * **Wederkerig:** Elke partij heeft verbintenissen. * **Consensueel:** Komt tot stand door wilsovereenstemming, tenzij bij onroerende goederen (formeel contract). ### Hoofdstuk 2. Geldigheidsvereisten De algemene geldigheidsvereisten zijn vastgelegd in art. 5.27 BW: * Vrije en bewuste toestemming. * Bekwaamheid. * Bepaalbaar en geoorloofd voorwerp. * Geoorloofde oorzaak. #### §1. Overzicht #### §2. Toestemming - Wilsovereenstemming **Inhoud van de wilsovereenstemming:** * **Essentiële elementen:** Goed en koopprijs. * **Substantiële elementen:** Doorslaggevend voor partijen (bv. bekomen hypothecair krediet). * **Secundaire elementen:** Kunnen later nog bepaald worden (bv. overname gordijnen). **Aanbod en aanvaarding:** * **Aanbod:** Een vast en precies voorstel met alle essentiële en substantiële elementen, zodat enkel aanvaarding nodig is. Het aanbod is verbindend vanaf het moment van de formulering (art. 5.19 BW). * **Aanvaarding:** Een wil om het aanbod te aanvaarden, die alle materiële elementen moet omvatten en onvoorwaardelijk moet zijn. Ze moet ter kennis worden gebracht, uitdrukkelijk of stilzwijgend. **Eenzijdige verkoopbelofte/koopoptie:** Een optie is een eenzijdige verbintenis om te verkopen tegen een bepaalde prijs (art. 5.25 BW). Een wederzijdse optie is een koop. De begunstigde kan de optie lichten. Bij miskenning door derden is er bescherming via indeplaatsstelling, afhankelijk van de aard van het goed (roerend/onroerend). **Eenzijdige aankoopbelofte:** De wil om aan te kopen wordt vastgelegd. **Voorkeurrecht en voorkooprecht:** * **Voorkooprecht:** De verkoper verbindt zich ertoe, bij verkoop, het goed eerst aan de begunstigde aan te bieden tegen dezelfde prijs als een derde. Bij miskenning is herstel in equivalent (schadevergoeding) of in natura mogelijk. * **Voorkeurrecht:** De eigenaar verbindt zich ertoe, bij verkoop, het goed eerst aan de begunstigde aan te bieden. Dit is algemener en geeft de begunstigde het recht als eerste een bod te doen. #### §2. Toestemming - Wilsgebreken * **Dwaling:** Dwaling betreffende de zelfstandigheid van de zaak die doorslaggevend is en verschoonbaar. Sanctie: nietigheid. * **Bedrog:** Kunstgrepen, leugens, omstandig stilzwijgen (schending mededelingsplicht). Sanctie: nietigheid en schadevergoeding. Bij bedrog met betrekking tot kilometerstanden (Car-pass) is er een specifieke ontbindingsmogelijkheid. * **Benadeling:** Onevenwicht tussen prestaties. Enkel in specifieke gevallen (bv. benadeling verkoper onroerend goed met meer dan 7/12de, art. 1674 oud BW). Sanctie: nietigheid. Het voorstel tot herziening van Boek 7 beoogt dit te vereenvoudigen. #### §3. Bekwaamheid Bekwaamheid is de regel. Bijzondere onbekwaamheden gelden voor voogden, lasthebbers (art. 1596 oud BW; art. 1.8, §6 BW), en gerechtsdienaren (art. 1597 oud BW) m.b.t. betwiste rechten. #### §3. Voorwerp * **Beginselen:** Het voorwerp moet bestaan, in de handel zijn, en mag geen verboden rechten betreffen. * **Nietigheid:** Bij gedeeltelijk tenietgaan van het voorwerp heeft de koper de keuze tussen behoud (eventueel met prijsaanpassing) of nietigheid (art. 1601 oud BW). ### Hoofdstuk 3. Vorm, bewijs, kosten, interpretatie #### §1. Vorm * **Algemeen:** Geen vormvereisten, tenzij voor de tegenwerpelijkheid (bv. authentieke akte voor onroerende goederen). * **Verkopen met vormvereisten:** Onroerende goederen, goederen van onbekwamen, verkopen na gerechtelijke beslissing. #### §2. Bewijs Burgerlijk recht: Begin van bewijs door geschrift (art. 8.13 BW). Ondernemingszaken: Vrij bewijsrecht (art. 8.11 BW). Consumentenbescherming vereist vaak een verplicht geschrift. E-mails/sms'en kunnen als begin van bewijs dienen (art. 8.13 BW). #### §3. Kosten Aktekosten zijn ten laste van de koper (art. 1593 oud BW). Leveringskosten ten laste van de verkoper, afhalingskosten ten laste van de koper (art. 1608 oud BW). #### §4. Interpretatie van de overeenkomst Bij twijfel worden bedingen in koopcontracten geïnterpreteerd tegen de verkoper (art. 1602 oud BW). Dit wordt in Boek 7 afgeschaft. ### Hoofdstuk 4. Verbintenissen verkoper De verkoper heeft drie hoofdverbintenissen: 1. Conforme levering. 2. Vrijwaring voor uitwinning. 3. Vrijwaring voor verborgen gebreken. Bij onroerende goederen komen hierbij: verlijden authentieke akte, stedenbouwkundige informatie, etc. Bij consumentenkoop zijn 1 en 3 samengevoegd. #### §1. Verbintenis koper: levering **Toedracht leveringsplicht:** Materiële afgifte met toebehoren en vruchten. Conformiteit tussen geleverde en verkochte zaak is essentieel. Aanvaarding van zichtbare gebreken (door geen protest) impliceert aanvaarding. **Toebehoren:** Alles wat materieel of immaterieel verbonden is aan het goed, inclusief vorderingen. Dit heeft een translatief karakter (kwalitatief recht). **Wijze van levering:** Materiële afgifte, symbolisch bij onroerend goed, werkelijke afgifte bij roerend goed. **Plaats van levering:** In principe op het tijdstip van de koop (art. 1609 oud BW), maar dit is vaag en partijafspraken zijn aan te raden. **Tijdstip levering:** Vrij te bepalen, anders onmiddellijk. Bij consumentenkoop geldt een termijn van dertig dagen (art. VI.43, §1 WER). **Gevolgen aanvaarding levering:** Onderzoek naar conformiteit en zichtbare gebreken. Afkeuring moet spoedig gebeuren, anders geen mogelijkheid tot ontbinding wegens niet-conformiteit. #### §2. Verbintenis verkoper: vrijwaring voor uitwinning **Begrip:** Stoornis in het eigendomsrecht of bezit van de koper, geheel of gedeeltelijk. * **Vrijwaring voor eigen daad:** Feitelijke of rechtsstoornis door de verkoper zelf. Sanctie: gemeen recht, vrijwarings excepto i.g.v. rechtsstoornis. Er is een verbod op bevrijdingsbeding (art. 1628 oud BW), tenzij specifieke rechten voorbehouden zijn. * **Vrijwaring voor daden van derden:** Enkel rechtsstoornis door derden (bv. claims op het goed). Kan ook indien verkoper te goeder trouw is. Geen verbod op bevrijdingsbeding, maar beperking indien het een deel van het goed betreft. #### §3. Verbintenis koper: vrijwaring voor verborgen gebreken **Begrip:** Gebrek dat niet zichtbaar is bij levering, het goed ongeschikt maakt voor beoogd gebruik, en dat reeds bestond in de kiem op het moment van de koop. * **Soorten:** Intrinsiek/functioneel gebrek, gebrek aan verborgen non-conformiteit. * **Uitzonderingen:** Wettelijke afwijking (bv. koop op rechterlijk gezag), conventionele afwijkingen (mits kennis gebrek door koper, of géén bedrog/nalatigheid verkoper). * **Uitoefening recht:** Keuze tussen teruggave zaak/prijs (actio redhibitoria) of prijsvermindering (actio aestimatoria) (art. 1644 oud BW). Termijn: "korte termijn" (art. 1648 oud BW), die verlengd kan worden. * **Vergoeding:** Verkoper te goeder trouw: prijs en kosten. Verkoper te kwader trouw: prijs en alle schade. Gespecialiseerde verkoper wordt gelijkgesteld aan verkoper te kwader trouw. #### §4. Vergelijking tussen verschillende vorderingen die de koper kan instellen De koper moet de toepassingsvoorwaarden en termijnen van uitwinning, verborgen gebreken, en dwaling (wilsgebrek) beoordelen. De conforme levering en verborgen gebreken vloeien samen in consumentenkoop en het Weens Koopverdrag. ### Hoofdstuk 5. Verbintenissen koper #### Overzicht De koper heeft de verbintenis tot: * Het goed in ontvangst nemen. * De prijs betalen. * Kosten betalen. * Meewerken aan de authentieke akte. #### §1. Verbintenis koper: het goed in ontvangst nemen **Begrip:** Inontvangstneming zonder voorbehoud is aanvaarding. Sanctie voor niet-ontvangst: gedwongen uitvoering of gerechtelijke ontbinding (art. 5.213 BW). Art. 1657 oud BW bevat een specifieke regel voor bederfbare goederen. **Aanvaarding:** Erkenning van de overeenstemming tussen geleverd en verkocht goed. Kan uitdrukkelijk of stilzwijgend. Bij niet-conforme levering: onmiddellijk protest, levering weigeren, of voorbehoud maken. #### §2. Verbintenis koper: prijs betalen Hoofdverbintenis is betaling van de prijs, in principe contant. Bij te late betaling: nalatigheidsinteresten. De koper kan de betalingsplicht opschorten via de ENAC-exceptie. Verjaring: 10 jaar, of 1 jaar bij handelaren/niet-handelaren (art. 2272 oud BW). Sancties voor niet-betaling: niet-uitvoeringsexceptie, ontbinding (art. 1655-1656 oud BW), voorrecht onbetaalde verkoper. ### Hoofdstuk 6. Consumentenkoop Dit is een afwijkend regime van kooprecht, gericht op de bescherming van de consument. Het is grotendeels dwingend recht. #### §1. Toepassingsgebied - definities * **Consumentenkoop:** Verkoop van consumptiegoederen door een verkoper aan een consument (natuurlijk persoon voor privédoeleinden). * **Consument:** Natuurlijke persoon die handelt buiten zijn professionele activiteit. * **Verkoper:** Natuurlijke of rechtspersoon die in het kader van zijn professionele activiteit consumptiegoederen verkoopt. * **Consumptiegoederen:** Roerende lichamelijke zaken, goederen met digitale elementen, en levende dieren (niet voor menselijke consumptie). * **Commerciële garantie:** Extra garantie bovenop de wettelijke garantie. #### §2. Vrijwaring voor gebrek aan conformiteit * **Subjectieve conformiteitsvereisten:** Moeten voldoen aan wat in de koopovereenkomst is bepaald (beschrijving, kwaliteit, specifieke door consument gewenste gebruik). * **Objectieve conformiteitsvereisten:** Gelden voor elk goed van hetzelfde type (geschikt voor normaal gebruik, kwaliteit als monster, met toebehoren, conform publieke mededelingen). * **Uitzonderingen op publieke mededelingen:** Indien de verkoper er niet van wist, redelijkerwijs niet kon weten, deze rechtzette, of de aankoop niet kon beïnvloeden. * **Geen gebrek aan conformiteit:** Indien de consument het gebrek kende, redelijkerwijs had moeten kennen, het gebrek uit door de consument geleverd materiaal voortvloeit, of de afwijking uitdrukkelijk is aanvaard. * **Bewijsvoordeel consument:** Vermoeden van gebrek aan conformiteit binnen twee jaar na levering (weerlegbaar). * **Commerciële garantie:** Moet aan strikte voorwaarden voldoen. * **Gelijkgesteld met conformiteitsgebrek:** Verkeerde installatie door de verkoper, of fout in handleiding. #### §3. Uitoefening vrijwaring Consument richt zich tot de eindverkoper. Eindverkoper kan regres uitoefenen op de producent. Consument kan ook een rechtstreekse aanspraak maken tegen eerdere schakels in de keten (jump action). #### §3. Aansprakelijkheid en garantietermijn * **Wettelijke garantie:** Twee jaar vanaf levering (art. 1649quater, §1 oud BW). Monistisch systeem (gebrek aan conformiteit). * **Meldingstermijn:** Binnen twee maanden na vaststelling van het gebrek. * **Verjaring rechtsvordering:** Eén jaar vanaf vaststelling van het gebrek. #### §4. Remedies * **Primaire sancties:** Kosteloos herstel of vervanging (binnen redelijke termijn, zonder ernstige overlast). * **Secundaire remedies:** Evenredige prijsvermindering of ontbinding (indien primair onmogelijk/onevenredig). * **Hierarchie remedies:** Primaire sancties hebben voorrang, tenzij onmogelijk of onevenredig. Schadevergoeding is steeds aanvullend mogelijk. ### Hoofdstuk 7. Weens Koopverdrag Dit verdrag (CISG) regelt internationale koopovereenkomsten van roerende lichamelijke zaken. Het is van toepassing als de partijen in verschillende lidstaten zijn gevestigd of als partijen het verdrag kiezen. Het is echter niet van toepassing op B2C- en C2C-verhoudingen (art. 2, a CISG). Het verdrag heeft een monistische benadering van conformiteit. Belangrijk zijn de keuringsplicht (art. 38 CISG) en de klachtplicht (art. 39 CISG). ## Deel 2: Huur ### Hoofdstuk 1. Algemene begrippen #### §1. Definitie - soorten - belang * **Definitie:** Wederkerig contract waarbij de verhuurder aan de huurder tijdelijk het genot van een zaak verschaft, tegen een prijs (art. 1709 oud BW). Het huurrecht is een persoonlijk recht. * **Soorten:** Huur van goederen (roerend/onroerend), huur van werk (aanneming). Specifieke huurstelsels: woninghuur, handelshuur, pacht. * **Belang:** Economisch belang, helpt huurder goederen te gebruiken die hij niet kan kopen. #### §2. Essentiële bestanddelen * Verschaffen van vreedzaam genot en gebruik over een goed. * Tegen betaling van een huurprijs. #### §3. Kenmerken en aard van het huurcontract * **Kenmerken:** Consensueel, wederkerig, onder bezwarende titel, voortdurend, tijdelijk (max. 99 jaar), niet intuitu personae. * **Aard recht huurder:** Schuldvordering, roerend recht (ook bij onroerende goederen). #### §4. Huur en andere overeenkomsten Onderscheid met aanneming, koop, vruchtgebruik, bewaargeving, bruikleen. ### Hoofdstuk 2. Hoofdbestanddelen van de huur #### §1. Het gehuurde goed * **Vatbaar voor verhuring:** Roerend/onroerend, ook goederen buiten de handel met bepaalde restricties, gemeenschappelijke muur, eigen goed, andermans goed, onverdeeld goed. * **Beschrijving:** Vereist een omstandige plaatsbeschrijving bij aanvang (art. 1730 oud BW, dwingend recht), die als vergelijkingspunt dient aan het einde van de huur. #### § 2. De huurprijs * **Omschrijving:** Bepaald of bepaalbaar, in geld of in natura, ernstig. * **Indexering:** Bepaling van dwingend recht (art. 1728bis oud BW), slechts eenmaal per jaar mogelijk, met gebruik van het gezondheidsindexcijfer. * **Kosten en lasten:** Regels volgen contract of verdelingsprincipe. ### Hoofdstuk 3. Geldigheidsvoorwaarden Algemene geldigheidsvereisten (zie §2, Hoofdstuk 2). Voorwerp moet geoorloofd zijn (bv. geen krotverhuur). ### Hoofdstuk 4. Vorm en bewijs * **Algemeen:** Consensueel, tenzij woninghuur of huur > 9 jaar (geschrift/notariële akte). * **Schriftelijke huurovereenkomst:** Bevordert bewijs en registratie. * **Mondelinge huurovereenkomst:** Bewijs is moeilijk, tenzij door begin van uitvoering (bekentenis). Boek 7 beoogt afschaffing. ### Hoofdstuk 5. Duur-opzegging-verlenging #### §1. Duur Principe: contractvrijheid, met beperkingen (geen eeuwigdurende contracten, minimumduren in specifieke huurstelsels). Huur van bepaalde duur eindigt van rechtswege (art. 1737 oud BW). Huur van onbepaalde duur wordt vermoed per maand te zijn aangegaan (art. 1736 oud BW). #### §2. Opzegging Vereist bij huur van onbepaalde duur, mondelinge huur, en specifieke huurstelsels. Vorm is vrij, maar bewijs is vereist (aangetekende brief/deurwaardersexploot bij handelshuur/pacht). Motivatie niet vereist, tenzij contractueel of wettelijk bepaald. Meerdere huurders: hoofdelijkheid of autonoom opzeggingsrecht. Opzeggingstermijn: in principe 1 maand (vangnet), specifiek in huurstelsels. #### §3. Wettelijke en conventionele verlengingen Een stilzwijgende verlenging is mogelijk, tenzij anders bepaald. #### §4. Wederverhuring/huurhernieuwing Dit is een nieuw contract. Een tweede stilzwijgende wederverhuring leidt tot onbepaalde duur. Zekerheden vallen weg bij wederverhuring. ### Hoofdstuk 6. Verbintenissen van de verhuurder 1. Levering in goede staat. 2. Onderhoud in goede staat. 3. Vrijwaring (eigen daden, daden van derden, gebreken). 4. Woninghuur: opstellen geschrift, plaatsbeschrijving. #### §2. Verbintenis verhuurder: levering in goede staat Materieel door afgifte sleutels, symbolisch bij onroerend goed. Dit is aanvullend recht, tenzij woninghuur (dwingend recht). Sancties bij niet-levering/slechte staat: ENAC, ontbinding, dwanguitvoering. #### §3. Verbintenis verhuurder: onderhoud De verhuurder staat in voor alle herstellingen, tenzij de huurder ze veroorzaakt door zijn foutief gebruik of nalatigheid (eliminatieregel). Dit is een voortdurende verbintenis. Sancties bij niet-onderhoud: ENAC, ontbinding, dwanguitvoering. #### §4. Verbintenis verhuurder: rustig genot - vrijwaring * **Vrijwaring eigen daden:** Feitelijke en rechtstoornis door de verhuurder. Sancties: ENAC, schadevergoeding, ontbinding. * **Vrijwaring daden van derden:** Enkel rechtsstoornis. Sancties: oproeping in vrijwaring, prijsvermindering, ontbinding. * **Vrijwaring gebreken:** Voor gebreken die ontstaan tijdens de huur, niet zichtbaar bij levering. Dit is aanvullend recht. Sancties: gemeen recht, keuze tussen prijsvermindering of ontbinding. #### §5. Rechten verhuurder Recht op uitvoering dringende herstellingen, bezoekrecht, zekerheidsrechten, voorrecht. ### Hoofdstuk 7. Verbintenissen huurder 1. Stofferingsplicht. 2. Betaling huurprijs, kosten en lasten. 3. Gebruik als "goede huisvader". 4. Teruggave van het verhuurde goed. 5. Aansprakelijkheid voor brand. #### §2. Verbintenis huurder: stofferingsplicht Plicht om het verhuurde goed niet leeg te laten staan, ter beveiliging van het voorrecht van de verhuurder. Sancties: ontbinding, schadevergoeding, dwanguitvoering. #### §3. Verbintenis huurder: betaling van de huurprijs Betaling huurprijs, kosten en lasten conform contract. Sancties bij niet-betaling: ENAC, vordering achterstallen, gerechtelijke ontbinding, schadevergoeding. #### §4. Verbintenis huurder: gebruik als een goede huisvader Inspanningsverbintenis; respecteren bestemming, beperkte aanpassingen, verwittigen van de verhuurder bij herstellingen. Sancties: ontbinding, schadevergoeding. #### §5. Verbintenis huurder: teruggave van het verhuurde goed Resultaatsverbintenis. Moet in dezelfde staat als bij aanvang, rekening houdend met normale slijtage. Belang van plaatsbeschrijving. Sancties: uitzetting, vergoeding huurschade. #### §6. Verbintenis huurder: aansprakelijkheid voor brand Vermoeden van aansprakelijkheid bij de huurder (art. 1733 oud BW), tenzij hij kan bewijzen dat de brand buiten zijn schuld is ontstaan (weerlegbaar vermoeden). Sanctie: vergoeding huurschade, eventueel ontbinding. ### Hoofdstuk 8. Huuroverdracht-onderhuur #### §1. Algemeenheden Huuroverdracht is de overname van het volledige huurcontract. Onderhuur is een nieuw huurcontract. Beide zijn principieel mogelijk, tenzij contractueel verboden (art. 1717 oud BW), met uitzonderingen. #### §2. Huuroverdracht Contractoverdracht. De overdrager blijft in principe gebonden, tenzij de verhuurder instemt met de volledige overdracht. #### §3. Onderhuur Nieuw huurcontract. De duur wordt beperkt door de hoofdhuur. Geen rechtstreekse vordering van de verhuurder tegen de onderhuurder. ### Hoofdstuk 9. Verkoop van het gehuurde goed Het huurcontract is tegenwerpelijk aan een nieuwe eigenaar indien het een vaste datum heeft verkregen (art. 1743 oud BW). Dit is een aanvullend recht. Het Vlaams Woninghuurdecreet (art. 38 VWD) voorziet in een sterkere bescherming voor de huurder, ongeacht de vaste datum. ### Hoofdstuk 10. Einde van de huur Diverse beëindigingsgronden: verstrijken duur, opzegging, wederzijds akkoord, gerechtelijke ontbinding. #### §2. Ontbinding Buitengerechtelijke ontbinding is verboden in woninghuur (art. 1762bis oud BW), de rechterlijke tussenkomst is vereist. Dadingen kunnen niet eenzijdig worden opgezegd. #### §3. Tenietgaan van het goed * **Geheel:** Ontbinding van rechtswege (art. 1722 oud BW). * **Gedeeltelijk:** Keuze huurder tussen prijsvermindering of ontbinding. Dit geldt ook voor tijdelijk tenietgaan (bv. door lockdown). ### Hoofdstuk 11. Huur van roerende goederen Nauwelijks geregeld in het oud BW. Contractuele regeling, met aanvullende werking van regels voor onroerende goederen. ### Hoofdstuk 12. Woninghuur (specifiek huurstelsel) Dit hoofdstuk wordt grotendeels beheerst door het Vlaams Woninghuurdecreet (VWD). #### §1. Algemeen kader Het VWD geldt voor huurovereenkomsten betreffende een woning die dient als hoofdverblijfplaats van de huurder, met toestemming van de verhuurder. De regels zijn grotendeels dwingend recht. #### §2. Staat van het gehuurde goed en renovatiehuurovereenkomst * **Levering en onderhoud:** De verhuurder moet het goed leveren in goede staat (dwingend recht). Conformiteit is cruciaal en wordt beoordeeld aan de hand van de Vlaamse Codex Wonen. * **Onderhoud:** De verhuurder staat in voor de meeste herstellingen, de huurder voor kleine herstellingen en schade door zijn fout. * **Renovatiehuurovereenkomst:** Een uitzondering op de conformiteitsvereisten, indien schriftelijk overeengekomen met duidelijke werken en tegenprestatie. #### §3. Duur en opzegging * **Duur:** Standaard 9 jaar, met automatische omzetting van kortere/langere duur. Uitzonderingen: huur van korte duur (max. 3 jaar), huur > 9 jaar, levenslange huur. * **Opzegging:** Verhuurder kan opzeggen voor persoonlijk gebruik of renovatie (met vergoeding) of zonder motief (met vergoeding). Huurder kan steeds opzeggen met 3 maanden termijn (met beperkte vergoeding, tenzij tegenopzegging). #### §4. Huurprijs: kosten en lasten * **Huurprijs:** Contractvrijheid, maar indexering is van rechtswege (art. 34 VWD). Huurprijsherziening is mogelijk (tussen 9 en 6 maanden voor einde driejarige periode). * **Kosten en lasten:** Verdelingsprincipe, met strikte uitsluitingen voor de huurder (onroerende voorheffing, registratie-, bemiddelingskosten). #### §5. Waarborg Max. drie maanden huur, in specifieke vormen (rekening huurder, bankwaarborg). #### §6. Overdracht van huur en onderhuur Principieel verboden, tenzij met toestemming verhuurder of bij onderhuur met sociaal oogmerk. #### §7. Overdracht van het gehuurde goed De verkrijger moet het huurcontract eerbiedigen, ongeacht vaste datum. Informatieplicht is cruciaal. #### §8. Contractuele verplichtingen Onderhouds- en herstellingsplicht verhuurder (dwingend recht), verplichte brandverzekering (art. 29 VWD), regeling eindplaatsbeschrijving. #### §9. Uithuiszetting Procedure met rol voor OCMW, wachttermijn en verwittiging. ### Hoofdstuk 13. Studentenhuur Specifiek huurregime sinds 2019 (art. 53-65 VWD), grotendeels gebaseerd op woninghuur. #### §3. Specifieke bepalingen Verbod op overdracht/onderhuur (tenzij uitwisselingsprogramma). Blokkeren basishuurprijs bij opeenvolgende contracten met zelfde huurder, wel indexatie en huurprijsherziening. Huurwaarborg max. 2 maanden. Verbod op stilzwijgende verlenging. Specifieke opzeggingsmogelijkheden voor de huurder. ### Hoofdstuk 14. Handelshuur Beheerst door de Handelshuurwet (art. 1-17 HHW) en specifieke decreten voor handelshuur van korte duur. #### §1. Principes * **Begrippen en toepassingsgebied:** Huurovereenkomst, onroerend goed, kleinhandel/ambachtsman met rechtstreeks contact met publiek, hoofdzakelijke bestemming. Dienstenverlenende beroepen met plaatsgebondenheid kunnen ook onder handelshuur vallen. * **Dwingend recht:** Grotendeels, met contractuele afwijkingen indien de wet dit toelaat. Vrijwillige onderwerping is mogelijk. #### §2. Bijzondere bepalingen * **Duur:** Minimum 9 jaar, verlengbaar met periodes van 3 jaar. Opzegging door huurder is steeds mogelijk (6 maanden termijn). Verhuurder kan opzeggen voor persoonlijk gebruik of renovatie (met motief en termijn). * **Huurhernieuwing:** Procedure tussen 18de en 15de maand voor einde huur, met aanvraag van nieuwe huurvoorwaarden. Belang van correcte procedure en ernstige huurprijs. * **Huurprijsherziening:** Mogelijk bij verandering van normale huurwaarde (min. 15%) door nieuwe omstandigheden. * **Verbouwingswerken:** Huurder heeft recht op aanpassing, met beperking van kosten en kennisgeving aan verhuurder. * **Onderhuur en overdracht:** Principieel toegelaten tenzij contractueel verboden. Rechtstreekse huurrelatie tussen onderhuurder/overnemer en verhuurder bij volledige onderhuur/overdracht. * **Overdracht gehuurde goed:** Verkrijger kan huurcontract opzeggen met een gemotiveerd motief (persoonlijk gebruik, etc.) binnen 3 maanden na verkrijging. * **Handelshuur van korte duur:** Max. 1 jaar, schriftelijk, te allen tijde opzegbaar door huurder. Geen huurhernieuwing, geen uitzettingsvergoeding. ## Deel 3: Aanneming ### Hoofdstuk 1. Algemene begrippen #### §1. Begripsomschrijving Wederkerig contract waarbij de aannemer zich verbindt een werk of dienst te verrichten tegen een prijs, met behoud van onafhankelijkheid. #### §2. Kenmerken van de aanneming Onder bezwarende titel, wederkerig, consensueel (met uitzonderingen voor woningbouw en consument-makelaar). #### §3. Vergelijking met andere contracten Verschillen met verkoop (prijs, eigendomsoverdracht, gebreken), huur (levering vooraf bestaand goed), lastgeving (geen vertegenwoordiging), arbeidsovereenkomst (geen gezagsverhouding). Het specificiteitscriterium bepaalt de kwalificatie. ### Hoofdstuk 2. Het tot stand komen van de aanneming Totstandkoming door wilsovereenstemming over hoofdbestanddelen. Keuze aannemer is in principe vrij, tenzij overheidsopdrachten of erkende aannemers. #### §1. Ontleding van de aanneming * **Prijsbepaling:** Onbepaalde prijs (risico aannemer is beperkt), vaste prijs (risico aannemer), op bestek, relatief forfait. ### Hoofdstuk 3. Verbintenissen van de aannemer 1. De aanneming goed uitvoeren (technische specificaties, regels van de kunst). 2. Het overeengekomen werk tijdig uitvoeren. 3. Leveren en teruggeven (translatieve werking). #### §1. De aanneming goed uitvoeren Naast technische specificaties moet de aannemer de "regels van de kunst" naleven (art. 5.71 BW). Dit omvat technische kennis en gebruiken in de sector. Bij niet-naleving geldt een weerlegbaar vermoeden van aansprakelijkheid. De aannemer heeft een informatie- en raadgevingsplicht. De verbintenis kan een inspannings- of resultaatsverbintenis zijn. #### §2. Het overeengekomen werk tijdig uitvoeren Resultaatsverbintenis. Bij niet-naleving: mogelijke vertragingsboete/schadebeding. #### §3. Leveren en teruggeven Translatieve werking, met kwalitatief recht voor de opdrachtgever op vorderingen tegen leveranciers. #### §4. Aansprakelijkheid voor slechte/laattijdige uitvoering Gemeenrechtelijke aansprakelijkheid na ingebrekestelling. Bij gebreken na oplevering: lichte verborgen gebreken (redelijke termijn) en zware gebreken (tienjarige aansprakelijkheid, art. 1792 oud BW). ### Hoofdstuk 4. Verbintenissen van de opdrachtgever/bouwheer * Werk bevorderen. * Prijs betalen. * In ontvangst nemen (oplevering). #### §1. De oplevering Eenzijdige rechtshandeling die de aanvaarding van het werk impliceert (vaststelling voltooiing, aanvaarding). Kan uitdrukkelijk (schriftelijk, tegensprekelijk) of stilzwijgend gebeuren. Bij belangrijke werken: voorlopige en definitieve oplevering. ### Hoofdstuk 5. Onderaanneming #### §1. Begrip - ongeldigheid De hoofdaannemer laat het werk uitvoeren door een derde (onderaannemer) op eigen initiatief en verantwoordelijkheid. #### §2. Verhouding hoofdaannemer-onderaannemer Zelfstandige aanneming. De onderaannemer moet rekening houden met de specificaties van het hoofdcontract en de regels van de kunst. #### §3. Verhouding hoofdopdrachtgever-onderaannemer Geen contractuele band, maar wel een rechtstreekse vordering van de onderaannemer tegen de opdrachtgever (art. 1798 oud BW). ### Hoofdstuk 6. Tienjarige aansprakelijkheid van de architect en de aannemer Art. 1792 en 2270 oud BW. Betreft zware gebreken die de stabiliteit van een bouwwerk aantasten. De aansprakelijkheid geldt gedurende tien jaar vanaf de aanvaarding. Er is mede-aansprakelijkheid mogelijk. ### Hoofdstuk 7. Aansprakelijkheid tegenover derden Extracontractuele aansprakelijkheid, burenhinder (art. 3.101 BW). ### Hoofdstuk 8. Het risico voor het vergaan Het risico voor het vergaan van het werk draagt de aannemer tot aan de oplevering. ### Hoofdstuk 9. Einde van de aanneming * **Beëindigingsgronden:** Voltooiing, wederzijds akkoord, overmacht, gerechtelijke/buitengerechtelijke ontbinding. * **Eenzijdige verbreking:** Opdrachtgever mag het contract te allen tijde verbreken, mits betaling van verbrekingsvergoeding (art. 1794 oud BW). Overlijden/faillissement aannemer kan leiden tot einde. ### Hoofdstuk 10. Woningbouw Woningbouwwet (wet 1971) regelt de koop van nog te bouwen of in aanbouw zijnde woningen. Omvat formele vereisten, eigendomsovergang (natrekking), risico-overgang, borgstelling en oplevering. Tienjarige aansprakelijkheid geldt tegenover de verkoper-promotor. ## Deel 4: Lastgeving Lastgeving is een contract waarbij de lastgever de lasthebber belast met het stellen van een rechtshandeling, voor zijn rekening en in zijn naam. ### Hoofdstuk 1. Algemene begrippen #### §1. Definitie en kenmerken * **Definitie:** Contract waarbij lasthebber rechtshandelingen stelt in naam en voor rekening van lastgever (onmiddellijke vertegenwoordiging, art. 1.8 BW). Kan ook middellijk (lasthebber handelt in eigen naam, voor rekening van lastgever). * **Kenmerken:** Consensueel, bezwarende titel of kosteloos, wederkerig of eenzijdig. #### §2. Lastgeving en andere contracten Onderscheid met verkoop (tussenpersonen), commandverklaring, sterkmaking, aanneming, zaakwaarneming. ### Hoofdstuk 2. Geldigheidsvereisten * **Grondvereisten:** Toestemming, bekwaamheid, geldig voorwerp (rechtshandeling). De lasthebber mag nooit wederpartij van de lastgever zijn (art. 1.8, §6 BW). * **Vormvereisten:** Principe solo consensu, maar soms geschrift vereist (bv. schenking). ### Hoofdstuk 3. Bewijs * **Tussen partijen:** Gemeen recht (uitvoering geldt als bewijs, art. 1985 oud BW). * **Tegenover derden:** Boven 3500 EUR is schriftelijk bewijs vereist. ### Hoofdstuk 4. Omvang van de lastgeving * **Extrinsieke omvang:** Bijzondere of algemene lastgeving. * **Intrinsieke omvang:** Lastgeving in algemene bewoordingen of uitdrukkelijke lastgeving voor daden van beschikking. ### Hoofdstuk 5. Verbintenissen van de lasthebber * **Uitvoering:** Handelen als zorgvuldig en redelijk persoon, met inachtneming van specificaties en regels van de kunst. Plaatsvervanging is mogelijk, tenzij verboden. * **Rekenschap geven:** Uitleg geven over de uitvoering en afgifte van ontvangen goederen. ### Hoofdstuk 6. Verbintenissen van de lastgever * Vergoeding van voorschotten en kosten. * Betaling van loon (kan door rechter gematigd worden). * Vergoeding voor verliezen. * Waarborgen van de lasthebber. ### Hoofdstuk 7. Uitwerking van de lastgeving jegens derden * **Lasthebber handelt in eigen naam:** Middellijke vertegenwoordiging, overdracht van schuldvordering aan LG. * **Lasthebber handelt binnen perken:** Onmiddellijke vertegenwoordiging, LG gebonden. * **Lasthebber handelt buiten perken:** Geen vertegenwoordiging, tenzij bekrachtiging, schijnmandaat (art. 1.8, §5 BW) of zaakwaarneming. ### Hoofdstuk 8. Einde van de lastgeving * **Gronden:** Overlijden (LG/LH), opzegging ad nutum, herroeping, onbekwaamverklaring, faillissement. Zorgmandaat is een uitzondering op einde bij overlijden/onbekwaamheid LG. * **Gevolgen:** Tussen partijen en t.a.v. derden (met bescherming van derden te goeder trouw). ## Deel 5: Bewaargeving Bewaargeving is een contract waarbij een persoon een roerend goed toevertrouwt aan een ander om het te bewaren en terug te geven. ### Hoofdstuk 1. Algemene begrippen * **Essentiële bestanddelen:** Zaak bewaren, niet gebruiken, zaak teruggeven. * **Kenmerken:** Reëel contract (zal consensueel worden), kosteloos of bezwarende titel, eenzijdig of wederkerig. Enkel roerende lichamelijke goederen (behalve sekwester). ### Hoofdstuk 2. Vrijwillige bewaargeving Verbintenissen van de bewaarnemer: bewaring, bewaking, discretieplicht. Middelenverbintenis. ### Hoofdstuk 3. Noodbewaargeving * **Hotelbewaargeving:** Specifieke bescherming voor hotelgasten met beperking van aansprakelijkheid (dwingend recht). ### Hoofdstk 5. Sekwester * **Begrip:** Zaak in handen van een derde leggen wegens geschil. Kan bedongen, gerechtelijk of wettelijk zijn. ## Deel 6: Dading Dading is een contract waarbij partijen, door wederzijdse toegevingen, een geschil beëindigen of voorkomen (art. 2044 oud BW). ### Hoofdstuk 1. Algemene begrippen #### §1. Begripsomschrijving Essentiële elementen: een bestaand geschil, de wil om het te beëindigen, en wederzijdse toegevingen. #### §2. Kenmerken dading Consensueel (met bewijsvereiste), wederkerig, onder bezwarende titel, declaratief of translatief. #### §3. Onderscheid aanverwante rechtsfiguren Verschillen met kwijtschrift, afstand van recht, minnelijke verdeling, arbitrage, partijbeslissing. ### Hoofdstuk 2. Geldigheidsvereisten * **Algemene vereisten:** Bekwaamheid (dading is daad van beschikking), toestemming (geen wilsgebreken zoals dwaling omtrent de feiten, bedrog, geweld), geldig voorwerp en oorzaak. * **Voorwerp dading:** Verbintenissen partijen, wederzijdse toegevingen, bepaald, mogelijk, wettelijk. ### Hoofdstuk 3. Vorm en bewijs Geschrift is louter een bewijsvereiste (afwijking art. 8.20 BW). ### Hoofdstuk 4. Interpretatie en toepassingsgebied Interpretatie is restrictief (art. 2048-2051 oud BW). Dadingen blijven beperkt tot hun voorwerp en de geschillen die erin begrepen zijn. ### Hoofdstuk 5. Gevolgen van de dading Kracht van gewijsde tussen partijen, verhindert nieuwe vordering over hetzelfde geschil. Uitvoering in natura of via schadebeding. Ontbinding is mogelijk indien een partij niet nakomt, waardoor het geschil kan herleven. ## Deel 7: Overzicht van enkele krachtlijnen van het wetsvoorstel houdende invoeging van Boek 7 “Bijzondere Contracten” in het Burgerlijk Wetboek Boek 7 streeft naar vereenvoudiging, herstructurering, coherentie en een rechtsvergelijkend perspectief. ### Titel 2. Koop en ruil * Vereenvoudiging door schrappen van herhalingen en nutteloze bepalingen (bv. nietigheid verkoop andermans zaak, interpretatie contra venditorem). * Harmonisatie van kooprecht (gemeen, consument, Weens Verdrag) met conformiteit als kernbegrip. * Integratie van richtlijnen consumentenkoop en digitale producten. * Belangrijkste wijzigingen: eigendomsoverdracht bij verlijden authentieke akte, risico-overgang bij gebruik/genot, conformiteitsbegrip als basis, harmonisatie remedies. ### Titel 3. Gebruikscontracten * Schrappen regels specifieke huurstelsels. * Algemeen regime huur grotendeels van toepassing op bruikleen. * Afschaffing zakelijk karakter bruikleen. * Conformiteitsbegrip geldt ook voor huur. * Verdeling onderhouds- en herstellingskosten duidelijker. * Wijzigingen in huurhernieuwing en vervreemding onroerend goed. ### Titel 4. Dienstencontract * Eengemaakt regime voor gemeenrechtelijke dienstencontracten (lastgeving, bewaargeving, aanneming). * Vereenvoudiging en afstemming op kooprecht (conformiteit, termijnen). * Nieuw: samenwerkingsverbintenis, ongekende omstandigheden, verbod op gebruik bewaarde goederen. * Conformiteitsbegrip analoog aan koop, met specifiekere termijnen. ### Titel 7. Dading * Vereenvoudiging van bewijsregels. * Uitsluiting rechtsdwaling en buitengerechtelijke nietigheid. * Dading kan niet eenzijdig worden opgezegd. --- **Veel succes met studeren!**

## Woordenlijst | Term | Definitie | |---|---| | Benoemde overeenkomst | Een overeenkomst waarvan het statuut specifiek is uitgewerkt in een wet of decreet, zoals de koop in het Burgerlijk Wetboek. | | Onbenoemde overeenkomst | Een overeenkomst waarvoor geen specifieke wettelijke tekst bestaat, en die dus niet onder de bijzondere overeenkomsten valt. | | Essentiële bestanddelen | De elementen die kenmerkend zijn voor een specifieke overeenkomst; indien deze wegvallen, is de instelling niet meer dezelfde. | | Translatief karakter | Het aspect van een overeenkomst waarbij de eigendom van een goed wordt overgedragen van de ene partij naar de andere. | | Consensueel contract | Een contract dat tot stand komt door loutere wilsovereenstemming, zonder dat een specifieke vormvereiste noodzakelijk is. | | Dwingend recht | Rechtsregels waarvan partijen niet mogen afwijken, ter bescherming van een zwakkere partij of het algemeen belang. | | Relatieve nietigheid | Een sanctie die enkel kan worden ingeroepen door de partij wiens belang beschermd wordt door de overtreden norm. | | Vorderingsrecht | Het recht van een partij om een bepaalde actie te ondernemen om zijn rechten te doen gelden, bijvoorbeeld via een gerechtelijke procedure. | | Huurhernieuwing | Een procedure waarbij een bestaande huurovereenkomst wordt verlengd, wat resulteert in een nieuw huurcontract met mogelijk gewijzigde voorwaarden. | | Plaatsbeschrijving | Een gedetailleerd verslag, opgemaakt bij aanvang en einde van een huurovereenkomst, waarin de staat van het verhuurde goed wordt beschreven. | | Huurschade | Schade aan het verhuurde goed die niet te wijten is aan normale slijtage of overmacht, maar aan foutief gebruik door de huurder. | | Rechtsmisbruik | Het uitoefenen van een recht op een wijze die kennelijk de grenzen te buiten gaat van wat een normaal zorgvuldig persoon zou doen. | | Opzegging ad nutum | Een eenzijdige rechtshandeling waarbij een contract door één partij kan worden beëindigd zonder opgave van reden, mits inachtneming van een opzeggingstermijn. | | Lastgeving | Een contract waarbij de lastgever de lasthebber de opdracht geeft om rechtshandelingen te verrichten in zijn naam en voor zijn rekening. | | Rechtsdwaling | Dwaling omtrent de juridische kwalificatie van een feit of een recht. | | Dading | Een contract waarbij partijen, door wederzijdse toegevingen, een bestaand of toekomstig geschil beëindigen. | | Tienjarige aansprakelijkheid | Een specifieke wettelijke aansprakelijkheid voor zware gebreken die de stabiliteit van een bouwwerk aantasten, van kracht gedurende tien jaar na oplevering. |

# Begrip en essentie van lastgeving Dit gedeelte van de studiehandleiding behandelt de definitie, kerncomponenten, terminologie en het belang van rechtshandelingen in het kader van lastgeving. ### 1.1 Definitie en kern van lastgeving Lastgeving is een contract waarbij een lastgever de lasthebber belast met het stellen van een rechtshandeling, zowel voor rekening als in naam van de lastgever, en waarbij de lasthebber deze opdracht aanvaardt. Het is een klassiek contract dat in de toekomst geïntegreerd wordt in het algemene recht van dienstencontracten, maar ondanks deze evolutie blijft het van groot praktisch belang. #### 1.1.1 Terminologie * **Lastgeving** wordt ook aangeduid met termen als volmacht of mandaat. * **Partijen:** * Lastgever (ook: vertegenwoordigde, volmachtgever, mandant, opdrachtgever) * Lasthebber (ook: vertegenwoordiger, volmachtdrager, mandataris, opdrachtnemer) #### 1.1.2 Essentiële elementen * **Rechtshandelingen:** Lastgeving heeft uitsluitend betrekking op het verrichten van rechtshandelingen (zoals het sluiten, opzeggen van contracten, instellen van rechtsmiddelen, indienen van aanvragen). Louter materiële handelingen vallen hier niet onder. * **Aanvaarding door de lasthebber:** Lastgeving is een consensueel contract dat tot stand komt door aanbod en aanvaarding. De aanvaarding van de lasthebber kan uitdrukkelijk of stilzwijgend gebeuren, bijvoorbeeld door de opdracht gewoon uit te voeren. ### 1.2 Verschillende vormen van lastgeving Lastgeving kan op verschillende manieren worden ingedeeld, voornamelijk op basis van de vertegenwoordigingsbevoegdheid. #### 1.2.1 Onmiddellijke vertegenwoordiging (zuivere lastgeving) Dit is de klassieke vorm van lastgeving, zoals beschreven in artikel 1.8, § 1 van het Burgerlijk Wetboek (BW). * **Kenmerken:** De lasthebber stelt een rechtshandeling **in naam van** en **voor rekening van** de lastgever. * **Gevolgen:** * De derde weet met wie hij contracteert (de lastgever). * Het contract komt rechtstreeks tot stand tussen de **lastgever** en de **derde**. * De rechten en verplichtingen vallen rechtstreeks in het vermogen van de lastgever. * De lasthebber wordt geen contractspartij en is niet persoonlijk gebonden tegenover de derde. > **Voorbeelden van onmiddellijke vertegenwoordiging:** > * Syndicus van een vereniging van mede-eigenaars. > * Bestuurders van rechtspersonen (vennootschappen, vzw's). > * Advocaten die rechtsmiddelen instellen of procederen in naam van de cliënt. > * Gerechtsdeurwaarders die exploten betekenen in naam van een opdrachtgever. > * Notariële medewerkers die optreden "voor en in naam van" partijen. #### 1.2.2 Lastgeving zonder vertegenwoordiging (middellijke of onvolkomen vertegenwoordiging) Hierbij treedt de lasthebber niet op in naam van de lastgever, hoewel hij wel voor diens rekening handelt. * **Kenmerken:** De lasthebber sluit het contract **in eigen naam**, maar **inwendig** is overeengekomen dat hij voor rekening van de lastgever handelt. De derde weet niet dat er een lastgever is. * **Rechtsfiguren:** * **Naamlening (prête-nom):** De lasthebber leent zijn naam uit aan de lastgever. Tegenover de derde lijkt de lasthebber de koper of verkoper, terwijl het intern voor de lastgever is. Dit kan om redenen van discretie of discretie. * **Commissiecontract:** In het handelsverkeer koopt of verkoopt een commissionair in eigen naam, maar voor rekening van de opdrachtgever. Er is geen directe contractuele band tussen de opdrachtgever en de derde. ### 1.3 Juridische kenmerken van lastgeving Lastgeving vertoont een aantal specifieke kenmerken: * **Consensueel contract:** Het komt tot stand door loutere wilsovereenstemming, zonder vormvereisten of afgifte van zaken. * **Aanvaarding:** Kan uitdrukkelijk of stilzwijgend (door de uitvoering van de opdracht) geschieden. * **Kosteloos karakter (historisch):** In het oude BW werd lastgeving gezien als een vriendendienst, in principe kosteloos. Recente rechtspraak en het nieuwe Boek 7 BW erkennen echter dat het een bezwarende titel kan hebben, vooral wanneer de lasthebber een onderneming is. De mogelijkheid voor de rechter om een afgesproken loon te verminderen, wordt in Boek 7 niet meer behouden. * **Wederkerig of eenzijdig:** * **Eenzijdig:** Indien er geen loon is afgesproken; enkel de lasthebber heeft een uitvoeringsplicht. * **Wederkerig:** Indien er loon is afgesproken; beide partijen hebben verplichtingen (prestatie tegenover loon). ### 1.4 Soorten lastgeving Lastgeving kan worden ingedeeld naargelang de bron van de bevoegdheid. * **Conventionele lastgeving:** Ontstaat door contract tussen lastgever en lasthebber (bv. zorgmandaat). * **Wettelijke lastgeving:** Vertegenwoordiging die rechtstreeks uit de wet voortvloeit (bv. ouders voor minderjarigen). * **Gerechtelijke lastgeving (opdracht):** Wanneer personen door de rechtbank worden benoemd om te vertegenwoordigen of te beheren (bv. bewindvoerder, lasthebber ad hoc, notaris bij openbare verkoop). Deze worden vaak eerder als opdrachten beschouwd, omdat ze niet op contractuele basis tot stand komen. ### 1.5 Gemengde contracten en vergelijking met andere figuren Lastgeving komt vaak voor als onderdeel van een gemengd contract, waarbij regels van verschillende contracttypen van toepassing kunnen zijn (cumulatietheorie of absorptietheorie). #### 1.5.1 Gemengde contracten (cumulatie vs. absorptie) * **Cumulatietheorie:** Regels van de verschillende contracten worden naast elkaar toegepast. * **Absorptietheorie:** Het overheersende contract bepaalt het toepasselijke statuut. > **Voorbeelden van gemengde contracten:** > * **Advocaat:** Aanneming (advies) en lastgeving (rechtsmiddelen instellen). > * **Vastgoedmakelaar:** Aanneming (zoektocht, publiciteit) en eventueel lastgeving (contracten tekenen). > * **Architect:** Aanneming (ontwerp, werfcontrole) en eventueel lastgeving (aanvraag omgevingsvergunning). #### 1.5.2 Vergelijking met andere rechtsfiguren * **Verkoop met tussenpersoon vs. lastgeving:** Bij lastgeving is er één verkoop tussen lastgever en derde. Bij een tussenpersoon die koopt en verkoopt, zijn er twee verkopen, met andere fiscale en risico-implicaties. * **Handelsagent vs. commissionair vs. alleenverkoper:** Handelsagenten werken in naam van de principaal (onmiddellijke vertegenwoordiging), commissionairs in eigen naam (middellijke vertegenwoordiging), en alleenverkopers/concessiehouders kopen en verkopen zelf. * **Commandverklaring:** Een bijzondere notariële techniek waarbij de uiteindelijke koper pas later wordt aangeduid. De eerste koper kan kiezen om zelf te blijven of door te geven, wat een verschil is met zuivere lastgeving. * **Sterkmaking:** Iemand belooft dat een derde een contract zal aangaan. De derde moet bekrachtigen; de sterkmaker is bij mislukking gehouden tot schadevergoeding. * **Aanneming:** Verschilt van lastgeving door het voorwerp (materiële/intellectuele prestaties vs. rechtshandelingen) en het kosteloze karakter (aanneming is steeds bezwarend). * **Zaakwaarneming:** Een oneigenlijk contract waarbij vrijwillig een nuttige handeling wordt gesteld in geval van nood, zonder opdracht. ### 1.6 Geldigheidsvereisten van lastgeving Voor een geldige lastgeving zijn zowel grondvereisten als vormvereisten essentieel. #### 1.6.1 Grondvereisten * **Toestemming:** Wederzijdse instemming van lastgever en lasthebber. * **Bekwaamheid:** * **Lastgever:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandeling zelf te stellen. Bij onbekwaamheid is de lastgeving (en dus de vertegenwoordiging) nietig. > **Uitzondering:** Het zorgmandaat (zorgvolmacht) doorbreekt deze regel en maakt vertegenwoordiging mogelijk, zelfs na verlies van bekwaamheid. * **Lasthebber:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandeling uit te voeren. Onbekwaamheid van de lasthebber kan leiden tot nietigheid van de rechtshandeling. * **Bijzondere onbekwaamheden:** Bepaalde veroordeelden of gefailleerden kunnen beperkingen hebben. * **Voorwerp:** De rechtshandeling moet bepaald, geoorloofd en mogelijk zijn. * **Belangenconflict / Zelfcontracteren:** De lasthebber mag in principe niet zelf de wederpartij zijn van zijn lastgever in dezelfde transactie, tenzij met uitdrukkelijke of stilzwijgende instemming van de lastgever. Dit leidt dan tot stilzwijgende herroeping van de lastgeving voor die specifieke handeling. #### 1.6.2 Vormvereisten * **Principe:** Lastgeving is consensueel en kent geen algemene vormvereisten. * **Afhankelijkheid van de rechtshandeling:** Indien de te stellen rechtshandeling een specifieke vorm vereist (bv. authentieke akte), moet de volmacht vaak in dezelfde vorm worden opgesteld. * **Bewijs:** Schriftelijk bewijs is vereist vanaf 3.500 euro, tenzij uitzonderingen (begin van bewijs, bekentenis, etc.). Tegenover derden geldt een gunstiger bewijsregime voor de derde (alle middelen van recht, inclusief getuigen en vermoedens). ### 1.7 Omvang van de lastgeving De omvang van de volmacht bepaalt welke rechtshandelingen de lasthebber kan stellen. * **Kwantitatieve omvang:** * **Bijzondere lastgeving:** Betreft één of meer omschreven rechtshandelingen. * **Algemene lastgeving:** Betreft alle zaken van de lastgever (bv. beheer van een patrimonium). * **Kwalitatieve omvang:** * **Lastgeving in algemene bewoordingen:** Geldt voor daden van beheer en bewaring. * **Uitdrukkelijke lastgeving:** Nodig voor daden van beschikking (verregaande rechtshandelingen die de rechtspositie definitief wijzigen). Deze worden restrictief geïnterpreteerd. ### 1.8 Verbintenissen van de lasthebber De lasthebber heeft diverse verplichtingen tegenover de lastgever. * **Uitvoering van de lastgeving:** De opdracht moet worden uitgevoerd zoals overeengekomen, met de zorg van een voorzichtig en redelijk persoon. Dit is in principe een **inspanningsverbintenis**, geen resultaatsverbintenis. * **Aansprakelijkheid:** De lasthebber is aansprakelijk voor opzet en fouten die schade veroorzaken. De aansprakelijkheidsdrempel is hoger bij bezoldigde lastgeving dan bij kosteloze lastgeving. * **Overmacht:** Bij onvoorzienbare en onvermijdelijke gebeurtenissen die uitvoering onmogelijk maken, is de lasthebber niet aansprakelijk. * **Bevrijdingsbedingen:** Deze zijn mogelijk, maar kunnen geen vrijstelling bieden voor opzet of zware fout. * **Aansprakelijkheid tegenover derden:** De lasthebber is persoonlijk buitencontractueel aansprakelijk voor onrechtmatige daden die hij stelt. * **Plaatsvervanging:** In principe toegelaten, tenzij uitdrukkelijk verboden. Het nieuwe Boek 7 BW neemt de rechtspraak over die stelt dat plaatsvervanging toegelaten is tenzij uitdrukkelijk verboden. * **Meerdere lasthebbers:** In principe geen hoofdelijkheid, tenzij afgesproken, maar wel mogelijke aansprakelijkheid "in solidum". * **Rekenschap geven:** De lasthebber moet informatie verstrekken over de uitvoering en alles wat hij heeft ontvangen, teruggeven aan de lastgever. Dit leidt tot kwijting voor de lasthebber. ### 1.9 Verbintenissen van de lastgever Ook de lastgever heeft verplichtingen tegenover de lasthebber. * **Voorschotten en kosten vergoeden:** Noodzakelijke en nuttige uitgaven moeten worden vergoed. Excessieve kosten kunnen geweigerd worden. * **Loon betalen:** Indien bedongen. Bij een kosteloze lastgeving is loon niet verschuldigd. * **Schadeloos stellen:** De lastgever moet de lasthebber vergoeden voor schade die hij heeft geleden in het kader van de lastgeving, tenzij de lasthebber zelf een fout beging. * **Waarborgen:** De lasthebber heeft rechten zoals hoofdelijkheid tussen meerdere lastgevers, een voorrecht voor kosten tot behoud, en de niet-uitvoeringsexceptie (enac). ### 1.10 Gevolgen van de lastgeving jegens derden De impact van lastgeving op de relatie met derden hangt af van de wijze waarop de lasthebber optreedt. * **Lasthebber handelt in eigen naam (middellijke vertegenwoordiging):** Er is geen directe band tussen de lastgever en de derde. De lasthebber is gebonden tegenover de derde. * **Lasthebber handelt in naam van de lastgever (onmiddellijke vertegenwoordiging):** * **Binnen de perken van de lastgeving:** De lastgever is gebonden tegenover de derde, de lasthebber niet. * **Buiten de perken van de lastgeving:** De lastgever is in principe niet gebonden, tenzij er sprake is van bekrachtiging, zaakwaarneming, schijnmandaat (het opwekken van een schijn van bevoegdheid die aan de vertegenwoordigde toerekenbaar is en door de derde redelijkerwijs mocht worden aangenomen), of indien de rechtshandeling onlosmakelijk verbonden is met de opdracht. ### 1.11 Einde van de lastgeving De lastgeving kan op verschillende gronden eindigen: * **Gemeenrechtelijke gronden:** Verval van de termijn, onmogelijkheid van uitvoering, nietigheid, gerechtelijke ontbinding, uitdrukkelijke ontbindende voorwaarde. * **Gronden eigen aan lastgeving:** * **Overlijden van de lasthebber of lastgever:** De lastgeving eindigt, tenzij anders bepaald (bv. bij zorgmandaat). De erfgenamen van de lasthebber hebben wel bepaalde verplichtingen. * **Opzegging "ad nutum":** Beide partijen kunnen de lastgeving op elk moment opzeggen, zonder motivering, mits kennisgeving en zonder nodeloze schade te berokkenen. Dit geldt niet voor mandaten van gemeenschappelijk belang. * **Herroeping door de lastgever:** Kan "ad nutum", zonder opzegtermijn of schadevergoeding, tenzij er sprake is van een conventioneel onherroepelijke lastgeving of een mandaat van gemeenschappelijk belang. * **Onbekwaamverklaring:** Van de lastgever of lasthebber (uitzondering: zorgmandaat). * **Faillissement of kennelijk onvermogen:** Leidt tot een geschokt vertrouwen en einde van de lastgeving. #### 1.11.1 Gevolgen van beëindiging * **Tussen partijen:** Werkt in principe **ex nunc** (vanaf het moment van beëindiging). De lasthebber moet rekenschap geven, documenten teruggeven en de lastgever moet betalen voor gemaakte kosten en loon. * **Tegenover derden:** De beëindiging werkt ook **ex nunc**. Rechtshandelingen na beëindiging binden de lastgever niet, tenzij de derde te goeder trouw was en onwetend van de beëindiging. --- ## Begrip en essentie van lastgeving Dit onderwerp behandelt de definitie van lastgeving, de kerncomponenten ervan en de verschillende terminologieën die gebruikt worden voor de betrokken partijen, met speciale nadruk op het belang van rechtshandelingen. ### 1. Definitie en terminologie van lastgeving Lastgeving is een contract waarbij een lastgever aan een lasthebber de opdracht geeft om in zijn naam en voor zijn rekening rechtshandelingen te stellen, en waarbij de lasthebber deze opdracht aanvaardt. Het betreft altijd rechtshandelingen, geen louter materiële handelingen. * **Terminologie:** * **Lastgeving:** Kan ook aangeduid worden met de termen volmacht, mandaat of opdracht. * **Lastgever:** Wordt ook wel vertegenwoordigde, volmachtgever, mandant of opdrachtgever genoemd. * **Lasthebber:** Wordt ook wel vertegenwoordiger, volmachtdrager, mandataris of opdrachtnemer genoemd. ### 2. Essentiële elementen van lastgeving De kern van lastgeving bestaat uit de volgende elementen: * **Rechtshandelingen:** Het gaat steeds om handelingen die juridische gevolgen hebben, zoals het sluiten of opzeggen van contracten, het instellen van rechtsmiddelen, of het indienen van aanvragen. * **Aanvaarding door de lasthebber:** Lastgeving is een consensueel contract. De opdracht moet door de lasthebber worden aanvaard, wat uitdrukkelijk of stilzwijgend kan gebeuren (bijvoorbeeld door de uitvoering van de opdracht). ### 3. Onmiddellijke vertegenwoordiging (klassieke lastgeving) Dit is de meest zuivere vorm van lastgeving, beschreven in artikel 1.8, § 1 BW. Hierbij stelt de lasthebber een rechtshandeling: * **In naam van de lastgever:** De derde partij weet dus voor wie hij contracteert. * **Voor rekening van de lastgever:** De lasthebber handelt in het belang van de lastgever. **Gevolgen van onmiddellijke vertegenwoordiging:** * Het contract komt rechtstreeks tot stand tussen de lastgever en de derde. * Alle rechten en verplichtingen die voortvloeien uit de rechtshandeling vallen in het vermogen van de lastgever. * De lasthebber wordt geen contractspartij van de derde en is niet persoonlijk gebonden tegenover de derde. Hij heeft zelf geen vorderingsrechten uit het contract. ### 4. Lastgeving zonder vertegenwoordiging (middellijke of onvolkomen vertegenwoordiging) Bij middellijke vertegenwoordiging treedt de lasthebber niet op in naam van de lastgever. De derde weet dus niet dat er een lastgever is. * **Naamlening (prête-nom):** De lasthebber leent zijn naam aan de lastgever. Tegenover de derde lijkt de lasthebber de contractspartij, maar intern handelt hij voor rekening van de lastgever. Dit kan bijvoorbeeld om discretie- of familiale redenen worden gebruikt. Indien dit wordt misbruikt om wettelijke verboden te omzeilen, leidt dit tot nietigheid. * **Commissiecontract:** Dit is een handelscontract waarbij de commissionair in eigen naam, maar voor rekening van de opdrachtgever, koopt of verkoopt. Juridisch gezien wordt het contract gesloten tussen de commissionair en de derde, waarna intern de opdrachtgever wordt betrokken. ### 5. Juridische kenmerken van lastgeving * **Consensueel contract:** Lastgeving komt tot stand door loutere wilsovereenstemming, zonder specifieke vormvereisten of de afgifte van zaken. * **Kosteloos karakter (historisch):** In het oud BW werd lastgeving als een vriendendienst beschouwd en was ze in principe kosteloos. De rechter kon echter een excessief loon verminderen. Dit principe wordt niet overgenomen in het nieuwe Boek 7 BW. * **Bezwarende titel of kosteloos:** In het voorgestelde Boek 7 BW valt lastgeving onder de dienstencontracten, die kosteloos of bezwarend kunnen zijn. Er geldt een vermoeden van bezwarendheid wanneer de opdrachtnemer een onderneming is. * **Eenzijdig of wederkerig:** Afhankelijk van de afspraak over loon kan lastgeving eenzijdig (zonder loon, enkel lasthebber heeft uitvoeringplicht) of wederkerig (met loon, beide partijen hebben verplichtingen) zijn. ### 6. Soorten lastgeving * **Conventionele lastgeving:** Ontstaat door contract tussen lastgever en lasthebber (art. 1984-2010 oud BW). Dit omvat ook het zorgmandaat (vooruitziende vertegenwoordiging bij wilsonbekwaamheid). * **Gerechtelijke lastgeving (opdracht):** Personen benoemd door de rechtbank om iets te beheren of vertegenwoordigen (bv. bewindvoerder, lasthebber ad hoc in strafzaken). Deze zijn strikt genomen opdrachten en geen klassieke lastgevingen omdat de opdracht niet uit contract voortkomt. ### 7. Gemengde contracten Lastgeving kan deel uitmaken van een gemengd contract, waarbij de regels van de verschillende contracttypes naast elkaar worden toegepast (cumulatietheorie) of waarbij één type overheerst (absorptietheorie). Voorbeelden zijn: * **Advocaat:** Deeltaken bestaan uit aanneming/opdracht (advies) en lastgeving (optreden in rechte). * **Vastgoedmakelaar:** Kan zowel aanneming/opdracht (zoeken naar kopers) als lastgeving (zelf contracten tekenen) omvatten. * **Architect:** Kan aanneming/dienstencontract (ontwerp) en lastgeving (aanvraag vergunning) inhouden. ### 8. Vergelijking met andere figuren * **Lastgeving vs. Twee opeenvolgende verkopen:** Bij lastgeving is er één verkoop (lastgever-derde), wat fiscaal voordeliger is dan twee verkopen (verkoper-tussenpersoon, tussenpersoon-koper). * **Handelsagent vs. Commissionair vs. Concessiehouder:** * **Handelsagent:** Zoekt klanten en brengt contracten tot stand in naam van de principaal (directe vertegenwoordiging). * **Commissionair:** Koopt/verkoopt in eigen naam voor rekening van de opdrachtgever (middellijke vertegenwoordiging). * **Concessiehouder/Alleenverkoper:** Koopt goederen van de fabrikant en verkoopt ze door; dit is geen lastgeving. * **Commandverklaring:** Een notariële techniek waarbij een koper zich sterk maakt dat de koop aan een ander zal toekomen. De eerste koper heeft een keuze om zelf te blijven of door te geven, wat een essentieel verschil is met lastgeving waar de lasthebber niet zelf partij mag worden. * **Sterkmaking:** Iemand belooft dat een bepaald contract tot stand zal komen met een derde. De sterkmaker wordt niet gebonden indien de derde niet bekrachtigt, maar is wel schadevergoeding verschuldigd. De sterkmaker wordt nooit zelf contractspartij. ### 9. Grondvereisten voor lastgeving * **Toestemming:** Wilsovereenstemming tussen lastgever en lasthebber. Bij gerechtelijk mandaat is ook aanvaarding door de mandataris vereist. * **Lastgever:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandeling zelf te stellen. Uitzondering: zorgmandaat. * **Lasthebber:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandelingen uit te voeren. Bij onbekwaamheid van de lasthebber is de rechtshandeling nietig. * **Zorgmandaat:** Doorbrekt de regel dat onbekwaamheid van de lastgever tot nietigheid leidt; maakt vertegenwoordiging mogelijk na verlies van bekwaamheid. * **Geldig voorwerp:** De rechtshandeling moet bepaald, geoorloofd en mogelijk zijn. * **Belangenvermenging / Zelfcontracteren:** De lasthebber mag in principe niet zelf de tegenpartij zijn van zijn lastgever, tenzij met uitdrukkelijke of stilzwijgende instemming van de lastgever. Dit leidt tot nietigheid, tenzij de lastgever instemt. ### 10. Vormvereisten bij lastgeving * **In principe geen vormvereiste:** Lastgeving is consensueel en kan mondeling, stilzwijgend of schriftelijk. * **Vorm van de rechtshandeling slaat over op de volmacht:** Indien de te stellen rechtshandeling een specifieke vorm vereist (bv. authentieke akte), moet de lastgeving in die vorm gebeuren. * **Bewijsrecht:** De bewijsregels van Boek 8 BW gelden voor schriftelijke lastgevingen. ### 11. Bewijs van lastgeving * **Tussen partijen:** Gemeen recht, afhankelijk van de waarde (vanaf € 3.500 in principe schriftelijk). * **Tegenover derden:** Degene die de lastgeving inroept, moet het bewijs leveren. De derde die de lastgeving inroept, mag alle bewijsmiddelen gebruiken, inclusief getuigen en vermoedens. ### 12. Omvang van de volmacht (vertegenwoordigingsbevoegdheid) * **Bijzondere lastgeving:** Betrekking op specifieke rechtshandelingen. * **Algemene lastgeving:** Betrekking op alle zaken van de lastgever (bv. beheer patrimonium). * **Intrinsieke omvang:** * **Uitdrukkelijke lastgeving:** Vereist voor daden van beschikking (verregaande handelingen), wordt restrictief geïnterpreteerd. ### 13. Verbintenissen van de lasthebber * **Uitvoering van de opdracht:** Handelen als een zorgvuldig en redelijk persoon, rekening houdend met de aard, bedoeling, omstandigheden en gebruiken. * **Inspanningsverbintenis:** De lasthebber garandeert geen resultaat, maar wel een zorgvuldige inspanning. * **Aansprakelijkheid:** Voor opzet en fouten die leiden tot schade of mislukking van de transactie. De norm varieert tussen culpa levis in abstracto (professionele lasthebber) en culpa levis in concreto (kosteloze lastgeving). * **Geen garantie voor derde of verborgen gebreken:** Tenzij uitdrukkelijk overeengekomen. * **Overmacht:** Kan de lasthebber bevrijden van aansprakelijkheid. * **Bevrijdingsbedingen:** Mogelijk, maar niet voor opzet of zware fouten. * **Aansprakelijkheid tegenover derden:** Extracontractueel indien de derde schade lijdt door het handelen van de lasthebber (bv. misleiding). * **Plaatsvervanging:** Toegelaten tenzij uitdrukkelijk verboden. De lastgever kan de plaatsvervanger rechtstreeks aanspreken. * **Rekenschap geven:** Verplichting om uitleg te verstrekken over de uitvoering en alles wat ontvangen werd terug te geven. Dit omvat ook wat van derden ontvangen werd. * **Kwijting (discharge):** Recht op kwijting na correcte rekenschap, enkel voor wat de lastgever kent. ### 14. Verbintenissen van de lastgever * **Voorschotten en kosten vergoeden:** Noodzakelijke en nuttige uitgaven, met uitzondering van excessieve kosten. * **Loon betalen:** Enkel indien bedongen. * **Schadeloos stellen voor verliezen:** Mits er een verband is met de uitvoering van de lastgeving en de lasthebber geen fout beging. * **Waarborgen lasthebber:** Hoofdelijkheid tussen meerdere lastgevers; voorrecht voor kosten tot behoud van de zaak; niet-uitvoeringsexceptie (retentierecht). ### 15. Uitwerking lastgeving jegens derden * **Lasthebber handelt in eigen naam:** Middellijke vertegenwoordiging. Geen rechtstreekse band tussen lastgever en derde. Vereist overdracht van schuldvordering om de band bij de lastgever te krijgen. * **Binnen de perken van de lastgeving:** Lastgever is gebonden, lasthebber niet. * **Buiten de perken van de lastgeving:** In principe geen vertegenwoordiging en lastgever niet gebonden. Mogelijkheden tot redding: bekrachtiging, zaakwaarneming, ongerechtvaardigde verrijking, schijnmandaat. * **Schijnvertegenwoordiging (art. 1.8, § 5 BW):** De vertegenwoordigde is gebonden indien de schijn van bevoegdheid hem toerekenbaar is en de derde redelijkerwijze mocht vertrouwen. ### 16. Einde van de lastgeving * **Gemeenrechtelijke gronden:** Verval van de termijn, onmogelijkheid van uitvoering, nietigheid, gerechtelijke ontbinding, ontbindende voorwaarde. * **Overlijden van lasthebber of lastgever:** Leidt tot einde van de lastgeving (intuitu personae), tenzij anders overeengekomen (bv. zorgmandaat, meerdere lasthebbers). Erfgenamen van de lasthebber hebben verplichtingen. * **Onbekwaamverklaring:** Leidt tot einde, tenzij zorgmandaat. * **Kennelijk onvermogen en faillissement:** Gelijkgesteld aan overlijden. * **Opzegging 'ad nutum':** Beide partijen kunnen de lastgeving op elk moment en zonder reden beëindigen, mits kennisgeving en zonder nodeloze schade. * **Mandaat van gemeenschappelijk belang:** Beperkt de opzeggingsvrijheid. * **Herroeping door lastgever:** Kan altijd, zonder reden of schadevergoeding. * **Onherroepelijke lastgeving:** Indien contractueel bedongen. ### 17. Gevolgen van de beëindiging * **Tussen partijen:** Werkt ex nunc (vanaf het moment van de gebeurtenis). De gewezen lasthebber moet rekenschap geven en alles afgeven. De lastgever moet nog loon, kosten vergoeden en kwijting geven. * **T.a.v. derden:** Werkt in principe ook ex nunc. Uitzondering: derden te goeder trouw die onwetend zijn van de beëindiging blijven beschermd. --- # Begrip en essentie van lastgeving Lastgeving is een contract waarbij de ene partij (de lastgever) de andere partij (de lasthebber) belast met het stellen van een rechtshandeling, voor rekening en in naam van de lastgever, en waarbij de lasthebber deze opdracht aanvaardt. ## 1. Inleiding tot lastgeving Lastgeving is een klassiek contract dat in het Belgische recht reeds lang geregeld is in het oude burgerlijk wetboek (artikelen 1984 tot 2010). Hoewel een deel van de regeling van vertegenwoordiging, een kernaspect van lastgeving, reeds is geïntegreerd in boek 1 van het Burgerlijk Wetboek (art. 1.8), blijft lastgeving een zeer belangrijk contract in de praktijk. Ondanks de integratie in het algemene dienstencontractenrecht, behoudt het specifieke eigen rechtgevolgen die een correcte kwalificatie vereisen. ### 1.1 Terminologie De terminologie rond lastgeving is divers en omvat de volgende termen: * **Lastgeving:** synoniem voor volmacht of mandaat; opdracht. * **Lastgever:** ook wel vertegenwoordigde, volmachtgever, mandant, of opdrachtgever genoemd. * **Lasthebber:** ook wel vertegenwoordiger, volmachtdrager, mandataris, of opdrachtnemer genoemd. ## 2. Definitie en essentie van lastgeving De kern van lastgeving ligt in de opdracht die de lastgever aan de lasthebber geeft om rechtshandelingen te stellen. ### 2.1 Essentiële elementen * **Rechtshandelingen:** Lastgeving heeft uitsluitend betrekking op het verrichten van rechtshandelingen (bijvoorbeeld het sluiten van contracten, het indienen van aanvragen, het instellen van rechtsmiddelen), en niet op louter materiële handelingen. * **Aanvaarding door de lasthebber:** Lastgeving is een consensueel contract dat tot stand komt door de aanvaarding van de opdracht door de lasthebber. ### 2.2 Onmiddellijke vertegenwoordiging (klassieke lastgeving) Dit type lastgeving, beschreven in artikel 1.8, §1 BW, is de meest zuivere vorm waarbij de lasthebber optreedt: * **In naam van de lastgever:** De derde partij weet voor wie de lasthebber handelt. **Gevolg:** Het contract komt rechtstreeks tot stand tussen de lastgever en de derde. De lasthebber wordt geen partij bij het contract en is niet persoonlijk gehouden tot de prestatie tegenover de derde. > **Voorbeeld:** Een syndicus van een VME (vereniging van mede-eigenaars) handelt in naam en voor rekening van de VME bij het sluiten van onderhoudscontracten. ### 2.3 Lastgeving zonder vertegenwoordiging (middellijke of onvolkomen vertegenwoordiging) Hierbij treedt de lasthebber in eigen naam op, maar wel voor rekening van de lastgever. De derde partij is zich er niet van bewust dat de lasthebber voor rekening van een lastgever handelt. * **Naamlening (prête-nom):** De lasthebber leent zijn naam uit aan de lastgever. Tegenover de derde lijkt de lasthebber de contractpartij, maar intern is het voor rekening van de lastgever. * **Commissiecontract:** In het handelsverkeer koopt of verkoopt een commissionair in eigen naam, maar voor rekening van de opdrachtgever. Juridisch ontstaat er een contract tussen de commissionair en de derde, dat intern vervolgens wordt doorgeschoven naar de opdrachtgever. ## 3. Juridische kenmerken van lastgeving ### 3.1 Consensueel contract Lastgeving komt tot stand door de enkele wilsovereenstemming van partijen (aanbod en aanvaarding), zonder bijkomende vormvereisten of afgifte van een zaak. De aanvaarding kan uitdrukkelijk of stilzwijgend (door de uitvoering van de opdracht) geschieden. ### 3.2 Karakter van de prestatie * **Oud recht:** Lastgeving werd in principe geacht kosteloos te zijn (als een vriendendienst). Er bestond wel de mogelijkheid voor de rechter om een excessief loon te verminderen. * **Nieuw recht (Boek 7 BW):** Als dienstencontract kent lastgeving een kostenloos of bezwarend karakter, afhankelijk van de afspraak. Bij professionele opdrachtnemers wordt een bezwarend karakter vermoed. De rechter kan een afgesproken loon niet meer eenzijdig verminderen. ### 3.3 Eenzijdig of wederkerig * **Eenzijdig:** Indien kosteloos, heeft enkel de lasthebber een uitvoeringsplicht. * **Wederkerig:** Indien er loon is afgesproken, hebben beide partijen verplichtingen (prestatie tegenover loon). ## 4. Soorten lastgeving * **Conventionele lastgeving:** Ontstaat door contract tussen lastgever en lasthebber (art. 1984-2010 oud BW). Hieronder valt ook het zorgmandaat. * **Wettelijke lastgeving:** Vertegenwoordiging die rechtstreeks uit de wet voortvloeit (bv. ouders die minderjarigen vertegenwoordigen). * **Gerechtelijke lastgeving (opdracht):** Opdracht gegeven door de rechter aan een persoon om iemand of iets te beheren of vertegenwoordigen (bv. bewindvoerder, lasthebber ad hoc in strafzaken). Deze vallen strikt genomen niet onder de klassieke lastgeving wegens het ontbreken van een contractuele basis met de vertegenwoordigde. ## 5. Gemengde contracten en vergelijking met andere contracten ### 5.1 Gemengde contracten Lastgeving komt vaak voor als onderdeel van een gemengd contract, waarbij de regels van verschillende contracttypes naast elkaar worden toegepast (cumulatietheorie) of waarbij één type overheerst (absorptietheorie). > **Voorbeeld:** Een advocaat verleent diensten die deels onder aanneming vallen (advies geven) en deels onder lastgeving (optreden als vertegenwoordiger in rechte). ### 5.2 Vergelijking met andere figuren * **Verkoop vs. Lastgeving:** Bij lastgeving met vertegenwoordiging komt de verkoop rechtstreeks tot stand tussen lastgever en derde (één verkoop, één keer verkooprecht). Bij een tussenpersoon die eerst zelf koopt en dan doorverkoopt, zijn er twee verkopen en dus tweemaal verkooprecht. * **Handelsagent vs. Commissionair vs. Concessiehouder:** Een handelsagent werkt in naam van de principaal (directe vertegenwoordiging), een commissionair in eigen naam maar voor rekening van de opdrachtgever (middellijke vertegenwoordiging), en een concessiehouder koopt en verkoopt zelf. * **Commandverklaring:** Een notariële techniek waarbij een koper binnen een termijn een andere persoon kan aanduiden als de werkelijke koper. Dit verschilt van lastgeving doordat de oorspronkelijke koper een keuzemogelijkheid behoudt om zelf te blijven kopen. * **Sterkmaking:** Iemand belooft dat een derde een contract zal sluiten. De sterkmaker wordt niet gebonden indien de derde niet bekrachtigt, maar is wel schadevergoeding verschuldigd. Dit verschilt van lastgeving doordat de sterkmaker nooit zelf contractspartij wordt. * **Aanneming vs. Lastgeving:** Aanneming betreft materiële of intellectuele prestaties, terwijl lastgeving zich richt op rechtshandelingen. Aanneming is altijd bezwarend, lastgeving kan kosteloos zijn. De aannemer is doorgaans onafhankelijk, de lasthebber kan ook een aangestelde zijn. ## 6. Geldigheidsvereisten van lastgeving ### 6.1 Grondvereisten * **Toestemming:** Wilsovereenstemming tussen lastgever en lasthebber. * **Lastgever:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandeling zelf te stellen. Een uitzondering hierop is het zorgmandaat, waarbij een reeds onbekwame lastgever toch vertegenwoordigd kan worden door de vooraf aangeduide lasthebber. * **Lasthebber:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandeling te verrichten. Onbekwaamheid van de lasthebber kan leiden tot nietigheid van de rechtshandeling. * **Belangenconflict/Zelfcontracteren:** De lasthebber mag in principe niet zelf de tegenpartij zijn van zijn lastgever in dezelfde transactie, tenzij de lastgever hier uitdrukkelijk of stilzwijgend mee instemt. Dit leidt dan tot een stilzwijgende herroeping van de lastgeving voor die specifieke handeling. ### 6.2 Vormvereisten * **Principe:** Lastgeving is consensueel en kent in principe geen vormvereisten. * **Uitzondering:** Indien de rechtshandeling waarvoor vertegenwoordiging plaatsvindt, een specifieke vorm vereist (bv. authentieke akte voor schenking), moet de lastgeving vaak in dezelfde vorm gebeuren. * **Bewijs:** Voor rechtshandelingen boven een bepaalde waarde is schriftelijk bewijs vereist. Tegenover derden geniet de derde een gunstiger bewijsregime (alle middelen van recht). ## 7. Bewijs van lastgeving * **Tussen partijen:** Het gemeen recht (Boek 8 BW) is van toepassing. Vanaf een bepaalde waarde is schriftelijk bewijs vereist. De uitvoering van de lastgeving kan ook als bewijs dienen. * **Tegenover derden:** Degene die de lastgeving wil inroepen tegen een derde moet de gewone bewijsregels volgen. De derde die de lastgeving inroept, mag alle middelen van recht gebruiken (getuigen, vermoedens). ## 8. Omvang van de volmacht * **Bijzondere lastgeving:** Betreft één of meerdere omschreven rechtshandelingen. * **Algemene lastgeving:** Betreft alle zaken van de lastgever. * **Kwantitatieve/Kwalitatieve omvang (intrinsiek):** * **Uitdrukkelijke lastgeving:** Nodig voor daden van beschikking (verreikende handelingen). Deze wordt restrictief geïnterpreteerd. ## 9. Verbintenissen van de lasthebber * **Uitvoering van de lastgeving:** Handelen conform de opdracht, met de zorg van een voorzichtig en redelijk persoon. Dit is in principe een inspanningsverbintenis. * **Aansprakelijkheid:** De lasthebber is aansprakelijk voor opzet en fout. De aansprakelijkheidsdrempel is hoger bij bezoldigde lastgeving dan bij kosteloze lastgeving. * **Overmacht:** De lasthebber is niet aansprakelijk indien uitvoering onmogelijk wordt door overmacht. * **Bevrijdingsbedingen:** Zijn mogelijk, maar beperkt voor opzet of zware fout. * **Aansprakelijkheid tegenover derden:** Indien de lasthebber buitencontractueel handelt, is hij persoonlijk aansprakelijk. * **Plaatsvervanging:** Is in principe toegelaten, tenzij uitdrukkelijk verboden. De lastgever kan een onbevoegde plaatsvervanger soms toch binden via bekrachtiging, zaakwaarneming of schijnvertegenwoordiging. * **Meerdere lasthebbers:** In principe geen hoofdelijkheid, tenzij afgesproken. * **Rekenschap geven:** De lasthebber moet de lastgever informeren over de uitvoering en alles wat hij ontvangen heeft afgeven. Dit leidt tot kwijting voor de lasthebber. ## 10. Verbintenissen van de lastgever * **Schadeloos stellen:** Voor verliezen die de lasthebber lijdt als gevolg van de uitvoering van de lastgeving. * **Waarborgen:** De lasthebber geniet van o.a. een voorrecht voor kosten tot behoud van de zaak en kan de niet-uitvoeringsexceptie inroepen bij niet-betaling. ## 11. Uitwerking lastgeving jegens derden * **Onmiddellijke vertegenwoordiging:** Lastgever is gebonden t.a.v. de derde, lasthebber niet. Dit geldt indien de lasthebber binnen de perken van zijn lastgeving handelt. * **Middellijke vertegenwoordiging:** Lasthebber is gebonden t.a.v. de derde, lastgever niet direct. Er is een extra handeling nodig om de rechtsverhouding bij de lastgever te krijgen. * **Handelen buiten de perken van de lastgeving:** De lastgever is in principe niet gebonden, tenzij er sprake is van bekrachtiging, zaakwaarneming, schijnvertegenwoordiging (indien de schijn aan de lastgever toerekenbaar is en de derde te goeder trouw was) of indien de schade onlosmakelijk verbonden is met de rechtshandeling. De lasthebber kan wel aansprakelijk zijn tegenover de derde. * **Toerekening van (quasi-)delicten:** De lastgever is in principe niet aansprakelijk voor onrechtmatige daden van de lasthebber, tenzij deze onrechtmatige daad inherent is aan de rechtshandeling of indien de lasthebber een aangestelde is van de lastgever. ## 12. Einde van de lastgeving * **Gemeenrechtelijke gronden:** Verval van termijn, onmogelijkheid tot uitvoering, nietigheid, gerechtelijke ontbinding, ontbindende voorwaarde. * **Overlijden:** Van lastgever of lasthebber (intuitu personae). De erfgenamen van de lasthebber hebben wel verplichtingen. * **Opzegging (ad nutum):** Beide partijen kunnen de lastgeving opzeggen, tenzij er sprake is van een mandaat van gemeenschappelijk belang of specifieke regels uit het economisch recht. * **Herroeping door lastgever:** Kan te allen tijde, tenzij de lastgeving onherroepelijk is gemaakt of bij mandaat van gemeenschappelijk belang. * **Onbekwaamverklaring:** Van lastgever of lasthebber, met als belangrijke uitzondering het zorgmandaat. * **Kennelijk onvermogen en faillissement:** Leiden tot beëindiging wegens geschokt vertrouwen. ### 12.1 Gevolgen van de beëindiging * **Tussen partijen:** Werkt in principe *ex nunc* (vanaf het moment van de beëindiging). De lasthebber moet nog rekenschap geven en goederen afgeven. De lastgever moet nog loon, kosten vergoeden en kwijting verlenen. * **T.a.v. derden:** Werkt eveneens in principe *ex nunc*. Rechtshandelingen na beëindiging binden de lastgever niet, tenzij de derde te goeder trouw was en onwetend van de beëindiging (bescherming van de derde te goeder trouw). --- # Verschillende soorten en kenmerken van lastgeving Hieronder volgt een gedetailleerd overzicht van de verschillende soorten en kenmerken van lastgeving, essentieel voor uw studiewezen. ## 2. Verschillende soorten en kenmerken van lastgeving Lastgeving is een contract waarbij een lastgever de lasthebber belast met het stellen van rechtshandelingen, voor rekening en in naam van de lastgever, waarbij de lasthebber dit aanvaardt. Het contract, geregeld in het oude Burgerlijk Wetboek (art. 1984-2010) en deels in Boek 1 BW (art. 1.8), blijft ondanks de integratie in het algemene dienstencontractenrecht een zeer belangrijk contract in de praktijk. ### 2.1 Typen lastgeving Er zijn diverse vormen van lastgeving te onderscheiden, gebaseerd op hun ontstaansgrond en context: #### 2.1.1 Conventionele lastgeving Dit is de meest courante vorm, die voortvloeit uit een contract tussen de lastgever en de lasthebber, zoals geregeld in de artikelen 1984 tot 2010 van het oude Burgerlijk Wetboek. * **Zorgmandaat (of zorgvolmacht):** Een bijzondere vorm van conventionele lastgeving waarbij iemand vooruitlopend een lasthebber aanwijst om hem te vertegenwoordigen op het moment dat hij wilsonbekwaam wordt. Dit dient ter buitengerechtelijke bescherming. #### 2.1.2 Wettelijke lastgeving Hierbij ontstaat de vertegenwoordigingsbevoegdheid rechtstreeks uit de wet. Voorbeelden zijn de vertegenwoordiging van minderjarigen door hun ouders of voogden, of de vertegenwoordiging van beschermde personen door hun wettelijk aangestelde bewindvoerders. #### 2.1.3 Gerechtelijke lastgeving (of opdracht) In dit geval benoemt een rechter personen om iemand of iets te beheren of te vertegenwoordigen. Dit is formeel anders dan een klassieke lastgeving omdat de opdracht niet voortkomt uit een contract tussen de vertegenwoordigde en de vertegenwoordiger, maar uit een rechterlijke beslissing. De klassieke regels van lastgeving, zoals vrije opzegging, zijn hier niet zomaar toepasbaar. * **Voorbeelden:** * Bewindvoerder van een meerderjarige onder bewind. * Lasthebber ad hoc in strafzaken, bijvoorbeeld wanneer een vennootschap en haar bestuurder persoonlijk worden vervolgd, en voor de vennootschap een aparte advocaat moet worden aangesteld. * Notaris als uitvoerder van een gedwongen verkoop (bij beslag of openbare verkoop). > **Tip:** Hoewel er formele gelijkenissen zijn met lastgeving, worden gerechtelijke opdrachten door de literatuur vaak als een aparte categorie beschouwd, vanwege de specifieke wettelijke en rechterlijke context. ### 2.2 Kenmerken van lastgeving Lastgeving wordt gekenmerkt door verschillende juridische eigenschappen: #### 2.2.1 Consensueel karakter Lastgeving is een consensueel contract. Dit betekent dat er geen specifieke vormvereisten zijn, zoals de afgifte van zaken (wat bij zakelijke contracten wel het geval is). Het contract komt tot stand door de enkele wilsovereenstemming, de aanvaarding van de opdracht door de lasthebber, hetzij uitdrukkelijk, hetzij stilzwijgend door de uitvoering van de opdracht. #### 2.2.2 Kosteloos of bezwarend karakter * **Oud recht:** Volgens het oude Burgerlijk Wetboek werd lastgeving in principe als kosteloos beschouwd. Dit vloeide voort uit het historische idee van lastgeving als een vriendendienst of een uit goodwill verleende opdracht. Hoewel een loon kon worden afgesproken, bestond er rechtspraak die de rechter toeliet een excessief loon te verminderen, met de redenering dat de aard van lastgeving een vriendendienst was. * **Nieuw recht (Boek 7):** In het voorgestelde Boek 7, dat lastgeving onderbrengt bij de dienstencontracten, vervalt dit automatische kosteloze karakter. Een dienstencontract kan kostenloos of bezwarend zijn. Er geldt een vermoeden dat, indien de opdrachtnemer een onderneming is, het contract bezwarend is. De rechter kan het loon niet meer zomaar verminderen. * **Huidige praktijk:** Lastgeving kan nog steeds kosteloos zijn, maar dit hangt af van wat partijen overeenkomen, niet langer van een automatische wettelijke regel. #### 2.2.3 Wederkerigheid De wederkerigheid van het contract hangt af van de afspraak over loon: * **Zonder loon:** De lastgeving is eenzijdig. Enkel de lasthebber heeft een uitvoeringplicht; de lastgever heeft geen wederkerige verplichting tot betaling. * **Met loon:** De lastgeving wordt wederkerig. Beide partijen hebben verbintenissen: de lasthebber heeft zijn prestatieplicht en de lastgever heeft een verplichting tot betaling van het loon. ### 2.3 Vergelijking met andere contracten Het is essentieel om lastgeving te onderscheiden van andere contracten met vergelijkbare kenmerken, zoals aanneming, zaakwaarneming en verkoop. #### 2.3.1 Lastgeving versus aanneming * **Voorwerp:** Aanneming betreft de uitvoering van materiële of intellectuele prestaties (werken, diensten), terwijl lastgeving gericht is op het stellen van rechtshandelingen (contracten sluiten, opzeggen, verzoekschriften indienen). * **Prijs:** Bij aanneming is een prijs essentieel en is het contract altijd bezwarend. Bij lastgeving kan het kostenloos zijn, afhankelijk van de afspraak. * **Juridische positie:** Een lasthebber kan ook een werknemer of aangestelde zijn en staat niet noodzakelijk als onafhankelijke ondernemer tegenover de lastgever. Een aannemer is daarentegen typisch onafhankelijk. * **Einde door overlijden:** In principe eindigt lastgeving door het overlijden van de lastgever of lasthebber, wat wijst op een vertrouwenskarakter. Bij aanneming blijft het contract bij overlijden van de opdrachtgever in principe bestaan, maar eindigt het bij overlijden van de aannemer (natuurlijk persoon). * **Einde door opzegging:** Bij lastgeving kan elke partij in principe op elk moment opzeggen (ad nutum). Bij aanneming kan de opdrachtgever eenzijdig beëindigen onder voorwaarden, maar de aannemer kan niet zomaar stoppen. #### 2.3.2 Lastgeving versus zaakwaarneming Zaakwaarneming betreft het vrijwillig stellen van een nuttige handeling in geval van nood, zonder daartoe wettelijk of contractueel verplicht te zijn. Het is een oneigenlijk contract waarbij de zaakwaarnemer verplicht is de handeling te voltooien en een vergoeding voor nuttige en noodzakelijke kosten kan eisen. Er geldt geen hoofdelijkheid, en de zaakwaarnemer is gebonden indien de handeling behoorlijk werd waargenomen, conform de zorg van een voorzichtig en redelijk persoon. #### 2.3.3 Lastgeving versus verkoop met tussenpersoon * **Risico en fiscale gevolgen:** Bij lastgeving (onmiddellijke vertegenwoordiging) staat de lastgever direct tegenover de derde, wat leidt tot één verkoop en éénmaal verkooprechten. Bij een tussenpersoon die zelf koopt en doorverkoopt, zijn er twee transacties, wat fiscaal meer impact heeft en waarbij het risico tussentijds bij de tussenpersoon kan liggen. * **Handelsagent vs. Commissionair:** Een handelsagent treedt op in naam van de principaal (directe vertegenwoordiging). Een commissionair koopt of verkoopt in eigen naam, maar voor rekening van de opdrachtgever (middellijke vertegenwoordiging). #### 2.3.4 Lastgeving versus commandverklaring Bij een commandverklaring koopt iemand een goed en kan hij binnen een bepaalde termijn een andere persoon aanduiden als werkelijke koper. Juridisch wordt de eerste koper dan beschouwd als lasthebber. Het cruciale verschil met lastgeving is dat de eerste koper de keuze heeft om zelf koper te blijven, wat bij zuivere lastgeving niet kan. Fiscaal kan een tijdige commandverklaring leiden tot één verkooprecht. #### 2.3.5 Lastgeving versus sterkmaking Bij sterkmaking belooft iemand te zorgen dat een derde een contract zal aangaan. De derde moet nadien bekrachtigen om gebonden te zijn. Indien dit niet gebeurt, is de sterkmaker niet gebonden bij contract, maar wel gehouden tot schadevergoeding. De sterkmaker wordt nooit zelf contractspartij, wat verschilt van een commandverklaring waarbij de eerste koper wel definitief koper kan blijven. ### 2.4 Gemengde contracten Lastgeving komt vaak voor als onderdeel van een gemengd contract, waarin elementen van verschillende contracttypes verenigd zijn. Bij de analyse hiervan kunnen twee theorieën worden toegepast: * **Cumulatietheorie:** De regels van de verschillende contracttypes worden naast elkaar toegepast op de delen van het contract waar ze het meest passend zijn. * **Absorptietheorie:** Het overheersende contracttype bepaalt het toepasselijke statuut voor het gehele contract. De cumulatietheorie is vaak logischer wanneer de verschillende componenten van een gemengd contract goed te onderscheiden zijn, zoals bij vrije beroepen. Bijvoorbeeld: * **Advocaat:** Aanneming (advies, opstellen stukken) en lastgeving (rechtsmiddelen instellen, procederen). * **Vastgoedmakelaar:** Aanneming (zoeken naar kopers/huurders) en lastgeving (tekenen huur- of koopcontracten). * **Architect:** Aanneming (ontwerp, controle werf) en lastgeving (aanvragen omgevingsvergunning). ### 2.5 Omvang van de volmacht (vertegenwoordigingsbevoegdheid) De omvang van de volmacht kan zowel **kwantitatief** (één of meer omschreven rechtshandelingen) als **kwalitatief** (alle zaken, beheer, beschikking) worden bepaald. #### 2.5.1 Kwalitatieve omvang: Bijzondere vs. Algemene lastgeving * **Bijzondere lastgeving:** Behelst één specifieke rechtshandeling of een beperkt aantal gelijkaardige handelingen binnen eenzelfde domein. * **Algemene lastgeving:** Omvat "alle zaken" van de lastgever, zoals het beheer van een volledig patrimonium of het besturen van een handelszaak of vennootschap. Dit onderscheid wordt ook overgenomen in het voorgestelde Boek 7. #### 2.5.2 Kwalitatieve omvang: Beheer/bewaring vs. Beschikking * **Lastgeving in algemene bewoordingen (onbepaald naar aard):** Geldt voor daden van beheer en bewaring (bv. dagelijkse bestuurshandelingen, innen facturen, procederen). * **Uitdrukkelijke lastgeving:** Is vereist voor daden van beschikking (verreikende handelingen die de rechtspositie definitief wijzigen of aantasten), zoals het sluiten van een dading, afstand doen van een vordering, of berusten in een vonnis. Deze volmachten worden restrictief geïnterpreteerd. > **Tip:** Een lasthebber met een algemene lastgeving mag niet zomaar daden van beschikking stellen. Daarvoor is altijd een specifieke, uitdrukkelijke volmacht nodig. ### 2.6 Grondvereisten voor lastgeving Voor de geldigheid van een lastgeving zijn bepaalde fundamentele vereisten noodzakelijk: #### 2.6.1 Toestemming Er is toestemming nodig van zowel de lastgever (die de opdracht geeft) als de lasthebber (die de opdracht aanvaardt). Dit geldt ook voor gerechtelijke mandaten. #### 2.6.2 Bekwaamheid * **Lastgever:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandeling zelf te stellen op het moment van de opdracht. Wordt de lastgever pas later onbekwaam, dan is de rechtshandeling zelf, gesteld door de lasthebber, mogelijk nietig indien de lastgever op dat moment onbekwaam is. * **Uitzondering zorgmandaat:** Hierbij kan een lasthebber ook rechtsgeldige handelingen stellen nadat de lastgever wilsonbekwaam is geworden. * **Lasthebber:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandelingen uit te voeren. Een gebrek aan bekwaamheid bij de lasthebber tast de geldigheid van de rechtshandeling aan, omdat de vertegenwoordiging dan gebrekkig was. #### 2.6.3 Voorwerp De rechtshandeling die de lasthebber moet stellen, moet geoorloofd, mogelijk en bepaalbaar zijn, conform de algemene regels van het contractenrecht. #### 2.6.4 Belangenvermenging / Zelfcontracteren De lasthebber mag in principe niet zelf de tegenpartij zijn van zijn lastgever in dezelfde transactie, tenzij de lastgever uitdrukkelijk of stilzwijgend instemt. Dit wordt beschouwd als een vorm van belangenvermenging. In geval van instemming wordt de lastgeving voor die specifieke handeling als het ware herroepen, waardoor een rechtstreeks contract tussen lastgever en lasthebber ontstaat. ### 2.7 Vormvereisten In principe kent lastgeving geen vormvereisten; het is een consensueel contract dat mondeling, stilzwijgend of schriftelijk kan worden gesloten. Echter: * **Vorm van de rechtshandeling:** Indien de rechtshandeling die door de lasthebber moet worden gesteld een specifieke vorm vereist (bv. authentieke akte), moet de volmacht vaak in dezelfde vorm worden opgesteld. * **Bewijs:** Schriftelijk bewijs kan nodig zijn, vooral bij bezoldigde lastgevingen of wanneer de waarde de wettelijke drempel overschrijdt, conform de regels van het bewijsrecht. ### 2.8 Bewijs van lastgeving Het bewijs van lastgeving verschilt naargelang de context: * **Tussen partijen:** De algemene bewijsregels van Boek 8 BW zijn van toepassing, waarbij voor rechtshandelingen boven een bepaalde waarde schriftelijk bewijs vereist is. * **Tegenover derden:** Degene die de lastgeving inroept, moet het bestaan ervan bewijzen. De derde die het bestaan van de lastgeving wil inroepen, geniet een gunstiger regime en mag bewijzen met alle middelen, inclusief getuigen en vermoedens. > **Tip:** In geval van twijfel over de omvang van een mandaat, is het voor de derde altijd verstandig om de bevoegdheid van de lasthebber te verifiëren. ### 2.9 Soorten lastgeving op basis van vertegenwoordiging * **Onmiddellijke vertegenwoordiging (klassieke lastgeving):** De lasthebber treedt op in naam en voor rekening van de lastgever. De rechtsgevolgen van de rechtshandeling treffen rechtstreeks de lastgever. * **Middellijke vertegenwoordiging (lastgeving zonder vertegenwoordiging):** De lasthebber treedt op in eigen naam, maar voor rekening van de lastgever. De derde heeft geen directe band met de lastgever. Rechtsfiguren hierbij zijn o.a. naamlening en het commissiecontract. ### 2.10 Einde van de lastgeving De lastgeving kan op verschillende gronden eindigen: #### 2.10.1 Gemeenrechtelijke gronden * Verval van de termijn. * Onmogelijkheid van uitvoering wegens overmacht. * Nietigheid van de overeenkomst. * Gerechtelijke ontbinding bij wanprestatie. * Vervulling van een uitdrukkelijke ontbindende voorwaarde. #### 2.10.2 Gronden eigen aan lastgeving * **Overlijden:** Het overlijden van de lastgever of lasthebber doet de lastgeving in principe eindigen, vanwege het *intuitu personae*-karakter. De erfgenamen van de lasthebber hebben wel verplichtingen, zoals kennisgeving, het stellen van dringende handelingen en rekenschap geven. * **Opzegging (ad nutum):** Zowel lastgever als lasthebber kunnen de lastgeving op elk moment en zonder motivering opzeggen, mits de andere partij hiervan op de hoogte wordt gebracht en er geen nodeloze schade wordt berokkend. * **Uitzondering:** Dit geldt niet voor mandaten van gemeenschappelijk belang of in bepaalde consumentenrelaties, waar economisch recht beperkingen oplegt. * **Herroeping door de lastgever:** De lastgever kan de lastgeving altijd herroepen, in principe zonder opzegtermijn of schadevergoeding. Stilzwijgende herroeping (bv. aanstelling van een nieuwe lasthebber) is ook mogelijk. Een conventioneel onherroepelijke lastgeving is echter mogelijk. * **Onbekwaamverklaring:** De onbekwaamverklaring van de lastgever of lasthebber leidt tot het einde van de lastgeving, met als belangrijke uitzondering het zorgmandaat. * **Kennelijk onvermogen en faillissement:** Deze situaties worden met overlijden gelijkgesteld en beëindigen de lastgeving wegens het geschokte vertrouwen. ### 2.11 Gevolgen van de beëindiging * **Tussen partijen:** De beëindiging werkt *ex nunc* (vanaf het moment van de gebeurtenis). De gewezen lasthebber moet rekenschap geven en toebehoren teruggeven. De lastgever moet nog verschuldigd loon, kosten en eventuele schade vergoeden en kwijting geven. * **Tegenover derden:** De beëindiging werkt eveneens *ex nunc*. Rechtshandelingen na de beëindiging binden de lastgever niet, tenzij de derde te goeder trouw was en geen kennis had van de beëindiging. --- Dit deel behandelt de diverse vormen van lastgeving, zoals conventionele, wettelijke en gerechtelijke lastgeving, evenals de juridische kenmerken zoals het consensuele karakter, het kosteloze of bezwarende karakter en de wederkerigheid. ### 2.1 Begrip en essentie van lastgeving Lastgeving, ook wel volmacht of mandaat genoemd, is een contract waarbij een lastgever een lasthebber belast met het stellen van een rechtshandeling, voor rekening en in naam van de lastgever, en de lasthebber dit aanvaardt. Het is een klassiek contract dat in de toekomst geïntegreerd zal worden in het algemene dienstencontractenrecht, maar blijft van groot belang in de praktijk. Terminologie omvat lastgever (ook vertegenwoordigde, volmachtgever, mandant, opdrachtgever) en lasthebber (ook vertegenwoordiger, volmachtdrager, mandataris, opdrachtnemer). De kern van lastgeving betreft het stellen van *rechtshandelingen* (zoals het sluiten van contracten, het instellen van rechtsmiddelen, of het indienen van aanvragen), niet louter materiële handelingen. De aanvaarding door de lasthebber is essentieel, wat het tot een consensueel contract maakt. #### 2.1.1 Onmiddellijke vertegenwoordiging (klassieke lastgeving) Dit is de zuivere vorm van lastgeving waarbij de lasthebber optreedt *in naam* en *voor rekening* van de lastgever. De derde weet dus dat hij contracteert met een vertegenwoordiger. * **Rechtsgevolgen:** * Het contract komt rechtstreeks tot stand tussen de lastgever en de derde. * Alle rechten en plichten vallen in het vermogen van de lastgever. * De lasthebber wordt geen contractspartij van de derde en is niet persoonlijk gehouden tegenover de derde. * Syndicus van een VME (Vereniging van Mede-eigenaars). * Bestuurders van rechtspersonen (vennootschappen, vzw's). * Advocaten die procederen in naam van hun cliënt. * Gerechtsdeurwaarders die exploten betekenen. * Notariële medewerkers die optreden voor partijen die niet aanwezig zijn. #### 2.1.2 Lastgeving zonder vertegenwoordiging (middellijke of onvolkomen vertegenwoordiging) Hier treedt de lasthebber niet op in naam van de lastgever; de derde weet niet dat hij met een vertegenwoordiger te maken heeft. De lasthebber sluit het contract in eigen naam, maar handelt intern voor rekening van de lastgever. * **Naamlening (prête-nom):** * De lasthebber leent zijn naam uit aan de lastgever. De derde ziet de lasthebber als de contractpartij, terwijl intern de lastgever de werkelijke begunstigde is. * Wordt gebruikt voor discretie of om familiale redenen. Kan echter leiden tot wetsontduiking (bv. voogd die via een derde koopt). * **Commissiecontract:** * In het handelsverkeer koopt of verkoopt de commissionair in eigen naam, maar voor rekening van de opdrachtgever. * Het contract wordt gesloten tussen de commissionair en de derde, waarna het intern wordt "doorgeleverd" aan de opdrachtgever. ### 2.2 Juridische kenmerken van lastgeving Lastgeving kent verschillende kenmerken die haar definiëren: * **Consensueel karakter:** * De lastgeving komt tot stand door loutere overeenstemming (aanbod en aanvaarding). * Er zijn geen vormvereisten of afgifte van zaken nodig. * De aanvaarding door de lasthebber kan uitdrukkelijk of stilzwijgend (door uitvoering van de opdracht) gebeuren. * *Voorbeeld stilzwijgende aanvaarding:* Een partner die boodschappen doet voor het huishouden zonder expliciete volmacht. * **Kosteloos of bezwarend karakter:** * **Oud recht:** Lastgeving werd in principe als kosteloos beschouwd (vriendendienst). Echter, een loon kon worden afgesproken, en de rechter kon een excessief loon verminderen. * **Nieuw recht (Boek 7):** Lastgeving valt onder dienstencontracten en kan kostenloos of bezwarend zijn. Er geldt een vermoeden dat als de opdrachtnemer een onderneming is, het contract bezwarend is. De rechter kan het loon niet zomaar verminderen. * **Eenzijdig of wederkerig karakter:** * **Zonder loon:** De lastgeving is eenzijdig, met enkel een uitvoeringplicht voor de lasthebber. * **Met loon:** De lastgeving wordt wederkerig, met wederzijdse verplichtingen (prestatie tegenover loon). ### 2.3 Soorten lastgeving Lastgeving kan worden onderverdeeld in verschillende categorieën: * **Conventionele lastgeving:** * De klassieke lastgeving die voortvloeit uit een contract tussen de lastgever en de lasthebber (bv. artikelen 1984-2010 oud BW). * Omvat ook het **zorgmandaat**: een vooraf opgestelde lastgeving om iemand te vertegenwoordigen bij wilsonbekwaamheid, bedoeld voor buitengerechtelijke bescherming. * **Wettelijke lastgeving:** * Vertegenwoordiging die rechtstreeks uit de wet voortvloeit, zoals de vertegenwoordiging van minderjarigen door ouders of voogden, of van beschermde personen door bewindvoerders. * **Gerechtelijke lastgeving (opdracht):** * Personen die door de rechtbank worden benoemd om iemand of iets te beheren of te vertegenwoordigen. * Voorbeelden: bewindvoerder van een meerderjarige onder bewind, lasthebber ad hoc in strafzaken, notaris als uitvoerder van een gedwongen verkoop. * Deze zijn geen klassieke lastgevingen omdat de opdracht niet via contract tot stand komt en de specifieke lastgevingsregels (zoals vrije opzegging) niet altijd toepasbaar zijn. ### 2.4 Vergelijking met andere contracten en figuren Het is cruciaal om lastgeving te onderscheiden van gelijkaardige juridische figuren omwille van de uiteenlopende rechtsgevolgen, met name op het gebied van risico en fiscaliteit. * **Lastgeving vs. tussenpersoon die zelf koopt/verkoopt:** Bij lastgeving is er één verkoop (lastgever - derde). Bij een tussenpersoon die eerst koopt en dan doorverkoopt, zijn er twee verkopen (verkoper - tussenpersoon; tussenpersoon - uiteindelijke koper), met mogelijke verschillen in risico en fiscale behandeling. * **Handelsagent vs. commissionair vs. concessiehouder:** * **Handelsagent:** Zoekt klanten, brengt contracten tot stand tussen producent en klant, werkt in naam van de principaal (directe vertegenwoordiging). * **Commissionair:** Koopt of verkoopt in eigen naam, maar voor rekening van de opdrachtgever (middellijke vertegenwoordiging). * **Concessiehouder/Alleenverkoper:** Koopt zelf goederen en verkoopt ze door aan de eindklant; dit is geen lastgeving. * **Commandverklaring:** Een notariële techniek waarbij een koper binnen een termijn de uiteindelijke koper kan aanduiden. De eerste koper wordt dan beschouwd als lasthebber. Verschil met lastgeving: de eerste koper kan zelf koper blijven. * **Sterkmaking (art. 5.106 BW):** Iemand belooft dat een derde een contract zal sluiten. De derde moet nadien bekrachtigen. De sterkmaker wordt niet gebonden, maar is schadevergoeding verschuldigd indien het contract niet tot stand komt. * **Lastgeving vs. aanneming:** * **Voorwerp:** Aanneming betreft materiële/intellectuele prestaties (werken, diensten); lastgeving betreft rechtshandelingen. * **Bezwarend karakter:** Aanneming is altijd bezwarend; lastgeving kan kostenloos zijn. * **Juridische positie:** Een lasthebber kan een aangestelde zijn, een aannemer is typisch onafhankelijk. * **Einde door overlijden:** Overlijden van de opdrachtgever beëindigt aanneming niet noodzakelijk, wel bij overlijden van de aannemer. Bij lastgeving eindigt het contract in principe bij overlijden van beide partijen. * **Einde door opzegging:** Lastgeving kan door beide partijen "ad nutum" worden opgezegd; bij aanneming zijn hier meer beperkingen op. * **Lastgeving vs. zaakwaarneming:** Zaakwaarneming is het vrijwillig stellen van een nuttige handeling in een noodsituatie, wat een oneigenlijk contract is. Bij lastgeving is er een voorafgaande opdracht. ### 2.5 Geldigheidsvereisten voor lastgeving Om geldig te zijn, moet lastgeving aan bepaalde vereisten voldoen: * **Toestemming:** Overeenstemming tussen lastgever en lasthebber. Ook bij gerechtelijk mandaat is aanvaarding van de mandataris vereist. * **Bekwaamheid:** * **Lastgever:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandeling zelf te stellen. Indien de lastgever op het ogenblik van de rechtshandeling onbekwaam is, is de rechtshandeling nietig. * *Uitzondering:* Zorgmandaat, waarbij de lasthebber kan handelen ook na wilsonbekwaamheid van de lastgever. * **Lasthebber:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandeling uit te voeren. Onbekwaamheid van de lasthebber tast de geldigheid van de vertegenwoordiging aan. * **Bijzondere onbekwaamheden:** Veroordeelden, gefailleerden, en in bepaalde gevallen notarissen mogen niet optreden als lasthebber in specifieke situaties. * **Voorwerp:** De rechtshandeling die moet worden gesteld, moet bepaald, geoorloofd en mogelijk zijn. * **Belangenvermenging / Zelfcontracteren (Self-Dealing):** De lasthebber mag in principe niet optreden als tegenpartij van zijn eigen lastgever in dezelfde transactie. Dit is verboden, tenzij met uitdrukkelijke of stilzwijgende instemming van de lastgever. In dat geval wordt de lastgeving voor die specifieke handeling stilzwijgend herroepen. ### 2.6 Vormvereisten bij lastgeving * **In principe geen vormvereiste:** Lastgeving is consensueel en kan mondeling, stilzwijgend of schriftelijk tot stand komen. * **Vorm van de rechtshandeling:** Indien de rechtshandeling waarvoor vertegenwoordiging wordt verleend een specifieke vorm vereist (bv. authentieke akte), moet de volmacht vaak in dezelfde vorm worden opgesteld. * **Bewijs:** Bij niet-bezoldigde lastgeving volstaat een exemplaar van een volmachtformulier. Bij bezoldigde lastgeving gelden de algemene bewijsregels (meerdere exemplaren). Mondelinge en stilzwijgende lastgevingen zijn geldig maar kunnen bewijsproblemen opleveren. ### 2.7 Bewijs van lastgeving * **Tussen partijen:** Geldt het gemeen recht (Boek 8 BW), waarbij vanaf een bepaald bedrag schriftelijk bewijs vereist is, tenzij er uitzonderingen zijn. * **Tegenover derden:** * Wie een derde wil tegenwerpen dat er een lastgeving bestond, moet voldoen aan de gewone bewijsregels. * De derde die het bestaan van de lastgeving wil inroepen, mag dat met alle middelen van recht doen (getuigen, vermoedens). ### 2.8 Omvang van de volmacht (vertegenwoordigingsbevoegdheid) De omvang van de volmacht kan kwalitatief en kwantitatief worden bepaald. * **Kwantitatieve omvang:** * **Bijzondere lastgeving:** Betreft één of meerdere omschreven rechtshandelingen. * **Algemene lastgeving:** Betreft alle zaken van de lastgever (bv. beheer van een patrimonium). * **Kwalitatieve omvang:** * **Lastgeving in algemene bewoordingen:** Geldt voor daden van beheer en bewaring. * **Uitdrukkelijke lastgeving:** Vereist voor daden van beschikking (verregaande ingrepen die de rechtspositie definitief wijzigen). Deze volmacht wordt restrictief geïnterpreteerd. ### 2.9 Verbintenissen van de lasthebber * **Uitvoering van de lastgeving:** De lasthebber moet de opdracht uitvoeren zoals overeengekomen, rekening houdend met omstandigheden en gebruiken. * **Zorgvuldigheidsnorm:** Handelen als een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden. Dit is in principe een inspanningsverbintenis, geen resultaatsverbintenis. * **Aansprakelijkheid:** Aansprakelijk voor opzet en fout die schade veroorzaken. * **Onbezoldigde lastgeving (vriendendienst):** Milder beoordelingscriterium ("in concreto"). * **Bezoldigde lastgeving (professionele lasthebber):** Strengere norm, vergeleken met een zorgvuldige beroepspersoon. * **Overmacht:** Kan de lasthebber bevrijden van aansprakelijkheid indien de uitvoering objectief onmogelijk wordt. * **Bevrijdingsbedingen:** Beperkingen van aansprakelijkheid zijn mogelijk, maar niet voor opzet of zware fout. * **Aansprakelijkheid tegenover derden:** De lasthebber kan buitencontractueel aansprakelijk zijn jegens derden voor schade veroorzaakt door zijn foutief handelen. * **Plaatsvervanging:** In principe toegelaten, tenzij uitdrukkelijk verboden. Een toegelaten plaatsvervanging geeft de lastgever een rechtstreekse vordering tegen de plaatsvervanger. * **Meerdere lasthebbers:** In principe geen hoofdelijkheid, tenzij afgesproken. * **Rekenschap geven:** De lasthebber moet de lastgever informeren over de uitvoering van de opdracht en alles wat hij heeft ontvangen, afgeven. ### 2.10 Verbintenissen van de lastgever * **Kostenvergoeding:** De lastgever moet nodige en nuttige kosten vergoeden, maar kan excessieve kosten weigeren. * **Loon:** Enkel verschuldigd indien bedongen. * **Schadeloosstelling:** De lastgever moet de lasthebber vergoeden voor schade die hij heeft geleden in het kader van de uitvoering van de lastgeving, tenzij de lasthebber zelf een fout beging. * **Waarborgen:** Hoofdelijkheid tussen meerdere lastgevers, voorrecht van kosten tot behoud van de zaak, en de niet-uitvoeringsexceptie (enac) voor de lasthebber. ### 2.11 Uitwerking lastgeving jegens derden * **Lasthebber handelt in eigen naam (middelijke vertegenwoordiging):** Geen directe band tussen lastgever en derde. De lasthebber is contractpartij. * **Lasthebber handelt in naam van de lastgever (onmiddellijke vertegenwoordiging):** * **Binnen de perken van de lastgeving:** Lastgever is gebonden, lasthebber niet. * **Buiten de perken van de lastgeving:** In principe is de lastgever niet gebonden, tenzij via bekrachtiging, zaakwaarneming, schijnmandaat, of indien de schijn van bevoegdheid aan de lastgever toerekenbaar is en de derde te goeder trouw handelde. De lasthebber kan wel aansprakelijk zijn jegens de derde. ### 2.12 Einde van de lastgeving * **Gemeenrechtelijke gronden:** Verstrijken van de termijn, onmogelijkheid tot uitvoering (overmacht), nietigheid, gerechtelijke ontbinding, vervullen van een ontbindende voorwaarde. * **Gronden eigen aan lastgeving:** * **Overlijden van de lasthebber of lastgever:** De lastgeving eindigt, tenzij anders bedongen of in het geval van een zorgmandaat. De erfgenamen hebben wel bepaalde verplichtingen. * **Opzegging "ad nutum":** Beide partijen kunnen de lastgeving op elk moment en zonder motivering beëindigen, mits kennisgeving en zonder nodeloos schade te berokkenen. * **Mandaat van gemeenschappelijk belang:** Beperkt de vrije opzegging. * **Herroeping door de lastgever:** De lastgever kan de lastgeving te allen tijde herroepen. * **Onbekwaamverklaring:** Van de lastgever of lasthebber, met uitzondering van het zorgmandaat. * **Kennelijk onvermogen of faillissement:** Leidt tot einde van de lastgeving wegens geschokt vertrouwen. ### 2.13 Gevolgen van de beëindiging * **Tussen partijen:** De beëindiging werkt in principe *ex nunc* (vanaf het moment van de beëindiging). De (gewezen) lasthebber moet rekenschap geven en ontvangen documenten teruggeven. De lastgever moet loon, kosten vergoeden en kwijting geven. * **Tegenover derden:** De beëindiging werkt ook *ex nunc*. Rechtshandelingen na de beëindiging binden de lastgever niet, tenzij de derde te goeder trouw was en onwetend van de beëindiging. --- Hieronder volgt een gedetailleerd overzicht van de verschillende soorten en kenmerken van lastgeving. Lastgeving is een contract waarbij een lastgever een lasthebber de opdracht geeft om rechtshandelingen te stellen in zijn naam en voor zijn rekening, waarna de lasthebber deze opdracht aanvaardt. ### 2.1 Juridische kenmerken van lastgeving #### 2.1.1 Consensueel karakter Lastgeving is een **consensueel contract**. Dit betekent dat het tot stand komt door de loutere wilsovereenstemming tussen de partijen (aanbod en aanvaarding) en dat er geen specifieke vormvereisten of de afgifte van zaken nodig zijn. De aanvaarding door de lasthebber kan uitdrukkelijk zijn, maar ook stilzwijgend gebeuren door de uitvoering van de opdracht. > **Tip:** Denk aan het huishoudelijk mandaat tussen feitelijk samenwonenden als een voorbeeld van stilzwijgende aanvaarding. Eén partner doet boodschappen of sluit kleine contracten zonder expliciete volmacht, maar in het belang van de huishouding. #### 2.1.2 Kosteloos of bezwarend karakter Historisch gezien werd lastgeving in het oude Burgerlijk Wetboek als een **kosteloos** contract beschouwd, analoog aan een vriendendienst uit het Romeins recht. Hoewel de wet een loon niet verbood, bestond er rechtspraak die de rechter toeliet een excessief loon te verminderen. Deze visie is echter achterhaald. In het voorgestelde Boek 7 wordt lastgeving geïntegreerd in het concept van dienstencontracten. Een dienstencontract kan zowel kosteloos als bezwarend zijn. Er geldt een **vermoeden dat het bezwarend is indien de opdrachtnemer een onderneming is**. De rechter kan een afgesproken loon niet meer eenzijdig verminderen. Lastgeving kan dus nog steeds kosteloos zijn, maar dit is afhankelijk van de wilsovereenkomst van de partijen en niet langer een automatische regel. #### 2.1.3 Wederkerigheid De wederkerigheid van lastgeving hangt af van de afspraak over loon: * **Zonder loon:** De lastgeving is **eenzijdig**, aangezien enkel de lasthebber een uitvoeringplicht heeft en de lastgever geen tegenprestatie verschuldigd is. * **Met loon:** De lastgeving wordt **wederkerig**, aangezien beide partijen verbintenissen hebben (de lasthebber de prestatie, de lastgever het loon). #### 2.1.4 Consensueel contract Zoals reeds vermeld, is lastgeving een **consensueel contract**. Dit betekent dat het tot stand komt door de overeenstemming van de wil van de partijen. ### 2.2 Soorten lastgeving Lastgeving kan worden onderverdeeld in verschillende soorten, afhankelijk van de bron van de bevoegdheid of de specifieke context: #### 2.2.1 Conventionele lastgeving Dit is de **klassieke lastgeving** die voortvloeit uit een contract tussen de lastgever en de lasthebber, zoals geregeld in de artikelen 1984 tot 2010 van het oude Burgerlijk Wetboek. Hieronder valt ook het **zorgmandaat** (of zorgvolmacht), waarbij iemand vooruitlopend een lasthebber aanduidt om hem te vertegenwoordigen zodra hij wilsonbekwaam wordt. Dit dient als buitengerechtelijke bescherming. #### 2.2.2 Wettelijke lastgeving Bij wettelijke lastgeving vloeit de vertegenwoordigingsbevoegdheid **rechtstreeks uit de wet voort**. Voorbeelden hiervan zijn de vertegenwoordiging van minderjarigen door hun ouders of voogden, of de vertegenwoordiging van beschermde personen door bewindvoerders. #### 2.2.3 Gerechtelijke lastgeving (opdracht) Dit betreft situaties waarin de rechtbank een persoon aanstelt om iemand of iets te beheren of te vertegenwoordigen. Denk hierbij aan: * Bewindvoerders van meerderjarigen onder bewind. * Lasthebbers ad hoc in strafzaken (bv. een advocaat die de vennootschap vertegenwoordigt wanneer de bestuurder persoonlijk vervolgd wordt). * Een notaris als uitvoerder van een gedwongen verkoop. Hoewel er formele gelijkenissen zijn met lastgeving, komt de opdracht hier niet tot stand door een contract tussen de vertegenwoordigde en de vertegenwoordiger, maar door een rechterlijke beslissing. De klassieke lastgevingsregels zijn hierdoor niet altijd direct toepasbaar. ### 2.3 Lastgeving met en zonder vertegenwoordiging #### 2.3.1 Lastgeving met vertegenwoordiging (Onmiddellijke vertegenwoordiging) Dit is de "zuivere" lastgeving zoals beschreven in artikel 1.8, §1 BW. De lasthebber stelt een rechtshandeling: * **In naam van de lastgever:** De derde partij weet voor wie hij contracteert. * **Voor rekening van de lastgever:** De gevolgen van de rechtshandeling komen ten goede aan of ten laste van de lastgever. **Juridische consequenties:** * De rechten en verplichtingen uit de rechtshandeling ontstaan rechtstreeks in het vermogen van de lastgever. * De lasthebber wordt geen contractspartij van de derde en is niet persoonlijk gebonden. > **Voorbeelden:** > * Syndicus van een VME (vereniging van mede-eigenaars). > * Bestuurders van rechtspersonen (vennootschappen, vzw's). > * Advocaten die procederen in naam van hun cliënt. > * Gerechtsdeurwaarders die exploten betekenen in naam van een opdrachtgever. #### 2.3.2 Lastgeving zonder vertegenwoordiging (Middellijke of onvolkomen vertegenwoordiging) Hier treedt de lasthebber op **in eigen naam**, maar wel **voor rekening van de lastgever**. De derde partij weet niet dat er een lastgever is. **Rechtsfiguren:** * **Naamlening (prête-nom):** De lasthebber leent zijn naam uit aan de lastgever. Tegenover de derde lijkt de lasthebber de partij te zijn, maar intern handelt hij voor rekening van de lastgever. Dit kan gebruikt worden voor discretie of om familiale redenen, maar mag niet worden misbruikt om wettelijke verboden te omzeilen. * **Commissiecontract:** In het handelsverkeer koopt of verkoopt een commissionair in eigen naam, maar voor rekening van de opdrachtgever. Er is geen directe contractuele relatie tussen de opdrachtgever en de derde. ### 2.4 Gemengde contracten en vergelijking met andere contracten Lastgeving kan deel uitmaken van een gemengd contract, waarbij elementen van verschillende contracttypes samenkomen. De bepaling van de toepasselijke regels gebeurt via de cumulatietheorie (regels van verschillende contracten worden naast elkaar toegepast) of de absorptietheorie (de regels van het overheersende contract gelden). > **Voorbeelden van gemengde contracten:** > * **Advocaat:** Aanneming (advies) en lastgeving (rechtsmiddelen instellen). > * **Vastgoedmakelaar:** Aanneming (zoeken naar kopers/huurders) en lastgeving (contracten tekenen). > * **Architect:** Aanneming (ontwerp) en lastgeving (aanvraag vergunning). **Vergelijking met andere figuren:** * **Verkoop met tussenpersoon vs. lastgeving:** Bij lastgeving is er één verkoop tussen lastgever en derde. Bij een tussenpersoon die zelf koopt en doorverkoopt, zijn er twee verkopen, met andere fiscale en risico-gevolgen. * **Handelsagent vs. commissionair vs. alleenverkoper:** Een handelsagent treedt op in naam van de principaal (directe vertegenwoordiging). Een commissionair treedt op in eigen naam voor rekening van de opdrachtgever (middellijke vertegenwoordiging). Een alleenverkoper koopt zelf en verkoopt door. * **Commandverklaring:** Een bijzondere notariële techniek waarbij de koper binnen een termijn de werkelijke koper kan aanduiden. De eerste koper wordt dan beschouwd als lasthebber. Het verschil met klassieke lastgeving is dat de commandverklaarder zelf koper kan blijven. * **Sterkmaking:** Iemand belooft dat een derde een bepaald contract zal aangaan. De derde moet bekrachtigen. Indien niet, is de sterkmaker aansprakelijk voor schadevergoeding, maar wordt hij zelf geen contractspartij. * **Aanneming:** Verschilt van lastgeving door het voorwerp (materiële/intellectuele prestaties vs. rechtshandelingen), de prijs (altijd bezwarend bij aanneming vs. kosteloos mogelijk bij lastgeving), de juridische positie (onafhankelijkheid aannemer vs. mogelijke ondergeschiktheid lasthebber) en de beëindigingsgronden (overlijden aannemer doet contract eindigen vs. overlijden lasthebber/lastgever doet lastgeving eindigen). * **Zaakwaarneming:** Vrijwillig stellen van een nuttige handeling in geval van nood, zonder opdracht. Het is een oneigenlijk contract. ### 2.5 Geldigheidsvereisten van lastgeving #### 2.5.1 Grondvereisten * **Toestemming:** Er is wilsovereenstemming nodig tussen lastgever en lasthebber. Zelfs bij gerechtelijke mandaten moet de mandataris aanvaarden. * **Lastgever:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandeling zelf te stellen. Als de lastgever bij aanvang onbekwaam is, is de lastgeving nietig. Als hij later onbekwaam wordt, is de rechtshandeling met de derde nietig, tenzij het een zorgmandaat betreft, waarbij de aangewezen lasthebber nog kan optreden. * **Lasthebber:** Moet bekwaam zijn om de rechtshandeling uit te voeren. Onbekwaamheid van de lasthebber kan leiden tot de nietigheid van de rechtshandeling omdat de vertegenwoordiging gebrekkig was. Bijzondere wettelijke onbekwaamheden (bv. voor veroordeelden of gefailleerden) zijn ook van toepassing. * **Voorwerp:** De rechtshandeling die gesteld moet worden, moet bepaald, geoorloofd en mogelijk zijn. * **Belangenconflict/Zelfcontracteren:** De lasthebber mag in principe niet optreden als wederpartij van zijn lastgever, tenzij de lastgever uitdrukkelijk of stilzwijgend instemt. Dit leidt tot een (stilzwijgende) herroeping van de lastgeving voor die specifieke handeling. #### 2.5.2 Vormvereisten In principe is lastgeving **niet onderworpen aan vormvereisten** (sol consensu). Echter, als de rechtshandeling waarvoor wordt vertegenwoordigd een specifieke vorm vereist (bv. een authentieke akte voor een schenking), moet de volmacht vaak in diezelfde vorm worden opgesteld. Bij onderhandse volmachten gelden de regels van het bewijsrecht. De bewijsfunctie van een schriftelijke volmacht is belangrijker bij bezoldigde lastgeving. ### 2.6 Bewijs van lastgeving * **Tussen partijen:** De algemene bewijsregels uit Boek 8 BW zijn van toepassing. Vanaf een bepaald bedrag (€3.500) is schriftelijk bewijs vereist, tenzij er uitzonderingen zijn. De uitvoering van de lastgeving kan ook als bewijs dienen. * Wie de lastgeving wil **inroepen tegen een derde**, moet voldoen aan de algemene bewijsregels (bv. schriftelijk bewijs boven €3.500). * De **derde die de lastgeving wil inroepen** (bv. tegen de lastgever) heeft een gunstiger regime en mag bewijzen met alle middelen van recht, inclusief getuigen en vermoedens. ### 2.7 Omvang van de volmacht (vertegenwoordigingsbevoegdheid) * **Algemene lastgeving:** Betreft "alle zaken" van de lastgever (bv. beheer van een patrimonium). * **Intrinsieke omvang:** * **Uitdrukkelijke lastgeving:** Is vereist voor daden van **beschikking** (verreikende rechtshandelingen die de rechtspositie definitief aantasten). Dergelijke volmachten worden restrictief geïnterpreteerd. ### 2.8 Verbintenissen van de lasthebber * **Uitvoering van de opdracht:** De lasthebber moet de opdracht uitvoeren zoals overeengekomen, met de zorg van een voorzichtig en redelijk persoon. Dit is in principe een **inspanningsverbintenis**. * **Aansprakelijkheid:** De lasthebber is aansprakelijk voor opzet en fout. De aansprakelijkheidsdrempel is strenger voor bezoldigde lastgevingen (vergelijking met een zorgvuldig beroepsfiguur) dan voor onbezoldigde lastgevingen (beoordeling "in concreto"). Hij staat in principe niet in voor de solvabiliteit van de derde of voor verborgen gebreken, tenzij anders overeengekomen of indien zijn professionele rol dit vereist. * **Overmacht:** Kan de lasthebber bevrijden van aansprakelijkheid indien de uitvoering van de opdracht objectief onmogelijk wordt. * **Bevrijdingsbedingen:** Kunnen de aansprakelijkheid beperken, maar niet voor opzet of zware fout. * **Aansprakelijkheid tegenover derden:** De lasthebber is persoonlijk buitencontractueel aansprakelijk voor schade die hij aan derden berokkent. * **Plaatsvervanging:** Is in principe toegelaten tenzij uitdrukkelijk verboden. Bij verboden plaatsvervanging is de lasthebber aansprakelijk en zijn de handelingen van de plaatsvervanger niet geldig tegenover de lastgever. * **Rekenschap geven:** De lasthebber moet de lastgever informeren over de uitvoering van de opdracht en alles wat hij heeft ontvangen (ook van derden) afgeven. Dit leidt tot kwijting voor de lasthebber. ### 2.9 Verbintenissen van de lastgever * **Kostenvergoeding:** De lastgever moet de nodige en nuttige kosten vergoeden die de lasthebber heeft gemaakt. Excessieve kosten zijn niet altijd verhaalbaar. * **Schadeloosstelling:** De lastgever moet de lasthebber vergoeden voor de schade die hij heeft geleden, mits er een duidelijk verband is met de uitvoering van de opdracht. * **Waarborgen:** Hoofdelijkheid tussen meerdere lastgevers, voorrecht van de kosten tot behoud, en de niet-uitvoeringsexceptie (enac) voor de lasthebber. ### 2.10 Uitwerking van lastgeving jegens derden * **Onmiddellijke vertegenwoordiging:** Lastgever is gebonden t.a.v. de derde; lasthebber niet. * **Middellijke vertegenwoordiging:** Lasthebber is gebonden t.a.v. de derde; lastgever niet (tenzij via overdracht van schuldvordering). * **Buiten de perken van de lastgeving:** De lastgever is in principe niet gebonden, tenzij er sprake is van bekrachtiging, zaakwaarneming, schijnmandaat of ongerechtvaardigde verrijking. De lasthebber kan wel aansprakelijk zijn tegenover de derde. * **Onrechtmatige daden van de lasthebber:** Kunnen onder omstandigheden aan de lastgever worden toegerekend, zeker indien de lasthebber een aangestelde is. ### 2.11 Einde van de lastgeving * **Gemeenrechtelijke gronden:** Verval van de termijn, onmogelijkheid van uitvoering, nietigheid, gerechtelijke ontbinding, ontbindende voorwaarde. * **Overlijden:** Van de lasthebber of lastgever (tenzij zorgmandaat). De erfgenamen van de lasthebber hebben specifieke verplichtingen. * **Opzegging (ad nutum):** Beide partijen kunnen de lastgeving op elk moment en zonder motivering beëindigen, mits kennisgeving en zonder onnodige schade te berokkenen. Uitzonderingen zijn mandaten van gemeenschappelijk belang en regels uit economisch recht ter bescherming van consumenten. * **Herroeping door de lastgever:** De lastgever kan in principe altijd herroepen, zonder opzegtermijn of schadevergoeding, tenzij er sprake is van een conventioneel onherroepelijke lastgeving of een mandaat van gemeenschappelijk belang. * **Onbekwaamverklaring:** Van de lastgever (tenzij zorgmandaat) of lasthebber. * **Kennelijk onvermogen en faillissement:** Leidt tot einde van de lastgeving wegens geschokt vertrouwen. De gevolgen van de beëindiging werken in principe **ex nunc** (vanaf het moment van de beëindiging), maar er zijn uitzonderingen voor derden te goeder trouw die niet op de hoogte waren van de beëindiging. --- # Geldigheidsvereisten en omvang van de lastgeving Dit hoofdstuk behandelt de essentiële voorwaarden waaraan een lastgevingsovereenkomst moet voldoen om geldig te zijn, evenals de grenzen van de volmacht die aan de lasthebber wordt verleend. ### 3.1 Geldigheidsvereisten van de lastgeving Voor een geldige lastgeving zijn verschillende grondvereisten van belang: #### 3.1.1 Toestemming Er is een wederzijdse toestemming vereist tussen de lastgever en de lasthebber. Dit betekent dat de lastgever een opdracht moet geven en de lasthebber deze opdracht moet aanvaarden. Bij een gerechtelijk mandaat geldt dezelfde aanvaardingsplicht voor de mandataris. #### 3.1.2 Bekwaamheid Zowel de lastgever als de lasthebber moeten bekwaam zijn om rechtshandelingen te stellen. * **Bekwaamheid van de lastgever:** De lastgever moet bekwaam zijn om de rechtshandeling die hij opdraagt zelf te stellen. Indien de lastgever vanaf het begin onbekwaam is, is de lastgeving nietig. Wordt de lastgever pas later onbekwaam, dan is de rechtshandeling die de lasthebber stelt nietig als de lastgever op dat moment onbekwaam is. * **Uitzondering: zorgmandaat:** Een zorgmandaat (ook zorgvolmacht genoemd) is een conventionele lastgeving die vooraf wordt opgesteld voor het geval van wilsonbekwaamheid. Hierbij kan de lasthebber, zelfs na het verlies van bekwaamheid van de lastgever, rechtsgeldig handelen in diens naam. Dit doorbreekt de klassieke regel van nietigheid bij onbekwaamheid van de lastgever. * **Bekwaamheid van de lasthebber:** De lasthebber moet bekwaam zijn op het moment van de onderhandelingen en het sluiten van het contract. Onbekwaamheid van de lasthebber kan de geldigheid van de rechtshandeling aantasten doordat de vertegenwoordiging gebrekkig was. * **Bijzondere onbekwaamheden:** Personen zoals veroordeelden of gefailleerden kunnen wettelijk beperkt zijn in hun bekwaamheid om bepaalde mandaten uit te oefenen. Een notaris mag bijvoorbeeld niet als partij optreden in een akte waarvoor hij optreedt als openbare ambtenaar. #### 3.1.3 Geldig voorwerp Het voorwerp van de lastgeving is de rechtshandeling die gesteld moet worden. Deze rechtshandeling moet voldoen aan de algemene contractuele vereisten: ze moet geoorloofd, mogelijk en bepaalbaar zijn. * **Belangenvermenging (zelfcontracteren):** Een specifieke regel verbiedt de lasthebber om zelf de tegenpartij te zijn van zijn lastgever in dezelfde transactie, tenzij met uitdrukkelijke of stilzwijgende instemming van de lastgever. Bij zo'n instemming wordt de lastgeving voor die specifieke handeling stilzwijgend herroepen, en wordt de lastgever geacht rechtstreeks een contract te sluiten met de (voormalige) lasthebber. #### 3.1.4 Vormvereisten In beginsel is lastgeving een **consensueel contract**, wat betekent dat er geen specifieke vormvereisten zijn voor de geldigheid ervan. Lastgeving kan mondeling, stilzwijgend of schriftelijk tot stand komen. * **Vorm van de rechtshandeling:** Echter, als de rechtshandeling waarvoor de lasthebber optreedt, een specifieke vorm vereist (zoals een authentieke akte voor schenkingen of hypotheekverlening), dan moet de lastgeving in principe diezelfde vorm aannemen. * **Bewijs:** Voor bewijsrechtelijke doeleinden, vooral bij bezoldigde lastgevingen of bij geschillen, is een schriftelijk bewijs van de lastgeving vaak vereist, zeker voor transacties boven een bepaalde waarde. ### 3.2 Omvang van de volmacht De omvang van de volmacht bepaalt welke handelingen de lasthebber mag stellen en met welk bereik. Dit kan zowel kwalitatief als kwantitatief worden bekeken. #### 3.2.1 Kwalitatieve omvang (bijzondere versus algemene lastgeving) * **Bijzondere lastgeving:** Deze heeft betrekking op één welomschreven rechtshandeling of een beperkt aantal gelijkaardige handelingen binnen een specifieke sfeer (bv. het sluiten van één specifiek huurcontract, het instellen van een rechtsmiddel in één zaak). * **Algemene lastgeving:** Deze strekt zich uit tot "alle zaken" van de lastgever, wat doorgaans neerkomt op het beheer van een volledig patrimonium, het leiden van een handelszaak of het besturen van een vennootschap. #### 3.2.2 Kwalitatieve omvang (daden van beheer/bewaring versus daden van beschikking) * **Lastgeving in algemene bewoordingen:** Deze dekt de normale beheers- en bewaringsdaden (bv. dagelijkse bestuurshandelingen, innen van facturen, procederen). * **Uitdrukkelijke lastgeving:** Voor verregaande rechtshandelingen die de rechtspositie definitief wijzigen of aantasten (daden van beschikking), zoals het sluiten van een dading, afstand doen van een vordering, of het berusten in een vonnis, is een uitdrukkelijke volmacht vereist. * **Restrictieve interpretatie:** Volmachten voor daden van beschikking worden restrictief geïnterpreteerd. Handelingen die niet duidelijk onder de uitdrukkelijke macht vallen, mogen niet worden verondersteld. Zo mag een rentmeester die bevoegd is huur te innen en het patrimonium te beheren, niet automatisch een huur opzeggen zonder specifieke volmacht daarvoor. #### 3.2.3 Kwantitatieve omvang De kwantitatieve omvang betreft het aantal rechtshandelingen dat de lasthebber mag stellen. Dit kan variëren van één specifieke transactie tot een continu mandaat voor een reeks gelijkaardige handelingen. --- **Tip:** De kwalificatie van de volmacht (algemeen versus bijzonder, beheer versus beschikking) is cruciaal. Bij twijfel of een handeling een daad van beschikking inhoudt, is het aangewezen om een expliciete volmacht te vragen om latere betwistingen te vermijden. **Voorbeeld:** Een lastgever verleent een advocaat een mandaat om een zaak te behandelen. Dit mandaat laat hem toe om conclusies te nemen en te pleiten. Indien de advocaat echter een dading wil sluiten, een schikking met de tegenpartij, heeft hij hiervoor een uitdrukkelijke volmacht nodig, aangezien dit een daad van beschikking is die de rechten van de lastgever definitief regelt. --- Dit onderdeel behandelt de essentiële voorwaarden waaraan een lastgevingsovereenkomst moet voldoen om geldig te zijn, alsook de afbakening van de bevoegdheden van de lasthebber. Voor een geldige lastgeving zijn de volgende grondvereisten essentieel: Er dient sprake te zijn van wederzijdse toestemming: de lastgever moet de opdracht geven en de lasthebber moet deze aanvaarden. Zelfs bij een gerechtelijk mandaat is de aanvaarding door de mandataris vereist; een advocaat of notaris kan bijvoorbeeld weigeren een opdracht te aanvaarden. De algemene bekwaamheidsregels uit boek 1 van het Burgerlijk Wetboek zijn van toepassing. Zowel de lastgever als de lasthebber moeten bekwaam zijn om de rechtshandeling te stellen of uit te voeren. * **Bekwaamheid van de lastgever:** De lastgever moet bekwaam zijn om de rechtshandeling die hij opdraagt zelf te stellen. Indien de lastgever reeds bij aanvang van de lastgeving onbekwaam was, is de lastgeving nietig bij gebrek aan geldige volmacht. Indien de lastgever pas onbekwaam wordt *na* het sluiten van de lastgeving maar *voor* het stellen van de rechtshandeling door de lasthebber, is de rechtshandeling zelf nietig wegens onbekwaamheid van de vertegenwoordigde op het moment van uitvoering. * **Uitzondering – Zorgmandaat:** Een belangrijk uitzondering hierop vormt het zorgmandaat (of zorgvolmacht). Hierbij duidt de lastgever, terwijl hij nog bekwaam is, een lasthebber aan voor het geval hij later wilsonbekwaam wordt. Zelfs na het verlies van bekwaamheid kan de aangeduide lasthebber dan rechtsgeldige handelingen stellen in naam van de lastgever. Dit doorbreekt de klassieke regel dat onbekwaamheid van de lastgever leidt tot nietigheid. * **Bekwaamheid van de lasthebber:** De lasthebber moet bekwaam zijn op het moment van de onderhandelingen en het sluiten van het contract. Indien de lasthebber onbekwaam is, is zijn wil gebrekkig, wat de vertegenwoordiging aantast en kan leiden tot nietigheid van het contract met de derde. * **Bijzondere onbekwaamheden:** Personen die wettelijk niet mogen optreden als vertegenwoordiger (zoals bepaalde veroordeelden of gefailleerden) zijn ook onbekwaam. Ook mag een notaris niet optreden als partij in een akte waarvoor hij als ambtenaar optreedt, noch als vertegenwoordiger van partijen in die akte. Het voorwerp van de lastgeving, zijnde de rechtshandeling die gesteld moet worden, moet voldoen aan de algemene contractuele voorwaarden: het moet bepaalbaar, geoorloofd en mogelijk zijn. * **Belangenvermenging / Zelfcontracteren:** Een specifieke regel is dat de lasthebber niet zomaar de tegenpartij van zijn lastgever mag zijn in dezelfde transactie. Dit verbod op belangenvermenging is een algemeen rechtsbeginsel en is ook gecodificeerd. * **Uitzondering – Instemming lastgever:** De rechtshandeling is geldig indien de lastgever uitdrukkelijk of stilzwijgend instemt met de zelfhandeling. Juridisch gezien wordt de lastgeving in dat geval op dat punt stilzwijgend herroepen, en ontstaat er een rechtstreeks contract tussen de lastgever en de (voormalige) lasthebber. In principe is lastgeving een **consensueel contract**, wat betekent dat er geen specifieke vormvereisten gelden voor de geldigheid ervan. Het contract komt tot stand door loutere wilsovereenstemming. * **Vorm van de rechtshandeling slaat over op de volmacht:** Indien de rechtshandeling waarvoor vertegenwoordiging wordt verleend zelf een specifieke vorm vereist (bv. een authentieke akte voor schenkingen of hypotheken), dan moet de volmacht tot het stellen van die rechtshandeling in principe dezelfde vorm aannemen. * **Onderhandse volmacht en bewijsfunctie:** Een onderhandse volmacht kan geldig zijn, maar de regels van het bewijsrecht (Boek 8 BW) zijn dan van toepassing. Bij niet-bezoldigde lastgeving kan één exemplaar volstaan voor het bewijs, terwijl bij bezoldigde lastgeving de algemene bewijsregels gelden (meerdere exemplaren naargelang het aantal partijen). In de praktijk komen mondelinge en stilzwijgende lastgevingen veel voor, wat het bewijs soms kan bemoeilijken. De omvang van de volmacht bepaalt welke rechtshandelingen de lasthebber kan stellen. Dit kan zowel kwalitatief als kwantitatief worden afgebakend. #### 3.2.1 Kwalitatieve omvang: bijzondere versus algemene lastgeving * **Bijzondere lastgeving:** Deze heeft betrekking op één welomschreven rechtshandeling of een beperkt aantal gelijkaardige rechtshandelingen binnen dezelfde sfeer (bv. een specifieke huurovereenkomst sluiten, een rechtsmiddel instellen in één bepaalde zaak). * **Algemene lastgeving:** Deze heeft betrekking op "alle zaken" van de lastgever, wat doorgaans neerkomt op het beheer van het volledige patrimonium, het besturen van een handelszaak of een vennootschap. Het ontwerp van Boek 7 BW neemt dit onderscheid over. #### 3.2.2 Kwalitatieve omvang: beheer/bewaring versus beschikking Naast de algemene of bijzondere aard van de lastgeving, wordt er ook een onderscheid gemaakt op basis van de aard van de handelingen: * **Lastgeving in algemene bewoordingen (onbepaald naar aard):** Deze omvat daden van beheer en bewaring. Dit zijn de normale, dagelijkse handelingen die nodig zijn voor het behoud en beheer van het vermogen (bv. dagelijkse bestuurshandelingen in een handelszaak, het voeren van een proces door een advocaat). * **Uitdrukkelijke lastgeving voor daden van beschikking:** Voor verregaande rechtshandelingen die de rechtspositie definitief wijzigen of aantasten (daden van beschikking), is een uitdrukkelijke volmacht vereist. Dit omvat onder meer het sluiten van dadingen, het berusten in een vonnis, of het afstand doen van een vordering. > **Tip:** Een lastgeving in algemene bewoordingen die bedoeld is voor daden van beheer, mag niet worden gebruikt om daden van beschikking te stellen, tenzij dit expliciet is toegestaan. De interpretatie van de volmacht voor dergelijke daden is restrictief. De kwantitatieve omvang van de volmacht slaat op het aantal rechtshandelingen dat de lasthebber mag stellen. Dit kan variëren van één specifieke handeling tot alle handelingen binnen een bepaald domein. **Voorbeeld:** Een lasthebber kan de opdracht krijgen om één specifieke auto te verkopen (bijzondere, kwantitatieve beperking), of om alle onroerende goederen van de lastgever te beheren (algemene, kwalitatieve omvang). --- Dit hoofdstuk behandelt de fundamentele voorwaarden voor een geldige lastgeving, de omvang van de volmacht, en de specifieke vereisten die de geldigheid en reikwijdte ervan bepalen. Voor een geldige lastgeving dienen er een aantal grondvereisten aanwezig te zijn: Er is toestemming vereist van zowel de lastgever (die de opdracht geeft) als de lasthebber (die de opdracht aanvaardt). Deze aanvaarding kan uitdrukkelijk of stilzwijgend gebeuren, bijvoorbeeld door de uitvoering van de opdracht. Bij een gerechtelijk mandaat dient de mandataris (zoals een advocaat of notaris) de opdracht ook te aanvaarden, en kan hij deze weigeren. Algemene bekwaamheidsregels, zoals bepaald in Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek, zijn van toepassing. * **Bekwaamheid van de lastgever:** De lastgever moet zelf bekwaam zijn om de rechtshandeling te stellen die hij opdraagt. Indien de lastgever van aanvang af onbekwaam is, is de lastgeving nietig. Wordt de lastgever pas later onbekwaam, dan is de rechtshandeling met de derde nietig op het moment van de rechtshandeling indien de lastgever dan onbekwaam is. * **Uitzondering: Zorgmandaat:** Bij een zorgmandaat (ook wel zorgvolmacht genoemd) kan een bekwaam persoon vooruitlopend een lasthebber aanwijzen die hem zal vertegenwoordigen op het moment dat hij wilsonbekwaam wordt. Hierdoor kan de lasthebber, ook na het verlies van bekwaamheid van de lastgever, rechtsgeldige handelingen stellen. Dit doorbreekt de klassieke regel dat onbekwaamheid van de lastgever tot nietigheid leidt. * **Bekwaamheid van de lasthebber:** De lasthebber moet bekwaam zijn om de rechtshandelingen uit te voeren. Indien de lasthebber onbekwaam is op het moment van onderhandelen of contracteren, kan dit leiden tot nietigheid van het contract met de derde wegens een gebrekkige vertegenwoordiging. * **Bijzondere onbekwaamheden:** Personen die wettelijk uitgesloten zijn van bepaalde functies (zoals veroordeelden of gefailleerden) of specifieke beroepsbeperkingen hebben (zoals een notaris die niet zelf als partij kan optreden in een akte waarvoor hij ambtenaar is), kunnen niet als lasthebber optreden in die specifieke contexten. Het voorwerp van de lastgeving is de rechtshandeling die de lasthebber moet stellen. Deze rechtshandeling moet voldoen aan de algemene contractuele voorwaarden: geoorloofd, mogelijk en bepaalbaar zijn. #### 3.1.4 Belangenvermenging en zelfcontractering Een specifiek verbod geldt voor belangenvermenging, waarbij de lasthebber niet zomaar de tegenpartij mag zijn van zijn lastgever in dezelfde transactie. Dit is een toepassing van het algemene principe van verbod op zelfcontractering. * **Uitzondering:** De rechtshandeling is slechts geldig indien de lastgever uitdrukkelijk of stilzwijgend instemt met de zelfhandeling door de lasthebber. In dat geval wordt de lastgeving geacht stilzwijgend herroepen te zijn voor die specifieke handeling, en treedt de lastgever rechtstreeks in de plaats van de lasthebber ten aanzien van de derde. #### 3.1.5 Vormvereisten In principe is lastgeving een consensueel contract en kent het geen specifieke vormvereisten voor de geldigheid ervan. Mondelinge, stilzwijgende of schriftelijke overeenkomsten zijn geldig. * **Overname van vormvereisten:** Indien de rechtshandeling waarvoor de lastgeving geldt, een specifieke vorm vereist (bv. een authentieke akte voor schenkingen of hypotheken), dan moet de lastgeving in diezelfde vorm worden gegoten. * **Bewijs:** Schriftelijke lastgevingen dienen te voldoen aan de algemene bewijsregels. Bij niet-bezoldigde lastgevingen kan één exemplaar van een volmacht volstaan. Bij bezoldigde lastgevingen gelden de algemene regels voor onderhandse akten, waarbij er doorgaans meerdere exemplaren nodig zijn. De omvang van de volmacht bepaalt welke rechtshandelingen de lasthebber mag stellen. Dit kan kwalitatief en kwantitatief worden afgebakend. * **Bijzondere lastgeving:** Beperkt zich tot één welomschreven rechtshandeling of een beperkt aantal gelijkaardige rechtshandelingen. Voorbeelden zijn het sluiten van een specifiek huurcontract, het instellen van een rechtsmiddel in één zaak, of het opzeggen van een bepaald contract. * **Algemene lastgeving:** Omvat alle zaken van de lastgever, zoals het beheer van een volledig patrimonium, het besturen van een handelszaak of een vennootschap. #### 3.2.2 Kwalitatieve omvang (beheer/bewaring versus beschikking) Dit onderscheid is cruciaal voor de interpretatie van de volmacht: * **Lastgeving in algemene bewoordingen (onbepaald naar aard):** Deze omvat daden van beheer en bewaring. Dit zijn normale dagelijkse handelingen, zoals het innen van facturen, het betalen van rekeningen, of het voeren van een proces (mandaat ad litem). * **Uitdrukkelijke lastgeving:** Is vereist voor daden van beschikking, die verdergaande impact hebben op de rechtspositie van de lastgever. Voorbeelden zijn het sluiten van een dading, het berusten in een vonnis, of het afstand doen van een vordering. > **Tip:** Een volmacht die niet expliciet de bevoegdheid tot beschikken verleent, zal restrictief worden geïnterpreteerd. Zo kan een rentmeester met een algemene volmacht tot beheer van immobiliën niet automatisch de huur opzeggen zonder specifieke lastgeving daartoe. #### 3.2.3 Kwalitatieve omvang (tweedeling met de derde) * **Lasthebber handelt in eigen naam (middellijke vertegenwoordiging):** De derde weet niet dat de lasthebber optreedt voor rekening van een lastgever. De lasthebber is zelf contractspartij. Om de rechtsgevolgen alsnog bij de lastgever te krijgen, is een extra rechtshandeling (zoals een overdracht van schuldvordering) nodig. * **Lasthebber handelt in naam van de lastgever (onmiddellijke vertegenwoordiging):** De derde weet dat de lasthebber optreedt voor rekening van de lastgever. * **Binnen de perken van de lastgeving:** De lastgever is gebonden tegenover de derde, en de lasthebber is niet gebonden. * **Buiten de perken van de lastgeving:** In principe is de lastgever niet gebonden. De lasthebber kan wel aansprakelijk zijn tegenover de derde voor de schade die hij lijdt, tenzij de derde wist dat de lasthebber buiten zijn mandaat handelde. Rechtsfiguren zoals bekrachtiging, zaakwaarneming of schijnvertegenwoordiging kunnen de lastgever toch binden. Schijnvertegenwoordiging is mogelijk wanneer de schijn van bevoegdheid aan de vertegenwoordigde kan worden toegerekend en de derde deze schijn redelijkerwijs mocht aannemen. --- # Verbintenissen van de lasthebber en lastgever Hier volgt een gedetailleerd studiemateriaal over de verbintenissen van de lasthebber en de lastgever. ## 4. Verbintenissen van de lasthebber en lastgever Dit hoofdstuk behandelt de wederzijdse verplichtingen die voortvloeien uit een lastgevingsovereenkomst, zowel voor de lasthebber als voor de lastgever. ### 4.1 Verbintenissen van de lasthebber De lasthebber heeft een aantal kerntaken en verplichtingen die voortvloeien uit de aanvaarde opdracht. #### 4.1.1 Uitvoering van de opdracht De hoofdverbintenis van de lasthebber is het correct uitvoeren van de opdracht die hem werd toevertrouwd. De precieze inhoud van deze opdracht wordt bepaald door de overeenkomst tussen de lastgever en de lasthebber. Bij gebreke aan specifieke afspraken, worden de omstandigheden, gebruiken en de gebruikelijke praktijk in vergelijkbare situaties als leidraad genomen. #### 4.1.2 Zorgvuldigheidsnorm De lasthebber dient te handelen als een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden, rekening houdend met zijn professionele hoedanigheid, de aard van de rechtshandeling, en de specifieke context. Dit impliceert een **inspanningsverbintenis**, en geen resultaatsverbintenis. De lasthebber garandeert dus niet per se een bepaald resultaat, maar wel dat hij zich naar best vermogen zal inspannen om de opdracht succesvol uit te voeren volgens de geldende normen. #### 4.1.3 Aansprakelijkheid van de lasthebber De lasthebber is aansprakelijk wanneer hij door opzet of door een fout (nalatigheid, verkeerde beoordeling, verzuim) schade veroorzaakt aan de lastgever, of wanneer de transactie mislukt als gevolg van zijn handelen. * **Inspanningsverbintenis:** De lasthebber verbindt zich ertoe zich in te zetten, niet om een bepaald resultaat te garanderen. * **Geen garantie tegenover derden (in principe):** Tenzij anders overeengekomen, staat de lasthebber normaal gesproken niet in voor de solvabiliteit van de derde, noch voor verborgen gebreken van goederen die hij in opdracht van de lastgever aankoopt. De opdracht kan echter wel uitgebreid worden met specifieke onderzoeksplichten (bv. solvabiliteitsonderzoek, technische controle). #### 4.1.4 Verschil in aansprakelijkheidsdrempel (loon) * **Onbezoldigde lastgeving:** Bij een kosteloze opdracht (bv. een vriendendienst) wordt de fout van de lasthebber beoordeeld "in concreto", rekening houdend met de persoon en de specifieke omstandigheden. De maatstaf is hier milder. * **Bezoldigde lastgeving:** Bij een lastgeving waarvoor loon wordt betaald, wordt de lasthebber vergeleken met een zorgvuldige beroepspersoon. Dit is een strengere norm. De professionele lasthebber dient meer onderzoek te doen naar solvabiliteit, zekerheden en eigendomsbewijzen. #### 4.1.5 Overmacht en bevrijdingsbedingen * **Overmacht:** Een onvoorzienbare en onvermiijdbare gebeurtenis die de uitvoering van de opdracht objectief onmogelijk maakt, kan de lasthebber bevrijden van aansprakelijkheid. * **Bevrijdingsbedingen:** Partijen kunnen de aansprakelijkheid van de lasthebber contractueel beperken (bv. "niet aansprakelijk voor lichte fout"). Echter, exoneratie voor opzet of zware fout is niet toegestaan. Voor professionele lasthebbers gelden bovendien beperkingen vanuit het economisch recht. #### 4.1.6 Aansprakelijkheid tegenover derden De lasthebber kan ook aansprakelijk zijn tegenover derden, maar deze aansprakelijkheid is in principe **extracontractueel** (onrechtmatige daad), omdat er tussen de lasthebber en de derde geen contract bestaat bij onmiddellijke vertegenwoordiging. Schade door misleiding, onjuiste informatie of verzwijging kan leiden tot aansprakelijkheid van de lasthebber. #### 4.1.7 Plaatsvervanging * **Toegelaten plaatsvervanging:** Indien uitdrukkelijk toegelaten of stilzwijgend door de lastgever aanvaard, mag de lasthebber zich laten vervangen. De lastgever kan de plaatsvervanger rechtstreeks aanspreken. * **Verboden plaatsvervanging:** De lasthebber is aansprakelijk voor handelingen van een onbevoegde plaatsvervanger, en de lastgever is niet gebonden door diens handelingen. Er bestaat wel een vordering van de lastgever tegen de plaatsvervanger voor veroorzaakte schade. * **Geen regeling in het oud BW:** Het oud BW zwijgt hierover, maar rechtspraak erkent de mogelijkheid van plaatsvervanging, tenzij uitdrukkelijk verboden. Boek 7 BW neemt dit over. #### 4.1.8 Rekenschap geven (rekening en verantwoording) De lasthebber is verplicht rekening en verantwoording af te leggen aan de lastgever over de uitvoering van zijn opdracht. Dit omvat: * **Uitleg verstrekken:** Over de wijze van uitvoering, tussentijds of na afloop. * **Afgifte van ontvangen zaken:** Alle documenten, goederen en gelden die de lasthebber heeft ontvangen in het kader van de opdracht, moeten worden teruggegeven aan de lastgever. Dit geldt ook voor bedragen die hij van derden ontvangt. * **Interesten:** Indien de lasthebber geld van de lastgever onrechtmatig gebruikt, kan hij interesten verschuldigd zijn. #### 4.1.9 Kwijting (discharge) Na het afleggen van rekenschap heeft de lasthebber recht op kwijting, wat bevestigt dat hij correct heeft gehandeld voor wat hij heeft gerapporteerd. Kwijting geldt enkel voor wat de lastgever kent en is niet van toepassing op verzwegen feiten. Materiële vergissingen kunnen altijd worden rechtgezet. ### 4.2 Verbintenissen van de lastgever De lastgever heeft ook een aantal verplichtingen om de lasthebber te ondersteunen en te beschermen. #### 4.2.1 Voorschotten en kosten vergoeden De lastgever moet de kosten vergoeden die de lasthebber heeft gemaakt bij de uitvoering van de opdracht. Dit geldt voor **noodzakelijke en nuttige uitgaven**. Excessieve kosten kunnen worden geweigerd, tenzij vooraf overeengekomen. #### 4.2.2 Loon betalen (indien bedongen) Loon is niet automatisch verschuldigd bij lastgeving. Het is enkel verschuldigd indien bedongen. Bij een kosteloze lastgeving kan de lasthebber geen loon eisen. Bij professionele lasthebbers is vergoeding echter meestal impliciet of expliciet overeengekomen. #### 4.2.3 Schadeloosstellen voor verliezen De lastgever moet de lasthebber vergoeden voor schade die hij lijdt als gevolg van de uitvoering van de lastgeving, mits er een duidelijk verband is met de opdracht. Dit geldt niet indien de schade te wijten is aan een fout van de lasthebber zelf. #### 4.2.4 Waarborgen van de lasthebber * **Hoofdelijkheid tussen meerdere lastgevers:** Indien er meerdere lastgevers zijn, zijn zij hoofdelijk aansprakelijk voor de verbintenissen tegenover de lasthebber. * **Voorrecht voor kosten tot behoud:** De lasthebber heeft een bevoorrecht recht voor kosten die noodzakelijk waren voor het behoud van de zaken van de lastgever (bv. opslagkosten, verzekeringskosten). * **Niet-uitvoeringsexceptie (exceptio non adimpleti contractus):** Als de lastgever zijn financiële verplichtingen niet nakomt, kan de lasthebber de afgifte van goederen of gelden inhouden totdat hij betaald is, mits dit te goeder trouw gebeurt en er een redelijke verhouding is tussen de tekortkoming en de reactie. ### 4.3 Gevolgen van de beëindiging van de lastgeving De beëindiging van de lastgeving werkt in principe **ex nunc** (vanaf het moment van de gebeurtenis). #### 4.3.1 Tussen partijen * De (gewezen) lasthebber moet rekenschap afleggen en toevertrouwde documenten teruggeven. * De lastgever moet nog steeds loon, voorschotten en kosten vergoeden en kwijting verlenen. * Lopende zaken moeten, in principe, door de lasthebber worden voltooid. #### 4.3.2 Tegenover derden * **Algemene regel:** Rechtshandelingen na de beëindiging binden de lastgever niet. * **Uitzondering: derde te goeder trouw:** Indien de derde onwetend is van de beëindiging (bv. bij overlijden van de lastgever waarvan de lasthebber en derde niet op de hoogte zijn), blijven de lastgever en zijn erfgenamen gebonden. Dit is een beschermingsregel voor de derde te goeder trouw. --- Absoluut! Hier is een gedetailleerd studiehandleidingonderdeel over de verbintenissen van de lasthebber en lastgever, opgesteld volgens jouw specificaties. Dit onderwerp behandelt de wederzijdse verplichtingen tussen de lastgever en de lasthebber in het kader van een lastgevingsovereenkomst, met focus op de uitvoering van de opdracht, het geven van rekenschap en de verplichtingen tot vergoeding en schadeloosstelling. De lasthebber heeft als voornaamste verplichtingen de uitvoering van de lastgeving, het geven van rekenschap en het mogelijk aanstellen van een plaatsvervanger, met bijbehorende aansprakelijkheden. #### 4.1.1 Uitvoering van de lastgeving De kernverplichting van de lasthebber is het uitvoeren van de opdracht zoals overeengekomen in het contract, rekening houdend met de omstandigheden, gebruiken en de bedoeling van de lastgever. * **Wijze van uitvoering:** De lasthebber dient te handelen als een zorgvuldig en redelijk persoon, rekening houdend met de aard van de rechtshandeling, de professionele hoedanigheid van de lasthebber en de concrete omstandigheden. Dit impliceert een **inspanningsverbintenis** en geen resultaatsverbintenis. * **Aansprakelijkheid:** De lasthebber is aansprakelijk voor opzet en fouten die leiden tot het mislukken van de transactie of schade aan de lastgever. * **Onbezoldigde lastgeving (vriendendienst):** De rechter beoordeelt de fout "in concreto", met mildere maatstaf. * **Bezoldigde lastgeving (professionele lasthebber):** Een strengere norm geldt, waarbij de lasthebber wordt vergeleken met een zorgvuldige beroepspersoon. Dit impliceert dat een professionele lasthebber onderzoek moet doen naar solvabiliteit, zekerheden en eigendomsbewijzen. * **Geen garantie voor derden of verborgen gebreken:** In principe staat de lasthebber niet in voor de solvabiliteit van de derde of voor verborgen gebreken, tenzij de opdracht expliciet een dergelijke onderzoeksplicht inhoudt. > **Tip:** Het onderscheid tussen onbezoldigde en bezoldigde lastgeving is cruciaal voor de beoordeling van de aansprakelijkheid van de lasthebber. #### 4.1.2 Overmacht en bevrijdingsbedingen * **Overmacht:** Indien de uitvoering van de opdracht objectief onmogelijk wordt gemaakt door een onvoorzienbare en onvermijdbare gebeurtenis, is de lasthebber niet aansprakelijk. * **Bevrijdingsbedingen:** Partijen kunnen in het contract een bevrijdingsbeding opnemen om de aansprakelijkheid van de lasthebber te beperken. Dit geldt echter niet voor opzet of zware fout. Voor professionele lasthebbers gelden bovendien beperkingen vanuit het consumenten- en economisch recht. #### 4.1.3 Aansprakelijkheid tegenover derden De lasthebber kan buitencontractueel (delictueel) aansprakelijk zijn tegenover derden voor schade veroorzaakt door zijn handelen tijdens de uitvoering van de opdracht, indien er geen contractuele relatie bestaat tussen de lasthebber en de derde. #### 4.1.4 Plaatsvervanging * **Regeling:** Indien de lastgeving dit toelaat (expliciet of stilzwijgend), kan de lasthebber een plaatsvervanger aanstellen. Dit geldt ook voor de nieuwe regeling in Boek 7 BW. * **Gevolgen:** Bij toegelaten plaatsvervanging kan de lastgever de plaatsvervanger rechtstreeks aanspreken. * **Verboden plaatsvervanging:** Indien plaatsvervanging expliciet verboden is, zijn de handelingen van de plaatsvervanger niet geldig ten aanzien van de lastgever, en is de lasthebber aansprakelijk. De lastgever heeft wel een directe vordering tegen de plaatsvervanger voor door hem veroorzaakte schade. #### 4.1.5 Rekenschap geven De lasthebber heeft een dubbele verplichting: 1. **Uitleg verstrekken over de wijze van uitvoering:** Dit dient te gebeuren na uitvoering of tussentijds. De lasthebber kan hierdoor kwijting verkrijgen. 2. **Afgifte van wat ontvangen werd:** Dit omvat alle documenten, voorwerpen en gelden die de lasthebber in het kader van de opdracht heeft ontvangen, ook van derden. 3. **Interesten op ontvangen gelden:** Indien de gelden hadden moeten worden belegd of gebruikt, kan de lasthebber intresten verschuldigd zijn. > **Tip:** Rekenschap geven is essentieel voor de lasthebber om kwijting te verkrijgen en zichzelf te beschermen tegen aansprakelijkheidsclaims. De nieuwe regeling in Boek 7 BW codificeert deze verplichtingen. #### 4.1.6 Meerdere lasthebbers In principe geldt er geen hoofdelijkheid tussen meerdere lasthebbers, tenzij afgesproken. Wel kan er een *in solidum* aansprakelijkheid zijn indien zij samen fouten begaan. In het ondernemingsrecht wordt hoofdelijkheid wel vermoed. De lastgever heeft tot doel de lasthebber te faciliteren in de uitvoering van zijn opdracht en hem te beschermen. De lastgever is gehouden de **noodzakelijke en nuttige uitgaven** te vergoeden die de lasthebber heeft gemaakt voor de uitvoering van de opdracht. * **Excessieve kosten:** De lastgever kan weigeren excessieve kosten te vergoeden. Het is aan te raden om kosten vooraf af te spreken. Enkel redelijke kosten zijn terugvorderbaar. #### 4.2.2 Loon betalen Loon is enkel verschuldigd indien dit expliciet is bedongen. Bij een kosteloze lastgeving kan de lasthebber geen loon eisen. Bij professionele lasthebbers is vergoeding meestal contractueel of gebruikelijk. #### 4.2.3 Schadeloos stellen voor verliezen Indien de lasthebber schade lijdt die een **duidelijk verband** heeft met de uitvoering van de lastgeving, dient de lastgever deze te vergoeden, tenzij de lasthebber zelf een fout heeft begaan die leidt tot vermindering of verval van dit recht. * **Hoofdelijkheid tussen meerdere lastgevers:** Indien er meer dan één lastgever is, zijn zij hoofdelijk aansprakelijk ten aanzien van de lasthebber. * **Voorrecht van de kosten tot behoud van de zaak:** De lasthebber heeft een bevoorrechte vordering voor kosten die de zaak van de lastgever helpen behouden (bv. opslagkosten), met voorrang bij faillissement van de lastgever. * **Niet-uitvoeringsexceptie (exceptio non adimpleti contractus):** De lasthebber kan goederen of gelden die hij normaal moet afgeven inhouden totdat de lastgever zijn financiële verplichtingen nakomt, mits dit te goeder trouw gebeurt. ### 4.3 Verbintenissen van de lastgever ten aanzien van derden De verbintenissen van de lastgever ten aanzien van derden hangen af van de manier waarop de lasthebber optreedt. * **Lasthebber handelt in eigen naam (middellijke vertegenwoordiging):** Er is geen directe band tussen de lastgever en de derde. De lasthebber is gebonden ten aanzien van de derde. Om de rechtsverhouding bij de lastgever te krijgen, is een bijkomende rechtshandeling (zoals schuldoverdracht) nodig. * **Lasthebber handelt in naam van de lastgever (onmiddellijke vertegenwoordiging):** * **Binnen de perken van de lastgeving:** De lastgever is gebonden ten aanzien van de derde; de lasthebber niet. * **Buiten de perken van de lastgeving:** In principe is de lastgever niet gebonden. Echter, de lastgever kan gebonden zijn via: * **Bekrachtiging (ratificatie):** Achteraf goedkeuren van de handeling. * **Zaakwaarneming:** Indien de handeling in het belang van de lastgever was en aan de voorwaarden van zaakwaarneming wordt voldaan. * **Ongerechtvaardigde verrijking:** Indien de lastgever voordeel heeft gehaald uit de handeling. * **Schijnmandaat/schijnvertegenwoordiging:** Indien de lastgever door zijn gedragingen de schijn van bevoegdheid heeft gewekt, en de derde te goeder trouw mocht vertrouwen op die schijn. Dit is gecodificeerd in artikel 1.8, § 5 BW. > **Tip:** Het onderscheid tussen handelend in eigen naam en in naam van de lastgever is fundamenteel voor de rechtsgevolgen ten aanzien van derden. Wees alert op de voorwaarden voor schijnvertegenwoordiging. ### 4.4 Einde van de lastgeving De lastgeving kan op verschillende gronden eindigen, zowel gemeenrechtelijk als specifiek voor lastgeving. #### 4.4.1 Gemeenrechtelijke gronden * Verval van de termijn (bij lastgeving voor bepaalde duur). * Onmogelijkheid van uitvoering wegens overmacht. * Nietigheid van de overeenkomst. * Gerechtelijke ontbinding wegens wanprestatie. * Vervulling van een uitdrukkelijk ontbindende voorwaarde. #### 4.4.2 Gronden eigen aan lastgeving * **Overlijden van de lasthebber of lastgever:** Dit leidt in principe tot het einde van de lastgeving, gezien het *intuitu personae* karakter. De erfgenamen van de lasthebber hebben echter verplichtingen tot kennisgeving, het stellen van dringende handelingen en het geven van rekenschap. * **Opzegging ad nutum:** Beide partijen kunnen de lastgeving op elk moment, zonder motivering, beëindigen. De beëindiging moet wel worden meegedeeld en mag geen onnodige schade berokkenen. * **Mandaat van gemeenschappelijk belang:** Dit vormt een uitzondering op de vrije opzegging. * **Economisch recht:** In B2C-situaties zijn er beperkingen aan de opzeggingsvrijheid van de professionele lasthebber (bv. vergoeding bij vroegtijdige beëindiging van een lastgeving voor bepaalde duur, redelijke opzegtermijn voor onbepaalde duur). * **Herroeping door de lastgever:** De lastgever kan de lastgeving te allen tijde herroepen, in principe zonder schadevergoeding. Stilzwijgende herroeping is mogelijk door het aanstellen van een nieuwe lasthebber of het zelf uitvoeren van de rechtshandeling. * **Onbekwaamverklaring:** De onbekwaamverklaring van de lastgever of lasthebber leidt tot het einde van de lastgeving, tenzij er sprake is van een zorgmandaat. * **Kennelijk onvermogen en faillissement:** Deze situaties, die het vermogen van de lastgever of lasthebber ernstig aantasten, worden met overlijden gelijkgesteld en leiden tot het einde van het mandaat wegens geschokt vertrouwen. #### 4.4.3 Gevolgen van de beëindiging * **Tussen partijen:** De beëindiging werkt in principe *ex nunc* (vanaf het moment van de gebeurtenis). De gewezen lasthebber moet nog rekenschap geven en ontvangen goederen afgeven. De lastgever moet nog loon, kosten en eventuele schade vergoeden, en kwijting verlenen. * **Tegenover derden:** De beëindiging werkt ook *ex nunc*. Rechtshandelingen na de beëindiging binden de lastgever niet. Een uitzondering geldt voor derden te goeder trouw die niet op de hoogte waren van de beëindiging. --- Hier is een gedetailleerde samenvatting van de verbintenissen van de lasthebber en lastgever, gebaseerd op de verstrekte documentatie, met de nadruk op de relevante pagina's. Dit onderdeel behandelt de verplichtingen die voortvloeien uit een lastgevingsovereenkomst, zowel voor de partij die de opdracht ontvangt (lasthebber) als voor de partij die de opdracht geeft (lastgever). De lasthebber heeft als kernverplichting de hem opgedragen rechtshandeling naar behoren uit te voeren. * **Wat te doen:** De precieze inhoud van de opdracht wordt bepaald door de overeenkomst tussen de lastgever en de lasthebber. Indien de overeenkomst niet expliciet is, dient men te kijken naar de omstandigheden, gebruiken en de aard van de relatie of het beroep. * **Wijze van uitvoering:** De lasthebber moet handelen als een zorgvuldig en redelijk persoon. Dit houdt in dat de lasthebber de nodige inspanningen moet leveren conform de standaarden van zijn beroep en de gangbare praktijken in de sector. De maatstaf is een *inspanningsverbintenis* en geen resultaatsverbintenis; de lasthebber garandeert niet dat het beoogde resultaat bereikt wordt, maar wel dat hij zich naar best vermogen zal inspannen. * **Aansprakelijkheid voor opzet en fout:** De lasthebber is aansprakelijk indien hij opzettelijk de opdracht saboteert of een fout (nalatigheid, verkeerde beoordeling, verzuim) begaat die leidt tot mislukking van de transactie of schade voor de lastgever. > **Tip:** Het is cruciaal om het onderscheid te maken tussen een inspanningsverbintenis en een resultaatsverbintenis. Bij lastgeving is er in principe sprake van een inspanningsverbintenis, tenzij anders overeengekomen. #### 4.1.2 Inspanningsverbintenis versus Resultaatsverbintenis * De lasthebber verbindt zich ertoe om zijn best te doen de opdracht uit te voeren, niet om een specifiek resultaat te garanderen. Hierdoor is de lasthebber niet automatisch aansprakelijk als het beoogde contract met een derde niet tot stand komt. * **Geen garantie voor de derde of verborgen gebreken:** In principe staat de lasthebber niet in voor de solvabiliteit van de derde of voor verborgen gebreken aan aangekochte goederen. De zorgplicht van de lasthebber kan echter uitgebreid worden door specifieke afspraken in de opdracht, bijvoorbeeld door de lasthebber expliciet te belasten met het nakijken van solvabiliteit of technische aspecten. #### 4.1.3 Verschil in aansprakelijkheidsdrempel (bezoldigd versus onbezoldigd) * **Onbezoldigde lastgeving (vriendendienst):** De rechter beoordeelt de fout "in concreto", rekening houdend met de specifieke persoon en omstandigheden. De maatstaf is hier milder. * **Bezoldigde lastgeving (professionele lasthebber):** De lasthebber wordt vergeleken met een zorgvuldige beroepspersoon. Dit is een strengere norm. Een professionele lasthebber moet onder andere onderzoek doen naar de solvabiliteit van derden, de correctheid van zekerheden controleren, en eigendomsbewijzen natrekken, indien dit redelijkerwijze verwacht mag worden. #### 4.1.4 Overmacht * Indien een onvoorzienbare en onvermijdbare gebeurtenis de uitvoering van de opdracht objectief onmogelijk maakt, is er sprake van overmacht. De lasthebber is dan niet aansprakelijk voor het niet-uitvoeren of niet-voltooien van de opdracht, aangezien de tekortkoming niet aan hem kan worden toegerekend. #### 4.1.5 Bevrijdingsbedingen * Partijen kunnen in hun contract een bevrijdingsbeding opnemen om de aansprakelijkheid van de lasthebber te beperken of uit te sluiten. * **Beperkingen:** Deze bedingen zijn niet geldig voor opzet of zware fout. Voor professionele lasthebbers gelden bovendien extra grenzen vanuit het Wetboek Economisch Recht (WER) ter bescherming van consumenten en tegen onredelijke exoneratieclausules. * In geval van middellijke vertegenwoordiging (lasthebber handelt in eigen naam) is er geen contract tussen de lasthebber en de derde. Indien de derde schade lijdt door het gedrag van de lasthebber, is de aansprakelijkheid *extracontractueel* (onrechtmatige daad) en niet contractueel. Dit geldt wanneer de lasthebber de derde misleidt, onjuiste informatie geeft, of essentiële feiten verzwijgt. * In geval van onmiddellijke vertegenwoordiging, maar wanneer de lasthebber buiten de perken van zijn mandaat handelt en er geen bekrachtiging, zaakwaarneming of schijnvertegenwoordiging is, is de lastgever niet gebonden. De lasthebber kan wel aansprakelijk worden gesteld door de derde voor de geleden schade, doorgaans op basis van foutief handelen buiten mandaat. * In principe mag de lasthebber zich laten vervangen, tenzij dit uitdrukkelijk verboden is. * Indien plaatsvervanging is toegelaten, kan de lastgever de plaatsvervanger rechtstreeks contractueel aanspreken. * Indien plaatsvervanging uitdrukkelijk verboden is, zijn de handelingen van de onbevoegde plaatsvervanger niet geldig en is de lastgever niet gebonden. De lastgever kan echter wel een rechtstreekse vordering instellen tegen de plaatsvervanger voor door hem veroorzaakte schade. * In Boek 7 van het BW wordt de regel dat plaatsvervanging is toegelaten, tenzij uitdrukkelijk verboden, gecodificeerd. #### 4.1.8 Rekenschap geven * De lasthebber heeft een dubbele verplichting tot rekenschap: 1. **Uitleg verstrekken:** Informatie verstrekken over de wijze van uitvoering van de opdracht, zowel tussentijds als na afloop. Dit geeft de lastgever inzicht en beschermt de lasthebber tegen latere aansprakelijkstelling (kwijting). 2. **Afgifte van ontvangen zaken:** Alles wat de lasthebber ontvangt (documenten, voorwerpen, gelden) in het kader van de opdracht, moet hij afgeven aan de lastgever. Dit geldt ook voor gelden die hij van derden ontvangt, zelfs indien de lastgever deze te veel heeft betaald. * **Interesten:** De lasthebber kan interesten verschuldigd zijn op ontvangen gelden indien deze belegd hadden moeten worden of indien hij het geld van de lastgever strijdig met de afspraken voor zichzelf gebruikt. * **Kwijting (discharge):** Na het afleggen van rekenschap heeft de lasthebber recht op kwijting. Dit is een bevestiging dat de lasthebber correct heeft gehandeld voor wat hij heeft meegedeeld. De kwijting geldt enkel voor wat de lastgever kent; verborgen feiten vallen hier niet onder. Materiële vergissingen kunnen altijd rechtgezet worden. De lastgever heeft als belangrijkste verplichtingen het vergoeden van kosten en het betalen van een eventueel overeengekomen loon, alsook het schadeloosstellen van de lasthebber voor geleden verliezen. #### 4.2.1 Kosten vergoeden * De lastgever moet de kosten vergoeden die de lasthebber noodzakelijk of nuttig heeft gemaakt ter uitvoering van de opdracht (bv. reiskosten, transportkosten). * **Excessieve kosten:** De lastgever is niet verplicht excessieve kosten te vergoeden. Het is raadzaam om kosten op voorhand af te spreken. Enkel redelijke kosten zijn terugvorderbaar. * Loon is enkel verschuldigd indien dit tussen partijen is bedongen. Bij een kosteloze lastgeving kan de lasthebber geen loon eisen. * Bij professionele lasthebbers is vergoeding echter meestal impliciet of expliciet verschuldigd. #### 4.2.3 Schadevergoeding aan de lasthebber * Indien de lasthebber schade lijdt als gevolg van de uitvoering van de lastgeving, moet de lastgever hem vergoeden, op voorwaarde van een duidelijk verband met de opdracht en indien de lasthebber zelf geen fout heeft begaan die de vergoeding vermindert of doet vervallen. * **Voorrecht van de kosten tot behoud van de zaak:** De lasthebber heeft een bevoorrechte vordering voor kosten tot behoud van de zaak van de lastgever (bv. bewaar-, verzekeringskosten). Bij faillissement van de lastgever kan de lasthebber hierdoor bij voorrang betaald worden. * **Niet-uitvoeringsexceptie (exceptio non adimpleti contractus):** De lasthebber kan de afgifte van goederen of gelden inhouden zolang de lastgever zijn financiële verplichtingen niet nakomt. Dit moet wel te goeder trouw gebeuren en in een redelijke verhouding staan tot de tekortkoming van de lastgever. De beëindiging van de lastgeving werkt in principe *ex nunc* (vanaf het moment van de beëindiging), zowel tussen partijen als ten aanzien van derden. #### 4.3.1 Tussen partijen na beëindiging * De lasthebber moet nog steeds rekenschap afleggen en alle ontvangen documenten en goederen teruggeven. Hij moet lopende zaken die hij vóór de beëindiging sloot, tot een goed einde brengen. * De lastgever moet nog steeds loon, voorschotten en kosten vergoeden en de lasthebber kwijting verlenen. #### 4.3.2 Tegenover derden na beëindiging * **Algemene regel:** Rechtshandelingen gesteld na de beëindiging binden de lastgever niet. * **Uitzondering:** Derden die te goeder trouw handelen en onwetend zijn van de beëindiging (bv. de lasthebber en de derde wisten niet van het overlijden van de lastgever), worden beschermd. De lastgever of zijn erfgenamen blijven in dat geval gebonden door de handelingen. Dit is een specifieke beschermingsregel ten voordele van de derde te goeder trouw. --- # Uitwerking van lastgeving jegens derden en beëindiging Dit deel samenvatting behandelt de uitwerking van lastgeving jegens derden, inclusief vertegenwoordiging en het handelen buiten mandaat, en de diverse gronden en gevolgen van de beëindiging van een lastgevingsovereenkomst. ## 5. Uitwerking van lastgeving jegens derden en beëindiging ### 5.1 Lastgeving jegens derden De relatie tussen de lastgever, lasthebber en een derde wordt bepaald door de manier waarop de lasthebber optreedt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen handelen in eigen naam en handelen in naam van de lastgever. #### 5.1.1 Handelen in eigen naam (middellijke vertegenwoordiging) Wanneer de lasthebber in eigen naam handelt, zonder aan de derde kenbaar te maken dat hij optreedt voor rekening van een lastgever, is er sprake van middellijke vertegenwoordiging. Dit wordt geregeld in artikel 1.8, §1 BW. * **Rechtsgevolgen:** Er ontstaat geen directe juridische band tussen de lastgever en de derde. De lasthebber wordt zelf contractpartij ten aanzien van de derde. Om de rechtsverhouding alsnog bij de lastgever te brengen, is een aanvullende rechtshandeling nodig, zoals een overdracht van schuldvordering. * **Aansprakelijkheid lasthebber:** De lasthebber is rechtstreeks gebonden jegens de derde. #### 5.1.2 Handelen in naam van de lastgever (onmiddellijke vertegenwoordiging) Wanneer de lasthebber optreedt in naam en voor rekening van de lastgever, en de derde op de hoogte is van deze vertegenwoordiging, spreken we van onmiddellijke vertegenwoordiging. Dit is de klassieke vorm van lastgeving. * **Binnen de perken van de lastgeving:** Als de lasthebber binnen de grenzen van zijn mandaat handelt, komen de rechten en plichten rechtstreeks in het vermogen van de lastgever. De lasthebber is dan niet persoonlijk verbonden jegens de derde. * **Schema:** * Lastgever <---> Derde (t.a.v. lastgeving) * Lasthebber (vertegenwoordiging) <---> Overeenkomst / rechtshandeling (lastgeving) * **Buiten de perken van de lastgeving:** Wanneer de lasthebber de grenzen van zijn mandaat overschrijdt, speelt het principe van vertegenwoordiging in beginsel niet. De lastgever is dan niet gebonden, tenzij één van de volgende "reddingsmechanismen" van toepassing is: * **Bekrachtiging (ratificatie):** De lastgever aanvaardt achteraf de door de lasthebber verrichte rechtshandeling, ook al viel deze buiten het mandaat. Dit werkt retroactief, alsof de handeling van bij de aanvang geldig was in naam van de lastgever (art. 1.8, §4 BW). * **Zaakwaarneming:** Indien de handeling, hoewel buiten mandaat, in het belang van de lastgever werd gesteld en aan de voorwaarden van zaakwaarneming is voldaan. * **Ongerechtvaardigde verrijking:** Indien de handeling van de lasthebber een vermogensrechtelijk voordeel oplevert voor de lastgever en een nadeel voor de derde. * **Schijnmandaat / schijnvertegenwoordiging (art. 1.8, §5 BW):** De lastgever is toch gebonden indien: 1. De schijn van een toereikende bevoegdheid aan de vertegenwoordigde (lastgever) kan worden toegerekend. 2. De derde, in de gegeven omstandigheden, deze schijn redelijkerwijze voor werkelijkheid mocht aannemen. * **Toerekenbaarheid van de schijn:** De schijn is toerekenbaar wanneer de vertegenwoordigde door zijn verklaringen of gedragingen (die niet onrechtmatig hoeven te zijn) heeft bijgedragen tot het wekken of in stand houden van die schijn. Het vereist geen fout van de vertegenwoordigde. * **Gevolg:** De rechtshandeling wordt geldig geacht ten aanzien van de lastgever. De derde wordt beschermd in zijn gerechtvaardigd vertrouwen. * **Aansprakelijkheid lasthebber bij buiten-mandaat handelen:** Indien geen van de "reddingsmechanismen" van toepassing is, is de lastgever niet gebonden. De lasthebber is dan wel aansprakelijk jegens de derde voor de geleden schade, tenzij de derde wist of redelijkerwijze had moeten weten dat de lasthebber buiten zijn mandaat handelde. #### 5.1.3 Toerekening van (quasi-)delicten aan de lastgever In principe is de lastgever niet aansprakelijk voor onrechtmatige daden van de lasthebber, tenzij de schade onlosmakelijk verbonden is met de rechtshandeling waarvoor de lasthebber wel een opdracht kreeg. Wanneer de lasthebber een aangestelde of ondergeschikte is, kan de lastgever wel aansprakelijk zijn krachtens de bepalingen over de aansprakelijkheid van de aansteller voor zijn aangestelden (art. 6.14, §1 BW). ### 5.2 Einde van de lastgeving De lastgeving kan op verschillende gronden eindigen. Deze gronden kunnen worden onderverdeeld in gemeenrechtelijke beëindigingsgronden en specifieke gronden eigen aan de lastgeving. #### 5.2.1 Gemeenrechtelijke beëindigingsgronden Deze gronden gelden voor de meeste wederkerige contracten: * **Verval van de termijn:** Bij lastgevingen voor een bepaalde duur. * **Onmogelijkheid van uitvoering wegens overmacht:** Indien de uitvoering objectief onmogelijk wordt. * **Nietigheid:** Indien de lastgevingsovereenkomst nietig was vanaf het begin. * **Gerechtelijke ontbinding:** Bij wanprestatie van één der partijen. * **Uitdrukkelijk ontbindende voorwaarde:** Indien een in het contract opgenomen voorwaarde zich vervult. #### 5.2.2 Specifieke beëindigingsgronden eigen aan lastgeving Deze gronden zijn specifiek voor de lastgevingsovereenkomst, vaak vanwege het *intuitu personae*-karakter. * **Overlijden van de lasthebber of lastgever (art. 2003 oud BW):** * **Bij overlijden lasthebber:** De lastgeving eindigt. De erfgenamen hebben wel de verplichting om de lastgever te informeren, dringende rechtshandelingen te stellen en rekening en verantwoording af te leggen. Indien er meerdere lasthebbers zijn, kan de lastgeving blijven doorlopen voor de overblijvende lasthebbers, tenzij gezamenlijk optreden vereist was. Bij toegelaten plaatsvervanging blijft de opdracht van de plaatsvervanger bestaan. * **Bij overlijden lastgever:** De lastgeving eindigt. Echter, indien de lasthebber te goeder trouw en onwetend van het overlijden verder handelt met derden die eveneens te goeder trouw zijn, blijven de door de lasthebber gesloten contracten geldig ten aanzien van de erfgenamen van de lastgever. Dit is een bescherming voor de derde te goeder trouw. * **Opzegging *ad nutum* door een partij:** * **Door de lasthebber:** Kan de lastgeving te allen tijde, zonder opgave van reden, opzeggen, mits kennisgeving aan de lastgever en zonder nodeloos schade te berokkenen. In B2C-situaties en bij lastgevingen voor bepaalde duur kunnen er beperkingen gelden door het economisch recht (bv. vergoeding voor de lastgever bij vroegtijdige beëindiging). * **Door de lastgever:** Kan de lastgeving te allen tijde, zonder opgave van reden, herroepen. In principe zonder opzegtermijn of schadevergoeding. Stilzwijgende herroeping kan gebeuren door een nieuwe lasthebber aan te stellen of de rechtshandeling zelf te stellen. * **Onbekwaamverklaring van de lastgever of lasthebber:** * **Onbekwaamheid lastgever:** Leidt tot einde van de lastgeving, tenzij er een zorgmandaat (zorgvolmacht) is, dat juist bedoeld is om te werken bij wilsonbekwaamheid. * **Onbekwaamheid lasthebber:** Leidt eveneens tot einde van de lastgeving. * **Kennelijk onvermogen en faillissement:** Deze situaties worden gelijkgesteld met overlijden en leiden tot het einde van de lastgeving wegens geschokt vertrouwen. * **Wederzijdse toestemming:** Beide partijen kunnen de lastgeving beëindigen door wederzijds akkoord. * **Mandaat van gemeenschappelijk belang:** In bepaalde situaties (bv. aandeelhoudersovereenkomsten) kan de lastgeving niet eenzijdig worden opgezegd door de lasthebber. #### 5.2.3 Gevolgen van de beëindiging De beëindiging van de lastgeving werkt in principe *ex nunc*, dat wil zeggen vanaf het moment van de beëindigingsgrond. * **Tussen partijen:** * De (gewezen) lasthebber moet rekening en verantwoording afleggen, en alle ontvangen documenten en goederen teruggeven aan de lastgever of diens erfgenamen. Hij moet lopende zaken nog voltooien. * De lastgever moet het loon, voorschotten en kosten vergoeden, en kwijting verlenen aan de lasthebber. De nieuwe regeling in Boek 7 spreekt van "aanvaarding na oplevering". * **T.a.v. derden:** * De beëindiging werkt *ex nunc*. Rechtshandelingen gesteld na de beëindiging binden de lastgever niet. * **Uitzondering voor derden te goeder trouw:** Indien de derde onwetend is van de beëindiging (bv. door overlijden van de lastgever), en zowel de derde als de lasthebber te goeder trouw zijn, dan blijft de lastgever (of zijn erfgenamen) gebonden door de door de lasthebber gesloten contracten. Dit is een bescherming van de derde te goeder trouw. --- Hieronder volgt een gedetailleerde studiehandleiding over "Uitwerking van lastgeving jegens derden en beëindiging", gebaseerd op de verstrekte documentatie. Dit deel onderzoekt hoe lastgeving werkt in relatie tot derden, inclusief situaties van vertegenwoordiging en buiten-mandaat handelen, en beschrijft de verschillende gronden voor het einde van een lastgeving en de gevolgen daarvan. #### 5.1.1 Handelen in naam van de lastgever (onmiddellijke vertegenwoordiging) Wanneer de lasthebber handelt in naam van de lastgever, binnen de grenzen van zijn mandaat, komen de rechtsgevolgen rechtstreeks tot stand tussen de lastgever en de derde. De lasthebber is in dit geval geen contractspartij en wordt niet verbonden ten aanzien van de derde. Dit principe van vertegenwoordiging zorgt ervoor dat de rechten en plichten die uit de rechtshandeling voortvloeien, rechtstreeks in het vermogen van de lastgever vallen. > **Tip:** Onthoud dat bij onmiddellijke vertegenwoordiging de derde weet dat hij contracteert met een vertegenwoordiger en voor wie hij contracteert. **Schema van onmiddellijke vertegenwoordiging:** ```mermaid graph LR A[Lastgever] -- overeenkomst / rechtshandeling --> B(Lasthebber); B -- vertegenwoordiging --> C[Derde]; A -- rechtsgevolgen --> C; ``` #### 5.1.2 Handelen in eigen naam (middellijke vertegenwoordiging) Wanneer de lasthebber in eigen naam handelt, maar voor rekening van de lastgever, is er sprake van middellijke vertegenwoordiging. De derde weet niet dat de lasthebber optreedt voor rekening van een lastgever. Hierdoor ontstaat er geen rechtstreekse band tussen de lastgever en de derde. De lasthebber wordt contractspartij ten aanzien van de derde. Om de rechtsverhouding toch bij de lastgever te krijgen, is een aanvullende rechtshandeling nodig, zoals een overdracht van schuldvordering. #### 5.1.3 Lasthebber handelt buiten de perken van de lastgeving Indien de lasthebber buiten de grenzen van zijn mandaat handelt, speelt het principe van vertegenwoordiging in beginsel niet, wat betekent dat de lastgever niet gebonden is ten aanzien van de derde. Dit kan echter tot problemen leiden, omdat derden vaak niet op de hoogte zijn van de precieze omvang van een mandaat. Er zijn echter mechanismen om deze situatie op te vangen: * **Bekrachtiging (ratificatie):** De lastgever kan achteraf de rechtshandeling die buiten het mandaat werd gesteld, bekrachtigen. Deze bekrachtiging werkt retroactief (ab initio) alsof de rechtshandeling vanaf het begin geldig in naam van de lastgever was gesteld. * **Zaakwaarneming:** Indien de handeling, hoewel buiten mandaat, in het belang van de lastgever werd gesteld en de voorwaarden van zaakwaarneming vervuld zijn, kan de lastgever toch gebonden worden of verantwoordelijk gehouden worden. * **Ongerechtvaardigde verrijking:** Als de handeling van de lasthebber buiten mandaat leidt tot een vermogensvoordeel voor de lastgever en een nadeel voor de derde, kan de derde zich beroepen op ongerechtvaardigde verrijking. * **Schijnmandaat / schijnvertegenwoordiging:** De vertegenwoordigde kan gebonden zijn door een rechtshandeling gesteld door een onbevoegde vertegenwoordiger indien: * De rechtshandeling een schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid opwekt. * Deze schijn aan de vertegenwoordigde kan worden toegerekend. Dit is het geval indien de vertegenwoordigde door zijn verklaringen of gedragingen (die niet onrechtmatig hoeven te zijn) heeft bijgedragen aan het wekken of in stand houden van die schijn. * De derde, in de gegeven omstandigheden, deze schijn redelijkerwijze voor werkelijk mocht aannemen. Deze regel is gecodificeerd in artikel 1.8, §5 BW. > **Tip:** Bij een schijnmandaat is het niet vereist dat de vertegenwoordigde een fout beging; toerekenbaarheid van de schijn volstaat. #### 5.1.4 Aansprakelijkheid van de lasthebber jegens derden Indien de lasthebber buiten de perken van zijn lastgeving handelt en er geen sprake is van bekrachtiging, zaakwaarneming of schijnmandaat, is de lastgever in principe niet gebonden. De lasthebber zelf is dan niet contractueel gebonden ten aanzien van de derde, omdat hij optrad in naam en voor rekening van de lastgever (zij het onbevoegd). Echter, de lasthebber kan wel aansprakelijk gesteld worden door de derde op basis van buitencontractuele aansprakelijkheid (onrechtmatige daad) voor de door de derde geleden schade, bijvoorbeeld als de derde kosten heeft gemaakt in het vertrouwen op een geldige overeenkomst. Dit geldt niet indien de derde wist of moest weten dat de lasthebber buiten zijn mandaat handelde. #### 5.1.5 Toerekening van (quasi-)delicten aan de lastgever In principe is de lastgever niet aansprakelijk voor onrechtmatige daden van de lasthebber tijdens de uitvoering van de opdracht. Een uitzondering geldt indien de schade die een derde lijdt onafscheidelijk verbonden is met de rechtshandeling waarvoor de lasthebber wel een opdracht kreeg. Daarnaast kan de lastgever wel aansprakelijk zijn voor quasi-delicten van de lasthebber indien de lasthebber een aangestelde of ondergeschikte is, op grond van artikel 6.14, §1 BW. De lasthebber zelf blijft uiteraard persoonlijk aansprakelijk voor de onrechtmatige daden die hij stelt. De lastgeving kan op verschillende gronden eindigen, zowel gemeenrechtelijke als specifieke gronden eigen aan de lastgeving. Dit zijn de algemene gronden die ook bij andere contracten gelden: * **Verval van de termijn:** Bij een lastgeving voor bepaalde duur eindigt deze vanzelf na het verstrijken van de termijn. * **Onmogelijkheid van uitvoering wegens overmacht:** Indien de uitvoering van de opdracht blijvend onmogelijk wordt door overmacht, eindigt de lastgeving. * **Nietigheid:** Indien de lastgevingsovereenkomst zelf nietig is, houdt ze op te bestaan. * **Gerechtelijke ontbinding:** Bij wanprestatie van een van de partijen kan de rechter de lastgeving ontbinden. * **Uitdrukkelijk ontbindende voorwaarde:** Indien een in de lastgeving opgenomen ontbindende voorwaarde zich vervult. #### 5.2.2 Gronden eigen aan lastgeving Deze gronden zijn specifiek voor de lastgeving en hebben vaak te maken met het *intuitu personae*-karakter ervan: * **Overlijden van de lasthebber of lastgever:** De lastgeving eindigt door het overlijden van de lasthebber of de lastgever. * **Bij overlijden van de lasthebber:** De erfgenamen moeten de lastgever in kennis stellen van het overlijden, dringende en onontbeerlijke rechtshandelingen stellen en rekenschap geven. Als er meerdere lasthebbers waren, kan de lastgeving doorlopen indien dit zo was afgesproken of indien de lasthebbers niet gezamenlijk moesten optreden. Bij toegelaten plaatsvervanging eindigt de opdracht van de plaatsvervanger niet. * **Bij overlijden van de lastgever:** Indien de lasthebber te goeder trouw de uitvoering van de lastgeving voortzet zonder kennis van het overlijden van de lastgever, zijn de door hem gesloten contracten met derden nog geldig ten aanzien van de erfgenamen van de lastgever, mits de derden ook te goeder trouw waren. * **Opzegging (ad nutum):** * **Door de lastgever:** De lastgever kan de lastgeving te allen tijde, zonder opgaaf van reden en in principe zonder opzegtermijn of schadevergoeding herroepen. Dit is een uiting van het vertrouwenskarakter. Stilzwijgende herroeping is mogelijk door het aanstellen van een nieuwe lasthebber of door de rechtshandeling zelf te stellen. * **Door de lasthebber:** De lasthebber kan de lastgeving in principe ook te allen tijde, zonder opgave van reden opzeggen, mits de kennisgeving de lastgever niet benadeelt. * **Mandaat van gemeenschappelijk belang:** Bij een mandaat dat zowel in het belang is van de lastgever als de lasthebber (bv. aandeelhoudersovereenkomsten), kan de lasthebber niet zomaar eenzijdig opzeggen. Dit vormt een uitzondering op de vrije opzegging *ad nutum*. * De onbekwaamverklaring van de lastgever leidt tot beëindiging van de lastgeving, tenzij er sprake is van een zorgmandaat/zorgvolmacht, die juist is bedoeld om te functioneren bij wilsonbekwaamheid. * De onbekwaamheid van de lasthebber leidt eveneens tot beëindiging. * **Kennelijk onvermogen en faillissement:** Deze situaties, die het vermogen van de lastgever of lasthebber ernstig aantasten, worden met overlijden gelijkgesteld als beëindigingsgrond wegens geschokt vertrouwen. * **Andere gronden:** Conform artikel VI.82-83 WER kunnen in B2C-situaties (onderneming als lasthebber, consument als lastgever) clausules die de beëindigingsvrijheid van de lasthebber beperken, onrechtmatig zijn. Bij lastgevingen van bepaalde duur kan vroegtijdige beëindiging door de lasthebber leiden tot een vergoeding. Bij lastgevingen van onbepaalde duur moet een redelijke opzegtermijn in acht worden genomen. * **Tussen partijen (ex nunc):** De beëindiging werkt in principe *ex nunc*, dus vanaf het moment van de beëindigingsgrond (bv. overlijden, onbekwaamverklaring). De gewezen lasthebber moet rekenschap afleggen, de ontvangen documenten teruggeven en lopende zaken voltooien. De lastgever moet nog steeds loon, voorschotten en kosten vergoeden en kwijting verlenen. De latere regeling in Boek 7 BW voorziet in "aanvaarding na oplevering" van de opdracht, wat neerkomt op de bestaande kwijting. * **Tegenover derden (ex nunc, met uitzondering):** Ook ten aanzien van derden werkt de beëindiging in principe *ex nunc*. Rechtshandelingen na de beëindiging binden de lastgever niet. Een belangrijke uitzondering geldt voor derden te goeder trouw die onwetend zijn van de beëindiging (bv. zij wisten niet van het overlijden van de lastgever). In dat geval zijn de lastgever of zijn erfgenamen toch gebonden. Dit is een specifieke beschermingsregel ten gunste van de derde te goeder trouw. --- Dit deel behandelt de juridische gevolgen van lastgeving voor derden, met speciale aandacht voor situaties waarin de lasthebber buiten de grenzen van zijn mandaat treedt, en de diverse gronden waarop een lastgeving kan eindigen, inclusief de rechtsgevolgen daarvan. ### 5.1 Uitwerking jegens derden De uitwerking van lastgeving jegens derden hangt primair af van de wijze waarop de lasthebber optreedt: in eigen naam of in naam van de lastgever. Wanneer de lasthebber in eigen naam optreedt, maar de rechtshandeling voor rekening van de lastgever verricht, spreekt men van middellijke vertegenwoordiging. * **Rechtsgevolgen:** Er ontstaat geen directe rechtsband tussen de derde en de lastgever. De lasthebber wordt zelf partij bij het contract met de derde. Om de rechtsverhouding alsnog bij de lastgever te laten landen, is een aanvullende rechtshandeling (zoals een schuldoverdracht) nodig. Lastgever <--------> Lasthebber (contract van lastgeving) ^ | | | (rechtshandeling in eigen naam) | v <------------------ Derde Bij onmiddellijke vertegenwoordiging treedt de lasthebber duidelijk op in naam en voor rekening van de lastgever. * **Binnen de perken van de lastgeving:** * **Rechtsgevolgen:** De rechtshandeling komt rechtstreeks tot stand tussen de lastgever en de derde. De lastgever is verbonden ten aanzien van de derde, terwijl de lasthebber zelf geen contractspartij wordt. | | (rechtshandeling in naam en voor rekening van lastgever) * **Buiten de perken van de lastgeving:** * **Problematiek:** De derde is vaak niet op de hoogte van de exacte omvang van het mandaat van de lasthebber, wat leidt tot praktische problemen. * **In principe geen binding van de lastgever:** Als de lasthebber zijn mandaat overschrijdt, is de lastgever in principe niet gebonden, aangezien de bevoegdheid niet werd verleend. * **"Reddingsmechanismen":** * **Bekrachtiging (ratificatie):** De lastgever kan achteraf de handeling, hoewel buiten mandaat, goedkeuren. Dit werkt retroactief (ab initio). * **Zaakwaarneming:** Indien de handeling, ondanks dat ze buiten mandaat viel, in het belang van de lastgever werd gesteld en aan de voorwaarden van zaakwaarneming is voldaan, kan de lastgever toch gebonden zijn. * **Ongerechtvaardigde verrijking:** Als de handeling een vermogensvoordeel oplevert voor de lastgever ten nadele van de derde, kan de derde zich hierop beroepen. * **Schijnvertegenwoordiging (art. 1.8, §5 BW):** De lastgever kán gebonden zijn door een rechtshandeling van een onbevoegde vertegenwoordiger indien: 1. Er een schijn van toereikende bevoegdheid is die aan de lastgever is toe te rekenen. 2. De derde deze schijn, in de gegeven omstandigheden, redelijkerwijze voor werkelijk mocht aannemen. De schijn is toerekenbaar indien de lastgever door zijn verklaringen of gedragingen (niet noodzakelijk onrechtmatig) heeft bijgedragen aan het wekken of in stand houden ervan. * **Gevolgen voor de lasthebber:** De lasthebber is niet contractueel gebonden jegens de derde (omdat hij optrad in naam van de lastgever), maar kan wel persoonlijk aansprakelijk worden gesteld door de derde voor de geleden schade, tenzij de derde wist dat de lasthebber buiten zijn mandaat handelde. In principe is de lastgever niet aansprakelijk voor onrechtmatige daden van de lasthebber, tenzij de schade onlosmakelijk verbonden is met de rechtshandeling die de lastgever wel heeft opgedragen. Indien de lasthebber een aangestelde is, kan de lastgever wel aansprakelijk zijn op grond van artikel 6.14, §1 BW (aansprakelijkheid aansteller voor aangestelde). De lastgeving kan op diverse gronden eindigen, zowel gemeenrechtelijk als specifiek voor lastgeving. Deze gronden zijn ook van toepassing op andere contracten: * **Verval van de termijn:** Bij lastgevingen voor bepaalde duur eindigt deze vanzelf na afloop van de termijn. * **Onmogelijkheid van uitvoering wegens overmacht:** Wanneer de uitvoering van de opdracht objectief onmogelijk wordt door een onvoorzienbare en onvermiijdbare gebeurtenis. * **Nietigheid:** Indien de lastgevingsovereenkomst zelf nietig is (bv. wegens gebrek aan bekwaamheid bij aanvang). * **Gerechtelijke ontbinding:** Bij wanprestatie van één der partijen kan de rechter de overeenkomst ontbinden. * **Uitdrukkelijk ontbindende voorwaarde:** Indien een in de overeenkomst opgenomen voorwaarde zich vervult. #### 5.2.2 Specifieke beëindigingsgronden voor lastgeving Deze gronden vloeien voort uit de aard van de lastgevingsovereenkomst. * **Overlijden van de lasthebber:** De lastgeving eindigt omdat deze vaak een *intuitu personae*-karakter heeft. * **Verplichtingen van de erfgenamen/rechtsverkrijgenden:** Zij moeten de lastgever kennis geven van het overlijden, dringende en onontbeerlijke rechtshandelingen stellen ter bescherming van de lastgever, en rekenschap afleggen van de uitgevoerde opdracht. * **Meerdere lasthebbers:** Bij overlijden van één lasthebber blijft de lastgeving doorlopen voor de overblijvende lasthebbers, tenzij gezamenlijk optreden vereist was. * **Plaatsvervanging:** Bij toegelaten plaatsvervanging eindigt de lastgeving door het overlijden van de lasthebber niet automatisch ten aanzien van de plaatsvervanger indien de plaatsvervanging geldig was. * **Overlijden van de lastgever:** De lastgeving eindigt, tenzij de lasthebber, niet op de hoogte van het overlijden, te goeder trouw verder handelt. In dit geval binden de door de lasthebber gesloten rechtshandelingen de erfgenamen van de lastgever, indien ook de derde te goeder trouw was en niet wist van het overlijden. * **Opzegging/beëindiging door partijen (ad nutum):** * **Lasthebber:** Kan de lastgeving te allen tijde en zonder motief opzeggen (*ad nutum*), mits kennisgeving aan de lastgever en zonder nodeloze schade te berokkenen. Beperkingen kunnen gelden bij mandaten van gemeenschappelijk belang of in consumentenrelaties (economisch recht). * **Lastgever:** Kan de lastgeving altijd, zonder motief en zonder opzegtermijn of schadevergoeding herroepen. Stilzwijgende herroeping is mogelijk door het aanstellen van een nieuwe lasthebber of het zelf verrichten van de rechtshandeling. * **Onherroepelijke lastgeving:** Indien contractueel overeengekomen, kan de lastgever niet eenzijdig herroepen. Dit geldt eveneens voor mandaten van gemeenschappelijk belang. * **Onbekwaamverklaring van de lastgever:** De lasthebber mag niet langer vertegenwoordigen, tenzij het een zorgmandaat betreft, dat juist is bedoeld om te functioneren bij onbekwaamheid. * **Onbekwaamheid van de lasthebber:** Leidt tot beëindiging van de lastgeving, omdat de vertegenwoordiging gebrekkig was. * **Met overlijden gelijkgestelde situaties:** Kennelijk onvermogen of faillissement van de lastgever of lasthebber, wat het vertrouwen ondermijnt. * **Tussen partijen:** De beëindiging werkt in beginsel *ex nunc* (vanaf het moment van de beëindigende gebeurtenis). * **Lasthebber:** Moet rekenschap geven van de uitgevoerde opdracht, alle ontvangen documenten en goederen teruggeven, en lopende zaken die al vóór de beëindiging werden aangevat, tot een goed einde brengen. Hij heeft recht op betaling van loon, vergoeding van kosten en kwijting. * **Lastgever:** Moet loon, voorschotten en kosten vergoeden, en kwijting verlenen aan de gewezen lasthebber. * **Boek 7:** Deze gevolgen worden grotendeels overgenomen onder de regeling van dienstencontracten, met de notie van "aanvaarding na oplevering". * **Tegenover derden:** * **Algemene regel:** De beëindiging werkt *ex nunc*. Rechtshandelingen gesteld na de beëindiging binden de lastgever niet. * **Uitzondering (derden te goeder trouw):** Indien de derde niet op de hoogte was van de beëindiging (bv. overlijden van de lastgever), binden de door de lasthebber te goeder trouw gesloten rechtshandelingen de lastgever of zijn erfgenamen toch. Dit is een beschermingsregel ten gunste van de derde te goeder trouw. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Lastgeving | Een contract waarbij de lastgever de lasthebber opdracht geeft om in zijn naam en voor zijn rekening rechtshandelingen te stellen, en de lasthebber dit aanvaardt. Het gaat altijd om rechtshandelingen, niet om louter materiële handelingen. | | Lastgever | De partij die de opdracht geeft om rechtshandelingen te stellen. Wordt ook wel vertegenwoordigde, volmachtgever, mandant of opdrachtgever genoemd. | | Lasthebber | De partij die de opdracht aanvaardt om rechtshandelingen te stellen. Wordt ook wel vertegenwoordiger, volmachtdrager, mandataris of opdrachtnemer genoemd. | | Rechtshandeling | Een handeling die gericht is op het tot stand brengen van rechtsgevolgen, zoals het sluiten van een contract, het opzeggen van een overeenkomst of het instellen van een rechtsmiddel. | | Onmiddellijke vertegenwoordiging | De situatie waarbij de lasthebber in naam en voor rekening van de lastgever een rechtshandeling stelt, waardoor de rechtsgevolgen rechtstreeks tussen de lastgever en de derde ontstaan. | | Middellijke vertegenwoordiging | De situatie waarbij de lasthebber in eigen naam, maar voor rekening van de lastgever, een rechtshandeling stelt. De derde partij is zich niet bewust van de tussenkomst van de lastgever. | | Naamlening (prête-nom) | Een vorm van middellijke vertegenwoordiging waarbij de lasthebber zijn naam leent aan de lastgever om namens hem op te treden, zonder dat de derde weet dat de lastgever betrokken is. | | Commissiecontract | Een handelscontract waarbij de commissionair in eigen naam, maar voor rekening van de opdrachtgever, een transactie aangaat. De opdrachtgever blijft onzichtbaar voor de derde partij. | | Consensueel contract | Een contract dat door loutere wilsovereenstemming tot stand komt, zonder dat daarvoor specifieke vormvereisten of de afgifte van zaken nodig zijn. | | Zorgmandaat (zorgvolmacht) | Een conventionele lastgeving die opgesteld wordt vóór het verlies van bekwaamheid, met het oog op latere vertegenwoordiging wanneer de lastgever wilsonbekwaam wordt. Dit doorbreekt de klassieke regel dat onbekwaamheid van de lastgever tot nietigheid leidt. | | Bekrachtiging (ratificatie) | De eenzijdige rechtshandeling waarbij de lastgever achteraf een handeling die door de lasthebber buiten zijn mandaat werd gesteld, aanvaardt, waardoor deze handeling geldig wordt geacht vanaf het begin. | | Schijnvertegenwoordiging | Een juridische figuur waarbij een persoon toch gebonden kan zijn door een rechtshandeling gesteld door een onbevoegde vertegenwoordiger, indien de schijn van bevoegdheid aan de vertegenwoordigde kan worden toegerekend en de derde te goeder trouw mocht handelen. | | Gemengd contract | Een contract dat elementen van verschillende contractstypen bevat, zoals lastgeving in combinatie met aanneming of verkoop. De regels van de verschillende contractstypen kunnen naast elkaar worden toegepast (cumulatietheorie) of het overheersende type bepaalt het toepasselijke statuut (absorptietheorie). | | Aanneming | Een contract voor de uitvoering van materiële of intellectuele prestaties, waarbij de prijs essentieel is en het contract dus altijd bezwarend is. Dit verschilt van lastgeving die in principe kostenloos kan zijn. | | Zaakwaarneming | Het vrijwillig stellen van een nuttige handeling in geval van nood, zonder daartoe verplicht te zijn, maar met de verplichting de handeling te voltooien. Het is een oneigenlijk contract waarbij de lasthebber of waarnemer gebonden is indien hij behoorlijk waarneemt. | | Intuitu personae | Een karakteristiek van een contract waarbij de persoon van de contractant van doorslaggevend belang is. Bij lastgeving betekent dit dat het contract eindigt bij overlijden van de lasthebber omdat zijn persoonlijke hoedanigheid essentieel is. | | Ad nutum | Een juridische term die aangeeft dat iets op elk moment, zonder opgave van reden en zonder schadevergoeding, kan worden beëindigd of herroepen. Dit principe geldt onder meer voor de opzegging van een lastgeving door zowel de lastgever als de lasthebber. | | Kwijting (discharge) | De officiële bevestiging door de lastgever dat de lasthebber zijn opdracht naar behoren heeft uitgevoerd en dat er geen verdere aanspraken zullen zijn. Dit beschermt de lasthebber tegen verdere aansprakelijkstelling voor de reeds verantwoorde handelingen. | | Ongerechtvaardigde verrijking | Een principe waarbij iemand die ongerechtvaardigd verrijkt is ten koste van een ander, verplicht kan worden de verrijking aan de benadeelde te vergoeden. Dit kan in specifieke gevallen toegepast worden bij lastgeving, met name wanneer een handeling buiten mandaat toch een voordeel oplevert voor de lastgever. | | Plaatsvervanging | De handeling waarbij een lasthebber de uitvoering van zijn opdracht delegeert aan een derde (plaatsvervanger). Dit is toegestaan tenzij uitdrukkelijk verboden, en kan leiden tot een directe vordering van de lastgever tegen de plaatsvervanger. | | Rekenschap geven | De verplichting van de lasthebber om aan de lastgever uitleg te verschaffen over de wijze van uitvoering van de opdracht en om alles wat hij heeft ontvangen (ook van derden) af te geven. Dit is essentieel voor de bescherming van de lastgever en voor het verkrijgen van kwijting door de lasthebber. |

# Koopovereenkomsten en hun regimes Dit onderwerp behandelt de verschillende juridische regimes die van toepassing zijn op koopovereenkomsten, waaronder het gemeen recht, de consumentenkoop en het Weens Koopverdrag. ## 1. Koopovereenkomsten en hun regimes Koopovereenkomsten worden beheerst door diverse juridische regimes, afhankelijk van de aard van de partijen, het voorwerp van de verkoop en de omstandigheden van de transactie. De belangrijkste regimes die aan bod komen zijn het gemeen recht (regulier kooprecht), de consumentenkoop en het Weens Koopverdrag voor internationale handel. ### 1.1 De regeling van de koopovereenkomst Een koopovereenkomst is een wederkerige overeenkomst waarbij de ene partij (de verkoper) zich verbindt om een zaak over te dragen en de andere partij (de koper) zich verbindt om daarvoor een prijs in geld te betalen. #### 1.1.1 Kenmerken van de koopovereenkomst * **Wederkerige overeenkomst:** Beide partijen verbinden zich tot een prestatie. * **Onder bezwarende titel:** Elke partij verkrijgt een voordeel waarvoor ze een tegenprestatie levert. * **Consensueel:** De overeenkomst komt tot stand door loutere wilsovereenstemming tussen partijen omtrent de zaak en de prijs, zelfs indien de zaak nog niet is geleverd of de prijs nog niet is betaald. #### 1.1.2 Essentiële bestanddelen van de koopovereenkomst Volgens artikel 1582 van het Burgerlijk Wetboek zijn de essentiële kenmerken van een koopovereenkomst: 1. **Overeenkomst met betrekking tot een goed:** Het moet gaan om de overdracht van eigendom van een zaak, geen dienst. 2. **Overeenkomst met betrekking tot de eigendomsoverdracht van het goed:** Het doel is de overdracht van eigendom. 3. **Tegen betaling in geld (de prijs):** De tegenprestatie moet uit geld bestaan. Indien dit niet het geval is, kan het gaan om een ruilovereenkomst. #### 1.1.3 Eigendomsoverdracht * **Solo consensu:** De eigendom gaat van rechtswege over op de koper zodra er wilsovereenstemming is omtrent de zaak en de prijs, zelfs indien de zaak nog niet geleverd is en de prijs nog niet betaald. * **Vrijwillige uitsluiting:** Partijen kunnen conventioneel afspreken dat de eigendomsoverdracht wordt uitgesteld, bijvoorbeeld tot bij de verlijding van de notariële akte bij de aankoop van onroerend goed. * **Verkoop van andermans goed:** De verkoop van een goed waarvan men geen eigenaar is, is strikt genomen niet geldig, maar kan wel leiden tot verbintenissen ten laste van de verkoper (zoals schadevergoeding). #### 1.1.4 De prijs * **In geld:** De prijs moet uit geld bestaan. Indien de tegenprestatie uit goederen bestaat, spreekt men van een ruil. * **Bepaalbaar of bepaald:** De prijs moet bepaald zijn of bepaalbaar zijn (bijvoorbeeld de dagprijs op de markt). Een overeenkomst met een "nader te bepalen prijs" is geen koop, tenzij de prijs bepaalbaar is. * **Ernstig:** Een fictieve prijs, gesimuleerd om bijvoorbeeld schenkingsrechten te vermijden (vermomde schenking), is niet geldig als koop. Dit kan leiden tot inkorting en inbreng in de nalatenschap. * **Prijsbewimpeling:** Wanneer naar buiten toe een lagere prijs wordt gesimuleerd dan de werkelijke prijs. Tussen partijen geldt de werkelijke prijs (afspraken via een "tegenbrief"), derden (zoals de fiscus) kunnen zich beroepen op de werkelijke of gesimuleerde prijs. #### 1.1.5 Tegenwerpelijkheid aan derden * **Relativiteit van de overeenkomst:** Een overeenkomst is in principe slechts bindend tussen de contracterende partijen (art. 1134 oud BW). * **Tegenwerpelijkheid:** Derden moeten de overeenkomst als feit erkennen en passief ondergaan. Tegenwerpelijkheid aan derden vereist een rechtsgeldige handeling en dat de derde kennis heeft of behoort te hebben van de overeenkomst, vaak via publiciteitssystemen (zoals het hypotheekregister). ### 1.2 Koop van onroerende goederen De aankoop van onroerend goed kent specifieke formaliteiten en praktijken. #### 1.2.1 Consensualisme en "compromis" Ondanks het consensuele karakter van de koop, is bij de aankoop van onroerend goed de onderhandse verkoopovereenkomst, of "compromis", cruciaal. Dit document bevat de definitieve afspraken tussen koper en verkoper. De notariële akte volgt later en dient voornamelijk voor de overschrijving en tegenwerpelijkheid aan derden. #### 1.2.2 Rol van de notaris De tussenkomst van een notaris bij de aankoop van onroerend goed biedt tal van voordelen: * **Juridische controles en opzoekingen:** De notaris voert onderzoek naar de eigendomstitel, de bekwaamheid en beschikkingsbevoegdheid van de verkoper, alsook naar eventuele schulden, hypotheken of erfdienstbaarheden. Dit is een resultaatsverbintenis voor de eigendomsoverdracht en een middelenverbintenis voor de geldigheid van de overdracht. * **Voorschot:** Een deel van de prijs (vaak 10%) wordt als voorschot gestort op een geblokkeerde rekening van de notaris, wat bescherming biedt aan zowel koper (tegen schuldeisers van de verkoper) als verkoper (zekerheid van betaling). * **Gratis levensverzekering:** De notaris regelt vaak een gratis levensverzekering voor de koper tot een bepaald bedrag ter bescherming van de erfgenamen bij overlijden van de koper voor het verlijden van de authentieke akte. #### 1.2.3 Overgang van eigendom en risico * **Bij compromis (meestal):** De eigendom gaat in principe over bij het sluiten van het compromis, tenzij conventioneel anders bepaald. Vanaf dit moment draagt de koper ook het risico voor tenietgaan van het goed door overmacht. * **Bij notariële akte (vaak bedongen):** Partijen kunnen overeenkomen dat de eigendom pas overgaat bij het verlijden van de authentieke akte. Dit stelt de eigendomsoverdracht en daarmee ook de risico-overdracht uit tot op dat latere moment. Dit is aan te raden om de verkoper te beschermen indien de koper voor de akte al het genot van het goed krijgt. * **Publiciteit:** De eigendomsoverdracht is pas tegenwerpelijk aan derden na overschrijving van de authentieke akte in de registers van het hypotheekkantoor. Derden te goeder trouw die geen kennis hebben van de verkoop, kunnen de verkoop niet worden tegengeworpen indien zij zonder bedrog hebben gecontracteerd en de akte nog niet is overgeschreven. #### 1.2.4 Dubbele verkoop en "flikkermoment" Bij dubbele verkoop (een verkoper verkoopt hetzelfde goed aan twee verschillende kopers) speelt het principe van publiciteit een cruciale rol. De eerste die de authentieke akte laat overschrijven in de hypotheekregisters, verkrijgt in principe de eigendom, zelfs indien de tweede koper een ouder contract heeft, mits de tweede koper te goeder trouw was. Dit moment van overschrijving wordt het "flikkermoment" genoemd. #### 1.2.5 Digitale koop van onroerend goed Ondanks het consensusprincipe bij koop, vereist de wet voor de verkoop van onroerend goed een authentieke akte, waardoor aankopen via elektronische weg zoals e-mail of sms niet rechtsgeldig zijn voor de geldigheid van de overeenkomst zelf, hoewel ze wel als begin van bewijs kunnen dienen. ### 1.3 Koop van roerende goederen Voor de verkoop van roerende goederen geldt in principe hetzelfde consensusprincipe, maar er is geen verplicht publiciteitssysteem zoals bij onroerende goederen. #### 1.3.1 Tegenwerpelijkheid aan derden De overdracht van roerende goederen is tegenwerpelijk aan derden vanaf het moment van de levering van het goed, aangezien bezit geldt als titel (art. 1141 BW). Dit betekent dat derden erop mogen vertrouwen dat het geleverde goed zich in het vermogen van de koper bevindt en dat deze er eigenaar van is. #### 1.3.2 Dubbele verkoop van roerende goederen Bij een dubbele verkoop van roerende goederen heeft de koper die het goed als eerste in bezit heeft gekregen, voorrang, mits deze te goeder trouw was. Indien de tweede koper het goed te goeder trouw in bezit heeft gekregen, kan hij zich op zijn bezit beroepen. #### 1.3.3 Eigendomsvoorbehoud De verkoper kan met de koper overeenkomen dat de eigendom van het verkochte goed pas overgaat na volledige betaling van de prijs. Dit moet schriftelijk worden overeengekomen uiterlijk op het moment van de levering. Dit beschermt de verkoper, maar de koper te goeder trouw die het goed verder vervreemdt, wordt beschermd door het bezitsprincipe. #### 1.3.4 Risico-overdracht In het gemeen kooprecht gaat het risico voor het tenietgaan van het goed, door vreemde oorzaak of overmacht, over op de koper op hetzelfde moment als de eigendomsoverdracht. Indien er een eigendomsvoorbehoud is, blijft het risico bij de verkoper, tenzij de zaak reeds aan de koper is geleverd. ### 1.4 Totstandkoming van de koopovereenkomst De totstandkoming van een koopovereenkomst verloopt in verschillende fasen. #### 1.4.1 Precontractuele fase en aanbod/aanvaarding * **Precontractuele fase:** Onderhandelingen voorafgaand aan een overeenkomst zijn in principe niet bindend, maar kunnen leiden tot aansprakelijkheid voor culpa in contrahendo (fouten tijdens onderhandelingen). * **Aanbod:** Een aanbod bevat alle essentiële bestanddelen van de overeenkomst en is bindend voor de aanbieder zodra de tegenpartij er kennis van krijgt. * **Aanvaarding:** De aanvaarding van het aanbod, al dan niet stilzwijgend, leidt tot de totstandkoming van de overeenkomst. Een tegenbod wordt beschouwd als een nieuw aanbod. #### 1.4.2 Verkoopbelofte en optie * **Verkoopbelofte:** Een voorovereenkomst waarbij de ene partij zich verbindt een goed te verkopen aan de andere partij (de begunstigde) aan bepaalde voorwaarden, en de begunstigde zich verbindt het goed te kopen. * **Optie (aankoopoptie):** De verkoper verleent aan de begunstigde het recht om eenzijdig de koopovereenkomst te lichten binnen een bepaalde termijn en tegen een bepaalde prijs. De verkoper is onherroepelijk verbonden. De begunstigde is vrij om de optie al dan niet te lichten. #### 1.4.3 Wilsgebreken Wanneer de toestemming bij de contractsluiting gebrekkig is, kan de overeenkomst nietig verklaard worden. De belangrijkste wilsgebreken zijn: * **Dwaling:** Een verkeerde voorstelling van de feiten die doorslaggevend was voor het sluiten van de overeenkomst. De dwaling moet verschoonbaar zijn (een normaal zorgvuldig persoon zou ook gedwaald hebben). * **Bedrog:** Een kunstgreep met de bedoeling de andere partij te bedriegen. Indien het bedrog hoofdbedrog betreft (zonder bedrog zou de overeenkomst niet gesloten zijn), leidt dit tot nietigheid. Incidenteel bedrog leidt tot schadevergoeding. * **Geweld:** Dwang die indruk maakt op een redelijk mens. * **Benadeling:** Aanzienlijke onevenredigheid tussen de wederzijdse prestaties. Dit is enkel een nietigheidsgrond bij de verkoop van onroerend goed. #### 1.4.4 Bekwaamheid Partijen moeten handelingsbekwaam zijn om een koopovereenkomst te sluiten. Minderjarigen en personen onder curatele zijn in principe handelingsonbekwaam, hoewel er uitzonderingen bestaan voor minderjarigen voor zaken van geringe waarde. #### 1.4.5 Voorwerp en Vorm * **Voorwerp:** Het voorwerp van de koop (de zaak) moet bestaan (toekomstige zaken zijn toegelaten), in de handel zijn (niet het openbaar domein, verboden middelen, etc.) en bepaald of bepaalbaar zijn. * **Vorm:** De koopovereenkomst is in principe vormvrij (consensualisme), tenzij de wet specifieke vormvereisten oplegt (bv. authentieke akte voor onroerend goed). ### 1.5 Verbintenissen van de verkoper De verkoper heeft drie voornaamste verbintenissen: levering, vrijwaring voor uitwinning en vrijwaring voor verborgen gebreken. #### 1.5.1 Levering * **Doel:** De verkoper moet de verkochte zaak overdragen in het bezit en de macht van de koper. Dit omvat ook de levering van toebehoren en opbrengsten. * **Modaliteiten:** Levering geschiedt op de plaats waar het goed zich ten tijde van de koop bevond, tenzij anders overeengekomen. De kosten van levering en afhaling zijn in beginsel ten laste van de verkoper, maar dit is aanvullend recht. * **Gevolgen van niet-levering:** De koper kan de ontbinding van de overeenkomst vorderen of uitvoering in natura, aangevuld met een schadevergoeding. De ENAC (exceptio non adimpleti contractus) kan ingeroepen worden: zolang de verkoper niet levert, betaalt de koper niet. #### 1.5.2 Vrijwaring voor uitwinning * **Begrip:** De verkoper moet de koper vrijwaren voor elke stoornis in het ongestoord bezit van het gekochte goed, zowel door eigen daad van de verkoper als door daden van derden. Dit dekt zowel feitelijke als juridische stoornissen die een oorsprong hebben vóór de verkoop. * **Vrijwaring voor eigen daad:** De verkoper mag het vreedzaam genot van het verkochte goed niet verstoren, bijvoorbeeld door concurrentie aan te gaan na verkoop van een handelszaak. * **Vrijwaring voor daden van derden:** Dit betreft juridische stoornissen, zoals hypotheken, erfdienstbaarheden of een eerdere verkoop aan een derde. Feitelijke stoornissen door derden, zoals een lastige buur, vallen hier niet onder. * **Sancties:** De koper kan schadevergoeding vorderen, en in ernstige gevallen zelfs ontbinding van de koop. #### 1.5.3 Vrijwaring voor verborgen gebreken * **Gemeen kooprecht (dualisme):** * **Niet-conforme levering:** De geleverde zaak moet overeenstemmen met de verkochte zaak in identiteit, kwaliteit en kwantiteit. Zichtbare gebreken worden gedekt door aanvaarding zonder protest. * **Verborgen gebreken:** Dit zijn gebreken die de zaak ongeschikt maken voor het gebruik waarvoor ze bestemd is, of die de waarde van de zaak zodanig verminderen dat de koper, indien hij het gebrek gekend had, de zaak niet of tegen een mindere prijs zou hebben gekocht. Het gebrek moet intriniek (in de zaak zelf) of functioneel (ongeschikt voor het door de koper beoogde gebruik, mits dit bekend was bij de verkoper) zijn, verborgen (niet zichtbaar bij normaal onderzoek), ernstig en anterieur aan de verkoop. * **Consumentenkoop (monisme):** De verkoper is aansprakelijk voor elk gebrek aan overeenstemming dat bestaat bij de levering van de goederen. Dit omvat zowel niet-conforme levering als verborgen gebreken onder één noemer: conformiteit. * **Weens Koopverdrag:** Dit verdrag kent eveneens een monistisch systeem van non-conformiteit. * **Remedies:** Afhankelijk van het regime kan de koper kiezen voor kosteloos herstel of vervanging, prijsvermindering, ontbinding van de overeenkomst, of schadevergoeding. Bij de consumentenkoop is herstel of vervanging de primaire remedie. #### 1.5.4 Gebrekkige zaak gaat teniet Indien de gebrekkige zaak tenietgaat door een oorzaak die aan de verkoper is toe te rekenen (bv. het gebrek zelf), dan is de verkoper aansprakelijk. Indien de zaak tenietgaat door toeval na de risico-overdracht, draagt de koper het risico. #### 1.5.5 Exoneratiebedingen Verkopers kunnen proberen hun aansprakelijkheid voor verborgen gebreken te beperken via exoneratiebedingen. Deze zijn geldig in het gemeen kooprecht, tenzij de verkoper ter kwader trouw was (het gebrek kende). In de consumentenkoop zijn dergelijke bedingen echter verboden en nietig. #### 1.5.6 Meldingstermijn en verjaring * **Gemeen kooprecht:** Er is geen uitdrukkelijke wettelijke meldingstermijn voor niet-conforme levering of verborgen gebreken, maar stilzwijgende aanvaarding door gebrek aan protest kan optreden. Voor verborgen gebreken geldt een korte verjaringstermijn. * **Consumentenkoop:** Er geldt een wettelijke meldingstermijn van minstens twee maanden na vaststelling van het gebrek. De vordering verjaart één jaar na manifestatie van het gebrek. * **Weens Koopverdrag:** De koper moet de verkoper binnen een redelijke termijn na ontdekking van het gebrek in kennis stellen. ### 1.6 Verbintenissen van de koper De koper heeft twee hoofdverbintenissen: de zaak in ontvangst nemen en de prijs betalen. #### 1.6.1 Inontvangstnemingsverplichting * **Plaats en tijdstip:** De koper moet de zaak afhalen op de plaats en het tijdstip van de levering. * **Inspectie en protest:** De koper moet de zaak inspecteren en bij zichtbare gebreken protesteren of voorbehoud maken. Stilzwijgende aanvaarding kan leiden tot verlies van vorderingsrechten. * **Gedwongen uitvoering:** Indien de koper de zaak onterecht weigert, kan de verkoper gedwongen uitvoering eisen. #### 1.6.2 Betalingsverplichting * **Algemeen:** De betaling moet gebeuren aan de verkoper of diens vertegenwoordiger. De plaats en het tijdstip van betaling worden conventioneel bepaald, bij gebreke waarvan de plaats van levering en het tijdstip van levering gelden. * **Betaalmunt en betaalmiddelen:** De betaling gebeurt in de overeengekomen valuta. Er gelden regels voor betalingen in chartaal (cash) of giraal geld, met limieten voor chartale betalingen om fraude te bestrijden. Elektronische betaalsystemen zijn verplicht aan te bieden aan consumenten. * **Bescherming van de onbetaalde verkoper:** Indien de koper niet betaalt, kan de verkoper de ENAC inroepen, de ontbinding van de overeenkomst vorderen (meestal gerechtelijk, tenzij een ontbindend beding is opgenomen), en/of gebruik maken van een retentierecht. Bij roerende goederen kan de verkoper, onder strikte voorwaarden, een revindicatierecht uitoefenen. ### 1.7 Consumentenkoop De regeling van de consumentenkoop is dwingend recht en biedt verhoogde bescherming aan de consument als zwakkere partij. #### 1.7.1 Toepassingsgebied De regels van consumentenkoop zijn van toepassing op de verkoop van consumptiegoederen door een verkoper aan een consument (natuurlijke persoon die handelt voor niet-beroepsdoeleinden). Rechtspersonen, zoals vzw's, kunnen geen consument zijn. #### 1.7.2 Conformiteit en garantie De verkoper is aansprakelijk voor elk gebrek aan overeenstemming (non-conformiteit) dat bestaat op het moment van de levering. Er geldt een wettelijke waarborgtermijn van twee jaar (of één jaar voor tweedehandsgoederen, indien contractueel bepaald). Gedurende de eerste twee jaar na levering wordt vermoed dat het gebrek reeds bestond op het moment van levering, waardoor de bewijslast bij de verkoper ligt. #### 1.7.3 Remedies De consument heeft recht op kosteloos herstel of kosteloze vervanging van het goed. Indien dit onmogelijk is of buiten proportie, kan de consument een passende prijsvermindering eisen of de ontbinding van de overeenkomst vragen, eventueel aangevuld met schadevergoeding. #### 1.7.4 Commerciële garantie Een commerciële garantie (bv. fabrieksgarantie) is een contractuele uitbreiding van de wettelijke garantie en is bindend voor de verkoper, maar doet geen afbreuk aan de wettelijke rechten van de consument. ### 1.8 Weens Koopverdrag (CISG) Het Weens Koopverdrag regelt internationale verkopen van roerende lichamelijke goederen tussen professionele partijen (B2B) die gevestigd zijn in verschillende staten die partij zijn bij het verdrag. Het is van dwingend recht, maar kan contractueel worden uitgesloten. #### 1.8.1 Toepassingsgebied Enkel van toepassing op internationale verkopen van lichamelijke roerende goederen tussen professionelen. #### 1.8.2 Vrijwaring en remedies Het verdrag kent een monistisch systeem van non-conformiteit. De remedies omvatten o.a. de vordering tot nakoming, prijsvermindering, ontbinding en schadevergoeding. ### 1.9 Beëindiging van de koopovereenkomst Naast de gemeenrechtelijke beëindigingsmanieren (ontbinding, vernietiging), kent de koop enkele specifieke beëindigingsgronden: * **Beding van wederinkoop:** De verkoper behoudt zich het recht voor om het verkochte goed terug te nemen binnen een termijn van vijf jaar. * **Vernietiging wegens benadeling:** Alleen bij verkoop van onroerend goed indien de onevenredigheid tussen de prestaties aanzienlijk is. * **Verkoop op afbetaling:** Regels met betrekking tot kredietovereenkomsten en consumentenkrediet. * **Verkoop op afstand en verkoop buiten verkoopruimten:** Specifieke informatieplichten en herroepingsrechten voor de consument. ### 1.10 Productaansprakelijkheid De wet op productaansprakelijkheid regelt de aansprakelijkheid van producenten voor schade veroorzaakt door gebrekkige producten. Het is een foutloze aansprakelijkheid waarbij het gebrek, de schade en het causaal verband bewezen moeten worden door het slachtoffer. Het veiligheidscriterium is hierbij cruciaal. --- # Kenmerken en totstandkoming van de koopovereenkomst Hieronder volgt een gedetailleerd overzicht van de kenmerken en totstandkoming van de koopovereenkomst, opgesteld als een studiehandleiding voor examens. ## 2. Kenmerken en totstandkoming van de koopovereenkomst Dit deel beschrijft de essentiële kenmerken van een koopovereenkomst, de verschillende stadia van totstandkoming, en de cruciale aspecten zoals eigendomsoverdracht en betaling van de prijs, inclusief specifieke regelingen zoals opties. ### 2.1 Soorten koopovereenkomsten en toepasselijke regimes Er bestaan verschillende regimes die van toepassing kunnen zijn op een koopovereenkomst, afhankelijk van de aard van de partijen en de goederen: * **Koop van gemeen recht (art. 1582-1689 BW):** Dit is het residuaire regime, wat betekent dat het van toepassing is wanneer geen specifiekere regel geldt. Het is aanvullend recht, wat impliceert dat partijen ervan mogen afwijken. Dit regime geldt voor zowel roerende als onroerende, lichamelijke en onlichamelijke goederen. * **Consumentenkoop (wet geïntegreerd in BW: art. 1649bis-1649octies BW + art. VI. 44 WER):** Dit regime is dwingend recht en beschermt de consument als koper. Het is enkel van toepassing op roerende lichamelijke zaken, nooit op onroerende goederen. Een belangrijk aspect is de garantieregeling voor productkwaliteit. * **Weens Koopverdrag (Convention on International Sale of Goods – CISG):** Dit verdrag regelt de internationale koop tussen professionelen (B2B) die gevestigd zijn in verschillende staten. Het is niet-dwingend recht en geldt enkel voor lichamelijke roerende goederen. Bij het analyseren van een casus is het cruciaal om eerst het toepasselijke type overeenkomst te bepalen (bv. koop, aanneming) en vervolgens het correcte koopregime te identificeren. Vaak kunnen gemeen recht en consumentenkoop naast elkaar van toepassing zijn op verschillende goederen binnen één transactie. ### 2.2 Essentiële kenmerken van de koopovereenkomst Volgens artikel 1583 van het Burgerlijk Wetboek (BW) zijn de essentiële kenmerken van een koopovereenkomst: * **Wilsovereenstemming:** Beide partijen moeten de wil hebben om de overeenkomst aan te gaan. * **Overeenkomst met betrekking tot een goed:** Het object van de overeenkomst moet een goed zijn, geen dienst. * **Overeenkomst met betrekking tot de eigendomsoverdracht:** De overeenkomst richt zich op de overdracht van de eigendom van het goed. * **Tegen betaling in geld (prijs):** De tegenprestatie voor de eigendomsoverdracht moet bestaan uit geld. Indien dit niet het geval is, kan de overeenkomst gekwalificeerd worden als een ruil. ### 2.3 Eigendomsoverdracht Het principe van de **solo consensu** bepaalt dat de eigendom van het verkochte goed van rechtswege overgaat op de koper zodra er wilsovereenstemming is bereikt over de zaak en de prijs, zelfs indien de zaak nog niet geleverd is en de prijs nog niet betaald is. Dit principe geldt als aanvullend recht en kan conventioneel worden uitgesloten. * **Belangrijke verbintenis van de verkoper:** De levering van de zaak. * **Verkoop van andermans goed (art. 1599 BW):** De verkoper moet eigenaar zijn van het verkochte goed. * **Soortgoederen:** Bij soortgoederen gaat de eigendom pas over bij individualisering van de goederen. Dit kan de eigendomsoverdracht uitstellen. * **Uitzonderingen op het consensualisme:** Hoewel de koopovereenkomst in principe consensueel is (art. 5.28 BW), kunnen er formaliteiten vereist zijn, met name bij de overdracht van onroerende goederen (bv. notariële akte voor tegenwerpelijkheid). * **Beding van eigendomsvoorbehoud:** Partijen kunnen conventioneel overeenkomen dat de eigendom pas overgaat op een later tijdstip, bijvoorbeeld na volledige betaling van de prijs. Dit is toegestaan omdat de bepalingen van gemeen recht aanvullend zijn. ### 2.4 De prijs De prijs is een cruciaal bestanddeel van de koopovereenkomst en dient aan specifieke voorwaarden te voldoen: * **Prijs in geld:** De tegenprestatie moet uit geld bestaan. Indien dit niet het geval is, spreekt men van een ruil (art. 1702 BW). * **Prijs moet bepaald of bepaalbaar zijn (art. 1591 BW):** Een overeenkomst waarbij de prijs aan een derde wordt overgelaten om te bepalen, is geldig. Een prijs die objectief bepaalbaar is (bv. tegen dagprijs op de markt) volstaat. * **Ernstige prijs:** Een volledig fictieve prijs wordt niet aanvaard en kan duiden op een vermomde schenking. Dit is nietig als rechtshandeling om niet en vatbaar voor inkorting en inbreng. Familieleden kunnen bewijzen dat het om een vermomde schenking gaat. * **Prijsbewimpeling:** Wanneer naar buiten toe een lagere prijs wordt gesimuleerd dan de werkelijke prijs (bv. om registratierechten te ontduiken), geldt het leerstuk van simulatie. Tussen partijen zijn de afspraken in de tegenbrief bindend. Derden, zoals de fiscus, kunnen zich beroepen op de werkelijke of gesimuleerde prijs. ### 2.5 Relativiteit en tegenwerpelijkheid van de overeenkomst * **Relativiteit van de overeenkomst (art. 1165 BW):** Een overeenkomst geldt enkel tussen de contracterende partijen ('inter partes'). Derden kunnen zich er niet actief op beroepen ('res inter alios acta'). * **Tegenwerpelijkheid aan derden:** Hoewel derden zich niet actief op de overeenkomst kunnen beroepen, moeten zij de overeenkomst als feit erkennen en passief ondergaan. * **Voorwaarden voor tegenwerpelijkheid:** De handeling moet rechtsgeldig zijn en de derde moet kennis hebben van de overeenkomst, of er kennis van moeten hebben. Dit wordt vaak bereikt via publiciteitssystemen. * **Publiciteitssystemen:** Bij onroerende goederen zorgt de overschrijving in de hypotheekregisters voor de tegenwerpelijkheid aan derden. Een authentieke akte (bv. notariële akte) kan worden overgeschreven. ### 2.6 Koop van onroerende goederen Bij de verkoop van onroerende goederen speelt de **consensuele** aard van de koop een rol, maar de uiteindelijke eigendomsoverdracht en tegenwerpelijkheid worden geregeld door specifieke formaliteiten. * **Het compromis (onderhandse verkoopakte):** Dit is de eigenlijke verkoopakte waarin de wilsovereenstemming wordt vastgelegd. Vanaf de aanvaarding van het bod is de koper in principe eigenaar, tenzij anders overeengekomen. * **Voordeel tussenkomst notaris:** * **Opzoekingen en juridische controles:** De notaris voert onderzoeken uit naar de eigendomstitel, de bekwaamheid en beschikkingsbevoegdheid van de verkoper. Dit is een resultaatsverbintenis voor de overgang van eigendom en een middelenverbintenis voor de geldigheid van de overdracht. * **Informatieplicht:** De notaris informeert partijen over hun rechten en plichten. * **Betaling voorschot (10%):** Dit wordt gestort op een gerubriceerde rekening van de notaris, wat de koper beschermt tegen schuldeisersrisico's van de verkoper. De verkoper is zeker van de betaling. * **Registratierechten:** Deze moeten binnen vier maanden na het sluiten van de onderhandse koopovereenkomst betaald worden. * **Notariële akte (authentieke akte):** Deze is niet vereist voor de geldigheid van de overeenkomst, maar wel voor de inschrijving in de openbare registers (hypotheekkantoor), wat essentieel is voor de tegenwerpelijkheid aan derden. * **Overgang van eigendom:** In principe bij het compromis, maar vaak conventioneel uitgesteld tot de notariële akte. * **Gevolgen van niet-overschrijving:** De verkoop is niet tegenwerpbaar aan derden te goeder trouw met een concurrerend recht. Dit kan leiden tot situaties van "dubbele verkoop", waarbij de volgorde van overschrijving cruciaal is. De partij die het eerst zijn recht laat overschrijven, heeft voorrang, mits te goeder trouw. * **Werkelijke en schijnbare eigenaar:** Bij het ontbreken van overschrijving kan er een discrepantie ontstaan tussen de werkelijke eigenaar (koper) en de schijnbare eigenaar (verkoper in de registers). * **Vonnissen:** Een vonnis kan gelden als verkoopakte ter overschrijving wanneer de verkoper weigert mee te werken aan de overschrijving van een onderhandse overeenkomst. * **Digitale koop-verkoop van onroerend goed:** Hoewel consensualisme het uitgangspunt is, zijn er rechtsonzekerheden. E-mails of berichten kunnen dienen als begin van bewijs, maar een elektronische handtekening is vereist voor de geldigheid en tegenwerpelijkheid, zeker voor roerende goederen. Voor onroerende goederen is de rechtspraak terughoudend met de erkenning van elektronische overeenkomsten. ### 2.7 Koop van roerende goederen Bij de verkoop van roerende goederen is er **geen publiciteitssysteem** zoals bij onroerende goederen. * **Tegenwerpelijkheid aan derden:** De koopovereenkomst is tegenwerpelijk aan derden die er kennis van hebben of hadden behoren te hebben. * **Overdracht van lichamelijke roerende goederen:** Tegenwerpelijk aan derden vanaf de levering van het verkochte goed (art. 1141 BW). Bezit geldt als titel voor derden. * **Dubbele verkoop:** Indien een goed tweemaal wordt verkocht, gaat de eigendom naar de koper die als eerste het bezit verkrijgt. * **Eigendomsvoorbehoud:** De onbetaalde verkoper kan het roerend goed terugvorderen mits het eigendomsvoorbehoud schriftelijk is overeengekomen uiterlijk op het ogenblik van de levering. De onderverkrijger te goeder trouw wordt beschermd door artikel 3.24 BW indien het goed verder werd vervreemd. * **Risico-overdracht:** In principe gaat het risico op de koper over bij de eigendomsoverdracht. Bij een eigendomsvoorbehoud blijft het risico bij de verkoper, tenzij anders contractueel bepaald. ### 2.8 Totstandkoming van de koopovereenkomst De totstandkoming van een koopovereenkomst verloopt via de volgende stappen: * **Precontractuele fase (onderhandelingen):** Deze fase is niet bindend, maar partijen moeten zich gedragen volgens de beginselen van ter goeder trouw en **culpa in contrahendo** (art. 1382-1383 BW). * **Aanbod:** Een aanbod is een aanvaardingsgerichte rechtshandeling die alle essentiële elementen van de koop bevat. De aanbieder is gebonden door zijn aanbod zodra de tegenpartij er kennis van krijgt. * **Aanvaarding:** De aanvaarding moet in overeenstemming zijn met het aanbod. Een aanvaarding die afwijkt, geldt als een tegenbod. De aanvaarding kan uitdrukkelijk of (omstandig) stilzwijgend gebeuren. De overeenkomst is gesloten zodra de aanbieder redelijkerwijs kennis kan nemen van de aanvaarding. * **Optie:** Een optie is een **voorovereenkomst** waarbij de belover zich onherroepelijk verbindt om aan de begunstigde een goed te verkopen tegen bepaalde of bepaalbare voorwaarden, indien de begunstigde dit wenst binnen een bepaalde termijn. * **Verschil met aanbod:** Een optie is een meerzijdige rechtshandeling en een eenzijdige overeenkomst, terwijl een aanbod een eenzijdige rechtshandeling is. * **Overdraagbaarheid:** Een optie is in principe overdraagbaar, tenzij er sprake is van een intuitu personae beding. * **Immobilisatiepremie:** De begunstigde kan een premie betalen om de optie te verkrijgen, die bij uitoefening van de optie van de koopprijs wordt afgetrokken. * **Lichten van de optie:** Dit is een eenzijdige rechtshandeling waarbij de begunstigde de koopovereenkomst aanvaardt. Op dat moment komt de koop tot stand. * **Koop met commandverklaring:** Hierbij treedt een schijnbare koper (commandataris) op namens de werkelijke koper (commandant) die pas later bekend wordt gemaakt. Dit doel is de identiteit van de echte koper te verbergen en vereist een uitdrukkelijk beding in de overeenkomst. ### 2.9 Gebreken bij toestemming (wilsgebreken) Hoewel er wilsovereenstemming is, kan de toestemming gebrekkig zijn, wat kan leiden tot nietigheid van de overeenkomst. * **Dwaling (art. 5.34 BW):** Een verkeerde voorstelling van de feiten. Vereist dat de dwaling substantieel is (cruciaal voor de contractsluiting) en verschoonbaar (een zorgvuldig persoon zou ook gedwaald hebben). Dwaling kan hoofddwaling (leidt tot nietigheid) of incidentele dwaling (leidt tot schadevergoeding) zijn. * **Bedrog (art. 5.35 BW):** Een kunstgreep met de bedoeling om te bedriegen. Vereist een bedrieglijk oogmerk en dat de overeenkomst zonder het bedrog niet zou zijn gesloten (hoofdbedrog). Incidentieel bedrog leidt tot schadevergoeding. Verschoonbaarheid is geen voorwaarde. * **Geweld (art. 5.36 BW):** Dwarsing van de wil door fysieke of morele dwang die indruk maakt op een redelijk mens. De dwang moet onrechtmatig zijn. * **Benadeling:** Niet besproken in het verstrekte document. ### 2.10 Bekwaamheid De algemene regel is dat iedereen die de wet niet verbiedt, mag kopen of verkopen (art. 1594 BW). Onbekwaamheid is een uitzondering (bv. minderjarigen, echtgenoten onderling in sommige gevallen). ### 2.11 Voorwerp Het voorwerp van de overeenkomst moet bestaan (ook een toekomstige zaak mag, art. 5.50 BW), bepaald of bepaalbaar zijn, en in de handel zijn (art. 5.48 BW). ### 2.12 Vorm en bewijs In principe zijn er geen vormvoorschriften voor de koopovereenkomst (consensualisme, art. 5.28 BW). De normale bewijsregels zijn van toepassing. Voor burgerlijke zaken is een geschrift vereist boven 3.500 euro, voor handelszaken geldt vrij bewijs. ### 2.13 Verbintenissen van de verkoper De verkoper heeft drie essentiële verbintenissen: 1. **Levering (art. 1604 BW):** Het overdragen van de zaak in macht en bezit van de koper. Dit omvat ook de toebehoren en opbrengsten (art. 1615 BW). De leveringstermijn is vrij te bepalen. Bij niet-levering kan de koper de ontbinding vorderen of uitvoering in natura, met eventuele schadevergoeding. 2. **Vrijwaring voor uitwinning (art. 1625 BW):** De verkoper moet instaan voor het ongestoord bezit van de koper. Dit geldt zowel voor eigen daden van de verkoper als voor daden van derden die de koper storen (juridische stoornis). Feitelijke stoornissen door derden zijn niet steeds ten laste van de verkoper. 3. **Vrijwaring voor verborgen gebreken (art. 1641-1649 BW):** De verkoper staat in voor gebreken die de zaak ongeschikt maken voor het gebruik waartoe ze bestemd is, of die de waarde van de zaak zodanig verminderen dat de koper de zaak niet of tegen een mindere prijs zou hebben gekocht, indien hij het gebrek kende. * **Voorwaarden:** Gebrek, verborgen, ernstig, anterieur aan de koop. * **Intrinsiek vs. Functioneel gebrek:** Een intrinsiek gebrek is een gebrek in de zaak zelf, een functioneel gebrek maakt de zaak ongeschikt voor het door de koper beoogde specifieke gebruik. * **Sancties:** Keuze tussen ontbinding van de koop (actio redhibitoria) of prijsvermindering (actio aestimatoria), met eventuele schadevergoeding indien de verkoper te kwader trouw was. * **Meldingstermijn:** Voor verborgen gebreken geldt een "korte termijn" om te melden, die door de rechter wordt beoordeeld. ### 2.14 Conformiteit en verborgen gebreken bij consumentenkoop Bij consumentenkoop geldt een **monistisch systeem**: de verkoper is aansprakelijk voor elk gebrek aan overeenstemming dat bestaat bij de levering (art. 1649quater, §1 BW). Dit omvat zowel niet-conforme levering als verborgen gebreken. * **Voorwaarden:** Conformiteit met contract, anterioriteit, manifestatie gebrek binnen waarborgtermijn (2 jaar, of 1 jaar voor tweedehandsgoederen indien contractueel afgesproken), melding binnen de wettelijke termijn, en vordering ingesteld binnen de verjaringstermijn. * **Remedies:** Kosteloos herstel, kosteloze vervanging, passende prijsvermindering, of ontbinding met schadevergoeding. ### 2.15 Bescherming van de onbetaalde verkoper De onbetaalde verkoper kan zich beroepen op verschillende middelen: * **Exceptio non adimpleti contractus (ENAC):** De verkoper mag de levering opschorten zolang de koper niet betaalt. * **Retentierecht:** Het recht om de zaak niet af te geven bij niet-betaling. * **Ontbinding van de koop (art. 1654 BW):** Kan gerechtelijk of buitengerechtelijk indien bedongen. * **Voorrecht (Hypotheekwet):** Opbrengst van de verkoop wordt met voorrang toegekend aan de onbetaalde verkoper. * **Revindicatierecht (bij roerende goederen):** De verkoper kan de zaak terugvorderen indien ze nog bij de koper is en in dezelfde staat verkeert. ### 2.16 Beëindiging van de koopovereenkomst Naast de algemene beëindigingsmanieren zijn er twee speciale gevallen: * **Beding van wederinkoop (art. 1659 BW):** De verkoper behoudt zich het recht voor om de zaak terug te nemen tegen terugbetaling van de prijs. * **Vernietiging wegens benadeling (art. 1674 BW):** Enkel bij verkoop van onroerend goed wanneer er een aanzienlijke onevenredigheid is tussen de wederzijdse prestaties. ### 2.17 Bijzondere verkoopregelingen * **Verkoop op afbetaling:** De regels hiervoor zijn opgenomen in het Wetboek Economisch Recht (WER) en bieden consumenten bescherming via informatieplichten en een herroepingsrecht. * **Verkoop op afstand en verkoop buiten verkoopruimten:** Deze regelingen (ook in het WER) bieden consumenten specifieke informatieplichten en een herroepingsrecht. * **Internationale koop (Weens Koopverdrag):** Regelt de internationale verkoop van roerende zaken tussen professionelen. ### 2.18 Productaansprakelijkheid De wet betreffende de aansprakelijkheid voor producten met gebreken (WAP) regelt de aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door gebrekkige producten. * **Toepassingsgebied:** Van toepassing op producenten, fabrikanten, leveranciers, etc. voor lichamelijke roerende goederen. Het maakt niet uit of het slachtoffer een consument is. * **Bewijslast bij slachtoffer:** Bewijs van gebrek, schade en causaal verband. Er geldt een vermoeden dat het gebrek aanwezig was bij de inverkeerstelling. * **Veiligheidscriterium:** Een product is gebrekkig indien het onveilig is en niet de veiligheid biedt die men gerechtigd is te verwachten. * **Aansprakelijkheid:** Foutloze aansprakelijkheid (contractueel of buitencontractueel) met een verjaringstermijn van 3 jaar. ### 2.19 Verbintenissen van de koper De koper heeft hoofdzakelijk twee verbintenissen: 1. **Inontvangstnemingsverplichting:** De koper moet de zaak in ontvangst nemen en inspecteren. Hij kan de aanvaarding weigeren bij zichtbare gebreken. 2. **Betalingsverplichting:** De koper moet de koopprijs betalen op de afgesproken plaats en tijd. Er zijn specifieke regels voor betalingsmunt en methoden (chartaal vs. giraal). De bescherming van de onbetaalde verkoper is cruciaal en omvat onder meer het retentierecht, ontbinding, en het voorrecht op de opbrengst van een eventuele verkoop. --- # Verplichtingen van de verkoper en koper Dit onderwerp behandelt de essentiële verplichtingen van zowel de verkoper als de koper in een koopovereenkomst, inclusief de levering, vrijwaring voor uitwinning en verborgen gebreken door de verkoper, en de inontvangstneming en betaling door de koper, evenals de bescherming die de wet de onbetaalde verkoper biedt. ### 3.1 Kenmerken van de koopovereenkomst De koopovereenkomst is een wederkerige, bezwarende en consensuele overeenkomst. Volgens artikel 1582 van het Burgerlijk Wetboek (BW) wordt deze gekenmerkt door de wilsovereenstemming van partijen omtrent de zaak en de prijs. Essentieel voor een koopovereenkomst zijn de overdracht van eigendom en de betaling van een prijs in geld. De koop betreft een goed, geen dienst. ### 3.2 Eigendomsoverdracht Het beginsel van onmiddellijke eigendomsovergang, vastgelegd in artikel 1583 BW, houdt in dat de koper van rechtswege eigenaar wordt zodra er overeenstemming is over de zaak en de prijs, zelfs indien de zaak nog niet geleverd of de prijs nog niet betaald is. Dit is aanvullend recht en kan conventioneel worden uitgesloten, zoals bij de verkoop van onroerende goederen waar de eigendomsoverdracht vaak wordt uitgesteld tot de verlijding van de notariële akte. Een eigendomsvoorbehoud waarbij de verkoper eigenaar blijft tot de volledige betaling, is ook geldig. ### 3.3 Prijs De prijs moet in geld bestaan. Indien de tegenprestatie uit andere goederen bestaat, is er sprake van ruil. De prijs moet bepaald of bepaalbaar zijn (artikel 1591 BW). Een fictieve prijs kan leiden tot de kwalificatie van een vermomde schenking, wat de familie van de verkoper kan aanvechten. Prijsbewimpeling, waarbij een lagere prijs gesimuleerd wordt dan de werkelijke prijs, is geldig tussen partijen (met een 'tegenbrief'), maar derden, zoals de fiscus, kunnen zich beroepen op de werkelijke prijs. ### 3.4 Tegenwerpelijkheid van de overeenkomst De relativiteit van de overeenkomst (artikel 1134 en 1165 BW) bepaalt dat een overeenkomst slechts tussen partijen geldt. Echter, de overeenkomst is tegenwerpelijk aan derden die er kennis van hebben of behoorden te hebben. Voor onroerende goederen is overschrijving in het hypotheekregister essentieel voor de tegenwerpelijkheid aan derden te goeder trouw. ### 3.5 Koop van onroerend goed Bij de aankoop van onroerend goed is de "compromis" of onderhandse verkoopakte de eigenlijke verkoopakte. De notariële akte is vereist voor de overschrijving. De tussenkomst van een notaris biedt juridische zekerheid en controle. Eigendomsoverdracht vindt in principe plaats bij de compromis, tenzij conventioneel uitgesteld tot de notariële akte. De koper is beschermd tegen schuldeisersrisico's door de storting van een voorschot op een gerubriceerde rekening van de notaris. #### 3.5.1 Publieke bekendmaking en gevolgen Bij de verkoop van onroerende goederen is overschrijving van de authentieke akte in het hypotheekkantoor cruciaal voor de tegenwerpelijkheid aan derden. Zonder overschrijving kan de verkoop niet worden ingeroepen tegen derden te goeder trouw met een concurrerend recht. Dit kan leiden tot problemen bij dubbele verkopen, waarbij de partij die als eerste zijn eigendomstitel overschrijft, in principe voorrang krijgt. #### 3.5.2 Digitale koop van onroerend goed Hoewel consensualisme het uitgangspunt is, verbiedt artikel XII. 16, 1° van de Wetboek Economisch Recht (WER) de verkoop van onroerende goederen langs elektronische weg. E-mails, WhatsApp-berichten, etc. kunnen enkel als begin van bewijs dienen. Een elektronische handtekening is vereist voor de bewijskracht. ### 3.6 Koop van roerend goed Voor roerende goederen bestaat er geen algemeen publiciteitssysteem. De eigendomsoverdracht is tegenwerpelijk aan derden vanaf de levering van het goed (artikel 1141 BW). Bezit geldt als titel. Bij dubbele verkoop van roerende goederen gaat de eigendom over aan de koper die als eerste het bezit verkrijgt. #### 3.6.1 Eigendomsvoorbehoud De onbetaalde verkoper kan, mits schriftelijke overeenkomst gesloten uiterlijk op het moment van levering, het roerend goed terugvorderen. Indien de koper het goed ondanks het eigendomsvoorbehoud vervreemdt aan een derde te goeder trouw, wordt die derde beschermd door artikel 3.24 BW. #### 3.6.2 Risico-overdracht Het risico van tenietgaan van het goed door overmacht gaat over op de koper op hetzelfde moment als de eigendomsoverdracht (artikel 1138 BW). Bij eigendomsvoorbehoud blijft het risico bij de verkoper, zelfs na levering, tenzij er een ingebrekestelling tot betaling is door de koper. ### 3.7 Totstandkoming van de koopovereenkomst De koopovereenkomst komt tot stand door wilsovereenstemming. De precontractuele fase wordt beheerst door de culpa in contrahendo. Een aanbod, indien aanvaard, leidt tot een bindende overeenkomst. Een verkoopbelofte is een voorovereenkomst waarbij een partij zich verbindt tot verkoop aan de begunstigde onder bepaalde voorwaarden. Een aankoopoptie geeft de begunstigde het recht om een goed te kopen binnen een bepaalde termijn, wat een eenzijdige rechtshandeling is die, bij lichten, een verkoopovereenkomst tot stand brengt. #### 3.7.1 Wilsgebreken Gebreken bij de toestemming, zoals dwaling, bedrog en geweld, kunnen leiden tot de nietigheid van de overeenkomst. Dwaling vereist een vergissing over een essentieel bestanddeel van de overeenkomst die verschoonbaar is. Bedrog vereist kunstgrepen met de bedoeling te bedriegen, en leidt tot nietigheid bij hoofdbedrog. Geweld houdt in dat er dwang wordt uitgeoefend die indruk maakt op een redelijk mens. #### 3.7.2 Bekwaamheid en voorwerp Iedereen die de wet niet verbiedt, mag kopen of verkopen (artikel 1594 BW). De koop van een toekomstige zaak is toegestaan. Het voorwerp van de koop moet in de handel zijn en bepaald of bepaalbaar. #### 3.7.3 Vorm en bewijs De koopovereenkomst is consensueel en kent geen vormvereisten, behalve in specifieke gevallen zoals bij consumentenkoop. Burgerlijke zaken boven 3.500 euro vereisen een geschrift. ### 3.8 Verplichtingen van de verkoper De verkoper heeft drie hoofdverplichtingen: levering, vrijwaring voor uitwinning en vrijwaring voor gebreken. #### 3.8.1 Levering De levering omvat het overdragen van de verkochte zaak in macht en bezit van de koper, inclusief toebehoren en opbrengsten (artikel 1615 en 1614 BW). De verkoper moet de zaak tot aan de levering bewaren als een goede huisvader. De kosten van levering zijn in principe ten laste van de verkoper, tenzij anders bedongen. Bij niet-levering kan de koper kiezen voor ontbinding, uitvoering in natura of schadevergoeding. #### 3.8.2 Conformiteit De geleverde zaak moet conform zijn aan de afspraken over identiteit, kwaliteit en kwantiteit. Bij niet-conformiteit kan de koper een vordering instellen, die vervalt bij aanvaarding van de levering zonder protest. #### 3.8.3 Vrijwaring voor verborgen gebreken (gemeen recht) De verkoper staat in voor gebreken die de zaak ongeschikt maken voor het gebruik waartoe ze bestemd is, of die dit gebruik zodanig verminderen dat de koper de zaak niet of tegen een mindere prijs zou hebben gekocht. Deze gebreken moeten intrinsiek of functioneel zijn, verborgen, ernstig en anterieur aan de verkoop. De koper moet de gebreken binnen een "korte tijd" melden. De sancties omvatten ontbinding (actio redhibitoria) of prijsvermindering (actio aestimatoria). De verkoper is, indien te kwader trouw, ook schadevergoeding verschuldigd. #### 3.8.4 Vrijwaring voor uitwinning De verkoper moet de koper vrijwaren voor uitwinning, wat betekent dat de koper het ongestoord bezit van de zaak moet genieten. Dit geldt voor feitelijke of juridische stoornissen, veroorzaakt door de verkoper zelf of door derden, op voorwaarde dat de stoornis een rechtsstoornis is die haar oorsprong vindt vóór de verkoop. ### 3.9 Verplichtingen van de koper De koper heeft twee hoofdverplichtingen: de inontvangstnemingsverplichting en de betalingsverplichting. #### 3.9.1 Inontvangstnemingsverplichting De koper moet de geleverde zaak in ontvangst nemen. Hij kan de ontvangst weigeren bij zichtbare gebreken. Indien de koper de ontvangst onterecht weigert, kan de verkoper gedwongen uitvoering of ontbinding vorderen. #### 3.9.2 Betalingsverplichting De koper is gehouden de overeengekomen prijs te betalen. De plaats en het tijdstip van betaling zijn conventioneel te bepalen; bij gebreke hieraan gelden de wettelijke bepalingen. Betaling kan gebeuren in chartaal of giraal geld, met wettelijke beperkingen voor contante betalingen boven bepaalde bedragen. ### 3.10 Bescherming van de onbetaalde verkoper Indien de koper niet betaalt, kan de verkoper gebruik maken van het exceptio non adimpleti contractus (ENAC), het retentierecht, de ontbinding van de overeenkomst (gerechtelijk of, mits beding, buitengerechtelijk), en in specifieke gevallen het revindicatierecht voor roerende goederen. ### 3.11 Consumentenkoop (art. 1649bis e.v. BW en art. VI.44 WER) De consumentenkoop is een dwingend regime dat de consument als zwakkere partij beschermt. De verkoper is aansprakelijk voor elk gebrek aan overeenstemming dat bestaat bij de levering, met een wettelijke waarborgtermijn van twee jaar. Er geldt een wettelijk vermoeden van anterioriteit van het gebrek gedurende de eerste twee jaar na levering. De consument heeft recht op kosteloos herstel of vervanging, passende prijsvermindering of ontbinding. Commerciële garanties breiden de wettelijke vrijwaring uit. ### 3.12 Productaansprakelijkheid (Wet van 25 februari 1991) Deze wet regelt de aansprakelijkheid voor gebrekkige producten, waarbij het slachtoffer geen consument hoeft te zijn. Producenten en leveranciers zijn aansprakelijk voor schade veroorzaakt door een gebrekkig product, gebaseerd op een foutloze aansprakelijkheid. De bewijslast van het gebrek, de schade en het causaal verband rust op het slachtoffer, maar er geldt een vermoeden van de aanwezigheid van het gebrek bij inverkeerstelling. ### 3.13 Beëindiging van de koopovereenkomst Naast de gemeenrechtelijke beëindigingswijzen, voorziet de wet in een beding van wederinkoop (waarbij de verkoper het goed kan terugkopen binnen vijf jaar) en vernietiging wegens benadeling bij verkoop van onroerende goederen (indien de onevenredigheid aanzienlijk is en binnen twee jaar na de koop wordt gevorderd). #### 3.13.1 Verkoop op afbetaling en verkoop op afstand Verkoop op afbetaling en verkoop aan consumenten op afstand of buiten verkoopruimten worden specifiek gereglementeerd met informatieplichten en herroepingsrechten voor de consument. #### 3.13.2 Internationale koop (Weens Koopverdrag) Het Weens Koopverdrag regelt de internationale verkoop van roerende zaken tussen handelaars gevestigd in verschillende staten, tenzij conventioneel uitgesloten. --- > **Tip:** Bij de analyse van koopovereenkomsten, vraag je steeds af welk regime van toepassing is (gemeen recht, consumentenkoop, Weens Koopverdrag) en pas daarna de specifieke regels toe. Verwar niet-conforme levering met verborgen gebreken, hoewel in consumentenkoop beide onder het monistische concept van non-conformiteit vallen. > **Tip:** Bij casussen over verborgen gebreken, doorloop systematisch de voorwaarden: gebrek (intrinsiek/functioneel), verborgen, ernstig, anterieur. Onderscheid dit van dwaling en bedrog. > **Tip:** Vrijwaring voor uitwinning is geen gebrek van de zaak zelf, maar een stoornis in het vreedzaam genot ervan. De oorzaak moet gelegen zijn vóór de verkoop. > **Tip:** De bescherming van de onbetaalde verkoper omvat verschillende remedies. Begrijp het verschil tussen het retentierecht, revindicatie en ontbinding. > **Voorbeeld:** Een verkoper verkoopt een machine die bij levering defect blijkt te zijn. Dit is een geval van niet-conforme levering, niet een verborgen gebrek, omdat het defect direct zichtbaar is. De koper moet dit protesteerbaar maken bij de levering. --- # Gebreken bij de totstandkoming van de overeenkomst Dit deel van de studiehandleiding behandelt de gebreken bij de totstandkoming van een overeenkomst, met specifieke aandacht voor de wilsgebreken dwaling, bedrog en geweld, en de gevolgen hiervan voor de geldigheid van de overeenkomst. ## 4. Gebreken bij de totstandkoming van de overeenkomst Een geldige overeenkomst vereist niet alleen wilsovereenstemming, maar ook een vrije en weloverwogen toestemming van beide partijen. Wanneer deze toestemming gebrekkig tot stand komt, kan dit leiden tot de nietigheid van de overeenkomst. De belangrijkste wilsgebreken zijn dwaling, bedrog en geweld. ### 4.1 Dwaling Dwaling ontstaat wanneer één of beide partijen bij het sluiten van de overeenkomst een verkeerde voorstelling van de werkelijkheid heeft. Om een beroep te kunnen doen op dwaling, moet deze aan een aantal voorwaarden voldoen: * **Zelfstandigheid van de zaak:** De dwaling moet betrekking hebben op een essentieel kenmerk van de overeenkomst, zonder welke de overeenkomst niet zou zijn gesloten. Dit wordt ook wel hoofddwaling genoemd. Incidentele dwaling, waarbij de overeenkomst wel zou zijn gesloten maar tegen andere voorwaarden, leidt niet tot nietigheid, maar eventueel tot schadevergoeding. * **Verschoonbaarheid:** De dwaling moet verschoonbaar zijn. Dit betekent dat een normaal zorgvuldig en oplettend persoon, geplaatst in dezelfde omstandigheden, ook zou hebben gedwaald. De dwaling mag dus niet te wijten zijn aan nalatigheid van de dwalende partij. **Sanctie bij dwaling:** Hoofddwaling leidt tot **relatieve nietigheid** van de overeenkomst. Incidentele dwaling kan leiden tot een vordering tot schadevergoeding. > **Tip:** Bij het beoordelen van de verschoonbaarheid wordt rekening gehouden met de aard van de zaak, de hoedanigheid van de koper (bv. of het een professional of een leek betreft) en de omstandigheden waarin de overeenkomst is gesloten. ### 4.2 Bedrog Bedrog is een wilsgebrek dat ontstaat wanneer één partij de andere partij opzettelijk misleidt door middel van kunstgrepen, met de bedoeling om deze tot het aangaan van de overeenkomst te bewegen. * **Kunstgrepen:** Dit kan bestaan uit een leugen, het bewust verzwijgen van informatie, of het gebruik van listige handelingen. * **Bedrieglijk oogmerk:** De bedriegende partij moet de intentie hebben om de andere partij te misleiden. * **Doorslaggevend karakter:** Net als bij dwaling, moet het bedrog doorslaggevend zijn geweest voor het aangaan van de overeenkomst. Als het bedrog incidenteel was, leidt dit slechts tot schadevergoeding. **Sanctie bij bedrog:** Hoofdbedrog leidt tot **relatieve nietigheid** van de overeenkomst. Incidenteel bedrog leidt tot schadevergoeding. Een belangrijk verschil met dwaling is dat de bedrieglijke partij niet hoeft aan te tonen dat de dwaling verschoonbaar was. > **Voorbeeld:** Een verkoper draait de kilometerteller van een tweedehandsauto terug om de waarde ervan kunstmatig te verhogen. Als de koper de auto zou hebben gekocht indien hij de werkelijke kilometerstand kende, kan hij een beroep doen op bedrog en de nietigheid van de verkoop vorderen. ### 4.3 Geweld Geweld is een wilsgebrek waarbij een partij onder druk wordt gezet om een overeenkomst aan te gaan, door middel van fysieke of morele dwang die indruk maakt op een redelijk persoon. * **Morele of fysieke dwang:** Dit kan variëren van fysieke bedreigingen tot chantage of andere vormen van morele druk. * **Indruk op een redelijk mens:** De dwang moet zo ernstig zijn dat deze een redelijk denkend persoon zou beïnvloeden, rekening houdend met diens leeftijd, geslacht en andere omstandigheden. * **Onrechtmatigheid:** De dwang moet onrechtmatig zijn. Legitieme druk, zoals een verkoper die aangeeft dat een andere geïnteresseerde wacht om te kopen, is geen geweld. **Sanctie bij geweld:** Geweld leidt tot **relatieve nietigheid** van de overeenkomst. > **Voorbeeld:** Iemand wordt gedwongen een koopcontract te tekenen onder bedreiging van fysiek geweld tegen hemzelf of zijn naasten. ### 4.4 Benadeling Benadeling, waarbij er een aanzienlijke onevenredigheid bestaat tussen de wederzijdse prestaties, is in het gemeen recht slechts in zeer specifieke gevallen een grond voor nietigheid. Bij de verkoop van onroerende goederen kan benadeling leiden tot nietigheid indien de verkoper minder dan de helft van de werkelijke waarde van het onroerend goed ontvangt. De koper heeft dan de keuze om de koop te voltooien tegen betaling van de werkelijke waarde, of de koop te laten vernietigen. ### 4.5 Bekwaamheid Niet iedereen is bekwaam om rechtshandelingen te stellen. Juridische bekwaamheid is de drager van rechten en plichten, terwijl handelingsbekwaamheid de mogelijkheid is om die rechten en plichten uit te oefenen. Personen die handelingsonbekwaam zijn, zoals minderjarigen of onder curatele gestelden, kunnen geen geldige overeenkomsten sluiten, behalve onder specifieke voorwaarden en vertegenwoordiging. ### 4.6 Voorwerp Het voorwerp van de overeenkomst moet bestaan, bepaald of bepaalbaar zijn en in de handel zijn. Het mag niet in strijd zijn met de wet, de openbare orde of de goede zeden. ### 4.7 Vorm en bewijs De koopovereenkomst is in principe consensueel, wat betekent dat ze tot stand komt door loutere wilsovereenstemming, zonder specifieke vormvereisten. Voor burgerlijke zaken boven een bepaald bedrag (€3.500,-) is echter een geschrift vereist als bewijs. Voor handelzaken geldt het vrije bewijs. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Koop | Een overeenkomst waarbij een verkoper zich verbindt om een zaak over te dragen en de koper zich verbindt om daarvoor een prijs in geld te betalen. | | Gemeen recht (koop) | Het algemene regime dat van toepassing is op koopovereenkomsten wanneer er geen specifieke regels gelden, zoals consumentenkoop of het Weens Koopverdrag. Dit regime is aanvullend, wat betekent dat ervan afgeweken kan worden. | | Consumentenkoop | Een koopovereenkomst tussen een verkoper (professioneel) en een consument (natuurlijk persoon) met betrekking tot roerende lichamelijke zaken. Dit regime is van dwingend recht en biedt consumenten specifieke bescherming, met name op het gebied van garantie. | | Weens Koopverdrag (CISG) | Een internationaal verdrag dat de koop van roerende lichamelijke zaken regelt tussen partijen die gevestigd zijn in verschillende staten. Het is enkel van toepassing tussen professionelen (B2B) en kan conventioneel worden uitgesloten. | | Wederkerige overeenkomst | Een overeenkomst waarbij beide partijen over en weer verbintenissen aangaan. Bij een koopovereenkomst is dit de verbintenis van de verkoper om te leveren en de koper om te betalen. | | Onder bezwarende titel | Een overeenkomst waarbij elke partij een voordeel verkrijgt ten koste van de andere partij. Bij een koopovereenkomst krijgt de verkoper de prijs en de koper de eigendom van de zaak. | | Consensueel | Een overeenkomst die tot stand komt door de loutere wilsovereenstemming van de partijen, zonder dat er specifieke formaliteiten vereist zijn. | | Eigendomsoverdracht | Het moment waarop de juridische eigendom van een goed overgaat van de verkoper op de koper. Volgens het beginsel van consensualisme gebeurt dit in principe zodra er overeenstemming is over de zaak en de prijs. | | Solo consensu | Het principe dat een overeenkomst tot stand komt door de loutere wilsovereenstemming van de partijen, zonder dat een fysieke levering of betaling noodzakelijk is voor de geldigheid van de eigendomsoverdracht. | | Residuair regime | Een juridisch systeem dat van toepassing is wanneer er geen specifiekere regel geldt. Het gemeen kooprecht fungeert vaak als residuair regime. | | Verborgen gebrek | Een gebrek aan een verkochte zaak dat niet zichtbaar is bij een normaal en aandachtig onderzoek, maar pas na het gebruik van de zaak of na proefnemingen waarneembaar wordt. De verkoper staat in voor verborgen gebreken, tenzij anders bedongen en mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan. | | Vrijwaring voor uitwinning | De verplichting van de verkoper om de koper te beschermen tegen juridische stoornissen die het ongestoord bezit van de gekochte zaak verstoren, zoals claims van derden die beweren eigenaar te zijn of lasten op het goed. | | Consensualisme | Het principe dat overeenkomsten geldig tot stand komen door de loutere wilsovereenstemming van de partijen, zonder dat specifieke vormvereisten nodig zijn. | | Tegenwerpelijkheid | Het principe dat een rechtshandeling, hoewel enkel geldig tussen de contracterende partijen (relativiteit van de overeenkomst), wel erkend en gerespecteerd moet worden door derden als een feit. | | Dwaling | Een verkeerde voorstelling van de feiten die de wil om te contracteren gebrekkig maakt. Om tot nietigheid te leiden, moet de dwaling hoofdzakelijk zijn en verschoonbaar zijn. | | Bedrog | Het opzettelijk aanwenden van kunstgrepen door een partij om een andere partij tot het sluiten van een overeenkomst te bewegen. Hoofdbedrog kan leiden tot nietigheid, incidenteel bedrog tot schadevergoeding. | | Geweld | Een wilsgebrek waarbij een partij onder onrechtmatige dwang wordt gezet om een overeenkomst te sluiten, hetzij fysiek, hetzij moreel. De dwang moet indruk maken op een redelijk mens. | | Benadeling | Een aanzienlijke onevenredigheid tussen de wederzijdse prestaties in een overeenkomst, die onder bepaalde omstandigheden (vooral bij verkoop van onroerend goed) tot vernietiging kan leiden. | | Bekwaamheid | De juridische mogelijkheid van een persoon om rechten en plichten te hebben (rechtsbekwaamheid) en om deze rechten en plichten zelfstandig uit te oefenen (handelingsbekwaamheid). | | Voorwerp (van de overeenkomst) | De prestatie(s) waarop de verbintenissen van de contracterende partijen gericht zijn. Het voorwerp moet bestaan, in de handel zijn, bepaald of bepaalbaar en geoorloofd zijn. | | Levering | De handeling waarbij de verkoper de verkochte zaak in de macht en het bezit van de koper brengt. De leveringsplicht omvat ook de toebehoren en opbrengsten van de zaak. | | Niet-conformiteit | Situatie waarbij de geleverde zaak niet overeenstemt met wat contractueel is bepaald, bijvoorbeeld in termen van identiteit, kwaliteit of kwantiteit. Dit is een schending van de leveringsplicht. | | Prijsvermindering | Een rechtsmiddel waarbij de koper, bij een niet-conforme levering of een verborgen gebrek, een vermindering van de koopprijs kan vorderen. | | Ontbinding | Een rechtsmiddel dat de beëindiging van een wederkerige overeenkomst tot gevolg heeft, meestal wegens een ernstige wanprestatie van een van de partijen. | | Eigendomsvoorbehoud | Een clausule in een verkoopovereenkomst waarbij de verkoper de eigendom van de verkochte zaak behoudt tot aan de volledige betaling van de prijs, ook al is de zaak reeds geleverd. | | Risico-overdracht | Het moment waarop het risico op tenietgaan of beschadiging van de verkochte zaak overgaat van de verkoper op de koper. In principe gaat dit samen met de eigendomsoverdracht, tenzij anders bedongen of bij eigendomsvoorbehoud. | | Optie | Een voorovereenkomst waarbij de ene partij (de belover) zich verbindt om aan de andere partij (de begunstigde) gedurende een bepaalde termijn het recht te geven om een koopovereenkomst te sluiten tegen vooraf bepaalde voorwaarden. | | Commandverklaring (Koop met command) | Een clausule waarbij de koper zich het recht voorbehoudt om op een later tijdstip de identiteit van de werkelijke koper bekend te maken, wat vaak wordt gebruikt om de anonimiteit van de koper te bewaren. | | Productaansprakelijkheid (WAP) | Een wettelijk regime dat producenten aansprakelijk stelt voor schade veroorzaakt door gebreken aan hun producten, ongeacht of er een contractuele relatie bestaat tussen producent en slachtoffer. | | Exceptie van niet-naleving (ENAC) | Een exceptie die een partij toestaat haar eigen verbintenis op te schorten zolang de andere partij haar verbintenis niet nakomt. Bij een koopovereenkomst kan de koper de betaling opschorten als de verkoper niet levert. | | Revindicatierecht | Het recht van de verkoper om een verkocht roerend goed terug te vorderen van een niet-betalende koper, onder bepaalde voorwaarden (bv. contantverkoop, zaak nog bij koper, in dezelfde staat). | | Voorrecht (van de onbetaalde verkoper) | Een wettelijke bevoorrechting die de onbetaalde verkoper recht geeft op een bepaalde opbrengst bij een faillissement of beslaglegging op de goederen van de koper. | | Beding van wederinkoop | Een clausule waarbij de verkoper zich het recht voorbehoudt om de verkochte zaak binnen een bepaalde termijn terug te nemen tegen teruggave van de oorspronkelijke prijs en vergoedingen. | | Verkoop op afbetaling | Een vorm van kredietovereenkomst waarbij de consument de prijs van een goed in termijnen betaalt, vaak met interest. Dit wordt gereguleerd door specifieke wetgeving om consumenten te beschermen. | | Herroepingsrecht | Het recht van een consument om binnen een bepaalde termijn (meestal 14 dagen) af te zien van een overeenkomst die op afstand of buiten de verkoopruimten is gesloten, zonder opgave van redenen. | | Vrijwaring voor zichtbare gebreken | De verplichting van de verkoper om in te staan voor gebreken die bij een normaal onderzoek aan de verkochte zaak ontdekt kunnen worden. Indien de koper deze gebreken aanvaardt zonder protest, vervalt de vordering hierop. | | Anterioriteit | Het principe dat, bij gebreken, wordt vermoed dat het gebrek al bestond op het moment van de totstandkoming van de overeenkomst of de levering. De bewijslast hiervan ligt bij de koper, tenzij er wettelijke vermoedens gelden (bv. bij consumentenkoop). |