Construction Architectural Engineering

# Algemene vloeropbouw Een algemene vloeropbouw beschrijft de gelaagde structuur die nodig is om een functionele en comfortabele vloer te creëren, van de basis tot de uiteindelijke afwerking [3](#page=3). ### 1.1 Componenten van een algemene vloeropbouw De opbouw van een vloer bestaat uit diverse lagen, elk met een specifieke functie. Van onder naar boven zijn dit typisch de volgende elementen: #### 1.1.1 Draagvloer Dit is de fundamentele structuur die de belasting van de vloer en alles erop draagt. De draagvloer kan uit verschillende materialen bestaan, zoals beton, hout of staal, afhankelijk van het type constructie [4](#page=4). #### 1.1.2 Uitvullaag Deze laag wordt aangebracht om oneffenheden in de draagvloer op te vangen en een egaal oppervlak te creëren voor de volgende lagen. Het kan ook dienen om leidingen weg te werken [4](#page=4). #### 1.1.3 Thermische vloerisolatie Dit is cruciaal voor het comfort en de energie-efficiëntie van een gebouw. Het vermindert warmteverlies van de bovenliggende ruimtes naar de onderliggende koude ruimtes of de buitenomgeving [4](#page=4). #### 1.1.4 Akoestische isolatie (indien nodig) In situaties waar geluidsoverdracht een probleem is, wordt een akoestische isolatielaag toegevoegd om de geluidspropagatie te beperken. Dit is met name relevant in meerlaagse gebouwen [4](#page=4). #### 1.1.5 Scheidingslaag (PE-folie) Een scheidingslaag, vaak een dampremmende folie zoals PE-folie, wordt geplaatst om te voorkomen dat vocht vanuit de onderliggende constructie de bovenliggende lagen binnendringt, en om de isolatielagen gescheiden te houden [4](#page=4). #### 1.1.6 Dekvloer (inclusief vloerverwarming) De dekvloer vormt de basis voor de uiteindelijke vloerafwerking. Hierin kan ook vloerverwarming geïntegreerd worden, wat een gelijkmatige warmteverdeling in de ruimte verzorgt. De dekvloer moet voldoende sterk zijn om de belasting van de afwerking en het dagelijks gebruik te dragen [4](#page=4). #### 1.1.7 Vloerafwerking Dit is de zichtbare, bovenste laag van de vloer. De keuze van de vloerafwerking (bijvoorbeeld tegels, hout, tapijt, PVC) bepaalt het esthetische uiterlijk en de functionaliteit van de vloer [4](#page=4). > **Tip:** De specifieke opbouw en de materiaalkeuze kunnen sterk variëren afhankelijk van de functie van de ruimte, de aard van de constructie en de geldende bouwvoorschriften. > **Voorbeeld:** In een woonhuis op een begane grond kan de opbouw bestaan uit een betonnen draagvloer, gevolgd door isolatieplaten, een cementdekvloer met vloerverwarming, een PE-folie, en als afwerking houten parket. In een appartement kan er naast thermische isolatie ook een extra laag akoestische isolatie nodig zijn tussen de verdiepingen. --- # Draagvloeren Draagvloeren hebben als hoofdfunctie het dragen van lasten en deze af te dragen naar de onderliggende, draagkrachtige grond [6](#page=6). ### 2.1 De hoofdfunctie van draagvloeren De primaire functie van een draagvloer is dragend. Dit houdt in dat de vloer de belastingen die erop komen te staan moet opvangen en veilig moet overbrengen naar de ondergrond. De draagvloer kan direct op de volle grond liggen, op strookfunderingen, of het kan een vrijdragende vloer zijn [6](#page=6). Het principe van evenwicht is hierbij cruciaal: actie (de belasting op de vloer) moet gelijk zijn aan reactie (de weerstand van de grond of de ondersteuningen) [7](#page=7). ### 2.2 Soorten draagvloeren Er bestaan diverse soorten draagvloeren, gebaseerd op verschillende materialen en constructiewijzen. Enkele veelvoorkomende types zijn [8](#page=8): * **Gewapend beton:** Dit kan zowel prefab (voorgefabriceerd) als in situ (ter plaatse gestort) worden toegepast [8](#page=8). * **Hout:** Houten vloeren worden ook veel toegepast, met name in specifieke constructies [8](#page=8) [9](#page=9). * **Glas:** Hoewel minder courant voor dragende vloeren in de traditionele zin, wordt glas soms in specifieke toepassingen gebruikt [8](#page=8). * **Combinatievloeren:** Dit zijn systemen die verschillende materialen of elementen combineren om optimale prestaties te leveren [8](#page=8) [9](#page=9). * **Betonnen prefab elementen:** Deze worden vaak op strookfunderingen geplaatst [10](#page=10). * **Holle welfsels:** Dit zijn geprefabriceerde betonnen elementen die een holle structuur hebben [9](#page=9). * **Breedplaatvloeren:** Dit zijn betonnen vloerelementen die een dragende functie hebben en soms in combinatie met andere systemen worden gebruikt [9](#page=9). * **Algemene funderingsplaat:** Dit type kan dienen als een brede, dragende constructie [9](#page=9). > **Tip:** Het is belangrijk om de toepassing van elk vloertype te relateren aan de specifieke bouwkundige context en de te verwachten belastingen. ### 2.3 Bijkomende functies van betonnen draagvloeren Naast hun primaire dragende functie, kunnen betonnen draagvloeren ook andere belangrijke eigenschappen hebben. Deze bijkomende functies zijn onder andere [11](#page=11): * **Waterdichtheid:** Een betonnen vloer kan fungeren als een barrière tegen water, wat essentieel is in bepaalde omstandigheden, zoals bij contact met grondwater [11](#page=11). * **Luchtdichtheid:** Betonnen vloeren kunnen ook bijdragen aan de luchtdichtheid van een gebouw, wat invloed heeft op energieprestaties en comfort [11](#page=11). De dikte van een betonnen draagvloer is een belangrijke factor en wordt vaak vastgesteld op minimaal 25 centimeter. De dichtheidsklassen voor betonconstructies worden bepaald volgens de norm NBN EN 1992-3. De specifieke eisen kunnen verder afhangen van factoren zoals de aanwezigheid van grondwater [11](#page=11). --- # Dekvloeren Dekvloeren, ook wel bekend als chape, dienen als dragende laag voor de uiteindelijke vloerafwerking en vervullen diverse cruciale functies in de vloeropbouw [13](#page=13). ### 3.1 Functies van dekvloeren De primaire functies van een dekvloer zijn: * **Hoogtepeil realiseren**: Het creëren van het gewenste niveau voor de vloerafwerking, rekening houdend met andere vloerelementen [14](#page=14). * **Vlakheid waarborgen**: Het verzekeren van een egaal en vlak oppervlak voor de vloerbedekking [14](#page=14). * **Belastingverdeling**: Het efficiënt verspreiden van belastingen over het gehele vloeroppervlak [14](#page=14). ### 3.2 Uitvoering en Specialisatie De realisatie van dekvloeren wordt doorgaans uitgevoerd door gespecialiseerde onderaannemers, waarbij de specifieke uitvoering afhankelijk is van de samenstelling van de mortel [15](#page=15). ### 3.3 Samenstelling van dekvloeren De samenstelling van dekvloeren is divers en omvat de volgende componenten: #### 3.3.1 Bindmiddel en Toeslagstoffen * **Bindmiddel**: Meestal wordt cement gebruikt als bindmiddel. Andere bindmiddelen komen later in Gebouwen 3 aan bod [17](#page=17). * **Toeslagstoffen**: Dit kunnen diverse materialen zijn, zoals: * Grind [17](#page=17). * Geëxpandeerde polystyreenkorrels (EPS) [17](#page=17) [18](#page=18). * Kurkkorrels [17](#page=17). > **Voorbeeld:** Een dekvloer met EPS-korrels kan bijvoorbeeld Betopor Floor mix zijn [18](#page=18). #### 3.3.2 Water en Hulpstoffen De hoeveelheid water dient beperkt te blijven. Hulpstoffen kunnen worden toegepast om specifieke eigenschappen van de dekvloer te verbeteren, zowel tijdens de uitvoering als tijdens de verharding [19](#page=19). #### 3.3.3 Wapening Wapening is essentieel om krimpspanningen, die ontstaan tijdens het uitdrogen van de dekvloer, op te vangen. De volgende materialen worden hiervoor gebruikt [20](#page=20): * **Gelaste netten**: Vaak gegalvaniseerd, met afmetingen zoals 100 x 100 x 3 mm of 50 x 50 x 2 mm [20](#page=20). * **Vezels**: Kunnen ook als wapening dienen [20](#page=20). Wapening is met name noodzakelijk in de volgende situaties: * Bij niet-hechtende en zwevende dekvloeren [22](#page=22). * Bij diktevariaties binnen de dekvloer [22](#page=22). * Bij de aanwezigheid van leidingen voor water, elektriciteit, ventilatie of vloerverwarming [22](#page=22). ### 3.4 Soorten dekvloeren Er worden verschillende soorten dekvloeren onderscheiden, gebaseerd op hun aanhechting met de onderliggende draagvloer en de aanwezigheid van isolatie. #### 3.4.1 Hechtende dekvloer * **Kenmerken**: Deze dekvloer wordt rechtstreeks op de draagvloer aangebracht en vereist geen isolatielaag [24](#page=24). * **Dikte**: Typisch tussen 3 en 5 cm, indien er geen leidingen aanwezig zijn [24](#page=24). * **Vereisten**: Een goede hechting met de draagvloer is cruciaal. Wapening is in principe niet nodig [24](#page=24). #### 3.4.2 Niet-hechtende dekvloer * **Kenmerken**: Tussen de dekvloer en de draagvloer wordt een scheidingslaag aangebracht, meestal een PE-folie. Dit laat horizontale beweging toe en helpt vochttransport tegen te gaan [25](#page=25). * **Dikte**: Minimaal 5 cm [25](#page=25). * **Wapening**: Netwapening wordt aangebracht op ongeveer de halve dikte van de dekvloer [25](#page=25). #### 3.4.3 Zwevende dekvloer * **Kenmerken**: Dit is een niet-hechtende dekvloer die wordt aangebracht op een thermische en/of akoestische isolatielaag. Er is altijd een scheidingslaag nodig tussen de isolatie en de dekvloer, waarvan het type afhankelijk is van de gebruikte isolatie [26](#page=26). * **Dikte**: Minimaal 5 cm [26](#page=26). * **Wapening**: Het net wordt geplaatst tussen één derde en de helft van de dikte, gemeten vanaf de onderkant van de dekvloer [26](#page=26). #### 3.4.4 Dekvloer met vloerverwarming Dit is een specifieke variant van de zwevende dekvloer, ontworpen om verwarmingselementen te huisvesten [27](#page=27). * **Dikte**: De dikte is afhankelijk van het specifieke systeem [27](#page=27). * **Wapening**: Wapening is altijd vereist en wordt geplaatst direct boven de verwarmingselementen [27](#page=27). Er zijn twee hoofdtypen systemen voor vloerverwarming in dekvloeren: * **Droog systeem**: De verwarmingsbuizen worden in de bovenzijde van de isolatielaag geïntegreerd. Dit systeem heeft een minimale dikte van 5 cm en maakt vaak gebruik van voorgevormde isolatieplaten met goten voor de buizen. Het is een geschikte oplossing voor renovaties, met name wanneer de totale opbouwhoogte beperkt moet blijven [28](#page=28). * **Nat systeem**: De verwarmingsbuizen worden ingebed in de dekvloer zelf, die op de isolatielaag wordt aangebracht. De dikte van de dekvloer is hierbij afhankelijk van de positie van de buizen. Dit systeem komt het meest voor bij nieuwbouw [29](#page=29). > **Voorbeeld Nat Systeem A:** Dit is de meest voorkomende variant, waarbij de verwarmingsbuizen op de isolatie liggen en de dekvloer hieroverheen wordt aangebracht [30](#page=30) [31](#page=31). ### 3.5 Dekvloer met onderlaag (Uitvullaag) Een onderlaag, ook wel uitvullaag genoemd, wordt op de draagvloer aangebracht en is altijd noodzakelijk bij zwevende dekvloeren [32](#page=32). * **Functie**: De dikte van de onderlaag varieert afhankelijk van de toepassing. Deze kan dienen om: * Leidingen in te werken (enkel indien wapening voorzien is) [33](#page=33). * Een egaal en vlak oppervlak te creëren [33](#page=33). * Uit te vullen om het gewenste hoogtepeil van de vloerafwerking te bereiken [33](#page=33). > **Voorbeeld:** Leidingen die op de draagvloer liggen, kunnen worden ingewerkt door een onderlaag [34](#page=34). * **Materialen**: Onderlagen kunnen samengesteld zijn uit: * **Cementgebonden mortels**: [35](#page=35). * **Gespoten PUR (Polyurethaan)**: Deze heeft tevens een isolerende functie [36](#page=36). > **Illustratie:** Een zwevende dekvloer met een uitvullaag [37](#page=37). --- # Isolatie in vloeren Dit hoofdstuk behandelt de rol van thermische en akoestische isolatie binnen de vloeropbouw, inclusief de plaatsing en materialen, en de noodzaak van randstroken. ### 4.1 Thermische isolatie Thermische isolatie in vloeren is gericht op het beperken van warmteverlies en het verbeteren van het thermisch comfort. Er zijn verschillende methoden en materialen om thermische isolatie toe te passen [39](#page=39): #### 4.1.1 Isolatieplaten Isolatieplaten worden toegepast op een vlakke ondergrond, zoals een uitvullaag. Indien nodig, ter bescherming tegen vocht, wordt een PE-folie onder de isolatieplaten geplaatst. De specifieke materialen voor isolatieplaten kunnen geraadpleegd worden in het document "Bouwmaterialen 1" [39](#page=39). #### 4.1.2 Gespoten isolatie (PUR) Gespoten polyurethaan (PUR) kan direct op de draagvloer worden aangebracht en kan tevens dienstdoen als uitvullaag. Het aanbrengen dient te gebeuren volgens de voorschriften van de fabrikant, waarbij de dikte per laag beperkt moet worden tot ongeveer 4 cm om kwaliteitsverlies te voorkomen [39](#page=39). #### 4.1.3 Dekvloer met EPS-korrels Een andere methode voor thermische isolatie is het gebruik van een dekvloer waarin EPS-korrels zijn verwerkt. Deze korrels zorgen voor een verbeterde isolatiewaarde van de dekvloer [40](#page=40). ### 4.2 Akoestische isolatie Akoestische isolatie is essentieel in situaties waar geluidsoverdracht tussen verschillende ruimtes beperkt moet worden, zoals in appartementsgebouwen. Het hoofddoel is het voorkomen van contactgeluid [42](#page=42). #### 4.2.1 Beperken van geluidstransmissie Om geluidstransmissie door de vloer te beperken, wordt een elastische tussenlaag toegepast, wat resulteert in een zogenaamde "zwevende dekvloer" [42](#page=42). > **Tip:** Hoe soepeler en dikker de gebruikte geluiddempende materialen, hoe effectiever contactgeluid wordt gedempt. Vinyl dempt bijvoorbeeld meer dan tegels [42](#page=42). De opbouw van een akoestisch geïsoleerde vloer met een zwevende dekvloer omvat doorgaans: 1. Een plint die aan de muur is bevestigd en los van de vloer blijft [43](#page=43). 2. Een elastische laag die wordt opgetrokken tot boven het niveau van de afgewerkte vloer [43](#page=43). 3. Een elastische voeg, vaak met siliconen [43](#page=43). 4. De vloerbekleding [43](#page=43). 5. De dekvloer [43](#page=43). 6. De elastische laag die de dekvloer scheidt van de onderliggende lagen [43](#page=43). 7. De onderlaag, die bijvoorbeeld leidingen kan bevatten [43](#page=43). 8. De draagvloer [43](#page=43). 9. Overlappingen van materialen waar van toepassing [43](#page=43). #### 4.2.2 De randstrook (randisolatie) De randstrook, ook wel randisolatie genoemd, speelt een cruciale rol in zowel de thermische als de akoestische prestaties van een vloer [44](#page=44) [45](#page=45). De functies van de randstrook zijn: * **Opvangen van krimp en zettingen:** De randstrook dient als een omtrekvoeg die de bewegingen (krimp en zettingen) van de dekvloer kan opvangen, waardoor scheurvorming wordt voorkomen [45](#page=45). * **Akoestische ontkoppeling:** Vanwege de akoestische eigenschappen is de randstrook essentieel voor de geluidsisolatie. Het zorgt voor een thermische en akoestische ontkoppeling van de dekvloer ten opzichte van de wanden en andere vaste constructies [44](#page=44) [45](#page=45). > **Tip:** De randstrook moet dusdanig geplaatst worden dat deze de akoestische en thermische ontkoppeling waarborgt en tevens de bewegingen van de dekvloer kan accommoderen [45](#page=45). De visuele representatie van de randstrook kan worden gezien in de figuren op pagina's 44 en 46. Verder detail over detailleringen rondom randstroken kan worden geraadpleegd in het "E-book Hedendaags Metselwerk" [44](#page=44) [45](#page=45) [46](#page=46). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Vloeropbouw | De gelaagde constructie van een vloer, bestaande uit verschillende elementen die samen zorgen voor stabiliteit, isolatie en afwerking. | | Draagvloer | Het primaire constructieve element van een vloer dat belastingen opvangt en afdraagt naar de onderliggende fundering of draagstructuur. | | Vloerafwerking | De zichtbare bovenlaag van een vloer, zoals tegels, parket of tapijt, die bepaalt hoe de vloer eruitziet en aanvoelt. | | Dekvloer | Een laag die bovenop de draagvloer wordt aangebracht om een vlakke, egale ondergrond te creëren voor de vloerafwerking, en die ook andere functies kan vervullen. | | Scheidingslaag | Een tussenlaag aangebracht tussen twee vloerelementen om beweging toe te laten, vochttransport tegen te gaan of geluidsisolatie te verbeteren. | | Akoestische isolatie | Materiaal dat wordt gebruikt om geluidsoverdracht tussen ruimtes te verminderen, met name contactgeluid in vloerconstructies. | | Thermische isolatie | Materiaal dat wordt gebruikt om warmteverlies of -winst te beperken, waardoor de energie-efficiëntie van een gebouw verbetert. | | Uitvullaag | Een laag die dient om leidingen in te werken, ongelijke draagvloeren op te vullen, of om het gewenste niveau voor de dekvloer te bereiken. | | Gewapend beton | Beton versterkt met stalen wapening om treksterkte toe te voegen, gebruikt voor sterke en duurzame constructieve elementen zoals draagvloeren. | | In situ | Een constructiemethode waarbij beton ter plaatse wordt gestort en gevormd in tegenstelling tot prefab elementen die in een fabriek worden geproduceerd. | | Prefab | Prefabricage verwijst naar bouwcomponenten die in een fabriek worden gemaakt en vervolgens op de bouwplaats worden gemonteerd. | | Hechtende dekvloer | Een dekvloer die rechtstreeks aan de draagvloer is gebonden en geen isolatie bevat, geschikt voor situaties waar geen extra isolatie vereist is. | | Niet-hechtende dekvloer | Een dekvloer die gescheiden is van de draagvloer door middel van een folie, waardoor horizontale beweging en vochttransport wordt toegestaan. | | Zwevende dekvloer | Een dekvloer die rust op een laag thermische of akoestische isolatie, waardoor deze loskomt van de draagvloer en trillingen en geluid worden gedempt. | | Vloerverwarming | Een verwarmingssysteem waarbij warmwaterbuizen of elektrische kabels in de dekvloer of isolatielaag worden geïntegreerd om de ruimte te verwarmen. | | Randstrook (randisolatie) | Een strook isolatiemateriaal aangebracht langs de omtrek van de vloer om krimp, zettingen en geluidstransmissie tussen de vloer en de muren te voorkomen. | | Krimpspanningen | Spanningen die ontstaan in een materiaal, zoals beton, tijdens het drogen of uitharden als gevolg van volumevermindering. | | Bindmiddel | Een materiaal, zoals cement of gips, dat de toeslagstoffen in een mortel of beton bindt en uitharding mogelijk maakt. | | Toeslagstoffen | Inert materiaal, zoals grind, zand of kunststofkorrels, dat wordt toegevoegd aan een bindmiddel om specifieke eigenschappen te verkrijgen, zoals volume, sterkte of isolatie. | | Geëxpandeerde polystyreenkorrels (EPS) | Lichte, gesloten cellige kunststofkorrels die veel lucht bevatten en daardoor uitstekende thermische en akoestische isolerende eigenschappen hebben. | | Wapening | Materiaal, zoals stalen netten of vezels, dat wordt toegevoegd aan beton of dekvloeren om de treksterkte te verhogen en krimpscheuren te voorkomen. | | PE-folie | Polyethyleenfolie, een kunststof folie die wordt gebruikt als scheidingslaag, vochtkerende laag of beschermlaag in bouwconstructies. | | NBN EN 1992-3 | Een Europese norm (Eurocode 2) die specifieke richtlijnen geeft voor het ontwerp van betonconstructies, met inbegrip van eisen aan dichtheid. | | Cementgebonden | Een mengsel dat cement als bindmiddel gebruikt, zoals cementgebonden zand of cementgebonden isolatiematerialen. | | Gespoten PUR | Polyurethaanschuim dat ter plaatse wordt gespoten, vaak gebruikt voor thermische isolatie en als uitvullaag. |

# Situering van regelgeving en wetgeving op de werf Dit onderdeel van de documentatie schetst de hiërarchische structuur van wetgeving en regelgeving die van toepassing is op de veiligheid en gezondheid op het werk, met specifieke aandacht voor tijdelijke en mobiele bouwplaatsen [41](#page=41). ### 2.1 Europese regelgeving Europese richtlijnen, uitgevaardigd door de Europese Raad en het Europees Parlement, vormen de basis voor nationale wetgeving binnen de lidstaten. Deze richtlijnen kunnen worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën: economische en sociale richtlijnen [41](#page=41). #### 2.1.1 Economische richtlijnen Economische richtlijnen bevatten fundamentele constructie-eisen en stellen minimumeisen op het gebied van veiligheid voor apparaten, producten en machines die in alle lidstaten van toepassing zijn. De **CE-markering** is hierbij cruciaal; deze geeft aan dat een machine, persoonlijk beschermingsmiddel of ander product voldoet aan de normen en fundamentele veiligheids- en gezondheidsvoorschriften uit de desbetreffende Europese richtlijn. Hierdoor mag het product vrij verhandeld worden binnen de Europese Unie. De fabrikant is verantwoordelijk voor het aanbrengen van de CE-markering, gebaseerd op een technisch dossier en een verklaring van overeenstemming, waarmee hij bevestigt dat het product aan de veiligheidseisen voldoet. Dit systeem wordt vaak aangeduid als **autocertificatie**, waarbij de fabrikant een technisch constructiedossier opstelt, verwijzingen maakt en een CE-verklaring van overeenstemming en/of een CE-attest genereert. De CE-markering impliceert een "juridisch vermoeden van overeenstemming met de richtlijn" [43](#page=43) [44](#page=44) [45](#page=45). #### 2.1.2 Sociale richtlijnen Sociale richtlijnen leggen minimale voorschriften op voor de veiligheid en gezondheid van werknemers en werkgevers. Deze omvatten verbeteringen op het gebied van werkveiligheid, ergonomie, voorlichting en opleiding van werknemers, en preventieve maatregelen gebaseerd op risicoanalyse. Ook de arbeidstijdenwetgeving, met vaststelling van maximum arbeidstijden en minimum rusttijden, valt onder deze categorie [47](#page=47). #### 2.1.3 De Seveso-richtlijn De Seveso-richtlijn, waaronder de Seveso II-richtlijn, heeft als primair doel het voorkomen van zware ongevallen. Een Seveso-bedrijf is een onderneming met een risico op ernstige ongevallen, waaronder brand en explosie. Voor dergelijke bedrijven gelden specifieke wetten, reglementen en inspecties [48](#page=48). #### 2.1.4 VCA (Veiligheid, Gezondheid, Milieu Checklist Aannemers) VCA is ontstaan eind jaren '80 in Nederland, toen uit de chemische industrie de behoefte ontstond om veiligheidsregels voor onderaannemers vast te leggen. Dit leidde tot systeemcertificatie met VCA-checklists. Een VCA-certificaat wordt vaak opgelegd door de opdrachtgever en heeft als uiteindelijk doel het aantonen van de beheersing van activiteiten ten aanzien van VGM (Veiligheid, Gezondheid, Milieu) en het voorkomen van VGM-incidenten [50](#page=50). Alle personen die werkzaamheden uitvoeren (arbeiders, oftewel operationelen) dienen in het kader van VCA te beschikken over een geldig attest basisveiligheid (B-VCA). Leidinggevenden die direct of indirect betrokken zijn bij de werkzaamheden (operationeel leidinggevenden) dienen in het kader van VCA te beschikken over een geldig attest Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden (VOL-VCA) [51](#page=51). ### 2.2 Nationale wetgeving (België) #### 2.2.1 De Belgische basiswetgeving De Belgische basiswet op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk is de wet van 4 augustus 1996, ook wel de Belgische basiswet genoemd. Deze wet vormt het kader waarbinnen uitvoeringsbesluiten worden genomen en benadert het onderwerp vanuit verantwoordelijkheden en principes, met als doel het welzijn van werknemers tijdens hun werkzaamheden te bevorderen [53](#page=53). #### 2.2.2 De Codex over het welzijn op het werk De Codex over het welzijn op het werk van 28 april 2017 vervangt het vroegere ARAB en bevat alle uitvoeringsbesluiten en Koninklijke Besluiten (KB's) gerelateerd aan de wet van 4 augustus 1996. Werkgevers zijn verplicht een welzijnsbeleid te voeren dat gebaseerd is op een preventieve en globale analyse van de risico's op het werk. De Codex is opgedeeld in 10 boeken. Het KB betreffende tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (KB 25/01/01) is niet opgenomen in de codexen en bestaat hiernaast [53](#page=53). Het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (ARAB) was de vroegere codificatie van voorschriften inzake arbeidsveiligheid en -gezondheid en zal verdwijnen [53](#page=53). #### 2.2.3 Gewestelijke versus federale wetgeving De Codex, ARAB en AREI (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties, dat door KB 8/09/2019 werd vervangen door Boek 1 etc.) zijn federale wetten die voor heel België gelden. Milieuwetten zijn daarentegen gewestelijk verschillend; in Vlaanderen is er bijvoorbeeld Vlarem [54](#page=54). #### 2.2.4 Doelstellingen van de welzijnswet De welzijnswet heeft als belangrijkste doelstellingen: * Werknemers beschermen bij de uitvoering van hun werkzaamheden [55](#page=55). * De veiligheid en gezondheid op de werkplaats verbeteren [55](#page=55). * Streven naar de best mogelijke arbeidsomstandigheden [55](#page=55). #### 2.2.5 Koninklijke Besluiten ter uitwerking van de welzijnswet De welzijnswet is uitgewerkt in diverse Koninklijke Besluiten, waaronder: * Interne diensten preventie en bescherming op het werk PBW (KB 27/03/98) [59](#page=59). * Externe diensten preventie en bescherming op het werk PBW (KB 27/03/98) [59](#page=59). * Dynamisch risicobeheersingssysteem (KB 27/03/98) [59](#page=59). * Tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (KB 25/01/01) [59](#page=59). * Bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (KB 11/07/02) [59](#page=59). * KB van 31/08/2005: Werken op hoogte [59](#page=59). * KB van 4/12/2012 betreffende elektrische installaties [59](#page=59). * KB van 10/04/2014 betreffende de preventie van de psychosociale risico's op het werk [59](#page=59). * KB van 9/3/2014 betreffende lichte ongevallen en bijscholing hulpverleners [59](#page=59). * KB van 28/3/2014 betreffende de brandpreventie op arbeidsplaatsen [59](#page=59). #### 2.2.6 De zeven welzijnsdomeinen van de welzijnswet De welzijnswet omvat zeven welzijnsdomeinen die een holistische benadering van veiligheid en gezondheid op het werk garanderen [60](#page=60): 1. **Arbeidsveiligheid**: Dit omvat het voorkomen van ongevallen door machines, vallen, hitte, etc [61](#page=61). 2. **Bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk**: Dit richt zich op het voorkomen van beroepsziekten door middel van medisch onderzoek, gehoor- en gezichtstesten, en andere preventieve maatregelen [62](#page=62). 3. **Psychosociale belasting veroorzaakt door het werk**: Dit domein behandelt de preventie van stress, pesten, ongewenst seksueel gedrag en geweld op het werk [63](#page=63). 4. **Ergonomie van de werkpost**: Hierbij wordt de werkplek, uitrusting en werkomgeving aangepast aan de mens, rekening houdend met comfort zoals een goede zitplaats en adequate verlichting [64](#page=64). 5. **Arbeidshygiëne**: Dit domein richt zich op het voorkomen van schadelijke invloeden die verbonden zijn met de aard van de activiteit, zoals bescherming tegen chemische agentia (gevaarlijke stoffen, kankerverwekkende stoffen), fysische agentia (geluid, trillingen) en biologische agentia (bacteriën, virussen, parasieten, schimmels) [65](#page=65). 6. **Verfraaiing van de werkplaatsen**: Dit omvat de inrichting van sanitaire voorzieningen, refters, en andere faciliteiten om de werkomgeving aangenamer te maken [66](#page=66). 7. **Leefmilieu**: Dit verwijst naar de werkplek zelf, inclusief zaken als luchtkwaliteit, temperatuur, licht, afvalbeheer en de opslag van gevaarlijke stoffen [67](#page=67). ### 2.3 Rollen en verantwoordelijkheden De implementatie van wetgeving op de werf vereist een duidelijke verdeling van rollen en verantwoordelijkheden. Dit omvat [69](#page=69): * **Werkgever**: De eindverantwoordelijke voor de veiligheid en gezondheid op het werk [69](#page=69). * **Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW)**: Het interne orgaan dat adviseert en toezicht houdt op het preventiebeleid [69](#page=69). * **Interne Dienst voor Preventie en Bescherming (IDPB)**: De interne dienst die de werkgever ondersteunt bij het preventiebeleid [69](#page=69). * **Externe Dienst voor Preventie en Bescherming (EDPB)**: Externe expertise die ingeschakeld kan worden voor preventie- en beschermingsadvies [69](#page=69). * **Externe Dienst voor Technische Controle (EDTC)**: Verantwoordelijk voor technische inspecties en controles [69](#page=69). * **Hiërarchische lijn**: De directe leidinggevenden die toezicht houden op de uitvoering van werkzaamheden [69](#page=69). * **Werknemer**: Verantwoordelijk voor het naleven van de veiligheidsvoorschriften en het melden van gevaren [69](#page=69). * * * # Taken en verantwoordelijkheden op de werf Dit onderwerp behandelt de essentiële rollen, vaardigheden en verantwoordelijkheden op een werf, met specifieke nadruk op de werfleider en de toepassing van wetgeving middels praktische opdrachten en evaluaties. ### 3.1 De rol van de werfleider De werfleider is een cruciale figuur op de werf, waar efficiëntie en tijdbeheer van het grootste belang zijn. Hij of zij moet uitblinken in planning om tijdverlies te minimaliseren [75](#page=75). #### 3.1.1 Essentiële eigenschappen en soft skills Voor een werfleider zijn stiptheid en nauwkeurigheid fundamentele vereisten. Daarnaast is een flexibele instelling noodzakelijk om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Mentale stabiliteit is cruciaal om onder druk kalm te blijven en problemen proactief op te lossen. Goede communicatie met alle betrokken partijen is een sleutelcompetentie voor de werfleider [76](#page=76). > **Tip:** Zorg dat je op tijd naar de les komt; dit is een goede oefening voor het respecteren van timing op de werf [75](#page=75). * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Veiligheidscoördinator | Een expert die verantwoordelijk is voor het waarborgen van de veiligheid en gezondheid op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen, door risico's te analyseren en preventiemaatregelen te implementeren. | | Tijdelijke bouwplaatsen | Locaties waar werkzaamheden worden uitgevoerd die niet permanent van aard zijn, en die specifieke veiligheidsmaatregelen vereisen conform de wetgeving. | | Mobiele bouwplaatsen | Bouwplaatsen die zich verplaatsen of waar de werkzaamheden een mobiel karakter hebben, wat bijzondere aandacht vereist voor veiligheidscoördinatie. | | Regelgeving | Een verzameling van wetten, decreten, koninklijke besluiten en richtlijnen die de minimumeisen vastleggen voor veiligheid en gezondheid op de werkplek, met name op bouwplaatsen. | | Wetgeving | Het geheel van formele regels die door de overheid zijn vastgesteld en die bindend zijn voor alle burgers en organisaties binnen een bepaald rechtsgebied. | | Europese richtlijnen | Juridische instrumenten van de Europese Unie die lidstaten verplichten om specifieke resultaten te behalen, waarbij de nationale wetgeving de vorm en middelen bepaalt. | | Economische richtlijnen | Europese richtlijnen die fundamentele constructie-eisen bevatten en minimumeisen stellen aan de veiligheid van producten, apparaten en machines die vrij verhandeld mogen worden binnen de EU. | | CE-markering | Een aanduiding op producten die aangeeft dat de fabrikant verklaart dat het product voldoet aan de relevante Europese richtlijnen op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieubescherming. | | Verklaring van overeenstemming | Een document opgesteld door de fabrikant waarin wordt bevestigd dat een product voldoet aan de fundamentele veiligheids- en gezondheidseisen zoals bepaald in de toepasselijke Europese richtlijnen. | | Sociale richtlijnen | Europese richtlijnen gericht op het verbeteren van de veiligheid en gezondheid van werknemers en werkgevers op de werkplek, met aandacht voor ergonomie, opleiding en preventieve maatregelen. | | Seveso-richtlijn | Een Europese richtlijn die tot doel heeft grote ongevallen met gevaarlijke stoffen te voorkomen of de gevolgen ervan te beperken, en die van toepassing is op bedrijven met een risico op ernstige ongevallen. | | VCA (Veiligheid, Gezondheid, Milieu Checklist Aannemers) | Een certificeringssysteem dat bedoeld is om de beheersing van veiligheid, gezondheid en milieu (VGM) bij aannemers aan te tonen en VGM-incidenten te voorkomen. | | Basisveiligheid (B-VCA) | Een attest vereist voor alle arbeiders die werkzaamheden uitvoeren op een werf die onder VCA-regelgeving valt, om aan te tonen dat ze basiskennis hebben van veiligheid. | | Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden (VOL-VCA) | Een attest vereist voor leidinggevenden die rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken zijn bij werkzaamheden op een VCA-gecertificeerde werf, wat duidt op een hogere niveau van veiligheidskennis. | | Welzijnswet | De Belgische basiswet van 4 augustus 1996 die het kader vormt voor de bevordering van het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, en die is uitgewerkt in diverse koninklijke besluiten. | | Codex van 28/04/2017 | Een verzameling van alle uitvoeringsbesluiten en koninklijke besluiten met betrekking tot de welzijnswet, die de vroegere ARAB-reglementering vervangt. | | Dynamisch risicobeheersingssysteem | Een systematische aanpak voor het identificeren, evalueren en beheersen van risico's op de werkplek, die continu wordt bijgestuurd op basis van nieuwe informatie en ervaringen. | | Arbeidsveiligheid | Een van de zeven welzijnsdomeinen onder de welzijnswet, gericht op het voorkomen van ongevallen die verband houden met machines, vallen, hitte, elektriciteit, etc. | | Beroepsziekten | Ziekten die veroorzaakt worden door blootstelling aan schadelijke factoren tijdens het werk, welke preventief aangepakt worden via medisch onderzoek en andere maatregelen. | | Psychosociale belasting | Negatieve psychische of sociale impact op werknemers als gevolg van het werk, zoals stress, pesten, ongewenst seksueel gedrag en geweld. | | Ergonomie | Het aanpassen van de werkpost, uitrusting en werkomgeving aan de menselijke capaciteiten en beperkingen, met als doel comfort en efficiëntie te optimaliseren. | | Arbeidshygiëne | Het voorkomen van schadelijke invloeden die voortkomen uit de aard van de werkactiviteit, zoals blootstelling aan chemische, fysische of biologische agentia. | | Verfraaiing van de werkplaatsen | Het creëren van een aangename en functionele werkomgeving, inclusief sanitaire voorzieningen en refterfaciliteiten, om het welzijn van de werknemers te bevorderen. | | Leefmilieu (werkplek) | De fysieke omgeving van de werkplek zelf, inclusief factoren zoals luchtkwaliteit, temperatuur, verlichting, afvalbeheer en opslag van gevaarlijke stoffen. | | Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) | Een orgaan binnen een organisatie dat zich bezighoudt met het bevorderen van veiligheid en gezondheid, bestaande uit vertegenwoordigers van de werkgever en werknemers. | | Interne Dienst voor Preventie en Bescherming (IDPB) | Een dienst binnen een organisatie die verantwoordelijk is voor het adviseren en ondersteunen van de werkgever bij het welzijnsbeleid. | | Externe Dienst voor Preventie en Bescherming (EDPB) | Een externe organisatie die bedrijven ondersteunt bij het implementeren van welzijnsbeleid en het naleven van wetgeving. | | Werfleider | De persoon die verantwoordelijk is voor de dagelijkse leiding en organisatie van een bouwplaats, inclusief planning, coördinatie en toezicht op werkzaamheden en veiligheid. | | Risicoanalyse | Een systematisch proces van het identificeren van potentiële gevaren op de werkplek, het evalueren van de waarschijnlijkheid en ernst van de gevolgen, en het bepalen van de nodige preventiemaatregelen. | | Preventiemaatregelen | Acties en procedures die worden geïmplementeerd om risico's te verminderen of te elimineren en de veiligheid en gezondheid van werknemers te waarborgen. |

# Constructie en materiaalleer scenografie Dit document schetst de opbouw en planning van de cursus "Constructie en materiaalleer scenografie", inclusief specifieke bijeenkomsten, hoorcolleges en lezingen [2](#page=2) [3](#page=3). ### 1.1 Overzicht van de cursus De cursus "Constructie en materiaalleer scenografie" is gestructureerd rond verschillende contactmomenten die zowel praktische sessies als theoretische hoorcolleges omvatten [2](#page=2). #### 1.1.1 Geplande bijeenkomsten en lezingen De planning van de cursus omvat een reeks donderdagse en enkele specifieke avond- en vrijdagsessies [2](#page=2): * **Donderdag 18 september:** 10u30-12u30 (Practicum) [2](#page=2). * **Donderdag 2 oktober:** 13u30-16u30 (Hoorcollege 1) [2](#page=2). * **Donderdag 9 oktober:** 9u30-12u30 (Hoorcollege 2) [2](#page=2). * **Donderdag 16 oktober:** 9u30-12u30 (Hoorcollege 3) [2](#page=2). * **Donderdag 23 oktober:** * 9u30-12u30 (Hoorcollege 4) [2](#page=2). * 19u30-21u00 (Lezing door Klaas Rommelaere in Z33) [2](#page=2) [3](#page=3). * **Vrijdag 24 oktober:** 11u30-12u30 (Materialenbeurs) [2](#page=2). * **Donderdag 30 oktober:** 9u30-12u30 (Hoorcollege 5) [2](#page=2). * **Donderdag 6 november:** 9u30-12u30 (Hoorcollege 6, specifiek over akoestiek) [2](#page=2). * **Donderdag 13 november:** 9u30-12u30 (Hoorcollege 7, specifiek over akoestiek) [2](#page=2). * **Woensdag 19 november:** * 18u20-20u30 (Bezoek: "Techniek achter de schermen" in C-mine cultuurcentrum) [2](#page=2) [4](#page=4). * 18u20-20u20 (Bezoek: "Techniek achter de schermen" in C-mine cultuurcentrum) [3](#page=3). * **Donderdag 20 november:** 9u30-12u30 (Hoorcollege 8) [2](#page=2). #### 1.1.2 Bijkomende informatie over specifieke sessies Er wordt specifieke informatie verstrekt over de kosten en locaties van twee externe bezoeken: * **Lezing door Klaas Rommelaere:** Deze lezing vindt plaats op donderdag 23 oktober van 19u30 tot 21u00 in Z33 en kost zeven komma vijf euro [3](#page=3). * **Bezoek "Techniek achter de schermen":** Dit bezoek vindt plaats op woensdag 19 november van 18u20 tot 20u30 in het C-mine cultuurcentrum en kost eveneens zeven komma vijf euro [3](#page=3). > **Tip:** Noteer de locaties en kosten van de externe bezoeken goed, aangezien deze specifiek vermeld zijn en mogelijk praktische implicaties hebben voor deelname. > **Example:** De vermelding van "Z33" en "C-mine cultuurcentrum" als locaties voor respectievelijk de lezing en het bezoek aan de techniek, benadrukt het belang van het bijwonen van deze praktijkgerichte sessies buiten de reguliere collegezalen. * * * # Bedrijfsbezoek Materialenstudio: metalen Deze sectie biedt een gedetailleerde analyse van diverse metalen die in de Materialenstudio worden bestudeerd, met inbegrip van hun eigenschappen, verwerkbaarheid en toepassingen [10](#page=10) [9](#page=9). ### 1.1 Aluminium Aluminium is een licht metaal, ongeveer drie keer lichter dan staal. Het wordt gekenmerkt als een sterk, taai en elastisch materiaal. Aluminium beschermt zichzelf tegen corrosie door de vorming van een dunne oxide-laag in reactie met zuurstof. Deze oxide-laag kan dikker worden gemaakt door anodiseren [11](#page=11). Aluminium kan goed geëxtrudeerd worden (persen door een matrijs). De verwerkbaarheid is echter moeilijker dan die van staal of inox. Het metaal heeft een hoge mate van recycleerbaarheid zonder kwaliteitsverlies. Mechanisch verbinden kan gebeuren met schroeven en klinknagels uit roestvast staal (RVS). Lassen van aluminium is eveneens mogelijk [12](#page=12). > **Tip:** Houd rekening met de verwerkbaarheid van aluminium vergeleken met staal wanneer u ontwerpen maakt [12](#page=12). > **Voorbeeld:** Polyester aluminium steel wordt getoond als een voorbeeld van een toepassing van aluminium [15](#page=15). ### 1.2 Staal Staal is een legering bestaande uit ijzer en koolstof. De toevoeging van koolstof zorgt voor een hoge treksterkte en hardheid. Gangbare staalsoorten, zoals S235, S275 en S355, worden gekenmerkt door hun vloeigrens in MPa, wat de blijvende plastische vervorming aangeeft [16](#page=16). Staal bezit brandwerende eigenschappen en is goed recycleerbaar. Het kan op diverse manieren worden bewerkt, waaronder knippen, plooien, lassen, lasersnijden en ponsen. Staal is zeer goed lasbaar met verschillende lasmethoden [16](#page=16). ### 1.3 Cortenstaal Cortenstaal is een merknaam voor een weervast staal dat corrosiewerende eigenschappen bezit. Het is een metaallegering van ijzer met toegevoegde koper en fosfor. Na enkele maanden blootstelling aan buitenlucht vormt zich een roestkleurige oxidehuid, die na verloop van tijd beschermend werkt [18](#page=18). > **Voorbeeld:** Verschillende kunstwerken, zoals "MANIERA 01" door Kersten Geers David Van Severen, en werken van Gijs Van Vaerenbergh en Wim Delvoye, illustreren het esthetische potentieel van cortenstaal [15](#page=15) [19](#page=19) [20](#page=20). ### 1.4 Roestvast staal (RVS) Roestvast staal, ook bekend als inox, is een metaallegering van ijzer met toegevoegd chroom. Door de toevoeging van chroom vormt zich een dunne, chemisch resistente chroomoxidehuid op het staal. Deze transparante laag beschermt het staal tegen corrosie [22](#page=22). Het oppervlak van RVS kan finaal behandeld worden door middel van slijpen, schuren, borstelen, beitsen en polijsten [22](#page=22). ### 1.5 Titanium Titanium is licht, maar even sterk als staal. Het is bestand tegen extreme temperatuurschommelingen. Net als aluminium vormt titanium een natuurlijke beschermende oxide-laag. Titanium is biologisch inert, waardoor het geschikt is voor protheses [23](#page=23). ### 1.6 Zink Zink heeft een laag smeltpunt, wat bijdraagt aan duurzame productieprocessen. Het wordt toegepast voor dakgoten, daken en gevelbekleding. Zink kan ook als coating op andere metalen, zoals staal, worden aangebracht om de corrosiewerende eigenschappen te verbeteren [24](#page=24). ### 1.7 Magnesium Magnesium is zeer licht, ongeveer een derde lichter dan aluminium. Het is goed temperatuurbestendig en heeft een zeer hoge stijfheid. Magnesium kent diverse toepassingen, waaronder behuizingen voor elektronica, fietsen, stoelen en boten [25](#page=25). ### 1.8 Koper Koper is buigzaam en kan bij hoge temperaturen eenvoudig worden vervormd. Het is een uitstekende warmte- en elektriciteitsgeleider. Koper bezit een goede corrosiebestendigheid en antibacteriële eigenschappen, waardoor het zeer veelzijdig is [26](#page=26). Er zijn diverse koperlegeringen ontwikkeld voor specifieke toepassingen. Messing (een koper-zink legering) is de meest toegepaste koperlegering. Brons (een koper-tin legering) is zeer slijtvast en heeft hoge mechanische eigenschappen [27](#page=27). * * * # Bedrijfsbezoek Materialenstudio: stalen lange producten Dit onderdeel van het studiemateriaal beschrijft de verschillende types stalen lange producten die onderzocht zijn tijdens het bedrijfsbezoek aan de materialenstudio, met specifieke aandacht voor hun toepassingen en kenmerken [29](#page=29). ### 2.1 Breedflensbalken Breedflensbalken worden voornamelijk toegepast voor zware lasten, zoals in kolommen en balken. Ze onderscheiden zich door hun evenwijdige flensen. Er zijn drie hoofdvarianten [32](#page=32): * **HEA:** Light-duty, waarbij de afmetingen iets kleiner zijn dan het getal dat de profielmaat aanduidt [32](#page=32). * **HEB:** Standard, waarbij het getal exact overeenkomt met de afmetingen [32](#page=32). * **HEM:** Heavy-duty, waarbij de afmetingen iets groter zijn dan het getal [32](#page=32). De maximale breedte van deze balken blijft 300 mm, zelfs bij hogere profielen [32](#page=32). ### 2.2 Standaard profielen Standaard profielen zijn een kosteneffectief alternatief voor profielen met evenwijdige flensen en zijn bij uitstek geschikt voor gelaste constructies. Vanwege hun taps toelopende flensen worden ze zelden gebruikt in geschroefde constructies [34](#page=34). ### 2.3 Profielen met evenwijdige flensen Profielen met evenwijdige flensen, zoals IPE-secties, zijn slank en daardoor geschikter als balk. Hun smalle flens maakt ze echter minder geschikt voor drukbelasting. UPE- en UAP-secties worden vaak samengesteld omdat hun asymmetrische vorm slechts lage belastingen kan toestaan. IPET-secties, die bestaan uit een gehalveerde IPE, worden ingezet voor spanten, dwarsbalken en profielen in glazen daken [37](#page=37). ### 2.4 Holle profielen Holle profielen werden oorspronkelijk toegepast voor kolommen, spanten en dwarsbalken. Een voordeel is dat ze een kleinere oppervlakte hebben in vergelijking met H-profielen, wat resulteert in minder verfbehoefte. Een belangrijk kenmerk is dat de buitendiameter gelijk blijft bij verschillende wanddiktes. Er wordt onderscheid gemaakt tussen koudgewalste profielen (licht en goedkoop) en warmgewalste profielen (bestand tegen kromtrekken) [43](#page=43). > **Tip:** De keuze tussen koud- en warmgewalste holle profielen hangt af van de specifieke eisen qua gewicht, kosten en stabiliteit tegen kromtrekken. ### 2.5 Volle ronde en vierkante profielen Volle ronde en vierkante profielen werden initieel gebruikt als haak. Bredere dwarssecties van deze profielen zijn geschikt om als drukstaaf te fungeren [61](#page=61). ### 2.6 Hoekprofielen Hoekprofielen zijn veelzijdige secties voor algemeen metaalwerk, zoals het vervaardigen van balustrades, deuren en ramen. Ze kunnen gelijkbenig of ongelijkbenig zijn, en hebben afgeronde of scherpe hoeken. Hoekprofielen kunnen zowel warmgewalst als koudgewalst worden geproduceerd [64](#page=64). #### 2.6.1 Warm- versus koudgewalst staal Warmgewalst staal wordt bij een temperatuur van ongeveer 1200 graden Celsius vervormd, wat het staal beter kneedbaar maakt. Koudgewalst staal wordt bij kamertemperatuur vervormd. Walsen wordt gebruikt om staal dunner te maken; eerst wordt het warmgewalst tot een bepaalde dikte, waarna de dikte verder wordt gereduceerd door koudwalsen [65](#page=65). De meeste lange producten zijn warmgewalst, met uitzondering van betonwapeningsstaal (koudgewalst), sommige hoekprofielen (zowel koud- als warmgewalst) en profielen die uit vlakke producten worden vervaardigd [66](#page=66). ### 2.7 Betonwapeningsstaal Betonwapeningsstaal wordt gebruikt om de treksterkte van beton te verhogen. Dit type staal wordt doorgaans koudgewalst [66](#page=66) [85](#page=85). * * * # Bedrijfsbezoek Materialenstudio: stalen vlakke producten en systemen This section explores various steel-based systems encountered at the Materialenstudio, focusing on reksystemen, stelllingen, trusses, and 'Three + One' structures . ### 4.1 Reksysteem Reksytemen, also known as frame systems, are modular structures that form the basis for various applications, particularly in exhibition design and construction. These systems typically consist of interconnected uprights and horizontal elements that allow for flexible configurations and load-bearing capabilities. They are often used to create temporary or permanent structures for displaying goods, partitioning spaces, or as foundational elements in architectural projects. The adaptability of reksystemen makes them a versatile choice for designers and builders needing to create specific spatial arrangements . ### 4.2 Stelling Stellingen, commonly referred to as scaffolding or staging systems, are robust structures designed for temporary support and access during construction, renovation, or events. These systems are characterized by their strong load-bearing capacity and ease of assembly and disassembly. Layher is mentioned as a prominent supplier in this domain, indicating the industrial significance and standardization of such systems. Stellingen are crucial for ensuring safety and efficiency at heights and in complex building environments . ### 4.3 Truss Trusses are structural frameworks, typically triangular in nature, designed to efficiently distribute loads over a span. They are composed of interconnected linear elements, usually steel, forming a rigid structure capable of supporting significant weight. Trusses are widely used in construction for spanning large distances in roofs, bridges, and stages, offering a strong yet lightweight solution . ### 4.4 Three + One The 'Three + One' system refers to a specific structural configuration that likely involves a combination of three main supporting elements and one additional connecting or reinforcing element. While detailed technical specifications are not provided in this context, such systems are designed for efficient load transfer and structural stability, often seen in modular construction or specialized architectural applications. The name suggests a deliberate design choice for optimized structural performance . * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Scenografie | De kunst en techniek van het ontwerpen en creëren van de visuele omgeving voor een theatervoorstelling, film of andere uitvoerende kunst, inclusief decor, kostuums en belichting. | | Practicum | Een praktische leersessie waarbij studenten theorische kennis toepassen door middel van oefeningen, experimenten of simulaties onder begeleiding. | | Hoorcollege | Een academische les waarbij een docent een onderwerp presenteert aan een publiek, meestal studenten, zonder directe interactie of participatie van het publiek. | | Materiaalbeurs | Een evenement waar producenten en leveranciers hun materialen tentoonstellen en informatie verstrekken aan geïnteresseerden, zoals ontwerpers en architecten. | | Metaal | Een groep chemische elementen die zich doorgaans kenmerken door glans, goede geleidbaarheid van warmte en elektriciteit, en vervormbaarheid. | | Aluminium | Een lichtgewicht metaal met een goede weerstand tegen corrosie door de vorming van een beschermende oxidehuid, vaak gebruikt in de bouw en transport. | | Anodiseren | Een elektrochemisch proces dat de dikte van de natuurlijke oxidehuid op een metaaloppervlak (zoals aluminium) verhoogt om de corrosiebestendigheid en slijtvastheid te verbeteren. | | Extrudereren | Een fabricageproces waarbij materiaal onder hoge druk door een matrijs wordt geperst om een profiel met een specifieke doorsnede te vormen. | | RVS (Roestvast staal) | Een legering van ijzer met chroom, bekend om zijn corrosiebestendigheid, wat resulteert in een duurzaam en onderhoudsarm materiaal voor diverse toepassingen. | | Cortenstaal | Een weervast staal, een merknaam voor een groep stalen legeringen die, wanneer ze worden blootgesteld aan de weersomstandigheden, een stabiele, roestachtige beschermende laag ontwikkelen. | | Titanium | Een licht, sterk en corrosiebestendig metaal dat ook bestand is tegen extreme temperaturen en biologisch inert is, waardoor het geschikt is voor medische toepassingen. | | Magnesium | Een zeer licht metaal dat goed bestand is tegen hoge temperaturen en een hoge stijfheid heeft, veel gebruikt in elektronica, fietsen en boten. | | Koper | Een buigzaam metaal dat uitstekend warmte en elektriciteit geleidt, goede corrosiebestendigheid heeft en antibacteriële eigenschappen bezit, veelzijdig inzetbaar. | | Legering | Een mengsel van twee of meer metalen, of een metaal met een of meer andere elementen, om specifieke eigenschappen te verkrijgen die verschillen van de oorspronkelijke componenten. | | Staal | Een legering van ijzer en koolstof, waarbij de koolstof zorgt voor verhoogde treksterkte en hardheid; verkrijgbaar in verschillende gradaties afhankelijk van de koolstofinhoud en andere legeringselementen. | | Vloeigrens | De spanning waarbij een materiaal begint te plastisch te vervormen. | | Breedflensbalk | Een stalen profiel met brede, parallelle flensen, gebruikt als kolommen en balken voor het dragen van zware lasten in de bouwconstructie. | | Standaard profiel | Een stalen profiel met taps toelopende flensen, vaak gebruikt in gelaste constructies maar minder geschikt voor geschroefde verbindingen. | | Profielen met evenwijdige flensen | Stalen profielen, zoals IPE-secties, met parallelle flensen, die slanker zijn en beter geschikt als balken, maar minder voor drukbelasting. | | Holle profielen | Stalen profielen met een holle doorsnede, zoals ronde of vierkante buizen, gebruikt voor kolommen, spanten en dwarsbalken vanwege hun efficiëntie en minder onderhoud. | | Volle ronde en vierkante profielen | Stalen profielen met een massieve ronde of vierkante doorsnede, oorspronkelijk gebruikt als haken, maar bredere secties zijn geschikt als drukstaaf. | | Hoekprofiel | Een stalen profiel gevormd als een hoek, gebruikt in algemeen metaalwerk voor constructies zoals balustrades, deuren en ramen. | | Betonwapeningsstaal | Stalen staven met een geribbeld oppervlak, ontworpen om te worden ingebed in beton om de treksterkte ervan te verhogen en scheurvorming te voorkomen. | | Warmgewalst staal | Staal dat bij hoge temperaturen (ongeveer 1200°C) wordt gewalst, waardoor het gemakkelijker vervormbaar is en minder interne spanningen heeft. | | Koudgewalst staal | Staal dat bij kamertemperatuur wordt gewalst om een dunnere dikte te bereiken, wat resulteert in een gladder oppervlak en nauwkeurigere afmetingen. | | Reksysteem | Een modulaire structuur bestaande uit staanders en liggers, ontworpen voor opslag of als onderdeel van tentoonstellings- of podiumconstructies. | | Stelling | Een tijdelijke constructie, vaak bestaande uit staanders en dwarsverbindingen, gebruikt als werkplatform of ondersteuning tijdens bouw- of renovatiewerkzaamheden. | | Truss (vakwerk) | Een constructie bestaande uit lineaire elementen die met elkaar zijn verbonden om een rigide driehoekige eenheid te vormen, gebruikt voor het overspannen van grote afstanden zoals in daken of bruggen. | | Three + One | Een systeem dat waarschijnlijk verwijst naar een specifieke configuratie van verbindingen of structurele elementen, vaak in de context van podiumbouw of evenementenconstructies. |

# Aanwezigheidsregistratie op bouwplaatsen via Checkinatwork Checkinatwork is de officiële online dienst voor het registreren van de aanwezigheid op werken in onroerende staat, met enkele specifieke uitzonderingen en toevoegingen [8](#page=8). ### 2.1 Toepassingsgebied van Checkinatwork De registratieplicht geldt voor: * Iedereen die werkzaamheden uitvoert aan werken in onroerende staat, mits de totale kostprijs van het werk een bepaald drempelbedrag bereikt [9](#page=9). * Activiteiten gerelateerd aan vleesbereidingen, vleesproducten, het slachten of uitsnijden van hoefdieren, gevogelte en konijnen in inrichtingen die onderworpen zijn aan de erkenning van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) [9](#page=9). * De levering van stortklaar beton, ongeacht of dit geplaatst wordt, valt sinds 1 april 2019 wel onder het toepassingsgebied [17](#page=17). Activiteiten zoals landbouw, tuinbouw en bosbouw zijn expliciet uitgesloten van het toepassingsgebied, met uitzondering van de eerder genoemde stortklaar beton levering. Het louter leveren van asfalt is ook niet aan de registratie onderworpen, tenzij de leverancier deelneemt aan de plaatsing [18](#page=18) [8](#page=8). > **Tip:** Let goed op de specifieke uitzonderingen en toevoegingen, zoals de levering van stortklaar beton, die de algemene regels kunnen wijzigen. ### 2.2 Wie registreert en hoe? * Werkgevers en aannemers zijn verantwoordelijk voor het registreren van de aanwezigheid van hun eigen werknemers, onderaannemers en zelfstandige onderaannemers [10](#page=10). * Werknemers of zelfstandige onderaannemers kunnen zich ook zelf aanmelden in het systeem [10](#page=10). * De registratie dient dagelijks te gebeuren, vóór de start van de werkzaamheden door de betreffende persoon [10](#page=10). * Werkplaatsen die onder de verplichte registratie vallen, moeten worden aangegeven in de Aangifte van werken [10](#page=10). ### 2.3 Specifieke gevallen #### 2.3.1 Zeeschepen (baggeraars) Voor personeelsleden aan boord van zeeschepen (baggeraars) geldt een uitzondering op de registratieplicht. Mits de vereiste documenten (Crew list en arbeidsovereenkomsten wegens scheepsdienst) opgesteld zijn conform de Maritime Labour Convention en zich aan boord bevinden, is een aparte aanwezigheidsregistratie via Checkinatwork niet noodzakelijk. De informatie op deze internationale documenten is namelijk gelijk aan wat de Belgische wetgeving vereist [19](#page=19) . #### 2.3.2 Architecten Architecten die optreden als bouwdirectie, belast met het ontwerp of de controle op de uitvoering, zijn ook verplicht tot aanwezigheidsregistratie [20](#page=20). * De aannemer die de Aangifte van werken indient, moet de architect melden in de specifieke rol van "bouwdirectie belast met het ontwerp en/of met de controle op de uitvoering" [20](#page=20). * De architect behoort niet tot de keten van onderaanneming van de aangevende aannemer en moet daarom niet als onderaannemer gemeld worden in de Aangifte van werken [20](#page=20). * Architecten kunnen hun eigen aanwezigheid registreren door hun ondernemingsnummer en rijksregisternummer in te geven in Checkinatwork [20](#page=20). > **Voorbeeld:** Een architect die instaat voor de controle van de uitvoering van een appartementsgebouw, moet zich registeren via Checkinatwork, net als de aannemer en diens werknemers. De architect wordt weliswaar anders gemeld in de Aangifte van werken dan een onderaannemer. * * * # De Aangifte van werken en de rol van de architect Dit onderwerp beschrijft de procedure van de aangifte van werken, de relatie met de aanwezigheidsregistratie, en de specifieke rol en registratievereisten voor architecten die optreden als bouwdirectie. ### 3.1 De aangifte van werken De aangifte van werken is een verplichte procedure die de start van bouwwerkzaamheden formaliseert. Het documentatieproces vereist specifieke gegevens om de werf te starten [12](#page=12) [15](#page=15) [16](#page=16) [21](#page=21). ### 3.2 De rol van de architect als bouwdirectie Architecten die optreden als bouwdirectie, belast met het ontwerp en/of de controle op de uitvoering, hebben specifieke registratievereisten in het kader van de aanwezigheidsregistratie [20](#page=20). #### 3.2.1 Registratievereisten voor architecten * De aannemer die de aangifte van werken indient, moet de architect specifiek melden in de rol van bouwdirectie, belast met het ontwerp en/of de controle op de uitvoering [20](#page=20). * De architect maakt geen deel uit van de keten van onderaanneming van de aangevende aannemer en hoeft daarom niet als zodanig te worden gemeld in de aangifte van werken [20](#page=20). * Architecten kunnen hun eigen aanwezigheid registreren door hun ondernemingsnummer en rijksregisternummer in te voeren in Checkinatwork [20](#page=20). #### 3.2.2 Aanwezigheidsregistratie De aanwezigheidsregistratie is ook verplicht voor architecten die handelen als bouwdirectie. Dit onderstreept het belang van correcte registratie voor alle betrokken partijen op de werf [20](#page=20). > **Tip:** Zorg dat u de juiste gegevens klaarlegt en weet waar deze ingediend moeten worden om problemen bij de start van de werf te voorkomen [21](#page=21). * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Veiligheidscoördinatie | Een functie die ervoor zorgt dat de veiligheid en gezondheid op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen worden gecoördineerd gedurende de ontwerpfase en de uitvoeringsfase. | | Tijdelijke en mobiele bouwplaatsen | Bouwplaatsen die gekenmerkt worden door de aanwezigheid van verschillende aannemers en onderaannemers die gelijktijdig of na elkaar werken uitvoeren, waarbij de veiligheidscoördinatie essentieel is. | | Preventieadviseur | Een professional die gespecialiseerd is in het voorkomen van arbeidsongevallen en beroepsziekten binnen een organisatie, vaak binnen een interne dienst of extern ingehuurd. | | Risicoanalyse | Een systematisch proces om potentiële gevaren op de werkplek te identificeren, de waarschijnlijkheid en ernst van mogelijke ongevallen te beoordelen, en maatregelen te bepalen om deze risico's te beheersen. | | Veiligheidssignalisatie | Visuele signalen op de werkplek die informatie geven over gevaren, verboden, verplichtingen, nooduitgangen en EHBO-voorzieningen om de veiligheid van werknemers te waarborgen. | | Sloopopvolgingsplan | Een document dat de stappen beschrijft voor een veilige en milieuvriendelijke sloop van een gebouw, inclusief inventarisatie van materialen zoals asbest en de voorgeschreven afvalverwerking. | | Checkinatwork | Een online platform dat gebruikt wordt voor de verplichte aanwezigheidsregistratie van werknemers op werken in onroerende staat en in bepaalde sectoren zoals de vleesverwerking. | | Aangifte van werken | Een officiële melding bij de bevoegde instanties die voorafgaand aan de start van werken in onroerende staat moet gebeuren, en waarin onder andere de betrokken partijen en de aard van de werkzaamheden worden gespecificeerd. | | Stortklaar beton | Betonnen mengsel dat kant-en-klaar wordt geleverd op de bouwplaats en direct verwerkt kan worden, en waarvan de levering sinds 1 april 2019 onderworpen is aan de aanwezigheidsregistratieplicht. | | Maritime Labour Convention (MLC) | Een internationale conventie die de minimumrechten van zeevarenden op het gebied van arbeidsomstandigheden, welzijn en veiligheid op zee regelt, en die aan boord van schepen vereist dat bepaalde documenten aanwezig zijn. | | Bouwdirectie | De rol van een architect of andere deskundige die belast is met het ontwerpen, begeleiden en controleren van de uitvoering van bouwprojecten, waarbij ook verantwoordelijkheden voor veiligheid op de werf kunnen gelden. |

# Schroeven: componenten en types Dit onderwerp behandelt de verschillende onderdelen van schroeven, zoals aandrijving, kop, tip, schroefdraad en schacht, evenals specifieke schroeftypes en hun toepassingen [31](#page=31) [39](#page=39) [45](#page=45) [50](#page=50) [5](#page=5) [6](#page=6). ### 1.1 Onderdelen van een schroef Schroeven bestaan uit verschillende essentiële componenten die hun functie en toepassing bepalen [7](#page=7). #### 1.1.1 Aandrijving De aandrijving is het deel van de schroef dat wordt gebruikt om de schroef in of uit het materiaal te draaien. Verschillende typen aandrijvingen bieden variërende voordelen op het gebied van gebruiksgemak en het voorkomen van beschadiging van de schroefkop [10](#page=10) [8](#page=8). * **Sleufkop:** Een eenvoudige sleuf, bestaande sinds de 16e eeuw. Moeilijk om vast te draaien en draait snel "zot" (beschadigd) [11](#page=11). * **Phillipskop (kruiskop):** Makkelijker om vast te draaien dan een sleufkop en kan onder een hoek worden ingedraaid. Draait echter ook snel zot [11](#page=11). * **Pozidrivkop:** Een verbetering ten opzichte van de kruiskop, met 8 aandrijfpunten in plaats van 4, waardoor hij minder snel zot draait en makkelijker in te draaien is, ook onder een hoek [11](#page=11). * **Inbuskop:** Biedt een compacte kopvorm en is een van de makkelijkste aandrijvingen om vast te draaien, waarbij de schroef zelden zot draait. Moet echter recht ingedraaid worden [12](#page=12). * **Torxkop:** De makkelijkste aandrijving om vast te draaien en draait zo goed als nooit zot. Kan niet onder een hoek ingeschroefd worden [12](#page=12). #### 1.1.2 Kop De kop van een schroef is het bovenste deel dat dient om de schroef aan het oppervlak van het materiaal te laten rusten en de drukkracht te verdelen [13](#page=13). * **Verzonken kop:** Ligt deels in het materiaal [14](#page=14). * **Verzonken kop met ribben:** Dezelfde als de verzonken kop, maar de ribben helpen om materiaal weg te halen voor een mooiere afwerking [14](#page=14). * **Platte kop:** Gelijk met het materiaal [14](#page=14). * **Lenskop:** Esthetisch aantrekkelijk [14](#page=14). * **Bolkop:** Biedt goede drukkracht omdat de kop tegen het materiaal duwt [14](#page=14). #### 1.1.3 Tip De tip is het uiteinde van de schroef dat het materiaal penetreert en het begin vormt voor het schroefdraad [15](#page=15). * **Universele schroef:** Komt uit op een punt, heeft volledig schroefdraad en is de meest standaard schroef. Kan bij hout barsten, dus voorboren is aanbevolen [16](#page=16). * **Zelfsnijdende schroef:** Vergelijkbaar met de universele schroef, maar met een sleuf aan de tip. Hierdoor hoeft niet voorgeboord te worden en snijdt de schroef in zacht hout [16](#page=16). * **Zelfborende schroef:** Geschikt voor harder hout, plastic of dun metaal. Het wordt aanbevolen om altijd voor te boren [16](#page=16). #### 1.1.4 Schroefdraad Schroefdraad is de spiraalvormige groef die de schroef in staat stelt om zich door een materiaal te bewegen. Het type schroefdraad beïnvloedt de grip en het risico op splijten van het materiaal [17](#page=17) [18](#page=18). * **Grove schroefdraad:** Geschikt voor zachte houtsoorten en plaatmateriaal, grijpt beter in het hout voor een betere grip [18](#page=18). * **Fijne schroefdraad:** Geschikt voor harde houtsoorten en kopsekant plaatmateriaal. Kan bij harde houtsoorten sneller barsten veroorzaken [18](#page=18). #### 1.1.5 Schacht De schacht is het gladde gedeelte van de schroef tussen de kop en de schroefdraad, of het volledig met schroefdraad bedekte deel [20](#page=20). * **Volledige draad:** De schroefdraad loopt over de gehele lengte van de schacht. Dit type is ideaal voor meubelbeslag om onderdelen samen te trekken [21](#page=21). * **Gedeeltelijke draad:** De schroefdraad loopt slechts een deel van de schacht [21](#page=21). * **Met freesribben:** De freesribben maken de doorgang voor de schacht vrij en nemen spanning weg. Dit type is geschikt om platen direct tegen elkaar te schroeven en onderdelen goed samen te klemmen. Het wordt altijd aanbevolen voor het samenvoegen van meubelonderdelen [21](#page=21). * **Zonder freesribben:** Geschikt wanneer hout niet tegen elkaar geklemd kan worden [21](#page=21). #### 1.1.6 Materiaal Het materiaal van de schroef is cruciaal voor de sterkte, duurzaamheid en toepasbaarheid in verschillende omgevingen [23](#page=23). * **Stalen schroef (wit of geel verzinkt):** Geschikt voor binnengebruik. Wit verzinkt biedt minder corrosiebestendigheid dan geel verzinkt, dat een koperlaag bevat. Geel verzinkte schroeven zijn iets minder sterk dan onbehandelde stalen schroeven [23](#page=23). * **RVS- of inox-schroef:** Minder sterk dan stalen schroeven, maar kan tegen elke weersomstandigheid en loogzuur (bijvoorbeeld in eik) [23](#page=23). * **Gipsplaatschroef (gefosfateerd):** Zwart van kleur door de fosforlaag, kan tegen vochtig gips [23](#page=23). ### 1.2 Speciale schroeven Naast de standaard schroeven zijn er diverse speciale typen voor specifieke toepassingen [24](#page=24) [25](#page=25) [26](#page=26). * **Plaatschroef:** Gebruikt voor het bevestigen van metalen platen aan houtconstructies [24](#page=24). * **Houtdraadbout:** Gebruikt voor het bevestigen van hout aan beton. Het deel met schroefdraad is voor beton, het deel zonder draad voor hout [24](#page=24). * **Golfplaatbout:** Gebruikt voor het bevestigen van golfplaten aan houtconstructies. De rubberen ring zorgt ervoor dat er geen vocht kan binnendringen [24](#page=24). * **Schroefhaak, schroefoog, schroefduim:** * **Schroefhaak:** Om voorwerpen aan het plafond te hangen [25](#page=25). * **Schroefoog:** Om draden op te spannen [25](#page=25). * **Schroefduim:** Om voorwerpen aan de muur te hangen. Deze worden vastgedraaid met een tang, niet met een boor [25](#page=25). * **Afstandsschroef of regelschroef:** Ontworpen om een afstand te overbruggen en bij te regelen. De onderkant heeft een schroefdraad en de bovenkant een metrische draad, geschikt om twee objecten met een spatie ertussen te verbinden [26](#page=26). ### 1.3 Verdere componenten en toepassingen Er zijn ook schroeven met specifieke kenmerken, zoals draadstangen en toepassingen waarbij het contactoppervlak wordt vergroot [29](#page=29) [30](#page=30) [49](#page=49). * **Draadstang M30:** Kan bovenaan een schrijn met groef hebben en onderaan verbonden worden door middel van pluggen in massief materiaal [30](#page=30). * **Verhoogd contactoppervlak:** Sommige constructies zorgen voor een groter contactoppervlak, wat belangrijk kan zijn voor de stabiliteit [49](#page=49). * **Transportvoorbereiding:** In sommige gevallen worden schroefribben los gemaakt voor transport en pas ter plekke vastgeschroefd, wat resulteert in onzichtbare schroeven [29](#page=29). * * * # Nagels: types en toepassingen Dit deel van de studiehandleiding focust op diverse soorten nagels, hun specifieke kenmerken zoals kopvorm, materiaal en ontwerp, en hoe ze worden gebruikt in verschillende bouw- en meubeltoepassingen [31](#page=31). ### 2.1 Classificatie van nagels Nagels kunnen worden gecategoriseerd op basis van hun kopvorm, materiaal en specifieke toepassingen. #### 2.1.1 Nagels op basis van kopvorm De kop van een nagel bepaalt mede de toepassing en het esthetische resultaat. * **Platte kopspijker (of draadnagel)**: Deze heeft een drukvlak voor de kop en wordt het meest gebruikt. Dankzij de platte kop kan deze worden weggewerkt, bijvoorbeeld door te plamuren en te verven, waardoor de spijker volledig onzichtbaar wordt [32](#page=32). * **Verloren kopspijker**: Deze heeft een zeer kleine kop die volledig in het hout verdwijnt, wat louter visueel is [32](#page=32). * **Nagel met bolkop**: Vergelijkbaar met de platte kopspijker, maar dan met een afgeronde kop [32](#page=32). #### 2.1.2 Nagels op basis van bevestigingsmechanisme en ontwerp Verschillende nagels maken gebruik van specifieke ontwerpen voor een betere fixatie of specifieke materialen. * **Getorste nagel**: Deze nagel heeft een spiraalvormig ontwerp, waardoor deze beter in het materiaal blijft zitten en een betere fixatie biedt [33](#page=33). * **Draadkram of beugelkram**: Specifiek ontworpen voor het bevestigen van ijzerdraad of het vastmaken van elektriciteitskabels [33](#page=33). #### 2.1.3 Nagels voor specifieke materialen en toepassingen Een breed scala aan nagels is ontwikkeld voor specifieke bouwmaterialen en doeleinden. * **Staalspijker**: Gebruikt voor het bevestigen in bakstenen en beton [34](#page=34). * **Betonspijker**: Kenmerkt zich door ribbels die ervoor zorgen dat de spijker zich vasthecht aan het materiaal, wat zorgt voor veel hechtvermogen. Dit type nagel geeft ook meer mee en kan gebogen worden zonder direct te breken, wat nuttig kan zijn wanneer er harde elementen in beton aanwezig zijn. Deze nagels zijn moeilijker terug te verwijderen [34](#page=34). * **Ankernagel**: Een meer universele nagel met een hoog hechtvermogen, die ook moeilijk uit het materiaal te verwijderen is [34](#page=34). * **Gipsplaatspijker**: Ontworpen voor het bevestigen van gipsplaten. Deze nagels hebben kleine puntjes die ervoor zorgen dat ze beter in het hout blijven zitten [35](#page=35). * **Cellenbetonnagels**: Dit zijn vierkante, erg dikke en sterke nagels, speciaal voor cellenbeton, waardoor ze goed blijven zitten [35](#page=35). * **Asfaltspijker**: Wordt gebruikt voor het vastzetten van bitumendakbedekking. Deze nagels hebben een heel grote kop, vaak met een plastic onderlaag, die zorgt voor een goede fixatie [35](#page=35). * **Klompnagel**: Wordt gebruikt bij het stofferen, specifiek voor stofferingen die verborgen blijven [36](#page=36). * **Stoffeernagel**: Wordt eveneens gebruikt bij het stofferen, maar blijft zichtbaar en werd vroeger vaak aan de zijkant van zitmeubelen gebruikt [36](#page=36). * **Golfplaatnagel**: Ontwikkeld voor het bevestigen van golfplaten op hout [37](#page=37). * **Bouwplaatnagel**: Gebruikt voor het bevestigen van isolatiemateriaal, zoals PUR-platen (bijvoorbeeld voor vloerisolatie), tegen een houten ondergrond. Dit is een goedkopere oplossing dan schroeven, maar de nagel breekt bij verwijdering en is dus niet herbruikbaar [37](#page=37). * **Duplexnagel**: Kenmerkt zich door een dubbele kop, waardoor deze gemakkelijk te verwijderen is. De nagel wordt tot de eerste kop ingeslagen. De tweede kop dient als haak om de nagel uit te trekken. Dit maakt de duplexnagel een ideale, maar tijdelijke bevestiging [37](#page=37). #### 2.1.4 Houtenagels * **Houtenagel**: Deze nagels worden ingebracht met een machine die op lucht werkt. De beuk en lumine van de nagel versmelten door de snelheid. Deze methode is niet geschikt voor harde houtsoorten, omdat deze kunnen barsten. Het resultaat is een mooie en esthetische oplossing [38](#page=38). > **Tip:** Bij het werken met houten nagels op hardere houtsoorten is voorzichtigheid geboden om barsten te voorkomen. Een alternatief kan het gebruik van een schroef zijn, hoewel dit minder esthetisch kan zijn. De documenten verwijzen ook naar een algemene lijst van bevestigingsmiddelen die schroeven en bouten omvat naast nagels [31](#page=31) [39](#page=39) [45](#page=45) [50](#page=50). * * * # Bouten en moeren: verbindingselementen Dit onderwerp beschrijft verschillende soorten bouten en hun bijbehorende moeren, met aandacht voor hun specifieke toepassingen en de mechanismen die zorgen voor een stevige verbinding [39](#page=39). ### 3.1 Bouten Bouten zijn essentieel voor het maken van stevige verbindingen in diverse materialen. Ze onderscheiden zich door hun kopvorm, schacht en schroefdraad [39](#page=39) [40](#page=40). #### 3.1.1 Soorten bouten * **Zeskantbout:** Dit is de meest gangbare bout, ontworpen om met een steeksleutel te worden aangedraaid [40](#page=40). * **Slotbout:** Kenmerkt zich door een vierkant deel onder de kop. Dit vierkant kan in hout worden gedrukt, waardoor de bout niet meedraait bij het aandraaien van de moer. Dit maakt ze ideaal voor zachte houtsoorten en voor toepassingen zoals schommels of speelhuisjes [40](#page=40). * **Patentbout of verbindingsschroef:** Deze worden gebruikt om bijvoorbeeld twee kasten aan elkaar te bevestigen [41](#page=41). * **Inbusbout:** Deze bouten werken met een inbussleutel, wat een gemakkelijke manier biedt om de bout vast en los te draaien. Ze zijn minder opvallend en makkelijk in en uit elkaar te halen [41](#page=41). * **Vleugelbout:** Deze bouten hebben een kop die lijkt op een vleugel, waardoor ze met de hand vast en los kunnen worden gedraaid zonder gereedschap [41](#page=41). * **Draadeind / Draadstang:** Dit is een lange bout zonder kop. Ze worden vaak op maat gezaagd en dan aan beide zijden met moeren bevestigd. Een draadstang is vaak duurder dan een draadeind [42](#page=42). > **Tip:** De aanduiding 'M4' bij een draadeind staat voor metrische draad met een diameter van 4 millimeter. 'L' geeft de lengte van de draad aan [42](#page=42). #### 3.1.2 Materiaal en specificaties Bouten kunnen van verschillende materialen worden gemaakt, zoals roestvrij staal (RVS). Bouten met grote diameters, zoals M60, kunnen ook van robuuste materialen worden vervaardigd [44](#page=44). ### 3.2 Moeren Moeren zijn het vrouwelijke tegenstuk van bouten en zorgen samen voor de verbinding [39](#page=39). #### 3.2.1 Soorten moeren * **Zeskantmoer:** Dit is de meest voorkomende moer die men tegenkomt [46](#page=46). * **Vleugelmoer:** Net als de vleugelbout, biedt de vleugelmoer een gemakkelijke optie om de bout met de hand vast en los te draaien [46](#page=46). * **Borgmoer:** Deze moeren verminderen de kans dat de moer en de bout loskomen. Een veelvoorkomende borgmoer bevat een blauwe teflon ring die uitzet en zorgt dat de moer minder snel losraakt. Ze worden vaak toegepast in auto's en machines [46](#page=46). * **Dopmoer:** Dit zijn zeskantmoeren met een afgeronde 'dop' aan het uiteinde, wat puur esthetische doeleinden kan dienen [47](#page=47). * **Oogmoer:** Deze moer heeft een oogvormige uitsteeksel en wordt gebruikt om bijvoorbeeld kabels aan te bevestigen [47](#page=47). * **Koppelmoer:** Deze moer wordt gebruikt om twee bouten of draadeinden met elkaar te verbinden, bijvoorbeeld als een draadstang te kort is voor een extra verlenging [47](#page=47). * **Inschroefmoer / Rampamoer:** Deze moeren creëren een schroefdraadverbinding in hout en plaatmateriaal. Ze hebben aan de buitenkant schroefdraad en aan de binnenkant een metrische draad [48](#page=48). * **Inslagmoer:** Deze moeren creëren eveneens een schroefdraadverbinding in hout en plaatmateriaal. Ze worden met een hamer op hun plaats geslagen en liggen bovenop het materiaal, met de metrische schroefdraad aan de binnenkant [48](#page=48). * * * # Blindklinknagels en klemmen Dit onderwerp behandelt diverse types blindklinknagels, waaronder blindklinkmoeren, en verschillende soorten klemmen die ingezet worden voor tijdelijke of permanente verbindingen in metaal en andere materialen [50](#page=50) [59](#page=59). ### 5.1 Blindklinknagels Blindklinknagels, ook wel blindnagels genoemd, zijn bevestigingselementen die vanaf één kant kunnen worden aangebracht. Ze worden veel gebruikt in de metaalindustrie, maar ook in combinatie met andere materialen [52](#page=52) [53](#page=53) [54](#page=54) [56](#page=56). #### 5.1.1 Types blindklinknagels Er zijn diverse typen blindklinknagels met specifieke toepassingen: * **Avibulb:** Geschikt voor dun plaatmateriaal en gemaakt van enkel staal [52](#page=52). * **Monobolt:** Biedt een volledig afgedichte verbinding en is enkel verkrijgbaar in staal, bedoeld voor zware, structurele toepassingen [52](#page=52). * **Avbolt:** Kenmerkt zich door een grote kop [52](#page=52). * **DFS (standaard):** Verkrijgbaar in aluminium en staal [53](#page=53). * **Star:** Ontworpen voor het verbinden met zachte materialen, ook verkrijgbaar in aluminium en staal. Deze gaat open aan de achterzijde in plaats van dicht te gaan [53](#page=53). * **DFS gesloten rivet:** Standaard langs de achterzijde gesloten en beschikbaar in aluminium en staal [54](#page=54). * **T-Lok:** Specifiek voor het verbinden met hout en plaatmateriaal, en enkel in staal [54](#page=54). * **Bulbex:** Ideaal voor het verbinden met zachte materialen, beschikbaar in aluminium en staal. Het werkt vergelijkbaar met de Star-nagel maar zonder scherpe randen, wat het geschikt maakt voor toepassingen waar mensen eraan kunnen komen. Het gaat niet volledig door, maar is slechts aan één kant zichtbaar [54](#page=54). * **Avex:** Ontworpen voor dun plaatmateriaal, beschikbaar in aluminium en staal [53](#page=53). #### 5.1.2 Blindklinkmoeren Blindklinkmoeren bieden een moerverbinding die ook vanaf één kant aangebracht kan worden. Ze worden vaak gebruikt wanneer er geen toegang is tot de achterzijde van het werkstuk [55](#page=55) [56](#page=56). * **Tubtara HUPX:** Heeft een zeskantige vorm, een platte kop en een gesloten uiteinde [55](#page=55). * **Tubtara HUKO:** Is zeskantig, heeft een laag profiel en een open uiteinde [55](#page=55). * **Tubtara UPO:** Heeft een ronde, platte kop en een open uiteinde [55](#page=55). Verder zijn er ook speciale uitvoeringen zoals inpersbouten en inpersmoeren, die met een soort lassen vastgemaakt worden. Sommige verbindingen met blindklinknagels kunnen een esthetische functie hebben, waarbij de klinknagels langs de binnenkant worden gebruikt en aan de buitenkant zichtbare sterretjes creëren. Dit kan resulteren in een verbinding waarbij aan de buitenkant slechts twee kleine puntjes zichtbaar zijn, terwijl de moer niet zichtbaar is [56](#page=56) [57](#page=57) [58](#page=58). > **Tip:** De keuze voor een specifiek type blindklinknagel hangt af van het materiaal, de vereiste sterkte, de toegankelijkheid van de verbinding en eventuele esthetische eisen [52](#page=52) [53](#page=53) [54](#page=54). ### 5.2 Klemmen Klemmen worden gebruikt voor tijdelijke bevestigingen en het op spanning houden van materialen tijdens bewerkingen, zoals lijmen of assembleren [60](#page=60) [61](#page=61) [62](#page=62). #### 5.2.1 Soorten klemmen Er zijn diverse soorten klemmen beschikbaar, elk met hun eigen toepassingen en kenmerken: * **Lijmtang / Lijmklem:** Deze tangen hebben schroefdraad om de spanning aan te passen [60](#page=60). > **Let op:** Te veel spanning kan het materiaal beschadigen [60](#page=60). * **Snelspanklem:** Biedt een snellere werking dan traditionele lijmtangen. Sommige modellen kunnen met één hand worden bediend en leveren een kracht tot 150 kg, hoewel ze niet altijd dezelfde spanning leveren als een lijmtang. Ze zijn vaak specifiek voor de metaalsector [60](#page=60). * **Corpusklem:** Wordt gebruikt om twee balken nauwkeurig haaks aan elkaar te lijmen, waardoor de corpus haaks zal staan [61](#page=61) [62](#page=62). * **Plafondstempel:** Wordt gebruikt om objecten tussen vloer en plafond of tussen twee wanden te klemmen [61](#page=61). * **Sergeant:** Een klem die wordt gebruikt voor het verlijmen van balken [61](#page=61). * **Hoeklijmklem:** Ontworpen om twee balken perfect haaks aan elkaar te lijmen [62](#page=62). * **Bandspanner / Kantenlijmtang:** Lijkt op en werkt als een spanriem en wordt vaak gebruikt voor meubilair [62](#page=62). > **Tip:** Bij het selecteren van een klem is het belangrijk om rekening te houden met de benodigde kracht, de snelheid van klemmen en het type materiaal dat geklemd moet worden [60](#page=60) [61](#page=61) [62](#page=62). * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Natte verbinding | Een verbinding die tot stand komt met behulp van lijm of andere vloeibare middelen, en waarbij de verbindingselementen zelf niet zichtbaar zijn na de montage. | | Droge verbinding | Een verbinding die tot stand komt zonder het gebruik van lijm of vloeibare middelen, waarbij de verbindingselementen zichtbaar kunnen zijn, maar ook zo ontworpen kunnen worden dat ze onzichtbaar blijven. | | Schroefdraad | Een helixvormig profiel dat op een cilinder of conus is aangebracht, bedoeld om een schroef in een moer of moerloze opening te laten draaien en zo twee onderdelen te verbinden. | | Schacht | Het gladde, cilindrische of conische deel van een schroef, bout of nagel, dat zich tussen de kop en de draad bevindt of het gehele lichaam vormt bij bepaalde bevestigingsmiddelen. | | Aandrijving | Het deel van de kop van een schroef of bout dat is ontworpen om een gereedschap (zoals een schroevendraaier of een inbussleutel) op te vangen en de kracht over te brengen om het bevestigingsmiddel vast of los te draaien. | | Kop | Het verbrede bovenste deel van een schroef, bout of nagel dat dient als steunvlak en om te voorkomen dat het bevestigingsmiddel door het materiaal gaat. | | Tip | Het uiteinde van een schroef of nagel dat het materiaal penetreert; dit kan scherp zijn voor zelfvoorzienende montage, of specifiek gevormd voor verschillende materialen. | | Universele schroef | Een standaard schroef die geschikt is voor algemeen gebruik, vaak met een punt en een volledige schroefdraad, en waarbij voor hardere houtsoorten soms voorboren nodig is om barsten te voorkomen. | | Zelfsnijdende schroef | Een schroef die, vergelijkbaar met een universele schroef maar met een sleuf in de punt, direct in zacht hout kan snijden zonder dat er voorgeboord hoeft te worden, waardoor het materiaal minder snel barst. | | Zelfborende schroef | Een schroef ontworpen voor het boren van een gat en het snijden van schroefdraad in één handeling, meestal gebruikt voor hardere materialen zoals hardhout, plastic of dun metaal, en waarbij voorboren vaak wordt aanbevolen. | | Grove schroefdraad | Schroefdraad met grotere afstand tussen de windingen, die doorgaans een betere grip biedt in zachtere materialen zoals zacht hout of plaatmateriaal, maar het risico op barsten in hardere houtsoorten kan verhogen. | | Fijne schroefdraad | Schroefdraad met een kleinere afstand tussen de windingen, die doorgaans zorgt voor een stevigere verbinding en minder kans op barsten in hardere materialen, en die sneller dieper in het materiaal dringt. | | Platte kopspijker | Een spijker met een platte, uitlopende kop die ontworpen is om het materiaal te ondersteunen en een enigszins zichtbaar, maar functioneel oppervlak te bieden na montage. | | Verloren kopspijker (draadnagel) | Een spijker met een zeer kleine kop die volledig in het hout verdwijnt na montage, waardoor het mogelijk is om het oppervlak te plamuren en te schilderen voor een onzichtbare afwerking. | | Getorste nagel | Een spijker met een spiraalvormige schacht die zorgt voor een verbeterde fixatie en weerstand tegen uittrekken, waardoor deze steviger in het materiaal blijft zitten. | | Betonspijker | Een zware, robuuste spijker met verhoogde hechtingsribbels, ontworpen om effectief in bakstenen en beton te dringen en een sterke, duurzame verbinding te creëren. | | Duplexnagel | Een nagel met een dubbele kop, waardoor deze gemakkelijk kan worden verwijderd na tijdelijke bevestiging; de eerste kop dient als slagvlak en de tweede als handvat om te trekken. | | Lijmtang | Een gereedschap dat gebruikt wordt om twee onderdelen stevig tegen elkaar te klemmen tijdens het drogen van lijm, vaak met een schroefdraadmechanisme om de spanning aan te passen en een kracht tot wel 150 kg te genereren. | | Blindklinkmoer | Een moer die door middel van een blindklinktang in een voorgeboord gat wordt vastgezet, waardoor een schroefdraadverbinding ontstaat in materialen die niet zelf over schroefdraad beschikken. | | Klem | Een mechanisch hulpmiddel dat wordt gebruikt om objecten of materialen stevig bij elkaar te houden of te ondersteunen, vaak met verstelbare spankracht, zoals lijmklemmen of sergeants. | | Zeskantbout | Een bout met een zeskantige kop, die typisch wordt vastgezet met een steeksleutel en vaak wordt gebruikt bij hout- en metaalverbindingen voor een stevige koppeling. | | Borgmoer | Een moer die is ontworpen om te voorkomen dat een bout of schroef losraakt door trillingen of beweging, vaak voorzien van een speciaal mechanisme zoals een teflon ring. | | Inpersmoer | Een moer die met behulp van een hamer of speciaal gereedschap in een materiaal wordt geslagen om een schroefdraadverbinding te creëren, vaak gebruikt in combinatie met hout en plaatmateriaal. | | Blindklinknagel | Een bevestigingsmiddel dat met behulp van een blindklinktang wordt aangebracht, waarbij een steel wordt vervormd om de materialen vast te zetten, vaak gebruikt waar achteraf niet bij te komen is. | | Kantenlijmtang | Een gereedschap, lijkend op een spanriem, dat gebruikt wordt om kanten van materialen, met name in de meubelproductie, stevig tegen een kernmateriaal te lijmen of te verbinden. |

# Inleiding tot materiaalkunde en bouwmateriaal eigenschappen Dit onderdeel introduceert de fundamentele principes van materiaalkunde, de structuur van materialen, hun eigenschappen en de selectie van bouwmaterialen voor specifieke toepassingen [1](#page=1) [2](#page=2). ### 1.1 Materiaalkunde als discipline Materiaalkunde omvat het bestuderen van grondstoffen, productieprocessen, materiaalstructuur en de daaruit voortvloeiende eigenschappen. Het doel is om inzicht te krijgen in het gedrag van materialen en een onderbouwde materiaalkeuze te maken. Warenkennis, het herkennen van materialen, hun ontstaan, vormen, eigenschappen en levensduurgegevens, vormt een essentieel onderdeel [2](#page=2) [4](#page=4) [75](#page=75). #### 1.1.1 Materiaalkunde en bouwmaterialen In de bouwsector worden materialen toegepast in constructies, afwerkingen en afbouwwerkzaamheden. Een doordachte materiaalkeuze is cruciaal voor een gerichte toepassing. Materiaalkunde helpt bij het begrijpen van de structuur, opbouw en eigenschappen van bouwmaterialen, evenals hun weerstand tegen corrosie, brand, vorst en weersinvloeden, en hun sterkte, vervormbaarheid en levensduur. Innovatieve materialen spelen een steeds grotere rol [3](#page=3) [4](#page=4) [5](#page=5). ### 1.2 Functies van bouwmaterialen Gebouwen dienen bescherming te bieden tegen invloeden van binnen en buiten. Bouwmaterialen moeten mechanisch in stand blijven (sterkte en stijfheid), weerstand bieden tegen koude, hitte, vocht en geluid. Het is belangrijk om vooraf te kunnen berekenen of aan gestelde eisen wordt voldaan en om de correcte toepassing en combinatie met andere materialen te waarborgen. Materialen kunnen verschillende functies hebben, soms zelfs gecombineerd in één materiaal [7](#page=7). ### 1.3 Overzicht van materiaaleigenschappen De eigenschappen van materialen, bepalend voor de materiaalkeuze, omvatten mechanische, bouwfysische, chemische eigenschappen, gedrag bij brand, duurzaamheid en materiaalstructuur. Het gedrag van materialen is in de praktijk niet altijd direct te voorspellen. Eigenschappen worden onder standaardomstandigheden bepaald volgens normen, waarbij rekening gehouden moet worden met tijdsafhankelijk gedrag. Bij het vergelijken van materialen is voorzichtigheid geboden [10](#page=10) [47](#page=47) [57](#page=57) [69](#page=69) [71](#page=71) [74](#page=74) [8](#page=8) [9](#page=9). #### 1.3.1 Materiaalstructuur De materiaalstructuur, inclusief homogeniteit, isotropie, volumieke massa en poriëngehalte, is een belangrijke factor die materiaaleigenschappen beïnvloedt [10](#page=10) [8](#page=8). ##### 1.3.1.1 Homogeniteit en isotropie Homogene materialen hebben een overal gelijkmatige samenstelling, zoals staal. Heterogene materialen zijn ongelijksoortig van samenstelling. Isotropie betekent dat de eigenschappen overal en in alle richtingen gelijk zijn, wederom geïllustreerd door staal. Anisotrope materialen daarentegen hebben eigenschappen die afhankelijk zijn van de richting, zoals hout, beton en bladzink [48](#page=48) [49](#page=49). ##### 1.3.1.2 Volumieke massa De volumieke massa (of dichtheid) wordt uitgedrukt in kilogram per kubieke meter en wordt beïnvloed door het poriëngehalte en vochtgehalte. Voorbeelden van volumieke massa's zijn [50](#page=50): * Ongewapend grindbeton: 1700 tot 2000 kg/m³ [51](#page=51). * Staal: 7850 kg/m³ [51](#page=51). ##### 1.3.1.3 Poriëngehalte en -structuur Het poriëngehalte en de structuur van poriën (open/gesloten, grootte, vorm) zijn van belang voor transport van gassen, vloeistoffen, geluid en warmte. Dit heeft invloed op verschillende eigenschappen [52](#page=52): * **Sterkte:** Hoe meer poriën, hoe lager de sterkte [53](#page=53). * **Warmte-isolatie:** Hoe meer poriën (gevuld met droge lucht), hoe beter de isolatie [53](#page=53). * **Waterdichtheid en wateropzuiging:** De aard van de poriën (open versus gesloten) en hun grootte bepalen de zuigsnelheid en capaciteit. Kleine poriën zorgen voor langzame, maar sterke capillaire opzuiging [54](#page=54). * **Weerstand tegen aantasting:** Minder poriën leiden tot kleinere aantasting [55](#page=55). * **Bufferwerking:** Vochtregulatie kan plaatsvinden door het poriënsysteem, zoals bij gips [55](#page=55). * **Volumieke massa:** Meer poriën resulteren in lichtere (droge) materialen [55](#page=55). * **Vorstbestandheid:** Afhankelijk van poriegrootte en -vorm, die expansieruimte bieden voor ijsvorming [55](#page=55). * **Geluidabsorptie:** Afhankelijk van de poriënstructuur [55](#page=55). Het vochtgehalte heeft een significante invloed op eigenschappen zoals volumieke massa, warmtegeleiding, sterkte en stijfheid. Eigenschappen van poreuze materialen moeten daarom worden aangegeven met een afgesproken vochtgehalte [56](#page=56). #### 1.3.2 Gedrag bij brand Het gedrag bij brand van bouwmaterialen wordt gekarakteriseerd door de bijdrage aan brandontwikkeling en -uitbreiding, de vrijgekomen warmte, niet-brandbaarheid, ontvlambaarheid, vlamuitbreiding, en de eigenschappen van verbrandingsgassen (rookdichtheid, toxiciteit, corrosiviteit) [58](#page=58) [68](#page=68). ##### 1.3.2.1 Reactie bij brand Er bestaat een geüniformeerd Europees systeem voor de classificatie van de brandreactie van bouwproducten en -delen, vastgelegd in NBN EN 13501-1. Dit systeem kent 7 "Euroklassen" (A1 tot F), gebaseerd op 5 testmethoden en 3 brandscenario's [59](#page=59) [60](#page=60). * **Klassen A1 en A2:** Onbrandbare producten [60](#page=60). * **Klassen B, C, D & E:** Brandbare producten [60](#page=60). * **Klasse F:** Niet-geklasseerde producten of producten die faalden bij de minst strenge proef [60](#page=60). * **Vloeren:** Hebben een apart classificatiesysteem met de toevoeging "FL" [60](#page=60). * **Bijkomende indeling (Klassen A2 tot E):** Voor rookontwikkeling (aangeduid met 's' gevolgd door een cijfer 1-3) en druppelvorming (aangeduid met 'd' gevolgd door een cijfer 0-2) [60](#page=60). ##### 1.3.2.2 Testmethoden voor brandreactie Verschillende testmethoden worden gebruikt om de brandreactie te bepalen: * **Niet-brandbaarheidsoven (NBN EN ISO 1182):** Verhitting tot 750°C om temperatuurstijging, massaverlies en de duur van aanhoudende vlammen te meten [73](#page=73). * **Bomcalorimeter (NBN EN ISO 1716):** Bepaalt de maximale warmteafgifte bij totale verbranding (calorisch potentieel) [74](#page=74). * **"Single Burning Item" (SBI) proef (NBN EN 13823):** Simuleert een brandsituatie om de bijdrage van een product aan brandontwikkeling te meten, inclusief warmteontwikkeling, rookproductie, horizontale vlamuitbreiding en de aanwezigheid van brandende druppels of afvallende delen [75](#page=75). * **Kleine vlamproef (NBN EN ISO 11925-2):** Onderzoekt de ontstekingsmogelijkheid van een verticaal gemonteerd proefstuk . * **Vloerbedekkingen (NBN EN ISO 9239-1):** Meet vlamuitbreiding op horizontaal geplaatste proefstukken die worden blootgesteld aan stralingswarmte en een pilootvlam . ##### 1.3.2.3 Brandweerstand Brandweerstand geeft aan hoe lang een bouwelement zijn functie kan uitoefenen bij brandblootstelling. Dit wordt beoordeeld op basis van drie criteria [69](#page=69) [70](#page=70): * **R (loadbearing capacity/draagvermogen):** De tijd dat het element zijn dragende functie behoudt [69](#page=69) [70](#page=70). * **E (integrity/integriteit, vlamdichtheid):** De tijd dat er geen vlammen en hete gassen aan de niet-blootgestelde zijde verschijnen [69](#page=69) [70](#page=70). * **I (insulation/isolatie):** De tijd dat de temperatuur aan de niet-blootgestelde zijde onder een bepaalde thermische drempel blijft [69](#page=69) [70](#page=70). Volgens de Europese norm NBN EN 13501-2 worden deze criteria afzonderlijk behandeld. Brandweerstandsklassen worden aangeduid met REI t (voor alle drie criteria), R t (alleen draagkracht), EI t (dichtheid en isolatie), of E t (alleen dichtheid), waarbij 't' de periode in minuten aangeeft [70](#page=70). #### 1.3.3 Duurzaamheid Duurzaamheid, in de oorspronkelijke betekenis, verwijst naar materialen die goede weerstand bieden tegen alle denkbare belastingen binnen een economisch nuttig tijdsbestek. Duurzaam bouwen richt zich op het positief beïnvloeden van de levensduur door alle belastingen te onderkennen en verklaren [72](#page=72). ##### 1.3.3.1 Belastingen die de levensduur beïnvloeden Verschillende soorten aantastingen en belastingen beïnvloeden de levensduur van materialen: * **Chemische aantasting:** Corrosie, agressieve omgevingen [72](#page=72). * **Fysische aantasting:** Vormveranderingen door temperatuur en vocht, vorst, brand, zon, regen [72](#page=72). * **Biologische aantasting:** Insecten, zwammen, mossen, schimmels, houtrot [72](#page=72). * **Mechanische belasting:** Eigengewicht, nuttige belasting, aardbeving, wind, krassen, slijtage [72](#page=72). Maatregelen voor duurzaamheid dienen genomen te worden tijdens alle fasen van het bouwproces: ontwerp, materiaalkeuze, uitvoering, behoud en onderhoud [72](#page=72). ##### 1.3.3.2 Milieu-impact van duurzaam bouwen In de huidige, uitgebreide definitie omvat duurzaam bouwen ook het in rekening brengen van milieu-effecten naast traditionele criteria zoals prestatie-eisen, kwaliteit, kostprijs en esthetische aspecten. Dit betreft het gebruik van eindige grondstoffen, impact op het leefmilieu, en de gezondheid van mens en leefomgeving [73](#page=73). ### 1.4 Materiaalkeuze De keuze voor specifieke materialen is gebaseerd op hun eigenschappen en de vereiste functies. Het is essentieel om rekening te houden met tijdsafhankelijk gedrag en om eigenschappen te bepalen onder gestandaardiseerde omstandigheden (normen). Een grondige kennis van materiaaleigenschappen is de basis voor een onderbouwde materiaalkeuze [10](#page=10) [2](#page=2) [3](#page=3) [4](#page=4) [75](#page=75) [7](#page=7) [8](#page=8). --- # Mechanische eigenschappen van materialen Dit gedeelte behandelt de mechanische eigenschappen van materialen, waaronder sterkte, vervorming, stijfheid, elastische en plastische vervorming, kruip en vermoeiing, inclusief verschillende testmethoden en concepten [38](#page=38). ### 2.1 Sterkte Sterkte wordt gedefinieerd als de weerstand van een materiaal tegen breuk. De spanning, de weerstand tegen een aangebrachte kracht, wordt berekend met de formule $\sigma = \frac{F}{A}$, waarbij $F$ de kracht is en $A$ de oppervlakte [11](#page=11) [12](#page=12) [13](#page=13) [14](#page=14) [15](#page=15) [16](#page=16) [17](#page=17) [18](#page=18). #### 2.1.1 Soorten spanningen Afhankelijk van de aangebrachte belasting kunnen verschillende soorten spanningen optreden: * **Trekspanning:** Ontstaat wanneer aan het materiaal wordt getrokken [12](#page=12). * **Drukspanning:** Ontstaat wanneer op het materiaal wordt gedrukt [12](#page=12). * **Buigspanning:** Ontstaat bij buiging van het materiaal. De formule hiervoor is $\sigma = \frac{M}{W}$, waarbij $M$ het buigmoment is en $W$ de weerstandsmoment [13](#page=13). * **Torsiespanning (wringing):** Ontstaat door een draaiende belasting [13](#page=13). * **Afschuifspanning:** Ontstaat wanneer twee delen van een materiaal langs elkaar worden geschoven [13](#page=13) [14](#page=14). Testmethoden om sterktes te bepalen omvatten de drukproef, buigproef, afschuifsterkte test en trekproef [14](#page=14). #### 2.1.2 Kwaliteit van een materiaal De sterkte van een materiaal is een indicator van zijn kwaliteit. Bij het vergelijken van de treksterkte van bouwmaterialen, zoals beton, hout, staal en aluminium, kunnen significante verschillen worden waargenomen [16](#page=16) [17](#page=17). De toelaatbare spanning wordt bepaald door de sterkte van het materiaal te delen door een veiligheidscoëfficiënt [18](#page=18). #### 2.1.3 Vervorming bij breuk Materialen kunnen taai (ductiel) of bros zijn, wat aangeeft hoe ze vervormen vóór het breken [15](#page=15). ### 2.2 Vervorming door mechanische belasting Mechanische belasting op een constructie leidt tot spanningen in de bouwdelen en materialen, wat op zijn beurt weer vervormingen veroorzaakt [19](#page=19) [22](#page=22). #### 2.2.1 Specifieke rek Specifieke rek ($\epsilon$) is de verlenging gedeeld door de oorspronkelijke lengte. Het is een eenheidloos getal en wordt vaak uitgedrukt in procenten (%) of promillen (‰). De formule is [20](#page=20): $$\epsilon = \frac{\Delta l}{l_0}$$ waarbij $\Delta l$ de verandering in lengte is en $l_0$ de oorspronkelijke lengte. De specifieke rek is afhankelijk van het materiaal en de aangebrachte spanning [20](#page=20). #### 2.2.2 Elasticiteitsmodulus (stijfheid) De elasticiteitsmodulus ($E$) is een maat voor de stijfheid van een materiaal, oftewel de weerstand tegen vervorming. Een hoge $E$-modulus duidt op een stijf materiaal, terwijl een lage $E$-modulus wijst op een slap materiaal. De elasticiteitsmodulus is materiaalafhankelijk [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23). De Wet van Hooke voor lineair elastische materialen stelt dat de spanning evenredig is met de rek: $$E = \frac{\sigma}{\epsilon}$$ ofwel: $$\sigma = \epsilon \cdot E$$ waarbij $\sigma$ de spanning is en $\epsilon$ de rek [21](#page=21) [23](#page=23). > **Tip:** Bij het vergelijken van bouwmaterialen zoals beton, hout, staal, aluminium en kunststof, kan de elasticiteitsmodulus een significant verschil vertonen [22](#page=22). Slechts weinig materialen zijn echt lineair elastisch. Sommige vertonen dit gedrag slechts tot een bepaalde grenswaarde van de spanning (evenredigheidsgrens), terwijl andere geen lineair verband tonen [23](#page=23). ### 2.3 Elastische vs. plastische vervorming #### 2.3.1 Elasticiteit Elasticiteit is het vermogen van een materiaal om na het opheffen van de aangebrachte spanning zijn oorspronkelijke vorm en afmetingen terug te krijgen. Bij kleine vervormingen spreekt men van elastische vervorming, waarbij de rek weer nul wordt en de vervorming niet blijvend is [24](#page=24). #### 2.3.2 Plasticiteit Plasticiteit is het optreden van een blijvende vervorming nadat de aangebrachte spanning de elasticiteitsgrens heeft overschreden en deze spanning vervolgens wordt verwijderd. Na het bereiken van de evenredigheidsgrens en de elasticiteitsgrens kan plastische vervorming optreden [25](#page=25). > **Tip:** Het begrip van de spanning-rekdiagramma's is cruciaal om materiaaleigenschappen zoals brosheid, zwakte, slapheid, sterkte, stijfheid en taaiheid te duiden [26](#page=26). ### 2.4 Kruip Kruip is de langzame, permanente vervorming van een materiaal onder constante belasting, waarbij de mate van kruip afhankelijk is van de temperatuur. Bij constante belasting kan zowel een onmiddellijke vervorming als een kruipvervorming optreden, welke reversibel of permanent kan zijn. Verschillende materialen, zoals spaanplaat, multiplex en massief dennenhout, vertonen uiteenlopende kruipgedragingen [27](#page=27) [28](#page=28) [29](#page=29) [30](#page=30). ### 2.5 Vermoeiing Vermoeiing is het bezwijken van een materiaal door een langdurig aangehouden cyclische belasting die lager kan zijn dan de normale materiaalsterkte. De vermoeiingssterkte is daarom altijd lager dan de materiaalsterkte die wordt bepaald met kortdurende standaardproeven [31](#page=31). ### 2.6 Hardheid Hardheid kan op verschillende manieren worden gedefinieerd en gemeten: #### 2.6.1 Krasbestendigheid De hardheidsschaal van Mohs is een relatieve schaal die de krasbestendigheid van brosse materialen aangeeft door middel van bekrassing met mineralen van toenemende hardheid. De hardheid wordt bepaald door het nummer van het eerste materiaal waarmee een groef kan worden gemaakt in het proefstuk [32](#page=32) [33](#page=33). #### 2.6.2 Plastische hardheid (indrukweerstand) Plastische hardheid, of indrukweerstand, meet de weerstand tegen permanente vervorming bij indrukking. Hierbij wordt een lichaam met een bepaalde vorm met een specifieke kracht gedurende een bepaalde tijd op het materiaal gedrukt, waarna de diepte en vorm van de indrukking worden geanalyseerd. Bekende methoden zijn de Brinell-, Vickers-, Rockwell- en Shore Durometer-hardheidstesten, die verschillende indruklichamen gebruiken [34](#page=34). #### 2.6.3 Elastische hardheid Elastische hardheid meet de weerstand tegen indrukken zonder dat er blijvende vervorming optreedt. Dit kan worden gemeten door de weerkaatsing te analyseren van een element dat met een bepaalde snelheid op het oppervlak aanbotst [35](#page=35). ### 2.7 Weerstand tegen afslijten De weerstand tegen afslijten is een belangrijke mechanische eigenschap, waarvoor specifieke slijtproeven bestaan, zoals de Capon-, PEI-, Amsler- en Taber-slijtproeven. Deze proeven meten de slijtvastheid onder diverse omstandigheden [36](#page=36) [37](#page=37). > **Let op:** Bij het vergelijken van materialen is het cruciaal om rekening te houden met tijdsafhankelijk gedrag en de bepaling onder standaardomstandigheden volgens normen. Mechanische eigenschappen zoals sterkte, vervorming, stijfheid, elastische en plastische vervorming, kruip en vermoeiing zijn bepalend voor de materiaalkeuze [38](#page=38). --- # Bouwfysische eigenschappen van materialen Dit onderdeel behandelt de bouwfysische eigenschappen van materialen, met nadruk op thermische vormveranderingen, vormveranderingen door vocht, en warmtegeleiding, en de relatie met materiaalstructuur en omgeving. ### 3.1 Thermische vormveranderingen Thermische vormveranderingen treden op als gevolg van temperatuurvariaties, wat leidt tot uitzetting of krimp van materialen. De mate van deze verandering wordt gekwantificeerd door de lineaire uitzettingscoëfficiënt ($\alpha$). Deze coëfficiënt geeft de lengteverandering per meter materiaal aan voor elke graad Kelvin temperatuurstijging [39](#page=39). De formule voor de lengteverandering ($\Delta l$) door een temperatuurverschil ($\Delta T$) is: $$ \Delta l = \alpha \cdot l_0 \cdot \Delta T $$ waarbij $l_0$ de oorspronkelijke lengte is [39](#page=39). Het is belangrijk om rekening te houden met combinaties van verschillende materialen en met anisotrope materialen, zoals hout, waarvan de uitzettingscoëfficiënt afhankelijk is van de richting [39](#page=39). De lineaire uitzettingscoëfficiënt varieert aanzienlijk tussen bouwmaterialen [40](#page=40): * Baksteen: $\alpha = 6 \cdot 10^{-6} / K$ [40](#page=40). * Beton: $\alpha = 12 \cdot 10^{-6} / K$ [40](#page=40). * Staal: $\alpha = 12 \cdot 10^{-6} / K$ [40](#page=40). * Aluminium: $\alpha = 24 \cdot 10^{-6} / K$ [40](#page=40). * PVC: $\alpha = 80 \cdot 10^{-6} / K$ [40](#page=40). ### 3.2 Vormveranderingen door vocht Vormveranderingen worden niet alleen veroorzaakt door temperatuur, maar ook door vochtinvloeden. Materialen zoals beton en hout kunnen krimpen bij uitdroging en zwellen bij vochtopname [41](#page=41). Om de effecten van deze uitzetting en krimp in bouwwerken te beheersen, worden dilatatievoegen toegepast. De benodigde afstand tussen dilatatievoegen hangt af van het materiaal [42](#page=42): * Kalkzandsteen en beton: om de 6 meter [42](#page=42). * Baksteen: om de 18 meter [42](#page=42). Een specifiek aspect van vochtinvloeden is vorstbestandheid. Bij het bevriezen zet water uit met ongeveer 9%. De weerstand van een materiaal tegen vorstschade is afhankelijk van zijn poriënstructuur, met name de vorm en grootte van de poriën [43](#page=43). ### 3.3 Warmtegeleiding Warmtegeleiding beschrijft de mate waarin warmte door een materiaal kan worden doorgelaten. Dit wordt gekwantificeerd door de warmtegeleidingscoëfficiënt ($\lambda$), uitgedrukt in Watt per meter Kelvin ($W/m \cdot K$). Een lagere $\lambda$-waarde duidt op een betere warmte-isolatie [44](#page=44). Ter illustratie van de verschillen in warmtegeleidend vermogen: * Staal heeft een $\lambda$-waarde van ongeveer 50 $W/m \cdot K$ (Roestvast staal (RVS) ongeveer 17 $W/m \cdot K$) [44](#page=44). * Isolatieschuimen hebben een $\lambda$-waarde die varieert van 0,02 tot 0,04 $W/m \cdot K$ [44](#page=44). * Staal is ongeveer 22 keer beter in warmtegeleiding dan beton [44](#page=44). * Aluminium is ongeveer 4 keer beter in warmtegeleiding dan staal en ongeveer 250 keer beter dan glas [44](#page=44). Droge, stilstaande lucht is een uitstekende warmte-isolator. De warmte-isolatie van water is significant lager, ongeveer 25 keer lager dan die van droge lucht [45](#page=45). Ideale isolatiematerialen zijn zeer licht, bevatten veel kleine poriën en zijn bij voorkeur moeilijk te bevochtigen. Een praktisch voorbeeld hiervan is dubbel glas, waarbij de ruimte tussen de glasbladen gevuld is met droge, stilstaande lucht of specifieke gassen om de warmteoverdracht te minimaliseren [45](#page=45). De warmte-isolatie van een materiaal wordt beïnvloed door diverse factoren [46](#page=46): * Volumieke massa [46](#page=46). * Vochtgehalte [46](#page=46). * Aard en structuur van het materiaal [46](#page=46). * Temperatuur [46](#page=46). * Dikte van het materiaal [46](#page=46). Voorbeelden van isolatiematerialen met verschillende structuren zijn geëxpandeerd polystyreen (EPS) en geëxtrudeerd polystyreen (XPS) [46](#page=46). --- # Gedrag van materialen bij brand Dit thema behandelt de reactie van bouwmaterialen op brand, inclusief classificatiesystemen, testmethoden en de beoordeling van brandweerstandscriteria. ### 4.1 Reactie bij brand van bouwmaterialen De reactie bij brand van bouwmaterialen beschrijft hun bijdrage aan het ontstaan en de uitbreiding van brand in een lokaal. Dit wordt gekarakteriseerd door de hoeveelheid warmte die het materiaal vrijgeeft bij verbranding, de niet-brandbaarheid, ontvlambaarheid, snelheid van vlamuitbreiding, en de eigenschappen van de verbrandingsgassen (rookdichtheid, toxiciteit, corrosiviteit) [58](#page=58) [68](#page=68). Voorheen hanteerde elke lidstaat van de Europese Unie een eigen systeem voor de indeling van brandreactie-eigenschappen van bouwmaterialen. Sinds de invoering van een geüniformeerd Europees systeem, beschreven in NBN EN 13501-1, is er een gestandaardiseerde classificatie [59](#page=59) [60](#page=60). #### 4.1.1 Het geüniformeerde Europese systeem (Euroklassen) Het geüniformeerde Europese systeem classificeert bouwproducten en bouwdelen op basis van resultaten van beproevingen van het brandgedrag. Dit systeem kent 7 "Euroklassen" (A1, A2, B, C, D, E, F) die zijn bepaald aan de hand van 5 testmethoden en 3 brandscenario's (of niveaus van thermische aanval) [60](#page=60). * **Onbrandbare producten:** Geklasseerd in klassen A1 en A2 [60](#page=60). * **Brandbare producten:** Geklasseerd in klassen B, C, D en E [60](#page=60). * **Niet-geklasseerde producten of producten die faalden bij de minst strenge proef:** Geklasseerd in klasse F [60](#page=60). Er is een apart systeem voor vloeren, waarbij de letters "FL" (voor 'Floor') worden toegevoegd aan de 7 Euroklassen. Voor de klassen A2 tot en met E is er een aanvullende indeling op basis van rookontwikkeling (aangeduid met 's' gevolgd door een cijfer 1-3) en druppelvorming (aangeduid met 'd' gevolgd door een cijfer 0-2) [60](#page=60). #### 4.1.2 Testmethoden voor brandreactie Verschillende testmethoden worden gebruikt om de brandreactie van materialen te beoordelen: * **Niet-brandbaarheidsoven (NBN EN ISO 1182):** Hierbij wordt een materiaal verhit tot 750°C. Tijdens de test worden de temperatuurstijging, massaverlies en de tijdsduur van aanhoudende vlammen gemeten [61](#page=61). * **Bomcalorimeter (NBN EN ISO 1716):** Deze test bepaalt de maximale warmteafgifte van een materiaal bij totale verbranding, ook wel het calorisch potentieel genoemd, uitgedrukt in megajoules per kilogram (MJ/kg). Het calorisch potentieel is een maat voor de hoeveelheid warmte die een materiaal kan vrijgeven [62](#page=62). * **"Single Burning Item" (SBI)-proef (NBN EN 13823):** Deze proef evalueert de bijdrage van een product aan de brandontwikkeling in een gesimuleerde brandsituatie. Een brandend voorwerp wordt in een hoek van een ruimte geplaatst, waardoor nabijgelegen wandoppervlakken aan een warmtestroom worden blootgesteld. Tijdens de test worden de warmteontwikkeling, rookproductie, horizontale vlamuitbreiding en de aanwezigheid van brandende druppels of brandende afvallende delen gemeten [63](#page=63). * **Kleine vlamproef (NBN EN ISO 11925-2):** Deze methode beoordeelt de ontstekingsmogelijkheid van een verticaal gemonteerd proefstuk [64](#page=64). * **Beproeving van het brandgedrag van vloerbedekkingen (NBN EN ISO 9239-1):** Hierbij wordt een horizontaal geplaatst proefstuk blootgesteld aan stralingswarmte van een stralend paneel met een helling van 30° en een pilootvlam (na 2 minuten voorverwarming). De vlamuitbreiding wordt vervolgens gemeten [65](#page=65). > **Tip:** De Euroklassen zijn cruciaal voor het bepalen van de brandveiligheid van bouwmaterialen en worden gebruikt in de regelgeving voor de bouw [60](#page=60). ### 4.2 Weerstand tegen brand van bouwelementen De weerstand tegen brand van bouwelementen heeft als doel het vermijden van branduitbreiding naar andere lokalen en het verzekeren van de functies van een gebouwelement tijdens brand, wat essentieel is voor compartimentering. De eisen die hieraan gesteld worden, betreffen stabiliteit, vlamdichtheid en thermische isolatie [58](#page=58) [68](#page=68). #### 4.2.1 Brandweerstand Brandweerstand geeft aan hoelang (in minuten) een bouwelement zijn functie kan uitoefenen ondanks blootstelling aan brand. Deze weerstand wordt beoordeeld aan de hand van drie hoofd- en mogelijks facultatieve criteria [69](#page=69) [70](#page=70): * **R (Loadbearing capacity of draagvermogen):** Dit is de tijd gedurende welke het element zijn dragende functie blijft vervullen [69](#page=69) [70](#page=70). * **E (Integrity of integriteit, vlamdichtheid):** Dit is de tijd gedurende welke zich geen vlammen en hete gassen verspreiden aan de niet-blootgestelde zijde van de wand [69](#page=69) [70](#page=70). * **I (Insulation of isolatie):** Dit is de tijd gedurende welke de temperatuur aan de niet-blootgestelde zijde niet boven een bepaalde thermische drempel gaat [69](#page=69) [70](#page=70). Afhankelijk van de toepassing van het element kunnen er ook andere facultatieve karakteristieken van belang zijn, zoals straling (W) en rookdoorlatendheid (S) [69](#page=69). #### 4.2.2 Classificatie van brandweerstand De oude Belgische norm definieerde de brandweerstand (Rf) van een bouwelement als de tijd gedurende dewelke het element gelijktijdig aan de criteria R, E en I voldeed [70](#page=70). Volgens de Europese norm NBN EN 13501-2 worden de drie hoofd-criteria (R, E, I) afzonderlijk behandeld. Dit resulteert in verschillende brandweerstandsklassen [70](#page=70): * **Voor dragende en scheidende elementen:** **REI t**, waarbij 't' de periode in minuten aangeeft waarin aan alle criteria (draagkracht, dichtheid en isolatie) wordt voldaan [70](#page=70). * **Voor dragende elementen:** **R t**, waarbij 't' de periode in minuten aangeeft waarin aan het criterium van de draagkracht wordt voldaan [70](#page=70). * **Voor niet-dragende elementen:** * **EI t**, waarbij 't' de periode in minuten aangeeft waarin aan de criteria van de dichtheid en isolatie wordt voldaan [70](#page=70). * **E t**, waarbij 't' de periode in minuten aangeeft waarin aan het criterium van de dichtheid wordt voldaan [70](#page=70). > **Voorbeeld:** Een brandwerendheid van EI 60 betekent dat een element gedurende 60 minuten zowel de integriteit (geen vlammen of hete gassen aan de andere zijde) als de isolatie (temperatuur aan de andere zijde blijft onder een bepaalde drempel) behoudt [69](#page=69) [70](#page=70). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Materiaalleer | De wetenschap die zich bezighoudt met de studie van materialen, hun structuur, eigenschappen en gedrag. | | Materiaaleigenschappen | De kenmerken van een materiaal die het gedrag ervan bepalen onder verschillende omstandigheden, zoals sterkte, stijfheid, duurzaamheid en reactie op warmte of vocht. | | Materiaalkunde | Een interdisciplinair vakgebied dat de relatie tussen de structuur, de eigenschappen, de verwerking en de prestaties van materialen bestudeert. | | Constructie | Het geheel van dragende elementen in een gebouw, zoals muren, vloeren en daken, dat belastingen kan weerstaan. | | Afwerking | Het aanbrengen van materialen op de oppervlakken van een gebouw voor esthetische en beschermende doeleinden. | | Afbouw | De laatste fase van de bouw, waarbij onder andere installaties, afwerkingen en interieurafwerkingen worden aangebracht. | | Warenkennis | Kennis over producten, inclusief hun oorsprong, productie, vorm, formaat en eigenschappen, belangrijk voor materiaalkeuze. | | Corrosie | Degradatie van een materiaal als gevolg van chemische of elektrochemische reacties met zijn omgeving. | | Aantasting | De schade of degradatie die een materiaal ondergaat door invloeden van buitenaf, zoals weersomstandigheden of chemische stoffen. | | Duurzaam | Een eigenschap van een materiaal die aangeeft dat het langdurig bestand is tegen belastingen en omgevingsinvloeden, met een economisch nuttige levensduur. | | Mechanische eigenschappen | Eigenschappen die betrekking hebben op het gedrag van een materiaal onder invloed van krachten, zoals sterkte, stijfheid en vervormbaarheid. | | Sterkte | De weerstand van een materiaal tegen breuk onder belasting; de maximale spanning die een materiaal kan weerstaan voordat het bezwijkt. | | Vervorming | Een verandering in de vorm of grootte van een materiaal als gevolg van een aangebrachte spanning. | | Spanning | De inwendige kracht per eenheid van oppervlakte in een materiaal, veroorzaakt door een uitwendige belasting. Formule: $\sigma = F/A$. | | Elastische vervorming | Een tijdelijke vervorming waarbij een materiaal terugkeert naar zijn oorspronkelijke vorm nadat de belasting is opgeheven. | | Plastische vervorming | Een blijvende vervorming die optreedt nadat de elasticiteitsgrens van een materiaal is overschreden. | | Stijfheid | De weerstand van een materiaal tegen vervorming onder belasting, vaak uitgedrukt met de elasticiteitsmodulus. | | Elasticiteitsmodulus (E) | Een maat voor de stijfheid van een materiaal, die de verhouding weergeeft tussen spanning en rek in het elastische gebied. Formule: $E = \sigma/\epsilon$. | | Specifieke rek ($\epsilon$) | De relatieve verlenging van een materiaal onder belasting, gedefinieerd als de verandering in lengte gedeeld door de oorspronkelijke lengte. Formule: $\epsilon = \Delta l / l$. | | Kruip | De langzame, voortdurende vervorming van een materiaal onder een constante belasting, die toeneemt met de tijd en temperatuur. | | Vermoeiing | Het bezwijken van een materiaal na langdurige blootstelling aan cyclische belastingen, zelfs als deze belastingen onder de materiaalsterkte liggen. | | Hardheid | De weerstand van een materiaal tegen indrukking, krassen of slijtage. | | Weerstand tegen afslijten | De mate waarin een materiaal bestand is tegen erosie of slijtage door wrijving. | | Bouwfysische eigenschappen | Eigenschappen die betrekking hebben op het gedrag van een materiaal in relatie tot bouwfysische aspecten zoals warmte, vocht en geluid. | | Thermische vormveranderingen | Veranderingen in de afmetingen van een materiaal als gevolg van temperatuurschommelingen, vaak beschreven met de lineaire uitzettingscoëfficiënt. | | Lineaire uitzettingscoëfficiënt ($\alpha$) | De relatieve lengteverandering van een materiaal per eenheid van lengte en per graad Kelvin temperatuurverandering. Formule: $\alpha = (1/l_0) \cdot (\Delta l / \Delta T)$. | | Vormveranderingen door vocht | Veranderingen in de afmetingen van een materiaal als gevolg van het opnemen of verliezen van vocht, zoals krimpen en zwellen. | | Warmtegeleiding | Het vermogen van een materiaal om warmte te transporteren, gekarakteriseerd door de warmtegeleidingscoëfficiënt ($\lambda$). | | Warmtegeleidingscoëfficiënt ($\lambda$) | De hoeveelheid warmte die per tijdseenheid door een materiaal van 1 meter dikte en 1 vierkante meter oppervlakte stroomt bij een temperatuurverschil van 1 Kelvin. Eenheid: [W/m.K]. | | Materiaalstructuur | De interne opbouw van een materiaal, inclusief de organisatie van atomen, moleculen of deeltjes, wat invloed heeft op de eigenschappen. | | Homogeniteit | De eigenschap van een materiaal dat de samenstelling overal gelijk is. | | Isotropie | De eigenschap van een materiaal dat de fysische eigenschappen in alle richtingen gelijk zijn. | | Heterogeen | Een materiaal dat niet homogeen is, met variërende samenstelling of structuur. | | Anisotropie | De eigenschap van een materiaal dat de fysische eigenschappen afhankelijk zijn van de richting. | | Volumieke massa (dichtheid) | De massa van een materiaal per eenheid van volume, meestal uitgedrukt in kilogram per kubieke meter ($kg/m^3$). | | Poriëngehalte | De hoeveelheid lege ruimtes (poriën) binnen een materiaal, die de eigenschappen ervan sterk kunnen beïnvloeden. | | Gedrag bij brand | De reactie van een bouwmateriaal wanneer het wordt blootgesteld aan vuur, inclusief ontvlambaarheid, vlamuitbreiding en rookontwikkeling. | | Niet-brandbaar | Materialen die bij blootstelling aan vuur geen significante bijdrage leveren aan de brandontwikkeling. | | Brandreactie | De mate waarin een bouwmateriaal bijdraagt aan de ontwikkeling van brand, onderverdeeld in Europese klassen (Euroklassen). | | Euroklassen | Een Europees systeem voor de classificatie van de brandreactie van bouwproducten, variërend van A1 (niet-brandbaar) tot F (niet-geclassificeerd of gefaald). | | Rookontwikkeling (s) | Een bijkomende classificatie binnen de Euroklassen die de hoeveelheid rook aangeeft die een materiaal produceert bij brand. | | Druppelvorming (d) | Een bijkomende classificatie binnen de Euroklassen die aangeeft of een materiaal brandende druppels produceert tijdens brand. | | Brandweerstand | De tijd gedurende welke een bouwelement zijn functie kan behouden ondanks blootstelling aan brand, beoordeeld op basis van draagvermogen (R), integriteit (E) en isolatie (I). | | Draagvermogen (R) | De capaciteit van een bouwelement om zijn dragende functie te behouden tijdens brand. | | Integriteit (E) | De mate waarin een bouwelement de verspreiding van vlammen en hete gassen naar de niet-blootgestelde zijde voorkomt tijdens brand. | | Isolatie (I) | De mate waarin een bouwelement de temperatuuroverdracht beperkt aan de niet-blootgestelde zijde tijdens brand. | | Duurzaamheid (levensduur) | Het vermogen van een materiaal om gedurende een economisch nuttige tijdsspanne weerstand te bieden aan alle relevante belastingen en omgevingsinvloeden. | | Chemische aantasting | Degradatie van een materiaal door chemische reacties met de omgeving. | | Fysische aantasting | Degradatie van een materiaal door fysieke oorzaken zoals temperatuur, vocht, vorst of zonlicht. | | Biologische aantasting | Degradatie van een materiaal door levende organismen, zoals insecten, schimmels of mossen. | | Milieu-impact | De invloed van de productie, het gebruik en de afdanking van materialen op het milieu, inclusief grondstofgebruik en emissies. |

# Effecten van klimaatbeheersing op welzijn en prestaties Dit onderwerp onderzoekt de invloed van temperatuur en luchtvochtigheid op menselijke prestaties en gezondheid, inclusief de consequenties van suboptimale omstandigheden [1](#page=1). ### 1.1 Essentiële aspecten van klimaatbeheersing Klimaatbeheersing omvat processen zoals koelen, verwarmen en ontvochtigen. Deze processen zijn echter sterk energieverslindend, wat het belang van een correcte dimensionering van luchtbehandelingsinstallaties benadrukt. Ergonomisch streven we naar de best mogelijke omstandigheden, waarbij de subjectiviteit van 'niet te warm/koud – vochtig/droog' een rol speelt [1](#page=1). ### 1.2 Gevolgen van suboptimale omstandigheden Slechte omstandigheden kunnen diverse negatieve effecten hebben op het welzijn en de prestaties [2](#page=2). #### 1.2.1 Gevolgen van te hoge temperaturen Wanneer het te warm is, daalt het rendement. Dit kan leiden tot hoofdpijn, zweten en spierkrampen [2](#page=2). #### 1.2.2 Gevolgen van te lage temperaturen Te koude omstandigheden kunnen bijdragen aan verkoudheden, leiden tot een tragere reactietijd en verminderde tastzin [2](#page=2). #### 1.2.3 Uitdagingen in de opvolging Het nauwkeurig opvolgen van klachten gerelateerd aan deze omstandigheden is niet eenvoudig, deels vanwege het subjectieve gevoel van individuen [2](#page=2). ### 1.3 Invloed van bedrijfsactiviteiten op klimaatbeheer De aard van de activiteiten binnen een onderneming kan de vereisten voor klimaatbeheersing sterk beïnvloeden [3](#page=3). #### 1.3.1 Voorbeelden uit de praktijk Specifieke voorbeelden zijn winkelbedienden die werken nabij koeltogen, arbeiders die bij ovens staan, of het verwarmen van grote fabriekshallen in de winter. Deze situaties vereisen specifieke klimaatoplossingen om het welzijn en de prestaties te waarborgen [3](#page=3). * * * # Natuurlijke en mechanische ventilatie: principes en systemen Hier is de samenvatting voor het onderwerp "Natuurlijke en mechanische ventilatie: principes en systemen", opgesteld als een examengericht studiemateriaal. ## 2\. Natuurlijke en mechanische ventilatie: principes en systemen Dit onderwerp behandelt de fundamentele principes en verschillende systemen van natuurlijke en mechanische ventilatie in gebouwen, inclusief hun respectievelijke voor- en nadelen. ### 2.1 Waarom ventileren? Ventilatie in gebouwen is een relatief recent fenomeen, met een toename in toepassing gedurende de laatste decennia. Goede ventilatie is cruciaal omdat slechte ventilatie een negatieve invloed heeft op de gezondheid van de mens. Zonder de juiste hoeveelheid zuivere zuurstof reageert het lichaam direct. Veelvoorkomende gezondheidsproblemen die voortkomen uit een slechte binnenluchtkwaliteit zijn allergieën, luchtwegenproblemen, en droge ogen of huid [4](#page=4). ### 2.2 Natuurlijke ventilatie Natuurlijke ventilatie maakt gebruik van ramen, roosters, en eventueel deuren om lucht op een natuurlijke wijze toe te voeren en af te voeren. De mate van luchtverversing is bij dit systeem afhankelijk van de weersomstandigheden en het gebruik van de ventilatievoorzieningen. Natuurlijke ventilatie wordt beschouwd als ongecontroleerde ventilatie [5](#page=5). #### 2.2.1 Voor- en nadelen van natuurlijke ventilatie * **Voordelen:** * Relatief eenvoudige en goedkope installatie [6](#page=6). * Geen energieverbruik voor de ventilatie zelf [6](#page=6). * Lagere onderhoudskosten in vergelijking met mechanische systemen [6](#page=6). * **Nadelen:** * Ongecontroleerde luchttoevoer en -afvoer, sterk afhankelijk van weersomstandigheden (wind, temperatuurverschillen) [6](#page=6). * Mogelijkheid tot tochtvorming [6](#page=6). * Beperkte invloed op de luchtkwaliteit en warmtebalans [6](#page=6). * Kan leiden tot hogere energiefacturen door ongecontroleerd warmteverlies [6](#page=6). ### 2.3 Mechanische ventilatie Mechanische ventilatie maakt gebruik van ventilatoren om lucht toe te voeren en/of af te voeren, wat een gecontroleerdere luchtverversing mogelijk maakt. Het principe van een goede basisventilatie is gebaseerd op drie pijlers: de toevoer van verse lucht, de doorstroming van lucht in de woning, en de afvoer van vervuilde lucht [7](#page=7). #### 2.3.1 Systemen van mechanische ventilatie Er worden vier hoofdtypen ventilatiesystemen onderscheiden in de woningbouw: * **Systeem A: Natuurlijke toevoer en natuurlijke afvoer** Dit systeem maakt volledig gebruik van natuurlijke processen en is tegenwoordig niet meer toegelaten [7](#page=7). * **Systeem B: Mechanische toevoer en natuurlijke afvoer** Bij dit systeem wordt lucht mechanisch toegevoerd en op natuurlijke wijze afgevoerd. Dit systeem is eveneens niet meer toegelaten [7](#page=7). * **Systeem C: Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer** Dit systeem kenmerkt zich door verse luchtinlaten via roosters (meestal in de ramen) en een mechanische afvoer van lucht via een centraal afzuigsysteem [7](#page=7) [8](#page=8). **Voor- en nadelen van systeem C ventilatie:** * **Voordelen:** * Kosten: Kan goedkoper zijn in aanschaf en installatie dan volledig mechanische systemen [9](#page=9). * Gebruiksgemak: Eenvoudig te integreren in renovatieprojecten zonder veel ingrijpende bouwwerkzaamheden [9](#page=9). * Lager energieverbruik: De natuurlijke luchttoevoer reduceert het energieverbruik vergeleken met volledig mechanische systemen [9](#page=9). * **Nadelen:** * Wisselende luchtkwaliteit: De natuurlijke luchttoevoer kan variëren met de buitenomstandigheden, wat de binnenluchtkwaliteit kan beïnvloeden [9](#page=9). * Onderhoud: Mechanische afvoerkanalen en ventilatoren vereisen regelmatig onderhoud voor optimale werking [9](#page=9). * Geluid: Mechanische componenten kunnen geluid produceren dat als storend kan worden ervaren [9](#page=9). * Esthetiek: Ventilatie roosters in de gevel kunnen het uiterlijk van het gebouw beïnvloeden [9](#page=9). * **Systeem D: Mechanische toevoer en mechanische afvoer** Dit is een volledig mechanisch systeem waarbij zowel de toevoer als de afvoer van lucht door ventilatoren worden verzorgd. Dit systeem biedt de meest gecontroleerde vorm van ventilatie en maakt vaak gebruik van warmteterugwinning [10](#page=10) [7](#page=7). **Eisen en kenmerken van Systeem D:** * De openingen voor zowel toe- als afvoer moeten permanent en niet afsluitbaar zijn [10](#page=10). * De afzuiging is vaak collectief en permanent [10](#page=10). * Er moet rekening worden gehouden met open verbrandingstoestellen om verstoring van de werking en terugstroming van verbrandingsgassen te voorkomen [10](#page=10). * Warmteterugwinning (WTW) is een veelvoorkomend kenmerk van Systeem D, wat energiebesparing oplevert [10](#page=10). * Debieten kunnen gestuurd worden op basis van sensoren zoals infrarood (IR), CO2-niveaus of via een klokprogramma [10](#page=10). * Regeling kan in de kanalen plaatsvinden [10](#page=10). * De luchtsnelheid in de kanalen ligt doorgaans tussen de 1,5 en 3 meter per seconde [10](#page=10). ### 2.4 Vergelijking van de systemen Een vergelijking van de verschillende ventilatiesystemen, vaak toegepast in appartementen, laat zien dat Systeem A en B verouderd zijn. Systeem C biedt een balans tussen natuurlijke toevoer en mechanische afvoer, terwijl Systeem D de meest gecontroleerde en energiezuinige optie is, met name door de integratie van warmteterugwinning [10](#page=10) [11](#page=11) [12](#page=12). > **Tip:** Bij het beoordelen van ventilatiesystemen is het belangrijk om zowel de initiële kosten als de operationele kosten (energieverbruik, onderhoud) mee te nemen in de overweging. > **Tip:** Voor een optimale binnenluchtkwaliteit en energie-efficiëntie wordt Systeem D, met de mogelijkheid tot warmteterugwinning, over het algemeen als het meest geavanceerde en aanbevolen systeem beschouwd voor nieuwbouw en grondige renovaties [10](#page=10) [11](#page=11) [12](#page=12). * * * # Regelgeving omtrent ventilatiedebieten en binnenluchtkwaliteit Dit onderwerp behandelt de wettelijke vereisten voor ventilatie in gebouwen, met specifieke aandacht voor de vastlegging van ventilatiedebieten en de naleving van binnenluchtkwaliteitsnormen, zoals uiteengezet in koninklijke besluiten en de EPB-regelgeving [18](#page=18). ### 3.1 Koninklijk Besluit inzake binnenluchtkwaliteit in werklokalen Het koninklijk besluit van 2 mei 2019 stelt eisen aan de binnenluchtkwaliteit in werklokalen, gericht op het waarborgen van de gezondheid en het welzijn van werknemers [19](#page=19). #### 3.1.1 CO2-concentratie en ventilatiedebieten in werklokalen Werkgevers moeten ervoor zorgen dat de CO2-concentratie in werklokalen gewoonlijk lager is dan 900 ppm. Als alternatief kan een minimum ventilatiedebiet van 40 m³/u per aanwezige persoon worden aangehouden [19](#page=19). Er geldt een afwijkende regeling waarbij de werkgever mag streven naar een CO2-concentratie lager dan 1200 ppm of een minimum ventilatiedebiet van 25 m³/u per persoon, mits aan specifieke voorwaarden wordt voldaan. Deze voorwaarden omvatten het aantonen dat werknemers een gelijkwaardig of beter beschermingsniveau genieten door het uitschakelen of verminderen van verontreinigingsbronnen, en het verkrijgen van voorafgaand advies van de preventieadviseur en het comité [19](#page=19). De CO2-concentratie wordt als "gewoonlijk lager dan" beschouwd wanneer deze gedurende 95% van de gebruikstijd (maximaal 8 uur) onder de gestelde waarden blijft, uitgaande van een buitenconcentratie van 400 ppm. Bij hogere buitenconcentraties kan rekening worden gehouden met het verschil ten opzichte van de 400 ppm [19](#page=19). > **Tip:** Het correct interpreteren van de "gewoonlijk lager dan" eis is cruciaal voor de correcte toepassing van de regels. Dit impliceert een statistische analyse over een bepaalde periode [19](#page=19). #### 3.1.2 Definitie van "speciale ruimten" Bepaalde ruimten vallen buiten het toepassingsgebied van de algemene ventilatievoorschriften van de EPB-regelgeving. Hieronder vallen onder andere garages met een oppervlakte van meer dan 40 m², stookplaatsen, brandstofopslagruimten, gasmeterruimten en liftkokers [20](#page=20). ### 3.2 EPB-regelgeving aangaande ventilatie De EnergiePrestatie en Binnenklimaat (EPB)-regelgeving stelt specifieke eisen aan ventilatiedebieten in gebouwen [20](#page=20). #### 3.2.1 Minimum ventilatiedebieten in residentiële gebouwen Voor de berekeningen binnen de EPB-regelgeving wordt uitgegaan van een minimum debiet van 22 m³/h per persoon. Het totale vereiste debiet wordt bepaald door rekening te houden met de specifieke functie van de verschillende lokalen [20](#page=20). #### 3.2.2 Ventilatie van specifieke ruimten volgens EPB De ventilatie van "speciale ruimten" valt buiten het toepassingsgebied van de algemene EPB-ventilatievoorschriften [20](#page=20). ##### 3.2.2.1 Toiletruimten Het ontwerpdebiet voor toiletruimten wordt bepaald op basis van het aantal toiletten, inclusief urinoirs. Indien het aantal toiletten niet gekend is bij de dimensionering, wordt het ontwerpdebiet berekend op basis van de vloeroppervlakte van de ruimte [21](#page=21). Volgens de EPB-regelgeving moet het minimum ontwerpdebiet in toiletruimten 25 m³.h⁻¹ per toilet (inclusief urinoirs) bedragen. Als alternatief, wanneer het aantal toiletten niet bekend is, geldt een minimum van 15 m³.h⁻¹ per vierkante meter vloeroppervlakte [22](#page=22). ##### 3.2.2.2 Doucheruimten en badkamers Voor doucheruimten en badkamers bedraagt het minimum ontwerpdebiet 5 m³.h⁻¹ per vierkante meter vloeroppervlakte, met een absolute minimum van 50 m³.h⁻¹ per ruimte [22](#page=22). #### 3.2.3 Ventilatiedebieten in ruimten niet bestemd voor menselijke bezetting In ruimten die niet bestemd zijn voor menselijke bezetting, wordt het minimum ontwerpdebiet bepaald door de vloeroppervlakte te vermenigvuldigen met 1,3 m³/h [22](#page=22). ### 3.3 Europese norm NBN EN 16798-3:2017 Deze Europese norm behandelt de prestaties van ventilatiesystemen in niet-residentiële gebouwen en vormt een aanvulling op de nationale regelgeving. Deze norm biedt gedetailleerde richtlijnen voor de dimensionering en de werking van ventilatiesystemen, wat essentieel is voor het behalen van een goede binnenluchtkwaliteit [18](#page=18). > **Tip:** Hoewel de nationale regelgeving (KB en EPB) de primaire wettelijke basis vormt, biedt de NBN EN 16798-3:2017 vaak meer gedetailleerde technische specificaties en aanbevelingen voor de praktische implementatie van ventilatiesystemen. Het is aan te raden deze norm te raadplegen voor een dieper begrip van de technische aspecten [18](#page=18). * * * # Luchtbehandelingsinstallaties en schachtventilatie Dit onderwerp behandelt de principes van luchtbehandelingssystemen en specifiek de toepassing van schachtventilatie voor technische schachten en liften. ### 4.1 Luchtbehandelingssystemen Luchtbehandelingssystemen omvatten zowel natuurlijke als mechanische ventilatie. Deze systemen zijn cruciaal voor het reguleren van de luchtkwaliteit en het binnenklimaat van gebouwen [14](#page=14) [15](#page=15) [16](#page=16) [17](#page=17). ### 4.2 Schachtventilatie Schachtventilatie is een specifieke toepassing die gericht is op het ventileren van technische schachten en liftschachten. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen natuurlijke en mechanische ventilatie [23](#page=23). #### 4.2.1 Natuurlijke schachtventilatie Bij natuurlijke schachtventilatie wordt gebruik gemaakt van de drukverschillen en temperatuurverschillen om luchtcirculatie te bewerkstelligen. ##### 4.2.1.1 Voor technische schachten Voor technische schachten geldt dat de vrije verluchtingsdoorsnede van de koker ten minste gelijk moet zijn aan 10% van de totale horizontale doorsnede van de koker. Daarbij is een minimum van 4 vierkante decimeter (dm²) vereist [23](#page=23). ##### 4.2.1.2 Voor liften Voor liften is de eis voor natuurlijke ventilatie dat de verluchtingsopening, die zich boven aan de schacht bevindt, een minimale doorsnede heeft van 1% van de horizontale oppervlakte van de schacht [23](#page=23). > **Tip:** Bij het ontwerpen van schachtventilatie is het essentieel om de specifieke functie van de schacht (technisch of lift) en de vereiste luchtverversingspercentages in acht te nemen om te voldoen aan de geldende normen. De documentatie bevat verder geen gedetailleerde technische specificaties of formules met betrekking tot mechanische ventilatie binnen het toegewezen paginabereik. De focus ligt op de definities en minimumvereisten voor natuurlijke ventilatie in specifieke schachttypen [14](#page=14) [15](#page=15) [16](#page=16) [17](#page=17) [23](#page=23). * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Luchtbehandelingsinstallatie | Een systeem ontworpen om de kwaliteit van de lucht in een gebouw te regelen door middel van verwarming, koeling, bevochtiging of ontvochtiging. | | Ergonomisch | Verwijst naar de studie van de efficiëntie en veiligheid van mensen in hun werkomgeving, met als doel de omstandigheden zo optimaal mogelijk te maken. | | Rendement | De mate waarin een systeem of persoon zijn energie of middelen omzet in nuttig werk; een daling kan wijzen op een negatieve invloed van de omgevingscondities. | | Tastzin | De zintuiglijke waarneming van aanraking, druk en textuur, die beïnvloed kan worden door temperatuur en andere omgevingsfactoren. | | Ventilatie | Het proces van het vervangen van de lucht in een ruimte door buitenlucht, om zo de luchtkwaliteit te verbeteren, temperaturen te regelen en vochtigheid te beheersen. | | Natuurlijke ventilatie | Luchtverversing die plaatsvindt door middel van natuurlijke krachten zoals winddruk en thermiek, meestal via ramen, roosters en deuren. | | Mechanische ventilatie | Luchtverversing die wordt bewerkstelligd door ventilatoren en andere mechanische apparatuur om de lucht toe te voeren en af te voeren. | | Systeem A | Een ventilatiesysteem met natuurlijke toevoer van verse lucht en natuurlijke afvoer van vervuilde lucht; momenteel niet meer toegelaten in veel regelgevingen. | | Systeem B | Een ventilatiesysteem met mechanische toevoer van verse lucht en natuurlijke afvoer van vervuilde lucht; momenteel niet meer toegelaten. | | Systeem C | Een ventilatiesysteem met natuurlijke toevoer van verse lucht en mechanische afvoer van vervuilde lucht, vaak toegepast met roosters in ramen en een centraal afvoersysteem. | | Systeem D | Een ventilatiesysteem met zowel mechanische toevoer van verse lucht als mechanische afvoer van vervuilde lucht, vaak uitgerust met warmteterugwinning. | | Binnenluchtkwaliteit | De kwaliteit van de lucht binnenshuis, die beïnvloed wordt door factoren zoals ventilatie, vervuilende stoffen en vochtigheid. | | CO2-concentratie | De hoeveelheid koolstofdioxide ($CO_2$) in de lucht, die als indicator kan dienen voor de effectiviteit van de ventilatie in een ruimte. | | ppm | Parts per million (delen per miljoen), een eenheid die gebruikt wordt om de concentratie van een stof in een gas, vloeistof of vaste stof aan te geven. | | EPB | Energieprestatie en binnenklimaat, een regelgeving in België die de energieprestaties en het binnenklimaat van gebouwen reguleert. | | Debiet | De volumestroom van een vloeistof of gas, meestal uitgedrukt in kubieke meter per uur ($m^3/h$) of per seconde ($m^3/s$). | | Warmteterugwinning | Een techniek waarbij de warmte uit de afgevoerde ventilatielucht wordt hergebruikt om de verse toevoerlucht voor te verwarmen, wat energie bespaart. |