Didactische principes werkvormen.pptx

# Didactische principes voor effectief leren Dit onderwerp behandelt de algemene richtlijnen en voorschriften voor een goede les, met de nadruk op het motiveren van leerlingen, het activeren van hun leervermogen, het belang van herhaling en het aanschouwelijk maken van leerstof. ### 1.1 Motivatieprincipe Het motivatieprincipe stelt dat betrokkenheid en de wil om te leren cruciaal zijn voor een optimaal leerresultaat. Motivatie kan intrinsiek zijn, voortkomend uit plezier en de wens om te groeien, of extrinsiek, gedreven door externe beloningen, erkenning of promotie. > **Tip:** Om intrinsieke motivatie te stimuleren, maak je de leerstof betekenisvol, geef je leerlingen autonomie en prikkel je hun nieuwsgierigheid. > **Tip:** Extrinsieke prikkels zoals beloningen, feedback en deadlines kunnen worden ingezet om het activiteitsniveau te verhogen, maar moeten gedoseerd worden om overspanning te voorkomen. > **Tip:** Signaleer en reguleer stress bij leerlingen door taken op te delen, ontspanningstechnieken aan te bieden of verwachtingen bij te stellen wanneer zij te veel druk ervaren. **Voorbeeld:** Een sporter die extra gedreven traint voor een wedstrijd om selectie te behalen voor een studiebeurs in het buitenland, toont extrinsieke motivatie. Een leerling die interesse toont in een les over voetbal vanwege zijn eigen passie voor de sport, toont intrinsieke motivatie. ### 1.2 Activeringsprincipe Het activeringsprincipe benadrukt het belang van het actief betrekken van leerlingen bij het leerproces op psychomotorisch, cognitief en sociaal-affectief niveau. Dit principe heeft een directe band met het motivatieprincipe. ### 1.3 Herhalingsprincipe Herhaling is essentieel voor een optimaal leerresultaat. Het gaat hierbij niet enkel om het herhalen van dezelfde oefenstof, maar ook om variaties in de oefenstof en herhalingen over een langere periode. Het principe van 'retrieval practice' (actief terughalen van informatie uit het geheugen) is hierbij van groot belang. > **Tip:** Pas het herhalingsprincipe toe door oefenstof over een langere periode te spreiden, bijvoorbeeld gedurende een schooljaar. **Voorbeeld:** In plaats van alle werpvormen voor speerwerpen in één les te behandelen, worden deze over meerdere lessen verspreid, met steeds variaties in de oefenstof en opdrachten om de techniek te verfijnen. ### 1.4 Aanschouwelijkheidsprincipe Leren verloopt effectiever wanneer leerlingen met al hun zintuigen betrokken worden bij de leerstof. Dit betekent dat leerstof op verschillende manieren aangeboden moet worden, rekening houdend met diverse leerstijlen. ### 1.5 Geleidelijkheidsprincipe Dit principe houdt in dat de leerstof wordt opgebouwd volgens een logisch stappenplan, beginnend bij basisprincipes. Minimale oefening is voor elke leerling noodzakelijk, waarna er ruimte is voor uitbreiding. ### 1.6 Integratieprincipe Het integratieprincipe bepleit het koppelen van nieuwe kennis aan reeds bestaande kennis. Door voorkennis te activeren, wordt een dieper beheersingsniveau van de leerstof bereikt. ### 1.7 Beperkingsprincipe Bij het toepassen van dit principe wordt de focus gelegd op de essentie van de leerstof, met duidelijk geformuleerde leerdoelen. ### 1.8 Individualisatieprincipe Hoewel niet expliciet uitgewerkt op de eerste drie pagina's, impliceert dit principe dat er rekening wordt gehouden met de individuele verschillen en leerbehoeften van leerlingen. ## 2. Didactische werkvormen Didactische werkvormen definiëren de gedragingen die de leerkracht moet vertonen om het leerproces optimaal te laten verlopen, gegeven de doelstellingen en de beginsituatie van de leerlingen. Ze vormen de wegen die leerkracht en leerling samen bewandelen om doelstellingen te realiseren, inhouden over te dragen en vaardigheden aan te leren. Dit omvat de manier waarop bewegingsvormen en organisatie aangeboden worden, en de wisselwerking tussen leerkracht en leerling. Didactische werkvormen zijn een integraal onderdeel van de les en worden bepaald op basis van de beginsituatie en de doelstellingen. ### 2.1 Categorieën van didactische werkvormen Didactische werkvormen kunnen worden gecategoriseerd op basis van de organisatie en de wijze van aanbieden: * **Organisatorisch:** * Vrij werken * Werken in groepen * Werken in vaste volgorde * Klassikaal werken * **Wijze van aanbieden:** * **Opdrachtvorm:** Dit kan variëren van een open opdracht, waarbij de leerling veel vrijheid heeft ("Speel met de tennisballen"), tot een half-open opdracht met enkele beperkingen, tot een gesloten of leerkracht-gestuurde opdracht met specifieke beperkingen (bijvoorbeeld qua plaats, materiaal, uitvoering of tijd). * **Instructievorm:** * Auditieve instructie (uitleg via 'praatjes'). * Visuele instructie (uitleg via 'plaatjes'). * Tactiele of manuele instructie (uitleg door 'voelen'). * **Vraagvorm:** * Onderwijsleergesprek: Gericht op het verwerven van nieuwe kennis of vaardigheden, vaak aan het begin van de les. * Zelfontdekking: Verhoogt zelfwerkzaamheid en motivatie. Dit kan variëren van een algemene uitnodiging tot ontdekking ("Ontdek hoe je harder kunt zwaaien") tot 'guided discovery' waarbij de leerkracht het proces begeleidt met sturende vragen. * Coachvorm: Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen feedforward (preventieve aanwijzingen, bv. 'loop links diep') en feedback (reactieve correcties, bv. 'de loopruimte lag links in het veld'). * Leergesprek: Gericht op reflectie, vaak tijdens of aan het einde van de les. * **Spelvorm:** Brengt plezier en wordt gebruikt voor het aanleren van technieken, tactieken of spelregels, hoewel de denkstrategie hierbij soms minder aandacht krijgt. Er zijn diverse soorten spellen, waaronder nabootsingsspelen, zangspelen, stilte- en concentratiespelen, loopspelen, vangspelen, partijspelen en aflossingsspelen. * **Wedstrijdvorm:** Gericht op prestatie, waarbij het belang van spelregels en de rol van een scheidsrechter centraal staan. ### 2.2 Factoren bij de keuze van didactische werkvormen Bij het kiezen van een didactische werkvorm spelen diverse factoren een rol: * Materiaal * Plaats en ruimte * Aantal leerlingen * Doelstellingen * Specifieke bewegingsvaardigheden * Variatie * Mogelijkheden voor leerlingen met een beperking (LVB) Andere voorbeelden van didactische werkvormen zijn doceren en demonstreren, standenwerk, partnerwerk, groepswerk en zelfinstructie. --- # Strategieën voor het stimuleren van motivatie en het reguleren van stress Dit deel van de tekst focust op het belang van zowel intrinsieke als extrinsieke motivatie, en biedt praktische tips voor docenten om intrinsieke motivatie te bevorderen, extrinsieke prikkels bewust in te zetten en stress bij leerlingen te signaleren en te reguleren. ### 2.1 Motivatieprincipe Motivatie verwijst naar de drijfveren die gedrag sturen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie. #### 2.1.1 Intrinsieke motivatie Intrinsieke motivatie komt voort uit de leerling zelf. Het wordt gekenmerkt door een verlangen om te groeien, plezier te halen uit de activiteit zelf en een interne drang om kennis of vaardigheden te verwerven. #### 2.1.2 Extrinsieke motivatie Extrinsieke motivatie wordt gedreven door externe factoren. Dit kan variëren van externe beloningen, zoals een goede beoordeling of lof, tot het vermijden van negatieve consequenties of het nastreven van promotie of erkenning. > **Voorbeeld:** Een sporter die extra gemotiveerd traint voor een wedstrijd omdat hij hoopt op een beurs om in het buitenland te studeren, toont extrinsieke motivatie (beurs). Een leerling die gefascineerd is door het lesonderwerp 'voetbal' en daardoor extra interesse toont, demonstreert intrinsieke motivatie. Het niet inleveren van een taak, wat leidt tot een tekort, kan een leerling motiveren om in de volgende les beter zijn best te doen uit angst voor herhaling, wat een vorm van extrinsieke motivatie is. #### 2.1.3 Stimuleren van intrinsieke motivatie Docenten kunnen intrinsieke motivatie bevorderen door de leerstof betekenisvol te maken, autonomie te bieden aan leerlingen en hun nieuwsgierigheid te prikkelen. > **Tip:** Door leerlingen keuzes te geven binnen een opdracht of hen de mogelijkheid te bieden om hun eigen leerpad te verkennen, kan hun gevoel van autonomie en daarmee hun intrinsieke motivatie vergroot worden. ### 2.2 Het inzetten van extrinsieke prikkels Extrinsieke prikkels, zoals beloningen, feedback en deadlines, kunnen effectief worden ingezet om het arousalniveau van leerlingen te verhogen en hun betrokkenheid te stimuleren. Het is echter cruciaal om deze prikkels bewust te doseren om overspanning bij leerlingen te voorkomen. > **Tip:** Gebruik feedback niet alleen om fouten te corrigeren, maar ook om vooruitgang te erkennen en positief gedrag te bekrachtigen. ### 2.3 Signaleren en reguleren van stress Stress bij leerlingen kan de leerprestaties negatief beïnvloeden. Het is de rol van de docent of coach om stress te signaleren en te reguleren. #### 2.3.1 Signaleren van stress Dit vereist observatie van het gedrag van leerlingen. Wanneer een leerling te veel druk ervaart, kunnen er tekenen van stress zichtbaar worden. #### 2.3.2 Reguleren van stress Om stress te reguleren, kan de docent ingrijpen door taken op te delen in kleinere, behapbare stappen. Daarnaast kunnen ontspanningstechnieken aangeboden worden. In sommige gevallen is het ook nodig om de verwachtingen bij te stellen. > **Tip:** Wees alert op veranderingen in het gedrag van leerlingen, zoals verhoogde prikkelbaarheid, concentratieproblemen of terugtrekking, aangezien dit signalen van stress kunnen zijn. Het aanbieden van ademhalingsoefeningen of korte pauzes kan reeds veel impact hebben. --- # Didactische werkvormen en aanbiedingsvormen Dit onderwerp onderzoekt de diverse manieren waarop een docent het leerproces kan faciliteren, zowel qua organisatie als qua inhoudelijke aanbieding. ### 3.1 Didactische werkvormen Didactische werkvormen worden gedefinieerd als de gedragingen die de lesgever vertoont om het leerproces, gerelateerd aan geordende leerinhouden, optimaal te laten verlopen, rekening houdend met de doelstellingen en de beginsituatie van de leerlingen. Ze vormen een integraal onderdeel van het lesgeven, waarbij de docent bepaalt hoe bewegingsvormen en organisatie worden aangeboden, in wisselwerking met de leerlingen. #### 3.1.1 Categorieën van didactische werkvormen De didactische werkvormen kunnen worden ingedeeld in verschillende categorieën: * **Organisatorische werkvormen:** Deze richten zich op de structuur en indeling van de les. * **Vrij werken:** Leerlingen krijgen veel autonomie in wat, hoe en wanneer ze werken. Dit kan open (bv. "Speel met de tennisballen") of half-open (met enkele beperkingen) zijn. * **Werken in groepen:** Leerlingen werken samen in kleine of grotere groepen. * **Werken in vaste volgorde:** Een gestructureerde aanpak waarbij leerlingen een vooraf bepaalde reeks taken doorlopen. * **Klassikaal:** De docent onderwijst de hele groep tegelijkertijd. * **Aanbiedingsvormen:** Deze beschrijven de manier waarop de lesinhoud wordt gepresenteerd. * **Opdrachtvormen:** * **Open opdracht:** Leerlinggestuurd, met weinig of geen beperkingen (bv. "Speel met de tennisballen"). * **Half-open opdracht:** Enkele beperkingen worden gesteld (bv. qua materiaal of plaats). * **Gesloten of leerkrachtgestuurde opdracht:** Veel beperkingen worden gesteld door de docent (bv. qua plaats, aantal leerlingen, materiaal, uitvoering, tijd). * **Instructievormen:** * **Auditieve instructie:** Leren door te luisteren (bv. een "praatje"). * **Visuele instructie:** Leren door te kijken (bv. een "plaatje", demonstratie). * **Tactiele of manuele instructie:** Leren door te voelen of fysiek begeleid te worden. * **Vraagvormen:** * **Onderwijsleergesprek:** Een interactief gesprek met als doel het aanleren van nieuwe kennis of vaardigheden, vaak aan het begin van de les. * **Zelfontdekkingsvormen:** * **Zelfontdekking:** Leerlingen ontdekken zelf hoe ze een bepaalde vaardigheid kunnen uitvoeren of een probleem kunnen oplossen (bv. "Ontdek hoe je harder kunt zwaaien"). Dit verhoogt zelfwerkzaamheid en motivatie. * **Guided discovery:** De docent begeleidt het ontdekkingsproces door gerichte vragen te stellen om het denken te stimuleren. Dit is nuttig bij complexe of risicovolle taken. * **Coachvormen:** * **Feedforward:** Proactieve begeleiding (bv. "loop links diep"). * **Feedback:** Reactieve feedback op gedrag (bv. "de loopruimte lag links in het veld"). * **Leergesprek:** Gericht op reflectie, vaak tijdens of aan het einde van de les. * **Spel- en wedstrijdvormen:** * **Spelvorm:** Gericht op plezier, het aanleren van technieken, tactieken of spelregels. Er is vaak minder aandacht voor expliciete denkstrategieën. Diverse spelvormen bestaan, waaronder nabootsingsspelen, zangspelen, stilte- en concentratiespelen, loopspelen, vangspelen, partijspelen en aflossingspelen. Bij de uitleg van een spel is het belangrijk de belangrijkste regels, rollen en de positie van de leerlingen uit te leggen. * **Wedstrijdvorm:** Gericht op prestatie, waarbij het belang van spelregels (vaak met een scheidsrechter) centraal staat. Dit kan individueel of in teamverband. #### 3.1.2 Keuze van didactische werkvormen De keuze voor een specifieke didactische werkvorm hangt af van diverse factoren: * **Doelstellingen:** Wat moet er precies geleerd worden? * **Materiaal:** Welk materiaal is beschikbaar? * **Plaats en ruimte:** Hoeveel ruimte is er en hoe kan deze ingedeeld worden? * **Aantal leerlingen:** De groepsgrootte beïnvloedt de mogelijkheden. * **Bewegingsvaardigheden:** Welke specifieke vaardigheden moeten aangeleerd worden? * **Variatie:** Zorgen voor afwisseling in werkvormen om de motivatie hoog te houden. * **Leer- en veelvoudige beperking (LVB):** Rekening houden met specifieke leerbehoeften. ### 3.2 Didactische principes Didactische principes zijn algemene richtlijnen voor een effectieve les. Ze ondersteunen het leerproces en bevorderen de betrokkenheid van leerlingen. De volgende principes worden onderscheiden: #### 3.2.1 Motivatieprincipe Dit principe richt zich op het stimuleren van zowel intrinsieke (plezier, willen groeien) als extrinsieke motivatie (externe beloning, promotie, erkenning). * **Intrinsieke motivatie** komt voort uit de leerling zelf en wordt gestimuleerd door leerstof betekenisvol te maken, autonomie te bieden en nieuwsgierigheid te prikkelen. * **Extrinsieke motivatie** wordt beïnvloed door externe factoren en kan bewust worden ingezet met beloningen, feedback en deadlines, maar dient gedoseerd te worden om overspanning te voorkomen. > **Tip:** Het is cruciaal om de rol van de leraar/coach te erkennen in het signaleren en reguleren van stress bij leerlingen die te veel druk ervaren. Dit kan door taken op te delen, ontspanningstechnieken aan te bieden of verwachtingen bij te stellen. #### 3.2.2 Activeringsprincipe Dit principe benadrukt het actief betrekken van leerlingen bij het leerproces op drie niveaus: * **Psychomotorisch:** Beweging en lichamelijke activiteit. * **Cognitief:** Denken en verwerken van informatie. * **Sociaal affectief:** Interactie en emotionele betrokkenheid. #### 3.2.3 Herhalingsprincipe Herhaling is essentieel voor een optimaal leerresultaat. Dit principe houdt in dat oefenstof gevarieerd wordt herhaald over een langere periode, in plaats van alleen binnen een korte tijdspanne. Retrieval practice, het actief terughalen van informatie, is hier een effectieve methode voor. #### 3.2.4 Aanschouwelijkheidsprincipe Leren vindt plaats met alle zintuigen. Dit principe pleit ervoor om leerstof op verschillende manieren aan te bieden die aansluiten bij diverse leerstijlen. #### 3.2.5 Geleidelijkheidsprincipe Lessentaken en leerstof worden logisch opgebouwd in een stappenplan. Elke leerling heeft een minimale oefening nodig, waarna uitbreiding mogelijk is. #### 3.2.6 Integratieprincipe Dit principe beoogt de koppeling van oude en nieuwe kennis. Door voorkennis te activeren, wordt een dieper beheersingsniveau bereikt. #### 3.2.7 Beperkingsprincipe Focus op de essentie van de leerstof door duidelijk geformuleerde leerdoelen. #### 3.2.8 Individualisatieprincipe Rekening houden met de unieke behoeften en het tempo van elke leerling. > **Tip:** Oefen door met je studiegenoot de verschillende didactische principes te bespreken. Leg uit hoe je deze in de praktijk zou toepassen. --- # Structurering van opdrachten en aanpassing aan leerbehoeften Dit onderdeel bespreekt het selectief aanbieden van oefenstof, het personaliseren van leerprocessen en de keuze van didactische werkvormen, rekening houdend met diverse factoren waaronder specifieke leerbehoeften. ### 4.1 Het beperkingsprincipe: focus op de essentie Het beperkingsprincipe stelt dat de oefenstof zodanig moet worden gestructureerd dat de focus ligt op de kern van de leerinhoud. Dit vereist duidelijk geformuleerde leerdoelen die richting geven aan het leerproces. #### 4.1.1 Open, half-open en gesloten opdrachten Opdrachten kunnen geclassificeerd worden op basis van het aantal beperkingen dat de leerkracht oplegt, wat de mate van leerlinggestuurdheid beïnvloedt: * **Open opdrachten:** Hierbij wordt één beperking, meestal rond het materiaal, opgelegd. Leerlingen krijgen veel vrijheid om te exploreren en te experimenteren met de oefenstof. Een voorbeeld is "Speel met de tennisballen", waarbij leerlingen de vrijheid hebben om te schoppen, botsen, gooien, rollen en mikken. * **Half-open opdrachten:** Deze opdrachten kennen twee tot drie beperkingen. Hierdoor wordt de exploratiemogelijkheid iets ingeperkt, maar is er nog steeds ruimte voor eigen inbreng. Een voorbeeld kan zijn gerelateerd aan het gebruik van tennisballen met een specifieke beperking. * **Gesloten of leerkrachtgestuurde opdrachten:** Bij deze opdrachten worden vier tot vijf beperkingen ingesteld, zoals beperkingen op plaats, aantal leerlingen, materiaal, uitvoering of tijd. Dit leidt tot een zeer gerichte en gespecificeerde taak. Een voorbeeld is: "Van jullie tweeën wil ik wel eens zien hoeveel keer je in twee minuten naar elkaar met de borstpas kunt overgooien." ### 4.2 Individualisatieprincipe: aanpassing aan leerbehoeften Het individualisatieprincipe benadrukt het belang van het aanpassen van het leerproces aan de specifieke behoeften van elke leerling. Dit kan betrekking hebben op het tempo, de aanpak, en de inhoud van de leerstof. #### 4.2.1 Didactische werkvormen en leerbehoeften De keuze voor didactische werkvormen is cruciaal voor het optimaliseren van het leerproces en moet rekening houden met diverse factoren: * **Materiaal:** Welk materiaal is beschikbaar en hoe kan dit ingezet worden om de leerdoelen te bereiken? * **Plaats en ruimte:** De fysieke omgeving kan de mogelijkheden voor bepaalde werkvormen beperken of juist stimuleren. * **Aantal leerlingen:** De groepsgrootte beïnvloedt de organisatorische aanpak en de interactiemogelijkheden. * **Doelstellingen:** De specifieke leerdoelen, of het nu gaat om bewegingsvaardigheden, kennisoverdracht of sociaal-affectieve doelen, dicteren mede de keuze van de werkvorm. * **Variatie:** Het aanbieden van verschillende werkvormen kan de motivatie verhogen en tegemoetkomen aan diverse leerstijlen. #### 4.2.2 Specifieke leerbehoeften, zoals LVB Leerlingen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) hebben specifieke aandacht nodig bij het structureren van opdrachten en de keuze van didactische werkvormen. Dit kan onder andere betekenen: * **Vereenvoudiging van instructies:** Duidelijke, korte en concrete taal gebruiken. * **Meer visuele ondersteuning:** Gebruik maken van beelden, demonstraties en pictogrammen. * **Actieve betrokkenheid:** Zoveel mogelijk leerlingen actief laten deelnemen, bijvoorbeeld door middel van spelvormen. * **Herhaling en consolidatie:** Voldoende herhalingskansen bieden om de leerstof te verankeren. * **Opdeling van taken:** Complexe taken opdelen in kleinere, behapbare stappen. * **Focus op de essentie:** De belangrijkste elementen van de leerstof benadrukken. > **Tip:** Bij het aanpassen aan specifieke leerbehoeften is het essentieel om geduldig te zijn, positieve bekrachtiging te geven en de leerlingen te stimuleren in hun zelfstandigheid waar mogelijk. #### 4.2.3 Didactische werkvormen: een overzicht Didactische werkvormen zijn de manieren waarop een leerkracht de leerinhouden en -processen organiseert om de leerdoelen te realiseren. Ze omvatten zowel de bewegingsvormen als de organisatie van de les. ##### 4.2.3.1 Organisatorische werkvormen Deze werkvormen bepalen de structuur van de les en hoe leerlingen met elkaar en de stof omgaan: * **Organisatorisch – vrij werken:** Leerlingen werken zelfstandig aan een opdracht binnen de gegeven kaders. * **Organisatorisch – werken in groepen:** Leerlingen werken samen in kleine groepen aan een taak. * **Organisatorisch – werken in vaste volgorde:** Een gestructureerde aanpak waarbij leerlingen een reeks opdrachten na elkaar uitvoeren. * **Organisatorisch – klassikaal:** De leerkracht stuurt en begeleidt de gehele groep tegelijk. ##### 4.2.3.2 Wijze van aanbieden Dit aspect betreft de manier waarop de leerkracht de leerstof presenteert: * **Opdrachtvormen:** * **Zelfontdekking:** Leerlingen worden aangemoedigd om zelf oplossingen te vinden, wat zelfwerkzaamheid en motivatie verhoogt. * **Guided discovery:** De leerkracht begeleidt het ontdekkingsproces door gerichte vragen te stellen. * **Instructievormen:** * **Auditieve instructie:** Uitleg via gesproken woord. * **Visuele instructie:** Uitleg via beelden, demonstraties. * **Tactiele of manuele instructie:** Leren door fysiek contact of begeleiding. * **Vraagvormen:** * **Onderwijsleergesprek:** Een interactieve dialoog om kennis of vaardigheden te verwerven, vaak aan het begin van de les. * **Leergesprek:** Gericht op reflectie, meestal tijdens of aan het einde van de les. * **Coachvorm:** De leerkracht geeft feedback (wat er gebeurde) en feedforward (suggesties voor verbetering). * **Spelvorm:** Een werkvorm die plezier centraal stelt en geschikt is voor het aanleren van technieken, tactieken of spelregels. Er zijn diverse soorten spellen, zoals nabootsingsspelen, loopspelen, partijspelen, etc. * **Wedstrijdvorm:** Een vorm gericht op prestatie, waarbij de spelregels en de rol van de scheidsrechter belangrijk zijn. > **Voorbeeld:** Bij het aanleren van een nieuwe beweging kan een leerkracht starten met een demonstratie (visuele instructie), gevolgd door een korte uitleg (auditieve instructie), en vervolgens leerlingen de beweging laten oefenen (zelfontdekking of guided discovery), met tussentijdse feedback (coachvorm). ##### 4.2.3.3 Andere voorbeelden van werkvormen Naast de bovengenoemde categorieën zijn er nog andere veelvoorkomende werkvormen: * Doceren en demonstreren * Standenwerk (stationswerk) * Partnerwerk * Groepswerk * Zelfinstructie --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Didactische principes | Algemene richtlijnen of voorschriften die de basis vormen voor effectief lesgeven en het bevorderen van het leerproces van leerlingen. | | Motivatieprincipe | Een didactisch principe dat zich richt op het stimuleren van de wil bij leerlingen om te leren, zowel vanuit intrinsieke factoren zoals plezier en persoonlijke groei als extrinsieke factoren zoals beloningen en erkenning. | | Intrinsieke motivatie | De interne drang om iets te doen, voortkomend uit plezier, interesse, uitdaging of een persoonlijk doel, zonder de noodzaak van externe beloningen. | | Extrinsieke motivatie | Motivatie die voortkomt uit externe factoren, zoals beloningen, straffen, erkenning, deadlines of de wens om aan verwachtingen te voldoen. | | Activeringsprincipe | Een didactisch principe dat stelt dat leerlingen actief betrokken moeten zijn bij het leerproces op psychomotorisch, cognitief en sociaal-affectief niveau om optimale leerresultaten te behalen. | | Psychomotorisch | Verwijst naar de interactie tussen psychologische processen en fysieke beweging, zoals het aanleren en uitvoeren van bewegingsvaardigheden. | | Cognitief | Verwijst naar mentale processen zoals denken, waarnemen, geheugen, probleemoplossing en taal, en de betrokkenheid daarbij in het leerproces. | | Sociaal affectief | Verwijst naar de emotionele en sociale aspecten van leren, inclusief interactie met anderen, gevoelens, houdingen en zelfperceptie. | | Herhalingsprincipe | Het principe dat herhaling van leerstof, bij voorkeur met variatie en over langere perioden, essentieel is voor het consolideren van kennis en vaardigheden en het bereiken van een optimaal leerresultaat. | | Retrieval practice | Een leermethode waarbij leerlingen actief informatie uit hun geheugen proberen op te halen, wat de langetermijnretentie van kennis verbetert. | | Aanschouwelijkheidsprincipe | Een didactisch principe dat benadrukt dat leerstof zo concreet en zintuiglijk mogelijk aangeboden moet worden, gebruikmakend van diverse methoden en aansluitend bij verschillende leerstijlen. | | Geleidelijkheidsprincipe | Het principe dat complexe leerstof moet worden opgedeeld in logische, behapbare stappen, beginnend bij de basisprincipes en geleidelijk uitbreidend naar meer complexe elementen, om een succesvolle opbouw te garanderen. | | Minimale uitoefening | De essentiële basisactiviteiten of vaardigheden die elke leerling moet beheersen voordat verdere uitbreiding of verdieping van de leerstof kan plaatsvinden. | | Integratieprincipe | Het principe van het koppelen van nieuwe kennis of vaardigheden aan reeds bestaande voorkennis, om zo een dieper begrip en beheersingsniveau te bevorderen. | | Beperkingsprincipe | Het principe van het focussen op de kern van de leerstof door middel van duidelijk geformuleerde leerdoelen, om de essentie te benadrukken en afleiding te minimaliseren. | | Individualisatieprincipe | Het aanpassen van het leerproces aan de specifieke behoeften, tempo en leerstijl van elke individuele leerling, zodat iedereen op zijn eigen manier kan excelleren. | | Didactische werkvormen | De specifieke methoden en strategieën die een lesgever gebruikt om het leerproces van leerlingen te begeleiden, passend bij de doelstellingen, de leerinhoud en de beginsituatie van de leerlingen. | | Beginsituatie | De startcondities van de leerlingen, inclusief hun voorkennis, vaardigheden, motivatie en leerstijlen, die van invloed zijn op de manier waarop zij leren. | | Organisatorische werkvormen | Manieren waarop de lesinhoud en de leeractiviteiten binnen de klas worden georganiseerd, zoals vrij werken, werken in groepen of werken in een vaste volgorde. | | Aanbiedingsvormen | De verschillende manieren waarop een lesgever de leerstof presenteert aan de leerlingen, zoals via instructie, demonstratie, zelfontdekking of spel. | | Auditieve instructie | Het aanbieden van informatie en uitleg via gesproken woorden. | | Visuele instructie | Het aanbieden van informatie en uitleg via beelden, zoals diagrammen, afbeeldingen of demonstraties. | | Tactiele of manuele instructie | Het aanbieden van informatie en uitleg door middel van aanraken, voelen of fysieke begeleiding. | | Zelfontdekking | Een leermethode waarbij leerlingen worden aangemoedigd om zelfstandig oplossingen te vinden of kennis te vergaren, vaak gestimuleerd door open vragen. | | Guided discovery | Een vorm van zelfontdekking waarbij de leerkracht het proces begeleidt door gerichte vragen te stellen en aanwijzingen te geven om het denken van de leerling te stimuleren. | | Coachvorm | Een didactische werkvorm waarbij de lesgever een coachende rol aanneemt, feedback geeft en leerlingen begeleidt om hun prestaties te verbeteren en zelfstandiger te leren. | | Feedforward | Informatie die voorafgaand aan een actie wordt gegeven om de uitvoering ervan te verbeteren of te sturen. | | Feedback | Informatie die achteraf wordt gegeven over de uitvoering van een taak, bedoeld om te helpen bij het verbeteren van toekomstige prestaties. | | Leergesprek | Een interactief gesprek tussen leerkracht en leerling(en) gericht op het verdiepen van begrip, het reflecteren op leerprocessen of het oplossen van problemen. | | Spelvorm | Een didactische werkvorm die gebruikmaakt van spelprincipes om leerdoelen te bereiken, vaak gericht op het ontwikkelen van technieken, tactieken, spelregels of het bevorderen van plezier. | | Wedstrijdvorm | Een didactische werkvorm die elementen van competitie bevat, waarbij leerlingen streven naar prestatie binnen vastgestelde regels en condities. | | Groeperingsvorm | De manier waarop leerlingen worden ingedeeld voor een lesactiviteit, zoals individueel, in duo’s, in kleine groepen of klassikaal. | | LVB | Laag- en functioneringsproblemen, wat verwijst naar leerlingen met specifieke leer- en ontwikkelingsuitdagingen waar rekening mee gehouden moet worden in het onderwijs. |