1ECO_Markten.pptx

# Introductie tot economie en welvaart Introductie tot economie en welvaart Dit onderwerp introduceert het concept van een moderne economie als een complex systeem van productie en consumptie en onderzoekt hoe economen welvaart analyseren. ## 1. Introductie tot economie en welvaart ### 1.1 Wat is een moderne economie? Een moderne economie wordt beschouwd als een complex systeem dat productie en consumptie omvat, gebruikmakend van schaarse middelen. Dit systeem bestaat uit: * **Private bedrijven:** Deze produceren goederen en diensten, creëren werkgelegenheid en drijven economische activiteit. * **Consumenten:** Zij kopen goederen en diensten aan, betalen belastingen en leveren het menselijke kapitaal dat de economie laat functioneren. * **Overheden:** Deze voorzien in publieke goederen en diensten, kopen aan bij bedrijven, stellen werknemers tewerk, reguleren economische activiteiten en sturen de economie aan via budgettair beleid. Alle economische activiteiten en transacties vinden plaats op markten, zoals de markt voor goederen en diensten en de arbeidsmarkt. ### 1.2 Welvaart en het allocatieprobleem #### 1.2.1 Welvaartsanalyse Economen focussen op de creatie van zowel huidige als toekomstige welvaart binnen het economische systeem. Welvaart wordt gedefinieerd als de mate waarin de inzet van middelen leidt tot economische baten. Economen bestuderen het verschil tussen de baten en de kosten van de inzet van middelen, wat bekend staat als welvaartsanalyse. #### 1.2.2 Het belang van allocatie Het beheer van schaarse middelen is cruciaal omdat de maatschappij niet alle gewenste goederen en diensten kan produceren vanwege de beperkte beschikbaarheid van middelen. Dit is het kern van het allocatieprobleem. #### 1.2.3 Voorbeeld: Gezondheidszorg Het Nederlandse gezondheidszorgsysteem is sterk, maar er zijn knelpunten. Hoewel medische fouten een significante oorzaak van sterfte zijn (een derde plaats na hart- en vaatziekten en kanker), worden ze niet altijd gestandaardiseerd geregistreerd. * **Kosten van leefstijlziekten:** Leefstijlziekten, voortkomend uit ongezonde levensstijlen, vertegenwoordigen een aanzienlijk deel van de zorguitgaven en leiden tot productiviteitsverliezen (ongeveer 1,2% van het bruto binnenlands product). Ondanks deze kosten is minder dan 2% van het zorgbudget besteed aan preventie. * **Te leren uit voorbeelden:** Goede allocatie vereist adequate informatie. Systemen kunnen vanuit allocatief oogpunt inefficiënt zijn, wat onderstreept dat de zoektocht naar welvaart een multi- en interdisciplinair karakter heeft. ### 1.3 Elementaire economische welvaartsanalyse Welvaartseconomie richt zich op hoe de allocatie van middelen de economische welvaart beïnvloedt. Economen beschouwen markten over het algemeen als een effectief middel voor welvaartsoptimaliserende allocatie, mits ze goed functioneren. Belangrijke vragen zijn: * Welke voordelen halen kopers en verkopers uit marktparticipatie? * Hoe kunnen deze voordelen gemaximaliseerd worden voor de samenleving als geheel? #### 1.3.1 Wat is een markt? Een markt is een groep kopers en verkopers van een bepaald goed of een bepaalde dienst, al dan niet georganiseerd. * **Vraag:** Bepaald door het gedrag van kopers. * **Aanbod:** Bepaald door het gedrag van verkopers. Termen als vraag en aanbod beschrijven het gedrag van mensen wanneer zij op markten interageren. #### 1.3.2 De marktvraag ##### 1.3.2.1 Het concept van de vraag De vraag verwijst naar de bereidheid en het vermogen van consumenten om een bepaald goed of dienst te kopen tegen verschillende prijzen. * **Vraagschema en vraagcurve:** Deze geven respectievelijk de relatie weer tussen prijs en gevraagde hoeveelheid in tabelvorm en grafisch. * **Wet van de vraag:** *Ceteris paribus* (bij gelijkblijvende omstandigheden) daalt de gevraagde hoeveelheid van een goed wanneer de prijs ervan stijgt, en stijgt de gevraagde hoeveelheid wanneer de prijs daalt. Dit resulteert in een negatieve relatie tussen prijs en gevraagde hoeveelheid. ##### 1.3.2.2 Verandering in de gevraagde hoeveelheid * **Beweging langs de vraagcurve:** Een verandering in de gevraagde hoeveelheid die wordt veroorzaakt door een verandering in de prijs van het product. * **Verschuiving van de vraagcurve:** Een verandering in de gevraagde hoeveelheid die wordt veroorzaakt door factoren anders dan de prijs van het product. Deze factoren omvatten: * Smaak en voorkeuren * Prijzen van gerelateerde goederen (substituten en complementaire goederen) * Consumenteninkomen * Aantal kopers * Verwachtingen #### 1.3.3 De marktaanbod ##### 1.3.3.1 Het concept van het aanbod Het aanbod verwijst naar de bereidheid en het vermogen van producenten om een bepaald goed of dienst te verkopen tegen verschillende prijzen. De kosten van productie, zoals kapitaalkosten en materiaalkosten, spelen hierin een cruciale rol. * **Aanbodschema en aanbodcurve:** Deze presenteren de relatie tussen prijs en aangeboden hoeveelheid. * **Wet van het aanbod:** *Ceteris paribus*, stijgt de aangeboden hoeveelheid van een goed wanneer de prijs ervan stijgt, en daalt de aangeboden hoeveelheid wanneer de prijs daalt. Dit duidt op een positieve relatie tussen prijs en aangeboden hoeveelheid. ##### 1.3.3.2 Verandering in het aanbod * **Verschuiving van de aanbodcurve:** Een verandering in het aanbod die wordt veroorzaakt door factoren anders dan de prijs van het product. Deze factoren omvatten: * Prijzen van gerelateerde goederen (in de productie) * Inputprijzen (kosten van productiefactoren) * Productiviteit en technologische vooruitgang * Verwachtingen #### 1.3.4 Vraag en aanbod samen ##### 1.3.4.1 Markt in evenwicht Een markt is in evenwicht wanneer de prijs zodanig is dat de aangeboden hoeveelheid gelijk is aan de gevraagde hoeveelheid. In deze situatie hebben noch kopers, noch verkopers een reden om hun gedrag aan te passen. * **Evenwichtsprijs:** De prijs die de aangeboden en gevraagde hoeveelheid in evenwicht brengt. * **Evenwichtshoeveelheid:** De gevraagde en aangeboden hoeveelheid bij de evenwichtsprijs. Grafisch wordt het evenwicht bepaald door het snijpunt van de vraag- en aanbodcurve. ##### 1.3.4.2 Markten buiten evenwicht * **Aanbodoverschot (Excessief aanbod):** Indien de prijs boven de evenwichtsprijs ligt, is de aangeboden hoeveelheid groter dan de gevraagde hoeveelheid. Dit leidt tot een prikkel voor verkopers om hun prijs te verlagen, waardoor de markt zich richting het evenwicht beweegt. * **Aanbodtekort (Excessieve vraag):** Indien de prijs onder de evenwichtsprijs ligt, is de gevraagde hoeveelheid groter dan de aangeboden hoeveelheid. Dit creëert een prikkel voor verkopers om hun prijs te verhogen, omdat er meer kopers zijn dan goederen beschikbaar. Dit stuurt de markt ook richting het evenwicht. Markten zijn dus "zelfregulerend" en streven naar een evenwicht, tenzij er externe gebeurtenissen of beleidsmaatregelen zijn die het evenwicht verstoren. ##### 1.3.4.3 Evenwichtsveranderingen Om veranderingen in het marktevenwicht te analyseren, worden drie stappen gevolgd: 1. Bepaal of de gebeurtenis of maatregel een verschuiving van de vraag- of aanbodcurve veroorzaakt (of beide). 2. Bepaal of de betreffende curve(s) naar links of naar rechts verschuiven. 3. Gebruik een vraag- en aanbodgrafiek om te analyseren hoe de verschuiving(en) de evenwichtsprijs en -hoeveelheid veranderen. **Voorbeelden van evenwichtsveranderingen:** * **Vraag naar een ouder model iPhone:** Wanneer een nieuw model wordt geïntroduceerd, verschuift de vraagcurve voor het oudere model naar links, wat resulteert in een lagere evenwichtsprijs en -hoeveelheid. * **Gas tijdens een koude winter:** Koud weer leidt tot een toename van de vraag naar gas, waardoor de vraagcurve naar rechts verschuift. Dit resulteert in een hogere evenwichtsprijs en -hoeveelheid. * **Stakingen:** Een staking die de productie verstoort, leidt tot een verschuiving van de aanbodcurve naar links, wat resulteert in een hogere prijs en een lagere hoeveelheid. * **Mondmaskers tijdens COVID-19:** De plotselinge toename van de vraag naar mondmaskers zorgde voor een sterke opwaartse druk op de prijzen. Later, toen de verplichting wegviel en het aanbod toenam, daalden de prijzen aanzienlijk. --- # Marktwerking: vraag en aanbod Dit deel van de cursus behandelt de fundamentele principes van marktwerking, met een focus op de concepten vraag en aanbod, en hoe deze de prijs en hoeveelheid van goederen en diensten bepalen. ## 2. Marktwerking: vraag en aanbod Een moderne economie is een complex systeem van productie en consumptie dat functioneert via transacties op markten. De interactie tussen kopers (die de vraag bepalen) en verkopers (die het aanbod bepalen) is cruciaal voor de allocatie van schaarse middelen en het creëren van economische welvaart. Welvaartseconomie bestudeert hoe de allocatie van middelen de economische welvaart beïnvloedt. Economen zien markten, mits ze goed functioneren, vaak als een efficiënte manier om welvaartsmaximaliserende allocaties te bereiken. ### 2.1 De vraag De vraag naar een goed of dienst verwijst naar de bereidheid en het vermogen van consumenten om een bepaalde hoeveelheid ervan te kopen tegen verschillende prijzen. #### 2.1.1 De wet van de vraag De wet van de vraag stelt dat, *ceteris paribus* (bij ongewijzigde omstandigheden), de gevraagde hoeveelheid van een goed daalt wanneer de prijs van dat goed stijgt, en omgekeerd. Dit duidt op een negatieve relatie tussen prijs en gevraagde hoeveelheid. #### 2.1.2 Het vraagschema en de vraagcurve Een vraagschema is een tabel die de relatie toont tussen de prijs van een goed en de gevraagde hoeveelheid. Grafisch wordt dit weergegeven door de vraagcurve, die een dalende lijn is. * **Verandering in gevraagde hoeveelheid:** Een verandering in de prijs van het product leidt tot een beweging *langs* de bestaande vraagcurve. #### 2.1.3 Factoren die de vraag beïnvloeden (verschuiving van de vraagcurve) Verschillende factoren, anders dan de prijs van het product zelf, kunnen de vraagcurve verschuiven (veranderen): * **Smaak en voorkeuren:** Veranderingen in consumentenvoorkeuren. * **Prijzen van gerelateerde goederen:** * **Substitutiegoederen:** Goederen die elkaar kunnen vervangen. Als de prijs van goed A stijgt, neemt de vraag naar goed B toe (bv. boter en margarine). * **Complementaire goederen:** Goederen die samen worden geconsumeerd. Als de prijs van goed A stijgt, neemt de vraag naar goed B af (bv. benzine en auto's). * **Consumenteninkomen:** Een stijging van het inkomen leidt doorgaans tot een hogere vraag naar normale goederen en een lagere vraag naar inferieure goederen. * **Aantal kopers:** Een toename van het aantal consumenten in de markt leidt tot een hogere vraag. * **Verwachtingen:** Verwachtingen over toekomstige prijzen of inkomens kunnen de huidige vraag beïnvloeden. Een verschuiving van de vraagcurve betekent dat bij elke prijs een andere hoeveelheid wordt gevraagd. > **Tip:** Onthoud het verschil tussen een beweging langs de vraagcurve (verandering in gevraagde hoeveelheid door prijsverandering) en een verschuiving van de vraagcurve (verandering in vraag door andere factoren). ### 2.2 Het aanbod Het aanbod van een goed of dienst verwijst naar de bereidheid en het vermogen van producenten om een bepaalde hoeveelheid ervan te verkopen tegen verschillende prijzen. De kostprijs van productie, inclusief kapitaalkosten en materiaalkosten, bepaalt mede de bereidheid van aanbieders. De marginale kost is de bijkomende productiekost per extra geproduceerde eenheid. #### 2.2.1 De wet van het aanbod De wet van het aanbod stelt dat, *ceteris paribus*, de aangeboden hoeveelheid van een goed stijgt wanneer de prijs van dat goed stijgt, en omgekeerd. Dit duidt op een positieve relatie tussen prijs en aangeboden hoeveelheid. #### 2.2.2 Het aanbodschema en de aanbodcurve Een aanbodschema is een tabel die de relatie toont tussen de prijs van een goed en de aangeboden hoeveelheid. Grafisch wordt dit weergegeven door de aanbodcurve, die een stijgende lijn is. * **Verandering in aangeboden hoeveelheid:** Een verandering in de prijs van het product leidt tot een beweging *langs* de bestaande aanbodcurve. #### 2.2.3 Factoren die het aanbod beïnvloeden (verschuiving van het aanbod) Verschillende factoren, anders dan de prijs van het product zelf, kunnen de aanbodcurve verschuiven (veranderen): * **Inputprijzen:** Kosten van productiefactoren (bv. grondstoffen, arbeid). Stijgen deze kosten, dan daalt het aanbod. * **Productiviteit en technologische vooruitgang:** Verbeteringen in technologie verhogen de productiviteit en kunnen het aanbod verhogen. * **Prijzen van gerelateerde goederen in productie:** Als de prijs van een alternatief goed dat een producent kan maken stijgt, kan hij meer van dat goed gaan produceren ten koste van het oorspronkelijke goed, wat het aanbod daarvan doet dalen. * **Verwachtingen:** Verwachtingen over toekomstige prijzen kunnen het huidige aanbod beïnvloeden. * **Aantal verkopers:** Een toename van het aantal aanbieders in de markt leidt tot een hoger aanbod. Een verschuiving van de aanbodcurve betekent dat bij elke prijs een andere hoeveelheid wordt aangeboden. ### 2.3 Vraag en aanbod samen: het marktevenwicht Het marktevenwicht is een situatie waarin de prijs van een goed zo is dat de gevraagde hoeveelheid gelijk is aan de aangeboden hoeveelheid. Op dit punt hebben noch kopers, noch verkopers een prikkel om hun gedrag te veranderen. #### 2.3.1 Evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid * **Evenwichtsprijs:** De prijs die de gevraagde en aangeboden hoeveelheid in evenwicht brengt. Grafisch is dit de prijs waar de vraag- en aanbodcurve elkaar snijden. * **Evenwichtshoeveelheid:** De gevraagde en aangeboden hoeveelheid bij de evenwichtsprijs. Grafisch is dit de hoeveelheid waar de vraag- en aanbodcurve elkaar snijden. #### 2.3.2 Markten buiten evenwicht * **Aanbodoverschot (surplus):** Als de prijs hoger is dan de evenwichtsprijs, is de aangeboden hoeveelheid groter dan de gevraagde hoeveelheid. Er is een overschot aan goederen, wat aanbieders zal stimuleren om hun prijs te verlagen om te verkopen, waardoor de prijs richting het evenwicht beweegt. * **Vraagoverschot (tekort):** Als de prijs lager is dan de evenwichtsprijs, is de gevraagde hoeveelheid groter dan de aangeboden hoeveelheid. Er is een tekort aan goederen, wat kopers zal stimuleren om meer te bieden of aanbieders hun prijs zal verhogen, waardoor de prijs richting het evenwicht beweegt. Markten zijn dus in zekere zin zelfregulerend en streven naar een evenwicht. > **Tip:** Denk bij het analyseren van markten buiten evenwicht aan de prikkels die consumenten en producenten hebben om hun gedrag aan te passen, wat hen uiteindelijk naar het marktevenwicht leidt. ### 2.4 Evenwichtsveranderingen Wanneer een gebeurtenis of maatregel de markt beïnvloedt, kan dit leiden tot een verschuiving van de vraagcurve, de aanbodcurve, of beide. Om de impact op het marktevenwicht te analyseren, worden drie stappen gevolgd: 1. **Bepaal of de gebeurtenis of maatregel leidt tot een verschuiving van de vraag, het aanbod, of beide.** 2. **Bepaal of de betreffende curve(s) naar links of naar rechts verschuiven.** 3. **Gebruik de vraag- en aanbodgrafiek om te analyseren hoe de verschuiving(en) de evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid veranderen.** #### 2.4.1 Voorbeelden van evenwichtsveranderingen * **Koude winter:** Een koude winter leidt tot een toename van de vraag naar gas (verschuiving vraagcurve naar rechts). Dit resulteert in een hogere evenwichtsprijs en een hogere evenwichtshoeveelheid. * **Staking:** Een staking kan het aanbod van een product verminderen (verschuiving aanbodcurve naar links). Dit leidt tot een hogere evenwichtsprijs en een lagere evenwichtshoeveelheid. * **Nieuw product:** De introductie van een nieuw, populairder product kan de vraag naar een ouder model doen dalen (verschuiving vraagcurve naar links). Dit resulteert in een lagere evenwichtsprijs en een lagere evenwichtshoeveelheid voor het oudere model. * **Pandemie en mondkapjes:** Tijdens een pandemie kan de vraag naar mondkapjes sterk toenemen, terwijl het aanbod aanvankelijk beperkt is (door productiecapaciteit en internationale distributie). Dit veroorzaakt een sterke opwaartse druk op de prijs. Na de pandemie kan de vraag dalen en het aanbod toegenomen zijn, wat leidt tot prijsdalingen. --- # Marktevenwicht en aanpassingen Dit onderdeel beschrijft hoe markten een evenwichtstoestand bereiken waarin de gevraagde en aangeboden hoeveelheid van een goed of dienst gelijk zijn, en hoe dit evenwicht kan verschuiven als gevolg van externe factoren. ### 3.1 Het concept van marktevenwicht Het marktevenwicht is de situatie waarin de hoeveelheid van een goed of dienst die consumenten willen kopen (gevraagde hoeveelheid) precies gelijk is aan de hoeveelheid die producenten willen verkopen (aangeboden hoeveelheid) bij een bepaalde prijs. * **Evenwichtsprijs**: Dit is de prijs waarbij de gevraagde hoeveelheid gelijk is aan de aangeboden hoeveelheid. Grafisch gezien is dit de prijs waar de vraagcurve en de aanbodcurve elkaar snijden. * **Evenwichtshoeveelheid**: Dit is de hoeveelheid die verhandeld wordt tegen de evenwichtsprijs. Grafisch is dit de hoeveelheid op het snijpunt van de vraag- en aanbodcurve. ### 3.2 Overschotten en tekorten Markten hebben een inherente neiging om zichzelf te reguleren wanneer zij zich buiten het evenwicht bevinden. Dit gebeurt via de mechanismen van overschotten (excessief aanbod) en tekorten (excessieve vraag). #### 3.2.1 Overschot (excessief aanbod) * **Situatie**: Wanneer de prijs van een goed of dienst hoger is dan de evenwichtsprijs ($P > P_{evenwicht}$), zal de aangeboden hoeveelheid groter zijn dan de gevraagde hoeveelheid ($Q_a > Q_v$). Dit leidt tot een aanbodoverschot of overtollig aanbod. * **Gevolg**: Producenten kunnen hun producten niet verkopen tegen de huidige hoge prijs. Om hun voorraden te verminderen, zullen zij de prijs verlagen. * **Aanpassing**: Deze prijsdaling zet een beweging in gang langs zowel de aanbodcurve (minder wordt aangeboden naarmate de prijs daalt) als de vraagcurve (meer wordt gevraagd naarmate de prijs daalt), totdat het marktevenwicht weer is bereikt. #### 3.2.2 Tekort (excessieve vraag) * **Situatie**: Wanneer de prijs van een goed of dienst lager is dan de evenwichtsprijs ($P < P_{evenwicht}$), zal de gevraagde hoeveelheid groter zijn dan de aangeboden hoeveelheid ($Q_v > Q_a$). Dit leidt tot een vraagoverschot of aanbodtekort. * **Gevolg**: Er zijn meer kopers dan verkopers. Kopers zullen bereid zijn meer te betalen om het schaarse goed te bemachtigen, wat leidt tot een opwaartse druk op de prijs. Producenten zien een mogelijkheid om hogere prijzen te vragen. * **Aanpassing**: Deze prijsstijging zet een beweging in gang langs zowel de vraagcurve (minder wordt gevraagd naarmate de prijs stijgt) als de aanbodcurve (meer wordt aangeboden naarmate de prijs stijgt), totdat het marktevenwicht weer is bereikt. > **Tip:** Markten zijn dus "zelfregulerend". Wanneer ze uit evenwicht zijn, zorgen de interacties tussen kopers en verkopers, gedreven door prijssignalen, ervoor dat het evenwicht hersteld wordt, zonder noodzakelijk externe interventie. ### 3.3 Veranderingen in het marktevenwicht Het marktevenwicht is niet statisch. Gebeurtenissen of beleidsmaatregelen kunnen leiden tot verschuivingen in de vraag- of aanbodcurve, wat resulteert in een nieuw evenwicht. Om deze veranderingen te analyseren, worden drie stappen gevolgd: 1. **Identificeer de oorzaak**: Bepaal of de gebeurtenis of maatregel een verschuiving van de vraagcurve, de aanbodcurve, of beide, veroorzaakt. 2. **Bepaal de richting van de verschuiving**: Stel vast of de betreffende curve(s) naar links of naar rechts verschuiven. * Een **toename** van de vraag (bijvoorbeeld door veranderende voorkeuren of een hoger inkomen) leidt tot een verschuiving van de vraagcurve naar **rechts**. * Een **afname** van de vraag leidt tot een verschuiving van de vraagcurve naar **links**. * Een **toename** van het aanbod (bijvoorbeeld door technologische vooruitgang of lagere productiekosten) leidt tot een verschuiving van de aanbodcurve naar **rechts**. * Een **afname** van het aanbod (bijvoorbeeld door hogere productiekosten of een staking) leidt tot een verschuiving van de aanbodcurve naar **links**. 3. **Analyseer het nieuwe evenwicht**: Gebruik een vraag-en-aanbodgrafiek om te bepalen hoe de verschuiving(en) de evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid beïnvloeden. #### 3.3.1 Voorbeelden van evenwichtsveranderingen * **Scenario: Nieuw populair product en oude modellen** * **Gebeurtenis**: De introductie van een nieuw, gewild product (bijvoorbeeld een nieuwe smartphone). * **Analyse**: Dit leidt tot een afname van de vraag naar oudere modellen (vraagcurve naar links verschuiven). * **Resultaat**: De evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid voor de oudere modellen zullen dalen. * **Scenario: Koude winter en de gasmarkt** * **Gebeurtenis**: Een uitzonderlijk koude winter. * **Analyse**: De vraag naar gas voor verwarming neemt toe, wat leidt tot een verschuiving van de vraagcurve naar rechts. * **Resultaat**: De evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid voor gas zullen stijgen. * **Scenario: Staking in de olie-industrie** * **Gebeurtenis**: Een staking die de productie van olie verstoort. * **Analyse**: Dit veroorzaakt een afname van het aanbod van olie, wat leidt tot een verschuiving van de aanbodcurve naar links. * **Resultaat**: De evenwichtsprijs van olie zal stijgen en de evenwichtshoeveelheid zal dalen. * **Scenario: Covid-19 pandemie en mondmaskers** * **Begin van de pandemie**: Een plotselinge, massale toename van de vraag naar mondmaskers, terwijl het aanbod aanvankelijk beperkt bleef. * **Analyse**: Sterke verschuiving van de vraagcurve naar rechts en een beperkte aanbodcurve. * **Resultaat**: Zeer sterke opwaartse druk op de prijzen van mondmaskers. * **Na de pandemie (of versoepeling van maatregelen)**: De vraag naar mondmaskers neemt drastisch af. * **Analyse**: De vraagcurve verschuift weer naar links, en door een mogelijk overaanbod dat nog geproduceerd werd. * **Resultaat**: Prijsdalingen, mogelijk tot onder het oorspronkelijke niveau, door een aanbodoverschot. > **Voorbeeld:** Stel de prijs van benzine stijgt aanzienlijk. Dit kan leiden tot een lagere vraag naar benzineauto's (substitutie-effect op de vraag naar auto's) en een hogere vraag naar elektrische fietsen of openbaar vervoer (substituten). Tegelijkertijd kan een stijgende prijs van benzine de aanbodcurve voor diensten die afhankelijk zijn van transport (bijvoorbeeld leveringsdiensten) naar links verschuiven door hogere kosten. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Welvaart | Een toestand waarin de inzet van schaarse middelen leidt tot economische baten, waarbij het verschil tussen baten en kosten centraal staat in de analyse. | | Allocatie | Het proces waarbij schaarse middelen worden toegewezen aan verschillende doeleinden, zoals de productie van goederen en diensten, met als doel de welvaart te maximaliseren. | | Markt | Een plaats of mechanisme waar kopers en verkopers van een bepaald goed of dienst samenkomen om hun transacties te realiseren, waarbij kopers de vraag en verkopers het aanbod bepalen. | | Vraag | De bereidheid en het vermogen van consumenten om een bepaald goed of dienst te kopen tegen verschillende prijzen gedurende een bepaalde periode. | | Aanbod | De bereidheid en het vermogen van producenten om een bepaald goed of dienst aan te bieden tegen verschillende prijzen gedurende een bepaalde periode. | | Wet van de vraag | Een economisch principe dat stelt dat, ceteris paribus, de gevraagde hoeveelheid van een goed daalt wanneer de prijs ervan stijgt, en vice versa. | | Wet van het aanbod | Een economisch principe dat stelt dat, ceteris paribus, de aangeboden hoeveelheid van een goed stijgt wanneer de prijs ervan stijgt, en vice versa. | | Marktevenwicht | Een situatie in een markt waarin de gevraagde hoeveelheid van een goed of dienst gelijk is aan de aangeboden hoeveelheid, waardoor er geen neiging is tot prijsveranderingen. | | Evenwichtsprijs | De prijs waarbij de gevraagde hoeveelheid gelijk is aan de aangeboden hoeveelheid op een markt; het punt waar de vraag- en aanbodcurves elkaar snijden. | | Evenwichtshoeveelheid | De hoeveelheid van een goed of dienst die wordt verhandeld op de markt wanneer de prijs gelijk is aan de evenwichtsprijs. | | Aanbodoverschot | Een situatie waarin de aangeboden hoeveelheid van een goed of dienst groter is dan de gevraagde hoeveelheid bij een bepaalde prijs, wat leidt tot neerwaartse prijsdruk. | | Vraagoverschot | Een situatie waarin de gevraagde hoeveelheid van een goed of dienst groter is dan de aangeboden hoeveelheid bij een bepaalde prijs, wat leidt tot opwaartse prijsdruk. | | Ceteris paribus | Een Latijnse uitdrukking die "al het andere gelijk blijvend" betekent; een aanname die wordt gebruikt om de relatie tussen twee variabelen te analyseren door alle andere factoren constant te houden. | | Marginale kost | De extra kost die gemaakt wordt voor de productie van één bijkomende eenheid van een goed of dienst. |