IntellRt_2025-26_H2 AutR.pptx

# Wetgevend kader van auteursrecht en naburige rechten Hier volgt een gedetailleerd overzicht van het wetgevend kader van auteursrecht en naburige rechten, opgesteld als een studiehandleiding. ## 1. Wetgevend kader van auteursrecht en naburige rechten Dit onderwerp bespreekt de verschillende wettelijke kaders die van toepassing zijn op auteursrecht en naburige rechten, inclusief Belgische, Europese en internationale regelgeving. ### 1.1 Belgische regelgeving De huidige Belgische wetgeving inzake auteursrecht en naburige rechten is voornamelijk gecodificeerd in Boek XI van het Wetboek Economisch Recht (WER), met ingang van 1 januari 2015. Deze codificatie vervangt de eerdere Wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten (Auteurswet), die op haar beurt de wet van 22 maart 1886 verving. Specifieke wetten, zoals de Wet van 30 juni 1994 betreffende de rechtsbescherming van computerprogramma's en de Wet van 31 augustus 1998 betreffende de rechtsbescherming van databanken, zijn eveneens geïntegreerd in het WER. ### 1.2 Europese regelgeving Europese harmonisatie op het gebied van auteursrechten is complex vanwege de nationale verankering van culturele aspecten. Oorspronkelijk bestonden er twee systemen binnen de EU: het continentale systeem van auteursrechten en het 'copyright'-systeem in het Verenigd Koninkrijk en Ierland. Recente Europese richtlijnen, zoals Richtlijn 2019/790 van 17 mei 2019, bouwen voort op en vullen bestaande richtlijnen aan, waaronder richtlijnen betreffende databanken, elektronische handel, auteursrecht in de informatiemaatschappij, naburige rechten, computerprogramma's en collectieve beheersorganisaties. Richtlijn 2006/116/EG bepaalt de harmonisatie van de beschermingstermijn van het auteursrecht en bepaalde naburige rechten. ### 1.3 Internationale bescherming Internationale bescherming van auteursrechten en naburige rechten wordt geregeld door verschillende verdragen: * **Verdrag van Bern (1886):** Beschermt letterkundige en artistieke werken. * **Universele Auteursrechtconventie (1952):** Een alternatief voor landen die geen lid zijn van het Verdrag van Bern. * **Verdrag van Rome (1961):** Beschermt uitvoerende kunstenaars, producenten van fonogrammen en omroeporganisaties. * **TRIPs-verdrag (1994):** Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights, geïntegreerd in de Wereldhandelsorganisatie (WTO). * **WIPO-verdrag (1996):** World Intellectual Property Organization, met specifieke verdragen voor digitale rechten. #### 1.3.1 Wat valt onder het auteursrecht? Onder het auteursrecht vallen diverse creaties, waaronder: * **Letterkundige werken:** Boeken, toneelstukken, brochures, cursussen, partituren. * **Beeldende kunstwerken:** Schilderijen, litho's, beeldhouwwerken, bouwplannen, foto's, geografische kaarten, kalenders. * **Geluidswerken en audiovisuele werken:** Muziek, films, video's. * **Databanken:** Systematisch of methodisch geordende verzamelingen van werken, gegevens of andere elementen. * **Computerprogramma's:** Software. Het medium of de drager waarop het werk is vastgelegd (papier, elektronisch, cd, dvd, tape, transmissie) is niet van belang. De bescherming geldt ook voor werken die nog niet openbaar zijn gemaakt. #### 1.3.2 Parodie Parodie, het maken van een lied op dezelfde melodie met een andere tekst, valt onder de uitzonderingen op het auteursrecht na de opname ervan in de Auteurswet als gevolg van een Europese richtlijn. Om als parodie te worden beschouwd, moet een werk aan specifieke cumulatieve voorwaarden voldoen, zoals originaliteit, een ironisch/humoristisch karakter, kritiek of contrast met het origineel, het overnemen van slechts noodzakelijke vormelementen zonder verwarring te creëren, en het niet louter nastreven van een commercieel doel of het schaden van het originele werk. ### 1.4 Auteursrecht senso stricto #### 1.4.1 Inleiding Het auteursrecht (AR) is ontstaan uit de behoefte van schrijvers, componisten en artiesten aan bescherming. Tegenwoordig beschermt het AR meer dan alleen 'artistieke' creaties en is het van belang voor zowel de schepper als de gebruiker. Het omvat economische belangen in sectoren als pers, literatuur, reclame, muziek, theater, fotografie, beeldende kunst, film, video, radio en tv, die tezamen een significant deel van het bruto binnenlands product uitmaken. #### 1.4.2 Toepassingsgebied Volgens artikel 2 van het Verdrag van Bern en artikel XI.165 van het WER, beschermt het auteursrecht "werken van letterkunde en kunst". Dit omvat diverse categorieën, zoals hierboven vermeld bij de internationale context. De bescherming is automatisch en in beginsel absoluut, mits het werk is uitgedrukt in een concrete vorm en origineel is. > **Tip:** Registratie of het gebruik van het ©-symbool is niet vereist voor het verkrijgen van auteursrechtelijke bescherming in België. #### 1.4.3 Beschermingsvereisten De vereisten voor auteursrechtelijke bescherming zijn: * **Concrete vorm:** Het werk moet zijn uitgedrukt in een waarneembare vorm. * **Originaliteit:** Het werk moet een eigen intellectuele schepping van de auteur zijn. Dit betekent dat het niet louter een idee mag zijn, maar een concrete uitwerking die door de auteur is gemaakt. De 'Brompton'-fietszaak illustreert dat de wijze van vouwen origineel kan zijn en bescherming kan genieten. * **Geen registratie nodig:** Auteursrecht ontstaat automatisch bij het tot stand komen van een origineel werk in een concrete vorm. Wettelijk depot bij de Koninklijke Bibliotheek is weliswaar verplicht voor gepubliceerde werken, maar staat los van de auteursrechtelijke bescherming zelf. > **Tip:** Voor foto's kan originaliteit worden vastgesteld op basis van keuzes in lichtinval, perspectief, compositie, kleurgebruik, of door professionele vaardigheid. Eenvoudige weergaves genieten echter geen bescherming. Bij het gebruik van foto's met personen erop, is ook toestemming van die personen nodig vanwege persoonlijke rechten. #### 1.4.4 Verkrijging van het auteursrecht Het auteursrecht wordt verkregen zonder dat registratie of deponering vereist is. Het ©-symbool is buiten de VS niet juridisch verplicht, hoewel het een afschrikkend effect kan hebben. Het wettelijk depot bij de Koninklijke Bibliotheek heeft niets te maken met het auteursrecht zelf. #### 1.4.5 Titularis van het auteursrecht De titularis van het auteursrecht is in beginsel de maker van het werk, een fysiek persoon. In geval van samenwerking ('mede-scheppers') wordt het recht gedeeld, waarbij co-auteurs van audiovisuele werken of films een specifieke regeling kennen. Bij werken die in dienstverband zijn gecreëerd, komen de auteursrechten, behalve de morele rechten, in principe toe aan de werkgever. Na het overlijden van de auteur gaan de rechten over op zijn erfgenamen, ook voor postume werken. #### 1.4.6 Beschermingsomvang De beschermingsomvang van het auteursrecht is tweeledig: morele rechten en vermogensrechten. * **Morele rechten (art. XI.165 §2 WER):** Deze zijn nauw verbonden met de persoon van de auteur, zijn onvervreemdbaar (maar de auteur kan er schriftelijk van verzaken) en gaan na diens overlijden over op de erfgenamen. Ze omvatten: * **Recht op openbaarmaking (divulgatierecht):** Het recht om te beslissen of en wanneer het werk openbaar wordt gemaakt. * **Recht op vaderschap:** Het recht om erkend te worden als de maker van het werk. * **Recht op eerbied (integriteit):** Het recht om zich te verzetten tegen elke wijziging, vervorming, verminking of aantasting van het werk. Dit is een absoluut recht, hoewel rechtspraak rekening houdt met 'misbruik van recht' en 'belangenafweging'. * **Vermogensrechten (art. XI.167 WER):** Dit zijn de exclusieve rechten op exploitatie van het werk. Ze zijn vervreemdbaar. Ze omvatten: * **Reproductierecht:** Het exclusieve recht om het werk materieel te verveelvoudigen, tijdelijk of duurzaam, volledig of gedeeltelijk. Dit omvat ook het recht om toestemming te geven voor bewerking, vertaling, verhuur of uitlening. * **Recht tot mededeling aan het publiek:** Het recht om het werk uit te voeren, voor te stellen, uit te zenden of anderszins toegankelijk te maken voor het publiek. Dit omvat zowel live uitvoeringen als de transmissie van niet-tastbare werken via diverse middelen, inclusief on-demand diensten. Het winstoogmerk is hierbij niet steeds noodzakelijk. > **Tip:** De rechtbank interpreteert de grens van 'privé-uitvoering' versus 'publieke uitvoering' restrictief. Een verjaardagsfeest in een voetbalkantine of een bedrijfsfeest kan reeds als publiek worden beschouwd. * **Distributierecht:** Dit is gerelateerd aan de tastbare versie van het werk en staat tegenover de communautaire uitputting, wat inhoudt dat na de eerste verkoop binnen de EU de verdere distributie niet door het intellectueel recht mag worden gehinderd. #### 1.4.7 Uitzonderingen op het auteursrecht Om een evenwicht te vinden tussen de exclusieve rechten van de auteur en het algemeen belang, bestaan er wettelijke uitzonderingen op het auteursrecht. Deze worden beschouwd als wettelijke licenties die de auteur het vermogensrecht ontnemen, en mogen niet contractueel worden uitgesloten. Ze gelden doorgaans niet voor 'diensten on demand'. Een belangrijke toets voor deze uitzonderingen is de "3-stappen test": 1. Het gaat om bepaalde uitzonderlijke gevallen. 2. Het doet geen afbreuk aan de normale exploitatie van de werken. 3. De wettige belangen van de rechthebbende worden niet onredelijk geschaad. Specifieke uitzonderingen omvatten onder andere: citaat, technisch noodzakelijke kopie, actualiteitsverslaggeving, gebruik op een openbare plaats, kosteloze uitvoering in familiekring, privékopie, reproducties voor onderwijs en onderzoek, parodie, en specifieke reproducties voor bibliotheken, musea, pers met handicap, ziekenhuizen, gevangenissen, en voor datamining. #### 1.4.8 Volgrecht Het volgrecht (art. XI.175 WER) is een bijzonder recht voor werken van beeldende kunst dat de kunstenaar recht geeft op een aandeel in de opbrengsten bij elke doorverkoop van zijn werk via professionele kunsthandelaren binnen de EU. Dit recht is niet afkoopbaar en de vergoeding varieert naar gelang de verkoopprijs. #### 1.4.9 Overeenkomsten inzake vermogensrechten Vermogensrechten kunnen worden overgedragen, globaal of gedeeltelijk, definitief of tijdelijk, via een overeenkomst (art. XI.167 WER). Deze overeenkomsten moeten schriftelijk zijn, restrictief worden geïnterpreteerd, en exploitatie moet gebeuren in overeenstemming met eerlijk beroepsgebruik. Algemene bedingen, de overdracht van nog onbekende exploitatievormen of toekomstige werken zijn verboden. Er moet steeds een billijke vergoeding voor de auteur worden voorzien. Er gelden bijzondere regels voor overeenkomsten die tot stand komen in dienstbetrekking, op bestelling, of in de grafische, beeldende of audiovisuele kunst. Collectieve beheersorganisaties (zoals SABAM, SACD, SCAM, SOFAM, ASSUCOPIE, KVBKB, JAM, VEWA) spelen een belangrijke rol bij de uitoefening van auteursrechten. #### 1.4.10 Duur en sancties * **Duur:** Het auteursrecht geldt tot 70 jaar na het overlijden van de auteur. Voor werken onder pseudoniem geldt 70 jaar na bekendmaking. Oude meesters die pas laat worden ontdekt, genieten 25 jaar bescherming na eerste bekendmaking. De termijn begint te lopen vanaf 1 januari van het jaar na het ontstaan van het recht. * **Sancties:** Inbreuken op het auteursrecht kunnen leiden tot geldboetes (met verhoging bij recidive), inbeslagname, gevangenisstraffen (van 3 maanden tot 2 jaar) en schadevergoedingen. ### 1.5 Naburige rechten (NBR) Naburige rechten (NBR), geïntroduceerd in 1994, beschermen rechten die verwant zijn aan het auteursrecht, zonder dit uit te sluiten. Ze kunnen naast het auteursrecht bestaan (samenloop). De belangrijkste titularissen zijn: * **Uitvoerende kunstenaars:** Zij die een werk meedelen aan het publiek (zangers, muzikanten, acteurs, dansers). Hun vermogensrechten lijken op die van auteurs (reproductie, mededeling aan publiek) en kennen uitzonderingen analoog aan het auteursrecht. Ook genieten zij beperktere morele rechten (vermelding van naam, verzet tegen onjuiste toeschrijving of misvorming). * **Producenten:** Bescherming van de eerste vastlegging van geluid (fonogrammen) of bewegende beelden (film). Hun rechten zijn louter vermogensrechtelijk en omvatten reproductie, verhuur/uitleen, distributie en mededeling aan het publiek. * **Omroeporganisaties:** Het recht om toestemming te geven voor het uitzenden van hun programma's, het doorgeven via kabel of satelliet, het maken van reproducties en betalende mededeling aan het publiek. De duur van de bescherming voor naburige rechten bedraagt in principe 50 jaar vanaf de datum van de prestatie, maar kan onder bepaalde voorwaarden verlengd worden tot 70 jaar. ### 1.6 Bescherming van technische voorzieningen Technologische beschermingsmaatregelen (zoals encryptie, codering, wachtwoorden) die rechthebbenden gebruiken om de toegang tot en het gebruik van hun materiaal te controleren, zijn wettelijk beschermd (art. XI.191 WER). Het omzeilen, vervaardigen of verkopen van producten die deze beveiliging kunnen omzeilen, is strafbaar. Ook het omzeilen, verwijderen of wijzigen van elektronische informatie die aan werken is gehecht ('digital rights management' - DRM) wordt bestraft (art. XI.292 WER). #### 1.6.1 Aansprakelijkheid Internet Service Providers (ISP) ISP's zijn in principe niet aansprakelijk voor de doorgifte van illegaal materiaal, tenzij ze zelf het initiatief tot doorgifte namen, de ontvanger niet zelf selecteerden, of de informatie wijzigden. Voor caching en hosting gelden specifieke voorwaarden waarbij ISP's gevrijwaard blijven van aansprakelijkheid als ze geen kennis hebben van het onrechtmatige karakter en de informatie onmiddellijk verwijderen. Normale ISP's worden onderscheiden van peer-to-peer technologieën. #### 1.6.2 Grensoverschrijdende portabiliteit van online diensten Verordening (EU) 2017/1128 beoogt de grensoverschrijdende portabiliteit van online-inhoudsdiensten binnen de interne markt mogelijk te maken. ### 1.7 Bescherming van computerprogramma's Computerprogramma's worden beschermd als "werken van letterkunde" onder het auteursrecht (Wet van 30 juni 1994, geïntegreerd in Boek XI WER). De bescherming geldt voor de uitdrukkingswijze (broncode), mits deze een originele creatie is. De duur is 70 jaar na het overlijden van de maker. De vermogensrechten omvatten reproductie, vertaling, bewerking en distributie. Er bestaan specifieke uitzonderingen voor compatibiliteit, reservekopieën, en voor het achterhalen van de grondslag van het programma (reverse engineering). * **Open source software (FOSS/FLOSS):** Software waarvan de broncode vrij toegankelijk is voor aanpassing en distributie. Hoewel gratis, blijven morele rechten (vaderschap, verzet tegen misvorming) gelden. Verschillende standaardlicenties (GPL, LGPL, etc.) regelen de voorwaarden. * **Software via octrooi:** Hoewel software "als zodanig" is uitgesloten van octrooibescherming, kan software met een technisch karakter, die deel uitmaakt van een industrieel proces, wel octrooieerbaar zijn. ### 1.8 Bescherming van databanken Databanken worden beschermd als een verzameling van werken, gegevens of elementen, systematisch of methodisch geordend en afzonderlijk toegankelijk (art. XI.305 ev. WER). De bescherming is auteursrechtelijk, waarbij de originaliteit van de structuur doorslaggevend is. De beschermingsomvang volgt de regels van het auteursrecht, met specifieke verschillen wat betreft de vermogensrechten. ### 1.9 Bestraffing Inbreuken op auteursrechten en naburige rechten worden beschouwd als namaak en worden bestraft met sancties van niveau 6 (art. XV.104 WER), wat kan leiden tot geldboetes, inbeslagname, gevangenisstraffen en schadevergoedingen. De kwaadwillige of bedrieglijke aanwending van de naam van een auteur of titularis van een naburig recht is eveneens strafbaar. --- # Auteursrecht senso stricto Het auteursrecht senso stricto beschermt de maker van creatieve werken van letterkunde en kunst. ### 2.1 Wetgevend kader De Belgische regelgeving inzake auteursrecht is voornamelijk gecodificeerd in Boek XI van het Wetboek Economisch Recht (WER), dat de wet van 30 juni 1994 verving. Deze wetgeving is het resultaat van Europese harmonisatie, met name door diverse richtlijnen (zoals RL 2001/29/EG, RL 2019/790). Internationaal wordt het auteursrecht ook gereguleerd door verdragen zoals de Conventie van Bern en de Universele Auteursrechtconventie. ### 2.2 Toepassingsgebied Het auteursrecht beschermt alle werken van letterkunde of kunst, zoals bepaald in artikel XI.165 WER en artikel 2 van de Berner Conventie. Dit omvat een breed scala aan creaties, waaronder: * **Werken van letterkunde:** Boeken, toneelwerken, brochures, cursussen, partituren. * **Werken van beeldende kunst:** Schilderijen, litho's, beeldhouwwerken, bouwplannen, foto's. * **Geluidswerken:** Muziek. * **Audiovisuele werken:** Films, video's. * **Databanken:** Verzamelingen van gegevens die systematisch geordend zijn. * **Computerprogramma's:** Software. Het maakt niet uit op welk medium (papier, elektronisch, CD, DVD, etc.) het werk is vastgelegd. ### 2.3 Beschermingsvereisten Om auteursrechtelijke bescherming te genieten, moet een werk aan twee cumulatieve voorwaarden voldoen: 1. **Uitdrukking in een concrete vorm:** Het werk moet materieel kenbaar zijn. 2. **Originaliteit:** Het werk moet een eigen intellectuele schepping van de auteur weerspiegelen. De originele keuzes in de totstandkoming van het werk zijn bepalend, zoals bij foto's het geval kan zijn (bijvoorbeeld bij keuzes in lichtinval, perspectief, compositie). Er is geen registratie of formele procedure vereist voor het verkrijgen van auteursrecht; de bescherming is **automatisch**. Het wettelijk depot bij de Koninklijke Bibliotheek is een administratieve verplichting en heeft geen invloed op de intellectuele rechten. ### 2.4 Verkrijging van het auteursrecht Het auteursrecht wordt verkregen door de **maker** van het werk. Er is geen registratie, depot of het gebruik van het copyrightsymbool (©) vereist. ### 2.5 Titularis van het auteursrecht De **maker** van het werk is de primaire titularis van het auteursrecht. Dit is steeds een **fysieke persoon**. * **Erfgenamen:** Na het overlijden van de auteur gaan de auteursrechten over op zijn/haar erfgenamen. Dit geldt ook voor postume werken. * **Samenwerking (mede-scheppers):** Bij werken gecreëerd door meerdere personen, zoals strips (tekenaar en schrijver) of liederen (componist en tekstdichter), zijn allen mede-auteurs. Voor audiovisuele werken is de hoofdregisseur de primaire auteur, maar medeauteurschap is mogelijk met onder meer scenarioschrijvers en muziekauteurs. Bij een gezamenlijk geschreven scriptie waarbij de namen van alle schrijvers op de titelpagina staan, hebben zij allen gelijke rechten, tenzij er duidelijke afbakeningen van bijdragen zijn. ### 2.6 Beschermingsomvang De bescherming van het auteursrecht is tweeledig en omvat zowel morele rechten als vermogensrechten. #### 2.6.1 Morele rechten Morele rechten zijn nauw verbonden met de persoon van de auteur en zijn **onvervreemdbaar** (niet overdraagbaar). Ze kunnen wel worden verzaakt, mits dit schriftelijk gebeurt. Na het overlijden gaan ze over op de erfgenamen. * **Recht op openbaarmaking (divulgatierecht):** Het exclusieve recht om het werk voor het eerst openbaar te maken. * **Recht op vaderschap:** Het recht om als auteur erkend te worden. * **Recht op eerbied voor het werk (integriteitsrecht):** Het recht om zich te verzetten tegen elke wijziging, vervorming, verminking of aantasting van het werk die de eer of reputatie van de auteur kan schaden. Dit is een absoluut recht, hoewel de rechtspraak rekening houdt met misbruik van recht en belangenafweging. #### 2.6.2 Vermogensrechten Vermogensrechten zijn economische rechten die de auteur exclusief het recht geven om zijn werk te exploiteren. Deze rechten zijn **vervreemdbaar** (overdraagbaar) en omvatten: * **Reproductierecht:** Het exclusieve recht om het werk tijdelijk, duurzaam, volledig of gedeeltelijk te reproduceren of te laten reproduceren. Dit omvat het materieel vermenigvuldigen van het werk, maar in ruimere zin ook het toestaan van bewerkingen, vertalingen, verhuur of uitlening. * **Recht tot mededeling aan het publiek:** Het exclusieve recht om het werk uit te voeren, voor te stellen, te zenden of op andere wijze toegankelijk te maken voor het publiek. Dit geldt ongeacht het gebruikte procedé en moet het werk op een niet-tastbare manier waarneembaar maken. Dit omvat onder meer transmissie via kabel, satelliet of internet, en openbare uitvoeringen in cafés, winkels, etc. Het onderscheid tussen publieke en privé-uitvoeringen is relevant, waarbij de rechtspraak publieke uitvoeringen restrictief interpreteert. Winstoogmerk is niet steeds vereist voor het recht tot mededeling aan het publiek. #### 2.6.3 Uitzonderingen op de vermogensrechten De wet voorziet in een aantal uitzonderingen op de exclusieve vermogensrechten van de auteur, om een evenwicht te creëren tussen de belangen van de auteur en het algemeen belang. Deze uitzonderingen zijn wettelijke licenties, wat betekent dat toestemming niet expliciet nodig is, maar vaak wel een vergoeding. * **Algemeen citaatrecht:** Toegestaan gebruik voor wetenschappelijke, kritische, polemische of inlichtende doeleinden, mits bronvermelding. * **Technisch noodzakelijke kopieën:** Bijvoorbeeld door internetproviders voor technische doeleinden. * **Actualiteitsverslaggeving:** Gebruik van werken in nieuwsberichten. * **Gebruik op een openbare plaats:** Bepaalde beperkte vormen van gebruik. * **Kosteloze uitvoering in familiekring:** Voor privégebruik. * **Reproducties voor professionele doeleinden (reprografie):** Beperkte kopieën voor interne doeleinden. * **Privékopie:** Het maken van een kopie voor eigen gebruik. * **Uitzonderingen voor onderwijs en onderzoek:** Toegestaan gebruik voor educatieve en wetenschappelijke doeleinden. * **Parodie:** Een parodie of pastiche mag, mits deze origineel is, een humoristisch of ironisch karakter heeft, kritiek bevat of contrast oproept, niet meer vormelementen overneemt dan nodig is, geen louter commercieel doel nastreeft en het originele werk niet schade toebrengt. Deze uitzonderingen moeten restrictief worden toegepast en zijn niet van toepassing op "diensten on demand". Er geldt een driestappentest die rekening houdt met de uitzonderlijkheid van het geval, de normale exploitatie van het werk en de wettige belangen van de rechthebbende. #### 2.6.4 Volgrecht Het volgrecht is een specifiek recht voor werken van beeldende kunst. Het geeft de auteur (en diens erfgenamen) recht op een aandeel in de opbrengsten bij elke doorverkoop van het werk binnen de Europese Unie door professionele kunsthandelaren (zoals veilinghuizen en galeries). Dit recht is niet afstand doenbaar. De vergoeding varieert tussen 4% en 0,25% van de verkoopprijs, afhankelijk van de waarde van het werk. ### 2.7 Overeenkomsten inzake vermogensrechten Vermogensrechten kunnen worden overgedragen via overeenkomsten, die schriftelijk moeten zijn en restrictief geïnterpreteerd worden. Belangrijke principes zijn: * Exploitatie moet gebeuren in overeenstemming met eerlijk beroepsgebruik. * Overdracht van een werk impliceert niet automatisch het overdragen van alle exploitatierechten. * Algemene bedingen die alle exploitatievormen omvatten, zijn verboden. * Auteurs hebben recht op een billijke vergoeding. * Overdracht van nog onbekende exploitatievormen of toekomstige werken is verboden of beperkt. Bijzondere regels gelden voor werken tot stand gekomen in dienstbetrekking of op bestelling, en voor audiovisuele bewerkingen en uitvoeringscontracten. Collectieve beheersorganisaties (zoals SABAM, SACD, SCAM, SOFAM) spelen een belangrijke rol bij de inning en verdeling van auteursrechten. ### 2.8 Duur van de bescherming Het auteursrecht duurt in beginsel tot **70 jaar na het overlijden van de auteur**. * Bij werken onder pseudoniem begint de termijn te lopen vanaf 70 jaar na de bekendmaking. * Voor ontdekte oude meesters geldt een termijn van 25 jaar na de eerste bekendmaking. * De termijn wordt berekend vanaf 1 januari van het jaar volgend op het jaar van ontstaan of overlijden. ### 2.9 Sancties bij inbreuk Inbreuken op het auteursrecht kunnen leiden tot strafrechtelijke en civielrechtelijke sancties: * **Geldboetes:** Variërend van 500 tot 100.000 euro, vermenigvuldigd met 5,5 opcentiemen (en verdubbeld bij recidive). * **Inbeslagname:** Van inbreukmakende goederen. * **Gevangenisstraf:** Van 3 maanden tot 2 jaar. * **Schadevergoeding:** Om de geleden schade te verhalen. ### 2.10 Naburige rechten Naburige rechten (ook wel verwante rechten genoemd) beschermen personen die werken van anderen exploiteren, zonder zelf de oorspronkelijke auteur te zijn. De belangrijkste titularissen zijn: * **Uitvoerende kunstenaars:** Zangers, muzikanten, acteurs die een werk mededelen aan het publiek. * **Producenten:** Van fonogrammen (geluidsopnamen) en audiovisuele werken, die de eerste vastlegging doen. * **Omroeporganisaties:** Die geluid of beeld uitzenden. Deze rechten omvatten zowel vermogensrechten als, voor uitvoerende kunstenaars, beperkte morele rechten. De beschermingsduur bedraagt in beginsel 50 jaar vanaf de prestatie, maar is door recente richtlijnen verlengd tot 70 jaar voor uitvoerende artiesten en producenten onder bepaalde voorwaarden. ### 2.11 Bescherming van technische voorzieningen Technische beschermingsmaatregelen (zoals encryptie of codering) die rechthebbenden gebruiken om toegang tot en gebruik van hun materiaal te controleren, zijn wettelijk beschermd. Het omzeilen van deze maatregelen of het vervaardigen/verkopen van tools die dit faciliteren, is verboden. ### 2.12 Bescherming van elektronische informatie Het beheer van digitale rechten (DRM) via elektronische informatie die aan werken is gehecht, is wettelijk beschermd. Het omzeilen, verwijderen of wijzigen van deze informatie wordt gelijkgesteld aan auteursrechtinbreuken. ### 2.13 Aansprakelijkheid van internetproviders (ISP) Internetproviders worden niet aansprakelijk gesteld voor het doorgeven van illegaal materiaal, mits zij voldoen aan bepaalde voorwaarden: zij mogen niet zelf het initiatief tot doorgifte hebben genomen, de ontvanger niet zelf hebben geselecteerd, en de informatie niet hebben gewijzigd. Voor caching en hosting gelden soortgelijke vrijwaringsregels, mits de ISP geen kennis heeft van het onrechtmatige karakter of de informatie onmiddellijk verwijdert. ### 2.14 Bescherming van computerprogramma's Computerprogramma's worden beschermd als literaire werken onder het auteursrecht. De bescherming geldt voor de uitdrukkingswijze (de broncode), mits deze origineel is. Voor programma's die in dienstverband zijn gemaakt, komen de vermogensrechten automatisch toe aan de werkgever. Er zijn specifieke uitzonderingen voor compatibiliteit, reverse engineering en het maken van back-ups. "Open source" software biedt meer vrijheid voor gebruik en aanpassing, maar morele rechten zoals vaderschap en integriteit blijven gelden. ### 2.15 Bescherming van computerprogramma's via octrooi Hoewel software als zodanig door octrooirecht wordt uitgesloten, kunnen computerprogramma's met een technisch karakter die deel uitmaken van een industrieel procedé, wel octrooieerbaar zijn. ### 2.16 Bescherming van databanken Databanken worden beschermd door auteursrecht wanneer de structuur van de databank origineel is. De beschermingsomvang volgt grotendeels de regels van het auteursrecht, met specifieke aandacht voor de vermogensrechten. ### 2.17 Bestraffing Inbreuken op het auteursrecht en naburige rechten worden beschouwd als het misdrijf van namaak en kunnen leiden tot sancties van niveau 6, waaronder geldboetes en gevangenisstraffen. --- # Naburige rechten Naburige rechten beschermen de rechten van uitvoerende kunstenaars, producenten van opnamen en omroeporganisaties, en zijn nauw verwant aan het auteursrecht. ### 3.1 Inleiding De bescherming van naburige rechten werd geïntroduceerd in 1994 en omvat "verwante rechten". Deze rechten sluiten het auteursrecht niet uit, maar kunnen ermee samenlopen. Er zijn drie hoofdcategorieën van houders van naburige rechten: * Uitvoerende kunstenaars * Producenten (van fonogrammen en film) * Omroeporganisaties ### 3.2 Houders van de naburige rechten #### 3.2.1 Uitvoerende kunstenaars Uitvoerende kunstenaars genieten bescherming met betrekking tot hun interpretatie van een werk, ongeacht of dit werk auteursrechtelijk beschermd is. Een uitvoerend kunstenaar is iemand die een werk openbaar maakt, zoals zangers, muzikanten, acteurs, dansers, variété- en circusartiesten. Technisch personeel zoals licht- of geluidstechnici vallen hier doorgaans niet onder. De bescherming van uitvoerende kunstenaars omvat: * **Vermogensrechten (art. XI.205 WER):** Deze komen grotendeels overeen met de exploitatierechten van het auteursrecht en omvatten: * Het reproductierecht van de prestatie (bijvoorbeeld via opname van een concert). * Het recht om de prestatie mee te delen aan het publiek. * **Speciale regels:** * Filmacteurs dragen hun rechten over aan de filmproducent. * Bij de voorstelling van een ensemble dragen de solisten, dirigent, regisseur en directeur hun rechten over. * **Morele rechten (art. XI.204 WER):** Deze zijn minder omvattend dan die van auteurs en omvatten: * Het recht op vermelding van hun naam. * Het recht om zich te verzetten tegen onjuiste toeschrijving. * Het recht om zich te verzetten tegen misvorming of verminking van hun prestatie. * Het recht om zich te verzetten tegen aantasting van hun eer of reputatie. Er zijn ook **uitzonderingen** op de vermogensrechten van uitvoerende kunstenaars (art. XI.217-218 WER), waaronder: * Een wettelijke licentie voor diverse toepassingen zoals citeren, mededeling voor privé- en schooluitvoeringen, onderwijs en onderzoek, technische kopieën, parodie, examenuitvoeringen, cultureel erfgoed, niet-commerciële mededelingen ten behoeve van gehandicapten, tentoonstellingen of openbare verkopen, en opname in verzamelingen van bibliotheken, musea of archieven. Hierbij is geen bronvermelding vereist, maar wel een vergoeding via Auvibel. * Een bijkomende regeling voor de secundaire mededeling van gefixeerde opnames op openbare plaatsen, waarvoor een billijke vergoeding geldt. #### 3.2.2 Producenten van fonogrammen en film Producenten worden beschermd met betrekking tot de *eerste vastlegging* van geluid of beeld. * Een **producent van fonogrammen** is degene die als eerste het geluid van een uitvoering of andere geluiden vastlegt. * Een **filmproducent** is degene die als eerste een cinematografisch of audiovisueel werk of bewegende beelden, met of zonder geluid, vastlegt. De bescherming van producenten betreft enkel **vermogensrechten (art. XI.209 WER)** en heeft betrekking op de eerste vastlegging. Deze omvatten het reproductierecht, het recht tot verhuur of uitlening, distributie en mededeling aan het publiek. De uitzonderingen zijn vergelijkbaar met die voor uitvoerende kunstenaars. Er zijn **geen morele rechten** voor producenten. De overdracht van vermogensrechten gebeurt via overeenkomsten die restrictief geïnterpreteerd worden. Speciale regels gelden voor prestaties in dienstverband of op bestelling, en voor de overdracht aan een producent bij audiovisuele werken, met uitzondering van reclame en niet-culturele sectoren. #### 3.2.3 Omroeporganisaties Omroeporganisaties genieten bescherming met betrekking tot hun uitzendingen (art. XI.215 WER). Dit geldt voor organisaties die beeld en/of geluid uitzenden via radio-elektrische golven (ether, kabel of satelliet) voor het publiek. Dit omvat alle soorten uitzendingen, beschermd door auteursrecht of niet, zoals weerberichten, beurskoersen en sportwedstrijden. Hun bescherming omvat het recht om toestemming te geven voor: * Het rechtstreeks of later heruitzenden van hun uitzendingen. * Het doorgeven van de uitzendingen via kabel of satelliet. * Het maken van reproducties van de uitzendingen. * Elke betalende mededeling aan het publiek. * On demand uitzendingen. ### 3.3 Duur van de bescherming De duur van de bescherming voor naburige rechten is in beginsel **50 jaar** vanaf de datum van de prestatie voor uitvoerende kunstenaars, producenten en omroeporganisaties. Er is echter een **verlenging van de duur** voorzien door Richtlijn 2011/77/EU (art. 208-210 WER): * Voor uitvoerende artiesten van wie de prestatie is vastgelegd op een fonogram, wordt de duur verlengd van 50 naar **70 jaar**. * Voor producenten geldt eveneens een verlenging naar **70 jaar**, mits zij 20% van de inkomsten aan beheersvennootschappen uitkeren voor niet-vermelde uitvoerende kunstenaars. Indien de producent hier niet aan voldoet, keren de rechten terug naar de oorspronkelijke uitvoerend artiest. ### 3.4 Samenloop met auteursrecht Naburige rechten sluiten het auteursrecht niet uit. Er kan sprake zijn van samenloop, wat betekent dat een bepaald werk of een bepaalde prestatie zowel onder het auteursrecht als onder de naburige rechten kan vallen. De houders van naburige rechten beschermen voornamelijk hun investeringen, niet zozeer het artistieke of creatieve aspect, wat een duidelijk onderscheid vormt met het auteursrecht. > **Tip:** Houd rekening met de mogelijke samenloop van rechten. Een uitvoerend kunstenaar heeft rechten op zijn eigen interpretatie (naburig recht), maar de originele compositie wordt beschermd door het auteursrecht van de componist. --- # Bescherming van computerprogramma's en databanken Dit onderdeel behandelt de auteursrechtelijke bescherming van computerprogramma's en databanken, inclusief de relevante wetgeving, het toepassingsgebied, licenties en de mogelijkheid van octrooibescherming. ## 4. Bescherming van computerprogramma's en databanken ### 4.1 Wettelijk kader De bescherming van computerprogramma's en databanken is verankerd in zowel nationaal als internationaal recht. #### 4.1.1 Belgische regelgeving De Belgische wetgeving inzake auteursrecht is sinds 1 januari 2015 gecodificeerd in Boek XI van het Wetboek Economisch Recht (WER). Voorheen werd deze materie geregeld door de Wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten, die de oudere wet van 1886 verving. Specifiek voor computerprogramma's werd de Europese richtlijn van 14 mei 1991 omgezet via de Wet van 30 juni 1994 (de Softwarewet). De bescherming van databanken werd geregeld door de Wet van 31 augustus 1998, die de Europese richtlijn van 11 maart 1996 (Databankenwet) omzette. #### 4.1.2 Europese regelgeving Europese harmonisatie op het gebied van auteursrecht is complex vanwege de nationale verankering van deze rechten. Oorspronkelijk waren er twee systemen binnen de EU: het continentale stelsel (auteursrechten) en het common law-systeem (copyright). Diverse Europese richtlijnen hebben geleid tot verdere harmonisatie, waaronder: * **RL 2019/790:** Deze richtlijn bouwt voort op eerdere regelgeving en richt zich op auteursrecht in de digitale eengemaakte markt. * **RL 2006/116/EG:** Betreft de beschermingstermijn van het auteursrecht en naburige rechten. * **RL 91/250/EEG:** Specifiek gericht op de rechtsbescherming van computerprogramma's. #### 4.1.3 Internationale bescherming Internationale bescherming wordt gewaarborgd door verdragen zoals: * **Conventie van Bern (1886):** Voor de bescherming van letterkundige en kunstwerken. * **Universele Auteursrechtconventie (1952).** * **Conventie van Rome (1961):** Ter bescherming van uitvoerende kunstenaars, producenten en omroeporganisaties. * **TRIPs-verdrag (1994):** Trade-Related Aspects of Intellectual Property. * **WIPO-verdrag (1996):** World Intellectual Property Organisation. ### 4.2 Auteursrecht senso stricto Auteursrecht (AR) biedt bescherming aan "werken van letterkunde en kunst". Vroeger lag de nadruk op artistieke creaties, maar tegenwoordig valt een veel breder scala aan werken onder het auteursrecht. Het is een eigendomsrecht dat zowel economische belangen dient als de gebruiker van werken in de maatschappij faciliteert. #### 4.2.1 Toepassingsgebied Volgens artikel XI.165 WER vallen onder het auteursrecht alle werken van letterkunde of kunst. Dit omvat onder meer: * **Letterkundige werken:** Boeken, toneelwerken, brochures, cursussen. * **Beeldende kunstwerken:** Schilderijen, litho's, beeldhouwwerken, bouwplannen, foto's. * **Geluidswerken en audiovisuele werken:** Partituren, muziekstukken, films, video's. * **Databanken:** Zoals gedefinieerd in artikel I.13, 6° WER. * **Computerprogramma's:** Zoals bepaald in titel VI (artikel XI.294 e.v. WER). * **Choreografieën, geografische kaarten, kalenders.** De drager van het werk (papier, elektronisch, cd, dvd, tape, transmissie) doet niet ter zake. #### 4.2.2 Beschermingsvereisten Auteursrechtelijke bescherming is **automatisch** en **in principe absoluut**, mits aan twee voorwaarden is voldaan: 1. **Uitdrukking in concrete vorm:** Het werk moet zijn gematerialiseerd, dus niet enkel een idee blijven. 2. **Originaliteit:** Het werk moet de eigen intellectuele schepping van de auteur weerspiegelen. Een registratie is niet vereist, hoewel er in de VS wel een "copyright"-teken bestaat dat een afschrikkend effect kan hebben. In België bestaat wel een **wettelijk depot** bij de Koninklijke Bibliotheek, wat echter niets te maken heeft met de verkrijging van auteursrechten, maar dient ter documentatie van bestaande werken. > **Tip:** De originaliteit van een foto kan onder meer blijken uit originele keuzes over lichtinval, afstand, perspectief, achtergrond, scherpte, schaduwspel, compositie en kleuren, of uit de opmerkelijke professionele vaardigheid die uit de foto blijkt. #### 4.2.3 Verkrijging van het auteursrecht De verkrijging van auteursrecht vereist geen registratie, depot of het gebruik van het ©-teken. Het ontstaat van rechtswege bij de creatie van een origineel werk in concrete vorm. #### 4.2.4 Titularis van het auteursrecht De titularis van het auteursrecht is in principe de **maker** van het werk, zijnde een fysiek persoon. Voor werken die na het overlijden van de auteur worden bekendgemaakt, gaan de rechten over op diens erfgenamen. Bij samenwerking ("mede-scheppers") komen de rechten toe aan alle medewerkers. Bij strips zijn dit bijvoorbeeld de tekenaar en de schrijver. Voor audiovisuele werken is de hoofdregisseur de belangrijkste titularis, maar medewerkers zoals scenarioschrijvers, tekstschrijvers, grafisch ontwerpers en muziekauteurs kunnen ook co-auteurs zijn. Bij een scriptie waar vier auteurs op de titelpagina staan, hebben alle vier mede-auteurs rechten. Als echter elk een hoofdstuk heeft geschreven en de naam van de auteur bij het hoofdstuk staat, kan die auteur met zijn specifieke deel doen wat hij wil. #### 4.2.5 Beschermingsomvang De beschermingsomvang van het auteursrecht is tweeledig en bestaat uit: 1. **Morele rechten (art. XI.165 §2 WER):** * Deze rechten sluiten nauw aan bij de persoon van de auteur. * Ze zijn **onvervreemdbaar**, hoewel de auteur er schriftelijk van kan verzaken. * Na het overlijden gaan ze over op de erfgenamen. * Inhoud: * **Recht op openbaarmaking (divulgatierecht):** Slechts eenmalig door de auteur uit te oefenen. * **Vaderschapsrecht:** Het recht om erkend te worden als maker. * **Recht op eerbied (integriteit):** Het recht om zich te verzetten tegen elke wijziging, vervorming, verminking of aantasting van het werk die de goede naam of reputatie van de auteur kan schaden. * Deze rechten zijn in principe **absoluut**, maar de rechtspraak erkent uitzonderingen ingeval van misbruik van recht of wanneer een belangenafweging daartoe aanleiding geeft. 2. **Vermogensrechten (art. XI.167 WER):** * Dit zijn de exclusieve rechten op exploitatie van het werk. * **Reproductierecht:** Het exclusieve recht om het werk tijdelijk, duurzaam, volledig of gedeeltelijk te reproduceren of te laten reproduceren. Dit omvat het materieel verveelvoudigen van het werk (bv. overname van een artikel, reproductie van gebruiksaanwijzingen, piratenuitgave van een cursus, aanbieden van een stripfiguur voor mobiele telefoons via een website). In ruimere zin kan dit ook toestemming geven om het werk te bewerken of te vertalen. * **Recht tot mededeling aan het publiek:** Het recht om het werk uit te voeren, voor te stellen of uit te zenden. Dit omvat alle niet-tastbare vormen van het werk die waarneembaar worden gemaakt, ongeacht het gebruikte procédé. Dit kan live via transmissie (kabel, satelliet, internet) of on-demand (op individueel gekozen plaats en tijdstip). De grens van "publieke uitvoering" wordt restrictief geïnterpreteerd door de rechtspraak. Winstoogmerk is niet noodzakelijk voor de kwalificatie als publieke mededeling. > **Tip:** Het reproductierecht in ruime zin omvat niet alleen letterlijke vermenigvuldiging, maar ook de toestemming om het werk te bewerken, te vertalen, te verhuren of uit te lenen. #### 4.2.6 Uitzonderingen op vermogensrechten Om een evenwicht te bewaren tussen de exclusieve rechten van de auteur en het algemeen belang, bestaan er wettelijke uitzonderingen op de vermogensrechten. Deze kunnen al dan niet gepaard gaan met een vergoedingsrecht. * **Algemene uitzonderingen:** Citeer, technisch noodzakelijke kopie, actualiteitsverslaggeving, gebruik op een openbare plaats, kosteloze uitvoering in familiekring, reproducties voor professionele doeleinden (reprografie), privékopie, uitzondering voor onderwijs en onderzoek, parodie, en andere toegestaan gebruik (bv. in bibliotheken, musea, voor pers met handicap, ziekenhuizen, gevangenissen, datamining). * **Cumulatieve voorwaarden voor parodie:** De parodie moet origineel zijn, een ironisch of humoristisch karakter hebben, kritiek bevatten of een contrast oproepen met het origineel, niet meer vormelementen overnemen dan nodig (om verwarring te vermijden), niet louter commercieel zijn en niet de intentie hebben het originele werk te schaden. * **Uitzondering van het leenrecht:** Gekoppeld aan vergoeding via Reprobel. * **Volgrecht (art. XI.175 WER):** Bij werken van beeldende kunst hebben kunstenaars recht op een aandeel in de opbrengsten bij elke doorverkoop binnen de EU door een professional uit de kunsthandel. De vergoeding varieert tussen 4% en 0,25% afhankelijk van de verkoopprijs, met een minimum van 2000 euro voor het werk en een maximum tarief van 12.500 euro. Dit recht is niet van toepassing bij verkoop door de kunstenaar zelf of tussen particulieren. #### 4.2.7 Overeenkomsten inzake vermogensrechten Vermogensrechten kunnen worden overgedragen, globaal of gedeeltelijk, definitief of tijdelijk, via een overeenkomst. Deze overeenkomsten moeten schriftelijk zijn en restrictief worden geïnterpreteerd. Belangrijk is dat de exploitatie in overeenstemming moet zijn met eerlijk beroepsgebruik, er geen algemene bedingen mogen zijn die nog onbekende exploitatievormen omvatten, en de auteur moet een billijke vergoeding ontvangen. Bijzondere regels gelden voor werken die tot stand komen in dienstbetrekking, op bestelling, of in grafische of beeldende kunst. Daarnaast spelen collectieve beheersorganisaties (zoals SABAM, SACD, SCAM, SOFAM) een cruciale rol in de inning en verdeling van auteursrechten. #### 4.2.8 Duur en sancties De beschermingsduur van het auteursrecht bedraagt **70 jaar na het overlijden van de auteur**. Voor werken die onder pseudoniem zijn gepubliceerd, geldt 70 jaar na de bekendmaking. Voor ontdekte oude meesters geldt een termijn van 25 jaar na eerste bekendmaking. De berekening van de termijn start op 1 januari van het jaar volgend op het ontstaan van het recht. In geval van inbreuk zijn sancties mogelijk, waaronder: * **Geldboetes:** Van 500 tot 100.000 euro (verhoogd met 5,5 opcentiemen, met verdubbeling bij recidive). * **Inbeslagname** van de nagemaakte goederen. * **Gevangenisstraf:** Van 3 maanden tot 2 jaar. * **Schadevergoeding** aan de rechthebbende. ### 4.3 Naburige rechten (NBR) Naburige rechten (NBR) bieden bescherming aan verwante rechten die niet identiek zijn aan het auteursrecht, maar er wel nauw bij aansluiten. De belangrijkste houders van deze rechten zijn: 1. **Uitvoerende kunstenaars:** Zangers, muzikanten, acteurs, dansers, etc. die een werk meedelen aan het publiek. Hun vermogensrechten lijken op die van auteurs (reproductie, mededeling aan het publiek), met specifieke regels voor filmacteurs en ensembles. Hun morele rechten zijn minder omvattend dan die van auteurs, maar omvatten het recht op naamvermelding en het zich verzetten tegen onjuiste toeschrijving of misvorming. 2. **Producenten van fonogrammen en film:** Beschermen de eerste vastlegging van geluid of beeld. Hun rechten zijn louter vermogensrechtelijk (geen morele rechten) en omvatten reproductie, distributie en mededeling aan het publiek. 3. **Omroeporganisaties:** Hebben het recht om toestemming te geven voor heruitzendingen, doorgifte via kabel of satelliet, reproducties van uitzendingen en betalende mededeling aan het publiek. De beschermingstermijn voor naburige rechten bedraagt **50 jaar vanaf de datum van de prestatie**. Er is echter een verlenging voorzien tot 70 jaar voor uitvoerende artiesten en producenten onder bepaalde voorwaarden. ### 4.4 Bescherming van technische voorzieningen Moderne technologieën vereisen specifieke beschermingsmechanismen. #### 4.4.1 Bescherming van technische beschermingsmaatregelen Technische maatregelen die rechthebbenden gebruiken om de toegang tot en het gebruik van materiaal te controleren (zoals encryptie, wachtwoorden, beveiligingssystemen op dvd's en cd's) zijn wettelijk beschermd (art. XI.191 WER). Het omzeilen, vervaardigen of verkopen van producten die deze beveiliging kunnen omzeilen, is strafbaar. #### 4.4.2 Bescherming van elektronische informatie De bescherming van elektronische informatie (ook wel "digital rights management" of DRM genoemd) omvat het bestraffen van het omzeilen, verwijderen of wijzigen van elektronische informatie die aan werken is gehecht en die het aantal toegestane afdrukken of kopieën beperkt, of het aantal keren dat een muziekstuk beluisterd mag worden. #### 4.4.3 Aansprakelijkheid van Internet Service Providers (ISP's) ISP's zijn over het algemeen niet aansprakelijk voor de doorgifte van illegaal materiaal, mits zij voldoen aan de bepalingen van de richtlijn inzake elektronische handel. Dit betekent dat zij, indien zij optreden als louter doorgeefluik, geen toezichtverplichting hebben en niet aansprakelijk zijn, zelfs indien zij op de hoogte zijn, zolang zij niet zelf het initiatief tot doorgifte namen, de ontvanger niet zelf selecteerden en de informatie niet wijzigden. Ook voor caching en hosting gelden specifieke vrijwaringsregels. ### 4.5 Bescherming van computerprogramma's Computerprogramma's worden auteursrechtelijk beschermd als "werken van letterkunde" volgens de Softwarewet en Boek XI WER (art. XI.294 e.v. WER). * **Voorwerp en voorwaarden:** De bescherming geldt voor de uitdrukkingswijze, inclusief de broncode, mits het werk getuigt van een "oorspronkelijke creatie" en de eigen intellectuele schepping van de auteur is. Het basisidee wordt niet beschermd. * **Titularis:** Bij niet-werknemers is dit de maker. Bij werknemers komen de vermogensrechten van het computerprogramma automatisch toe aan de werkgever. * **Beschermingsomvang:** De vermogensrechten gelden tot 70 jaar na het overlijden van de maker. Dit omvat reproductie, vertaling, verwerking, bewerking, verandering, distributie, verhuur en uitlening. * **Uitzonderingen op vermogensrechten:** Beperkte uitzonderingen gelden voor compatibiliteit, het maken van een reservekopie, het observeren en testen van het programma om de grondslagen te achterhalen, en reverse engineering of decompilatie. * **Morele rechten:** Zijn beperkter dan bij algemene auteursrechten en omvatten in principe enkel het vaderschapsrecht en het recht om zich te verzetten tegen misvorming of aantasting van de goede naam. #### 4.5.1 Open Source Software Free and Open Source Software (FOSS) of openbronsoftware maakt aanpassing door gebruikers mogelijk. Hoewel deze software vaak gratis is, blijft het auteursrecht (en de bijbehorende morele rechten zoals vaderschap en het recht op integriteit) gelden. Verschillende standaardlicenties (GPL, LGPL, MPL, EUPL) faciliteren de verspreiding en innovatie. Publiekedomeinsoftware is anders dan freeware of opensource software, omdat de houder afstand heeft gedaan van zijn auteursrechten of de beschermingstermijn is verstreken. ### 4.6 Bescherming van computerprogramma's via octrooi Hoewel auteursrecht de uitdrukkingswijze beschermt, is het auteursrecht voor software te beperkt voor bepaalde aspecten (bv. reverse engineering). Octrooien kunnen software beschermen indien deze een technisch karakter heeft en onderdeel is van een industrieel procédé (bv. gegevensverwerking, autotechniek). De Octrooiwet sluit software "als zodanig" uit, maar de Europese praktijk staat bescherming toe wanneer software een technisch effect sorteert. ### 4.7 Bescherming van databanken Een databank wordt gedefinieerd als een verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen, systematisch of methodisch geordend en afzonderlijk toegankelijk (art. I.13, 6° WER). * **Wettelijk kader:** De bescherming is gebaseerd op de Europese richtlijn van 1996 en artikel XI.305 e.v. WER. * **Bescherming:** De bescherming is auteursrechtelijk, waarbij de structuur van de databank origineel moet zijn. * **Beschermingsomvang:** De regels van het auteursrecht zijn van toepassing, met een verschil in de vermogensrechten ten opzichte van algemene auteursrechten. ### 4.8 Bestraffing Inbreuken op auteursrecht en naburige rechten worden beschouwd als het misdrijf van namaak. De wet voorziet in strafrechtelijke sancties (geldboetes, gevangenisstraffen) en burgerrechtelijke sancties (schadevergoeding, inbeslagname). De straffen zijn gekoppeld aan niveau 6 van de sanctieschaal in het WER. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Auteursrecht | Een recht dat iemand het exclusieve recht geeft om een werk van letterkunde of kunst te gebruiken en te verspreiden. Het beschermt de oorspronkelijke creatie van een auteur en wordt automatisch verkregen bij het maken van het werk. | | Naburige rechten | Rechten die verwant zijn aan auteursrechten en die bescherming bieden aan uitvoerende kunstenaars, producenten van opnamen en omroeporganisaties voor hun specifieke bijdragen. | | Senso stricto | Een strikte interpretatie van auteursrecht, waarbij het exclusief betrekking heeft op het recht dat ontstaat door het creëren van een origineel werk. | | Senso lato | Een bredere interpretatie van auteursrechten, die naast het auteursrecht zelf ook naburige rechten en andere gerelateerde rechten omvat. | | Werken van letterkunde of kunst | Categorieën van creaties die beschermd worden door het auteursrecht, zoals boeken, muziek, schilderijen, films, software en databanken. | | Originaliteit (bij auteursrecht) | Een vereiste voor auteursrechtelijke bescherming, die inhoudt dat een werk een eigen intellectuele schepping van de auteur moet zijn en niet louter een kopie of een generieke weergave. | | Vermogensrechten | De economische rechten die voortvloeien uit het auteursrecht, zoals het reproductie- en het mededelingsrecht, die de auteur in staat stellen inkomsten te genereren uit zijn werk. | | Morele rechten | Persoonlijke rechten van de auteur die nauw verbonden zijn met zijn persoonlijkheid, zoals het recht op vaderschap, het recht op eerbied en het recht op openbaarmaking, welke onvervreemdbaar zijn. | | Reproductierecht | Het exclusieve recht van de auteur om zijn werk materieel te vermenigvuldigen of te laten vermenigvuldigen, in enge zin (letterlijke kopie) en in ruime zin (bewerken, vertalen). | | Mededelingsrecht | Het exclusieve recht van de auteur om zijn werk openbaar te maken, uit te voeren, voor te stellen of uit te zenden via tastbare of niet-tastbare middelen. | | Wettelijke licentie | Een wettelijk vastgelegde uitzondering op het exclusieve recht van de auteur, die derden toestaat om het werk onder bepaalde voorwaarden te gebruiken zonder directe toestemming, vaak met een vergoedingsrecht. | | Parodie | Een vorm van toegestaan gebruik van een bestaand werk, gekenmerkt door een humoristisch, ironisch of kritisch karakter, die een uitzondering vormt op het auteursrecht onder specifieke voorwaarden. | | Volgrecht | Een recht voor kunstenaars van beeldende kunst om een aandeel te ontvangen in de opbrengsten bij elke wederverkoop van hun werk door professionele kunsthandelaren binnen de EU. | | Computerprogramma | Een reeks instructies die een computer vertelt wat te doen, beschermd door auteursrecht als een werk van letterkunde, met specifieke regels voor titularis en beschermingsomvang. | | Databank | Een systematisch of methodisch geordende verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen die afzonderlijk toegankelijk is, beschermd door auteursrecht op basis van de originaliteit van de structuur. | | Open source software (OSS) | Software waarvan de broncode openbaar beschikbaar is, waardoor gebruikers deze mogen gebruiken, aanpassen en verspreiden onder bepaalde licentievoorwaarden, wat innovatie bevordert. | | Octrooi | Een exclusief recht dat wordt verleend voor een uitvinding die nieuw, inventief en industrieel toepasbaar is, en beschermt de uitvinder voor een beperkte periode tegen het ongeoorloofd maken, gebruiken of verkopen van de uitvinding. | | Consument | Een natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn bedrijfs-, beroeps- of ambachtsactiviteit vallen. | | Rechtspersoon | Een organisatie of entiteit die wettelijk is erkend en rechten en plichten kan hebben, zoals een bedrijf of vereniging. | | Vergoeding | Een betaling ter compensatie voor geleden schade, verloren winst, of voor het gebruik van intellectuele eigendom. | | Transmissie | Het doorgeven van informatie of signalen via een medium, zoals radio, televisie, kabel of internet. | | Reservekopie | Een extra kopie van gegevens of software die wordt gemaakt ter beveiliging tegen verlies of beschadiging van het origineel. | | Heruitgave | Het opnieuw publiceren of verspreiden van een werk, met name op een nieuwe drager of in een aangepaste vorm. | | Auteursrechtvereniging | Een organisatie die collectief de rechten van auteurs beheert en licenties verleent voor het gebruik van hun werken, zoals SABAM. |