oefeningen werkloosheid met verbetersleutel.pptx

# De toekenningsvoorwaarde zonder arbeid zijn Dit gedeelte analyseert situaties waarin een werkloze activiteiten onderneemt die van invloed kunnen zijn op de toekenning van werkloosheidsuitkeringen, met specifieke aandacht voor zelfstandige activiteiten en werk voor derden. ### 1.1 Algemene principes van 'zonder arbeid zijn' Om recht te hebben op een werkloosheidsuitkering, dient de werkloze aan de voorwaarde te voldoen dat hij of zij 'zonder arbeid' is. Dit betekent dat de werkloze geen activiteiten mag verrichten die als bezoldigd werk beschouwd kunnen worden. De interpretatie van 'arbeid' is cruciaal en wordt bepaald door de context en de aard van de activiteit. #### 1.1.1 Activiteiten die potentieel invloed hebben op de toekenning Verschillende soorten activiteiten kunnen leiden tot een weigering van de uitkering indien ze als 'arbeid' worden beschouwd. * **Schilderen van eigen dakgoten:** * Op een weekdag: Dit kan als arbeid worden beschouwd, aangezien het een activiteit is die normaal gesproken betaald zou worden. * Op een weekenddag: De timing (weekend) maakt op zichzelf de activiteit niet minder potentieel arbeid. * **Schilderen van dakgoten van de buurman:** Dit wordt vrijwel zeker beschouwd als arbeid, aangezien het werk voor een derde partij betreft en er een impliciete of expliciete vergoeding kan zijn. * **Installeren van elektriciteit in eigen nieuwbouwwoning:** * Op een weekdag: Dit is een omvangrijke activiteit die doorgaans door een professional wordt uitgevoerd en dus als arbeid kan worden beschouwd. * Op een weekenddag: Net als bij het schilderen, maakt de timing op een weekenddag de activiteit niet per se vrijgesteld van de arbeidscriteria. * **Teelt van groenten in eigen moestuin:** * Voor eigen gebruik: Dit wordt doorgaans niet als arbeid beschouwd, omdat het gericht is op persoonlijk verbruik en geen economische waarde genereert buiten het huishouden. * Te koop aanbieden (thuis/op de markt): Wanneer de geteelde groenten te koop worden aangeboden, is er sprake van een economische activiteit die als arbeid kan worden aangemerkt en de uitkering kan beïnvloeden. #### 1.1.2 Zelfstandige activiteiten en de toekenningsvoorwaarde De uitoefening van zelfstandige activiteiten, zelfs in bijberoep, vereist een nauwkeurige afweging ten opzichte van de toekenningsvoorwaarde 'zonder arbeid zijn'. * **Mandaat als zaakvoerder:** * In de vennootschap van de echtgenoot met bedrijfsbeheerattest: Hoewel de persoon over het nodige attest beschikt, kan het uitoefenen van een mandaat als zaakvoerder worden beschouwd als arbeid, afhankelijk van de mate van betrokkenheid en de vergoeding. * In een eigen vennootschap (zelfstandig bijberoep reeds vóór werkloosheid): Het voortzetten of heropstarten van een bestaand zelfstandig bijberoep kan impact hebben op de uitkering. Hier geldt vaak een regelgeving met beperkte cumulatie. * Voorbeeld: Een werkloze met een eigen schoonheidssalon die ze reeds een jaar had voor haar werkloosheid, kan beperkt blijven cumuleren. **Opgelet:** Er geldt een beperkte cumulatie volgens artikel 48. * **Voorbereiding op een start als zelfstandige:** Activiteiten zoals het uitvoeren van haalbaarheidsstudies, het inrichten van een vestiging of het leggen van contacten met leveranciers, kunnen als voorbereidende arbeid voor een zelfstandige activiteit worden beschouwd. **Opgelet:** Hiervoor is mogelijk voorafgaande toelating vereist, soms aangeduid als "Springplank naar zelfstandige". #### 1.1.3 Vriendendiensten en hulpverlening Activiteiten die in de volksmond als 'vriendendienst' of 'hulpverlening' worden beschouwd, kunnen onder specifieke omstandigheden toch als arbeid kwalificeren. * **Gras maaien voor de buurman als vriendendienst:** Indien dit meer dan een vluchtige, onbezoldigde gunst is en enige regelmaat vertoont, kan het als arbeid worden gezien. * **Helpen bij heraanleg tuinpad buurman:** Gelijkaardig aan het gras maaien, de aard en omvang van de hulp zijn bepalend. * **Helpen op zaterdagse rommelmarkt:** Dit kan eveneens als arbeid worden beschouwd, vooral als er sprake is van een (verwachte) vergoeding of economisch belang. > **Tip:** Bij twijfel over de aard van een activiteit, is het altijd raadzaam om navraag te doen bij de bevoegde instantie om sancties te vermijden. #### 1.1.4 Gevolgen bij het overtreden van de 'zonder arbeid zijn' voorwaarde Wanneer een werkloze activiteiten onderneemt die als arbeid worden beschouwd, zijn de gevolgen ingrijpend. * **Verplichte schrapping van de controlekaart:** De dag waarop de arbeid werd verricht, moet worden geschrapt. * **Verlies van uitkering:** Voor de geschrapte dag wordt geen uitkering toegekend. * **Sancties:** Bij betrapping kunnen administratieve of gerechtelijke sancties volgen, die variëren afhankelijk van de ernst van de overtreding. > **Tip:** Het wettelijk vermoeden bestaat dat activiteiten die op een werkdag worden uitgevoerd en die potentieel als arbeid kunnen worden beschouwd, ook als zodanig worden aangemerkt, tenzij het tegendeel kan worden bewezen. ### 1.2 De toekenningsvoorwaarde 'zonder loon zijn' Deze voorwaarde hangt nauw samen met de vorige en focust specifiek op het ontvangen van inkomsten uit een vroegere tewerkstelling. #### 1.2.1 Situaties met mogelijke vergoedingen na ontslag Wanneer een werknemer wordt ontslagen, kunnen er nog financiële claims bestaan die de toekenning van een uitkering kunnen beïnvloeden. * **Ontslag met te korte opzeggingstermijn/beperkte opzegvergoeding:** De werkloze heeft recht op een uitkering, maar de voormalige werkgever is verplicht de correcte opzegvergoeding te betalen. Indien de werkgever dit nalaat, kan de werkloze hierop aanspraak maken. * **Afzien van opzeggingsvergoeding in onderling akkoord:** Wanneer de werknemer en werkgever in onderling akkoord besluiten dat de werknemer afziet van zijn opzeggingsvergoeding, kan dit gevolgen hebben voor de uitkering. * **Belangrijk:** De werknemer kan enkel afstand doen van het nettobedrag van de opzeggingsvergoeding. Dit is niet tegenstelbaar aan de RSZ en de fiscus. Indien de werknemer zijn rechten niet geldend maakt tegenover de voormalige werkgever, kan hij geen beroep doen op een uitkering voor de periode waarvoor de vergoeding had moeten gelden. > **Voorbeeld:** Een werknemer die ontslag neemt en hiermee afziet van zijn opzeggingsvergoeding, zal in principe geen recht hebben op een werkloosheidsuitkering vanaf het moment dat de vergoeding had moeten ingaan. ### 1.3 Werkverlating zonder wettige reden Werkverlating, het zelf beëindigen van een arbeidsovereenkomst zonder wettige reden, leidt tot uitsluiting van werkloosheidsuitkeringen. #### 1.3.1 Situaties die als werkverlating kunnen worden beschouwd Verschillende scenario's waarbij een werknemer zelf ontslag neemt, worden geanalyseerd op hun wettigheid. * **Beëindiging in onderling akkoord:** Dit kan worden beschouwd als werkverlating, tenzij er duidelijke redenen zijn die de werknemer tot dit akkoord dwingen en dit wettig wordt bevonden. * **Ontslagname wegens verhuis echtgeno(o)t(e):** Als de verhuis primair gericht is op het faciliteren van het woon-werktraject van de echtgeno(o)t(e) en er geen andere opties zijn, kan dit als werkverlating worden gezien. * **Beëindiging om zelfstandige activiteit uit te oefenen:** Het opzeggen van een arbeidsovereenkomst om een zelfstandige activiteit te starten, wordt beschouwd als werkverlating, tenzij de specifieke voorwaarden voor cumulatie of een goedgekeurde "springplank" van toepassing zijn. * **Ontslagname voor ongunstiger interim dichter bij huis:** Hoewel er een pragmatische reden is (korter woon-werktraject), kan dit toch als werkverlating worden aangemerkt als de nieuwe tewerkstelling significant ongunstiger is en niet als een noodzakelijke stap wordt gezien. * **Ontslagname door uitzonderlijke gezondheidstoestand kind (bv. risico op wiegendood):** Dit wordt doorgaans gezien als een wettige reden voor werkverlating, omdat de zorg voor een ernstig ziek kind een dwingende reden vormt die de werkgever niet kan negeren. > **Voorbeeld:** Een alleenstaande ouder die 's nachts werkt met onregelmatige uren, kan ontslag nemen om de gezondheid van haar kind te monitoren, wat als een wettige reden voor werkverlating kan worden beschouwd. #### 1.3.2 Situatieschets: Werkverlating en de gevolgen Een werknemer verlaat een passende dienstbetrekking voor een nieuwe job met hogere loon, dichter bij huis, maar wordt na 5 weken ontslagen. Komt deze werknemer in aanmerking voor een werkloosheidsuitkering, of wordt dit beschouwd als het verlaten van een passende dienstbetrekking zonder wettige reden? Volgens artikel 51, § 1 van het Werkloosheidsbesluit van 25 november 1991, kan het verlaten van een passende dienstbetrekking leiden tot uitsluiting van uitkeringen, tenzij er sprake is van een uitzondering. ### 1.4 Werkweigering Werkweigering, het afwijzen van een aangeboden passende dienstbetrekking zonder wettige reden, leidt eveneens tot het verlies van werkloosheidsuitkeringen. #### 1.4.1 Situaties die als werkweigering kunnen worden beschouwd * **Vasthouden aan onverzorgde kledingstijl:** Het afwijzen van een job wegens een persoonlijke kledingstijl die niet voldoet aan de professionele normen van de aangeboden functie, kan als werkweigering worden gezien. * **Weigeren hoofddoek af te nemen:** Indien het afnemen van een hoofddoek een vereiste is voor de functie (bv. hygiëne of veiligheid) en de werkloze dit weigert, kan dit als werkweigering worden beschouwd. Er is echter jurisprudentie die hier genuanceerd naar kijkt. * **Denken dat een sluier de functie belemmert (terwijl dit niet zo is):** Indien de werkloze onterecht meent dat een sluier de uitoefening van de functie belemmert en daardoor een job weigert, kan dit als werkweigering worden beschouwd. * **Weigeren job als verkoopster door religieuze overtuiging (Jehovagetuige):** Het weigeren van een job die weekendwerk inhoudt omdat dit religieuze huisbezoeken in de weg staat, kan als werkweigering worden gezien, tenzij er sprake is van een conflict met fundamentele religieuze rechten of het een zeer specifieke, niet-passende functie betreft. > **Voorbeeld:** Een werkloze die een job als verkoopster in een bakkerij weigert omdat weekendwerk haar als Jehovagetuige verhindert om huisbezoeken af te leggen, kan te maken krijgen met de regels rond werkweigering. #### 1.4.2 Toegelaten werkweigering van een passende dienstbetrekking Niet elke weigering van een aangeboden job is een "werkweigering" in de zin van het verlies van uitkering. Er zijn specifieke situaties waarin een weigering acceptabel is. * **Burgerlijk ingenieur weigert administratieve functie (eerste maand):** In de eerste maand van werkloosheid is de definitie van een "passende dienstbetrekking" ruimer. Het weigeren van een administratieve functie door een hooggeschoolde ingenieur in deze initiële periode kan aanvaard worden als passend. * **Burgerlijk ingenieur weigert administratieve functie (vierde maand):** Na de eerste maand wordt de definitie van "passende dienstbetrekking" strikter. Het weigeren van een administratieve functie door een ingenieur wordt dan waarschijnlijk als werkweigering beschouwd, aangezien er naar een meer passende functie gezocht dient te worden. * **Vegetariër weigert werk in charcuterie-afdeling:** Dit wordt doorgaans beschouwd als een toegelaten werkweigering, aangezien het ingaat tegen de persoonlijke ethische of voedingsprincipes van de werknemer, die hierin als redelijk kan worden beschouwd. > **Voorbeeld:** Een werkloze die in de eerste maand van zijn werkloosheid een aangeboden functie als administratief bediende weigert, kan hierdoor nog geen uitkeringen verliezen, omdat de passende aard van de job nog breed geïnterpreteerd kan worden. ### 1.5 Oorzaken van tijdelijke werkloosheid De redenen voor tijdelijke werkloosheid moeten voldoen aan specifieke criteria om recht te geven op uitkeringen. #### 1.5.1 Aanvaarde oorzaken van tijdelijke werkloosheid Verschillende externe omstandigheden kunnen leiden tot tijdelijke werkloosheid en worden onder bepaalde voorwaarden aanvaard. * **Elektriciteitspanne:** Aanvaard, tenzij de oorzaak het gebrekkig onderhoud van de installatie is. * **Arbeidsongeschiktheid na betwisting beslissing ziekenfonds:** Indien de werknemer de beslissing van de adviserend geneesheer betwist voor de arbeidsrechtbank en het werk niet hervat. * **Onvoldoende vakantiedagen bij collectieve sluiting:** Een recent aangeworven werknemer die door een collectieve sluiting niet kan werken wegens onvoldoende resterende vakantiedagen. * **Hacking van ICT-systemen:** Aanvaard, tenzij de oorzaak de gebrekkige beveiliging van het systeem is. * **Bevroren bodem (tuinbouw):** Dit is enkel aanvaard voor arbeiders in de tuinbouwsector. * **Corona-crisis (wegenbouwbedrijf):** Wanneer de crisis leidt tot een gebrek aan werk, kunnen niet alle arbeiders te werk worden gesteld. > **Voorbeeld:** Een tuinbouwbedrijf kan tijdelijke werkloosheid inroepen voor zijn arbeiders wanneer de bodem bevroren is, omdat dit een directe en onoverkomelijke belemmering vormt voor het werk. Dit geldt niet voor bedienden binnen hetzelfde bedrijf, tenzij er een andere oorzaak is. --- # De toekenningsvoorwaarde zonder loon zijn Dit onderdeel onderzoekt situaties waarin een werkloze persoon geen recht heeft op uitkeringen omdat hij nog loon tegoed heeft van een vorige werkgever, bijvoorbeeld door een te korte opzeggingstermijn of een afgesproken opzeggingsvergoeding. ### 2.1 Begripsbepaling en Toepassing De toekenningsvoorwaarde "zonder loon zijn" houdt in dat een werkloze die recht heeft op uitkeringen, gedurende een bepaalde periode geen recht heeft op deze uitkeringen als hij nog loon verschuldigd is door een vorige werkgever. Dit is voornamelijk relevant bij beëindiging van een arbeidsovereenkomst. #### 2.1.1 Situaties met openstaand loon Er is sprake van "zonder loon zijn" in de volgende situaties: * **Te korte opzeggingstermijn of te beperkte opzegvergoeding:** Wanneer een werkgever de arbeidsovereenkomst beëindigt met een opzeggingstermijn die korter is dan wettelijk voorzien, of een opzegvergoeding betaalt die lager is dan waar de werknemer recht op heeft, dan beschikt de werknemer nog over een loontengoed. De werkloze werknemer behoudt zijn recht op uitkeringen niet voor de periode waarvoor hij nog loon of een opzeggingsvergoeding tegoed heeft. * **Voorbeeld:** De werkloze werd ontslagen door zijn werkgever met een te korte opzeggingstermijn. * **Afzien van opzeggingsvergoeding:** Een werkloze kan in onderling akkoord met de werkgever afzien van een opzeggingsvergoeding. Echter, dit afzien is slechts tegenstelbaar voor het nettobedrag van de opzeggingsvergoeding. De RSZ en de fiscus worden hier niet mee geconfronteerd. Indien de werknemer zijn rechten tegenover de voormalige werkgever niet geldend maakt, kan hij geen beroep doen op een uitkering voor de periode waarvoor hij nog recht had op een opzeggingsvergoeding. * **Voorbeeld:** De werkloze ziet bij zijn ontslag, in onderling akkoord met de werkgever, af van een opzeggingsvergoeding. > **Tip:** De werknemer kan enkel afstand doen van het nettobedrag van de opzeggingsvergoeding. ### 2.2 Cautie bij Beëindiging van de Arbeidsovereenkomst De toepassing van de voorwaarde "zonder loon zijn" is nauw verbonden met de omstandigheden waaronder de arbeidsovereenkomst werd beëindigd en de mogelijke aanspraken die de werknemer nog heeft. #### 2.2.1 Werkverlating zonder wettige reden Hoewel het concept "zonder loon zijn" primair gericht is op loontengoeden, kan het verband leggen met situaties van werkverlating relevant zijn in de bredere context van het recht op werkloosheidsuitkeringen. Werkverlating zonder wettige reden kan leiden tot het verlies van uitkeringen. De volgende situaties kunnen worden beschouwd als werkverlating: * Een werknemer die een arbeidsovereenkomst beëindigt in onderling akkoord met de werkgever. * Een werknemer die zelf ontslag neemt omdat zij en haar echtgenoot besloten te verhuizen om het woon-werktraject van de echtgenoot te vergemakkelijken. * Een werknemer die de arbeidsovereenkomst beëindigt om een zelfstandige activiteit uit te oefenen. * Een werknemer die ontslag neemt en kiest voor een ongunstiger interim tewerkstelling, maar dichter bij huis. * Een alleenstaande werknemer die haar tewerkstelling 's nachts en met onregelmatige uren opzegt ingevolge de uitzonderlijke gezondheidstoestand van haar kind (risico op wiegendood). > **Voorbeeld:** Een werknemer verlaat een passende dienstbetrekking om aan de slag te gaan in een andere job, bijvoorbeeld met een hoger loon, dichter bij huis. Na 5 weken wordt hij in deze nieuwe functie ontslagen. Deze situatie kan worden aanzien als het verlaten van een passende dienstbetrekking, wat gevolgen kan hebben voor de uitkeringen. --- # Werkverlating zonder wettige reden Dit onderwerp behandelt de situaties waarin een werknemer een arbeidsovereenkomst beëindigt zonder dat daar een wettige reden voor is, en de mogelijke gevolgen hiervan voor de toekenning van werkloosheidsuitkeringen. ### 3.1 Definitie en context van werkverlating Werkverlating zonder wettige reden vindt plaats wanneer een werknemer de arbeidsovereenkomst beëindigt zonder een geldige reden die door de wet wordt erkend. Dit is van cruciaal belang voor de werkloosheidsverzekering, omdat het de toekenning van uitkeringen kan beïnvloeden. De wet beoogt werknemers te beschermen, maar ook om misbruik van het systeem te voorkomen. ### 3.2 Situaties die als werkverlating zonder wettige reden kunnen worden beschouwd Er zijn diverse situaties die onder de noemer "werkverlating zonder wettige reden" kunnen vallen. Het gaat hierbij om situaties waarin de werknemer initieert tot de beëindiging van de arbeidsovereenkomst, zonder dat er sprake is van een situatie die door de werkloosheidsreglementering als een ontslag om wettige reden wordt aangemerkt. #### 3.2.1 Zelfontslag om persoonlijke redenen * **Verhuizing:** Een werknemer die ontslag neemt omdat hij of zij verhuist om het woon-werktraject van de echtgeno(o)t(e) te vergemakkelijken. Dit wordt over het algemeen niet beschouwd als een wettige reden voor ontslag in de zin van werkloosheidsuitkeringen, tenzij er bijzondere omstandigheden zijn. * **Ongunstigere interim tewerkstelling:** Ontslag nemen om vervolgens een minder gunstige interim job aan te nemen, zelfs indien deze dichter bij huis is. De keuze voor een minder gunstige positie zonder objectieve noodzaak wordt niet als een wettige reden beschouwd. #### 3.2.2 Beëindiging voor start van zelfstandige activiteit De werknemer die de arbeidsovereenkomst beëindigt om een zelfstandige activiteit uit te oefenen, kan dit beschouwen als een vooruitzicht op economische zelfstandigheid. In sommige gevallen kan een dergelijke overgang weliswaar een specifieke regeling "Springplank naar zelfstandige" hebben, maar dit vereist doorgaans voorafgaande toelating en is niet per definitie een vrijgeleide om zonder gevolgen de tewerkstelling te verlaten. #### 3.2.3 Specifieke omstandigheden van individuele werknemers * **Gezondheidstoestand van een kind:** Een alleenstaande werknemer die zijn of haar tewerkstelling opzegt wegens de uitzonderlijke gezondheidstoestand van het kind, met name bij een risico op wiegendood. Hoewel dit een zeer ernstige persoonlijke reden is, moet de concrete beoordeling van de wettige reden rekening houden met de specifieke context en de inspanningen om alternatieve oplossingen te vinden. #### 3.2.4 Onderling akkoord Wanneer een werknemer een arbeidsovereenkomst beëindigt in onderling akkoord met de werkgever, kan dit onder bepaalde omstandigheden worden beschouwd als een werkverlating. Het is cruciaal dat de voorwaarden van dit akkoord getoetst worden aan de wettelijke vereisten voor werkloosheidsuitkeringen. ### 3.3 Gevolgen van werkverlating zonder wettige reden Werkverlating zonder wettige reden kan leiden tot de volgende consequenties: * **Verlies van recht op uitkeringen:** De werknemer kan voor een bepaalde periode of permanent geen recht hebben op werkloosheidsuitkeringen. * **Sancties:** Afhankelijk van de ernst en de omstandigheden kan de werknemer onderworpen worden aan administratieve of gerechtelijke sancties. * **Schrappen op controlekaart:** De werknemer dient de betreffende dag(en) op zijn controlekaart te schrappen, wat resulteert in het niet uitbetalen van een uitkering voor die periode. Dit is een wettelijk vermoeden dat de werknemer zonder recht op uitkering was. ### 3.4 Uitzonderingen en nuance * **Passende dienstbetrekking en werkweigering:** Het verlaten van een passende dienstbetrekking zonder geldige reden kan leiden tot het verlies van uitkeringen. Werkweigering wordt beoordeeld aan de hand van de passendheid van de aangeboden functie en de redelijkheid van de weigering, rekening houdend met factoren zoals de duur van de werkloosheid, de aard van de job en persoonlijke overtuigingen. > **Tip:** De passendheid van een functie wordt subjectiever naarmate de werkloze langer werkzoekend is. Een burgerlijk ingenieur die in de eerste maand een functie als administratief bediende weigert, zal waarschijnlijk minder snel gevolgen ondervinden dan na vier maanden. * **Vrijwillige beëindiging wegens bijzondere omstandigheden:** Hoewel de algemene regel streng is, kunnen er uitzonderlijke omstandigheden zijn waarin de werkgever de werknemer ontslaat, maar de werknemer hierin instemt vanwege dringende persoonlijke redenen. De beoordeling hiervan is echter zeer casuïstisch. ### 3.5 Werkverlating versus werkweigering Het is belangrijk onderscheid te maken tussen werkverlating en werkweigering. Werkverlating impliceert een actieve beslissing van de werknemer om de arbeidsovereenkomst te beëindigen, terwijl werkweigering verwijst naar het weigeren van een concrete jobaanbieding. Beide situaties kunnen echter leiden tot het verlies van werkloosheidsuitkeringen indien ze niet als wettig worden beschouwd. > **Voorbeeld:** Een werknemer die ontslag neemt omdat hij een beter betaalde baan heeft gevonden, pleegt werkverlating. Een werknemer die een aangeboden job weigert omdat deze te ver weg is, pleegt werkweigering. Beide kunnen hun recht op uitkering verliezen afhankelijk van de specifieke beoordeling. ### 3.6 Uitzonderlijke situaties die aanleiding geven tot tijdelijke werkloosheid Buiten de directe werkverlating zijn er situaties die leiden tot tijdelijke werkloosheid. De oorzaak hiervan moet aanvaard worden door de werkloosheidsreglementering om recht op uitkeringen te behouden. Voorbeelden zijn: * **Technische oorzaken:** Elektriciteitspanne of gehackte ICT-systemen, mits de oorzaak niet te wijten is aan gebrekkig onderhoud of beveiliging. * **Weersomstandigheden:** Bevroren bodem in de tuinbouw. * **Economische oorzaken:** Dalende orders door crises zoals de coronapandemie. * **Arbeidsongeschiktheid:** Indien de arbeidsongeschiktheid wordt betwist en de adviserend geneesheer nog geen definitieve beslissing heeft genomen. * **Collectieve sluiting:** Wanneer een werknemer onvoldoende vakantiedagen heeft voor een collectieve sluiting. --- # Werkweigering Dit onderdeel van de studiehandleiding analyseert situaties waarin een werkloze een passend dienstverband weigert, inclusief de voorwaarden voor een toegelaten werkweigering en de mogelijke gevolgen. ### 4.1 Definitie en context van werkweigering Werkweigering doet zich voor wanneer een werkloze een aangeboden dienstverband weigert. Het concept van 'passende dienstbetrekking' is hierbij cruciaal, aangezien de weigering van een dergelijke betrekking consequenties kan hebben voor het recht op werkloosheidsuitkeringen. De beoordeling van de passendheid is afhankelijk van verschillende factoren en kan evolueren naarmate de periode van werkloosheid vordert. ### 4.2 Situaties van mogelijke werkweigering #### 4.2.1 Persoonlijke omstandigheden en religieuze overtuigingen * **Persoonlijke kledingstijl:** Een werkloze die vasthoudt aan een persoonlijke, onverzorgde kledingstijl ondanks advies van de plaatsingsdienst, kan worden beschouwd als weigerachtig. * **Religieuze symbolen:** Het weigeren van een baan omdat men de hoofddoek niet wil afnemen tijdens het werk, terwijl dit voor de functie vereist is, kan als werkweigering worden beschouwd. Echter, als de werkloze meent dat de sluier het uitoefenen van de functie daadwerkelijk belemmert, terwijl dit niet het geval is, kan dit een andere beoordeling krijgen. * **Levensbeschouwelijke bezwaren:** Een werkloze die een job als verkoopster in een bakkerij weigert vanwege weekendwerk dat strijdig is met de religieuze plichten als Jehovagetuige (huisbezoeken), kan dit onder omstandigheden als een toegelaten weigering beschouwen. > **Tip:** De context en de specifieke functievereisten zijn essentieel bij de beoordeling van werkweigering op basis van persoonlijke of religieuze overtuigingen. Discussie in rechtspraak kan hierbij relevant zijn. > **Example:** Een werkloze die solliciteert voor een baan waarbij hij blootgesteld wordt aan allergenen, waarvoor hij een medische contra-indicatie heeft, kan dit aanbod terecht weigeren. #### 4.2.2 Passendheid van de dienstbetrekking en tijdsduur van werkloosheid De passendheid van een aangeboden baan kan veranderen afhankelijk van hoe lang iemand al werkloos is. * **Eerste maand van werkloosheid:** In de eerste maand van werkloosheid kan een werkloze een aangeboden functie die significant onder zijn opleidingsniveau ligt (bijvoorbeeld een burgerlijk ingenieur die een functie als administratief bediende weigert), nog als niet passend beschouwen. * **Vierde maand van werkloosheid:** Na een langere periode van werkloosheid (bijvoorbeeld de vierde maand) kan de definitie van 'passend' ruimer worden. Een aanbod dat voorheen als niet passend werd beschouwd, kan dan alsnog als passend worden aangemerkt, zeker indien er geen alternatieve passende betrekkingen worden gevonden. > **Example:** Een werkloze die recent zijn diploma als hooggeschoold ingenieur heeft behaald, kan in de eerste maand van werkloosheid een aanbod voor een laaggeschoolde arbeidersfunctie weigeren. Indien hij na zes maanden nog steeds werkloos is, kan hetzelfde aanbod, indien het de enige optie is om economisch te overleven, alsnog als passend worden beschouwd. #### 4.2.3 Specifieke situaties van toegelaten werkweigering * **Dieetvoorkeuren:** Een werkloze vegetariër die een aanbod om te werken in de charcuterie-afdeling van een supermarkt weigert, maakt gebruik van een toegelaten werkweigering. Dit valt onder persoonlijke opvattingen die de uitoefening van de functie belemmeren. ### 4.3 Gevolgen van ontoelaatbare werkweigering Indien een werkloze een passende dienstbetrekking weigert zonder wettige reden, kan dit leiden tot sancties. * **Verlies van uitkeringen:** De werkloze kan gedurende een bepaalde periode geen recht hebben op werkloosheidsuitkeringen. De duur van deze schorsing hangt af van de specifieke regelgeving en de omstandigheden van de weigering. * **Wettelijk vermoeden:** In sommige gevallen kan er een wettelijk vermoeden van werkweigering gelden. Dit betekent dat de werkloze geacht wordt werk te hebben geweigerd, tenzij hij het tegendeel kan bewijzen. * **Administratieve of gerechtelijke sancties:** Naast het verlies van uitkeringen kunnen er ook administratieve boetes of gerechtelijke procedures volgen, afhankelijk van de ernst van de overtreding. > **Tip:** Het is cruciaal voor werklozen om nauw contact te onderhouden met de plaatsingsdienst en eventuele weigeringen grondig te motiveren. Bewijsstukken die de weigering rechtvaardigen, zijn essentieel. ### 4.4 Verband met andere concepten: Werkverlating Werkweigering onderscheidt zich van 'werkverlating zonder wettige reden', hoewel beide situaties consequenties kunnen hebben voor het recht op uitkeringen. Werkverlating slaat op het beëindigen van een bestaande arbeidsovereenkomst. * **Voorbeelden van werkverlating zonder wettige reden:** * Ontslag nemen om te verhuizen voor het werk van de partner. * Een arbeidsovereenkomst beëindigen om een zelfstandige activiteit uit te oefenen. * Ontslag nemen voor een minder gunstige interim tewerkstelling die dichter bij huis is. * **Situaties die *niet* noodzakelijk werkverlating zonder wettige reden zijn:** * Een alleenstaande werkloze die haar tewerkstelling opzegt ingevolge de uitzonderlijke gezondheidstoestand van haar kind. * Het beëindigen van een arbeidsovereenkomst in onderling akkoord kan onder bepaalde voorwaarden aanvaardbaar zijn. > **Tip:** Een werkgever kan een werknemer die op eigen initiatief vertrekt, een attest 'werkverlating zonder wettige reden' geven, wat de werknemer zijn recht op uitkeringen kan ontzeggen. ### 4.5 Voorbereiding op zelfstandige activiteit en cumulatie De regels rond werkloosheid en zelfstandigheid vereisen specifieke aandacht: * **Voorbereiding op zelfstandige activiteit:** Activiteiten zoals een haalbaarheidsstudie, het inrichten van een vestiging of het leggen van contacten met leveranciers, die gericht zijn op een toekomstige zelfstandige activiteit, kunnen onder specifieke voorwaarden worden toegestaan, vaak met voorafgaande toelating. Dit wordt soms de "springplank naar zelfstandige" genoemd. * **Cumulatie met zelfstandige bijberoepen:** Het hebben van een mandaat als zaakvoerder in een eigen vennootschap, die reeds bestond vóór de werkloosheid, is toegestaan, maar er gelden beperkingen voor de cumulatie met uitkeringen. > **Opgelet:** Er gelden specifieke regels voor de cumulatie van uitkeringen met inkomsten uit een zelfstandige activiteit. Vraag steeds tijdig advies aan de uitbetalingsinstelling. --- # Oorzaken van tijdelijke werkloosheid Dit onderdeel gaat over de verschillende redenen die kunnen leiden tot tijdelijke werkloosheid en de criteria om te bepalen of deze redenen aanvaardbaar zijn voor het ontvangen van een uitkering. ### 5.1 De toekenningsvoorwaarde ‘zonder arbeid zijn’ Om aanspraak te maken op een werkloosheidsuitkering, moet de persoon effectief 'zonder arbeid' zijn. Dit betekent dat de activiteiten die hij of zij onderneemt, niet als arbeid mogen worden beschouwd in de zin van de werkloosheidsreglementering. #### 5.1.1 Eigen woning en vriendendienst Activiteiten die men uitvoert aan de eigen woning of als vriendendienst aan buren of vrienden, worden over het algemeen niet als arbeid beschouwd, op voorwaarde dat deze activiteiten op weekdagen worden uitgevoerd of geen commercieel karakter hebben. > **Tip:** Het uitvoeren van werkzaamheden aan de eigen woning op een weekenddag wordt meestal wel als arbeid beschouwd, omdat dit een activiteit is die normaal betaald zou worden. * **Voorbeelden van activiteiten die niet als arbeid gelden:** * Schilderen van de dakgoten van de eigen woning op een weekdag. * Installeren van elektriciteit in de nieuwbouwwoning op een weekdag. * Telten van groenten in de eigen moestuin voor eigen gebruik. * Maaien van het gras van de buurman als vriendendienst. * Helpen bij de heraanleg van het tuinpad van de buurman. * Helpen van een vriend op de zaterdagse rommelmarkt. #### 5.1.2 Zelfstandige activiteiten Activiteiten die verband houden met een zelfstandige activiteit, ook al is deze nog niet formeel gestart, kunnen wel als arbeid worden beschouwd. * **Situaties die als arbeid kunnen worden beschouwd:** * Het hebben van een mandaat als zaakvoerder in een vennootschap, zelfs van een echtgenoot, mits men beschikt over een attest bedrijfsbeheer. * Het reeds uitoefenen van een zelfstandig bijberoep in een eigen vennootschap vóór de periode van werkloosheid. * Voorbereidende activiteiten voor een start als zelfstandige, zoals het doen van een haalbaarheidsstudie, het inrichten van de vestiging of het leggen van contacten met leveranciers. > **Opgelet:** Er geldt een beperkte cumulatie voor bepaalde zelfstandige activiteiten. Voorafgaande toelating kan vereist zijn, bijvoorbeeld voor het programma "Springplank naar zelfstandige". #### 5.1.3 Wettelijk vermoeden en gevolgen Het niet correct invullen van de controlekaart kan leiden tot een wettelijk vermoeden dat er arbeid werd verricht. Dit kan resulteren in het verlies van uitkeringen voor de betreffende dag en mogelijk administratieve of gerechtelijke sancties bij betrapping. ### 5.2 De toekenningsvoorwaarde ‘zonder loon zijn’ Naast 'zonder arbeid' moet de werkloze ook 'zonder loon' zijn. Dit betekent dat er geen inkomsten uit arbeid mogen zijn. #### 5.2.1 Opzegvergoedingen Indien een werkgever een te korte opzeggingstermijn respecteert of een te beperkte opzegvergoeding betaalt, kan dit invloed hebben op de uitkeringen. * Wanneer de werknemer zijn rechten tegenover de voormalige werkgever niet laat gelden, kan hij geen beroep doen op een uitkering voor die periode. * De werknemer kan wel afstand doen van het nettobedrag van de opzegvergoeding, maar dit is niet tegenstelbaar aan de RSZ en de fiscus. ### 5.3 Werkverlating zonder wettige reden Werkverlating zonder wettige reden kan leiden tot het verlies van het recht op werkloosheidsuitkeringen. > **Tip:** De beoordeling of er sprake is van een 'wettige reden' is cruciaal en afhankelijk van de specifieke omstandigheden van het geval. * **Situaties die meestal *niet* als werkverlating met een wettige reden worden beschouwd:** * Het beëindigen van een arbeidsovereenkomst in onderling akkoord (tenzij er dwingende redenen aan ten grondslag liggen). * Ontslag nemen omwille van een verhuizing die het woon-werktraject van de partner vergemakkelijkt. * Het beëindigen van de arbeidsovereenkomst om een zelfstandige activiteit uit te oefenen (tenzij met de specifieke toelatingen). * Ontslag nemen en kiezen voor een ongunstiger interim tewerkstelling die dichter bij huis is. * **Situaties die *mogelijk* als werkverlating met een wettige reden kunnen worden beschouwd (afhankelijk van de beoordeling):** * Een alleenstaande werknemer die de tewerkstelling 's nachts en met onregelmatige uren opzegt ingevolge de uitzonderlijke gezondheidstoestand van haar kind (risico op wiegendood). #### 5.3.1 Verlaten van passende dienstbetrekking Het verlaten van een passende dienstbetrekking om een andere job aan te vatten, kan leiden tot een wachttermijn of uitsluiting van uitkeringen als de nieuwe job binnen een korte periode wordt beëindigd. Dit valt onder artikel 51, § 1 van het Werkloosheidsbesluit van 25 november 1991. ### 5.4 Werkweigering Werkweigering, met name de weigering van een passende dienstbetrekking, kan leiden tot een sanctie. #### 5.4.1 Werkweigering van een passende dienstbetrekking Niet elke weigering van werk is echter aanvaardbaar. De aard van de betrekking en de reden van weigering spelen een rol. * **Situaties die meestal *niet* worden aanvaard als werkweigering van een passende dienstbetrekking:** * Vasthouden aan een onverzorgde kledingstijl bij het solliciteren, tegen het advies van de plaatsingsdienst in. * Weigeren een hoofddoek af te nemen tijdens het werk indien dit vereist is voor de functie (discussie in rechtspraak). * Weigeren om te werken in de charcuterie-afdeling van een supermarkt als vegetariër. * Een job als verkoopster in een bakkerij weigeren omdat weekendwerk zou verhinderen om huisbezoeken af te leggen als Jehovagetuige. * **Situaties die *mogelijk* worden aanvaard als werkweigering van een passende dienstbetrekking:** * Een hoogopgeleide werknemer die in de eerste maanden van zijn werkloosheid een functie weigert die ver beneden zijn opleidingsniveau ligt (bv. burgerlijk ingenieur die administratief bediende weigert). Na verloop van tijd kan de definitie van 'passend' wel veranderen. ### 5.5 Andere oorzaken van tijdelijke werkloosheid Er zijn diverse externe oorzaken die kunnen leiden tot tijdelijke werkloosheid, en de aanvaardbaarheid ervan hangt af van de specifieke omstandigheden. * **Aanvaardbare oorzaken (mits aan specifieke voorwaarden voldaan):** * **Elektriciteitspanne:** Aanvaardbaar indien de oorzaak niet het gebrekkig onderhoud van de installatie is. * **Arbeidsongeschiktheid (betwist):** Wanneer een werknemer arbeidsongeschikt wordt verklaard door het ziekenfonds, maar dit betwist voor de arbeidsrechtbank en het werk niet hervat. * **Collectieve sluiting (onvoldoende vakantiedagen):** Een recent aangeworven werknemer die onvoldoende resterende vakantiedagen heeft voor de periode van collectieve sluiting van de werkgever. * **ICT-hack:** Aanvaardbaar indien de oorzaak niet de gebrekkige beveiliging van het systeem is. * **Bevroren bodem (tuinbouw):** Enkel voor arbeiders in de tuinbouw. * **Economische oorzaken (bv. corona-crisis):** Wanneer het orderboekje bijna leeg is en niet alle arbeiders aan het werk kunnen worden gehouden. > **Voorbeeld:** Een bedrijf dat tijdelijk niet kan werken door een algemene stroompanne die veroorzaakt wordt door externe factoren (bv. een ongeval op het hoogspanningsnet) is een aanvaardbare oorzaak van tijdelijke werkloosheid. Indien de panne echter te wijten is aan slecht onderhoud van de eigen installaties, zal dit waarschijnlijk niet aanvaard worden. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Zonder arbeid zijn | Dit is een toekenningsvoorwaarde voor werkloosheidsuitkeringen die inhoudt dat de persoon niet actief mag zijn in een professionele activiteit die als arbeid wordt beschouwd, zelfs niet in een zelfstandig bijberoep, tenzij dit expliciet is toegestaan onder strikte voorwaarden en met voorafgaande goedkeuring. | | Zaakvoerder | Een persoon die belast is met het dagelijkse bestuur van een vennootschap. Het hebben van een mandaat als zaakvoerder kan gevolgen hebben voor de status van werkloosheid, afhankelijk van de omstandigheden zoals de duur van het mandaat ten opzichte van de werkloosheid. | | Attest bedrijfsbeheer | Een officieel document dat aantoont dat een persoon over de nodige kennis en vaardigheden beschikt om een onderneming te leiden. Dit is vaak een vereiste om als zelfstandige te mogen starten of een mandaat als zaakvoerder te aanvaarden. | | Zelfstandig bijberoep | Een economische activiteit die naast een hoofdactiviteit (zoals een loonarbeid of een werkloosheidsuitkering) wordt uitgeoefend. De cumulatie van een zelfstandig bijberoep met een uitkering is onderworpen aan specifieke regels en beperkingen. | | Werkverlating zonder wettige reden | Het eenzijdig beëindigen van een arbeidsovereenkomst door de werknemer zonder dat daarvoor een geldige, objectieve reden bestaat die de beëindiging rechtvaardigt. Dit kan leiden tot een schorsing of verlies van werkloosheidsuitkeringen. | | Arbeidsovereenkomst | Een juridisch bindende overeenkomst tussen een werkgever en een werknemer, waarbij de werknemer zich verbindt om arbeid te verrichten in ruil voor loon. | | Werkweigering | Het weigeren van een aangeboden dienstbetrekking door een werkloze. Dit kan leiden tot sancties, tenzij de weigering gegrond is op wettige redenen of betrekking heeft op een niet-passende dienstbetrekking. | | Passende dienstbetrekking | Een job die overeenkomt met de opleiding, ervaring en fysieke capaciteiten van de werkloze werknemer, en die tevens voldoet aan de algemene arbeidsvoorwaarden en het geldende loon. | | Tijdelijke werkloosheid | Een situatie waarin een werknemer tijdelijk niet kan werken door omstandigheden buiten zijn wil om, zoals economische oorzaken, technische stoornissen of overmacht. Hierdoor heeft de werknemer recht op een uitkering voor tijdelijke werkloosheid. | | Controlekaart | Een document dat werklozen verplicht moeten bijhouden om hun dagen van werkloosheid en eventuele tewerkstellingen te registreren. Het niet correct invullen of opdagen op de controle kan leiden tot het verlies van uitkeringen. | | Wettelijk vermoeden | Een juridisch principe waarbij bepaalde feiten worden aangenomen als bewezen, tenzij het tegendeel wordt aangetoond. In de context van werkloosheid kan dit bijvoorbeeld gelden voor de intentie om te werken. | | Opzeggingstermijn | De periode die in acht genomen moet worden door een werkgever of werknemer bij het beëindigen van een arbeidsovereenkomst. Een te korte termijn kan leiden tot een financiële compensatie. | | Opzeggingsvergoeding | Een financiële vergoeding die betaald wordt door de werkgever aan de werknemer bij de beëindiging van de arbeidsovereenkomst, als alternatief voor of aanvulling op de opzeggingstermijn. |