Cover
les 8 (GC)
Summary
# Structuur en governance van de Digital Services Act
De Digital Services Act (DSA) introduceert een robuust bestuurskader voor digitale diensten binnen de Europese Unie, met gedefinieerde rollen voor nationale coördinatoren, een Europese Raad en de Commissie, teneinde een uniforme en effectieve handhaving te waarborgen.
## 1. Structuur en governance van de Digital Services Act
### 1.1 Algemene context en timing
De DSA bouwt voort op eerdere EU-regelgeving voor technologie en platforms, zoals de Audiovisual Media Services Directive (AVMSD) en de GDPR. De wetgeving heeft een evoluerend karakter gekend, met een intensieve wetgevingsfase die resulteerde in de DSA en de AI Act.
* **November 2022:** De DSA trad in werking, hoewel de meeste verplichtingen nog niet direct van toepassing waren.
* **Februari 2023:** De publicatie en verificatie van actieve gebruikersaantallen begon. Dit is cruciaal voor de classificatie van platforms als "zeer groot" (Very Large Online Platforms - VLOPs of Very Large Online Search Engines - VLOSEs), wat leidt tot de strengste DSA-verplichtingen. Na deze classificatie moesten VLOPs/VLOSEs hun eerste risicobeoordeling uitvoeren.
* **Februari 2024:** De Digital Services Coordinators (DSCs) in de lidstaten werden volledig operationeel. Elke lidstaat is verplicht er een aan te stellen.
* **2024:** De DSA werd volledig van toepassing op alle dienstverleners, inclusief kleinere platforms.
### 1.2 Governance structuur
De governance van het toezicht op digitale diensten is opgebouwd rond drie pijlers:
#### 1.2.1 Nationaal niveau: Digital Services Coordinator (DSC)
* **Rol en bevoegdheden:** DSCs zijn onafhankelijke nationale autoriteiten die direct toezicht houden op en handhaven ten aanzien van platforms met minder dan 45 miljoen maandelijkse gebruikers in de EU. Ze spelen een coördinerende rol met andere nationale bevoegde autoriteiten.
* **Harmonisatie:** De DSA streeft naar een uniform EU-regime om nationale fragmentatie en tegenstrijdige regels te vermijden. Dit is van kracht sinds 17 februari 2024.
* **Handhavingsacties door de Commissie:** De Europese Commissie heeft inbreukprocedures geopend tegen lidstaten die nalieten tijdig een DSC aan te stellen of deze volledig te bevoegdheden. Sommige lidstaten hebben dit later rechtgezet, terwijl andere gevallen door het Hof van Justitie van de EU (CJEU) worden behandeld. Het belang van de deelname van elke lidstaat is essentieel voor de effectiviteit van het systeem.
#### 1.2.2 Europees niveau: European Board for Digital Services
* **Samenstelling:** De Raad bestaat uit de nationale DSCs en staat onder voorzitterschap van de Europese Commissie.
* **Rol en functies:** Het is een onafhankelijke adviesgroep die:
* Advies verstrekt aan de DSCs en de Commissie.
* Zorgt voor een consistente toepassing van de DSA in de gehele Unie.
* Richtlijnen en analyses kan ontwikkelen.
* De Commissie ondersteunt bij het toezicht op VLOPs/VLOSEs.
* Functioneert via werkgroepen en maandelijkse plenaire vergaderingen voor informatie-uitwisseling en adoptie van documenten.
#### 1.2.3 Europees niveau: Europese Commissie
* **Rol en bevoegdheden:** De Commissie treedt op als het uitvoerend orgaan van de EU met exclusieve bevoegdheid voor de handhaving van de DSA-regels ten aanzien van VLOPs en VLOSEs.
* Zij treedt op bij grensoverschrijdende geschillen waar coördinatie vereist is.
* Zij adviseert en heeft initiatiefrechten voor nieuwe wetgeving en beleid.
* Zij monitort de implementatie en toepassing van de wetgeving.
* **Ondersteunende organen:** DG CONNECT (voor digitale beleid), ECAT (voor wetenschappelijke en technologische expertise) en het Joint Research Centre (JRC) (voor onderzoek en onderbouwing) ondersteunen de Commissie.
* **Financiering van toezicht:** De kosten voor het toezicht op VLOPs/VLOSEs worden gedekt door een toezichtsbijdrage die door deze platforms zelf wordt betaald. De hoogte van de bijdrage is evenredig aan het aantal maandelijkse actieve gebruikers. De berekening is gebaseerd op het aantal gemiddelde maandelijkse actieve ontvangers in miljoenen eenheden, afgerond naar beneden op honderdduizenden.
### 1.3 Handhaving ten aanzien van VLOPs en VLOSEs
De handhaving ten aanzien van VLOPs en VLOSEs rust op drie pijlers: het risicomanagement, de onderzoeksbevoegdheden van de Commissie en sancties bij niet-naleving.
#### 1.3.1 Risicomanagementcyclus
VLOPs en VLOSEs zijn onderworpen aan specifieke verplichtingen ter beheersing van systeemrisico's:
* **Risicobeoordeling en mitigerende maatregelen:** (Artikel 34 en 35 DSA) Platforms moeten systeemrisico's identificeren, beoordelen en mitigeren.
* **Rapportage:** (Artikel 15, 24 en 42 DSA) Periodieke rapportageverplichtingen.
* **Interne compliancefunctie:** (Artikel 41 DSA) Vergelijkbaar met de rol van een Data Protection Officer (DPO) onder de GDPR. Deze functie moet onafhankelijk zijn, over voldoende middelen en toegang tot het management beschikken, en de nodige expertise bezitten.
* **Onafhankelijke audit:** (Artikel 37 DSA) Jaarlijkse audits door gekwalificeerde externe auditors om de naleving van de DSA-verplichtingen te beoordelen. De auditrapporten identificeren tekortkomingen en bevatten operationele aanbevelingen waar de platforms op moeten reageren. VLOPs/VLOSEs dragen de kosten van deze audits.
#### 1.3.2 Onderzoeksbevoegdheden van de Commissie
De Commissie beschikt over uitgebreide onderzoeksbevoegdheden om de naleving te controleren:
* **Verzoek om informatie (RFI):** (Artikel 67 DSA) Kan informeel (vrijwillig) of via een bindend besluit worden verstuurd aan VLOPs/VLOSEs of andere relevante entiteiten. Dit is de meest gebruikte methode.
* **Interviews en verklaringen:** (Artikel 68 DSA)
* **Ter plaatse inspecties:** (Artikel 69 DSA) Inclusief toegang tot gebouwen, documenten en digitale materialen.
* **Voorlopige maatregelen (Interim measures):** (Artikel 70 DSA) In spoedeisende situaties om ernstige schade te voorkomen, kunnen tijdelijke maatregelen worden opgelegd. Dit vereist een prima facie bevinding van een risico en een urgentie.
* **Bindende toezeggingen:** (Artikel 71 DSA)
* **Monitoringacties:** (Artikel 72 DSA)
#### 1.3.3 Beslissingen bij niet-naleving en boetes
Bij vastgestelde schendingen van de DSA kan de Commissie beslissingen nemen en boetes opleggen:
* **Preliminaire bevindingen:** (Artikel 79 DSA) Voordat een beslissing wordt genomen, krijgen VLOPs/VLOSEs de gelegenheid gehoord te worden, wat de fundamentele rechten, waaronder het recht op een eerlijk proces, waarborgt.
* **Sancties:** Dit kunnen compliance maatregelen, boetes of periodieke dwangsommen zijn.
> **Tip:** De DSA bouwt voort op eerdere wetgeving zoals de GDPR, wat betekent dat de concepten van onafhankelijke compliance functies en uitgebreide onderzoeksbevoegdheden niet volledig nieuw zijn, maar wel worden uitgebreid en toegepast op een nieuw domein.
> **Voorbeeld:** De Commission heeft preliminair vastgesteld dat zowel TikTok als Meta (voor Instagram en Facebook) de DSA hebben geschonden met betrekking tot de toegang tot gegevens voor onderzoekers en de mechanismen voor het melden en aanvechten van inhoudsmoderatie.
### 1.4 Politiek en recht
De handhaving en interpretatie van de DSA zijn sterk beïnvloed door politieke prioriteiten zoals democratiebescherming, kinderveiligheid en concurrentievermogen. Er is een voortdurende spanning tussen de behoefte aan sterke regulering en de zorg voor een verhoogde regelgevingscomplexiteit en cumulatieve lasten voor bedrijven.
* **Gedragsverschillen tussen platforms:** Sommige platforms zijn gewend aan regelgevingsdialogen, terwijl andere, met name sommige Amerikaanse en Chinese bedrijven, historisch minder betrokken waren. Er is echter een groeiende trend om vertegenwoordiging in Brussel op te zetten en constructief met regelgevers in dialoog te treden.
* **Agendasetting:** De agendasetting voor handhaving wordt beïnvloed door de interactie tussen de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad, elk met hun eigen incentives en belangen. De bescherming van minderjarigen online wordt als een zeer urgente en belangrijke prioriteit gezien.
* **Regulering versus concurrentievermogen:** Een kernspanning is het vinden van een balans tussen effectieve bescherming van fundamentele rechten, consumenten en kinderen enerzijds, en het bevorderen van economisch concurrentievermogen anderzijds.
De DSA vertegenwoordigt een belangrijke verschuiving in de regulering van online platforms. Veel juridische kwesties zijn nog open en zullen worden gevormd door toekomstige rechtspraak, praktische handhavingservaring en politieke ontwikkelingen. Dit veld biedt juridische complexiteit, intellectuele diepgang en aanzienlijke kansen voor onderzoek en carrièreontwikkeling.
> **Voorbeeld:** Juridische uitdagingen bij het Hof van Justitie van de EU betreffen vaak de aanstelling als VLOP/VLOSE, de berekening van de toezichtsbijdrage en specifieke verplichtingen onder de DSA, zoals de transparantie van advertenties. Het CJEU heeft consistent de legitimiteit van deze verplichtingen bevestigd, waarbij de bescherming van maatschappelijke belangen zwaarder weegt dan de belangen van de platforms. De zaak T-367/23 (Amazon EU v Commission) illustreert hoe platforms, zoals grote marktplaatsen, wel degelijk systeemrisico's kunnen opleveren en dat de DSA-verplichtingen, hoewel administratieve lasten, gerechtvaardigd zijn ter voorkoming van systeemrisico's.
---
# Handhaving en toezicht op Very Large Online Platforms en Search Engines
Oké, hier is een gedetailleerde studiehandleiding voor het onderwerp "Handhaving en toezicht op Very Large Online Platforms en Search Engines", gebaseerd op de verstrekte documentatie.
## 2. Handhaving en toezicht op very large online platforms en search engines
Dit onderwerp behandelt de specifieke handhavingsinstrumenten en de risicobeheer-cyclus die van toepassing zijn op Very Large Online Platforms (VLOPs) en Very Large Online Search Engines (VLOSEs), inclusief onderzoeksbevoegdheden en sancties.
### 2.1 De Digital Services Act (DSA) in context
De DSA bouwt voort op eerdere EU-wetgeving met betrekking tot technologie en platforms, zoals de Audiovisual Media Services Directive (AVMSD) en de General Data Protection Regulation (GDPR). De DSA maakt deel uit van een bredere wetgevingsgolf die ook de AI Act omvat.
#### 2.1.1 Tijdlijn en definitie van VLOPs/VLOSEs
* **November 2022:** De DSA treedt in werking.
* **Februari 2023:** De verificatie van actieve gebruikersaantallen begint, cruciaal voor de classificatie van platforms.
* Minder dan 45 miljoen maandelijkse gebruikers: kleinere platformcategorie.
* Meer dan 45 miljoen maandelijkse gebruikers: potentiële VLOP/VLOSE-aanwijzing, met de strengste DSA-verplichtingen.
* **Februari 2024:** Digital Services Coordinators (DSCs) in lidstaten zijn volledig operationeel.
* **2024:** De DSA wordt volledig toepasselijk voor alle dienstverleners, inclusief kleinere platforms.
Na aanwijzing als VLOP/VLOSE moeten deze platforms de strengere verplichtingen naleven, waaronder hun eerste risicobeoordeling.
### 2.2 Governance van toezicht op digitale diensten
Het toezicht is georganiseerd op drie niveaus:
#### 2.2.1 Nationaal niveau: Digital Services Coordinators (DSCs)
* **Rol:** Onafhankelijke nationale autoriteiten die direct toezicht houden op platforms met minder dan 45 miljoen maandelijkse gebruikers in de EU.
* **Coördinatie:** Zij coördineren met andere nationale bevoegde autoriteiten en fungeren als centrale hub voor samenwerking.
* **Doel:** Garanderen van een uniforme EU-regelgeving en het vermijden van nationale fragmentatie en tegenstrijdige regels.
* **Handhaving:** De Europese Commissie heeft in diverse gevallen inbreukprocedures opgestart tegen lidstaten die hun DSCs niet tijdig hadden aangewezen of de nodige bevoegdheden hadden verleend.
> **Tip:** Het belang van een volledig operationele en bevoegde DSC in elke lidstaat is cruciaal voor de effectieve en uniforme handhaving van de DSA in de hele Unie.
#### 2.2.2 Europees niveau: European Board for Digital Services
* **Samenstelling:** Bestaat uit hooggeplaatste functionarissen van de nationale DSCs en staat onder voorzitterschap van de Commissie.
* **Rol:** Een onafhankelijke adviesgroep die de consistente toepassing van de DSA bevordert.
* **Activiteiten:** Draagt bij aan richtlijnen, analyses, ondersteunt de Commissie bij het toezicht op VLOPs/VLOSEs, faciliteert informatie-uitwisseling en peer support. Werkt via werkgroepen en maandelijkse plenaire vergaderingen.
#### 2.2.3 Europees niveau: Europese Commissie
* **Rol:** Het uitvoerende orgaan van de EU met exclusieve bevoegdheid voor de handhaving van de DSA-regels ten aanzien van VLOPs en VLOSEs.
* **Verantwoordelijkheden:** Directe handhaving, advisering bij grensoverschrijdende geschillen en interventie op verzoek van DSCs.
* **Organisatie:** Bestaat uit verschillende Directoraten-Generaal (DG's), waaronder DG CONNECT voor digitale beleidskwesties, met gespecialiseerde teams. Ondersteunende organen zoals ECAT en het Joint Research Centre (JRC) bieden expertise.
> **Voorbeeld:** De Europese Commissie heeft exclusieve bevoegdheid om de DSA-regels te handhaven tegen de grootste online platforms zoals Instagram, TikTok en Amazon.
##### 2.2.3.1 Financiering van toezicht
* Het toezicht op VLOPs/VLOSEs wordt niet gefinancierd via algemene belastingen, maar via een **toezichtvergoeding** die door de VLOPs/VLOSEs zelf wordt betaald.
* Het doel is om de geschatte kosten van het toezicht te dekken, inclusief personeel (juristen, economen, data scientists), technische studies en onderzoeken.
* De hoogte van de vergoeding is proportioneel aan het aantal gebruikers van het platform: hoe meer gebruikers, hoe hoger de vergoeding. De bedragen kunnen aanzienlijk zijn, oplopend tot tientallen miljoenen euros per jaar.
##### 2.2.3.2 Juridische uitdagingen
Diverse bedrijven hebben aspecten van de handhaving van de DSA aangevochten bij het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU). De belangrijkste geschilpunten betreffen:
* De aanwijzing als VLOP/VLOSE.
* De methodologie voor de berekening van de toezichtvergoeding.
* Specifieke verplichtingen onder de DSA, zoals het openbaar maken van advertentierepositoria.
Het Hof van Justitie heeft in meerdere zaken de aanwijzing van platforms als VLOP/VLOSE en de bijbehorende verplichtingen bevestigd, waarbij de proportionaliteit en de rechtvaardiging van eventuele inbreuken op fundamentele rechten zijn beoordeeld in het licht van de doelstellingen van de DSA om systemische risico's te voorkomen.
> **Voorbeeld:** In de zaak T-367/23 (Amazon EU v Commission) verwierp het HvJ de argumenten van Amazon tegen zijn aanwijzing als VLOPSE. Het Hof stelde dat grote marktplaatsen ook systemische risico's kunnen vormen en dat de 45 miljoen gebruikersdrempel een legitiem criterium is.
### 2.3 Handhaving ten aanzien van VLOPs/VLOSEs
De handhaving tegen VLOPs en VLOSEs rust op drie pijlers:
#### 2.3.1 Risicobeheer cyclus
VLOPs en VLOSEs moeten een cyclisch proces van risicobeheer hanteren, dat de volgende elementen omvat:
* **Risicobeoordeling (Artikel 34 DSA):** Identificeren van systemische risico's (bv. verspreiding van illegale inhoud, negatieve impact op fundamentele rechten, de verspreiding van desinformatie, risico's voor de volksgezondheid of veiligheid, risico's voor het maatschappelijk debat en verkiezingsprocessen, en risico's gerelateerd aan kindermisbruik).
* **Risicobeperkende maatregelen (Artikel 35 DSA):** Implementeren van maatregelen om de geïdentificeerde risico's te mitigeren.
* **Rapportage (Artikelen 15, 24 en 42 DSA):** Periodieke rapportage aan de autoriteiten over risicobeoordelingen, transparantie en naleving. Dit omvat specifieke transparantiemeldingsplichten via een uitvoeringsverordening.
* **Interne compliance functie (Artikel 41 DSA):** Vergelijkbaar met de rol van een Data Protection Officer (DPO) onder de GDPR. Deze functie moet onafhankelijk zijn, over voldoende middelen en bevoegdheden beschikken, en directe toegang hebben tot het management. Vereist specifieke expertise.
* **Onafhankelijke audit (Artikel 37 DSA):** Jaarlijkse audits uitgevoerd door gekwalificeerde externe auditors om de naleving van de DSA-verplichtingen te beoordelen. De kosten voor deze audits zijn voor rekening van de VLOPs/VLOSEs. De auditrapporten moeten de platforms voorzien van operationele aanbevelingen bij geconstateerde tekortkomingen.
> **Tip:** De onafhankelijke audit is een belangrijke innovatie van de DSA, die autoriteiten voorziet van betrouwbaar bewijs voor handhavingsprocedures.
#### 2.3.2 Onderzoeksbevoegdheden van de Commissie
De Europese Commissie beschikt over een breed scala aan onderzoeksbevoegdheden om naleving te controleren:
* **Verzoek om informatie (RFI - Request for Information) (Artikel 67 DSA):** Kan formeel (bindend) of informeel (vrijwillig) zijn. Betreft informatie gerelateerd aan vermoedelijke inbreuken. Kan gericht zijn aan VLOPs/VLOSEs of elke natuurlijke of rechtspersoon.
* **Ondervragingen en verklaringen (Artikel 68 DSA):** Mogelijkheid om personen te ondervragen en verklaringen af te nemen.
* **Ter plaatse inspecties (Artikel 69 DSA):** Inclusief toegang tot bedrijfsruimtes, documenten en digitale materialen.
* **Tussenmaatregelen (Interim Measure) (Artikel 70 DSA):** Kan worden opgelegd bij een voorlopige bevinding van een risico op ernstige schade voor dienstontvangers, voor een bepaalde periode en onder specifieke voorwaarden.
* **Bindende toezeggingen (Article 71 DSA):** Platforms kunnen vrijwillig toezeggingen doen om naleving te garanderen.
* **Monitoringacties (Artikel 72 DSA):** Systematische monitoring van de activiteiten van platforms.
> **Voorbeeld:** De Commissie kan een verzoek om informatie sturen naar een VLOP om details te verkrijgen over de algoritmes die worden gebruikt om inhoud te rangschikken, als onderdeel van een onderzoek naar potentiële risico's.
#### 2.3.3 Besluiten inzake niet-naleving en sancties
Wanneer overtredingen worden vastgesteld, volgt een procedure die fundamentele rechten waarborgt:
* **Voorlopige bevindingen (Artikel 79 DSA):** De Commissie informeert het platform over haar voorlopige bevindingen.
* **Recht om gehoord te worden:** Het VLOP/VLOSE krijgt de gelegenheid om zich te verdedigen en te reageren op de voorlopige bevindingen.
* **Besluit inzake niet-naleving:** Na het horen kan de Commissie een besluit nemen tot niet-naleving.
* **Boetes en periodieke dwangsommen:** De Commissie kan boetes opleggen die kunnen oplopen tot 6% van de wereldwijde jaaromzet van het bedrijf. Periodieke dwangsommen kunnen worden opgelegd om naleving te verzekeren.
> **Voorbeeld:** Na een onderzoek kan de Commissie voorlopige bevindingen uitsturen naar TikTok en Meta, waarin wordt gesproken over schendingen van de toegangsregels voor onderzoekers tot openbare gegevens, en de plicht om gebruikers eenvoudige mechanismen te bieden om illegale inhoud te melden.
##### 2.3.3.1 Lopende en opkomende handhavingskwesties
De handhaving richt zich op diverse prioriteiten, waaronder:
* Toegang tot platformgegevens voor onderzoekers.
* Productveiligheid op online marktplaatsen.
* Potentieel verslavende ontwerpkenmerken.
* Bescherming van minderjarigen.
* Mitigatie van schadelijke aanbevelingspatronen.
Enkele formele procedures zijn reeds gestart tegen platforms zoals Temu, Meta en TikTok, gericht op kwesties als de verkoop van illegale producten, verslavende ontwerpelementen, de bescherming van kinderen en de toegang van onderzoekers tot gegevens.
### 2.4 Politieke en juridische context
De handhaving van de DSA wordt beïnvloed door politieke prioriteiten zoals democratiebescherming, kinderrechten, concurrentievermogen van de EU en mondiale technologische concurrentie. Er is een spanning tussen de noodzaak van strenge regelgeving en de bezorgdheid over de regelgevingscomplexiteit en de cumulatieve lasten voor bedrijven.
* **Verschillen in gedrag van platforms:** Er zijn aanzienlijke verschillen in hoe bedrijven omgaan met regelgeving. Sommige Amerikaanse en Chinese bedrijven hebben historisch minder engagement getoond, maar dit verandert. Steeds meer bedrijven vestigen vertegenwoordiging in Brussel en gaan constructief in dialoog.
* **Wie bepaalt de agenda?:** De agenda wordt bepaald door de interactie tussen de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad, elk met hun eigen prikkels. De Commissie streeft naar een neutrale en onafhankelijke uitvoering.
* **Bescherming van minderjarigen:** Dit is een centrale politieke prioriteit vanwege de toenemende bewijzen van schade door excessief platformgebruik, blootstelling aan schadelijke inhoud en verslavende ontwerppraktijken.
* **Regulering versus concurrentievermogen:** Een belangrijk spanningsveld is het vinden van een balans tussen effectieve bescherming van fundamentele rechten en consumenten, en het bevorderen van innovatie en economische concurrentiekracht.
De DSA vertegenwoordigt een significante verschuiving in de regulering van online platforms. Het veld is juridisch complex, intellectueel rijk, en er zijn tal van toekomstige onderzoeks- en carrièremogelijkheden. De handhaving is actief, lopend en evoluerend, en veel juridische vragen zullen nog worden gevormd door toekomstige jurisprudentie en praktische handhavingservaring.
---
# Juridische context en politieke overwegingen van digitale regelgeving
Hier is een samenvatting van de "Juridische context en politieke overwegingen van digitale regelgeving", gebaseerd op de verstrekte documentatie en gericht op de specifieke pagina's.
## 3. Juridische context en politieke overwegingen van digitale regelgeving
Dit gedeelte onderzoekt de politieke prioriteiten die digitale regelgeving beïnvloeden, zoals de bescherming van democratie en kinderen, de spanning tussen regelgeving en concurrentievermogen, en de rol van verschillende EU-instellingen.
### 3.1 De evolutie en context van digitale regelgeving
De *Digital Services Act* (DSA) is niet uit het niets ontstaan, maar bouwt voort op een reeks EU-wetgeving die technologie en platforms reguleert. Belangrijke voorlopers zijn de *Audiovisual Media Services Directive* (AVMSD), die overlappende onderwerpen behandelt met online media en platforms, en de *General Data Protection Regulation* (GDPR), een baanbrekende wetgeving die de wereldwijde kijk op gegevensbescherming heeft veranderd. Andere relevante wetgeving, zoals de *Data Governance Act*, draagt bij aan deze juridische evolutie. De EU-wetgeving op dit gebied laat een duidelijke lijn zien: van vroege stappen naar een intensievere, "volle kracht vooruit" wetgevende fase met belangrijke instrumenten zoals de DSA en de *AI Act*.
De DSA trad in werking in november 2022, maar de volledige verplichtingen begonnen later van toepassing te worden. Sinds februari 2023 is de publicatie en verificatie van het aantal actieve gebruikers van start gegaan, een cruciale stap die bepaalt of een platform als "zeer groot" (Very Large Online Platform/Search Engine - VLOP/VLOSE) wordt aangemerkt. Platforms met minder dan 45 miljoen maandelijkse gebruikers vallen onder een lichtere categorie, terwijl platforms met meer dan 45 miljoen maandelijkse gebruikers onder de strengste DSA-verplichtingen vallen, waaronder de eerste systematische risicobeoordeling. In februari 2024 waren de *Digital Services Coordinators* (DSC's) in de lidstaten volledig operationeel. De volledige toepasselijkheid van de DSA voor alle aanbieders, inclusief kleinere platforms, is in 2024 gerealiseerd.
> **Tip:** Begrijpen van de doorlopende lijn van EU-digitale wetgeving is essentieel om de context van de DSA te waarderen.
### 3.2 Bestuur en toezicht op digitale diensten
Het toezicht op digitale diensten is gestructureerd op drie niveaus: nationaal, Europees en op EU-centraal niveau.
#### 3.2.1 Nationaal niveau: Digital Services Coordinator (DSC)
Elke lidstaat heeft een onafhankelijke *Digital Services Coordinator* (DSC) aangewezen. Deze DSC's zijn verantwoordelijk voor het directe toezicht en de handhaving van platforms die minder dan 45 miljoen maandelijkse gebruikers in de EU hebben. Ze fungeren als coördinatiepunten en bevorderen uitwisseling met andere nationale bevoegde autoriteiten. De DSA streeft naar een uniform EU-regime om nationale fragmentatie te beperken. Voordat de DSA van kracht werd, hadden veel lidstaten nationale regels voor platforms, maar de DSA is bedoeld om overlapping en conflicterende nationale initiatieven te vermijden.
Sinds 17 februari 2024 is de volledige harmonisatie met direct effect van kracht. De Europese Commissie heeft echter inbreukprocedures geopend tegen verschillende lidstaten die hun DSC niet tijdig of volledig hebben aangewezen of bevoegd gemaakt. Sommige lidstaten hebben dit inmiddels rechtgezet, terwijl andere lidstaten, zoals Cyprus, Tsjechië, en Portugal, doorverwezen zijn naar het Hof van Justitie van de EU om de naleving van EU-recht te beoordelen. Een effectieve en uniforme handhaving van digitale dienstverordeningen in de hele EU is cruciaal voor het functioneren van het systeem.
> **Voorbeeld:** In België is de telecomautoriteit (BIPT) aangewezen als DSC. Als er bijvoorbeeld illegale productverkoop plaatsvindt op een platform, kunnen meerdere autoriteiten betrokken zijn, en de DSC coördineert deze inspanningen.
#### 3.2.2 Europees niveau: European Board for Digital Services
De *European Board for Digital Services* (het "Bestuur") is een onafhankelijke adviesgroep die bestaat uit de nationale DSC's. Dit bestuur wordt voorgezeten door de Europese Commissie en heeft als doel een consistente toepassing van de DSA in de hele EU te waarborgen. Het biedt een platform voor discussie over belangrijke kwesties, peer support, en kan bijdragen aan richtlijnen, analyses en ondersteuning bij het toezicht op VLOP's en VLOSE's. Het werkt via werkgroepen en frequente informatie-uitwisseling tussen nationale instanties en de Commissie.
#### 3.2.3 EU-centraal niveau: European Commission
De Europese Commissie heeft de exclusieve bevoegdheid om de DSA-regels te handhaven tegen VLOP's en VLOSE's, zijnde de zeer grote online platforms die dagelijks door miljoenen gebruikers worden geraadpleegd. De Commissie treedt ook op bij grensoverschrijdende geschillen waar coördinatie nodig is. Het toezicht wordt gefinancierd door een toezichtsvergoeding die door de VLOP's en VLOSE's zelf wordt betaald, in plaats van uit algemene belastingen. De hoogte van deze vergoeding is proportioneel aan het aantal gebruikers van het platform en dekt de geschatte kosten van het toezicht, waaronder personeel, technische studies en onderzoek. Dit mechanisme, met aanzienlijke financiële implicaties, heeft geleid tot sterke tegenstand van betrokken bedrijven. De Commissie wordt ondersteund door DG CONNECT en gespecialiseerde teams, evenals door wetenschappelijke en technische expertise van instanties zoals ECAT en het Joint Research Centre (JRC).
### 3.3 Handhaving met betrekking tot VLOPSE's
De handhaving van de DSA ten opzichte van VLOP's en VLOSE's omvat meerdere instrumenten en processen.
#### 3.3.1 Risicobeheercyclus
VLOP's en VLOSE's zijn verplicht om een risicobeheercyclus te volgen. Dit houdt in:
* **Risicobeoordeling (Artikel 34 DSA):** Identificeren van systematische risico's, beoordelen van hun impact en waarschijnlijkheid.
* **Risicobeperkende maatregelen (Artikel 35 DSA):** Implementeren van maatregelen om de geïdentificeerde risico's te verminderen.
* **Rapportage (Artikelen 15, 24 en 42 DSA):** Regelmatige rapportage over risico's en genomen maatregelen.
* **Interne compliancefunctie (Artikel 41 DSA):** Aanwijzen van een onafhankelijke compliancefunctie met voldoende bevoegdheid, statuur en middelen, vergelijkbaar met een Functionaris voor Gegevensbescherming onder de GDPR.
* **Onafhankelijke audit (Artikel 37 DSA):** Jaarlijkse audits door onafhankelijke derde partijen om de naleving van de DSA-verplichtingen te beoordelen. De kosten hiervan worden gedragen door de VLOP/VLOSE.
> **Tip:** De onafhankelijke audit is een belangrijke innovatie van de DSA die zorgt voor externe verificatie van de naleving.
#### 3.3.2 Onderzoeksbevoegdheden van de Commissie
De Commissie beschikt over uitgebreide onderzoeksbevoegdheden, waaronder:
* **Verzoek om informatie (RFI - Artikel 67 DSA):** Vragen om informatie met betrekking tot vermoedelijke inbreuken, hetzij informeel (vrijwillig) of via een bindende beslissing.
* **Interviews en verklaringen (Artikel 68 DSA):** Het afnemen van interviews en verklaringen van natuurlijke of rechtspersonen.
* **Ter plaatse inspecties (Artikel 69 DSA):** Inspecties ter plaatse, inclusief toegang tot gebouwen, documenten en digitale materialen.
* **Voorlopige maatregelen (Artikel 70 DSA):** In urgente situaties, om direct ernstige schade voor gebruikers te voorkomen, kan de Commissie tijdelijke maatregelen opleggen.
* **Bindende toezeggingen (Artikel 71 DSA):** Het accepteren van toezeggingen van platforms om naleving te waarborgen.
* **Toezichtsacties (Artikel 72 DSA):** Het monitoren van de activiteiten van platforms.
#### 3.3.3 Beslissingen over niet-naleving en boetes
Indien inbreuken worden vastgesteld, volgt een procedure waarbij het platform gehoord wordt voordat er een beslissing over niet-naleving wordt genomen of boetes worden opgelegd. Dit proces respecteert fundamentele rechten, waaronder het recht op een eerlijk proces. De Commissie heeft preliminair bevindingen gedaan met betrekking tot datatoegang voor onderzoekers en transparantiemechanismen bij platforms zoals TikTok en Meta.
Enkele actieve en opkomende handhavingsonderwerpen omvatten: toegang tot platformgegevens voor onderzoekers, productveiligheid op online marktplaatsen, potentieel verslavende ontwerpkenmerken, bescherming van minderjarigen en het beperken van schadelijke aanbevelingspatronen. Formele procedures zijn gestart tegen onder andere Temu, Meta en TikTok met betrekking tot deze kwesties.
> **Voorbeeld:** De Commissie heeft preliminair vastgesteld dat Meta (Instagram en Facebook) in strijd handelt met verplichtingen inzake het bieden van eenvoudige mechanismen voor gebruikers om illegale inhoud te melden en om inhoudsmoderatiebeslissingen effectief aan te vechten.
### 3.4 Politiek en recht: de invloed op digitale regelgeving
Digitale regelgeving wordt sterk beïnvloed door politieke prioriteiten.
#### 3.4.1 Politieke prioriteiten en spanningen
Belangrijke politieke prioriteiten omvatten:
* **Bescherming van de democratie:** Voorkomen van desinformatie en manipulatie.
* **Bescherming van minderjarigen:** Aanpakken van schadelijke inhoud, verslavende ontwerppraktijken en de impact op mentale gezondheid en sociale ontwikkeling. De bescherming van minderjarigen wordt gezien als een zeer urgent thema, gedreven door incidenten en publieke bezorgdheid.
* **Concurrentievermogen van de EU:** De EU streeft ernaar concurrerend te blijven in de mondiale technologische concurrentie, met aandacht voor regelgevingscomplexiteit en de cumulatieve lasten voor bedrijven.
Een centrale spanning bestaat tussen de noodzaak van sterke digitale regelgeving voor de bescherming van fundamentele rechten, democratie en consumenten enerzijds, en de zorgen over het EU-concurrentievermogen anderzijds, vooral in vergelijking met de VS en China. Dit leidt tot debatten over het stroomlijnen van regelgeving en het vinden van een balans tussen effectieve bescherming, rechtszekerheid, innovatie en economische concurrentiekracht.
#### 3.4.2 Instituties en agendasetting
De agendasetting binnen de EU-digitale regelgeving is het resultaat van interactie tussen de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad. Elke instelling heeft eigen drijfveren:
* **Europees Parlement:** Gedreven door gekozen politici en publieke/politieke debatten.
* **Raad:** Vertegenwoordigt nationale belangen en diplomatieke onderhandelingen.
* **Europese Commissie:** Gericht op implementatie, handhaving en het algemeen belang van de EU.
De DSA wordt gezien als een voorbeeld van relatief sterke institutionele afstemming, waarbij alle instellingen in grote lijnen dezelfde richting op bewegen.
#### 3.4.3 Verschillen in platformgedrag en regelgevingscultuur
Er bestaan grote verschillen in hoe platforms reageren op regelgeving. Sommige platforms zijn al zeer bekend met regelgeving en de dialoog met regelgevers. Andere, met name sommige Amerikaanse en Chinese bedrijven, hebben historisch minder betrokkenheid getoond bij EU-regelgeving. Dit patroon is echter aan het veranderen, aangezien bedrijven steeds meer beseffen dat EU-regelgeving niet genegeerd kan worden. De neiging om sterke vertegenwoordiging in Brussel op te zetten en constructief met regelgevers in gesprek te gaan, groeit. Dialoog en samenwerking worden als effectiever beschouwd dan confrontatie.
#### 3.4.4 Juridische uitdagingen en toekomstige ontwikkelingen
Talrijke juridische uitdagingen met betrekking tot de DSA, met name met betrekking tot de aanmerking als VLOP/VLOSE, de berekening van toezichtsvergoedingen en specifieke verplichtingen, zijn voorgelegd aan het Hof van Justitie van de EU. Deze uitdagingen, zoals de Amazon-zaak, hebben de geldigheid en proportionaliteit van de DSA-verplichtingen, waaronder de transparantie van advertentieopslagplaatsen en de vrijheid van bedrijfsuitoefening, bevestigd.
De DSA vertegenwoordigt een significante verschuiving in de regulering van online platforms. Handhaving is actief, voortdurend en in ontwikkeling. Veel juridische vragen blijven open en zullen verder worden vormgegeven door toekomstige rechtspraak, praktische handhavingservaring en politieke ontwikkelingen. Dit gebied biedt aanzienlijke juridische complexiteit, intellectuele diepgang en toekomstige onderzoeks- en carrièremogelijkheden.
---
## Veelgemaakte fouten om te vermijden
- Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens
- Let op formules en belangrijke definities
- Oefen met de voorbeelden in elke sectie
- Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen
Glossary
| Term | Definition |
|------|------------|
| Digital Services Act (DSA) | Een verordening van de Europese Unie die is bedoeld om de online platformen, met name grote platformen, te reguleren en de verspreiding van illegale inhoud te bestrijden. Het streeft ernaar een veiliger en transparanter digitaal ecosysteem te creëren. |
| Very Large Online Platform (VLOP) | Een online platform dat naar schatting meer dan 45 miljoen maandelijkse actieve gebruikers heeft binnen de Europese Unie, wat resulteert in strengere verplichtingen onder de DSA, zoals risicobeoordelingen en audits. |
| Very Large Online Search Engine (VLOSE) | Een online zoekmachine die naar schatting meer dan 45 miljoen maandelijkse actieve gebruikers heeft binnen de Europese Unie. Deze vallen onder vergelijkbare, striktere regels als VLOPs onder de DSA. |
| Digital Services Coordinator (DSC) | Een onafhankelijke nationale autoriteit in elke EU-lidstaat die verantwoordelijk is voor het toezicht op en de handhaving van de DSA voor platforms met minder dan 45 miljoen maandelijkse gebruikers binnen de EU. |
| European Board for Digital Services | Een adviesorgaan dat bestaat uit vertegenwoordigers van de nationale Digital Services Coordinators en wordt voorgezeten door de Europese Commissie. Het bevordert de consistente toepassing van de DSA in de hele EU. |
| Europese Commissie | Het uitvoerende orgaan van de Europese Unie met exclusieve bevoegdheid voor de handhaving van de DSA-regels tegen VLOPs en VLOSEs. Zij stelt ook nieuwe wetgeving voor en monitort de implementatie. |
| Risicobeheer cyclus | Een proces waarbij VLOPs en VLOSEs systematische risico's moeten identificeren, beoordelen, beperken en rapporteren, conform de verplichtingen onder de DSA. Dit omvat risicobeoordelingen en mitigatiemaatregelen. |
| Onafhankelijke audit | Een jaarlijkse beoordeling van de naleving van de DSA-verplichtingen door VLOPs en VLOSEs, uitgevoerd door externe, gekwalificeerde auditors. De resultaten identificeren tekortkomingen en geven operationele aanbevelingen. |
| Interne compliance functie | Een verplichte functie binnen VLOPs en VLOSEs, vergelijkbaar met een functionaris voor gegevensbescherming, die onafhankelijk moet opereren met voldoende autoriteit, middelen en toegang tot het management. |
| Onderzoeksbevoegdheden | De bevoegdheden die de Europese Commissie heeft om informatie op te vragen, ter plaatse inspecties uit te voeren en toezichtsacties te ondernemen om naleving van de DSA te controleren, vooral bij VLOPs en VLOSEs. |
| Interimmaatregelen | Tijdelijke maatregelen die autoriteiten kunnen opleggen in urgente situaties waar een risico op ernstige schade bestaat, om de dienstontvangers te beschermen in afwachting van een definitieve beslissing. |
| Toezichtskosten | De kosten die gemaakt worden voor het toezicht op VLOPs en VLOSEs, die worden gedekt door een heffing die door deze platforms aan de Europese Commissie wordt betaald. |
| Systeemrisico | Een potentieel negatief effect dat een online platform kan hebben op de samenleving, zoals de verspreiding van illegale inhoud of de aantasting van fundamentele rechten, wat specifieke risicobeheermaatregelen vereist onder de DSA. |
| Bescherming van minderjarigen | Een centraal politiek prioriteit binnen de digitale regelgeving van de EU, gericht op het beschermen van kinderen tegen schadelijke inhoud, verslavende ontwerpelementen en andere online risico's. |
| Regelgevingscomplexiteit | De uitdaging die ontstaat door de vele overlappende en elkaar soms tegensprekende wetgevende regimes, wat een potentieel belemmering kan vormen voor innovatie en concurrentievermogen. |