4. Perifere zenuwen.pdf

# Radiculopathie Radiculopathie is een aandoening die gekenmerkt wordt door de aantasting van één of meerdere zenuwwortels, resulterend in een reeks neurologische symptomen [2](#page=2). ### 1.1 Symptomatologie van radiculopathie De symptomen van radiculopathie kunnen zeer divers zijn en zijn direct gerelateerd aan de specifieke zenuwwortel die is aangedaan. Typische uitingen omvatten [2](#page=2): * **Gevoelsuitval (hypoësthesie)**: Dit betreft een verminderd gevoel binnen het specifieke dermatoom dat door de betreffende zenuwwortel wordt geïnnerveerd. Pijnzin is hierbij vaker aangedaan dan tastzin [2](#page=2). * **Pijn**: Pijn is vaak een prominent symptoom en kan uitstralen langs het verloop van de zenuw. Kenmerkend zijn schietende, elektrische schok-achtige pijnsensaties [2](#page=2). * **Reflexafwijkingen**: Er treedt een afname van reflexen op (hyporeflexie) omdat het afferente deel van de reflexboog is aangetast [2](#page=2). * **Motorische uitval**: In sommige gevallen kan er ook spierzwakte en zelfs spieratrofie optreden als gevolg van de beschadiging van motorische zenuwwortels [2](#page=2). * **Paresthesieën**: Naast gevoelsuitval kunnen ook tintelingen of een doof gevoel (paresthesieën) voorkomen [2](#page=2). ### 1.2 Oorzaken van radiculopathie Radiculopathie kan door verschillende factoren worden veroorzaakt, waarbij trauma en compressie de meest voorkomende zijn [3](#page=3). * **Trauma**: Afscheuren van één of meerdere zenuwwortels, voornamelijk in de cervicale regio, kan leiden tot radiculopathie [3](#page=3). * **Compressie**: Dit is een veelvoorkomende oorzaak en kan het gevolg zijn van: * **Discusprolaps (hernia)**: Een uitstulping van een tussenwervelschijf die op een zenuwwortel drukt, met name in de laag lumbale regio [3](#page=3). * **Arthrosis deformans (artrose)**: Degeneratieve veranderingen van de gewrichten, vooral in de cervicale wervelkolom, kunnen leiden tot vernauwing en compressie van zenuwwortels [3](#page=3). ### 1.3 Diagnostische bevindingen Bij verdenking op radiculopathie kan er een verhoging van het eiwitgehalte in het lumbale vocht (liquor cerebrospinalis) worden waargenomen [3](#page=3). > **Tip:** De symptomen van radiculopathie zijn sterk afhankelijk van de specifieke zenuwwortel die aangedaan is. Het is cruciaal om het specifieke dermatoom en de bijbehorende reflexen te koppelen aan de beschreven klachten. > **Voorbeeld:** Een patiënt met uitstralende pijn in de arm en verminderde bicepsreflex kan een cervicale radiculopathie van de wortel C5 of C6 hebben. Een patiënt met uitstralende pijn in het been en een verminderde achillespeesreflex kan een lumbale radiculopathie van een sacrale wortel hebben. --- # Ischiadicusneuralgie en discusprolaps Ischiadicusneuralgie, vaak veroorzaakt door een discusprolaps, kenmerkt zich door pijnuitstraling en mogelijke motorische uitval ten gevolge van druk op de nervus ischiadicus [6](#page=6) [7](#page=7). ### 2.1 Oorzaak en pathogenese van ischiadicusneuralgie Ischiadicusneuralgie kan ontstaan door factoren die leiden tot degeneratie van tussenwervelschijven, zoals het dragen van zware lasten, gebukt werken en een verkeerde lichaamshouding. Deze degeneratie kan resulteren in het uitpuilen van de nucleus pulposus. Daarnaast kunnen arthroseletsels van de wervelgewrichtjes en de vorming van ‘papegaaiebekken’ de zenuwwortels van de nervus ischiadicus beknellen [6](#page=6). ### 2.2 Klinische symptomen van ischiadicusneuralgie Patiënten met ischiadicusneuralgie presenteren zich vaak na een lange periode van vage rugklachten, ook wel ‘lumbago’ genoemd, die plotseling verergeren na een verkeerde beweging [7](#page=7). #### 2.2.1 Het ischiadicussyndroom Het ischiadicussyndroom wordt gekenmerkt door hevige, schietende pijn die vanuit de rug uitstraalt naar het been. De meest aangetaste niveurs zijn L4-L5 en L5-S1 [7](#page=7). ##### 2.2.1.1 Segment L4-L5 Bij aantasting van het L4-L5 segment, met symptomen die typisch worden veroorzaakt door de L5 zenuwwortel, treden hypoësthesie, pijn en paresthesieën op aan de achterzijde van de dij, in de kuit, met uitstraling naar de bovenkant van de voet en de grote teen. Motorische uitval kan zich uiten in moeilijkheden met het heffen van de voet en de hielgang, en soms een zogenaamde ‘drop foot’ [7](#page=7). ##### 2.2.1.2 Segment L5-S1 Bij aantasting van het L5-S1 segment, met symptomen die typisch worden veroorzaakt door de S1 zenuwwortel, zijn er hypoësthesie, pijn en paresthesieën aan de laterale zijde van de dij, in de kuit, met uitstraling naar de voetzool, de buitenkant van de voet en de kleine teen. De teengang wordt moeilijk tot onmogelijk. De reflex in de kuit (KPR) kan hierbij zwak zijn [8](#page=8). #### 2.2.2 Paretische verschijnselen Over het algemeen zijn er bij ischiadicusneuralgie weinig of geen paretische verschijnselen. Indien er toch sprake is van paresen, duidt dit op een ernstige beschadiging van de zenuw [9](#page=9). ### 2.3 Behandeling van ischiadicusneuralgie De behandeling van ischiadicusneuralgie kan conservatief of chirurgisch zijn [9](#page=9). * **Conservatieve behandeling:** Dit omvat bedrust, die kan variëren van enkele dagen tot weken [9](#page=9). * **Chirurgische behandeling:** Hierbij wordt de tussenwervelschijf of het arthrotisch omgevormde bot chirurgisch verwijderd [9](#page=9). > **Tip:** Het onderscheiden van de symptomen per aangetast segment (L4-L5 versus L5-S1) is cruciaal voor het stellen van een correcte diagnose en het bepalen van de juiste behandelstrategie [7](#page=7) [8](#page=8). > > **Voorbeeld:** Een patiënt die klaagt over pijn die uitstraalt naar de grote teen en moeite heeft met het heffen van de voet, wijst waarschijnlijk op een probleem ter hoogte van het L4-L5 segment [7](#page=7). ### 2.4 Discusprolaps Een discusprolaps, ook wel een hernia nucleus pulposus genoemd, is een veelvoorkomende oorzaak van ischiadicusneuralgie. Hierbij puilt de nucleus pulposus van de tussenwervelschijf uit [10](#page=10) [6](#page=6). --- # Mononeuropathieën van specifieke zenuwen Mononeuropathieën betreffen de aantasting van een enkele perifere zenuw, wat kan leiden tot motorische en/of sensibele stoornissen afhankelijk van de locatie en ernst van het letsel [11](#page=11). ### 3.1 Oorzaken van mononeuropathieën De belangrijkste oorzaken van mononeuropathieën zijn compressie en ischemie [12](#page=12). #### 3.1.1 Compressie Compressie kan ontstaan door onaangepaste lichaamshoudingen, te nauwe gipsverbanden, of druk van externe objecten zoals bedranden, infuusspalken, of okselkrukken [12](#page=12). * **Nervus ulnaris:** Compressie door steunen op de ellebogen, of bij comapatiënten door druk van de bedrand of infuusspalk [12](#page=12). * **Nervus radialis:** Compressie door okselkrukken [12](#page=12). #### 3.1.2 Ischemie Ischemie leidt tot vascularisatiestoornissen met mogelijke afsluiting van grote bloedvaten in de ledematen [12](#page=12). ### 3.2 Symptomen van mononeuropathieën De symptomen van een mononeuropathie zijn afhankelijk van de specifiek aangetaste zenuw of plexus [13](#page=13). #### 3.2.1 Volledige sectie van een zenuw Bij een volledige sectie treden parese of paralyse op van de spieren die door de zenuw worden geïnnerveerd, evenals uitval van sensibiliteit in het huidgebied dat door die zenuw wordt verzorgd [11](#page=11). #### 3.2.2 Partiële letsels van een zenuw Partiële letsels kunnen leiden tot sensibele stoornissen zoals paresthesieën, pijn, en doof gevoel. Later kunnen motorische stoornissen ontstaan, waaronder parese, hypotonie, hyporeflexie, en uiteindelijk atrofie [11](#page=11). ### 3.3 Mononeuropathieën van specifieke zenuwen #### 3.3.1 Nervus radialis Een letsel van de nervus radialis resulteert in een "drophand", gekenmerkt door parese van de extensoren van de elleboog, pols, en vingers. De tricepspeesreflex en radialispeesreflex zijn afwezig. Sensibiliteitsstoornissen treden op aan de strekzijde van de boven- en onderarm en de strekzijde van de eerste drie vingers [15](#page=15). > **Tip:** De "drophand" is een klassiek symptoom van radialis neuropathie door het onvermogen de pols en vingers te strekken. #### 3.3.2 Nervus medianus Aantasting van de nervus medianus leidt tot uitval van de grijpfunctie van de hand. Dit manifesteert zich als parese van de lange flexoren van de pols en de eerste twee vingers. Er kan atrofie optreden van de duimmuis. Sensibiliteitsstoornissen bevinden zich in het midden en radiale deel van de handpalm, en aan de palmaire zijde van de eerste drie vingers [16](#page=16). ##### 3.3.2.1 Carpaal tunnel syndroom (CTS) Het carpaal tunnel syndroom is een specifieke vorm van compressie neuropathie van de nervus medianus ter hoogte van de carpale tunnel in de pols. Symptomen zijn paresthesieën, pijn, en een gevoel van dikke vingers, vooral 's nachts. Later kunnen parese en trofische stoornissen ontstaan. CTS komt vaker voor bij vrouwen en is vaak bilateraal [18](#page=18). * **Behandeling van CTS:** Lokale infiltratie met corticoïden of chirurgisch klieven van het ligamentum transversi carpi [19](#page=19). #### 3.3.3 Nervus ulnaris Letsel van de nervus ulnaris leidt tot onvermogen om de vingers te spreiden en te sluiten. De adductie van de duim op de wijsvinger is verzwakt (gestoorde proef van Fremont). Sensibiliteitsstoornissen bevinden zich aan de ulnaire zijde van de hand en de volledige twee laatste vingers. Er kan atrofie optreden van de musculi interossei en de pinkmuis [27](#page=27). #### 3.3.4 Nervus femoralis Parese van de nervus femoralis veroorzaakt parese van de musculus iliopsoas en quadriceps, met mogelijke atrofie van de dij. De kniepeesreflex (KPR) is afwezig. Sensibiliteitsstoornissen treden op aan de binnenkant van de dij en het onderbeen [28](#page=28). #### 3.3.5 Nervus fibularis Een letsel van de nervus fibularis resulteert in een "dropvoet", waardoor hielgang onmogelijk is. Sensibele stoornissen bevinden zich op de voetrug en de voor-laterale zijde van het onderbeen [29](#page=29). #### 3.3.6 Nervus tibialis Bij een beschadiging van de nervus tibialis is de flexie van de tenen onmogelijk, wat ook teengang bemoeilijkt. De achillespeesreflex (APR) is afwezig. Sensibele stoornissen bevinden zich aan de mediale achterzijde van het onderbeen, de laterale voetrand en de voetzool [30](#page=30). ### 3.4 Behandeling van mononeuropathieën De behandeling van mononeuropathieën hangt af van de oorzaak [31](#page=31). * **Continuïteitsonderbreking (zenuwdoorsnijding of ernstige schade):** * Chirurgisch herstel is geïndiceerd na 3-6 weken [31](#page=31). * Interpositie van een huidzenuw, zoals de nervus suralis, kan nodig zijn [31](#page=31). * Preventie van atrofie en contracturen van spieren is essentieel [31](#page=31). * **Compressie neuropathieën:** * Chirurgisch herstel van de foutieve houding of stand van het lichaamsdeel dat de compressie veroorzaakt [31](#page=31). --- # Polyneuropathie en gerelateerde aandoeningen Polyneuropathie is een aandoening waarbij meerdere perifere zenuwen zijn aangetast, vaak leidend tot symptomen in de distale delen van de ledematen [32](#page=32). ### 4.1 Polyneuropathie Polyneuropathie wordt gekenmerkt door aantasting van meerdere perifere zenuwen voornamelijk in de distale delen van de ledematen. De aandoening is meestal symmetrisch en verloopt langzaam progressief [32](#page=32). #### 4.1.1 Symptomen van polyneuropathie De symptomen van polyneuropathie kunnen variëren, maar omvatten typisch sensibele stoornissen, zoals pijn, tintelingen (paresthesieën) en verminderd gevoel (hypoësthesie) in de voeten en onderbenen. Daarnaast kunnen motorische stoornissen optreden, waaronder verlamming (parese) van de spieren die de tenen en voeten strekken, afwezigheid van reflexen in de onderste ledematen (areflexie), spierslapte (hypotonie) en spierafbraak (atrofie) [33](#page=33). Sensibele en motorische symptomen kunnen zich ook manifesteren in de handen. Diepe gevoelsstoornissen en trofische stoornissen, zoals oedeem en atrofie van nagels en huid, kunnen eveneens voorkomen [34](#page=34). #### 4.1.2 Oorzaken van polyneuropathie De oorzaken van polyneuropathie zijn divers en kunnen onder meer toxische stoffen omvatten. Voorbeelden hiervan zijn alcohol zware metalen zoals lood oplosmiddelen en industriële onderhoudsproducten en bepaalde medicijnen zoals antibiotica en barbituraten [35](#page=35). Deficiënties, met name van vitamine B1 (avitaminose B1), die vaak voorkomen bij alcoholverslaafden, zijn een andere belangrijke oorzaak. Stofwisselingsziekten, zoals diabetes mellitus, vormen eveneens een risicofactor. Inwendige ziekten zoals arteriosclerose en systeemziekten zoals collagenosen kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van polyneuropathie [36](#page=36). Daarnaast kan polyneuropathie post-infectieus ontstaan na ziekten zoals mazelen, roodvonk, of door chronische infecties zoals tandabcessen of otitis media. Ondanks uitgebreid onderzoek wordt bij een aanzienlijk aantal gevallen geen specifieke oorzaak gevonden [37](#page=37). #### 4.1.3 Behandeling van polyneuropathie De behandeling van polyneuropathie is gericht op de onderliggende oorzaak, waar mogelijk. Suppletie met vitamine B-preparaten kan eveneens worden toegepast [38](#page=38). ### 4.2 Ziekte van Guillain-Barré De ziekte van Guillain-Barré (GBS) is een zeldzame, maar potentieel dodelijke immuun-gemedieerde polyradiculoneuropathie. Deze aandoening komt vaker voor tijdens virale epidemieën, zoals die van het zika-virus. GBS kenmerkt zich door een opstijgende polyradiculoneuropathie, waarbij zowel de zenuwwortels (radix) als de perifere zenuwen zijn aangedaan over een periode van ongeveer twee weken. Dit resulteert in een slappe verlamming met areflexie in de benen, romp, armen en het aangezicht. Bij ongeveer 15% van de patiënten zijn de ademhalingsspieren aangedaan. Paresthesieën zijn eveneens een veelvoorkomend symptoom [39](#page=39). #### 4.2.1 Etiologie en diagnose van GBS De precieze etiologie van GBS is onbekend. Vaak treedt de aandoening op na een griepachtig syndroom of vaccinatie. Kenmerkend voor de diagnose is albuminocytologische dissociatie in het liquor cerebrospinalis, wat samen met elektro-myografie (EMG) kan worden vastgesteld [40](#page=40). #### 4.2.2 Behandeling en prognose van GBS De behandeling van GBS omvat intraveneuze toediening van immunoglobulinen (iv IG) of plasmaferese. Tijdelijke respiratoire ondersteuning kan noodzakelijk zijn op een intensieve zorgafdeling (IZ). De recuperatieperiode duurt gemiddeld ongeveer zes maanden, waarbij meer dan 85% van de patiënten herstelt [40](#page=40). > **Tip:** Raadpleeg de literatuur over de diagnose en behandeling van Guillain-Barré syndroom voor verdere verdieping [40](#page=40). ### 4.3 Chronische Inflammatoire Demyeliniserende Polyneuropathie (CIDP) Chronische Inflammatoire Demyeliniserende Polyneuropathie (CIDP) wordt beschouwd als een chronische vorm van polyradiculoneuropathie, vergelijkbaar met een chronische versie van GBS. De aandoening presenteert zich met progressieve slappe verlamming, afwezige reflexen (areflexie) en gevoelsstoornissen in de benen, romp, armen en het aangezicht. CIDP komt vaker voor bij jonge volwassenen. De etiologie van CIDP is, net als bij GBS, onbekend [41](#page=41). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Perifeer zenuwstelsel | Het deel van het zenuwstelsel dat zich buiten de hersenen en het ruggenmerg bevindt en verantwoordelijk is voor het doorgeven van informatie tussen het centrale zenuwstelsel en de rest van het lichaam. | | Radiculopathie | Een aandoening waarbij de zenuwwortels die uit het ruggenmerg treden, worden aangetast, wat kan leiden tot pijn, gevoelsstoornissen en spierzwakte in het gebied dat door die specifieke wortel wordt geïnnerveerd. | | Dermatoom | Een specifiek huidgebied dat wordt geïnnerveerd door de zenuwwortels van één enkel spinale segment. Uitval in een dermatoom kan wijzen op een letsel van de bijbehorende zenuwwortel. | | Paresthesieën | Anormale, niet-pijnlijke sensaties zoals tintelingen, prikkelingen, een doof gevoel of een ‘slapend’ gevoel, vaak veroorzaakt door irritatie of beschadiging van zenuwen. | | Lumbaalvocht | Het hersenvocht dat wordt verkregen door een lumbaalpunctie, vaak gebruikt voor diagnostische doeleinden om afwijkingen in het centrale zenuwstelsel te detecteren. | | Discusprolaps | Een aandoening waarbij de zachte kern van een tussenwervelschijf (nucleus pulposus) door de buitenste vezellaag breekt en op omliggende zenuwwortels kan drukken, wat leidt tot pijn en neurologische symptomen. | | Arthrosis deformans | Een degeneratieve gewrichtsaandoening, ook bekend als artrose, die kan leiden tot botvorming (osteofyten) en vernauwing van gewrichtsruimtes, wat compressie op zenuwen kan veroorzaken. | | Nervus ischiadicus | De grote heupzenuw die vanuit de onderrug door de bil en het been loopt en verantwoordelijk is voor zowel motorische als sensibele functies in het been en de voet. | | Lumbago | Een veelgebruikte term voor acute lage rugpijn, vaak veroorzaakt door spierspanning of problemen met de tussenwervelschijven of gewrichten in de lumbale wervelkolom. | | Hypoësthesie | Een verminderd gevoel van aanraking, pijn of temperatuur in een bepaald lichaamsgebied, wat wijst op een probleem in de sensorische zenuwbanen. | | Mononeuropathie | Een aandoening die één enkele perifere zenuw aantast, resulterend in specifieke symptomen die overeenkomen met het innervatiegebied van die zenuw. | | Plexus brachialis | Een netwerk van zenuwen gevormd door de onderste cervicale zenuwwortels en de eerste thoracale zenuwwortel, die de arm, schouder en hand innerveren. | | Carpaal tunnel syndroom (CTS) | Een veelvoorkomende mononeuropathie die wordt veroorzaakt door compressie van de nervus medianus in de carpale tunnel ter hoogte van de pols, leidend tot pijn, tintelingen en gevoelloosheid in de hand. | | Ligamentum transversi carpi | Het dwarsverbinding van het polsbandje dat aan de palmaire zijde van de pols loopt en de carpale tunnel vormt. Het klieven ervan is een chirurgische ingreep bij carpaal tunnel syndroom. | | Polyneuropathie | Een diffuse aantasting van meerdere perifere zenuwen, meestal symmetrisch en beginnend in de distale delen van de ledematen, vaak gekenmerkt door sensorische en motorische stoornissen. | | Albuminocytologische dissociatie | Een kenmerkende bevinding bij het hersenvocht van patiënten met het Guillain-Barré syndroom, waarbij het eiwitgehalte (albumine) verhoogd is, terwijl het aantal cellen (cytologie) normaal blijft. | | Chronische Inflammatoire Demyeliniserende Polyneuropathie (CIDP) | Een chronische auto-immuunziekte die de perifere zenuwen aantast en leidt tot progressieve spierzwakte, gevoelsstoornissen en reflexverlies, beschouwd als een chronische vorm van het Guillain-Barré syndroom. |