Civil Law

# Algemene begrippen en kenmerken van huur Dit document bespreekt de algemene concepten en kenmerken van huurovereenkomsten in het Belgische recht, waarbij de definitie, aard, essentiële bestanddelen, kenmerken en vergelijkingen met andere overeenkomsten worden uitgediept, met een focus op de specifieke regels en hun onderlinge verhouding. ## 1. Algemene begrippen en kenmerken van huur De huurovereenkomst is een wederkerig contract waarbij de verhuurder tijdelijk het genot van een zaak belooft aan de huurder, in ruil voor een prijs. Dit recht is een persoonlijk recht en valt onder het contractenrecht, wat betekent dat de huurder een detentor (houder) is en geen bezitter. Zowel roerende als onroerende goederen kunnen worden verhuurd, maar de wetgeving focust voornamelijk op onroerende goederen vanwege de vele specifieke regels die hiervoor bestaan. ### 1.1 Definitie en aard van de huurovereenkomst Een huurovereenkomst is gedefinieerd in artikel 1709 van het oud Burgerlijk Wetboek. Het kernaspect is het verschaffen van tijdelijk genot (usus en fructus) van een zaak tegen betaling van een huurprijs. Dit recht wordt beschouwd als een schuldvordering, waarbij de verhuurder een schuldenaar is met betrekking tot zijn verbintenissen, zoals het onderhoud. Het is een roerend recht, zelfs indien het een onroerend goed betreft, en kan niet bij hypotheek worden gegeven. ### 1.2 Economisch belang Huurcontracten hebben een aanzienlijk economisch belang. Voor verhuurders is het een middel om hun vermogen te laten renderen via de huurprijs. Voor huurders is het vaak een noodzakelijke oplossing wanneer zij niet over de financiële middelen beschikken om een eigendom te verwerven, en het voorziet in huisvesting of de mogelijkheid om een handelszaak uit te baten. ### 1.3 Kenmerken van de huurovereenkomst De huurovereenkomst kent de volgende kenmerken: * **Consensueel:** Het contract komt tot stand door de loutere wilsovereenstemming van partijen, hoewel er specifieke wettelijke verplichtingen kunnen zijn om het schriftelijk vast te leggen. * **Wederkerig:** Beide partijen verbinden zich tot iets, de verhuurder tot het verschaffen van genot, de huurder tot het betalen van de huurprijs. * **Onder bezwarende titel:** Er is altijd een tegenprestatie (de huurprijs). Zonder huurprijs spreken we eerder van bruikleen. * **Voortdurend:** De verbintenissen van beide partijen duren gedurende de looptijd van het contract (bv. periodieke huurbetalingen, onderhoudsplicht). * **Opzegging en ontbinding ex nunc:** Beëindiging van het contract werkt in de regel voor de toekomst. * **Tijdelijk:** Huurovereenkomsten mogen niet eeuwigdurend zijn. De algemene regel in het contractenrecht beperkt de duur. * **Niet intuitu personae:** In principe is de persoon van de huurder niet doorslaggevend, wat blijkt uit de mogelijkheid tot onderverhuring en de voortzetting van de verbintenissen door erfgenamen. Er zijn echter uitzonderingen waarbij partijen contractueel kunnen bedingen dat het wel *intuitu personae* is. ### 1.4 Verschillen met andere overeenkomsten * **Huur van werk (aanneming):** Bij huur van goederen gaat het om een reeds bestaand goed, terwijl bij aanneming het werk op een toekomstig goed betrekking heeft. De prijsbepaling kan ook verschillen; bij huur moet deze bepaald of bepaalbaar zijn bij aanvang, bij aanneming kan deze achteraf worden vastgesteld. * **Koop:** Koop betreft een eigendomsoverdracht, terwijl huur enkel het genot verschaft. De koopprijs moet altijd in geld zijn, de huurprijs kan ook in natura zijn. * **Vruchtgebruik:** Vruchtgebruik is een zakelijk recht, terwijl huur een persoonlijk recht is. De onderhoudsplicht en de gevolgen van overlijden verschillen. * **Bewaargeving:** Bij bewaargeving mag de bewaarnemer het goed niet gebruiken. * **Bruikleen:** Bruikleen is in essentie huur om niet. ### 1.5 Hoofdbestanddelen van de huurovereenkomst De essentiële bestanddelen van een huurovereenkomst zijn: #### 1.5.1 Het gehuurde goed * **Vatbaarheid:** In principe zijn alle goederen, roerend en onroerend, vatbaar voor verhuring, tenzij de wet er een obstakel voor vormt (bv. goederen buiten de handel). Goederen van het openbaar domein zijn in principe niet verhuurbaar, tenzij dit hun bestemming voor het gebruik van allen niet verhindert. * **Bijzondere gevallen:** De verhuring van verbruikbare goederen, toekomstige goederen, eigen goederen (als onderhuurder), andermans goederen en onverdeelde goederen zijn mogelijk onder specifieke voorwaarden. * **Beschrijving van het goed:** Een gedetailleerde beschrijving van het gehuurde goed, inclusief de ruimtes, is cruciaal. Een omstandige plaatsbeschrijving, op tegenspraak en voor gemeenschappelijke rekening, is dwingend recht en essentieel voor het bewijs van huurschade. Dit geldt zowel voor de aanvang als bij het einde van de huur. Een inventaris van huisraad kan ook worden opgemaakt. #### 1.5.2 De huurprijs * **Bepaalbaarheid:** De huurprijs moet bepaald of bepaalbaar zijn. Dit kan contractueel door partijen worden vastgelegd, of in uitzonderlijke gevallen door een rechter of overheid (bv. bij huurprijsherziening). * **Ernstige huurprijs:** De huurprijs moet ernstig zijn om een geldig huurcontract te garanderen. Een onserieuze huurprijs kan leiden tot het verlies van specifieke huurbescherming. * **Indexering:** De huurprijs kan worden geïndexeerd, mits dit is bedongen. In de Woninghuurwet is indexering van rechtswege opgenomen bij schriftelijke contracten. De berekening gebeurt op basis van de gezondheidsindex. Dit is dwingend recht en kan slechts éénmaal per jaar plaatsvinden. * **Kosten en lasten:** Naast de huurprijs kunnen kosten (vergoeding voor gebruik) en lasten (belastingen) worden doorberekend. De verdeling geschiedt volgens het criterium van het zakelijk recht (verhuurder) versus het gebruik (huurder). Deze kunnen forfaitair of via werkelijke uitgaven worden aangerekend, met controlemogelijkheid voor de huurder. * **Terugvordering te veel betaalde:** Te veel betaalde huurprijs, kosten of indexeringen kunnen binnen een bepaalde termijn worden teruggevorderd via een aangetekende brief. ### 1.6 Geldigheidsvoorwaarden De algemene geldigheidsvoorwaarden van contracten zijn van toepassing: vrije en bewuste toestemming, bekwaamheid, een bepaald en geoorloofd voorwerp (bv. geen "krotverhuur"), en een geoorloofde oorzaak. ### 1.7 Vorm en bewijs * **Consensueel:** Huurovereenkomsten zijn in principe consensueel. * **Schriftelijke huur:** Hoewel mondelinge huur mogelijk is, begunstigt de wetgever de schriftelijke vorm (bv. voor bewijs, indexering, tegenwerpbaarheid). * **Mondelinge huur:** Indien één van de partijen de huur ontkent, is het bewijs van een mondelinge huurovereenkomst zonder begin van uitvoering moeilijk (geen getuigen of vermoedens). Indien er een begin van uitvoering is, gelden de gewone bewijsmiddelen. * **Registratie:** Schriftelijke huurovereenkomsten moeten worden geregistreerd, wat hen een vaste datum geeft en tegenwerpelijk maakt aan derden. ### 1.8 Duur De duur van de huurovereenkomst is in principe contractvrij. Er zijn echter beperkingen, zoals het verbod op eeuwigdurende contracten en wettelijke minimumduren in specifieke huurstelsels (bv. 9 jaar). Huur van onbepaalde duur wordt beschouwd als aangegaan per maand. ### 1.9 Opzegging en beëindiging * **Opzegging:** Een eenzijdige rechtshandeling die de beëindiging van de huur beoogt. De vormvereisten kunnen variëren, met specifieke regels voor handelshuur en pacht. * **Verlenging:** Kan wettelijk of conventioneel plaatsvinden. * **Wederverhuring:** Kan stilzwijgend plaatsvinden indien het contract van bepaalde duur was, met behoud van voorwaarden, maar dit heeft gevolgen voor zekerheden. * **Einde huur:** Kan plaatsvinden door verstrijken van de bepaalde duur, opzegging, onderlinge overeenstemming, of gerechtelijke ontbinding. Buitengerechtelijke ontbinding is in principe niet mogelijk om de huurder te beschermen. * **Tenietgaan van het gehuurde goed:** Dit kan materieel of juridisch zijn en leidt tot ontbinding van de huur, al dan niet van rechtswege. ### 1.10 Vergelijking met andere overeenkomsten (overzicht) | Kenmerk | Huur | Koop | Vruchtgebruik | Bewaargeving | Bruikleen | | :---------------------- | :--------------------------------------- | :----------------------------------------- | :------------------------------------------ | :----------------------- | :-------------------- | | **Aard van het recht** | Persoonlijk recht, schuldvordering | Zakelijk recht, eigendomsoverdracht | Zakelijk recht | Persoonlijk recht | Persoonlijk recht | | **Voorwerp** | Genot van een zaak | Eigendom van een zaak | Gebruik en genot van een zaak | Bewaren van een zaak | Gebruik van een zaak | | **Prijs** | Huurprijs (geld of natura) | Koopprijs (altijd in geld) | Geen prijs (tenzij anders bedongen) | Geen prijs | Om niet | | **Levering** | In goede staat van onderhoud | Levering van de zaak | In staat waarin de zaak zich bevindt | Bewaren en bewaken | Gebruik geven | | **Onderhoud** | Verhuurder (grote herstellingen) | Koper (na levering) | Vruchtgebruiker (klein onderhoud) | Geen specifiek | Bruiklener (normaal) | | **Einde contract** | Verstrijken duur, opzegging, ontbinding | Vervulling opschortende voorwaarde, nietigheid | Overlijden vruchtgebruiker, verstrijken duur | Op afroep (in principe) | Op afroep (in principe) | | **Overdracht subject** | Mogelijk (onderhuur, overdracht) | Vrij | Beperkt | Niet toegelaten | Niet toegelaten | Dit overzicht dient als een gestructureerde samenvatting voor studie, waarbij de kernbegrippen en hun onderlinge relaties worden belicht. --- # Hoofdbestanddelen van de huur Oké, hier is je studiehandleiding voor "Hoofdbestanddelen van de huur", gebaseerd op de verstrekte tekst, met de focus op pagina's 11-20. ## 2. Hoofdbestanddelen van de huur De kern van een huurovereenkomst wordt gevormd door twee essentiële elementen: het gehuurde goed en de huurprijs, waarbij elk specifieke vereisten en bijzonderheden kent. ### 2.1 Het gehuurde goed Het gehuurde goed is het voorwerp van de huurovereenkomst. In principe kunnen zowel roerende als onroerende goederen worden verhuurd. Onroerende goederen zijn van bijzonder belang gezien de uitgebreide regelgeving die hieromtrent bestaat. #### 2.1.1 Vatbaarheid voor verhuur Niet alle goederen kunnen echter worden verhuurd. Goederen die buiten de handel zijn, zoals bepaalde delen van het openbaar domein, zijn in principe niet vatbaar voor verhuur. Het Hof van Cassatie heeft echter geoordeeld dat verhuur mogelijk is op goederen van het openbaar domein, voor zover het private recht de bestemming tot gebruik door allen niet verhindert. Ook onverhuurbare zakelijke rechten, zoals het recht van bewoning, kunnen niet worden verhuurd. #### 2.1.2 Bijzondere gevallen * **Verbruikbare goederen:** Hoewel de kern van huur het genot van een zaak is, kunnen ook verbruikbare goederen verhuurd worden, waarbij de huurder het goed consumeert en bij het einde van de huur een gelijksoortig goed van gelijke waarde moet teruggeven. * **Toekomstig goed:** De verhuur van een goed dat op het moment van de contractsluiting nog niet bestaat, is ook mogelijk. * **Eigen goed verhuren:** Een persoon kan een goed dat hij zelf in eigendom heeft, aan zichzelf verhuren in een andere hoedanigheid, bijvoorbeeld als onderhuurder, hoewel dit juridisch complex kan zijn. * **Andermans goed verhuren:** Het is toegestaan om andermans goed te verhuren, aangezien het huurcontract enkel het genot en gebruik van het goed beoogt en geen eigendomsoverdracht. * **Onverdeeld goed:** De verhuur van goederen die mede-eigendom zijn, vereist de toestemming van alle mede-eigenaars. #### 2.1.3 Beschrijving van het goed Een nauwkeurige omschrijving van het gehuurde goed, inclusief de specifieke ruimtes, is cruciaal. * **Omstandige plaatsbeschrijving:** Volgens het oud Burgerlijk Wetboek is een gedetailleerde plaatsbeschrijving, op tegenspraak en voor gemeenschappelijke rekening, verplicht voor onroerende goederen. Deze beschrijving dient om de staat van het goed bij aanvang en einde van de huur vast te stellen. Wanneer een partij weigert mee te werken, kan de vrederechter tussenkomen. * **Inventaris huisraad:** Indien roerende goederen mee verhuurd worden, dient hiervan een aparte inventaris te worden opgemaakt. * **Reglementen:** Reglementen van mede-eigendom en interne orde zijn, mits correct bekendgemaakt, ook bindend voor de huurder. ### 2.2 De huurprijs De huurprijs is de tegenprestatie voor het genot van het gehuurde goed. #### 2.2.1 Bepaling van de huurprijs * **Vrijheid van partijen:** De huurprijs wordt in beginsel vrij bepaald door de contractpartijen, met contractvrijheid als uitgangspunt. * **Vorm:** De huurprijs kan in geld of in natura betaald worden. * **Ernstige huurprijs:** De huurprijs moet "ernstig" zijn. Een niet-serieuze huurprijs kan leiden tot de niet-kwalificatie van de overeenkomst als huur, met verlies van specifieke huurbescherming tot gevolg. * **Bepaald of bepaalbaar:** De huurprijs moet op het ogenblik van contractsluiting bepaald of bepaalbaar zijn. Dit kan bijvoorbeeld via een percentage van het omzetcijfer bij handelshuren. * **Tussenkomst rechter/overheid:** In specifieke huurstelsels, zoals woninghuur, handelshuur en pacht, kunnen wettelijke bepalingen de contractvrijheid inperken inzake huurprijsherziening of -vernieuwing. #### 2.2.2 Indexering van de huurprijs Indexering koppelt de huurprijs aan de inflatie, meestal via de gezondheidsindex. * **Indexeringsbeding:** Een indexeringsbeding moet expliciet in het huurcontract worden opgenomen. Bij schriftelijke woninghuurcontracten wordt een indexeringsbeding echter vermoed deel uit te maken van het contract. * **Dwingend recht:** De regels omtrent indexering zijn vaak van dwingend recht. * **Berekening:** De indexering gebeurt op basis van de index van de maand voorafgaand aan de maand waarin het contract ingaat (aanvangsindex) en de index van de maand voorafgaand aan de maand van de jaarlijkse verjaardag van de inwerkingtreding van het contract (nieuwe index). $$ \text{Nieuwe huurprijs} = \text{Basishuurprijs} \times \frac{\text{Nieuw indexcijfer}}{\text{Aanvangsindexcijfer}} $$ * **Frequentie:** Indexering is doorgaans één keer per jaar mogelijk, op de verjaardag van de inwerkingtreding van het huurcontract. #### 2.2.3 Kosten en lasten Naast de huurprijs kan de huurder ook gehouden zijn tot betaling van kosten en lasten. * **Begrip:** Kosten betreffen vergoedingen voor het gebruik van het goed, terwijl lasten belastingen op het gehuurde goed betreffen die aan de huurder worden doorgerekend. * **Verdelingsprincipe:** Kosten en lasten verbonden aan het zakelijk recht worden door de verhuurder gedragen, terwijl kosten gerelateerd aan het gebruik door de huurder worden gedragen. Dit principe geldt tenzij anders is bedongen. * **Aanrekening:** Kosten en lasten kunnen worden aangerekend via vaste bedragen (forfait) of via voorschotten die worden afgerekend op basis van de werkelijke uitgaven. * **Forfait:** Een vast bedrag bovenop de huurprijs. * **Werkelijke uitgaven:** Vereist afrekeningen met verantwoordingsstukken en een controlemogelijkheid voor de huurder. * **Herziening forfaitaire aanrekening:** Bij woninghuur kan de huurder te allen tijde herziening of omzetting van een forfaitaire aanrekening vragen. #### 2.2.4 Terugvordering van te veel betaalde bedragen Indien de huurder te veel huurprijs, kosten of indexeringen heeft betaald, kan hij deze terugvorderen. Dit geldt voor huurprijs, kosten en indexeringen. De huurder dient een aangetekende brief te sturen en kan vijf jaar retroactief terugvorderen. De verjaringstermijn voor de vordering bedraagt één jaar vanaf de aangetekende brief. > **Tip:** Zorg ervoor dat alle afspraken omtrent de huurprijs, indexering en de aanrekening van kosten en lasten duidelijk en schriftelijk worden vastgelegd om latere discussies te voorkomen. --- **Opmerking:** De inhoud is gebaseerd op de verstrekte documentatie en bevat geen externe informatie of verwijzingen naar bronnen. Alle wiskundige uitdrukkingen zijn in LaTeX weergegeven. De currency rule is toegepast door geen valutasymbolen te gebruiken. --- # Geldigheidsvoorwaarden, vorm en bewijs van huurovereenkomsten Hieronder volgt een gedetailleerde studiehandleiding over de geldigheidsvoorwaarden, vorm en bewijs van huurovereenkomsten. ## 3. Geldigheidsvoorwaarden, vorm en bewijs van huurovereenkomsten Dit onderwerp behandelt de algemene vereisten voor de geldigheid van huurovereenkomsten, de formele aspecten die hiermee gepaard gaan, en de middelen die kunnen worden aangewend om het bestaan en de inhoud van dergelijke overeenkomsten te bewijzen. ### 3.1 Geldigheidsvoorwaarden van huurovereenkomsten De algemene geldigheidsvereisten voor contracten, zoals vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek, zijn ook van toepassing op huurovereenkomsten. Deze vereisten omvatten: * **Vrije en bewuste toestemming:** Beide partijen moeten vrijwillig en weloverwogen instemmen met de huurovereenkomst. * **Bekwaamheid:** Partijen moeten juridisch bekwaam zijn om contracten aan te gaan. * **Bepaalbaar en geoorloofd voorwerp:** Het gehuurde goed en de huurprijs moeten bepaald of bepaalbaar zijn, en mogen niet buiten de handel zijn of anderszins strijdig zijn met de openbare orde. Een huurovereenkomst voor een ongeschikte woning (een "krot") wordt beschouwd als een ongeoorloofd voorwerp en is nietig. * **Geoorloofde oorzaak:** De reden waarom de partijen de overeenkomst aangaan, mag niet strijdig zijn met de wet, openbare orde of goede zeden. ### 3.2 Vorm van huurovereenkomsten Overeenkomstig de algemene principes van contractenrecht is een huurovereenkomst in beginsel een **consensueel contract**. Dit betekent dat de overeenkomst tot stand komt door de loutere wilsovereenstemming van de partijen, zonder dat een specifieke vorm is vereist. Zowel een mondelinge als een schriftelijke huurovereenkomst is dus geldig. Echter, de wetgever moedigt het opstellen van schriftelijke huurcontracten aan, met name om bewijsproblemen te vermijden en om de toepasselijkheid van specifieke huurstelsels en bijhorende rechten (zoals indexering) te waarborgen. * **Schriftelijke huurovereenkomst:** * **Vorm:** Kan een authentieke akte zijn (opgesteld door een notaris) of een onderhandse akte. * **Inhoud:** De wet stelt minimumvereisten aan de inhoud van schriftelijke huurcontracten, zoals de identiteitsgegevens van de natuurlijke personen (naam, voornamen, woonplaats, geboortedatum en -plaats) en rechtspersonen (maatschappelijke naam, ondernemingsnummer). * **Registratie:** Schriftelijke huurcontracten moeten geregistreerd worden bij de FOD Financiën, wat fiscale verplichtingen met zich meebrengt. Bij woninghuur is de registratie ten laste van de verhuurder. * **Tegenwerpbaarheid:** Registratie verleent het huurcontract een vaste datum, wat cruciaal is voor de tegenwerpbaarheid ervan aan derden, zoals kopers van het verhuurde goed. * **Mondelinge huurovereenkomst:** * **Bewijs:** Indien een van de partijen de huur ontkent, is het bewijzen van het bestaan van een mondelinge huurovereenkomst problematisch. * **Getuigen en vermoedens:** Een mondelinge huurovereenkomst kan niet bewezen worden door getuigenissen of vermoedens, tenzij er sprake is van een begin van uitvoering van het contract. * **Begin van uitvoering:** Indien de huurovereenkomst al (deels) is uitgevoerd, bijvoorbeeld door de afgifte van de sleutels, kunnen wel gewone bewijsmiddelen, waaronder getuigen en vermoedens, worden ingeroepen. * **Bekentenis:** Het bestaan van de mondelinge huurovereenkomst kan ook bewezen worden door de bekentenis van de partij die het bestaan ervan ontkent, of door een gedingbeslissende eed. ### 3.3 Bewijs van huurovereenkomsten Het bewijzen van de inhoud van een huurovereenkomst, zeker wanneer deze mondeling is gesloten, kan complex zijn. * **Schriftelijke huurovereenkomst:** Dient als primair bewijsmiddel voor de inhoud en de modaliteiten van de huur. * **Mondelinge huurovereenkomst:** Zoals hierboven vermeld, is het bewijzen hiervan zonder begin van uitvoering beperkt tot bekentenis of gedingbeslissende eed. Bij begin van uitvoering zijn getuigen en vermoedens toegestaan. * **Omstandige plaatsbeschrijving:** Dit is een cruciaal bewijsmiddel, vooral voor onroerende goederen. Het wordt opgemaakt bij aanvang van de huur en beschrijft gedetailleerd de staat van het gehuurde goed. Dit is dwingend recht en moet gebeuren op tegenspraak. Bij het einde van de huur wordt een vergelijking gemaakt met de plaatsbeschrijving bij aanvang om huurschade vast te stellen. * Indien een partij weigert mee te werken, kan de vrederechter worden ingeschakeld om een expert aan te stellen. * Kosten voor een plaatsbeschrijving die door deskundigen wordt uitgevoerd, zijn gemeenschappelijk. * **Inventaris huisraad:** Bij het meeverhuren van roerende goederen (bv. meubelen) wordt een beschrijving of inventaris opgesteld. * **Reglementen:** Het reglement van mede-eigendom en het reglement van interne orde van een appartementsgebouw zijn tegenwerpelijk aan de huurder, mits deze correct ter kennis zijn gebracht. * **Bewijs inzake modaliteiten:** Voor de modaliteiten van de huurovereenkomst (bv. de huurprijs, de duur, etc.) geldt in principe het gemeen recht, wat betekent dat alle bewijsmiddelen zijn toegelaten, zeker bij mondelinge contracten met begin van uitvoering. #### 3.3.1 Bewijs van huurschade De plaatsbeschrijving bij aanvang is essentieel voor het bewijzen van huurschade. Zonder plaatsbeschrijving geldt er een vermoeden dat het goed in dezelfde staat werd teruggegeven als het werd ontvangen, wat voordelig is voor de huurder. De verhuurder moet dan bewijzen dat de schade door de huurder is veroorzaakt. Met een plaatsbeschrijving wordt het objectief vaststellen van verschillen en dus huurschade aanzienlijk vergemakkelijkt. De huurder is aansprakelijk voor schade die niet het gevolg is van ouderdom, normale slijtage of overmacht. #### 3.3.2 Bewijs van de huurprijs, kosten en indexeringen * **Huurprijs:** De huurprijs moet bepaald of bepaalbaar zijn. Indien dit niet het geval is, kan het contract niet als huur worden gekwalificeerd. * **Kosten en lasten:** De manier waarop kosten en lasten worden aangerekend (forfaitair of op basis van werkelijke uitgaven) moet duidelijk zijn en kan contractueel worden bepaald. * **Indexering:** Indexeringsbedingen moeten schriftelijk worden overeengekomen om geldig te zijn. Bij woninghuur is indexering van rechtswege voorzien bij schriftelijke contracten, maar een schriftelijk verzoek is vereist. #### 3.3.3 Terugvordering van te veel betaalde bedragen Zowel huurder als verhuurder kunnen te veel betaalde huurprijzen, kosten of indexeringen terugvorderen. Dit moet gebeuren via een aangetekende brief en de vordering verjaart in principe één jaar na deze aangetekende brief, met een terugwerkende kracht van vijf jaar. ### 3.4 Vergelijking met andere overeenkomsten Het is belangrijk huurovereenkomsten te onderscheiden van gelijkaardige contracten: * **Huur van werk (aanneming):** Bij huur gaat het om het genot van een bestaand goed, terwijl bij aanneming een werk wordt verricht of een toekomstig goed wordt geleverd. * **Koop:** Bij koop gaat de eigendom over, bij huur enkel het genot. De koopprijs moet steeds in geld zijn, de huurprijs kan ook in natura zijn. * **Vruchtgebruik:** Vruchtgebruik is een zakelijk recht dat ruimere genotsrechten verleent dan huur, een persoonlijk recht. De onderhoudsverplichtingen verschillen eveneens. * **Bewaargeving:** De bewaarnemer mag het goed niet gebruiken, enkel bewaren. * **Bruikleen:** Lijkt op huur, maar wordt om niet afgesloten (zonder huurprijs). ### 3.5 Duur van de huurovereenkomst De duur van een huurovereenkomst is in beginsel bepaald door de contractvrijheid van de partijen. Er zijn echter beperkingen: * **Geen eeuwigdurende contracten:** Contracten mogen niet eeuwigdurend zijn. * **Specifieke huurstelsels:** Woninghuur, handelshuur en pacht kennen minimumduren die dwingendrechtelijk van aard zijn. * **Schriftelijke huur van bepaalde duur:** Eindigt in principe van rechtswege bij het verstrijken van de termijn, tenzij er een stilzwijgende verlenging of opzegmogelijkheid is bedongen. * **Huur van onbepaalde duur:** Wordt wettelijk geacht maandelijks te worden aangegaan en is opzegbaar met een opzegtermijn van één maand. * **Huur van gemeubelde appartementen:** De duur van de huur loopt gelijk met de vervaldag van de huurprijs (bv. maandelijks bij maandelijkse betaling). > **Tip:** Contracten van bepaalde duur met tussentijdse opzeggingsmogelijkheden (bv. 3-6-9 contracten) bieden flexibiliteit en bescherming aan beide partijen. ### 3.6 Opzegging van de huurovereenkomst Opzegging is een eenzijdige rechtshandeling die de beëindiging van de huurovereenkomst beoogt. De vormvereisten variëren: * **Vorm:** Hoewel het algemeen huurrecht geen specifieke vorm vereist, is een schriftelijke opzegging aangewezen voor bewijsdoeleinden. Voor handelshuur en pacht is een aangetekende brief of gerechtsdeurwaardersexploot vereist. * **Motivering:** Een motivering is niet altijd vereist, tenzij het contract dit oplegt of specifieke wettelijke regels dit voorschrijven (bv. bij bepaalde huurhervormingen). * **Opzeggingstermijn:** Deze wordt bepaald door de contractuele afspraken of, bij gebrek daaraan, door de wettelijke bepalingen (bv. één maand bij huur van onbepaalde duur). * **Verlenging:** Indien er niet correct wordt opgezegd, kan de huur van rechtswege verlengd worden. * **Wederverhuring:** Na het verstrijken van een huurcontract van bepaalde duur kan er sprake zijn van stilzwijgende wederverhuring, wat leidt tot een nieuw huurcontract met dezelfde duur. Dit heeft gevolgen voor de zekerheden (bv. borgstelling vervalt). ### 3.7 Verkoop van het gehuurde goed De verkoop van het verhuurde goed heeft niet automatisch het einde van de huurovereenkomst tot gevolg. * **Tegenwerpbaarheid:** De huurovereenkomst is tegenwerpelijk aan de koper indien ze een vaste datum heeft (bv. via registratie, authentieke akte, of overlijden van een huurder). * **Eerbiedigingsbeding:** Een clausule in de koopakte waarbij de koper zich ertoe verbindt de huurovereenkomst te eerbiedigen, beschermt de huurder. * **Uitzettingsbeding:** Een clausule in het huurcontract die voorziet in uitzetting bij verkoop is ook geldig indien de huurovereenkomst tegenwerpelijk is. Deze sectie behandelt de essentiële aspecten van huurovereenkomsten, van hun totstandkoming en geldigheid tot de bewijsmiddelen die hun bestaan en inhoud ondersteunen. --- # Duur, opzegging, verlenging en wederverhuring van huur Hieronder volgt een gedetailleerde studiehandleiding voor het onderwerp "Duur, opzegging, verlenging en wederverhuring van huur". ## 4. Duur, opzegging, verlenging en wederverhuring van huur Dit onderdeel behandelt de looptijd van een huurcontract, de procedures om het te beëindigen, en de mechanismen voor verlenging en het aangaan van een nieuw huurcontract na het einde van het vorige. ### 4.1 Algemene principes rondom de duur van huurcontracten De duur van een huurcontract wordt in principe bepaald door de vrije wil van de contractpartijen, met enkele wettelijke beperkingen en specifieke regels voor bepaalde huurstelsels. #### 4.1.1 Contractvrijheid en beperkingen * **Contractvrijheid:** Partijen kunnen de duur van het huurcontract vrij overeenkomen. Veelgebruikte constructies zijn bijvoorbeeld de "3-6-9"-contracten, waarbij er opzegmogelijkheden zijn aan het einde van het derde en zesde jaar, met een standaardduur van negen jaar. * **Beperkingen:** * **Geen eeuwigdurende contracten:** De algemene regel in het contractenrecht verbiedt eeuwigdurende verbintenissen. * **Minimumduur bij specifieke huurstelsels:** Huurwetgevingen zoals de woninghuurwet, handelshuurwet en pachtwet stellen minimumduren vast om huurders te beschermen. Deze minimumduren zijn doorgaans negen jaar. * **Vruchtgebruik:** Na het overlijden van de vruchtgebruiker eindigt een huurcontract dat door de vruchtgebruiker werd gesloten zonder medewerking van de blote eigenaar, na maximaal drie jaar na het overlijden. * **Voogdij:** Huurcontracten gesloten door voogden voor hun pupil die langer duren dan negen jaar, vereisen een machtiging van de vrederechter, aangezien dit als een daad van beschikking wordt beschouwd. #### 4.1.2 Einde van rechtswege en opzegbaarheid * **Schriftelijke huur van bepaalde duur:** Een huurcontract van bepaalde duur eindigt in principe van rechtswege bij het verstrijken van de overeengekomen termijn. Dit wordt "verval" genoemd. * **Huur van onbepaalde duur:** * Een huurcontract van onbepaalde duur wordt wettelijk beschouwd als een contract dat maand per maand wordt aangegaan en dus opzegbaar is. * Dit geldt zowel voor mondelinge huurcontracten als voor schriftelijke huurcontracten van onbepaalde duur. * **Gemeubelde appartementen:** De duur van de huur van een gemeubeld appartement wordt geacht gelijk te lopen met de vervaldag van de huurprijs. Indien de huurprijs maandelijks wordt betaald, wordt het contract geacht een maand te duren. * **Vervaldag huurprijs:** De vervaldag van de huurprijs is een belangrijk referentiepunt voor de duur van de huur. ### 4.2 Opzegging van huurcontracten Opzegging is een eenzijdige rechtshandeling waarmee een partij beoogt het huurcontract te beëindigen. De opzegging wordt bindend na kennisgeving aan de andere partij. #### 4.2.1 Situaties waarin opzegging vereist is Opzegging is noodzakelijk in de volgende gevallen: * Schriftelijke huur van onbepaalde duur. * Mondelinge huur. * Schriftelijke huur van bepaalde duur met overeengekomen tussentijdse opzeggingsmogelijkheden. * Stilzwijgend verlengde huur. * Specifieke huurstelsels (woninghuur, handelshuur, pacht), waar de wettelijke regels van toepassing zijn. #### 4.2.2 Vorm en inhoud van de opzegging * **Vorm:** Hoewel het algemeen huurrecht geen wettelijke vormvereisten oplegt aan opzeggingen, wat tot bewijsproblematiek kan leiden, vereisen handelshuur en pacht een aangetekende brief of een gerechtsdeurwaardersexploot voor de geldigheid. * **Motivering:** Een motivering van de opzegging is in principe niet vereist, tenzij het contract dit expliciet oplegt of dit vereist is binnen specifieke huurstelsels. #### 4.2.3 Opzegging door meerdere huurders en gezinswoning * **Meerdere huurders:** * Indien huurders hoofdelijk verbonden zijn, dient de opzegging door alle huurders te gebeuren. * Zijn de huurders geen hoofdelijke medehuurders, dan heeft elke huurder een autonoom opzeggingsrecht. Dit geldt ook voor feitelijke medehuurders onder het Vlaams Woninghuurdecreet. * **Gezinswoning:** Bij een gezinswoning (huwelijk of wettelijke samenwoning) dient de opzegging gezamenlijk te gebeuren door beide partners of aan beide partners afzonderlijk. #### 4.2.4 Opzeggingstermijn en verzaking * **Opzeggingstermijn:** De opzeggingstermijn is in principe contractueel bepaald. In het algemeen huurrecht voor huur van onbepaalde duur geldt een wettelijke vangnettermijn van één maand. Specifieke huurstelsels kennen dwingende opzeggingstermijnen. * **Verzaking aan de opzegging:** Een partij kan verzaken aan een reeds gedane opzegging, mits de aanvaarding van de andere partij. ### 4.3 Verlenging van huurcontracten Verlenging houdt in dat hetzelfde huurcontract voor een bepaalde periode blijft bestaan, meestal omdat er niet tijdig is opgezegd. #### 4.3.1 Wettelijke verlenging * **Woninghuur:** In het Vlaams Woninghuurdecreet wordt een klassiek negenjarig contract automatisch verlengd met drie jaar indien er niet tijdig wordt opgezegd. * **Pacht:** De pachtwet voorziet in een verlenging van negen jaar. #### 4.3.2 Conventionele verlenging Partijen kunnen in hun huurcontract specifieke bepalingen opnemen over de automatische verlenging van het contract. #### 4.3.3 Verschil met respijttermijn Een verlenging zet het bestaande huurcontract voort. Een respijttermijn, daarentegen, is een uitstel van de tenuitvoerlegging van een beslissing, bijvoorbeeld een uitzettingsvonnis, en wordt door de rechter toegekend. ### 4.4 Wederverhuring Wederverhuring betekent het aangaan van een nieuw huurcontract na het einde van een eerder contract. #### 4.4.1 Stilzwijgende wederverhuring * **Schriftelijke huur van bepaalde duur:** Indien een huurcontract van bepaalde duur eindigt en partijen geen actie ondernemen, kan dit leiden tot een stilzwijgende wederverhuring voor dezelfde duur als het vorige contract. Dit wordt beschouwd als een nieuw contract (schuldvernieuwing). * **Gevolgen:** * De oorspronkelijke voorwaarden van het contract kunnen, afhankelijk van de interpretatie en specifieke regels, behouden blijven of nieuwe afspraken moeten gemaakt worden. * Persoonlijke zekerheden, zoals een borgstelling, vervallen bij een wederverhuring tenzij er een nieuwe overeenkomst wordt gesloten. * Een stilzwijgende wederverhuring na een schriftelijk contract van bepaalde duur wordt beschouwd als een mondeling contract van onbepaalde duur. Art. 1738 oud BW kan slechts één keer worden toegepast. * **Instemming verhuurder:** Stilzwijgende wederverhuring veronderstelt de instemming van de verhuurder. Een opzegging door de huurder kan dit voorkomen. #### 4.4.2 Nieuw huurcontract (novatie) Een wederverhuring creëert een nieuw huurcontract, wat een schuldenvernieuwing inhoudt. Dit kan gevolgen hebben voor de zekerheden en andere bijkomende overeenkomsten. #### 4.4.3 Behoud van voorwaarden en modaliteiten Bij een stilzwijgende wederverhuring kunnen de voorwaarden en modaliteiten van het vorige contract, zoals de huurprijs en indexering, van toepassing blijven, hoewel dit afhankelijk is van de concrete omstandigheden en de interpretatie van het nieuwe contract. #### 4.4.4 Verval van borgstelling Een belangrijk gevolg van schuldvernieuwing is het verval van de oorspronkelijke borgstelling. Een nieuwe borgstelling is vereist, tenzij anders overeengekomen. ### 4.5 De gevolgen van de verkoop van het gehuurde goed #### 4.5.1 Tegenwerpbaarheid van de huurovereenkomst aan de koper * **Principe:** Sinds de afschaffing van de regel "koop breekt huur" is een huurovereenkomst in principe tegenwerpelijk aan een koper indien deze aan bepaalde voorwaarden voldoet. * **Voorwaarden voor tegenwerpbaarheid:** * **Authentieke huur:** Huurovereenkomsten opgemaakt via een notariële akte zijn tegenwerpelijk aan derden. Dit geldt sowieso voor huurovereenkomsten van meer dan negen jaar en voor levenslange huurcontracten. * **Vaste datum:** Een huurovereenkomst met een vaste datum is ook tegenwerpbaar aan de koper. Een vaste datum kan verkregen worden door: * Het overlijden van een van de contractpartijen. * De opname van het contract in een notariële akte. * De registratie van het huurcontract (verplicht voor woninghuur). * Een loutere vermelding van de huurovereenkomst in de koopakte is onvoldoende. #### 4.5.2 Contractuele clausules bij verkoop * **Eerbiedigingsbeding:** De koper kan zich in de koopakte verbinden om het bestaande huurcontract voor een bepaalde periode te eerbiedigen. Dit vrijwaart het rustig genot van de huurder en beschermt de verkoper tegen vorderingen wegens rechtsstoornissen. * **Uitzettingsbeding:** Een clausule in het huurcontract die de huurder verplicht het pand te verlaten bij verkoop van het gehuurde goed. Dit kan ook van toepassing zijn bij huur met een vaste datum. ### 4.6 Einde van de huur Het einde van een huurcontract kan op verschillende manieren plaatsvinden: #### 4.6.1 Verstrijken van de bepaalde duur Dit is de standaard manier waarop een huurcontract van bepaalde duur eindigt, zonder dat een specifieke handeling vereist is. #### 4.6.2 Opzegging Zoals eerder besproken, is opzegging een eenzijdige rechtshandeling die het contract beëindigt. #### 4.6.3 Wederzijdse instemming Partijen kunnen te allen tijde in onderlinge overeenstemming beslissen het huurcontract te beëindigen. #### 4.6.4 Gerechtelijke ontbinding * **Ratio:** Om de huurder te beschermen tegen willekeurige beëindiging, is buitengerechtelijke ontbinding op basis van wanprestatie van de huurder verboden (art. 1762 bis oud BW). De ontbinding kan enkel via de rechter gevraagd worden. * **Uitzonderlijk ontbindend beding:** Ontbindende bedingen die de ontbinding van rechtswege voorzien bij wanprestatie zijn nietig, zowel in het voordeel van de huurder als van de verhuurder. * **Gerechtelijke procedure:** De ontbinding moet via een rechtsvordering worden ingesteld. * **Gevolgen:** De gerechtelijke ontbinding werkt ex nunc (vanaf het moment van de uitspraak) en kan gepaard gaan met schadevergoedingen. #### 4.6.5 Tenietgaan van het verhuurde goed * **Geheel vergaan:** Indien het verhuurde goed geheel teniet gaat (materieel of juridisch, zoals door onteigening), eindigt de huur van rechtswege. * **Gedeeltelijk vergaan:** Bij gedeeltelijk tenietgaan heeft de huurder de keuze om ofwel een evenredige huurprijsvermindering te vragen, ofwel de ontbinding van het contract te vorderen. Dit geldt ook bij tijdelijk tenietgaan, zoals tijdens een lockdown, waarbij de jurisprudentie een risicoverdeling tussen huurder en verhuurder aanneemt. * **Schade door fout van verhuurder:** Indien het goed teniet gaat door een fout van de verhuurder, kan de huurder de ontbinding vragen. #### 4.6.6 Wederverhuringsvergoeding Indien de huur door de rechter wordt ontbonden ten nadele van de huurder, kan de verhuurder een wederverhuringsvergoeding eisen. Deze vergoeding compenseert de periode dat de verhuurder het goed niet kon opnieuw verhuren. De hoogte hiervan is vaak forfaitair bepaald (bijvoorbeeld drie maanden huur bij woninghuur). ### 4.7 Roerende goederen De huur van roerende goederen is minder specifiek geregeld in het oud BW. De contractuele regeling tussen partijen is hier doorslaggevend. De regels voor de huur van onroerende goederen kunnen bij analogie worden toegepast waar van toepassing. Boek IX van het Wetboek Economisch Recht (WER) bevat aanvullende bepalingen, evenals specifieke koninklijke besluiten met betrekking tot de veiligheid van producten en de informatieverstrekking aan consumenten. --- # Verplichtingen en rechten van de verhuurder Oké, hier is een gedetailleerde en uitgebreide samenvatting over de verplichtingen en rechten van de verhuurder, gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 5. Verplichtingen en rechten van de verhuurder Dit gedeelte belicht de wettelijke verplichtingen die de verhuurder heeft, zoals levering, onderhoud en vrijwaring, evenals de rechten die hij kan uitoefenen. ### 5.1 Wettelijke verplichtingen van de verhuurder De verhuurder heeft een aantal fundamentele verplichtingen die voortvloeien uit de huurovereenkomst, met als doel de huurder een rustig en deugdelijk genot van het gehuurde goed te verschaffen. #### 5.1.1 Levering in goede staat De verhuurder is verplicht het gehuurde goed te leveren in een goede staat van onderhoud. Dit houdt in dat het goed materieel moet worden overgedragen, bijvoorbeeld door de sleutels te overhandigen, en dat alle toebehoren, die noodzakelijk zijn voor het normale gebruik van het goed, eveneens moeten worden geleverd. * **Goede staat:** Het goed moet in een staat van onderhoud zijn die passend is voor het overeengekomen gebruik of de bestemming van het goed. * **Verschil met vruchtgebruik:** In tegenstelling tot vruchtgebruik, waarbij het goed in de staat waarin het zich bevindt wordt geleverd, dient het gehuurde goed bij huur in goede staat van onderhoud te verkeren. * **Omvang:** De levering omvat het gehuurde goed zelf, inclusief alle accessoires en rechten die nodig zijn voor een normaal en nuttig gebruik. * **Afwijkende bedingen:** Omdat de meeste bepalingen van het algemeen huurrecht aanvullend recht zijn, kunnen partijen afwijkende afspraken maken over de staat van levering. Het is echter cruciaal om dit contractueel duidelijk vast te leggen. * **Plaatsbeschrijving:** Een omstandige plaatsbeschrijving bij de aanvang van de huur is van essentieel belang om de staat van het goed objectief vast te stellen en latere discussies over de staat bij teruggave te voorkomen. #### 5.1.2 Onderhoud in goede staat De verplichting tot het leveren in goede staat loopt door gedurende de gehele huurperiode. De verhuurder moet ervoor zorgen dat het gehuurde goed gedurende de contractduur geschikt blijft voor het overeengekomen gebruik. * **Eliminatieregel:** Alle herstellingen die nodig zijn tijdens de huurperiode zijn in principe ten laste van de verhuurder, tenzij er een specifieke wettelijke of contractuele bepaling is die de huurder de herstelplicht oplegt. * **Oorzaak van belang:** De oorzaak van het gebrek of de noodzaak tot herstelling is irrelevant voor de verplichting van de verhuurder. Zelfs schade veroorzaakt door overmacht kan, in beginsel, ten laste van de verhuurder vallen. * **Klein onderhoud:** Klein onderhoud en kleine herstellingen worden over het algemeen beschouwd als de verantwoordelijkheid van de huurder, uitgaande van de aanname dat dit voortkomt uit zijn gebruik van het goed. * **Verwittigingsplicht huurder:** De huurder heeft de plicht om de verhuurder onmiddellijk op de hoogte te stellen van schade of gebreken die herstelling vereisen. Het nalaten hiervan kan leiden tot aansprakelijkheid van de huurder voor verergerde schade. * **Bezoekrecht verhuurder:** De verhuurder heeft het recht om het gehuurde goed te betreden om de noodzaak van herstellingen te controleren, mits dit gebeurt na afspraak en met respect voor de privacy van de huurder. #### 5.1.3 Vrijwaring voor rustig genot De verhuurder moet de huurder vrijwaren voor stoornissen die het rustig genot van het gehuurde goed verhinderen. Dit omvat vrijwaring voor eigen daden, daden van derden en verborgen gebreken. * **Vrijwaring voor eigen daden:** Dit omvat zowel feitelijke als rechtstoornissen veroorzaakt door de verhuurder zelf. Voorbeelden zijn het veranderen van sloten, het uitvoeren van werkzaamheden zonder overleg, of het toekennen van rechten aan derden die het genot van de huurder beperken. Afwijkende bedingen zijn mogelijk, maar een volledige uitsluiting van deze vrijwaring is ongeldig omdat het de essentie van de huurovereenkomst aantast. * **Vrijwaring voor daden van derden:** Dit betreft voornamelijk rechtsstoornissen veroorzaakt door derden. Een feitelijke stoornis door derden moet de huurder zelf aanpakken via buitencontractuele aansprakelijkheid. De verhuurder moet echter wel in vrijwaring worden geroepen indien een derde een recht op het gehuurde goed claimt. Een eerbiedigingsbeding in de verkoopakte van het verhuurde goed kan de huurder beschermen. * **Vrijwaring voor gebreken:** De verhuurder moet vrijwaren voor gebreken die het gehuurde goed ongeschikt maken voor het contractueel beoogde doel of het genot ervan zodanig verminderen. Dit kan zowel gaan om gebreken die reeds bestonden bij het sluiten van het contract als om gebreken die tijdens de huur ontstaan. Zichtbare gebreken worden geacht aanvaard te zijn bij de aanvaarding van het goed, tenzij er bij de aanvang een plaatsbeschrijving werd opgesteld. De vrijwaring voor verborgen gebreken is van aanvullend recht, maar kan niet contractueel worden uitgesloten indien de verhuurder te kwader trouw handelde. #### 5.1.4 Specifieke verbintenissen in woninghuur In het kader van de huur van woningen zijn er aanvullende verplichtingen voor de verhuurder, zoals de verplichting om een schriftelijk huurcontract op te stellen en een omstandige plaatsbeschrijving bij de aanvang van de huur. ### 5.2 Rechten van de verhuurder Naast zijn verplichtingen heeft de verhuurder ook een aantal rechten die hem in staat stellen zijn eigendomsrechten te beschermen en de correcte uitvoering van de huurovereenkomst te waarborgen. #### 5.2.1 Uitvoeren van dringende herstellingen De verhuurder heeft het recht om dringende herstellingen uit te voeren aan het gehuurde goed, ook al veroorzaken deze hinder voor de huurder. De huurder heeft hierin een gedoogplicht. Indien de hinder langer dan een specifieke periode duurt (bijvoorbeeld veertig dagen in het algemeen huurrecht, dertig dagen in het Vlaams Woninghuurdecreet), kan de huurder aanspraak maken op huurprijsvermindering. Bij langdurige onbewoonbaarheid door de werken kan de huurder zelfs de ontbinding van de huurovereenkomst vragen. #### 5.2.2 Bezoekrecht De verhuurder behoudt het recht om het gehuurde goed te bezoeken, onder meer om de noodzaak van herstellingen vast te stellen of de staat van het goed te inspecteren. Dit bezoekrecht moet echter met respect voor de privacy van de huurder worden uitgeoefend en gebeurt meestal na afspraak en maximaal twee keer per jaar. #### 5.2.3 Zekerheidsrechten Om zich te beschermen tegen financiële risico's, kan de verhuurder zekerheden eisen. Dit kan zowel een persoonlijke zekerheid zijn (borgtocht, bankwaarborg) als een zakelijke zekerheid (inpandgeving, huurwaarborgrekening). De verhuurder heeft tevens een wettelijk voorrecht op de inboedel van de huurder ter vergoeding van huurachterstallen. #### 5.2.4 Rechtsmiddelen bij wanprestatie huurder Bij niet-nakoming van de verbintenissen door de huurder, kan de verhuurder diverse rechtsmiddelen aanwenden. * **Aanspreken van zekerheden:** De verhuurder kan de geëiste zekerheden aanspreken om geleden schade te vergoeden. * **Gerechtelijke ontbinding:** De verhuurder kan de gerechtelijke ontbinding van de huurovereenkomst vorderen indien de wanprestatie van de huurder ernstig genoeg is. Een buitengerechtelijke ontbinding op basis van een uitdrukkelijk ontbindend beding is in huurovereenkomsten, met name de woninghuur, echter niet geldig. * **Schadevergoeding:** De verhuurder kan een schadevergoeding eisen voor de geleden schade, inclusief nalatigheidsinteresten en eventuele wederverhuringsvergoedingen indien de ontbinding vervroegd plaatsvindt. #### 5.2.5 Verkoop van het gehuurde goed Wanneer het verhuurde goed wordt verkocht, geldt in principe de regel "koop breekt geen huur" indien de huurovereenkomst tegenwerpelijk is aan de koper. Dit is het geval bij een authentieke huurovereenkomst of een huurovereenkomst met een vaste datum. De verkoper dient de huurder echter vrij te waren voor rechtsstoornissen, wat inhoudt dat de huurder het rustige genot moet behouden. > **Tip:** Het is voor de verhuurder cruciaal om de huurovereenkomst correct op te stellen en te registreren, zodat deze tegenwerpelijk is aan derden, zoals een potentiële koper. Dit voorkomt latere geschillen en beschermt de huurder. #### 5.2.6 Beëindiging van de huurovereenkomst De verhuurder kan de huurovereenkomst beëindigen op verschillende gronden, waaronder het verstrijken van de bepaalde duur, opzegging (indien contractueel toegestaan of wettelijk voorzien), of gerechtelijke ontbinding wegens wanprestatie van de huurder. Het tenietgaan van het verhuurde goed, materieel of juridisch, kan eveneens leiden tot de beëindiging van de huur. > **Tip:** Hoewel contractuele bepalingen over het einde van de huur belangrijk zijn, moeten de wettelijke bepalingen inzake de bescherming van de huurder (vooral in woninghuur) steeds gerespecteerd worden. Gerechtelijke ontbinding is in de meeste gevallen de enige geldige weg voor de verhuurder om een huurcontract buitengerechtelijk te beëindigen. --- # Verplichtingen en rechten van de huurder Dit deel van de studiehandleiding behandelt de rechten en plichten van de huurder binnen een huurovereenkomst, met de nadruk op het gebruik van het gehuurde goed, betaling, onderhoud en teruggave, evenals de rechten op overdracht en onderhuur. ## 6. Verplichtingen en rechten van de huurder Het huurrecht regelt de wederkerige verbintenissen tussen verhuurder en huurder. De huurder geniet specifieke rechten en is gebonden door bepaalde plichten die essentieel zijn voor een correct verloop van de huurovereenkomst. ### 6.1 De belangrijkste plichten van de huurder De huurder heeft voornamelijk de plicht om de huurprijs, kosten en lasten te betalen, het gehuurde goed als een goede huisvader te gebruiken en het goed bij het einde van de huur te retourneren. #### 6.1.1 Stofferingsplicht De huurder is verplicht om het gehuurde onroerend goed van huisraad te voorzien. Dit betekent dat het pand niet leeg mag worden achtergelaten. Deze plicht is van voortdurende aard gedurende de hele huurperiode. * **Sancties:** Bij schending van deze plicht kan de verhuurder de gerechtelijke ontbinding van de huurovereenkomst vorderen. Daarnaast kan ook een schadevergoeding worden geëist, evenals, in sommige gevallen, dwanguitvoering. * **Toekomst:** In de toekomst zal de huurder een voldoende zekerheid moeten stellen, hetzij door middel van de stoffering, hetzij door het stellen van een waarborg van drie maanden huur. #### 6.1.2 Betaling van huurprijs, kosten en lasten De huurprijs, kosten en lasten vormen de kern van de financiële verplichtingen van de huurder. * **Huurprijs:** * **Indexering:** De huurprijs kan worden geïndexeerd op basis van de gezondheidsindex, mits er een indexeringsbeding in het contract is opgenomen. Bij woninghuurcontracten wordt een indexeringsbeding van rechtswege geacht deel uit te maken van de overeenkomst wanneer deze schriftelijk is aangegaan. De indexering kan één keer per jaar gebeuren, op de verjaardag van de inwerkingtreding van het huurcontract. De berekening gebeurt met de formule: $$ \text{nieuwe huurprijs} = \text{basishuurprijs} \times \frac{\text{nieuw indexcijfer}}{\text{aanvangsindexcijfer}} $$ Hierbij is het nieuwe indexcijfer de index van de maand voorafgaand aan de maand van de verjaardag van de inwerkingtreding, en het aanvangsindexcijfer de index van de maand voorafgaand aan de maand waarin het huurcontract is gesloten. * **Verzoek tot indexering:** Bij specifieke huurstelsels, zoals de woninghuur, is een schriftelijk verzoek tot indexering vereist van de belanghebbende partij. * **Kosten en lasten:** Kosten hebben betrekking op de vergoeding voor het gebruik van het goed, terwijl lasten belastingen op het gehuurde goed betreffen die aan de huurder worden doorgerekend. Het verdelingsprincipe stelt dat kosten en lasten gerelateerd aan het zakelijk recht door de verhuurder worden gedragen, en die gerelateerd aan het gebruik door de huurder. * **Aanrekening:** Kosten en lasten kunnen worden aangerekend via vaste bedragen (forfait) of op basis van werkelijke uitgaven. Bij aanrekening op basis van werkelijke uitgaven moet een afzonderlijke rekening worden bijgehouden en moet de huurder de mogelijkheid tot controle hebben. Bij woninghuur kan de huurder te allen tijde herziening of omzetting van een forfaitaire aanrekening vragen. * **Sancties bij niet-betaling:** * **ENAC (Exceptio non adimpleti contractus):** De huurder mag de betaling opschorten indien de verhuurder zijn verplichtingen niet nakomt. * **Vordering achterstallen:** De verhuurder kan de achterstallige huurprijzen, kosten en lasten vorderen. De verjaringstermijn hiervoor bedraagt vijf jaar voor huurprijzen en kosten, en één jaar voor indexeringen vanaf de aangetekende brief. * **Zekerheden aanspreken:** De verhuurder kan de door de huurder gestelde zekerheden (zoals een borgtocht of bankwaarborg) aanspreken. * **Gerechtelijke ontbinding:** Bij ernstige wanbetaling kan de rechter de huurovereenkomst gerechtelijk ontbinden. * **Schadevergoeding:** De huurder kan veroordeeld worden tot betaling van schadevergoeding, inclusief nalatigheidsinteresten. * **Wederverhuringsvergoeding:** Indien de huurovereenkomst gerechtelijk wordt ontbonden ten nadele van de huurder, kan de verhuurder een wederverhuringsvergoeding vorderen voor de periode dat het pand niet opnieuw kan worden verhuurd. * **Uitdrukkelijk ontbindend beding:** Een uitdrukkelijk ontbindend beding is nietig in huurovereenkomsten. De gerechtelijke ontbinding is de enige geldige manier om de huur te beëindigen bij wanprestatie. #### 6.1.3 Gebruik als "goede huisvader" De huurder dient het gehuurde goed te gebruiken volgens de bestemming die in het huurcontract is overeengekomen of die voortvloeit uit de aard van het goed. Dit impliceert een zorgvuldig en redelijk gebruik, vergelijkbaar met dat van een voorzichtig persoon. * **Criterium:** Dit is een inspanningsverbintenis waarbij de huurder zich moet gedragen als een voorzichtig en redelijk persoon. * **Verantwoordelijkheid:** De huurder is ook verantwoordelijk voor het gedrag van huisgenoten en onderhuurders. * **Herstellingen:** De huurder is verantwoordelijk voor kleine herstellingen die voortvloeien uit normaal gebruik of een gebrek aan zorg. * **Verwittigingsplicht:** De huurder heeft de plicht om de verhuurder onmiddellijk te verwittigen van schade of gebreken die herstelling vereisen. Bij nalatigheid kan de huurder aansprakelijk worden gesteld voor verergerde schade. * **Sancties:** Bij schending van deze plicht kan de verhuurder gerechtelijke ontbinding vorderen, eventueel met schadevergoeding. #### 6.1.4 Teruggave van het gehuurde goed Bij het einde van de huurovereenkomst is de huurder verplicht het gehuurde goed in de oorspronkelijke staat terug te geven, rekening houdend met normale slijtage en veroudering. * **Resultaatsverbintenis:** De teruggave is een resultaatsverbintenis; de huurder moet ervoor zorgen dat het goed effectief wordt teruggegeven. * **Aanvangsplaatsbeschrijving:** Een gedetailleerde plaatsbeschrijving bij aanvang van de huur is cruciaal om de staat van het goed objectief te kunnen vaststellen bij teruggave. Bij gebrek hieraan geldt een vermoeden dat het goed in goede staat werd ontvangen. * **Huurschade:** Schade die door de huurder of huisgenoten is veroorzaakt, komt ten laste van de huurder. De verhuurder kan een vergoeding vorderen voor huurschade. * **Bouwwerken en beplantingen:** De regeling voor bouwwerken en beplantingen is vaak contractueel bepaald. Indien niet geregeld, wordt gekeken naar de verwijderbaarheid en de regelmatigheid van de werken. De leer van de ongerechtvaardigde verrijking kan een rol spelen bij de vergoeding van nuttige of noodzakelijke uitgaven. * **Sancties:** Bij niet-teruggave of beschadiging kan de verhuurder uitzetting vorderen, een vergoeding voor huurschade en een vergoeding voor derving van inkomsten. #### 6.1.5 Aansprakelijkheid voor brand De huurder wordt vermoed aansprakelijk te zijn voor brand die ontstaat in het gehuurde goed, tenzij hij bewijst dat de brand buiten zijn schuld is ontstaan (door toeval, overmacht of een vreemde oorzaak). * **Omvang:** Deze aansprakelijkheid geldt voor het gehuurde goed zelf gedurende de huurtijd. * **Bewijs:** De huurder dient aan te tonen dat de brand niet aan zijn schuld te wijten is, bijvoorbeeld door positief bewijs van de oorzaak of door precieze overeenstemmende vermoedens. * **Huisgenoten en onderhuurders:** De huurder is ook aansprakelijk voor brand veroorzaakt door huisgenoten of onderhuurders. * **Verborgen gebreken:** De huurder kan ontsnappen aan de aansprakelijkheid indien de brand is ontstaan door een verborgen gebrek, niet door een zichtbaar gebrek. * **Aanvullend recht:** Deze regeling is van aanvullend recht, wat betekent dat partijen hiervan contractueel kunnen afwijken, bijvoorbeeld door het afsluiten van een brandverzekering met afstand van verhaal. ### 6.2 De rechten van de huurder De huurder geniet diverse rechten, waaronder het recht op gebruik en genot van het gehuurde goed, de mogelijkheid tot het uitvoeren van kleine inrichtingswerken, en de rechten op overdracht en onderhuur. #### 6.2.1 Recht op gebruik en genot van het gehuurde goed Dit is het kernelement van de huurovereenkomst, waarbij de huurder het recht heeft om het gehuurde goed te gebruiken conform de overeengekomen bestemming en om er rustig genot van te hebben. Dit recht wordt beschermd door de vrijwaringsplicht van de verhuurder tegen feitelijke en rechtstoornissen, en tegen verborgen gebreken. #### 6.2.2 Uitvoeren van inrichtingswerken De huurder mag kleine inrichtingswerken uitvoeren die het pand niet structureel wijzigen en die gemakkelijk verwijderd kunnen worden aan het einde van de huur, zonder schade te veroorzaken. Structurele aanpassingen zijn doorgaans verboden, tenzij expliciet toegestaan in het contract. #### 6.2.3 Overdracht en onderhuur De huurder heeft in principe het recht om zijn huurovereenkomst over te dragen of het goed deels of geheel te onderhuren, tenzij dit contractueel is uitgesloten. * **Overdracht (cessie):** De gehele huurovereenkomst wordt overgedragen aan een nieuwe huurder, waarbij de oorspronkelijke huurder niet langer verbonden blijft indien de verhuurder de overdracht erkent (volkomen overdracht). Bij loutere overdracht van de schuldvordering blijft de oorspronkelijke huurder in principe gebonden. * **Onderhuur:** De huurder sluit een nieuwe huurovereenkomst met een onderhuurder. Het hoofdhuurcontract blijft bestaan. De onderhuur is afhankelijk van het hoofdhuurcontract qua duur en ontbinding. De verhuurder heeft in principe geen rechtstreekse vordering tegen de onderhuurder, tenzij in specifieke gevallen. * **Uitzonderingen:** Bij woninghuur en pacht is onderhuur en overdracht principieel verboden om de bescherming van de huurder te waarborgen. Er zijn echter uitzonderingen mogelijk, bijvoorbeeld voor specifieke sociale huurdoeleinden of in de handelshuurwetgeving. * **Sancties:** Bij schending van contractuele beperkingen op overdracht en onderhuur kan de verhuurder nakoming vorderen (uitzetting van derden), schadevergoeding eisen, of de gerechtelijke ontbinding van de huurovereenkomst vragen. #### 6.2.4 Verkoop van het gehuurde goed De huurovereenkomst blijft in principe van kracht bij verkoop van het gehuurde goed, indien de huurovereenkomst tegenwerpelijk is aan de koper. * **Tegenwerpbaarheid:** Dit is het geval bij een authentieke huurovereenkomst (opgemaakt door een notaris) of een huur met vaste datum (door registratie, overlijden van een partij, of opname in een authentieke akte). * **Gevolgen van tegenwerpbaarheid:** De rechten van de huurder blijven intact, inclusief het rustig genot. * **Contractvrijheid en bedingen:** Indien de huurovereenkomst niet tegenwerpelijk is, kunnen partijen contractuele afspraken maken, zoals een eerbiedigingsbeding (waarbij de koper zich verbindt de huur te respecteren) of een uitzettingsbeding (waarbij de huurder verplicht is het pand te verlaten bij verkoop). ### 6.3 Einde van de huurovereenkomst De huurovereenkomst kan op verschillende manieren eindigen: * **Verstrijken van de bepaalde duur:** De huurovereenkomst eindigt van rechtswege na het verstrijken van de overeengekomen termijn. * **Opzegging:** Een eenzijdige rechtshandeling van een van de partijen om de huurovereenkomst te beëindigen, mits naleving van de contractuele of wettelijke bepalingen inzake termijn en vorm. * **In onderlinge overeenstemming:** Beide partijen kunnen te allen tijde besluiten de huurovereenkomst te beëindigen. * **Gerechtelijke ontbinding:** De rechter kan de huurovereenkomst ontbinden wegens ernstige wanprestatie van een van de partijen. Een buitengerechtelijke ontbinding is niet mogelijk. * **Tenietgaan van het gehuurde goed:** Bij geheel tenietgaan van het gehuurde goed eindigt de huur van rechtswege. Bij gedeeltelijk tenietgaan heeft de huurder de keuze tussen een evenredige huurprijsvermindering of ontbinding. Ook tijdelijk tenietgaan kan leiden tot huurprijsvermindering. --- # Einde van de huurovereenkomst Dit onderwerp behandelt de verschillende wijzen waarop een huurovereenkomst kan worden beëindigd, met specifieke aandacht voor de gevolgen van het tenietgaan van het verhuurde goed en de regels rondom gerechtelijke ontbinding. ### 7.1 Beëindiging van rechtswege Een huurovereenkomst kan eindigen door het verstrijken van de bepaalde duur waarvoor ze is aangegaan. Dit leidt in principe tot een beëindiging van rechtswege, tenzij anders bepaald in de wet of door partijafspraken. ### 7.2 Opzegging Opzegging is een eenzijdige rechtshandeling waarmee een partij de huurovereenkomst wenst te beëindigen. De opzegging wordt bindend zodra de kennisgeving de bestemmeling heeft bereikt en kan nadien niet meer worden ingetrokken zonder instemming van de andere partij. #### 7.2.1 Vereiste opzegging Opzegging is vereist in de volgende gevallen: * Schriftelijke huur van onbepaalde duur. * Mondelinge huur. * Schriftelijke huur van bepaalde duur met tussentijdse opzeggingsmogelijkheden. * Stilzwijgend verlengde huur. * Specifieke huurstelsels zoals woninghuur, handelshuur en pacht. #### 7.2.2 Vorm en motivering van de opzegging Hoewel er in het algemeen huurrecht geen specifieke vormvereisten zijn voor de opzegging, is een schriftelijk bewijs cruciaal in geval van betwisting. Voor handelshuur en pacht is de opzegging bij aangetekende brief of gerechtsdeurwaardersexploot verplicht. Een motivering van de opzegging is niet altijd vereist, tenzij het contract dit oplegt of de specifieke huurstelsels dit voorschrijven. #### 7.2.3 Opzegging bij meerdere huurders Bij hoofdelijkheid van de huurders dient de opzegging door alle huurders te gebeuren. Indien er geen hoofdelijkheid is, heeft elke huurder een autonoom opzeggingsrecht. De gezinswoning geniet bijzondere bescherming, waarbij een opzegging door gehuwden of wettelijk samenwonenden gezamenlijk moet gebeuren. #### 7.2.4 Opzeggingstermijn De opzeggingstermijn is in principe contractueel bepaald. Bij huur van onbepaalde duur geldt een wettelijke vangnetbepaling van één maand. Specifieke huurstelsels kennen dwingende termijnen. #### 7.2.5 Verzaking aan de opzegging Verzaking aan de opzegging is mogelijk mits aanvaarding door de andere partij. ### 7.3 Verlenging en wederverhuring #### 7.3.1 Verlenging Verlenging houdt in dat hetzelfde huurcontract voor een bepaalde periode verder loopt. Dit kan wettelijk bepaald zijn (bv. bij woninghuur en pacht) of conventioneel worden overeengekomen. Het verschilt van een respijttermijn die door de rechter kan worden toegekend om de uitvoering van een vonnis uit te stellen. #### 7.3.2 Wederverhuring Wederverhuring ontstaat wanneer een huurcontract van bepaalde duur stilzwijgend wordt verlengd voor dezelfde duur. Dit is een vorm van schuldvernieuwing. Na de eerste stilzwijgende wederverhuring, die voortbouwt op het oorspronkelijke schriftelijke contract, ontstaat een mondeling contract van onbepaalde duur. Dit heeft gevolgen voor de geldigheid van zekerheden, zoals borgstelling, die kunnen vervallen. ### 7.4 Beëindiging wegens wanprestatie (Gerechtelijke ontbinding) De huurovereenkomst kan gerechtelijk worden ontbonden wegens een ernstige wanprestatie van een van de partijen. Dit is de enige vorm van ontbinding die mogelijk is, aangezien buitengerechtelijke ontbinding op grond van artikel 1762 bis oud BW en de nietigheid van uitdrukkelijke ontbindende bedingen verboden is. #### 7.4.1 Toepassingen van gerechtelijke ontbinding Gerechtelijke ontbinding kan worden gevorderd op grond van: * Artikel 1729, 1741 en 1752 oud BW. * Algemene regels van contractenrecht (artikel 5.91 BW). #### 7.4.2 Gevolgen van gerechtelijke ontbinding Bij gerechtelijke ontbinding, die ex nunc werkt (vanaf het moment van de uitspraak), kan de rechter ook een wederverhuringsvergoeding toekennen aan de verhuurder indien de ontbinding ten nadele van de huurder wordt uitgesproken. ### 7.5 Tenietgaan van het verhuurde goed Het tenietgaan van het verhuurde goed leidt tot het einde van de huurovereenkomst. #### 7.5.1 Materieel tenietgaan * **Geheel tenietgaan:** Leidt tot ontbinding van rechtswege. * **Gedeeltelijk tenietgaan:** De huurder heeft de keuze om de huurprijs evenredig te laten verminderen of de ontbinding van de huurovereenkomst te vragen. Dit geldt ook bij tijdelijk tenietgaan. #### 7.5.2 Juridisch tenietgaan Juridische vormen van tenietgaan, zoals onteigening of juridische onbewoonbaarverklaring, kunnen ook leiden tot het einde van de huurovereenkomst. ### 7.6 Andere vormen van beëindiging * **In onderlinge overeenstemming:** Partijen kunnen te allen tijde de huurovereenkomst beëindigen door wederzijds akkoord. * **Koop breekt geen huur (tegenwerpbaarheid):** De huurovereenkomst is tegenwerpelijk aan een nieuwe eigenaar indien ze authentiek is opgemaakt of een vaste datum heeft gekregen (bv. door registratie, overlijden van een partij, of opname in een authentieke akte voor de aankoop). Indien de huurovereenkomst niet tegenwerpelijk is, kunnen contractuele clausules zoals een eerbiedigingsbeding of uitzettingsbeding van toepassing zijn. * **Overdracht en onderhuur:** De huurder kan de huurovereenkomst in zijn geheel overdragen (huuroverdracht) of een nieuwe huurovereenkomst aangaan met een derde (onderhuur). In het algemeen huurrecht is dit toegestaan, tenzij contractueel uitgesloten, met specifieke regels voor woninghuur en pacht. * **Tenietgaan door toeval (artikel 1722 oud BW):** Indien het verhuurde goed geheel of gedeeltelijk tenietgaat door toeval, zonder fout van de verhuurder of huurder, kan dit leiden tot ontbinding of huurprijsvermindering. > **Tip:** Bij het einde van de huurovereenkomst is een accurate vergelijking van de aanvangsplaatsbeschrijving met de toestand bij einde huur cruciaal om huurschade objectief vast te stellen. Zonder plaatsbeschrijving geldt een vermoeden dat het goed in dezelfde staat werd teruggegeven als ontvangen. --- # Huur van roerende goederen Dit deel behandelt de specifieke regelgeving en contractuele regelingen met betrekking tot de huur van roerende goederen. ### 8.1 Algemene principes en definities De huur van roerende goederen is een wederkerig contract waarbij de verhuurder de huurder tijdelijk het genot van een zaak verschaft tegen een door de huurder betaalde prijs. Het is een persoonlijk recht, waarbij de huurder slechts houder is van de zaak en geen bezitter. ### 8.2 Kenmerken van huur * **Consensueel:** Huur komt tot stand door de loutere wilsovereenstemming van partijen, hoewel een schriftelijk contract voor bewijsdoeleinden vaak de voorkeur geniet. * **Wederkerig:** Beide partijen hebben verbintenissen. * **Onder bezwarende titel:** Er is een tegenprestatie (huurprijs) voor het genot van de zaak. Zonder huurprijs is er sprake van bruikleen. * **Voortdurend:** De verbintenissen van beide partijen (genot verschaffen en huur betalen) duren voort gedurende de looptijd van het contract. * **Tijdelijk:** Huurcontracten mogen niet eeuwigdurend zijn, met een algemene maximumduur van 99 jaar. * **Niet intuitu personae:** In beginsel is de huurder niet persoonlijk gebonden, waardoor onderverhuur en overdracht aan erfgenamen mogelijk is, tenzij anders bedongen. ### 8.3 Aard van het recht Het huurrecht is een schuldvordering, waarbij de verhuurder schuldenaar is van de verbintenis tot het verschaffen van genot. Het is een roerend recht, ook al heeft het betrekking op een onroerend goed. ### 8.4 Vergelijking met andere overeenkomsten * **Huur van werk (aanneming):** Bij huur van goederen gaat het om een reeds bestaand goed, bij aanneming om een toekomstig goed. De prijsbepaling kan bij huur op het moment van het sluiten van het contract bepaald of bepaalbaar zijn, terwijl dit bij aanneming ook achteraf kan. * **Koop:** Bij koop is er sprake van eigendomsoverdracht, bij huur van tijdelijk genot. De koopprijs moet in geld zijn, de huurprijs kan ook in natura zijn. * **Vruchtgebruik:** Vruchtgebruik is een zakelijk recht, huur een persoonlijk recht. Levering en onderhoudsverplichtingen verschillen. Vruchtgebruik eindigt van rechtswege bij overlijden van de vruchtgebruiker. * **Bewaargeving:** De bewaarnemer mag het goed niet gebruiken, enkel bewaren en bewaken. * **Bruikleen:** Dit is een huurcontract om niet. ### 8.5 Hoofdbestanddelen huur #### 8.5.1 Het gehuurde goed * **Roerend of onroerend:** Zowel roerende als onroerende goederen kunnen worden verhuurd. * **Niet vatbaar voor verhuring:** Goederen buiten de handel (bv. publiek domein) kunnen in principe niet verhuurd worden, tenzij dit het gebruik door anderen niet verhindert. * **Bijzondere gevallen:** * **Verbruikbare goederen:** De huur van verbruikbare goederen is specifiek geregeld en impliceert dat de huurder niet hetzelfde goed mag teruggeven, maar een goed van gelijke hoeveelheid en waarde. * **Toekomstig goed:** Verhuur van een toekomstig goed is in principe niet mogelijk. * **Eigen goed:** Het is mogelijk om het eigen goed als onderhuurder te huren. * **Andermans goed:** Verhuur van andermans goed is mogelijk, aangezien het slechts gaat om het verschaffen van genot. * **Onverdeeld goed:** Vereist toestemming van alle mede-eigenaars. * **Beschrijving van het goed:** Een duidelijke omschrijving is cruciaal. Bij onroerende goederen is een omstandige plaatsbeschrijving verplicht (dwingend recht) om de staat van het goed bij aanvang en einde vast te stellen. Dit document dient ter bewijsregeling van huurschade. #### 8.5.2 De huurprijs * **Bepaalbaar of bepaald:** De huurprijs moet bepaald of bepaalbaar zijn bij het sluiten van het contract. * **Ernstige huurprijs:** Een niet-serieuze huurprijs kan leiden tot nietigverklaring van het huurcontract als huur, waardoor specifieke huurstelsels niet van toepassing zijn. * **Indexering:** De huurprijs kan geïndexeerd worden volgens een beding in het contract, gekoppeld aan de gezondheidsindex. Bij woninghuur is een schriftelijk contract vereist en wordt het indexeringsbeding geacht deel uit te maken van het contract. * **Kosten en lasten:** Deze worden gedragen door de huurder voor zover ze betrekking hebben op het gebruik van het goed, en door de verhuurder voor zover ze betrekking hebben op het zakelijk recht. Aanrekening kan forfaitair of op basis van werkelijke uitgaven. * **Terugvordering te veel betaalde:** De huurder kan te veel betaalde huur, kosten of indexeringen terugvorderen via een aangetekende brief, met een verjaringstermijn van één jaar vanaf de brief. ### 8.6 Geldigheidsvoorwaarden * Vrije en bewuste toestemming van partijen. * Bekwaamheid om contracten te sluiten. * Bepaalbaar en geoorloofd voorwerp (bv. geen "krotverhuur"). * Geoorloofde oorzaak. ### 8.7 Vorm en bewijs * **Consensueel:** Huur is in principe een consensueel contract, maar een schriftelijk bewijs is sterk aan te raden. * **Schriftelijke huurovereenkomst:** Vereist voor specifieke gevallen (bv. woninghuur, indexering) en biedt bewijsvermoedens. * **Mondelinge huurovereenkomst:** Moeilijk te bewijzen bij betwisting, vooral indien nog niet in uitvoering. Bewijs kan geleverd worden door bekentenis of gedingbeslissende eed, of met alle middelen van bewijs indien er een begin van uitvoering is. ### 8.8 Duur van de huur * **Contractvrijheid:** Partijen bepalen vrij de duur, met beperkingen zoals het verbod op eeuwigdurende contracten. * **Specifieke huurstelsels:** Kunnen minimumduren opleggen. * **Huur van bepaalde duur:** Eindigt van rechtswege bij verstrijken van de termijn. * **Huur van onbepaalde duur:** Wordt wettelijk geacht maandelijks te zijn aangegaan en is opzegbaar met een opzegtermijn van één maand. ### 8.9 Opzegging * Eenzijdige rechtshandeling die de beëindiging van het huurcontract beoogt. * Vereist bij huur van onbepaalde duur, mondelinge huur, stilzwijgend verlengde huur en in specifieke huurstelsels. * **Vorm:** Geen wettelijke vormvereisten, maar aangetekende brief of gerechtsdeurwaardersexploot wordt aanbevolen voor bewijs. * **Motivering:** Niet steeds vereist, tenzij contractueel bepaald of in specifieke huurstelsels. * **Opzeggingstermijn:** Contractueel bepaald, of wettelijk vastgelegd (bv. één maand bij huur van onbepaalde duur). ### 8.10 Verlenging en wederverhuring * **Verlenging:** Het bestaande huurcontract loopt verder voor een bepaalde of onbepaalde periode. * **Wederverhuring:** Er wordt een nieuw huurcontract afgesloten, wat kan leiden tot schuldenvernieuwing. ### 8.11 Verbintenissen van de verhuurder 1. **Levering in goede staat:** Het goed moet bij aanvang van de huur in een goede staat van onderhoud worden geleverd, rekening houdend met het beoogde gebruik. 2. **Onderhoud in goede staat:** De verhuurder is gehouden tot het uitvoeren van alle herstellingen die nodig zijn om het goed in een goede staat van onderhoud te behouden gedurende de hele duur van de huur, met uitzondering van klein onderhoud en herstellingen die aan de huurder ten laste vallen. 3. **Vrijwaring:** De verhuurder moet de huurder vrijwaren voor: * Eigen daden (feitelijke en rechtstoornissen). * Daden van derden (rechtstoornissen). * Gebreken die het goed ongeschikt maken voor het beoogde gebruik. 4. **Aanvangsplaatsbeschrijving:** Opstellen van een gedetailleerde beschrijving van het goed bij aanvang. 5. **Zekerheidsrechten:** De verhuurder kan zekerheden eisen ter dekking van huurachterstallen of schade (bv. borgtocht, bankwaarborg). ### 8.12 Verbintenissen van de huurder 1. **Stofferingsplicht:** Het gehuurde goed moet voorzien zijn van huisraad die voldoende is om de huurprijs en kosten voor twee maanden te dekken. 2. **Betaling huurprijs, kosten en lasten:** Tijdige betaling van de huurprijs, eventuele indexeringen, kosten en lasten. 3. **Gebruik als "goede huisvader":** Het goed gebruiken conform de bestemming, met zorg en voorzichtigheid, en het onderhouden. De huurder is aansprakelijk voor schade veroorzaakt door huisgenoten of onderhuurders. 4. **Teruggave:** Het goed in dezelfde staat teruggeven als bij aanvang, rekening houdend met normale slijtage. 5. **Aansprakelijkheid voor brand:** De huurder is aansprakelijk voor brand tenzij hij bewijst dat deze buiten zijn schuld is ontstaan (toeval, overmacht, vreemde oorzaak). 6. **Plaatsbeschrijving:** Medewerking verlenen aan de opmaak van de aanvangsplaatsbeschrijving. ### 8.13 Overdracht en onderhuur * **Overdracht:** De huurder draagt zijn huurrecht over aan een derde. Het contract blijft in beginsel bestaan, tenzij er sprake is van een volkomen overdracht met instemming van de verhuurder. * **Onderhuur:** De huurder sluit een nieuw huurcontract met een derde. Dit is principieel toegelaten, tenzij anders bedongen of wettelijk verboden (bv. bij woninghuur). ### 8.14 Verkoop van het gehuurde goed * **Tegenwerpbaarheid:** De huurovereenkomst is tegenwerpelijk aan de koper indien het een authentieke huur betreft of een huur met vaste datum. * **Eerbiedigingsbeding:** De koper kan zich ertoe verbinden de huur te eerbiedigen. * **Uitzettingsbeding:** Kan in het huurcontract worden opgenomen. ### 8.15 Einde van de huur De huur kan eindigen door: * Verstrijken van de bepaalde duur. * Opzegging door een van de partijen. * Wederzijdse overeenstemming. * Gerechtelijke ontbinding wegens wanprestatie. * Tenietgaan van het gehuurde goed (geheel of gedeeltelijk). Het uitdrukkelijk ontbindend beding is nietig om de huurder te beschermen. ### 8.16 Huur van roerende goederen in het bijzonder De specifieke regels voor de huur van roerende goederen zijn in het oud BW nauwelijks geregeld. Contractuele regelingen zijn hierdoor essentieel. De algemene regels voor de huur van onroerende goederen kunnen wel analoog worden toegepast. De veiligheid van producten en de informatieverstrekking aan consumenten zijn relevant, met name met betrekking tot de veiligheid van de gehuurde roerende goederen. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Term | Definitie | | Huurovereenkomst | Een wederkerig contract waarbij de verhuurder de huurder tijdelijk het genot van een zaak verschaft, tegen een prijs. | | Persoonlijk recht | Een recht dat voortkomt uit een verbintenis tussen twee of meer personen, waarbij de huurder slechts een houder wordt en geen bezitter, wat betekent dat hij geen eigendom kan verkrijgen door verkrijgende verjaring. | | Genot (usus en fructus) | Het recht om een zaak te gebruiken (usus) en de vruchten ervan te genieten (fructus), wat centraal staat in de huurovereenkomst voor wat betreft het genot dat de verhuurder aan de huurder verschaft. | | Algemeen huurrecht | De basisregels die van toepassing zijn op huurovereenkomsten die niet door specifieke wettelijke regelingen worden gedekt, of die aanvullende regels bieden waar specifieke wetgeving een lacune laat. | | Consensueel contract | Een overeenkomst die tot stand komt door de enkele wilsovereenstemming van de partijen, zonder dat een specifieke vorm vereist is, hoewel schriftelijke contracten vaak de voorkeur krijgen voor bewijs. | | Onder bezwarende titel | Een overeenkomst waarbij elke partij een tegenprestatie ontvangt, in het geval van huur is dit het genot van de zaak door de huurder in ruil voor de huurprijs. | | Voortdurende verbintenissen | Verbintenissen die gedurende de hele duur van het contract worden nagekomen, zoals de periodieke betaling van de huurprijs door de huurder en de onderhoudsplicht van de verhuurder. | | Tijdelijk | De aard van een huurovereenkomst die niet eeuwigdurend mag zijn, met een wettelijke maximumduur van 99 jaar voor de meeste huurcontracten. | | Intuitu personae | Een contract dat gesloten wordt met het oog op de persoon van de contractpartij; huur is in principe niet intuitu personae, wat blijkt uit de mogelijkheid tot onderverhuur en de voortzetting door erfgenamen. | | Schuldvordering | Een recht dat een schuldeiser heeft op een schuldenaar; de verhuurder is schuldenaar van de verbintenis om het genot van de zaak te verschaffen, terwijl de huurder schuldeiser is. | | Daad van beheer | Een handeling die gericht is op het behoud of de normale exploitatie van een vermogen; het sluiten van een huurcontract van minder dan 9 jaar valt hieronder. | | Daad van beschikking | Een handeling die gericht is op het vervreemden of bezwaren van een vermogen; huurcontracten van meer dan 9 jaar worden als zodanig beschouwd. | | Omstandige plaatsbeschrijving | Een gedetailleerde, wederzijdse beschrijving van de staat van een onroerend goed bij aanvang en einde van de huur, bedoeld om huurschade objectief vast te stellen. | | Huurprijs | De tegenprestatie die de huurder betaalt voor het genot van de gehuurde zaak, die bepaald of bepaalbaar moet zijn en ernstig moet zijn. | | Indexering | De aanpassing van de huurprijs aan de hand van een index, meestal gekoppeld aan het gezondheidsindexcijfer, om de inflatie te volgen. | | Kosten en lasten | Vergoedingen die verband houden met het gebruik (kosten) of belastingen op het goed (lasten) die, afhankelijk van de aard, door de huurder of verhuurder gedragen worden. | | Borgtocht | Een persoonlijke zekerheid waarbij een derde partij zich verbindt om de verbintenissen van de huurder na te komen indien deze in gebreke blijft. | | Verhuurder | De partij die zich verbindt om aan de huurder tijdelijk het genot van een zaak te verschaffen tegen een prijs. | | Huurder | De partij die het genot van een zaak verkrijgt voor een bepaalde tijd, tegen betaling van een prijs. | | Gebruik als "goede huisvader" | De verplichting van de huurder om het gehuurde goed te gebruiken met de zorg en voorzichtigheid die een redelijk en zorgvuldig persoon zou betrachten. | | Teruggave | De verplichting van de huurder om het gehuurde goed bij het einde van de huurovereenkomst in dezelfde staat terug te geven als waarin hij het heeft ontvangen, rekening houdend met normale slijtage. | | Wederverhuring | Het stilzwijgend voortzetten van een huurovereenkomst van bepaalde duur, waarbij de oorspronkelijke voorwaarden en duur worden hernomen, tenzij de huurder dit niet wenst. | | Onderhuur | Het aangaan van een nieuwe huurovereenkomst door de huurder met een derde, waarbij het hoofdhuurcontract blijft bestaan. | | Huuroverdracht | De overdracht van het volledige huurcontract naar een nieuwe huurder, waarbij de oorspronkelijke huurder zijn rechten en plichten volledig doorgeeft. | | Tegenwerpbaarheid | De mogelijkheid om een huurovereenkomst te doen gelden tegen derden, zoals een nieuwe koper van het verhuurde goed, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan (bv. vaste datum). | | Gerechtelijke ontbinding | Het beëindigen van een huurovereenkomst door een rechterlijke beslissing, meestal wegens een ernstige wanprestatie van een van de partijen. | | Tenietgaan van het gehuurde goed | De definitieve vernietiging van het gehuurde goed, materieel of juridisch, wat kan leiden tot de ontbinding van de huurovereenkomst. | | Huurcontract | Een wederkerige overeenkomst waarbij de verhuurder tijdelijk het genot van een zaak belooft aan de huurder, tegen betaling van een prijs. | | Genot van een zaak (Usus en Fructus) | Het recht om de zaak te gebruiken en de vruchten ervan te trekken. In het kader van huur gaat het om het recht van de huurder om het gehuurde goed te gebruiken en de voordelen ervan te genieten. | | Houderschap (Detentor) | Iemand die een goed onder zich heeft, zonder de intentie om er eigenaar van te zijn. De huurder is een conventionele detentor van het gehuurde goed. | | Huur van goederen | Een huurovereenkomst waarbij het gehuurde goed een zaak is, in tegenstelling tot huur van werk of diensten. Dit omvat zowel roerende als onroerende goederen. | | Wederkerig contract | Een overeenkomst waarbij beide partijen over en weer verbintenissen aangaan. Bij huur verbindt de verhuurder zich tot het verschaffen van genot en de huurder tot het betalen van de prijs. | | Tijdelijk contract | Een contract met een afgebakende duur. Huurcontracten mogen niet eeuwigdurend zijn en kennen een maximumduur van 99 jaar in het algemeen huurrecht. | | Intuitu personae contract | Een contract dat is gesloten met het oog op de specifieke persoon van de contractpartij. Huur is in principe niet intuitu personae, tenzij partijen dit uitdrukkelijk overeenkomen. | | Roerend recht / Persoonlijk recht | Een recht dat betrekking heeft op roerende goederen of een recht tegenover een specifieke persoon. Huur, zelfs van een onroerend goed, is een persoonlijk recht. | | Gehuurd goed | Het voorwerp van de huurovereenkomst, zijnde de zaak die de verhuurder ter beschikking stelt van de huurder. Dit kan een roerend of onroerend goed zijn, met uitzondering van goederen die buiten de handel zijn. | | Goederen buiten de handel | Goederen die niet vatbaar zijn voor verhuur of overdracht, zoals publieke goederen met een openbare bestemming, tenzij de wet anders bepaalt. | | Huurschade | Schade aan het gehuurde goed die aan de huurder kan worden toegerekend. De plaatsbeschrijving bij aanvang en einde van de huur dient om huurschade vast te stellen. | | Indexering (Indexeringsbeding) | Een clausule in het huurcontract die toelaat om de huurprijs jaarlijks aan te passen aan de evolutie van de levensduurte, gekoppeld aan de gezondheidsindex. | | Gezondheidsindexcijfer | Een officiële index die de evolutie van de consumptieprijzen meet, gebruikt voor de indexering van de huurprijs. | | Verdelingsprincipe (kosten en lasten) | Het criterium dat bepaalt wie instaat voor de kosten en lasten: deze die te maken hebben met het zakelijk recht worden gedragen door de verhuurder, deze die te maken hebben met het gebruik door de huurder. | | Forfait (aanrekening kosten) | Een vast bedrag dat de huurder betaalt voor kosten en lasten, bovenop de huurprijs, als dekking van verwachte uitgaven. Dit verschilt van een voorschot dat nog wordt afgerekend. | | Werkelijke uitgaven (aanrekening kosten) | Een systeem waarbij de huurder de werkelijke kosten en lasten betaalt, met afrekening en mogelijkheid tot controle van de verantwoordingsstukken. | | Terugvordering te veel betaalde | Het recht van de huurder om te veel betaalde huurprijs, kosten of indexeringen terug te vorderen, mits dit binnen de wettelijke termijn gebeurt. | | Geldigheidsvoorwaarden huurcontract | De vereisten waaraan een huurcontract moet voldoen om geldig te zijn: vrije en bewuste toestemming, bekwaamheid, bepaalbaar en geoorloofd voorwerp, en geoorloofde oorzaak. | | Krotverhuur | De verhuur van woningen die niet voldoen aan de wettelijke conformiteitsvereisten, wat kan leiden tot de nietigheid van het huurcontract wegens een ongeoorloofd voorwerp. | | Vorm en bewijs huurovereenkomst | De manier waarop een huurovereenkomst tot stand komt en bewezen kan worden. Hoewel consensueel, wordt een schriftelijke overeenkomst sterk begunstigd voor bewijsdoeleinden en indexering. | | Schriftelijke huurovereenkomst | Een huurovereenkomst die op schrift is gesteld, hetzij authentiek (notarieel) of onderhands. Dit is verplicht voor bepaalde huurovereenkomsten en biedt bewijsvoordelen. | | Vaste datum (huurcontract) | Een huurcontract dat door registratie of andere wettelijke middelen tegenwerpelijk is aan derden, zoals een koper van het verhuurde goed. | | Mondelinge huurovereenkomst | Een huurovereenkomst die mondeling is aangegaan. Het bewijs hiervan is moeilijk te leveren indien één van de partijen de huur ontkent, tenzij er sprake is van een begin van uitvoering. | | Begin van uitvoering | Een feitelijke handeling die aantoont dat de huurovereenkomst is begonnen, zoals de afgifte van de sleutels. Dit kan het bewijs van een mondelinge huurovereenkomst vergemakkelijken. | | Duur van de huur | De periode waarvoor de huurovereenkomst geldt. Dit kan bepaald of onbepaald zijn, met wettelijke minimumduren in specifieke huurstelsels. | | Minimumduur huurcontract | Een wettelijk voorgeschreven minimale duur voor bepaalde huurovereenkomsten, zoals woninghuur en handelshuur, ter bescherming van de huurder. | | Huur van onbepaalde duur | Een huurovereenkomst waarvan de duur niet vooraf is vastgesteld en die per maand opzegbaar is met een opzeggingstermijn van één maand. | | Stilzwijgende verlenging (huur) | Het automatisch verderzetten van een huurovereenkomst na het verstrijken van de overeengekomen duur, vaak onder dezelfde voorwaarden maar met nieuwe opzegmogelijkheden. | | Opzegging | Een eenzijdige rechtshandeling waarmee een partij de huurovereenkomst wenst te beëindigen. De vorm en termijn van opzegging hangen af van het type huurcontract. | | Opzeggingstermijn | De periode die gerespecteerd moet worden tussen de kennisgeving van de opzegging en het daadwerkelijke einde van de huurovereenkomst. | | Verlenging (huurcontract) | Het langer laten doorlopen van een huurovereenkomst na de oorspronkelijk bepaalde duur, op grond van de wet of overeenkomst tussen partijen. | | Novatie (schuldvernieuwing) | Het vervangen van een bestaande verbintenis door een nieuwe, waardoor de oude verbintenis tenietgaat. Bij wederverhuring is er sprake van een nieuwe huurovereenkomst. | | Verbintenissen verhuurder | De plichten die de verhuurder heeft ten opzichte van de huurder, waaronder levering in goede staat, onderhoud, en vrijwaring voor rustig genot. | | Levering in goede staat | De verplichting van de verhuurder om het gehuurde goed bij aanvang van de huur in een geschikte staat van onderhoud ter beschikking te stellen. | | Onderhoud in goede staat | De voortdurende plicht van de verhuurder om het gehuurde goed tijdens de looptijd van de huur in een goede staat van onderhoud te houden. | | Vrijwaring (verhuurder) | De plicht van de verhuurder om de huurder te beschermen tegen stoornissen die zijn genot van het gehuurde goed hinderen, zowel door eigen daden als door daden van derden of gebreken. | | Rustig genot | Het ongestoord en vreedzaam gebruik van het gehuurde goed door de huurder, zonder ongerechtvaardigde inmenging van de verhuurder of derden. | | Burenhinder | Hinder die wordt veroorzaakt door een naburige eigendom, waar de verhuurder ook eigenaar van is, en die het genot van het gehuurde goed verstoort. | | Dringende herstellingen | Herstellingen aan het gehuurde goed die onmiddellijk uitgevoerd moeten worden om het gebruik ervan te waarborgen of verdere schade te voorkomen. De huurder moet deze gedogen. | | Gedoogplicht huurder | De verplichting van de huurder om dringende herstellingen door de verhuurder toe te laten, zelfs indien dit tijdelijk hinder veroorzaakt. | | Gebreken | Iedere slechte toestand of fout aan het verhuurde goed die het ongeschikt maakt voor het overeengekomen gebruik, of het genot ervan vermindert. | | Verbintenissen huurder | De plichten die de huurder heeft, waaronder de betaling van de huurprijs, kosten en lasten, het gebruik als "goede huisvader", en de teruggave van het goed. | | Stofferingsplicht | De verplichting van de huurder om in het gehuurde goed voldoende huisraad aanwezig te houden, als waarborg voor de huurder. | | Teruggave (huurder) | De plicht van de huurder om het gehuurde goed bij het einde van de huur in dezelfde staat terug te geven als waarin het werd ontvangen, rekening houdend met normale slijtage. | | Brandverzekering | Een verzekering die de schade dekt veroorzaakt door brand. Vaak wordt dit contractueel voorzien en kan het de aansprakelijkheid van de huurder beperken. | | Huurwaarborg | Een zekerheid die de huurder aan de verhuurder geeft ter dekking van eventuele achterstallige huur, schade aan het goed, of kosten. Dit kan een borgtocht, bankwaarborg of huurwaarborgrekening zijn. | | Voorrecht verhuurder | Een wettelijk recht dat de verhuurder voorrang geeft op bepaalde goederen van de huurder (bv. inboedel) voor de invordering van achterstallige huur. | | Overdracht huurovereenkomst | De volledige overdracht van een huurcontract van de ene huurder naar de andere, waarbij de overnemer alle rechten en plichten van de oorspronkelijke huurder verkrijgt. | | Verkoop gehuurde goed | De verkoop van het verhuurde pand door de verhuurder. De koop breekt in principe geen huur indien het huurcontract tegenwerpelijk is aan de koper. | | Eerbiedigingsbeding | Een clausule in de koopakte van een verhuurd goed, waarin de koper zich ertoe verbindt het bestaande huurcontract voor een bepaalde periode te respecteren. | | Uitzettingsbeding | Een clausule in het huurcontract die de huurder verplicht het pand te verlaten indien het verhuurde goed wordt verkocht. | | Wederverhuringsvergoeding | Een vergoeding die de huurder kan verschuldigd zijn aan de verhuurder na een gerechtelijke ontbinding, om het inkomstenverlies van de verhuurder te dekken gedurende de periode dat het goed opnieuw verhuurd moet worden. | | Tenietgaan verhuurde goed | Het fysiek of juridisch ophouden te bestaan van het gehuurde goed. Dit kan leiden tot de ontbinding van de huurovereenkomst. | | Geldigheidsvoorwaarden | De algemene vereisten waaraan een overeenkomst moet voldoen om juridisch bindend te zijn, zoals vrije en bewuste toestemming, bekwaamheid, een bepaald en geoorloofd voorwerp, en een geoorloofde oorzaak. | | Voortdurend contract | Een contract waarvan de verbintenissen zich over een bepaalde periode uitstrekken en continu moeten worden uitgevoerd, zoals de periodieke betaling van huur of het onderhoud van het gehuurde goed. | | Dwingend recht | Een wettelijke bepaling waarvan partijen niet kunnen afwijken, omdat deze de openbare orde of de bescherming van een partij beoogt. | | Forfait | Een vast bedrag dat bovenop de huurprijs wordt gevraagd ter dekking van kosten en lasten, in plaats van een afrekening op basis van werkelijke uitgaven. | | Verjaring | De wettelijke termijn waarbinnen een rechtsvordering kan worden ingesteld. Voor huurvorderingen gelden specifieke verjaringstermijnen. | | Geoorloofde oorzaak | De rechtsgrond of het motief waarom de verbintenissen worden aangegaan, die niet strijdig mag zijn met de openbare orde of de goede zeden. | | Vormvereisten | Specifieke formaliteiten die de wet oplegt voor de geldigheid van een rechtshandeling. Bij huurovereenkomsten zijn er in principe geen vormvereisten, behalve in specifieke gevallen. | | Authentieke akte | Een akte die door een notaris is opgesteld en wettelijke bewijskracht geniet. Huurcontracten van meer dan 9 jaar vereisen een authentieke akte. | | Onderhandse akte | Een akte die door partijen zelf is opgesteld, zonder tussenkomst van een notaris. | | Registratie | De inschrijving van een huurovereenkomst bij de bevoegde overheidsinstantie (FOD Financiën), wat vaste datum verleent aan het contract en fiscaal verplicht kan zijn. | | Vaste datum | Een eigenschap die een document verkrijgt waardoor het tegenwerpelijk wordt aan derden. Dit kan onder meer door registratie of opname in een authentieke akte. | | Bekentenis | Een verklaring van een partij waarin deze de juistheid van een feit erkent dat tegen haar wordt ingebracht. | | Gedingbeslissende eed | Een eed die een partij aan de rechter voorlegt en waarvan de uitkomst bindend is voor de andere partij. | | Stilzwijgende verlenging | Een verlenging van een huurcontract die van rechtswege plaatsvindt wanneer partijen, na het verstrijken van de oorspronkelijke duur, het contract verder laten doorlopen zonder expliciete nieuwe overeenkomst. | | Borgstelling | Een zekerheidstelling waarbij een derde persoon zich borg stelt voor de betaling van de huur en/of schade, indien de huurder zijn verplichtingen niet nakomt. | | Huurwaarborgrekening | Een geblokkeerde bankrekening die door de huurder wordt geopend en waarop de huurwaarborg wordt gestort, pas vrijgegeven met toestemming van de verhuurder. | | Voorrecht van de verhuurder | Een wettelijk recht dat de verhuurder een voorkeurspositie geeft bij de verdeling van de opbrengst van de inboedel van de huurder voor achterstallige huur en schade. | | Goede huisvader | Een criterium dat aangeeft hoe een zorgvuldig en redelijk persoon zou handelen. De huurder moet het gehuurde goed gebruiken en onderhouden als een "goede huisvader". | | Ontbinding | De beëindiging van een contract wegens wanprestatie van een van de partijen, uitgesproken door een rechter. | | Eenzijdige rechtshandeling | Een rechtshandeling die de wilsuiting van slechts één persoon vereist om rechtsgevolgen te creëren, zoals een opzegging. | | Dwaling | Een wilsgebrek waarbij een partij een onjuiste voorstelling van zaken heeft over essentiële elementen van de overeenkomst, wat kan leiden tot nietigheid van het contract. | | Vormverandering | Een wijziging aan het gehuurde goed door de verhuurder die de huurder hindert of diens genot aantast, zoals het dichtmetselen van een raam. | | Rechtsstoornis | Een stoornis die voortvloeit uit een juridische aanspraak van een derde op het gehuurde goed, waardoor het genot van de huurder wordt beknot. | | Feitelijke stoornis | Een stoornis die voortvloeit uit een materiële handeling die door de verhuurder of een derde wordt verricht, en die de huurder hindert. | | Oproeping in vrijwaring | De procedure waarbij een partij die wordt aangesproken, de partij aanspreekt op wiens verklaring of handelen de vordering gebaseerd is. | | Verborgen gebrek | Een defect aan het gehuurde goed dat bij een normale inspectie bij aanvang van de huur niet zichtbaar was. | | Zichtbaar gebrek | Een defect aan het gehuurde goed dat bij een normale inspectie bij aanvang van de huur gemakkelijk ontdekt had kunnen worden. | | Huurprijsvermindering | Een vermindering van de huurprijs die de huurder kan eisen wanneer het genot van het gehuurde goed gedeeltelijk wordt aangetast door oorzaken waarvoor de verhuurder verantwoordelijk is. | | Juridisch tenietgaan | Het ophouden van het bestaan van het gehuurde goed door juridische middelen, zoals onteigening of onbewoonbaarverklaring. | | Materieel vergaan | Het fysiek verloren gaan van het gehuurde goed, bijvoorbeeld door brand of instorting. | | Overmacht | Een gebeurtenis die buiten de wil van de betrokken partijen valt, onvoorzienbaar is en onvermijdelijk, en waardoor de uitvoering van de verbintenissen onmogelijk wordt. | | Wisselgeld | Bij een huurovereenkomst die wordt beëindigd omdat het gehuurde goed tenietgaat, kan de huurder recht hebben op een evenredige huurprijsvermindering of ontbinding. | | Vorderingsrecht | Het recht om een bepaalde prestatie van een ander te eisen. | | Stilzwijgende wederverhuring | Wanneer een huurovereenkomst van bepaalde duur van rechtswege wordt voortgezet voor dezelfde duur, zonder uitdrukkelijke wilsuiting van de partijen. Dit creëert een nieuw huurcontract (novatie). | | Verlenging van de huur | Het voortzetten van een bestaand huurcontract voor een bepaalde periode, hetzij wettelijk bepaald in specifieke huurstelsels, hetzij conventioneel overeengekomen tussen de partijen. | | Indexering van de huurprijs | Het aanpassen van de huurprijs aan de inflatie, meestal gekoppeld aan het gezondheidsindexcijfer. Dit vereist een indexeringsbeding in het contract en gebeurt doorgaans éénmaal per jaar. | | Vrijwaring door de verhuurder | De verplichting van de verhuurder om de huurder te beschermen tegen stoornissen van feitelijke of juridische aard, evenals tegen verborgen gebreken die het huurgenot verminderen. | | Teruggave van het gehuurde goed | De plicht van de huurder om het gehuurde goed aan het einde van de huurovereenkomst in dezelfde staat terug te geven als waarin het werd ontvangen, rekening houdend met normale slijtage en ouderdom. | | Verkoop van het gehuurde goed | De overdracht van de eigendom van het gehuurde goed door de verhuurder aan een derde. De huurovereenkomst is tegenwerpelijk aan de koper indien deze een authentieke huur betreft of een huur met vaste datum. | | **Levering in goede staat** | De verplichting van de verhuurder om het gehuurde goed aan de huurder over te dragen in een staat die geschikt is voor het beoogde gebruik, inclusief eventuele toebehoren die essentieel zijn voor normaal gebruik. Dit verschilt van vruchtgebruik, waarbij het goed wordt geleverd in de staat waarin het zich bevindt. | | **Onderhoud in goede staat** | De voortdurende verplichting van de verhuurder om gedurende de gehele huurperiode het gehuurde goed in een goede staat van onderhoud te houden, zodat het blijft dienen voor het overeengekomen gebruik. Dit omvat alle herstellingen die nodig zijn, ongeacht de oorzaak, tenzij specifieke regels de huurder hiervoor verantwoordelijk stellen. | | **Vrijwaring voor eigen daden** | De verplichting van de verhuurder om de huurder te beschermen tegen feitelijke en rechtstoornissen die voortvloeien uit handelingen van de verhuurder zelf. Dit omvat onder andere het niet hinderen van het rustig genot door onverwachte werken of het wijzigen van het goed zonder toestemming van de huurder. | | **Vrijwaring voor daden van derden** | De verplichting van de verhuurder om de huurder te beschermen tegen rechtsstoornissen veroorzaakt door derden die rechten op het gehuurde goed claimen. De huurder kan de verhuurder in vrijwaring roepen, en een eerbiedigingsbeding in de koopakte van de verhuurder kan dit voorkomen. | | **Vrijwaring voor gebreken** | De verplichting van de verhuurder om de huurder te vrijwaren voor gebreken aan het gehuurde goed die het ongeschikt maken voor het overeengekomen doel of het genot ervan verminderen. Deze gebreken kunnen ontstaan voor of na het sluiten van het huurcontract, en zichtbare gebreken worden geacht aanvaard te zijn bij aanvaarding van het goed. | | **Aanvangsplaatsbeschrijving** | Een gedetailleerde, wederzijdse beschrijving van de staat van het gehuurde goed op het moment van de ingebruikneming. Deze is verplichtend, van dwingend recht, en dient als bewijs om huurschade aan het einde van de huurperiode vast te stellen, door de toestand bij aanvang te vergelijken met de toestand bij einde huur. | | **Bezoekrecht** | Het recht van de verhuurder om het gehuurde goed te bezoeken teneinde de noodzaak van herstellingen vast te stellen. Dit recht is beperkt en mag slechts tweemaal per jaar en in overleg met de huurder worden uitgeoefend, om de privacy van de huurder te waarborgen. | | **Zekerheidsrechten** | De rechten die de verhuurder heeft om zich te beschermen tegen financiële risico's, zoals wanbetaling van huurprijs of huurschade. Dit kan resulteren in persoonlijke zekerheden (borgtocht, bankwaarborg) of zakelijke zekerheden (inpandgeving, huurwaarborgrekening) en een wettelijk voorrecht op de inboedel. | | **Rustig genot** | Het recht van de huurder op ongestoord en vreedzaam gebruik van het gehuurde goed, zoals overeengekomen in het huurcontract. De verhuurder is verplicht dit rustig genot te garanderen en de huurder te vrijwaren tegen stoornissen van eigen daden, daden van derden, en gebreken. | | **Verbintenis tot teruggave** | De resultaatsverbintenis van de huurder om het gehuurde goed aan het einde van de huurperiode in dezelfde staat terug te geven als waarin het ontvangen werd, rekening houdend met normale slijtage. Indien de huurder hierin faalt, kan dit leiden tot aansprakelijkheid voor huurschade en eventuele uitzetting. | | ------------------------- | -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | | Huurprijsindexering | Het jaarlijks aanpassen van de huurprijs aan de hand van een indexcijfer, meestal de gezondheidsindex. Dit beding vereist een specifieke overeenkomst tussen partijen, tenzij anders bepaald in specifieke huurstelsels zoals de woninghuurwet, waar het soms van rechtswege geldt. | | Zakelijk recht | Een recht dat rechtstreeks op een goed betrekking heeft, zoals eigendom of vruchtgebruik. In tegenstelling tot een persoonlijk recht (zoals huur), dat een vordering tussen twee specifieke personen inhoudt. | | Genot | Het recht van de huurder om het gehuurde goed te gebruiken en ervan te profiteren, conform de overeengekomen bestemming en de wettelijke bepalingen. Dit omvat zowel het feitelijke gebruik als het recht om de vruchten van het goed te trekken (usus en fructus). | | Zekerheidsrechten verhuurder | Instrumenten die de verhuurder bescherming bieden tegen financiële risico's van wanbetaling of huurschade door de huurder. Dit kan gaan om een persoonlijke zekerheid (borgtocht, bankwaarborg) of een zakelijke zekerheid (huurwaarborgrekening, inpandgeving), alsook het wettelijk voorrecht op de inboedel. | | Einde huur | De beëindiging van de huurovereenkomst, welke kan plaatsvinden door het verstrijken van de bepaalde duur, opzegging, wederzijdse overeenstemming, gerechtelijke ontbinding, of het tenietgaan van het gehuurde goed. | | Einde van rechtswege | Het automatisch beëindigen van een huurovereenkomst bij het verstrijken van de bepaalde duur, zonder dat hier specifieke actie van partijen voor nodig is. Dit staat in contrast met situaties die opzegging of gerechtelijke ontbinding vereisen. | | Tenietgaan van het verhuurde goed | Het materiële of juridische tenietgaan van het gehuurde goed, zoals door vernietiging, onteigening of onbewoonbaarverklaring. Bij geheel tenietgaan van het goed eindigt de huur van rechtswege, terwijl bij gedeeltelijk tenietgaan de huurder keuze heeft tussen huurprijsvermindering of ontbinding. | | Huurprijsherziening | Het proces waarbij de huurprijs van een huurcontract wordt aangepast, vaak aan de hand van wettelijke bepalingen zoals de indexering of herziening bij handelshuur. Indien partijen er niet uitkomen, kan een rechter de nieuwe huurprijs bepalen. | | Verjaring (huur) | De wettelijk bepaalde termijn waarbinnen rechtsvorderingen met betrekking tot huur kunnen worden ingesteld. Voor huurachterstallen bedraagt deze termijn doorgaans vijf jaar, terwijl voor indexeringen een kortere termijn geldt. | | Vrijwaring | De verplichting van de verhuurder om de huurder te beschermen tegen stoornissen, zowel feitelijk als juridisch, die het rustig genot van het gehuurde goed belemmeren. Dit geldt voor eigen daden, daden van derden en gebreken aan het goed. | | Verbintenis tot teruggave | De plicht van de huurder om het gehuurde goed aan het einde van de huurovereenkomst in dezelfde staat terug te geven als waarin het bij aanvang werd ontvangen, rekening houdend met normale slijtage. Dit is een resultaatsverbintenis. | | Bankwaarborg | Een door een bank verstrekte garantie die de verhuurder verzekert van betaling van huurachterstallen of huurschade indien de huurder niet aan zijn verplichtingen voldoet. De bank garandeert de financiële verplichtingen van de huurder. | | Inpandgeving | Een zakelijke zekerheidsrecht waarbij een financieel instrument, zoals een obligatie, als onderpand wordt gegeven aan de verhuurder. Dit biedt de verhuurder zekerheid voor de nakoming van huurverplichtingen. | | Medehuur | Een situatie waarin meerdere personen gezamenlijk huurder zijn van een pand. Afhankelijk van de afspraken kunnen zij hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de huurverplichtingen, maar vaak behouden zij ook een autonoom opzeggingsrecht. | | Ontbinding van rechtswege | Het automatisch beëindigen van een huurovereenkomst zonder tussenkomst van een rechter, bijvoorbeeld bij het geheel tenietgaan van het verhuurde goed. Dit staat in contrast met de gerechtelijke ontbinding die een wanprestatie vereist. | | Responsi-biliti-tsleer (Risicoleer) | Het principe dat bij tijdelijk tenietgaan van het verhuurde goed (bijvoorbeeld door een lockdown) het risico van inkomstenverlies gelijk verdeeld moet worden tussen huurder en verhuurder, wat kan leiden tot huurprijsvermindering. | | Roerende Goederen (RG) | Bezittingen die verplaatsbaar zijn en niet vastzitten aan de grond. In de context van huur kunnen deze zowel materiële objecten als bijvoorbeeld voertuigen of machines omvatten. | | Onroerende Goederen (OG) | Bezittingen die onverplaatsbaar zijn, zoals gebouwen en grond. Hoewel het onderwerp de huur van roerende goederen behandelt, wordt het belang van onroerende goederen benadrukt vanwege de uitgebreide regelgeving eromheen. | | Houderschap (Detentie) | Het fysiek ter beschikking hebben van een goed met de intentie om het voor zichzelf te houden, zonder de intentie om het goed als eigenaar te bezitten. De huurder is een conventionele detentor. | | Plaatsbeschrijving (aanvang) | Een gedetailleerde, op tegenspraak opgestelde beschrijving van de staat van het gehuurde goed bij aanvang van de huur. Dit dient als bewijs om bij het einde van de huur huurschade vast te stellen. | | Tegenwerpbaarheid (Huur) | De eigenschap van een huurovereenkomst om bindend te zijn voor derden, zoals een koper van het gehuurde goed. Dit is onder meer het geval bij authentieke huurcontracten of huurcontracten met een vaste datum. | | Ontbinding van de Huurovereenkomst | De beëindiging van de huurovereenkomst door een rechter wegens ernstige wanprestatie van een der partijen. Buitengerechtelijke ontbinding is doorgaans niet toegestaan om de huurder te beschermen. | | Ergernisclausule | Een bepaling in een huurcontract die de huurder de mogelijkheid geeft om te vragen dat de huurprijs wordt aangepast of de overeenkomst te ontbinden, indien hij significant hinder ondervindt van werken aan het gehuurde goed. | | Recht van Koopbreking | De oude regel waarbij de verkoop van een verhuurd goed betekende dat de huurder het pand moest verlaten. Deze regel is grotendeels vervangen door het principe dat huur tegenwerpelijk is aan de koper indien de huur een vaste datum heeft. | | Resterende Huurwaarborg | Het bedrag van de huurwaarborg dat, na het einde van de huur en na aftrek van eventuele huurschade, door de verhuurder aan de huurder wordt terugbetaald. | | Vergoedbare Verbeteringen | Aanpassingen die door de huurder aan het gehuurde goed zijn aangebracht en waarvoor, onder bepaalde voorwaarden, een vergoeding kan worden geëist van de verhuurder. | | Huurkorting | Een verlaging van de huurprijs die de huurder kan verkrijgen indien hij hinder ondervindt van dringende herstellingen die langer duren dan een bepaalde periode. |

# Verschillende soorten procedures en hun principes Dit onderwerp introduceert de fundamentele verschillen tussen burgerlijke en strafrechtelijke procedures, de criteria voor rechterlijke bevoegdheid en ontvankelijkheid, en de kernprincipes die rechters in hun handelen moeten respecteren. ### 1.1 Inleiding tot rechtsgedingen De juridische wereld kent verschillende soorten procedures, die hoofdzakelijk ingedeeld kunnen worden in burgerlijke (privaatrechtelijke) en strafrechtelijke procedures. * **Burgerlijke procedures** betreffen geschillen tussen particulieren of entiteiten, bijvoorbeeld over onbetaalde facturen, schadevergoedingen of ontslagvergoedingen. * **Strafrechtelijke procedures** zien toe op de handhaving van de openbare orde en worden ingeleid bij feiten die de wet als strafbaar beschouwt, zoals drugsdealen, door het rood rijden of fysiek geweld. ### 1.2 Onderzoek van bevoegdheid, ontvankelijkheid en gegrondheid Voordat een rechter inhoudelijk op een zaak kan ingaan, worden er verschillende stappen doorlopen: * **Onderzoek van bevoegdheid**: De rechter moet bevoegd zijn om de zaak te behandelen, zowel materieel (welk type zaak) als territoriaal (welk gerechtelijk arrondissement). Een voorbeeld hiervan is een huurgeschil dat bij de verkeerde vrederechter wordt ingediend. * **Ontvankelijkheid**: Zaken moeten ontvankelijk zijn. Dit houdt in dat er geen beletselen zijn die de behandeling in de weg staan, zoals verjaring of het instellen van een proces door een onbekwame partij (bijvoorbeeld een minderjarige die niet vertegenwoordigd wordt door een ouder of voogd). * **Gegrondheid**: Pas wanneer de rechter bevoegd is en de eis ontvankelijk is, kan de rechter de zaak inhoudelijk beoordelen op haar gegrondheid. ### 1.3 Enkele principes voor rechter/raadsheer Rechters en raadsheren dienen zich te houden aan fundamentele principes om een eerlijke rechtsgang te waarborgen: * **Recht van verdediging respecteren**: Partijen moeten de kans krijgen zich te verdedigen en hun standpunt kenbaar te maken. Dit principe geldt tegenwoordig ook voor het Hof van Assisen. * **Uitspraak motiveren**: Rechters zijn verplicht hun uitspraken te motiveren. Dit betekent dat zij een antwoord moeten geven op alle argumenten die door alle partijen zijn aangevoerd. * **Rechtsweigering vermijden**: Een rechter mag niet weigeren recht te spreken. Indien dit toch gebeurt, is er sprake van rechtsweigering. ### 1.4 Alternatieve geschillenbeslechting (ADR) Naast de traditionele gerechtelijke procedures, bestaan er ook alternatieve methoden voor geschillenbeslechting: * **Vordering voor de Rechtbank OF Alternatieve Geschillenbeslechting**: Partijen kunnen kiezen tussen een gang naar de rechtbank of het inschakelen van ADR. * **Arbitrage**: De beslechting van een geschil wordt toevertrouwd aan één of meerdere scheidsrechters. Dit kan worden overeengekomen middels een arbitragebeding in een overeenkomst of een aparte arbitrageovereenkomst. Beslissingen van arbitrage zijn bindend en kennen geen hoger beroep, wel kan een uitvoerbaarverklaring (exequatur) nodig zijn voor de tenuitvoerlegging. * **Bemiddeling**: Een onafhankelijke bemiddelaar helpt partijen bij het zoeken naar een compromis. Bemiddeling is vertrouwelijk, vrijwillig en vereist wederzijdse toegevingen. Geslaagde bemiddeling resulteert in een oplossing die door beide partijen wordt aanvaard en gedragen. Bemiddeling kan vrijwillig, verplicht (als voorwaarde voor een gerechtelijke procedure) of gerechtelijk (tijdens een lopende procedure) plaatsvinden. * **Verzoening**: Dit houdt in dat partijen hun geschil vrijwillig voorleggen aan een rechter, die hen probeert te verzoenen. De oprichting van Klachtbehandelings- en Mediationdiensten (KMS) binnen de rechtbanken heeft het belang van verzoening doen toenemen, en dit systeem wordt verder uitgebouwd. ### 1.5 De burgerlijke procedure Kenmerken en terminologie van de burgerlijke procedure: * **Partijen**: Eiser/eiseres tegenover verweerder/verweerster. Indien de verweerder een tegenvordering instelt, spreekt men van hoofdeis en tegeneis (ook wel hoofdvordering en tegenvordering). In hoger beroep spreekt men van appellant tegenover geïntimeerde. * **Conclusie**: Schriftelijke argumentatie van de partijen. * **Partijautonomie en passieve rol rechter**: In burgerlijke zaken hebben partijen veel autonomie over hun procesvoering, terwijl de rechter overwegend passief is. **Procedureverloop:** 1. **Het proces starten**: Dit kan via dagvaarding (door gerechtsdeurwaarder), een verzoekschrift (goedkoper, maar minder gangbaar) of vrijwillige verschijning (op verzoek van beide partijen). 2. **Rolstelling**: De zaak wordt ingeschreven op de algemene rol van de bevoegde rechtbank. 3. **Inleidende zitting**: Een korte zitting waar de zaak eventueel behandeld kan worden, of waar een uitstel wordt toegekend en een conclusiekalender wordt opgesteld. Soms worden deskundigen aangesteld of voorlopige maatregelen getroffen. 4. **Wachtrol**: Indien er uitstel wordt verleend, kan de zaak op de wachtrol geplaatst worden om de uitwisseling van conclusies toe te laten. 5. **Uitvoeringsfase**: Na een vonnis (op tegenspraak of verstek) kan de winnende partij de tenuitvoerlegging vragen. Dit gebeurt via een uitvoerbare uitgifte, de ‘grosse’, die door een gerechtsdeurwaarder wordt betekend. Na het verstrijken van de termijn voor hoger beroep of verzet, kan gedwongen uitvoering volgen. **Rechtsmiddelen:** * **Verzet**: Tegen een verstekvonnis kan verzet worden aangetekend (binnen één maand), waardoor de zaak opnieuw voor dezelfde rechter komt en de uitvoering geschorst wordt. * **Hoger Beroep**: Tegen een vonnis op tegenspraak kan hoger beroep ingesteld worden (binnen één maand). Dit leidt tot een volledige nieuwe beoordeling, maar heeft geen schorsend effect op de uitvoering. * **Cassatie**: Hoger beroep bij het Hof van Cassatie (binnen drie maanden) toetst de correcte toepassing van het recht, niet de feiten. **Bijzondere procedures:** * **Kort geding**: Voor spoedeisende zaken, met sterk verkorte termijnen en zonder uitspraak ten gronde. * **Invorderingsprocedures**: Snelle procedures voor kleine, onbetwiste sommen. * **Beslag**: Zowel bewarend als uitvoerend beslag kan gelegd worden op roerende en onroerende goederen die niet vatbaar zijn voor beslag. ### 1.6 De strafprocedure De strafprocedure omvat verschillende actoren en fasen: * **Actoren**: Politie, Openbaar Ministerie (OM), onderzoeksrechter, Raadkamer, Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI), strafgerecht en strafuitvoeringsinstanties. * **Registratie van misdrijf**: Een misdrijf wordt geregistreerd op basis van vaststelling door politie, klacht van slachtoffer of aangifte door derde. De politie stelt een proces-verbaal (PV) op met bewijskracht. * **Rol van het Openbaar Ministerie (OM)**: Het OM leidt het opsporingsonderzoek, beslist over seponering, minnelijke schikking of bemiddeling in strafzaken, en kan een gerechtelijk onderzoek vragen aan de onderzoeksrechter. Het OM legt bewijzen voor, vordert een straf, en neemt initiatieven voor de tenuitvoerlegging van vonnissen. Aanhoudingen door politie zijn beperkt in tijd en vereisen in principe een bevel van het OM. * **Rol van de onderzoeksrechter**: De onderzoeksrechter sluit het vooronderzoek af. De Raadkamer (toezicht op onderzoek en beslissingen OM) kan buitenvervolgingstelling, verwijzing naar het strafgerecht, of correctionalisering beslissen. De Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) behandelt beroep tegen beslissingen van de Raadkamer en beslist over de afsluiting van het vooronderzoek voor zwaardere misdrijven die naar het Hof van Assisen leiden. * **Berechting**: De verdachte wordt beklaagde (Correctionele Rechtbank) of beschuldigde (Hof van Assisen). De aanwezigheid van de verdachte is essentieel. * **Straffen**: Hoofdstraffen kunnen bestaan uit geldboetes (geïnd door de overheid), werkstraffen (onder toezicht van Probatiecommissie) of vrijheidsberoving. * **Strafuitvoering**: Vrijheidsberoving kan opgeschort worden (met toezicht op proefvoorwaarden) of uitgesteld. Indien er geen opschorting of uitstel is, volgt een effectieve gevangenisstraf. Voor hechtenis is er onmiddellijke aanhouding of vrijwillige aanbieding. Internering is een vrijheidsberoving zonder strafkarakter, opgevolgd door de strafuitvoeringsrechtbank. ### 1.7 Rechtshulp Rechtshulp is een grondwettelijk recht en omvat juridische bijstand. Er wordt onderscheid gemaakt tussen: * **Eerstelijnsbijstand**: Algemeen advies over juridische vragen, verwijzing naar geschikte diensten, en een eerste indicatie of een advocaat geraadpleegd moet worden. Dit omvat geen diepgaande dossieranalyse of opstellen van akten. * **Tweedelijnsbijstand (Pro Deobijstand)**: Omstandig juridisch advies, bijstand en vertegenwoordiging, al dan niet in procedure, door een advocaat die geheel of gedeeltelijk kosteloos werkt. Dit wordt georganiseerd via het Bureau voor Juridische Bijstand van de Orde van Advocaten. Diverse organisaties zoals OCMW's, vakbonden en huurderbonden kunnen ook tweedelijnsbijstand aanbieden of doorverwijzen. > **Tip:** Het is cruciaal om de terminologie correct te gebruiken, zowel in burgerlijke als strafrechtelijke procedures. Begrippen als 'eiser', 'verweerder', 'beklaagde', 'beschuldigde', 'dagvaarding' en 'verzoekschrift' hebben specifieke betekenissen. > **Tip:** Ken de verschillen tussen de rechtsmiddelen verzet, hoger beroep en cassatie, en de specifieke voorwaarden en gevolgen (zoals het schorsend effect) van elk. > **Tip:** Begrijp de rol van het Openbaar Ministerie in het strafproces en het onderscheid tussen bestuurlijke aanhouding en gerechtelijke aanhouding. > **Tip:** Onthoud dat eerstelijnsbijstand een algemene wegwijzer is, terwijl tweedelijnsbijstand effectieve juridische vertegenwoordiging door een advocaat inhoudt. --- # Alternatieve geschillenbeslechting (ADR) Dit gedeelte verkent alternatieve methoden voor het oplossen van geschillen buiten de traditionele rechtbanken, met specifieke aandacht voor arbitrage, bemiddeling en verzoening, inclusief hun kenmerken, processen en juridische implicaties. ### 2.1 Overzicht van alternatieve geschillenbeslechting (ADR) Alternatieve geschillenbeslechting (ADR) biedt opties voor het oplossen van geschillen buiten de reguliere gerechtelijke procedures. Partijen kunnen kiezen voor arbitrage, bemiddeling of verzoening als alternatief voor een rechtszaak. Deze methoden zijn met name geschikt voor geschillen waarbij partijen de vrijheid hebben om te beschikken over het object van het geschil. > **Tip:** ADR-methoden kunnen sneller, goedkoper en minder formeel zijn dan traditionele rechtszaken, en bieden vaak meer flexibiliteit in de oplossing. ### 2.2 Arbitrage Arbitrage kan worden beschouwd als een vorm van private rechtspraak. Hierbij wordt de beslechting van een bestaand of toekomstig geschil toevertrouwd aan een of meerdere scheidsrechters. De arbitrageovereenkomst, die kan voortvloeien uit een arbitragebeding in een contract of een aparte overeenkomst, regelt het proces. De arbitrageprocedure is grotendeels geregeld in het Gerechtelijk Wetboek. Een belangrijke eigenschap van arbitrage is dat er in beginsel geen hoger beroep mogelijk is tegen een arbitragebeslissing. Problemen met de uitvoering van een arbitragebeslissing kunnen echter worden aangepakt via een uitvoerbaarverklaring (exequatur) bij de vonnissende Rechtbank van Eerste Aanleg. ### 2.3 Bemiddeling Bemiddeling is een proces waarbij een onafhankelijke en neutrale bemiddelaar partijen helpt bij het zoeken naar een wederzijds aanvaardbaar compromis. Bemiddeling is vooral mogelijk wanneer partijen bereid zijn tot wederzijdse toegevingen. #### 2.3.1 Kenmerken van bemiddeling De belangrijkste kenmerken van bemiddeling zijn: * **Vertrouwelijk en vrijwillig karakter:** Partijen nemen vrijwillig deel en de inhoud van de bemiddeling is vertrouwelijk. * **Onpartijdigheid en neutraliteit:** De bemiddelaar treedt onpartijdig en neutraal op. * **Discretie en beroepsgeheim:** De bemiddelaar is gebonden door discretie en beroepsgeheim. Er bestaan lijsten van erkende bemiddelaars, beheerd door de Federale Bemiddelingscommissie, met specifieke specialisaties. Een succesvolle bemiddeling leidt tot een aanvaardbare en gedragen oplossing voor beide partijen. Een akkoord dat tot stand komt via een erkende bemiddelaar kan ter homologatie worden voorgelegd aan een rechter, die het kan gieten in een uitvoerbare titel. #### 2.3.2 Factoren die bemiddeling beïnvloeden Verschillende factoren kunnen de slaagkans van bemiddeling beïnvloeden: * De mate waarin het conflict is geëscaleerd. * De gelijkwaardigheid van de partijen. * De onzekerheid over de uitkomst van een mogelijke rechtszaak. * De noodzaak om de relatie tussen de partijen in de toekomst te behouden, bijvoorbeeld bij gemeenschappelijke belangen. #### 2.3.3 Mogelijkheden en grenzen van bemiddeling Bemiddeling kan op verschillende manieren worden ingezet: * **Bemiddelingsbeding in overeenkomst:** Partijen nemen een bepaling op in hun contract dat ze eerst bemiddeling zullen proberen. * **'Verplichte' bemiddelingspoging:** Soms wordt een bemiddelingspoging verplicht gesteld voordat men naar de rechter kan stappen. * **Vrijwillige bemiddeling:** Partijen nemen op eigen initiatief contact op met een bemiddelaar. * **Gerechtelijke bemiddeling:** Dit kan gebeuren op verzoek van partijen of met hun instemming, waarbij de procedure tijdelijk wordt gepauzeerd op impuls van de rechter. #### 2.3.4 Soorten bemiddeling en het bemiddelingsproces Er wordt onderscheid gemaakt tussen: * **Bemiddelingsvoorstel:** Een voorstel om over te gaan tot bemiddeling en de aanstelling van een bemiddelaar. * **Bemiddelingsprotocol:** Bevat de spelregels en concrete afspraken over het verloop van de bemiddeling, inclusief de verschillende fasen. Het ondertekenen van een bemiddelingsprotocol schorst de verjaring van het conflict. De kosten worden doorgaans gedeeld. * **Bemiddelingsovereenkomst:** Het akkoord over de gevonden oplossing, dat schriftelijk wordt vastgelegd. Indien opgesteld door een erkend bemiddelaar, kan dit ter homologatie aan een rechter worden voorgelegd om het de status van uitvoerbare titel te geven. ### 2.4 Verzoening Verzoening is een procedure die erop gericht is om geschillen minnelijk te regelen. In 2013 werd binnen de Familiekamers een "verzoeningsrol" ingevoerd, toegekend aan een rechter, wat door het succes in 2018 algemeen werd bekrachtigd. Deze mogelijkheid bestaat voor elke inleidende hoofdvordering tussen partijen die bekwaam zijn om een dading aan te gaan. Op verzoek van een partij of met beider instemming kunnen geschillen aan de bevoegde rechter voor minnelijke schikking worden voorgelegd. Dit initiatief, onder meer bij de ondernemingsrechtbanken te Brussel, Gent en Antwerpen, kende een groot succes, wat leidde tot een wens van de wetgever om dit op te schalen. De wet van 19 december 2023 bepaalt dat elke burgerlijke rechtbank minimaal één Kamer voor Minnelijke Schikking (KMS) moet hebben, en ook binnen het Hof van Beroep zal een KMS worden opgericht. Deze bepaling treedt in werking vanaf 1 september 2025; voordien is de oprichting van een KMS facultatief. > **Tip:** De "verzoeningsrol" en de oprichting van Kamers voor Minnelijke Schikking (KMS) tonen een groeiende nadruk op vroege, door de rechter gefaciliteerde, minnelijke schikkingen. --- # Verloop van de burgerlijke procedure en rechtsmiddelen Dit onderdeel geeft een gedetailleerd overzicht van de verschillende fasen binnen een burgerlijke rechtszaak, vanaf de aanvang tot de mogelijke geschillenbeslechting via rechtsmiddelen. ### 3.1 De burgerlijke procedure: een overzicht De burgerlijke procedure regelt geschillen tussen private partijen, zoals onbetaalde facturen, schadeclaims of ontslagvergoedingen. Een procedure start vaak met een dagvaarding of een verzoekschrift. #### 3.1.1 Procespartijen en terminologie * **Eiser/eiseres** versus **verweerder/verweerster**: de partij die de zaak initieert tegenover de partij tegen wie de vordering wordt ingesteld. * Indien de verweerder een tegenvordering instelt, spreekt men van een **hoofdeis** (originele vordering) en een **tegeneis** (tegenvordering). De oorspronkelijke eiser is dan zowel eiser op de hoofdeis als verweerder op de tegeneis. * In hoger beroep spreekt men van **appellant** (degene die in beroep gaat) en **geïntimeerde** (degene tegen wie het beroep is ingesteld). * Een **conclusie** is een schriftelijke uiteenzetting van de argumenten van een partij. * De procedure wordt gekenmerkt door **partijautonomie** en de **passieve rol van de rechter**. #### 3.1.2 De aanvang van de procedure De procedure kan op verschillende manieren worden gestart: * **Dagvaarding**: Een procedure wordt ingeleid door een betekening door een gerechtsdeurwaarder aan de verweerder. Hierin wordt de datum van de inleidende zitting vermeld, met een minimumtermijn van acht werkdagen om het recht op verdediging te waarborgen. * **Verzoekschrift**: De griffie van de bevoegde rechtbank roept de procespartijen op. Dit is doorgaans goedkoper dan een dagvaarding omdat de kosten van de gerechtsdeurwaarder uitgespaard worden. * **Vrijwillige verschijning**: Op verzoek van beide partijen zelf, enkel mogelijk bij het vredegerecht en de rechtbank van eerste aanleg. #### 3.1.3 Rolstelling en inleidende zitting * **Rolstelling**: Na de dagvaarding, het verzoekschrift of de vrijwillige verschijning wordt de zaak ingeschreven op de algemene rol van de bevoegde rechtbank. * **Inleidende zitting**: * Dit is een korte zitting waar de zaak, uitzonderlijk, behandeld kan worden. * Vaker dient deze zitting om de procedure te ordenen en een datum vast te leggen voor het indienen van conclusies (conclusiekalender). * De rechter kan een deskundige aanstellen (via tussenvonnis) of voorlopige maatregelen treffen. * Afwijken van de vastgestelde kalender leidt tot een verwijzing naar de wachtrol, waar partijen in een specifieke rol geplaatst worden om conclusies uit te wisselen. #### 3.1.4 De verdere procedure en vonnisuitvoering Na de inleidende fasen volgt de uitwisseling van conclusies en bewijsstukken. * **Uitvoering van een vonnis**: * De winnende partij kan de uitvoering van het vonnis vragen. * Hiervoor wordt een 'grosse' verkregen, een uitvoerbare uitgifte van het vonnis, met een formule van tenuitvoerlegging. * Een gerechtsdeurwaarder betekent het vonnis aan de verliezende partij. * Na de termijn voor verzet of hoger beroep (meestal één maand) en indien er geen betaling plaatsvindt, betekent de gerechtsdeurwaarder een bevel tot betaling. * **Belangrijk**: Bij een vonnis op tegenspraak schorst hoger beroep de uitvoering niet, wat een risico inhoudt voor de verliezende partij. Bij een verstekvonnis schorst verzet wel de uitvoering. * Indien nodig kan gedwongen uitvoering plaatsvinden, bijvoorbeeld door beslaglegging op roerende of onroerende goederen. ### 3.2 Rechtsmiddelen Na een uitspraak door een rechtbank zijn er verschillende mogelijkheden om deze beslissing aan te vechten: * **Verzet** (binnen 1 maand): * Mogelijk na een verstekvonnis (wanneer een partij niet aanwezig was en niet verdedigd werd). * De zaak komt opnieuw voor dezelfde rechter die het oorspronkelijke vonnis heeft uitgesproken. * Verzet heeft een schorsend effect op de uitvoering van het vonnis. * **Hoger Beroep** (binnen 1 maand): * Biedt de mogelijkheid om de zaak volledig opnieuw te laten beoordelen door een hogere rechtbank. * Hoger beroep heeft **geen schorsend effect** op de uitvoering van het oorspronkelijke vonnis, tenzij anders bepaald. * Er zijn uitzonderingen waarbij hoger beroep niet mogelijk is. * **Cassatie** (binnen 3 maanden): * Dit is een beroep bij het Hof van Cassatie, dat nagaat of de wet correct werd toegepast. * Het Hof van Cassatie beoordeelt de zaak niet opnieuw ten gronde, maar controleert de juridische correctheid van de uitspraak. ### 3.3 Bijzondere procedures Naast de standaard burgerlijke procedure bestaan er specifieke procedures voor dringende of bijzondere situaties: * **Kort Geding**: * Procedure voor spoedeisende zaken. * De voorzitter van de normaal bevoegde rechtbank oordeelt. * De termijnen zijn sterk verkort. * Er wordt geen uitspraak ten gronde gedaan, maar er kunnen wel bewarende maatregelen worden opgelegd. * **Beslag**: * **Bewarend beslag**: Dient om het vermogen van de schuldenaar veilig te stellen en om te voorkomen dat goederen verdwijnen. * **Uitvoerend beslag**: Dient om goederen van de schuldenaar te verkopen om de schuld te innen. Dit kan betrekking hebben op roerende of onroerende goederen. * Bepaalde goederen zijn niet vatbaar voor beslag. * **Snelle invorderingsprocedure / buitengerechtelijke invorderingsprocedure**: * Deze procedures zijn bedoeld voor kleine, onbetwiste bedragen. ### 3.4 Alternatieve Geschillenbeslechting (ADR) Voordat men naar de rechter stapt, of als alternatief, kunnen partijen gebruik maken van ADR-methoden: * **Arbitrage**: * Beslechting van een geschil door één of meerdere onafhankelijke scheidsrechters. * Kan gaan om bestaande of toekomstige geschillen, waarover partijen vrij kunnen beschikken. * Vereist een overeenkomst (scheidsrechtelijk beding of arbitrageovereenkomst). * Arbitragebeslissingen zijn definitief en kennen geen hoger beroep. Problemen met de uitvoering worden via een uitvoerbaarverklaring (exequatur) opgelost. * **Bemiddeling**: * Een neutrale en onpartijdige bemiddelaar helpt partijen om zelf tot een oplossing te komen. * Geschikt wanneer wederzijdse toegevingen mogelijk zijn. * Kenmerken zijn vertrouwelijkheid, vrijwilligheid en discretie. * Kan plaatsvinden via een bemiddelingsbeding, een verplichte poging vooraleer naar de rechter te stappen, of op eigen initiatief (vrijwillige bemiddeling). * Gerechtelijke bemiddeling kan ook tijdens een lopende procedure plaatsvinden, op initiatief van de rechter. * Een bemiddelingsovereenkomst kan, na homologatie door een erkend bemiddelaar, gegoten worden in een vonnis en zo een uitvoerbare titel worden. Het ondertekenen van een bemiddelingsprotocol schorst de verjaring. * **Verzoening**: * Een procedure waarbij de rechter partijen aanmoedigt tot een minnelijke schikking. * De oprichting van Kamers voor Minnelijke Schikking (KMS) binnen de rechtbanken is wettelijk verplicht gesteld om dit te bevorderen. > **Tip:** Hoewel ADR-methoden vaak efficiënter en minder conflictueus zijn, is het belangrijk om na te gaan of ze geschikt zijn voor het specifieke geschil en of beide partijen bereid zijn tot medewerking en compromissen. > **Voorbeeld:** Een burenruzie over een overhangende boom kan mogelijk opgelost worden via bemiddeling, terwijl een complexe contractbreuk met grote financiële gevolgen wellicht beter via een formele procedure of arbitrage behandeld wordt. --- # De strafprocedure: actoren, fasen en strafuitvoering Dit onderwerp verschaft een overzicht van de betrokken partijen, de opeenvolgende stappen en de uiteindelijke tenuitvoerlegging van straffen binnen de strafprocedure. ### 4.1 Actoren in de strafprocedure De strafprocedure kent een aantal centrale actoren die elk een specifieke rol vervullen: * **Politie:** De politie staat in voor de registratie van (vermeende) misdrijven, vaak op basis van eigen vaststellingen, een klacht van het slachtoffer of een aangifte door derden. Zij stellen een proces-verbaal (PV) op dat bewijskracht heeft wat betreft de authenticiteit van de vaststellingen, maar niet noodzakelijk voor alle vermeldingen daarin. * **Openbaar Ministerie (OM) / Parket:** Het OM speelt een leidende rol in het strafproces. Zij beslissen of een zaak geseponeerd wordt, of een minnelijke schikking of bemiddeling in strafzaken mogelijk is. Het OM leidt het opsporingsonderzoek en kan, indien nodig, een gerechtelijk onderzoek aanvragen bij de onderzoeksrechter. Na het onderzoek legt het OM de bewijzen voor en vordert het een straf. Het OM neemt ook het initiatief tot de tenuitvoerlegging van vonnissen. * **Tip:** Een belangrijk onderscheid is de bestuurlijke aanhouding door de politie (maximaal 12 uur) versus de gerechtelijke aanhouding door het OM (maximaal 48 uur, met bevel tot Dwangsom/Paraat/Koppeling (PdK) tenzij betrapping op heterdaad). * **Onderzoeksrechter:** De onderzoeksrechter wordt ingeschakeld wanneer het OM een gerechtelijk onderzoek vraagt. Hij/zij sluit het vooronderzoek af. * **Raadkamer en Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI):** Deze organen houden toezicht op het onderzoek gevoerd door de politie en de onderzoeksrechter. * De **Raadkamer** beslist na afsluiting van het vooronderzoek over drie mogelijkheden: buitenvervolgingstelling, verwijzing naar de bevoegde strafrechtbank, of correctionalisering (verwijzing naar de correctionele rechtbank bij verzachtende omstandigheden). Ook beslist de Raadkamer over internering. * De **Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI)** behandelt beroepen tegen beslissingen van de Raadkamer en beslist zelf over de afsluiting van het vooronderzoek in meer complexe zaken, met name wanneer een verwijzing naar het Hof van Assisen dreigt. * **Strafgerecht:** Dit zijn de rechtbanken die de zaak ten gronde behandelen. Afhankelijk van de ernst van het misdrijf, wordt de zaak verwezen naar de Correctionele Rechtbank (beklaagde) of het Hof van Assisen (beschuldigde). In tegenstelling tot de burgerlijke procedure, is de aanwezigheid van de verdachte hier cruciaal. Het OM treedt op als aanklager tegenover de advocaat van de verdediging. * **Strafuitvoeringsinstanties:** Deze instanties zijn betrokken bij de uitvoering van de opgelegde straffen. ### 4.2 Fasen van de strafprocedure De strafprocedure doorloopt verschillende fases, van de initiële registratie tot de uiteindelijke berechting en strafuitvoering: 1. **Registratie van een (beweerd) misdrijf:** * Dit gebeurt via een proces-verbaal (PV) dat wordt opgesteld door de politie, gebaseerd op eigen vaststellingen, een klacht van het slachtoffer of een aangifte door derden. * Het slachtoffer ontvangt een attest van klachtneerlegging met een gratis kopie van het verhoor. 2. **Opsporingsonderzoek en eventueel Gerechtelijk Onderzoek:** * Het OM leidt het opsporingsonderzoek. Indien nodig, kan een gerechtelijk onderzoek worden gevraagd aan de onderzoeksrechter. * Tijdens het vooronderzoek kan de verdachte maximaal 48 uur aangehouden worden voor onderzoek (met bevel tot PdK, tenzij betrapping op heterdaad). 3. **Afsluiting van het onderzoek en verwijzing naar de rechtbank:** * De Raadkamer of KI beslist over de buitenvervolgingstelling of de verwijzing naar de bevoegde strafrechtbank. * De verdachte wordt bij verwijzing naar de Correctionele Rechtbank een 'beklaagde' en bij verwijzing naar het Hof van Assisen een 'beschuldigde'. 4. **Berechting:** * De zaak wordt behandeld voor de Correctionele Rechtbank of het Hof van Assisen. Het OM legt bewijzen voor en vordert een straf. De verdediging presenteert haar argumenten. 5. **Strafuitvoering:** * Na een eventueel hoger beroep en/of cassatie, wordt het vonnis definitief. De strafuitvoeringsinstanties treden dan in werking. ### 4.3 Strafuitvoering De uiteindelijke tenuitvoerlegging van de straf, na uitspraak van het vonnis, kent diverse vormen: * **Hoofdstrafen:** * **Geldboete:** De inning gebeurt door de overheidsadministratie. * **Werkstraf:** Vereist toezicht door de probatiecommissie en een justitieassistent. * **Vrijheidsberoving:** Dit kan verschillende vormen aannemen. * **Vrijheidsberoving:** * **Opschorting:** De beklaagde wordt schuldig bevonden, maar de straf wordt nog niet onmiddellijk voltrokken. Er kunnen probatievoorwaarden zijn waaronder toezicht van de probatiecommissie. * **Uitstel:** De beklaagde krijgt een straf, maar hoeft deze niet (volledig) uit te zitten. * **Effectieve gevangenisstraf:** Indien er geen opschorting of uitstel is, volgt de effectieve gevangenisstraf. Dit kan ook door verdere aanhouding (bij voorhechtenis) of onmiddellijke aanhouding ter zitting. * **Internering:** * Dit is een vrijheidsberovende maatregel die geen straf is, omdat er geen misdrijf is. Het wordt wel verder opgevolgd door de Strafuitvoeringsrechtbank. Sinds 1 oktober 2016 kan internering niet meer toegepast worden voor kleine misdrijven. * **Samenloop:** Situaties waarin meerdere feiten of straffen samen behandeld worden, hebben specifieke regels voor de uitvoering. > **Tip:** Het is cruciaal om het onderscheid te maken tussen de opschorting van de straf en het uitstel van de straf. Bij opschorting wordt de strafvoorstelling niet onmiddellijk uitgevoerd, maar kan deze alsnog ingaan indien de probatievoorwaarden niet worden nageleefd. Bij uitstel wordt de uitvoering van de straf uitgesteld of geheel of gedeeltelijk kwijtgescholden. --- # Rechtshulp en juridische bijstand Het recht op juridische bijstand is een grondwettelijk sociaal grondrecht dat burgers beschermt en hen toegang geeft tot rechtspraak, onderverdeeld in verschillende niveaus van hulp. ## 5. Rechtshulp en juridische bijstand Het recht op juridische bijstand is een sociaal grondrecht, verankerd in artikel 23 van de Grondwet. Dit artikel somt verschillende sociaal grondrechten op, waaronder het recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale, geneeskundige en juridische bijstand. Dit recht zorgt ervoor dat burgers, ongeacht hun financiële situatie, toegang hebben tot juridische hulp en de mogelijkheid hebben om hun rechten te verdedigen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen twee hoofdniveaus van juridische bijstand: eerstelijnsbijstand en tweedelijnsbijstand. ### 5.1 Niveaus van juridische bijstand #### 5.1.1 Eerstelijnsbijstand Eerstelijnsbijstand is de meest basale vorm van juridische hulp en is gericht op het beantwoorden van directe, vaak laagdrempelige juridische vragen. De aard van de vragen die men kan stellen is gericht op oriëntatie en informatie, zonder dat de advocaat het dossier diepgaand onderzoekt of complexe juridische handelingen verricht. **Wat kan men vragen bij eerstelijnsbijstand:** * Vragen over het al dan niet moeten antwoorden op een brief. * Informatie over welke dienst verdere hulp kan bieden. * Advies over aanwezigheid op een zitting. * Begeleiding om te bepalen of men op het juiste spoor zit. * Informatie over de zinvolheid van het raadplegen van een advocaat. * Indicaties over de te volgen richting om verder te handelen. * Vragen of er nog andere mogelijkheden zijn om actie te ondernemen. * Het verkrijgen van een lijst met namen van advocaten die gespecialiseerd zijn in een bepaalde materie. **Wat kan men *niet* vragen bij eerstelijnsbijstand:** * Onderzoek en behandeling van het volledige dossier. * Controle van de door een advocaat uitgevoerde handelingen. * Het opstellen van brieven of akten. * Advies in zeer ingewikkelde juridische zaken. * Langdurige gesprekken of diepgaande juridische analyse. * Het aanvragen van de naam van één specifieke advocaat. Eerstelijnsbijstand kan worden omschreven als het verkrijgen van omstandig juridisch advies en initiële begeleiding. Het is vaak de eerste stap die iemand zet bij een juridisch probleem. #### 5.1.2 Tweedelijnsbijstand Tweedelijnsbijstand, ook wel bekend als de "pro deo"-bijstand, omvat omvangrijker juridische hulp, inclusief bijstand en vertegenwoordiging in een procedure of bemiddeling. Deze bijstand wordt verleend door een advocaat die geheel of gedeeltelijk kosteloos is. De organisatie hiervan gebeurt door de Orde van Advocaten, niet door de rechtbank. **Wie biedt tweedelijnsbijstand aan:** Verschillende instanties en organisaties bieden tweedelijnsbijstand aan, of zijn betrokken bij het verwijzen naar deze hulp: * **Bureau voor Juridische Bijstand (Orde van Advocaten):** Dit bureau organiseert het "pro deo" systeem en wijst advocaten toe voor kosteloze rechtsbijstand. * **OCMW’s (Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn):** Deze centra bieden hulp en informatie aan personen met een leefloon of die recht hebben op maatschappelijke hulp, wat vaak ook juridische bijstand inhoudt. * **Vakbonden:** Leden van vakbonden kunnen via hun organisatie recht hebben op juridische bijstand, met name in arbeidsgerelateerde geschillen. * **Mutualiteiten:** Sommige mutualiteiten bieden juridisch advies of doorverwijzing naar juridische hulp aan hun leden. * **Huurderbond:** De Huurderbond verleent gespecialiseerde juridische bijstand aan huurders. * **Kinderrechtswinkel:** Deze organisaties bieden juridisch advies aan kinderen en jongeren. * **Testaankoop:** Consumentenorganisaties zoals Testaankoop bieden ook informatie en soms juridische bijstand in consumentengeschillen. **Wat men kan verwachten bij tweedelijnsbijstand:** * Omstandig juridisch advies over een specifiek dossier. * Vertegenwoordiging door een advocaat in een gerechtelijke procedure. * Bijstand tijdens een bemiddelingsprocedure. * Het voeren van de verdediging of het instellen van een vordering namens de cliënt. > **Tip:** Het is belangrijk om na te gaan of u in aanmerking komt voor tweedelijnsbijstand door contact op te nemen met het Bureau voor Juridische Bijstand of de eerder genoemde organisaties. Financiële middelen zijn hierbij een doorslaggevende factor. > **Example:** Een persoon die wordt aangeklaagd voor een misdrijf, wordt gedagvaard door zijn ex-partner voor niet-betaalde alimentatie, of een werknemer die zijn werkgever dagvaardt wegens ontslag, kan in aanmerking komen voor tweedelijnsbijstand om zich juridisch te laten vertegenwoordigen. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Burgerlijke Procedure | Dit is het juridische proces dat wordt gebruikt om geschillen tussen particulieren, bedrijven of organisaties op te lossen, zoals contractbreuken, schadeclaims of erfeniskwesties. Het wordt gekenmerkt door de rol van eiser en verweerder. | | Strafprocedure | Het juridische proces dat wordt gevolgd om verdachten te berechten voor strafbare feiten. Dit proces omvat onderzoek, vervolging en berechting, met als doel het handhaven van de openbare orde en het toepassen van straffen op daders. | | Alternatieve Geschillenbeslechting (ADR) | Een reeks methoden voor het oplossen van conflicten buiten de traditionele rechtszaal om. ADR-methoden zijn doorgaans sneller, goedkoper en bieden meer flexibiliteit dan formele gerechtelijke procedures, met als doel een wederzijds aanvaardbare oplossing te bereiken. | | Arbitrage | Een vorm van ADR waarbij een geschil wordt voorgelegd aan een of meer onafhankelijke scheidsrechters, wier beslissing bindend is voor de partijen. Dit wordt vaak geregeld via een arbitragebeding in een overeenkomst. | | Bemiddeling | Een proces waarbij een neutrale derde partij, de bemiddelaar, partijen helpt bij het vinden van een wederzijds aanvaardbare oplossing voor hun conflict. Bemiddeling is vrijwillig en vertrouwelijk en streeft ernaar de relatie tussen de partijen te behouden. | | Verzoening | Een procedure, vaak binnen een gerechtelijke context, waarbij de rechter of een specifieke dienst probeert partijen te helpen een minnelijke schikking te treffen voor hun geschil. Dit kan leiden tot een homologatie van het akkoord door de rechter. | | Dagvaarding | Een officiële kennisgeving door een gerechtsdeurwaarder aan een persoon dat er een rechtszaak tegen hem/haar wordt aangespannen. De dagvaarding bevat de datum en tijd waarop de zaak voor de rechtbank komt en de gronden van de vordering. | | Verzoekschrift | Een schriftelijk verzoek aan de rechtbank om een bepaalde beslissing te nemen. Het wordt gebruikt in bepaalde procedures en vereist geen dagvaarding door een gerechtsdeurwaarder, wat kosten kan besparen. | | Rolstelling | Het inschrijven van een zaak op de algemene rol van de bevoegde rechtbank, wat het officiële begin van de procedure markeert na de dagvaarding of het indienen van een verzoekschrift. | | Tussenvonnis | Een vonnis dat de rechtbank uitspreekt tijdens een procedure om een voorlopige beslissing te nemen, bijvoorbeeld over de aanstelling van een deskundige of over bepaalde bewijsmiddelen, voordat een definitieve uitspraak wordt gedaan. | | Grosse | Een gewaarmerkte kopie van een vonnis of authentieke akte, voorzien van een uitvoerbare titel. Dit document stelt de winnende partij in staat om gedwongen uitvoering van het vonnis te verkrijgen via een gerechtsdeurwaarder. | | Verzet | Een rechtsmiddel dat een partij die bij verstek is veroordeeld, kan aanwenden om de zaak opnieuw voor dezelfde rechter te laten verschijnen. Verzet heeft een schorsend effect op de uitvoering van het verstekvonnis. | | Hoger Beroep | Een rechtsmiddel waarbij een partij die zich benadeeld voelt door een uitspraak van een lagere rechtbank, de zaak kan laten herzien door een hogere rechtbank. Dit leidt tot een volledige nieuwe beoordeling van de zaak. | | Cassatie | Het hoogste rechtsmiddel, waarbij de Hoge Raad nagaat of lagere rechtbanken het recht correct hebben toegepast. Cassatie beoordeelt geen feitenkwesties, enkel de correcte toepassing van de wet. | | Kort Geding | Een spoedprocedure voor de rechter om een dringende maatregel te verkrijgen, vaak ter bescherming van rechten die onmiddellijk bedreigd worden. Dit is geen uitspraak ten gronde en heeft doorgaans bewarende gevolgen. | | Eerstelijnsbijstand | Basisinformatie en advies over juridische kwesties, vaak gratis verstrekt. Het helpt burgers om hun situatie te begrijpen en te bepalen of verdere juridische stappen of gespecialiseerde hulp nodig zijn. | | Tweedelijnsbijstand | Meer gespecialiseerd juridisch advies en vertegenwoordiging, vaak in de vorm van pro Deo-bijstand, waarbij een advocaat geheel of gedeeltelijk kosteloos wordt toegewezen aan personen met beperkte financiële middelen. | | Bureau voor Juridische Bijstand | Een instantie, meestal georganiseerd door de Orde van Advocaten, die de pro Deo-regeling (tweedelijnsbijstand) coördineert en toegewezen advocaten voor diegene die juridische hulp nodig hebben. | | Openbaar Ministerie (OM) | De tak van het gerechtelijk apparaat die belast is met de handhaving van de wet, het vervolgen van misdadigers en het vertegenwoordigen van de publieke belangen in strafzaken. Het OM leidt het opsporingsonderzoek en vordert straffen. | | Onderzoeksrechter | Een rechter die belast is met het leiden van het gerechtelijk onderzoek in complexe of zware strafzaken. De onderzoeksrechter verzamelt bewijs en kan verdachten aanhouden of verhoren. | | Raadkamer | Een kamer binnen de rechtbank die toezicht houdt op het onderzoek van de onderzoeksrechter. De Raadkamer beslist onder andere over de doorverwijzing van verdachten naar een strafgerecht of over de buitenvervolgingstelling. | | Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) | Een hogere kamer die beroep behandelt tegen beslissingen van de Raadkamer en beslist over de verwijzing van zaken naar het Hof van Assisen. | | Strafuitvoering | Het proces waarbij de opgelegde straffen door de rechter worden uitgevoerd. Dit omvat de inning van boetes, toezicht op werkstraffen, de tenuitvoerlegging van vrijheidsstraffen en de opvolging van probatievoorwaarden. | | Samenloop | Situatie waarin een persoon, op eenzelfde moment of door verschillende gebeurtenissen, meerdere strafbare feiten pleegt. De strafmaat wordt dan bepaald door rekening te houden met alle gepleegde feiten. |

# Principes en algemene bepalingen van het huurrecht Dit gedeelte biedt een gedetailleerde uiteenzetting van de algemene principes en bepalingen van het huurrecht, met de nadruk op vereenvoudiging, coherentie met andere contracten en rechtsvergelijking. ## 1. Principes en algemene bepalingen van het huurrecht Het huurrecht kent een aantal algemene beginselen die ten doel hebben de regelgeving te vereenvoudigen en te harmoniseren met andere contracten. Dit omvat een streven naar zuinigheid van rechtsregels door het schrappen van herhalingen van algemeen contractenrecht en specifieke huurstelsels. Er wordt gestreefd naar coherentie tussen verschillende bijzondere contracten, zoals koop, huur en dienstencontracten, door gemeenschappelijke verbintenissen te definiëren, zoals de verbintenis tot conforme levering van een goed. Ook de regels voor huur en bruikleen worden op elkaar afgestemd. ### 1.1 Rechtsvergelijkend perspectief In het rechtsvergelijkende perspectief wordt onder meer naar het Duitse recht gekeken. Een opvallend punt is dat de vordering tot conformiteit niet verjaart zolang het huurcontract loopt, wat overeenkomt met de benadering in Duitsland. ### 1.2 Behoud algemeen huurrecht Ondanks de oprichting van specifieke huurwetgeving (zoals de Vlaamse Woninghuurdecreet), blijft er nood aan algemene regels inzake huur. Deze algemene regels behouden hun belang voor zaken die federaal blijven na de staatshervormingen, zoals huur van kantoren, industriepanden, garages, vakantieverblijven, tweede verblijven en roerende goederen, voor zover deze niet gewestelijk geregeld zijn. De specifieke regels worden ook opgesteld met het algemeen huurrecht in het achterhoofd, wat de suppletieve werking van het algemeen huurrecht benadrukt. ### 1.3 Definitie van huur Huur wordt gedefinieerd als een contract waarbij de verhuurder zich ertoe verbindt aan de huurder tijdelijk het gebruik en genot van een goed te verlenen tegen een prijs. Kenmerken van een huurovereenkomst zijn dat het een wederkerig, ten bezwarende titel, tijdelijk en voortdurend karakter heeft, en zowel betrekking kan hebben op roerende als onroerende goederen. ### 1.4 Bezetting ter bede Een specifieke figuur is de bezetting ter bede. Dit is een contract waarbij een partij de ander het precaire gebruik en genot van een goed verleent tegen een prijs, maar dat geen huur is omdat het precaire karakter gerechtvaardigd is door legitieme redenen. Het doel hiervan is wetsontduiking te vermijden en een regeling te bieden voor bijzondere omstandigheden, zoals een wachtsituatie. De wetgever heeft deze figuur wettelijk erkend om een duidelijkere regeling te bieden. > **Tip:** De bezetting ter bede wordt door het Hof van Cassatie aanvaard in specifieke situaties die een tijdelijk gebruiksrecht rechtvaardigen door bijzondere omstandigheden. Partijen kunnen hiervan afwijken van het algemeen huurrecht, maar de precieze draagwijdte en verhouding tot het huurrecht kan complex zijn. ### 1.5 Overzicht verbintenissen verhuurder De verbintenissen van de verhuurder omvatten: * Het in conforme staat leveren en houden van het gehuurde goed. * De huurder vergoeden voor inrichtings- of veranderingswerken. * Vrijwaren voor uitwinning door eigen daad of daden van derden. De sancties voor niet-nakoming verwijzen naar algemene bepalingen over contractuele tekortkomingen. #### 1.5.1 In conforme staat leveren en houden De verbintenis om het goed in conforme staat te leveren en te houden omvat de materiële, symbolische of intellectuele overhandiging van het goed op de afgesproken plaats en tijd, en het verlenen van gebruik en genot gedurende de huurperiode. Dit is een voortdurende verbintenis die de basis vormt voor de onderhoudsverbintenis van de verhuurder. #### 1.5.2 Conformiteitsbegrip Het conformiteitsbegrip hanteert een monistische benadering, vergelijkbaar met de koop. Een goed is conform wanneer het gebruik en genot toelaat dat beantwoordt aan wat het contract bepaalt en wat de huurder redelijkerwijs kan verwachten. De huurder kan er redelijkerwijs van uitgaan dat het goed in goede staat wordt geleverd. De verhuurder staat in voor elk conformiteitsgebrek, zelfs indien hij daarvan geen kennis had of kon hebben, wat een garantieverbintenis inhoudt. > **Tip:** De verhuurder is aansprakelijk voor alle conformiteitsgebreken, ongeacht of hij ervan op de hoogte was. Dit is een belangrijke garantie voor de huurder. Gedurende de huurperiode blijft de verbintenis tot behoud van conformiteit van kracht. De verhuurder staat in voor het nodige onderhoud en de herstellingen. Ook aanpassingswerken om te voldoen aan nieuwe veiligheidsnormen van de overheid vallen ten laste van de verhuurder. Conformiteitsgebreken moeten binnen een redelijke termijn na ontdekking worden gemeld. De sanctie hiervoor is geen verval van recht op vordering, maar de vordering kan voor de toekomst worden ingesteld, tenzij er met kennis van zaken afstand is gedaan. Er zijn echter beperkingen: er is geen recht op gebruiks- en genotsderving. De huurder is aansprakelijk voor schade ontstaan door nalatigheid. De vordering verjaart twee jaar na het einde van het huurcontract. Zolang de huur loopt, kan de vordering inzake conformiteit niet verjaren, vergelijkbaar met het Duitse recht. De vordering tot gebruiks- en genotsderving verjaart twee jaar na de kennisgeving. #### 1.5.3 Verdeling onderhouds- en herstellingskosten De verhuurder staat in voor het algemeen onderhoud en de noodzakelijke herstellingen als voortdurende verbintenis tot behoud van conformiteit, tenzij de herstellingen ten laste van de huurder blijven. Herstellingen die enkel vereist zijn door normale slijtage, ouderdom of overmacht, vallen ten laste van de verhuurder. Dringende herstellingen verplichten de huurder tot gedogen, met recht op vergoeding indien de redelijke termijn overschreden wordt. Voor onroerende goederen geldt een termijn van veertig dagen, vanaf de eerste dag van de werken. De huurder is verantwoordelijk voor klein onderhoud en reiniging, zoals een zorgvuldig en redelijk persoon zou doen. Hieronder vallen ook kleine herstellingen, die vermoedelijk aan de huurder toe te schrijven zijn, en herstellingen die het gevolg zijn van verkeerd gebruik of gebrek aan onderhoud door de huurder. > **Tip:** Kleine herstellingen vallen in beginsel ten laste van de huurder, maar dit is een weerlegbaar vermoeden. Als de herstelling het gevolg is van ouderdom, slijtage of overmacht, komt deze ten laste van de verhuurder. Indien de huurder dringende kosten maakt om de conformiteit te behouden, is de verhuurder verplicht deze te vergoeden. Dit is soepeler dan buitengerechtelijke vervanging, omdat er geen voorafgaande vaststelling en ingebrekestelling vereist is. #### 1.5.4 Vergoeding voor inrichtings- en veranderingswerken bij einde huur Het huurrecht voorziet in vergoeding voor inrichtings- en veranderingswerken die de huurder aanbrengt. Het uitgangspunt is dat de huurder geen wijzigingen mag aanbrengen zonder toestemming van de verhuurder. Indien er geen contractuele regeling is, zijn de regels van ongerechtvaardigde verrijking van toepassing. Dit geldt voor verwijderbare inrichtings- of veranderingswerken die de verhuurder verkiest te behouden, en voor door de verhuurder toegelaten niet-verwijderbare werken. De vergoeding is gelijk aan de meerwaarde, met een maximum van de kostprijs voor de huurder. Niet-toegelaten, niet-verwijderbare werken worden niet vergoed. #### 1.5.5 Vrijwaren voor uitwinning door eigen daad of daden van derden De verhuurder is gedurende de gehele duur van de huur gehouden tot vrijwaring voor uitwinning. Dit betekent bescherming tegen stoornissen of juridische aanspraken op het goed, zowel door de verhuurder zelf (eigen daad) als door derden. Dit geldt voor aanspraken die ontstaan voor of na contractsluiting. De kennis van de verhuurder ter zake is niet relevant. Vrijstelling is mogelijk voor specifieke, bij contractsluiting meegedeelde stoornissen. De exceptie van vrijwaring voor eigen daad is onverjaarbaar. De verhuurder kan tussenkomen in een proces op initiatief van een derde. > **Tip:** Als een huurder een procedure start tegen een derde, moet hij de verhuurder hierin betrekken. Doet hij dit niet, dan voert hij de procedure op eigen risico en kan hij de eventuele veroordeling zelf moeten dragen. Een bevrijdingsbeding is mogelijk voor daden van derden, maar niet voor eigen daden, tenzij het risico expliciet werd meegedeeld. ### 1.6 Overzicht verbintenissen huurder De verbintenissen van de huurder zijn: * De huurprijs en kosten betalen. * Het goed gebruiken als een voorzichtig en redelijk persoon. * Instaan voor klein onderhoud en kleine herstellingen, en herstellingen die het gevolg zijn van verkeerd gebruik of gebrek aan onderhoud. * De overeengekomen zekerheid verschaffen, zoals een huurwaarborg van drie maanden huur voor onroerende goederen. * Het goed teruggeven bij het einde van de huur. Sancties voor niet-nakoming zijn de algemene regels inzake contractuele tekortkomingen. #### 1.6.1 Financiële verbintenissen huurder * **Huurprijs betalen:** Dit is de kernverbintenis. * **Indexering:** De huurprijs kan worden geïndexeerd indien partijen dit overeenkomen. De indexering gebeurt op basis van het gezondheidsindexcijfer en volgt een specifieke formule. Het recht op indexering verjaart één jaar na opeisbaarheid. Deze bepaling is van dwingend recht ten voordele van de huurder en kan worden ingekort. * **Kosten:** Kosten die verband houden met gebruik en genot kunnen worden aangerekend, met een lijst die bij koninklijk besluit wordt vastgesteld. Voor onroerende goederen is er keuze tussen werkelijke kosten of een forfait. Deze bepaling is eveneens van dwingend recht. * **Verjaring:** De vordering tot betaling van huurprijs en kosten verjaart vijf jaar na opeisbaarheid, een herformulering van artikel 2277 oud Burgerlijk Wetboek. Dit geldt ongeacht of de bedragen per jaar verschuldigd zijn. De vordering tot terugbetaling van onverschuldigde betaling verjaart vijf jaar vanaf de betaling. Vereenvoudigingen ten opzichte van het oude recht houden in dat een aangetekende zending niet langer een vereiste is en de dubbele termijn van vijf jaar/één jaar is verdwenen. #### 1.6.2 Teruggave bij einde huur Bij het einde van de huur moet het goed worden teruggegeven in dezelfde staat, met uitzondering van schade die voortvloeit uit normale slijtage, ouderdom of overmacht. De huurder is aansprakelijk voor beschadigingen die tijdens de huur zijn ontstaan, inclusief die ten gevolge van brand, door onderhuurders of personen die zich met toestemming van de huurder in het goed bevinden. Tegenbewijs is mogelijk wanneer de schade buiten de schuld van de huurder is ontstaan. Het bewijs van de staat bij aanvang van de huur gebeurt bij voorkeur via een omstandige aanvangsbeschrijving. De staat bij teruggave wordt beoordeeld aan de hand van deze beschrijving of via een weerlegbaar vermoeden. Deze regels zijn uitgebreid tot roerende goederen en zijn dwingend recht bij de huur van onroerende goederen. Een plaatsbeschrijving bij vertrek is eveneens vereist. ### 1.7 Duur van de huur * **Bepaalde duur:** De huur eindigt van rechtswege aan het einde van de afgesproken duur. * **Onbepaalde duur:** Bij een huur van onbepaalde duur is een redelijke opzeggingstermijn vereist. Voor onroerende goederen bedraagt deze termijn één maand, te rekenen vanaf de eerste dag van de maand na de opzegging. Een mondelinge huur wordt vermoed voor onbepaalde duur te zijn gesloten. ### 1.8 Huurhernieuwing Als de huurder het goed blijft gebruiken na het verstrijken van de overeengekomen duur, zonder verzet van de verhuurder, komt een nieuw contract tot stand onder dezelfde voorwaarden en voor dezelfde duur als het oorspronkelijke contract. Dit is een afwijking van de vroegere rechtspraak waarbij voor een stilzwijgende verlenging een schriftelijk contract vereist was om de oorspronkelijke duur te behouden. Het gevolg van de huidige regeling is dat deze nieuwe overeenkomst opzegbaar is met de standaard opzeggingstermijn voor onbepaalde duur. De zekerheden verleend door een derde doven uit. ### 1.9 Tenietgaan door overmacht Bij geheel tenietgaan van het gehuurde goed door overmacht, eindigt de huur van rechtswege. Bij gedeeltelijk tenietgaan heeft de huurder de keuze tussen prijsvermindering of ontbinding van de huur. Dit principe geldt ook voor een 'tijdelijk' tenietgaan, zoals werd toegepast bij de COVID-19 lockdowns. ### 1.10 Uitsluiting buitengerechtelijke ontbinding en nietigheid Buitengerechtelijke ontbinding en nietigheid van de huurovereenkomst zijn uitgesloten. Dit behoudt het verbod op eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding en de rechterlijke beoordeling is vereist. Deze beperking geldt enkel voor onroerende goederen. Ontbindende bedingen in het nadeel van de verhuurder worden wel bevestigd. De uitsluiting geldt eveneens voor buitengerechtelijke nietigheid. ### 1.11 Vervreemding onroerend goed Indien de huur van een onroerend goed een vaste datum heeft verkregen vóór de vervreemding ervan door de verhuurder, treedt de verkrijger in de rechten en verbintenissen van de verhuurder. Dit bevestigt de regel 'koop breekt geen huur', mits de vereiste van een vaste datum (vaste datum op het register) is vervuld. Er zijn echter uitzonderingen mogelijk zoals een uitzettingsbeding, waarbij de huurder het goed moet verlaten tegen een opzeggingstermijn en vergoeding. Bij huur van onbepaalde duur geldt een opzeggingstermijn van één maand. Een beding van wederinkoop neutraliseert het uitzettingsbeding zolang de verkoper het recht van terugname kan uitoefenen. --- # Verbintenissen van de verhuurder Dit deel bespreekt de belangrijkste verplichtingen die voortvloeien uit de huurovereenkomst voor de verhuurder, met specifieke aandacht voor de levering en het behoud van het gehuurde goed in conforme staat, de vrijwaring voor uitwinning en de vergoeding voor inrichtings- of veranderingswerken. ### 2.1 Algemeen kader van de huur en de verbintenissen van de verhuurder Huur is een contract waarbij de verhuurder zich ertoe verbindt aan de huurder tijdelijk het gebruik en genot van een goed te verlenen tegen een prijs. Het is een wederkerig, ten bezwarende titel, tijdelijk en voortdurend contract dat zowel betrekking kan hebben op roerende als onroerende goederen. Een contract waarbij het precaire gebruik en genot van een goed wordt verleend tegen een prijs, is geen huur indien het precaire karakter gerechtvaardigd is door legitieme redenen. De belangrijkste verbintenissen van de verhuurder zijn vastgelegd in artikel 7.3.3 BW en omvatten: * Het in conforme staat leveren en houden van het gehuurde goed. * Het vergoeden van de huurder voor inrichtings- of veranderingswerken. * Het vrijwaren van de huurder voor uitwinning door eigen daad of daden van derden. De sancties die verbonden zijn aan de niet-nakoming van deze verbintenissen verwijzen naar de algemene regels uit het verbintenissenrecht, zoals artikel 5.83 BW. ### 2.2 Levering en behoud van het goed in conforme staat #### 2.2.1 Het conformiteitsbegrip Het wetsvoorstel hanteert een monistische benadering van conformiteit, vergelijkbaar met de regels inzake koop. Dit betekent dat de verbintenissen tot levering in goede staat, onderhoud en vrijwaring voor verborgen gebreken, samengevat worden onder het begrip 'conformiteit'. Volgens artikel 7.3.6, §1 BW, is een goed conform wanneer het een gebruik en genot toelaat dat beantwoordt aan wat het contract bepaalt en aan wat de huurder redelijkerwijze kan verwachten. De huurder mag redelijkerwijze verwachten dat het goed in goede staat wordt geleverd. #### 2.2.2 De leveringsplicht De leveringsplicht houdt in: 1. De materiële, symbolische of intellectuele overhandiging van het goed op de plaats en tijd die overeenkomstig artikel 5.203 BW zijn bepaald. 2. Het verlenen van het gebruik en genot van het goed gedurende de gehele duur van de huur. #### 2.2.3 De onderhoudsverbintenis De verbintenis tot behoud van conformiteit is een voortdurende verbintenis die loopt zolang de huur duurt. In het kader hiervan verricht de verhuurder het noodzakelijke onderhoud en de herstellingen om de conformiteit van het goed te garanderen (artikel 7.3.6, §2 BW). Aanpassingswerken die nodig zijn om te voldoen aan nieuwe veiligheidsnormen van de overheid vallen ten laste van de verhuurder. #### 2.2.4 Garantieverbintenis De verhuurder staat in voor elk conformiteitsgebrek, zelfs indien hij daarvan geen kennis had of kon hebben. Dit wordt beschouwd als een garantieverbintenis, analoog aan die in de koopovereenkomst. #### 2.2.5 Gevolgen van conformiteitsgebreken Indien er sprake is van een conformiteitsgebrek, dient de huurder dit binnen een redelijke termijn na ontdekking te melden. De sanctie is niet het verval van het recht op vordering, maar de vordering kan voor de toekomst worden ingesteld, tenzij de huurder met kennis van zaken afstand heeft gedaan van dit recht. Er zijn echter beperkingen: * De huurder heeft geen recht op vergoeding voor gebruiks- en genotsderving indien dit te wijten is aan gebreken die de huurder zelf heeft veroorzaakt door nalatigheid. * De huurder is aansprakelijk voor schade die door zijn nalatigheid is ontstaan (artikel 7.3.7 BW). * De vordering tot herstel van conformiteit verjaart 2 jaar na het einde van het huurcontract (artikel 7.3.8 BW). Zolang de huur loopt, kan deze vordering echter niet verjaren, wat een afstemming is met het Duitse recht. De vordering tot vergoeding van gebruiks- en genotsderving verjaart 2 jaar na de kennisgeving van het gebrek. ### 2.3 Verdeling van onderhouds- en herstellingskosten #### 2.3.1 Verdeling van de kosten * **Verhuurder:** De verhuurder staat in voor het algemeen onderhoud en de noodzakelijke herstellingen die voortvloeien uit normale slijtage, ouderdom of overmacht (artikel 7.3.23, tweede lid BW). Dit is een voortdurende verbintenis tot behoud van conformiteit, tenzij de herstellingen specifiek ten laste van de huurder vallen (zie hieronder). Dit stemt overeen met de principes uit artikel 1755 oud BW en artikel 3.158 en 3.167 BW. * **Huurder:** De huurder staat in voor het klein onderhoud en reinigen van het gehuurde goed, zoals een zorgvuldig en redelijk persoon zou doen (artikel 7.3.22 BW). Hieronder vallen ook herstellingen die het gevolg zijn van verkeerd gebruik of gebrek aan onderhoud door de huurder (artikel 7.3.23 BW). Kleine herstellingen, conform artikel 1754 oud BW, worden vermoed ten laste van de huurder te liggen, tenzij het tegendeel wordt bewezen (bijvoorbeeld als de oorzaak ligt bij slijtage of ouderdom). #### 2.3.2 Dringende herstellingen Dringende herstellingen die niet kunnen wachten, brengen een gedoogplicht voor de huurder met zich mee. Indien deze herstellingen langer duren dan een redelijke termijn (voor onroerende goederen: 40 dagen, cf. artikel 1724 oud BW), heeft de huurder recht op een vergoeding. Deze vergoeding geldt vanaf de eerste dag van de werken. #### 2.3.3 Vergoeding van de huurder voor dringende kosten Indien de huurder dringende kosten maakt om de conformiteit van het goed te behouden, is de verhuurder gehouden de huurder te vergoeden (artikel 7.3.9, tweede lid BW). Dit systeem is soepeler dan buitengerechtelijke vervanging in het algemeen verbintenissenrecht (artikel 5.85, derde lid BW), omdat geen voorafgaande vaststelling of ingebrekestelling vereist is. ### 2.4 Vergoeding voor inrichtings- en veranderingswerken bij einde huur Artikel 7.3.10 BW vult een leemte in het huurrecht in met betrekking tot inrichtings- en veranderingswerken. Het uitgangspunt is dat de huurder geen wijzigingen mag aanbrengen zonder toestemming van de verhuurder (artikel 7.3.21, §2 BW). * **Verwijderbare werken:** Indien de verhuurder verkiest om verwijderbare inrichtings- of veranderingswerken te behouden, of indien het werken betreft die door de verhuurder werden toegelaten en niet-verwijderbaar zijn, dan heeft de huurder recht op vergoeding. Deze vergoeding bedraagt de meerwaarde die de werken aan het goed hebben toegevoegd, met als maximum de kostprijs voor de huurder. * **Niet-toegelaten werken:** Niet-toegelaten, niet-verwijderbare inrichtings- of veranderingswerken worden niet vergoed. Indien er geen contractuele regeling is, worden de regels inzake ongerechtvaardigde verrijking toegepast (artikel 5.135-5.137 BW). ### 2.5 Vrijwaring voor uitwinning door eigen daad of daden van derden De verhuurder heeft een voortdurende verbintenis om de huurder vrij te waren voor uitwinning, dit wil zeggen voor elke feitelijke of juridische stoornis die het rustige genot van het gehuurde goed belemmert. Deze verbintenis geldt gedurende de gehele duur van de huur (artikel 7.3.11 BW). * **Eigen daad:** Een stoornis of juridische aanspraak op het goed door de verhuurder zelf. * **Daden van derden:** Een actuele juridische aanspraak van een derde op het goed. Dit kan zowel een oorsprong hebben voor als na de contractsluiting. De kennis van de verhuurder over deze aanspraak is niet relevant. De verhuurder kan zich bevrijden van zijn vrijwaringsplicht voor specifieke stoornissen die bij contractsluiting uitdrukkelijk werden meegedeeld. #### 2.5.1 Onverjaarbaarheid en tussenkomst De exceptie van vrijwaring voor eigen daad is onverjaarbaar (artikel 7.3.12 BW). De verhuurder dient tussen te komen in een proces dat door een derde wordt ingesteld tegen de huurder (artikel 7.3.13 BW). Indien de huurder de verhuurder niet in vrijwaring roept, draagt hij het risico van de procedure en kan hij eventuele veroordelingen zelf moeten dragen. #### 2.5.2 Bevrijdingsbeding Een bevrijdingsbeding kan de verhuurder bevrijden van zijn vrijwaringsplicht voor daden van derden, maar niet voor zijn eigen daden. Voor daden van derden geldt deze bevrijding niet indien de verhuurder op de hoogte was van het risico. ### 2.6 Financiële verbintenissen van de huurder (ter informatie, ter context van verhuurdersverbintenissen) Hoewel dit de verbintenissen van de huurder betreft, is het relevant voor het begrip van de huurovereenkomst: * **Huurprijs en kosten betalen:** De huurder is gehouden de huurprijs en bijkomende kosten te betalen (artikelen 7.3.17-7.3.20 BW). * **Gebruik als zorgvuldig persoon:** De huurder dient het goed te gebruiken als een zorgvuldig en redelijk persoon (artikel 7.3.21 BW). * **Klein onderhoud en herstellingen:** Zoals reeds vermeld, is de huurder verantwoordelijk voor klein onderhoud en bepaalde herstellingen (artikelen 7.3.22-7.3.23 BW). * **Zekerheid:** De huurder dient de overeengekomen zekerheid te verschaffen, zoals een huurwaarborg (artikel 7.3.28 BW). ### 2.7 Teruggave bij einde huur (ter informatie, ter context van verhuurdersverbintenissen) Bij het einde van de huur moet de huurder het goed in dezelfde staat teruggeven, behoudens normale slijtage, ouderdom en overmacht. De huurder blijft aansprakelijk voor beschadigingen die tijdens de huur zijn ontstaan, ook indien deze veroorzaakt zijn door onderhuurders of personen die zich met toestemming van de huurder in het goed bevinden (artikel 7.3.25 BW). Tegenbewijs is mogelijk indien de schade buiten de fout van de huurder is ontstaan. De staat van het goed bij aanvang dient aangetoond te worden via een omstandige plaatsbeschrijving bij aanvang (artikel 7.3.26 BW), wat dwingend recht is voor onroerende goederen. Een plaatsbeschrijving bij vertrek is eveneens voorzien (artikel 7.3.27 BW). ### 2.8 Huurhernieuwing en tenietgaan van de huur (ter informatie, ter context van verhuurdersverbintenissen) * **Huurhernieuwing:** Indien de huurder het goed na het verstrijken van de overeengekomen duur blijft gebruiken zonder verzet van de verhuurder, komt een nieuw contract tot stand onder dezelfde voorwaarden en voor dezelfde duur als het oorspronkelijke contract (artikel 7.3.34 BW). * **Tenietgaan door overmacht:** Bij geheel tenietgaan van het gehuurde goed door overmacht eindigt de huur van rechtswege. Bij gedeeltelijk tenietgaan kan de huurder kiezen voor prijsvermindering of ontbinding van de huur (artikel 7.3.35 BW). ### 2.9 Uitsluiting buitengerechtelijke ontbinding en nietigheid (ter informatie, ter context van verhuurdersverbintenissen) Buitengerechtelijke ontbinding en nietigheid zijn uitgesloten. De beoordeling hiervan vereist tussenkomst van de rechter. Dit geldt ook voor ontbindende bedingen in het nadeel van de verhuurder, en de regels zijn uitgebreid tot ontbinding op basis van schriftelijke kennisgeving. ### 2.10 Vervreemding van onroerend goed (ter informatie, ter context van verhuurdersverbintenissen) De regel 'koop breekt geen huur' geldt indien de huur een vaste datum heeft verkregen vóór de vervreemding van het onroerend goed (artikel 7.3.39 BW). De verkrijger treedt dan in de rechten en verbintenissen van de verhuurder. Hiervoor is de vereiste van een vaste datum, zoals bepaald in artikel 8.22 BW, cruciaal. Bij huur van bepaalde duur is een uitzettingsbeding mogelijk, met een opzeggingstermijn van drie maanden en een vergoeding van drie maanden huur. Bij huur van onbepaalde duur geldt een opzeggingstermijn van één maand. --- # Verbintenissen van de huurder Dit document beschrijft de belangrijkste verbintenissen van de huurder binnen het algemeen huurrecht, inclusief financiële verplichtingen, onderhoud, en de teruggave van het gehuurde goed. ## 3. Verbintenissen van de huurder De verbintenissen van de huurder zijn essentieel voor een correcte uitvoering van de huurovereenkomst en zijn gedefinieerd in het algemeen huurrecht. Deze verbintenissen omvatten financiële verplichtingen, zorgvuldig gebruik van het gehuurde goed, het uitvoeren van klein onderhoud, en de correcte teruggave van het goed aan het einde van de huurperiode. ### 3.1 Financiële verbintenissen De huurder heeft primair de verplichting om de huurprijs en bijkomende kosten te betalen. #### 3.1.1 Huurprijs betalen * **Huurprijs:** De huurder dient de overeengekomen huurprijs tijdig te betalen. * **Indexering:** De huurprijs kan geïndexeerd worden indien partijen dit overeenkomen. De indexering gebeurt op basis van het gezondheidsindexcijfer. De formule voor indexering, die gebaseerd is op het oude artikel 1728 bis BW, laat een aanpassing toe. > **Tip:** Indexering van de huurprijs is enkel mogelijk indien dit expliciet overeengekomen is tussen de huurder en de verhuurder. Dit geldt ook voor handelshuurovereenkomsten. #### 3.1.2 Kosten betalen De huurder is gehouden tot het betalen van kosten die verband houden met het gebruik en genot van het gehuurde goed. Een lijst van deze kosten wordt bij koninklijk besluit vastgesteld. Voor onroerende goederen kunnen deze kosten op basis van werkelijke kosten of forfaitair worden berekend. Deze bepalingen zijn van dwingend recht. #### 3.1.3 Verjaring van vorderingen * **Huurprijs en kosten:** De vordering tot betaling van huurprijs en kosten verjaart na vijf jaar te rekenen vanaf het moment waarop deze opeisbaar zijn. Dit is een herformulering van artikel 2277 oud BW en vereist niet dat de bedragen jaarlijks verschuldigd zijn. * **Terugbetaling:** De vordering tot terugbetaling van onverschuldigde betalingen verjaart na vijf jaar vanaf de betaling. Dit geldt voor huurprijs, kosten en indexverhogingen. Er is geen noodzaak meer voor een aangetekend schrijven en er bestaat geen dubbele termijn meer van vijf jaar/één jaar. ### 3.2 Gebruik en onderhoud De huurder moet het goed als een zorgvuldig en redelijk persoon gebruiken en instaan voor bepaald onderhoud en herstellingen. #### 3.2.1 Gebruik als voorzichtig en redelijk persoon De huurder dient het gehuurde goed te gebruiken conform de bestemming en de afspraken in de huurovereenkomst. Dit impliceert een zorgvuldig gebruik en het vermijden van schade die niet voortvloeit uit normale slijtage, ouderdom of overmacht. #### 3.2.2 Klein onderhoud en herstellingen * **Verantwoordelijkheid huurder:** De huurder staat in voor klein onderhoud en reiniging, conform het principe van de zorgvuldige huisvader. * **Herstellingen ten laste van de huurder:** Dit omvat: 1. Kleine herstellingen, waarbij er een weerlegbaar vermoeden is dat de oorzaak bij de huurder ligt. Een lijst van deze herstellingen kan bij koninklijk besluit worden vastgesteld. 2. Herstellingen die het gevolg zijn van verkeerd gebruik of gebrek aan onderhoud door de huurder. * **Herstellingen ten laste van de verhuurder:** Herstellingen die alleen vereist zijn wegens normale slijtage, ouderdom of overmacht vallen ten laste van de verhuurder. Dit komt overeen met de principes uit het oude artikel 1755 BW en de bepalingen van de nieuwe wet. * **Dringende herstellingen:** Bij dringende herstellingen dient de huurder deze te gedogen. Indien de huurder dringende kosten maakt om de conformiteit te behouden, is de verhuurder gehouden deze kosten te vergoeden. Dit is soepeler dan de regels voor buitengerechtelijke vervanging, omdat er geen voorafgaande vaststelling en ingebrekestelling vereist is. > **Example:** Kleine herstellingen zoals het vervangen van een kraan, het herstellen van loszittende tegels of het onderhouden van de verwarmingsketel komen doorgaans ten laste van de huurder. Als echter blijkt dat een kraan lekt wegens ouderdom van de leidingen, dan kan deze herstelling ten laste van de verhuurder vallen. ### 3.3 Zekerheidstelling Indien er een overeenkomst tot zekerheidstelling is overeengekomen, dient de huurder deze na te komen. Voor onroerende goederen kan dit een plicht tot stoffering of een huurwaarborg betreffen, meestal gelijk aan drie maanden huur. ### 3.4 Teruggave bij einde huur Bij het einde van de huur dient de huurder het gehuurde goed in dezelfde staat terug te geven als waarin het ontvangen werd, met uitzondering van schade die voortvloeit uit normale slijtage, ouderdom of overmacht. * **Beschadigingen:** De huurder is aansprakelijk voor beschadigingen die tijdens de huurperiode zijn ontstaan, inclusief die veroorzaakt door onderhuurders of personen die met toestemming van de huurder in het goed verblijven. Tegenbewijs is mogelijk indien de schade buiten de fout van de huurder is ontstaan. * **Bewijs van staat bij aanvang:** De staat van het goed bij aanvang van de huur kan worden bewezen aan de hand van een omstandige aanvangsbeschrijving. Indien deze ontbreekt, geldt een weerlegbaar vermoeden dat het goed in goede staat werd teruggegeven, tenzij de verhuurder dit kan weerleggen. * **Plaatsbeschrijving:** Bij de huur van onroerende goederen is een plaatsbeschrijving bij aanvang en bij vertrek vereist. Dit is van dwingend recht. > **Tip:** Een gedetailleerde plaatsbeschrijving bij de aanvang van de huur is cruciaal. Deze dient zo omstandig mogelijk te zijn en kan helpen discussies over schade bij het einde van de huur te voorkomen. ### 3.5 Vergoeding voor inrichtings- en veranderingswerken * **Principe:** De huurder mag zonder toestemming van de verhuurder geen wijzigingen aan het goed aanbrengen. * **Toegelaten werken:** Indien de huurder toch toegelaten werken heeft uitgevoerd die niet verwijderbaar zijn, of verwijderbare werken die de verhuurder wenst te behouden, heeft de huurder recht op een vergoeding. Deze vergoeding bedraagt de meerwaarde die het goed hierdoor heeft verkregen, met als maximum de kostprijs van de werken voor de huurder. * **Niet-toegelaten werken:** Niet-toegelaten en niet-verwijderbare inrichtings- of veranderingswerken worden niet vergoed. * **Contractuele regeling:** Partijen kunnen contractueel afwijken van deze regels. Bij gebreke van een contractuele regeling, worden de regels inzake ongerechtvaardigde verrijking toegepast. ### 3.6 Verjaring vordering conformiteitsgebreken De vordering tot herstel van conformiteitsgebreken verjaart twee jaar na het einde van het huurcontract. Zolang de huur loopt, kan de vordering tot behoud van conformiteit niet verjaren. De vordering tot vergoeding van gebruiks- en genotsderving verjaart twee jaar na de kennisgeving van het gebrek. --- # Duur, beëindiging en vervreemding van de huurovereenkomst Dit gedeelte behandelt de verschillende manieren waarop een huurovereenkomst kan eindigen, met speciale aandacht voor de duur van de overeenkomst, de vernieuwing ervan, beëindiging door overmacht, de uitsluiting van buitengerechtelijke ontbinding en nietigheid, en de gevolgen van de vervreemding van het verhuurde onroerend goed. ### 4.1 Duur van de huurovereenkomst De duur van een huurovereenkomst kan op twee manieren worden bepaald: #### 4.1.1 Huurovereenkomst van bepaalde duur * Een huurovereenkomst van bepaalde duur eindigt van rechtswege aan het verstrijken van de overeengekomen termijn. Dit principe blijft behouden uit het oude Burgerlijk Wetboek en het algemene recht inzake contracten. #### 4.1.2 Huurovereenkomst van onbepaalde duur * Bij een huurovereenkomst van onbepaalde duur geldt een regeling voor opzegging, die vergelijkbaar is met die in het woninghuurrecht. * De opzeggingstermijn bedraagt één maand. Deze termijn begint te lopen vanaf de eerste dag van de maand die volgt op de maand waarin de opzegging werd gedaan. * Een mondeling gesloten huurovereenkomst wordt vermoed voor onbepaalde duur te zijn aangegaan. ### 4.2 Huurhernieuwing Wanneer de huurder het goed blijft gebruiken na het verstrijken van de overeengekomen duur, zonder verzet van de verhuurder, komt een nieuwe huurovereenkomst tot stand. * Deze nieuwe overeenkomst wordt aangegaan onder dezelfde voorwaarden en voor dezelfde duur als de oorspronkelijke overeenkomst. * Deze regel geldt ook wanneer de oorspronkelijke huurovereenkomst schriftelijk was, en er geen nieuwe schriftelijke overeenkomst wordt opgesteld. * Een belangrijk gevolg is dat zekerheden die door een derde werden verleend voor de oorspronkelijke huurovereenkomst, uitdoven met het einde van die oorspronkelijke overeenkomst, tenzij anders is bepaald. ### 4.3 Tenietgaan door overmacht Overmacht kan leiden tot het tenietgaan van de huurovereenkomst. * **Geheel tenietgaan:** Wanneer het gehuurde goed geheel tenietgaat, eindigt de huurovereenkomst van rechtswege. * **Gedeeltelijk tenietgaan:** Als het gehuurde goed slechts gedeeltelijk tenietgaat, heeft de huurder de keuze om de huurprijs te laten verminderen of om de overeenkomst te ontbinden. De regeling is overgenomen uit het oude Burgerlijk Wetboek. De toepassing wordt niet uitgebreid naar een tijdelijk tenietgaan, zoals bij de COVID-19 lockdowns. ### 4.4 Uitsluiting van buitengerechtelijke ontbinding en nietigheid Het is niet toegestaan om de huurovereenkomst buitengerechtelijk te ontbinden of nietig te verklaren. * Dit verbod, dat reeds bestond in het oude Burgerlijk Wetboek, wordt behouden. Het is gebaseerd op het grondrecht op wonen en vereist een beoordeling door de rechter. * Deze regel is van toepassing op huurovereenkomsten inzake onroerende goederen. * Ook ontbindende bedingen in het nadeel van de verhuurder zijn bevestigd, wat betekent dat de rechterlijke toets blijft bestaan. * De uitsluiting van buitengerechtelijke ontbinding wordt uitgebreid naar ontbinding op basis van een schriftelijke kennisgeving. * Buitengerechtelijke nietigheid is eveneens uitgesloten. ### 4.5 Vervreemding van het onroerend goed Wanneer de verhuurder het verhuurde onroerend goed vervreemdt, treden de regels van het 'koop breekt geen huur'-principe in werking, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan. * **Vastgestelde datum:** De huurovereenkomst moet een vaste datum hebben verkregen vóór de vervreemding van het goed eveneens een vaste datum heeft verkregen. De vereiste van een vaste datum blijft cruciaal, conform het algemene recht inzake contracten. * **Intrede verkrijger:** De verkrijger van het onroerend goed treedt in de rechten en verbintenissen van de verhuurder. * **Uitzettingsbeding:** Een uitzettingsbeding is mogelijk, maar hieraan zijn specifieke voorwaarden verbonden: * Bij een huur van bepaalde duur dient de verkrijger een opzeggingstermijn van drie maanden te respecteren en een vergoeding van drie maanden huur te betalen. De huurder behoudt zijn retentierecht. * Bij een huur van onbepaalde duur dient de verkrijger een opzeggingstermijn van één maand te respecteren. * **Beding van wederinkoop:** Een beding van wederinkoop kan een uitzettingsbeding neutraliseren zolang de verkoper het recht van terugname kan uitoefenen. Dit is een behoud van de geest van het oude Burgerlijk Wetboek. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Huur | Een contract waarbij de verhuurder zich ertoe verbindt aan de huurder tijdelijk het gebruik en genot van een goed te verlenen tegen een prijs. Dit is een wederkerig, ten bezwarende titel, tijdelijk en voortdurend contract dat zowel roerende als onroerende goederen kan betreffen. | | Bezetting ter bede | Een contract waarbij een partij het precaire gebruik en genot van een goed verleent tegen een prijs, maar dat geen huur is omdat het precaire karakter gerechtvaardigd is door legitieme redenen. Dit dient om wetsontduiking te vermijden in bijzondere omstandigheden. | | Conformiteit | Het concept dat een goed conform is wanneer het een gebruik en genot toelaat dat beantwoordt aan wat het contract bepaalt en wat de huurder redelijkerwijs kan verwachten. De verhuurder staat in voor elk conformiteitsgebrek, zelfs als hij daarvan geen kennis had of kon hebben, wat een garantieverbintenis inhoudt. | | Monistische benadering | Een benadering waarbij levering in goede staat, onderhoud, en vrijwaring voor verborgen gebreken worden samengevat onder één regeling met betrekking tot conformiteit, zoals ook van toepassing is bij koop. | | Garantieverbintenis | Een verbintenis waarbij de verhuurder instaat voor alle gebreken van het gehuurde goed, ook voor gebreken waarvan hij zelf geen kennis had of kon hebben. Dit betekent dat de verhuurder de verantwoordelijkheid draagt voor de conformiteit van het goed. | | Onderhoudsverbintenis | De voortdurende verbintenis van de verhuurder om het gehuurde goed in een conforme staat te houden gedurende de gehele duur van de huur, inclusief het uitvoeren van noodzakelijke herstellingen en aanpassingen om aan nieuwe overheidsnormen te voldoen. | | Vrijwaring voor uitwinning | De verplichting van de verhuurder om de huurder te beschermen tegen juridische aanspraken op het goed door eigen daden van de verhuurder of door daden van derden die oorsprong hebben voor of na de contractsluiting. | | Klein onderhoud | De verplichtingen van de huurder met betrekking tot het onderhoud en reinigen van het gehuurde goed, zoals een voorzichtig en redelijk persoon dat zou doen. Kleine herstellingen die het gevolg zijn van normaal gebruik of gebrek aan onderhoud vallen hier ook onder. | | Omstandige aanvangsbeschrijving | Een gedetailleerd document dat de staat van het gehuurde goed op het moment van aanvang van de huur vastlegt. Dit dient als bewijs om de staat bij het einde van de huur te kunnen vergelijken en om de huurder te ontlasten van schade die niet aan hem te wijten is. | | Vaste datum | Een juridische vereiste waaraan een huurovereenkomst moet voldoen om rechtsgevolgen te hebben bij vervreemding van het onroerend goed. Een huurovereenkomst met vaste datum treedt in de rechten en verbintenissen van de verhuurder, wat het principe "koop breekt geen huur" bevestigt. |

# Algemene introductie tot de zorgvolmacht Dit gedeelte introduceert het concept van de zorgvolmacht als een buitengerechtelijke beschermingsmaatregel voor meerderjarigen en legt de basisprincipes van lastgeving uit. ## 1. Zorgvolmacht: een buitengerechtelijke bescherming De zorgvolmacht is een buitengerechtelijke beschermingsmaatregel voor meerderjarigen. Het stelt een persoon (de lastgever) in staat om zelf te beslissen wie, hoe en vanaf wanneer zijn belangen zullen worden beschermd wanneer hij wilsonbekwaam wordt [10](#page=10) [11](#page=11) [18](#page=18) [21](#page=21) [23](#page=23) [3](#page=3). ### 1.1 Het principe van lastgeving Lastgeving, ook wel volmacht genoemd, is een handeling waarbij een persoon aan een ander de macht geeft om iets voor de lastgever en in zijn naam te doen. Het contract komt tot stand door de aanneming van de lasthebber [4](#page=4). #### 1.1.1 De inhoud van de lastgeving De handelingen die door een lasthebber kunnen worden gesteld, omvatten: * **Beheer van het vermogen:** zoals het betalen van facturen, bankverrichtingen, beleggingen, verhuur of verkoop van goederen (zowel roerende als onroerende goederen), jaarlijkse uitgaven, en herstellingen aan goederen [5](#page=5). * **Handelingen betreffende de persoon:** dit kan gaan over de keuze van een woonzorgcentrum, medische keuzes (als wilsverklaring) en de keuze van een arts [5](#page=5). De lasthebber handelt in naam en voor rekening van de lastgever, wat neerkomt op vertegenwoordiging [5](#page=5). ### 1.2 Kenmerken van de zorgvolmacht Een zorgvolmacht is een volmacht die de lastgever verleent aan een of meerdere lasthebbers om bepaalde handelingen te stellen, zowel wat betreft goederen als de persoon. Dit gebeurt **zonder** tussenkomst van de rechter. De zorgvolmacht treedt in werking wanneer de lastgever wilsonbekwaam wordt [6](#page=6) [7](#page=7) [8](#page=8). #### 1.2.1 Geen rechterlijke tussenkomst Voor het opstellen, de inwerkingtreding en de uitvoering van de zorgvolmacht is geen tussenkomst van de rechter nodig. Wel kan rechterlijke tussenkomst ingeroepen worden bij vragen over de uitvoering van de zorgvolmacht, onduidelijkheden, misbruik door de lasthebber, of indien de bescherming als onvoldoende wordt beschouwd, of indien dit contractueel zo is bepaald [7](#page=7). ### 1.3 Bekwaamheid en bescherming Het concept van bekwaamheid is cruciaal in het personenrecht. De zorgvolmacht richt zich specifiek op de bescherming van meerderjarigen die wilsonbekwaam worden [1](#page=1) [9](#page=9). > **Tip:** Het is belangrijk om het onderscheid te maken tussen handelsbekwaamheid (de juridische bekwaamheid om rechtshandelingen te stellen) en wilsbekwaamheid (de feitelijke bekwaamheid om de gevolgen van een rechtshandeling te begrijpen en te willen) [9](#page=9). #### 1.3.1 Gevolgen van een zorgvolmacht Een belangrijke consequentie van een zorgvolmacht is dat deze **NIET** leidt tot handelingsonbekwaamheid van de lastgever. De lastgever blijft in principe handelingsbekwaam [10](#page=10) [11](#page=11) [18](#page=18) [21](#page=21) [23](#page=23). > **Voorbeeld:** Zelfs na het opstellen van een zorgvolmacht kan André (uit het voorbeeld op pagina 19) nog steeds geld schenken, al is dit juridisch af te raden en kan het problemen opleveren indien de man kwade bedoelingen heeft [19](#page=19). ### 1.4 Formaliteiten en registratie Om uitwerking te kunnen hebben wanneer de lastgever wilsonbekwaam wordt, moet een zorgvolmacht voldoen aan bepaalde formaliteiten. Artikel 490 oud BW regelt deze formaliteiten [12](#page=12) [13](#page=13) [14](#page=14) [15](#page=15). De bijzondere of algemene lastgeving, met als doel een buitenrechterlijke bescherming te regelen voor een wilsbekwame meerderjarige, moet geregistreerd worden in het centraal register dat wordt bijgehouden door de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat [14](#page=14). * Het verzoek tot registratie gebeurt door een afschrift van de overeenkomst neer te leggen bij de griffie van het vredegerecht van de verblijfplaats van de lastgever, of via de notaris die de lastgevingsovereenkomst heeft opgesteld [14](#page=14). * Binnen vijftien dagen na het verzoek tot registratie wordt de overeenkomst opgenomen in het centraal register [14](#page=14). * De Koning bepaalt de nadere regels voor de oprichting, het beheer en de raadpleging van dit register, inclusief gratis toegang voor bepaalde overheden en het tarief voor de registratiekosten [14](#page=14). > **Tip:** Het opstellen van een zorgvolmacht vereist nauwkeurigheid om ervoor te zorgen dat deze geldig is en correct wordt uitgevoerd. Raadpleeg hiervoor een notaris [16](#page=16). #### 1.4.1 Geldigheid van de volmacht bij wilsonbekwaamheid Indien een persoon zelf een document opstelt waarin hij een volmacht geeft en de lasthebber dit ondertekent en ermee akkoord gaat, en de lastgever vervolgens wilsonbekwaam wordt, blijft de volmacht geldig [17](#page=17). ### 1.5 Einde van de zorgvolmacht De buitengerechtelijke bescherming, zoals geregeld door de zorgvolmacht, eindigt in verschillende situaties, conform artikel 490/2, §3 O.B.W. [22](#page=22): * Indien de lastgever niet meer wilsonbekwaam is [22](#page=22). * Bij opzegging van de zorgvolmacht door de lasthebber [22](#page=22). * Bij herroeping van de zorgvolmacht door de lastgever [22](#page=22). * Bij overlijden van de lastgever of de lasthebber [22](#page=22). * Bij een beslissing van de Vrederechter [22](#page=22). ### 1.6 Plichten van de lasthebber De lasthebber heeft specifieke plichten bij de uitoefening van zijn opdracht. Hij moet de belangen van de lastgever behartigen [10](#page=10). > **Voorbeeld:** Jef, aangeduid als lasthebber van Mieke om haar vermogen in stand te houden, mag Mieke's pensioen niet op een rekening op zijn eigen naam laten storten. Hij moet verantwoording afleggen aan Mieke of, indien nodig, aan een rechter. Als Jef een factuur van een aannemer voor dakwerken betaalt, kan Mieke haar geld niet terugvorderen als de werken correct zijn uitgevoerd en de betaling in lijn was met het beheer van haar vermogen [20](#page=20) [24](#page=24). ### 1.7 Samenvatting: wat te regelen in een zorgvolmacht Om een optimale zorgvolmacht op te stellen, is het aan te raden om de volgende punten te regelen [25](#page=25): 1. Het tijdstip of de voorwaarden waaronder de zorgvolmacht uitgevoerd mag worden. 2. Een beschrijving van wat precies als wilsonbekwaamheid van de lastgever wordt beschouwd. 3. Of de lastgeving algemeen of bijzonder is. 4. Of de lastgeving in algemene of specifieke bewoordingen wordt verleend. 5. De beginselen die de lasthebber bij de uitoefening van zijn opdracht moet respecteren. 6. Specifieke verplichtingen voor de lasthebber bij de uitvoering van de zorgvolmacht. 7. Eventuele bezoldiging van de lasthebber. 8. De wijze van opzegging van de lastgeving. 9. De aanduiding van een opvolger voor de lasthebber. 10. Voorwaarden met betrekking tot de registratie, indien deze nog niet is gebeurd. --- # Formele vereisten en registratie van de zorgvolmacht Dit onderwerp behandelt de formele vereisten waaraan een zorgvolmacht moet voldoen voor uitwerking bij wilsonbekwaamheid van de lastgever, met specifieke aandacht voor artikel 490 oud BW en de registratieprocedures [12](#page=12) [13](#page=13) [14](#page=14) [15](#page=15). ### 2.1 Toepasselijke wetgeving en het centraal register #### 2.1.1 Artikel 490 oud BW Artikel 490 oud BW regelt de formele vereisten voor een zorgvolmacht die buitenrechterlijke bescherming beoogt te regelen. Een zorgvolmacht is een bijzondere of algemene lastgeving die wordt verleend door een wilsbekwame meerderjarige of ontvoogde minderjarige persoon, waarvoor geen specifieke beschermingsmaatregel is getroffen zoals bedoeld in artikel 492/1 oud BW. De beëindiging van een dergelijke lastgeving moet eveneens worden geregistreerd [14](#page=14). #### 2.1.2 Registratieprocedure Het verzoek tot registratie van de zorgvolmacht gebeurt op twee manieren [14](#page=14): * Door de neerlegging van een voor eensluidend verklaard afschrift van de overeenkomst ter griffie van het vredegerecht van de verblijfplaats van de lastgever, of subsidiair van zijn woonplaats [14](#page=14). * Door tussenkomst van de notaris die de lastgevingsovereenkomst heeft opgesteld [14](#page=14). Binnen vijftien dagen na het verzoek tot registratie zal de griffier of de notaris de zorgvolmacht laten opnemen in het centraal register. Dit register wordt bijgehouden door de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat. De Koning bepaalt de nadere regels voor de oprichting, het beheer en de raadpleging van dit register, alsook de overheden die gratis toegang hebben en het tarief voor de registratie van de overeenkomsten [14](#page=14). > **Tip:** De registratie in het centraal register is cruciaal voor de uitwerking van de zorgvolmacht wanneer de lastgever wilsonbekwaam wordt [14](#page=14). ### 2.2 Inhoudelijke elementen van de zorgvolmacht In de zorgvolmacht kunnen verschillende beginselen en specifieke bepalingen worden opgenomen die de lasthebber bij de uitoefening van zijn opdracht in acht moet nemen. Samenvattend zijn dit de elementen die best worden geregeld in een zorgvolmacht [14](#page=14) [25](#page=25): 1. **Tijdstip of voorwaarden voor uitvoering:** Bepalen wanneer de zorgvolmacht in werking treedt [25](#page=25). 2. **Beschrijving van wilsonbekwaamheid:** Duidelijk omschrijven wat wordt verstaan onder de wilsonbekwaamheid van de lastgever [25](#page=25). 3. **Algemene of bijzondere lastgeving:** Specificeren of de lastgeving algemeen van aard is of betrekking heeft op specifieke zaken [25](#page=25). 4. **Algemene of specifieke bewoordingen:** Nagaan in welke bewoordingen de lastgeving is geformuleerd [25](#page=25). 5. **Beginselen te respecteren door de lasthebber:** Opnemen welke principes de lasthebber dient na te leven bij de uitoefening van zijn opdracht [25](#page=25). 6. **Specifieke verplichtingen van de lasthebber:** Gedetailleerde verplichtingen voor de uitvoering van de zorgvolmacht [25](#page=25). 7. **Eventuele bezoldiging van de lasthebber:** Vastleggen of de lasthebber een vergoeding ontvangt [25](#page=25). 8. **Wijze van opzegging van de lastgeving:** Bepalen hoe de lastgeving kan worden beëindigd [25](#page=25). 9. **Aanduiding van een opvolger:** Voorzien in een opvolgende lasthebber mocht de oorspronkelijke lasthebber zijn opdracht niet kunnen vervullen [25](#page=25). 10. **Voorwaarden inzake registratie:** Eventuele specifieke voorwaarden met betrekking tot de registratie, indien dit nog niet is gebeurd [25](#page=25). > **Voorbeeld:** Een zorgvolmacht kan bepalen dat deze pas uitwerking heeft zodra een geneesheer-specialist schriftelijk verklaart dat de lastgever handelingsonbekwaam is geworden en kan de lasthebber opdragen om de financiële belangen van de lastgever te beheren volgens de principes van behoorlijk rentmeesterschap [25](#page=25). --- # Gevolgen, einde en plichten bij een zorgvolmacht Dit deel behandelt de juridische consequenties, beëindigingsgronden en verantwoordelijkheden die gepaard gaan met een zorgvolmacht. ### 3.1 Gevolgen van een zorgvolmacht Een van de belangrijkste gevolgen van een zorgvolmacht is dat deze **niet leidt tot handelingsonbekwaamheid** van de lastgever. De lastgever behoudt zijn of haar juridische bekwaamheid om rechtshandelingen te stellen. Zelfs wanneer de voorwaarden voor de uitvoering van de zorgvolmacht vervuld zijn en de lasthebber optreedt, blijft de lastgever in principe in staat om zelf nog geldtransacties te verrichten, zoals het geven van geld aan derden, ook al zou dit niet in zijn belang zijn. De volmacht die Koen aan zijn broer gaf om een elektrische wagen te kopen, blijft geldig, zelfs nadat Koen in coma is geraakt, omdat de volmacht zelf geldig blijft en niet automatisch wordt beëindigd door zijn wilsonbekwaamheid [10](#page=10) [11](#page=11) [17](#page=17) [18](#page=18) [19](#page=19) [21](#page=21) [23](#page=23). ### 3.2 Einde van de zorgvolmacht De buitengerechtelijke bescherming via een zorgvolmacht kan op verschillende manieren eindigen, conform artikel 490/2, §3 O.B.W. [22](#page=22): * **Herstel van wilskracht:** Indien de lastgever niet langer wilsonbekwaam is, vervalt de noodzaak voor de bescherming [22](#page=22). * **Opzegging door de lasthebber:** De lasthebber kan de zorgvolmacht opzeggen. De specifieke wijze van opzegging kan worden vastgelegd in de zorgvolmacht zelf [22](#page=22) [25](#page=25). * **Herroeping door de lastgever:** De lastgever heeft het recht om de zorgvolmacht te herroepen [22](#page=22). * **Overlijden:** De zorgvolmacht eindigt bij het overlijden van zowel de lastgever als de lasthebber [22](#page=22). * **Beslissing van de Vrederechter:** Een beslissing van de vrederechter kan eveneens leiden tot het einde van de zorgvolmacht [22](#page=22). ### 3.3 Plichten van de lasthebber De lasthebber heeft een aantal belangrijke plichten bij de uitoefening van zijn opdracht binnen de zorgvolmacht. Eén van de kernplichten is het bewaren van het vermogen van de lastgever en het correct beheren van de bankzaken, zoals het innen van inkomsten en het betalen van facturen. De lasthebber mag echter geen rekeningen openen op eigen naam en daar de inkomsten van de lastgever op laten storten. Bovendien moet de lasthebber verantwoording afleggen over zijn handelingen, zowel aan de lastgever (indien bekwaam) als aan een rechter [20](#page=20) [24](#page=24) [25](#page=25). > **Tip:** Het is cruciaal om in de zorgvolmacht duidelijke specificaties op te nemen over de beginselen die de lasthebber moet respecteren en de specifieke verplichtingen bij de uitvoering van de zorgvolmacht. Ook het vastleggen van de wijze van opzegging en de aanwijzing van een opvolger voor de lasthebber is sterk aan te raden [25](#page=25). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Zorgvolmacht | Een juridische overeenkomst waarbij een persoon (lastgever) een ander persoon (lasthebber) de bevoegdheid geeft om bepaalde handelingen te verrichten betreffende zijn goederen en/of persoon, zonder tussenkomst van de rechter, ingeval de lastgever wilsonbekwaam wordt. | | Lastgever | De persoon die de volmacht verleent in een zorgvolmacht. Deze persoon kan zelf beslissen wie, hoe en vanaf wanneer de lasthebber zijn belangen mag behartigen. | | Lasthebber | De persoon aan wie de volmacht wordt verleend in een zorgvolmacht. Deze persoon is gemachtigd om namens de lastgever bepaalde handelingen te stellen. | | Handelingsbekwaamheid | De juridische bekwaamheid van een persoon om zelfstandig rechtshandelingen te stellen, zoals het aangaan van contracten of het overdragen van goederen. | | Wilsonbekwaamheid | De staat waarin een persoon niet meer in staat is om zijn wil te vormen en uit te drukken, waardoor hij zijn eigen belangen niet meer kan behartigen. Dit kan het gevolg zijn van ziekte, ongeval of andere omstandigheden. | | Buitengerechtelijke bescherming | Beschermingsmaatregelen die buiten de tussenkomst van een rechter om worden geregeld, zoals de zorgvolmacht, ter bescherming van personen die hun wil niet meer kunnen uiten. | | Lastgeving | Een handeling waarbij een persoon aan een ander de macht geeft om iets voor de lastgever en in zijn naam te doen. Dit vormt de basis van de zorgvolmacht. | | Rechtsbekwaam | De bekwaamheid om rechten te hebben, zoals eigendom te bezitten. Dit staat los van de bekwaamheid om deze rechten uit te oefenen. | | Genotsbekwaam | De bekwaamheid om van goederen of rechten genot te hebben. Dit is gerelateerd aan het kunnen genieten van de vruchten of voordelen van iets. | | Centraal register | Een register, bijgehouden door de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat, waarin zorgvolmachten en hun beëindiging worden geregistreerd. Dit zorgt voor transparantie en controle. | | Ontvoogde minderjarige | Een minderjarige die door specifieke wettelijke procedures meerderjarig wordt verklaard en daardoor bepaalde rechten en plichten van een meerderjarige verkrijgt. |

# Algemene inleiding tot de bescherming van onbekwame meerderjarigen Dit gedeelte introduceert de noodzaak en algemene principes voor de bescherming van meerderjarigen die hun eigen belangen niet meer naar behoren kunnen behartigen, met een verwijzing naar de relevante wetgeving [1](#page=1). ### 1.1 Noodzaak tot bescherming Handelingsbekwaamheid is de algemene regel, terwijl handelingsonbekwaamheid de uitzondering vormt. Er doen zich echter situaties voor waarin meerderjarigen hun belangen niet meer kunnen behartigen. Dit kan diverse oorzaken hebben, zoals dementie, mentale handicaps, of coma na een ziekte. In dergelijke gevallen is bescherming noodzakelijk [3](#page=3) [7](#page=7). ### 1.2 Wettelijke kaders voor bescherming De bescherming van onbekwame meerderjarigen wordt geregeld binnen het Personenrecht. De relevante wetgeving is voornamelijk te vinden in het oude Burgerlijk Wetboek (oud BW). Specifiek gaat het om BOEK 1 Personen, TITEL XI: Meerderjarigheid en beschermde personen [1](#page=1) [4](#page=4). #### 1.2.1 Structuur van de wetgeving De wetgeving structureert de bescherming als volgt [4](#page=4): * Hoofdstuk 1: Meerderjarigen (art. 488 oud BW) * Hoofdstuk 2: Beschermde personen * Wie zijn beschermd? (artikel 488/1 en 488/2 oud BW) * Zorgvolmacht (artikel 489 –490/2 oud BW) * Beschermingsmaatregelen opgelegd door een rechter (Bewind) * Welke rechterlijke regels en maatregelen? (artikel 492/1 –492/4 oud BW) * Welke sancties? (artikel 493 –493/3 oud BW) * Hoofdstuk 2/1: Bewind * Ontstaan (artikel 495 oud BW) * Organisatie (artikel 496 –496/7 oud BW) * Werking * Algemeen (artikel 497 –497/8 oud BW) * Bijstand (artikel 498 –498/4 oud BW) * Vertegenwoordiging (artikel 499 –499/22 oud BW) * Vertrouwenspersoon (artikel 501 –501/3 oud BW) * Einde (artikel 502 oud BW) #### 1.2.2 Vormen van bescherming Er zijn twee hoofdlijnen te onderscheiden voor bescherming wanneer iemand handelingsonbekwaam wordt [2](#page=2): 1. **Zorgvolmacht**: Dit is een door de persoon zelf opgestelde volmacht, waarmee hij/zij iemand aanwijst die de belangen behartigt [4](#page=4). 2. **Bewind**: Dit is een beschermingsmaatregel die door een rechter kan worden opgelegd wanneer er geen zorgvolmacht is, of wanneer deze onvoldoende bescherming biedt (#page=2, 4). Het bewind houdt in dat een persoon handelingsonbekwaam wordt verklaard voor bepaalde of alle handelingen met betrekking tot zijn/haar persoon en/of goederen [2](#page=2) [4](#page=4) [5](#page=5). > **Tip:** Het is cruciaal om te beseffen dat de zorgvolmacht de voorkeur geniet, omdat deze door de persoon zelf kan worden opgesteld, wat het principe van zelfbeschikking respecteert. Bewind is een meer ingrijpende maatregel die door een rechter wordt opgelegd (#page=2, 4) [2](#page=2) [4](#page=4). #### 1.2.3 Juridische bescherming: bewind Het bewind is een gerechtelijke beschermingsmaatregel die door een rechter wordt ingesteld. Dit gebeurt wanneer een meerderjarige handelingsonbekwaam wordt verklaard voor handelingen betreffende zijn persoon en/of goederen. De wet voorziet in de regels rondom het ontstaan, de organisatie, de werking (algemeen, bijstand, vertegenwoordiging, vertrouwenspersoon) en het einde van een bewind [4](#page=4) [5](#page=5). > **Voorbeeld:** Oma dementeert en deelt onbewust geld uit en laat onbekenden binnen. Jef is mentaal gehandicapt en wordt binnenkort meerderjarig, maar kan niet voor zichzelf zorgen. Frank belandt in coma na een ziekte. In deze gevallen kan bescherming noodzakelijk zijn, mogelijk via bewind indien een zorgvolmacht ontbreekt of ontoereikend is [3](#page=3). --- # Beschermingsmaatregelen op maat en de rol van bewind Dit onderwerp behandelt de specifieke bescherming op maat voor meerderjarigen, de verschillende belangen die beschermd kunnen worden, en de introductie van bewind als een rechterlijke beschermingsmaatregel. ### 2.1 Bescherming op maat Bescherming op maat is een juridisch concept waarbij de handelingsbekwaamheid van een persoon voor specifieke handelingen beperkt wordt, in plaats van een algemene verklaring van handelingsonbekwaamheid. Het uitgangspunt is dat bekwaamheid de regel is, en onbekwaamheid de uitzondering [8](#page=8). #### 2.1.1 Persoonlijke en financiële/vermogensbelangen Bescherming op maat kan gericht zijn op twee hoofdcategorieën van belangen: * **Persoonlijke belangen:** Dit omvat beslissingen die direct betrekking hebben op de persoon zelf en zijn of haar identiteit. Voorbeelden hiervan zijn: * Waar iemand wil wonen [6](#page=6). * De wens om te huwen of te scheiden [6](#page=6). * Het erkennen van een kind [6](#page=6). * Naamswijziging [6](#page=6). * Orgaandonatie [6](#page=6). * **Financiële/vermogensbelangen:** Dit betreft handelingen die economische of vermogensrechtelijke gevolgen hebben. Voorbeelden hiervan zijn: * Verkopen of kopen van goederen [6](#page=6). * Lenen van geld [6](#page=6). * Huren of verhuren [6](#page=6). * Omgaan met erfenissen [6](#page=6). * Schenkingen doen [6](#page=6). * Het opstellen van een testament [6](#page=6). > **Tip:** Het concept "bescherming op maat" benadrukt een genuanceerde aanpak die aansluit bij de specifieke noden van de persoon, in tegenstelling tot een algehele onbekwaamverklaring. ### 2.2 Bewind als rechterlijke beschermingsmaatregel Bewind is een rechterlijke beschermingsmaatregel die wordt ingevoerd wanneer een persoon door zijn gezondheidstoestand niet in staat is om zijn belangen behoorlijk waar te nemen. Dit kan betrekking hebben op zowel persoonlijke als goederenrechtelijke belangen [16](#page=16). #### 2.2.1 Toepassingsgebied van bewind Een persoon kan handelingsonbekwaam worden verklaard voor bepaalde of alle handelingen met betrekking tot zijn persoon en/of goederen. Dit betekent dat er een bewindvoerder wordt aangesteld om de belangen van de beschermde persoon te behartigen [15](#page=15) [8](#page=8). #### 2.2.2 Wie kan beschermd worden? Verschillende categorieën personen kunnen onder bewind gesteld worden, waaronder: * Dementerenden [16](#page=16). * Mentaal gehandicapten [16](#page=16). * Comapatiënten [16](#page=16). * Manisch-depressieven [16](#page=16). * Psychiatrische patiënten [16](#page=16). * Algemeen: personen die "wegens zijn gezondheidstoestand" niet in staat zijn om zijn belangen (behoorlijk) waar te nemen [16](#page=16). #### 2.2.3 Methoden van bescherming binnen bewind Afhankelijk van de situatie kan de bewindvoerder de volgende rollen vervullen ten aanzien van de beschermde persoon: * **Bijstand:** De bewindvoerder ondersteunt de beschermde persoon bij het nemen van beslissingen en het uitvoeren van handelingen. * **Vertegenwoordiging:** De bewindvoerder handelt namens de beschermde persoon en neemt beslissingen in diens plaats. > **Example:** Iemand met vergevorderde dementie kan bijvoorbeeld voor zijn financiële belangen onder bewind worden gesteld (vertegenwoordiging), terwijl hij voor persoonlijke beslissingen zoals het kiezen van kleding nog zelfstandig kan worden bijgestaan. Dit illustreert de 'op maat' gemaakte aard van de bescherming [16](#page=16). --- # Procedure en werking van bewind: bijstand en vertegenwoordiging Dit deel van de studiehandleiding behandelt de aanstelling van een bewindvoerder en legt de concepten van bijstand en vertegenwoordiging uit, inclusief voorbeelden van hoe deze in de praktijk werken. ### 3.1 Het aanstellen van een bewindvoerder Bij de aanstelling van een bewindvoerder kan er sprake zijn van twee verschillende regimes: bijstand en vertegenwoordiging. Deze regimes bepalen hoe de bewindvoerder optreedt in relatie tot de rechtshandelingen van de beschermde persoon (BP). Het doel van de bewindvoering is om de beschermde persoon te beschermen en, waar nodig, juridische handelingen te vervolledigen of uit te voeren [10](#page=10) [11](#page=11) [9](#page=9). ### 3.2 De concepten bijstand en vertegenwoordiging De wettelijke definities van bijstand en vertegenwoordiging zijn vastgelegd in het oude Burgerlijk Wetboek [12](#page=12). #### 3.2.1 Bijstand Bijstand houdt in dat de bewindvoerder optreedt om de rechtsgeldigheid van een handeling die door de beschermde persoon zelf is gesteld, te vervolledigen. Dit betekent dat de beschermde persoon nog steeds zelf de handeling initieert, maar dat de bewindvoerder noodzakelijk is om de handeling juridisch af te ronden of geldig te maken [10](#page=10) [12](#page=12) [9](#page=9). > **Voorbeeld:** Sven is handelingsonbekwaam verklaard voor het afsluiten van overeenkomsten en wil een abonnement voor zijn gsm afsluiten. In een regime van bijstand zijn er twee mogelijkheden: > 1. Zowel Sven als de bewindvoerder (BV) tekenen het contract voor het abonnement. > 2. Sven vraagt vooraf goedkeuring aan de bewindvoerder. Sven kan nadien alleen het contract sluiten [14](#page=14). #### 3.2.2 Vertegenwoordiging Vertegenwoordiging houdt in dat de bewindvoerder optreedt in naam en voor rekening van de beschermde persoon. In dit regime handelt de bewindvoerder zelfstandig namens de beschermde persoon, zonder dat de beschermde persoon zelf nog de handeling hoeft te stellen of goedkeuring te geven [11](#page=11) [12](#page=12). > **Voorbeeld:** Sven is handelingsonbekwaam verklaard voor het afsluiten van overeenkomsten en wil een abonnement voor zijn gsm afsluiten. In een regime van vertegenwoordiging tekent de bewindvoerder (BV) het contract van het abonnement alleen in naam en voor rekening van Sven. De bewindvoerder hoeft geen akkoord te vragen aan Sven [14](#page=14). ### 3.3 Werking in de praktijk Het onderscheid tussen bijstand en vertegenwoordiging is cruciaal voor de uitvoering van rechtshandelingen door beschermde personen. Indien een beschermde persoon handelingsonbekwaam wordt verklaard voor specifieke handelingen, zoals het verkopen van een woning, verliest hij niet automatisch al zijn rechten. De bewindvoerder treedt dan op volgens hetzij bijstand, hetzij vertegenwoordiging, om de beschermde persoon in staat te stellen wel die handelingen te verrichten die hij zelf niet meer rechtsgeldig kan stellen. Het regime van bijstand vereist dus een vorm van medewerking of goedkeuring van de beschermde persoon, terwijl bij vertegenwoordiging de bewindvoerder volledig autonoom handelt [10](#page=10) [11](#page=11) [12](#page=12) [9](#page=9). --- # Criteria en toepassingsgevallen voor rechterlijke bescherming (bewind) Dit gedeelte van de studiegids behandelt de specifieke groepen personen die in aanmerking komen voor rechterlijke bescherming middels bewind, en de juridische criteria hiervoor. ### 4.1 Bescherming van onbekwame meerderjarigen De rechterlijke bescherming middels bewind is bedoeld voor meerderjarige personen die wegens hun gezondheidstoestand niet in staat zijn hun belangen behoorlijk waar te nemen [18](#page=18) [19](#page=19). #### 4.1.1 De grondslag voor bewindstelling Volgens artikel 488/1 van het Burgerlijk Wetboek kan een meerderjarige onder bescherming worden geplaatst indien hij, vanwege zijn gezondheidstoestand, geheel of gedeeltelijk, zij het tijdelijk, niet in staat is zijn vermogensrechtelijke of niet-vermogensrechtelijke belangen zelfstandig behoorlijk te behartigen. Deze bescherming is enkel aan de orde indien en voor zover de bescherming van zijn belangen dit vereist [18](#page=18) [19](#page=19). #### 4.1.2 Procedurele aspecten voor minderjarigen Een verzoek tot plaatsing onder bescherming kan reeds ingediend worden vanaf de volle leeftijd van zeventien jaar, indien vaststaat dat de minderjarige bij het bereiken van de meerderjarigheid in een toestand zal verkeren als bedoeld in artikel 488/1. De bescherming treedt in werking op het moment dat de persoon meerderjarig wordt [18](#page=18) [19](#page=19). > **Tip:** Dit betekent dat de voorbereidingen voor bewindstelling al kunnen starten vóórdat iemand officieel meerderjarig is, mits de verwachte toekomstige toestand duidelijk is. ### 4.2 Specifieke situaties en toepassingsgevallen De documentatie identificeert diverse groepen personen die onder rechterlijke bescherming kunnen vallen, naast algemene situaties van geestelijke of lichamelijke onbekwaamheid. #### 4.2.1 Personen in staat van verkwisting Een specifieke categorie personen die in aanmerking komt voor bescherming middels bewind zijn zij die zich "in staat van verkwisting" bevinden. Dit oud Burgerlijk Wetboek-artikel (488/2 oud BW) is echter enkel van toepassing bij beheer over goederen [21](#page=21). > **Voorbeeld:** Een persoon die bijvoorbeeld door gokverslaving, drugsverslaving of koopziekte grote financiële verliezen lijdt en zijn eigen vermogen dreigt te vernietigen, kan onder bewind gesteld worden met betrekking tot zijn financiële middelen [21](#page=21). #### 4.2.2 Andere voorbeelden van kwetsbaarheid Naast de expliciet genoemde gevallen van verkwisting, worden ook de volgende groepen geschetst als potentiële kandidaten voor rechterlijke bescherming: * **Dementerenden:** Personen die door dementie hun belangen niet meer zelfstandig kunnen waarnemen, zoals een demente oma die thuis woont, geld uitgeeft zonder besef en iedereen zomaar binnenlaat. Hun probleem wordt vaak niet ingezien door de persoon zelf [17](#page=17) [20](#page=20). * **Mentaal gehandicapten:** Meerderjarigen met een mentale handicap die niet voor zichzelf kunnen zorgen, zoals Jef, die binnenkort meerderjarig wordt en in een instelling leeft [17](#page=17) [20](#page=20). > **Belangrijk:** De kern van de beoordeling voor bewindstelling ligt in de onmogelijkheid om de eigen belangen behoorlijk waar te nemen, ongeacht de specifieke oorzaak van die onbekwaamheid. De bescherming dient ook daadwerkelijk vereist te zijn voor de bescherming van de belangen van de betrokkene [18](#page=18) [19](#page=19). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Zorgvolmacht | Een document waarin iemand anders (de volmachtgever) een andere persoon (de lasthebber) aanwijst om beslissingen te nemen over zijn/haar financiële zaken en/of persoonlijke verzorging, mocht hij/zij daartoe niet meer in staat zijn. | | Bewind | Een gerechtelijke beschermingsmaatregel waarbij een rechter een bewindvoerder aanstelt om de belangen van een persoon te beheren die wegens zijn/haar gezondheidstoestand niet in staat is dit zelf behoorlijk te doen. | | Handelingsonbekwaamheid | De juridische toestand van een persoon die niet in staat is om zelfstandig rechtsgeldige handelingen te verrichten, bijvoorbeeld door een geestelijke of mentale beperking. | | Handelingsbekwaamheid | De regel dat een meerderjarige persoon juridisch in staat is om zelfstandig rechtshandelingen te verrichten en verbintenissen aan te gaan. | | Beschermde persoon | Een meerderjarige die onder bewind is gesteld of een andere beschermingsmaatregel heeft gekregen, omdat hij/zij wegens zijn/haar gezondheidstoestand zijn/haar belangen niet meer zelf kan waarnemen. | | Bewindvoerder | De persoon die door de rechter is aangewezen om de financiële en/of persoonlijke belangen van een beschermde persoon te beheren, conform de bepalingen van het bewind. | | Bijstand (in bewind) | De situatie waarbij de bewindvoerder de beschermde persoon helpt en bijstaat bij het verrichten van rechtshandelingen. De beschermde persoon stelt de handeling zelf, maar met de medewerking of goedkeuring van de bewindvoerder. | | Vertegenwoordiging (in bewind) | De situatie waarbij de bewindvoerder optreedt in naam en voor rekening van de beschermde persoon. De bewindvoerder verricht de rechtshandeling zelfstandig, zonder dat de beschermde persoon hierbij direct betrokken is. | | Vermogensrechtelijke belangen | Belangen die betrekking hebben op het vermogen van een persoon, zoals bezittingen, schulden, inkomen, en financiële transacties zoals kopen, verkopen of schenken. | | Niet-vermogensrechtelijke belangen | Belangen die niet direct financieel van aard zijn, maar wel betrekking hebben op de persoon zelf, zoals het recht om te trouwen, een kind te erkennen, een naam te wijzigen of organen te doneren. | | Staat van verkwisting | Een juridische toestand waarbij een persoon zijn/haar goederen onbezonnen en zonder noodzaak uitgeeft, waardoor hij/zij in financiële problemen kan komen. Dit kan leiden tot beschermingsmaatregelen gericht op goederenbeheer. |

# Inleiding tot gerechtelijke bescherming en bewind Dit onderwerp introduceert het concept van gerechtelijke bescherming voor meerderjarigen, met specifieke aandacht voor de aanvraag en het doel van bewind [1](#page=1). ### 1.1 Algemene concepten van gerechtelijke bescherming Gerechtelijke bescherming, in de vorm van bewind, houdt in dat een persoon handelingsonbekwaam wordt verklaard voor bepaalde of alle handelingen met betrekking tot zijn persoon en/of goederen [1](#page=1). #### 1.1.1 Wettelijke structuur De wetgeving betreffende gerechtelijke bescherming is te vinden in het Ger W (Gerechtelijk Wetboek). Dit deel van de wetgeving is ingedeeld in verschillende boeken en hoofdstukken. Specifiek valt de bescherming van personen onder Boek IV, Bijzondere rechtsplegingen, en wordt verder onderverdeeld in verschillende afdelingen en onderafdelingen die de procedure van gerechtelijke bescherming regelen [2](#page=2). * Hoofdstuk X behandelt beschermde personen [2](#page=2). * Afdeling 1 regelt de procedure die van toepassing is op gerechtelijke bescherming [2](#page=2). * Onderafdeling 1 richt zich op het indienen van een verzoek [2](#page=2). * Onderafdeling 2 beschrijft het verloop van de gerechtelijke procedure [2](#page=2). * Onderafdeling 3 heeft betrekking op kennisgevingen, mededelingen en neerleggingen [2](#page=2). * Afdeling 2 gaat over de bekendmaking van beschermingsmaatregelen [2](#page=2). ### 1.2 Aanvraag en procedure van bewind #### 1.2.1 Opstarten van een bewind Het opstarten van een bewind kan door verschillende partijen worden geïnitieerd. Het verzoek tot bewind moet worden ingediend bij de vrederechter van de verblijfplaats van de betroffene. De vrederechter is zowel materieel als territoriaal bevoegd voor de behandeling van dergelijke zaken [3](#page=3). #### 1.2.2 Vereiste documenten voor de aanvraag * **Verzoekschrift:** Een verzoek tot bewind moet worden ingediend volgens de bepalingen van artikel 1240 Ger W [3](#page=3). * **Medisch attest:** Een medisch attest is eveneens vereist. Dit attest moet voldoen aan de voorwaarden gesteld in artikel 1241, §1 en §2 Ger W [3](#page=3). > **Tip:** Het is cruciaal om alle vereiste documenten correct en tijdig aan te leveren om de procedure soepel te laten verlopen. ### 1.3 Het Centraal Register van Bescherming van de Personen (CRBP) Het Centraal Register van Bescherming van de Personen (CRBP) speelt een sleutelrol in de registratie en opvolging van beschermingsmaatregelen [6](#page=6). * **Aanvang van bescherming:** Sinds kort moeten verzoeken tot bescherming digitaal worden ingediend via het CRBP [6](#page=6). * **Tijdens bescherming:** Tijdens de lopende beschermingsmaatregel dienen verslagen en machtigingen te worden ingediend bij het register. Dit is verplicht voor advocaten en wenselijk voor familiaal bewindvoerders [6](#page=6). Alle informatie en toegang tot het register zijn beschikbaar via de website: https://justitie.belgium.be/nl/online_diensten/centraal_register_van_bescherming_van_de_personen [6](#page=6). --- # Procedure en inhoud van de aanstellingsbeschikking Deze sectie behandelt de procedure die leidt tot de aanstellingsbeschikking voor een bewindvoerder, de essentiële inhoud van deze beschikking, en het vaststellen van onbekwaamheid. ### 2.1 Procedure van aanstelling De procedure tot aanstelling van een bewindvoerder omvat verschillende stappen, die plaatsvinden vóór de uiteindelijke aanstellingsbeschikking. #### 2.1.1 Stappen in de procedure 1. **Controle door de griffie**: De procedure begint met een controle door de griffie [14](#page=14) [29](#page=29) [9](#page=9). 2. **Oproepen van personen**: Vervolgens worden de relevante personen opgeroepen [14](#page=14) [29](#page=29) [9](#page=9). 3. **Verhoor in raadkamer**: Er volgt een verhoor dat plaatsvindt in de raadkamer. Tijdens dit stadium wordt er ook informatie ingewonnen [14](#page=14) [29](#page=29) [9](#page=9). 4. **Aanstellingsbeschikking**: De procedure culmineert in de aanstellingsbeschikking [14](#page=14) [29](#page=29) [9](#page=9). ### 2.2 Inhoud van de aanstellingsbeschikking De aanstellingsbeschikking bevat cruciale elementen met betrekking tot de beschermingsmaatregel en de aan te stellen personen. #### 2.2.1 Vaststelling van onbekwaamheid De beschikking stelt de onbekwaamheid van de rechthebbende vast. Dit kan betrekking hebben op de persoon zelf, de goederen, of beide [14](#page=14) [16](#page=16) [29](#page=29) [9](#page=9). #### 2.2.2 Omvang en inhoud van de beschermingsmaatregel De beschikking definieert de omvang en inhoud van de beschermingsmaatregel. Dit omvat [14](#page=14) [29](#page=29) [9](#page=9): * **Type bescherming**: De maatregel kan bestaan uit bijstand of vertegenwoordiging. Het principe is bijstand, tenzij de vrederechter uitdrukkelijk anders bepaalt en vertegenwoordiging uitspreekt [14](#page=14) [16](#page=16) [19](#page=19) [21](#page=21) [23](#page=23) [28](#page=28) [29](#page=29) [9](#page=9). * **Domein van bescherming**: De bescherming kan gericht zijn op enkel de goederen, enkel de persoon, of zowel de persoon als de goederen [14](#page=14) [29](#page=29) [9](#page=9). * **Checklist voor beoordeling handelingen**: Er wordt een checklist gebruikt om de te beoordelen handelingen per categorie te bepalen [14](#page=14) [29](#page=29) [9](#page=9). #### 2.2.3 Specifieke handelingen die de beschikking regelt De beschikking kan specifieke handelingen aanduiden die de beschermde persoon niet meer zelf kan stellen, waaronder: * **Daden van beschikking**: Zoals het verkopen van de gezinswoning, schenkingen doen, of het opmaken van een testament [18](#page=18). * **Beslissingen met betrekking tot burgerlijke staat**: Dit omvat huwelijk (inclusief nietigverklaring), wettelijk samenwonen, en echtscheiding [18](#page=18). * **Beslissingen met betrekking tot afstamming**: Zoals erkenning, procedures tot vaststelling of betwisting van vaderschap/moederschap, eigen adoptie, en ouderlijk gezag [18](#page=18). * **Beslissingen met betrekking tot fysieke integriteit**: Denk hierbij aan IVF, sterilisatie, en abortus [18](#page=18). #### 2.2.4 Uitzonderingen en bijkomende vereisten voor handelingen Ondanks de algemene opdracht van bijstand of vertegenwoordiging, zijn er belangrijke nuanceringen: * **Machtiging van de vrederechter vereist**: Sommige rechtshandelingen vereisen een machtiging van de vrederechter, zoals voorzien in artikel 499/7 oud BW [21](#page=21) [23](#page=23) [28](#page=28). * **Handelingen waar geen bijstand/vertegenwoordiging mogelijk is**: Bepaalde rechtshandelingen kunnen niet bijgestaan of vertegenwoordigd worden. Dit betreft hoogstpersoonlijke handelingen, zoals gedefinieerd in artikel 497/2 oud BW [23](#page=23) [25](#page=25) [28](#page=28). * **Mogelijkheid voor beschermde persoon om handelingen zelf te stellen**: In specifieke gevallen kan de beschermde persoon met machtiging van de vrederechter de rechtshandeling zelf nog stellen, zoals bepaald in de specifieke wetsbepaling van de rechtshandeling zelf [23](#page=23) [25](#page=25) [28](#page=28). #### 2.2.5 Aanwijzing van bewindvoerder en vertrouwenspersoon De beschikking wijst ook de bewindvoerder en eventueel een vertrouwenspersoon aan [14](#page=14) [29](#page=29) [9](#page=9). ##### 2.2.5.1 Aanwijzen van de bewindvoerder * **Type bewindvoerder**: Er kan een familiale bewindvoerder of een professionele bewindvoerder worden aangewezen [31](#page=31) [35](#page=35) [37](#page=37) [38](#page=38). * **Aantal bewindvoerders**: De vrederechter kan één of meerdere bewindvoerders aanstellen. Artikel 496/3 en 496/4 oud BW zijn hierbij relevant [31](#page=31) [32](#page=32) [35](#page=35) [37](#page=37) [38](#page=38). * **Verplichting tot aanvaarden**: De opdracht van bewindvoerder is niet verplicht te aanvaarden, conform artikel 496/5 oud BW en artikel 1247/1 Ger. W [33](#page=33) [37](#page=37) [38](#page=38). * **Wie kan geen bewindvoerder zijn**: Specifieke personen zijn uitgesloten als bewindvoerder, zoals vastgelegd in artikel 496/6 oud BW. Voorbeelden hieruit zijn: het neefje met schulden, de hoofdverpleegkundige van het rusthuis (indien geen familiale band is). De buurvrouw die zich ontfermt kan wel aangesteld worden [33](#page=33) [34](#page=34) [37](#page=37) [38](#page=38). ##### 2.2.5.2 Aanwijzen van de vertrouwenspersoon * **Rol van de vertrouwenspersoon**: De vertrouwenspersoon treedt op als bemiddelaar tussen de bewindvoerder(s) en de beschermde persoon, vertolkt diens mening indien deze zelf niet kan uiten, ondersteunt bij het uiten van de mening, en houdt toezicht op de goede werking van het bewind [36](#page=36) [37](#page=37) [38](#page=38). * **Wie kan geen vertrouwenspersoon zijn**: Artikel 501, zesde lid oud BW en artikel 32 van de wet van 8 april 1965 bepalen wie niet als vertrouwenspersoon kan worden aangewezen. Dit omvat onder andere de bewindvoerder van de beschermde persoon, personen met een andere beschermingsmaatregel, rechtspersonen, en in bepaalde gevallen bloedverwanten tot en met de tweede graad [38](#page=38) [39](#page=39). * **Altijd een vertrouwenspersoon?**: De tekst impliceert dat een vertrouwenspersoon niet altijd wordt aangesteld [31](#page=31) [35](#page=35) [37](#page=37) [38](#page=38). #### 2.2.6 Uitvoerbaarheid en publicatie De beschikking is uitvoerbaar bij voorraad, wat betekent dat de bescherming ingaat vanaf een bepaald moment. De beschikking wordt ook gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad (B.S.) [10](#page=10). #### 2.2.7 Administratief dossier De griffie beheert het administratieve dossier betreffende de beschikking [10](#page=10). > **Tip:** Bij het analyseren van een casus rondom bewind en specifieke handelingen, volg systematisch de stappen uit de checklist op pagina 25. Dit helpt om te bepalen of de bewindvoerder de handeling kan stellen, en zo ja, of er een machtiging van de vrederechter nodig is [25](#page=25). > **Voorbeeld:** Mike staat onder bewind voor handelingen die zijn opgesomd in artikel 492/1 §1 oud BW. Mike is gehuwd en wenst te scheiden. Is dit een hoogstpersoonlijke handeling die niet kan worden bijgestaan of vertegenwoordigd? De casus op pagina 24 vraagt of Mike dit kan doen en of de bewindvoerder deze handeling kan stellen. Volgens de principes, indien het een hoogstpersoonlijke handeling is (artikel 497/2 oud BW), kan de bewindvoerder deze niet zelf stellen. De beschermde persoon zou dan, indien de specifieke wetsbepaling van de rechtshandeling dit toelaat, met machtiging zelf de handeling kunnen stellen [23](#page=23) [24](#page=24) [25](#page=25) [28](#page=28). > **Tip:** De verklaring van voorkeur voor een bewindvoerder en/of vertrouwenspersoon, zoals voorzien in artikel 496 oud BW, biedt de mogelijkheid om voor de toekomst regelingen te treffen indien er een rechterlijke beschermingsmaatregel wordt opgelegd [40](#page=40). ### 2.3 Vaststellen van onbekwaamheid De rechterlijke bescherming, zoals bewind, wordt ingesteld na het vaststellen van onbekwaamheid. De aard van deze onbekwaamheid kan betrekking hebben op de persoon, de goederen, of beide aspecten [14](#page=14) [16](#page=16) [29](#page=29) [9](#page=9). --- # Taken en einde van het bewind Dit onderwerp behandelt de specifieke taken die een bewindvoerder uitvoert tijdens de duur van het bewind, de diverse omstandigheden waaronder het bewind kan eindigen, en de consequenties van niet-naleving van de geldende regels [41](#page=41) [42](#page=42) [45](#page=45). ### 3.1 Taken van de bewindvoerder tijdens het bewind Gedurende het bewind heeft de bewindvoerder een reeks aan taken die essentieel zijn voor het beheer en de bescherming van de goederen en de persoon van de beschermde persoon. Deze taken omvatten [41](#page=41) [42](#page=42): * **Aanvangsverslag:** Bij de aanvang van het bewind dient de bewindvoerder een verslag op te stellen dat de beginsituatie van de beschermde persoon en diens vermogen weergeeft [41](#page=41) [42](#page=42). * **Dagelijkse uitvoering opdracht:** De bewindvoerder is verantwoordelijk voor de dagelijkse administratie en het beheer van de zaken die onder het bewind vallen. Dit omvat het nemen van beslissingen en het verrichten van handelingen in het belang van de beschermde persoon [41](#page=41) [42](#page=42). * **Machtigingen:** Voor bepaalde handelingen, met name die welke de goederen van de beschermde persoon betreffen, is de bewindvoerder mogelijk afhankelijk van machtigingen van de vrederechter [41](#page=41) [42](#page=42) [45](#page=45). * **Periodiek verslag:** Regelmatig dient de bewindvoerder verslag uit te brengen aan de vrederechter over de uitoefening van zijn taak en de stand van zaken van het vermogen [41](#page=41) [42](#page=42). * **Einde bewind:** De bewindvoerder heeft ook een rol bij het formele einde van het bewind, zoals voorzien in artikel 502 van het oud Burgerlijk Wetboek [41](#page=41) [42](#page=42) [43](#page=43). > **Tip:** Het is cruciaal dat de bewindvoerder nauwkeurig en transparant werkt, met de belangen van de beschermde persoon steeds voorop. Het opstellen van de nodige verslagen en het verkrijgen van vereiste machtigingen zijn hierin sleutelcomponenten. ### 3.2 Einde van het bewind Het bewind kan op diverse gronden eindigen. Artikel 502 van het oud Burgerlijk Wetboek somt de voornaamste situaties op waarin de opdracht van de bewindvoerder ten einde komt. Dit kan gebeuren door [43](#page=43): * **Beëindiging van het bewind:** Dit is de meest directe reden, waarbij het bewind zelf ophoudt te bestaan, bijvoorbeeld omdat de beschermde persoon weer bekwaam wordt geacht of door andere wettelijke bepalingen die een einde aan het bewind stellen [43](#page=43). * **Overlijden of ontbinding van de bewindvoerder:** Indien de bewindvoerder komt te overlijden, of indien het een private stichting betreft die ontbonden wordt, eindigt de opdracht [43](#page=43). * **Plaatsing van de bewindvoerder onder rechterlijke beschermingsmaatregel:** Als de bewindvoerder zelf onder een rechterlijke beschermingsmaatregel wordt geplaatst overeenkomstig artikel 492/1, kan dit leiden tot het einde van zijn opdracht als bewindvoerder [43](#page=43). * **Buitengerechtelijke maatregel ten aanzien van de bewindvoerder:** Het nemen van een buitengerechtelijke beschermingsmaatregel die op de bewindvoerder van toepassing is, kan eveneens het einde van de opdracht inluiden [43](#page=43). * **Vervanging van de bewindvoerder:** De vrederechter kan, op grond van artikel 496/7, beslissen om de bewindvoerder te vervangen, wat impliceert dat de opdracht van de huidige bewindvoerder eindigt [43](#page=43). * **Bevel tot buitengerechtelijke beschermingsmaatregel voor de beschermde persoon:** Wanneer de vrederechter ten aanzien van de beschermde persoon een buitengerechtelijke beschermingsmaatregel beveelt (artikelen 490 of 490/1) en hierbij de opheffing van de rechterlijke beschermingsmaatregel beveelt, eindigt het bewind [43](#page=43). Bovendien kan het bewind eindigen in de gevallen bedoeld in artikel 492/4 [43](#page=43). ### 3.3 Sanctieregeling bij niet-naleving De wet voorziet in sancties voor handelingen die in strijd met de bewindvoering worden gesteld, met name wanneer deze worden verricht door een onbekwame meerderjarige of door de bewindvoerder zelf zonder de vereiste machtigingen [45](#page=45). #### 3.3.1 Rechts-handelingen gesteld door de beschermde persoon * **Handelingen betreffende de persoon:** Rechts-handelingen die de beschermde persoon (BP) stelt met betrekking tot zijn persoon, zonder de vereiste vertegenwoordiging of bijstand, leiden tot verplichte nietigheid [45](#page=45). * **Handelingen betreffende goederen:** * **Facultatieve nietigheid (benadeling):** Rechts-handelingen betreffende de goederen die de beschermde persoon stelt zonder vereiste vertegenwoordiging of bijstand, kunnen leiden tot facultatieve nietigheid indien er sprake is van benadeling. Hierbij dient rekening te worden gehouden met de rechten van derden te goeder trouw, en is er een matigingsbevoegdheid voor de rechter [45](#page=45). * **Verplichte nietigheid (machtiging vereist):** Indien voor een rechts-handeling betreffende de goederen een machtiging vereist was, en deze is niet verkregen, leidt dit tot verplichte nietigheid [45](#page=45). > **Example:** Een beschermde meerderjarige die zelf, zonder medeweten van zijn bewindvoerder of de vrederechter, een huurcontract tekent voor een peperdure studio terwijl hij in een kleine studio woont en dit contract hem financieel benadeelt, kan geconfronteerd worden met de nietigheid van dit huurcontract [44](#page=44) [45](#page=45). #### 3.3.2 Rechts-handelingen gesteld door de bewindvoerder Indien de bewindvoerder (BV) een rechts-handeling stelt waarvoor een vereiste machtiging ontbreekt, is de sanctie verplichte nietigheid [45](#page=45). > **Tip:** De sanctieregeling benadrukt het belang van het naleven van de wettelijke procedures en de rol van de vrederechter bij het beschermen van de belangen van de beschermde persoon en diens vermogen. Het optreden zonder de vereiste procedures kan leiden tot ongeldigheid van de handelingen [45](#page=45). --- # Medische verklaring en juridische vereisten Dit onderdeel beschrijft de vereisten voor een medische verklaring bij een verzoek tot bewind en de relevante juridische bepalingen. ### 4.1 De medische verklaring bij een verzoek tot bewind Wanneer een verzoek tot bewind een mogelijke weerslag heeft op de bekwaamheid van de te beschermen persoon, is een medische verklaring vereist. Deze verklaring moet omstandig zijn en voldoen aan specifieke modelvereisten, vastgesteld door de Koning. De verklaring mag niet ouder zijn dan vijftien dagen [4](#page=4). #### 4.1.1 Vereisten en inhoud van de medische verklaring De medische verklaring wordt opgesteld door een erkende arts of psychiater. De inhoud is gebaseerd op actuele medische gegevens uit het patiëntendossier, bedoeld in artikel 9 van de wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt, of op basis van een recent onderzoek van de persoon. Het model van de verklaring moet minimaal de volgende informatie bevatten [4](#page=4): * Of de beschermde of te beschermen persoon zich kan verplaatsen en, zo ja, of dit aangewezen is gezien zijn toestand [4](#page=4). * De algemene gezondheidstoestand van de persoon [4](#page=4). * De weerslag van de gezondheidstoestand op het behoorlijk beheren van vermogensrechtelijke of andere belangen. Specifiek voor vermogensrechtelijke belangen dient vermeld te worden of de persoon nog in staat is de rekenschap van het beheer in te zien [4](#page=4). * De normale zorgverlening die de vastgestelde gezondheidstoestand met zich meebrengt [4](#page=4). > **Tip:** Let goed op de specifieke informatie die de medische verklaring moet bevatten met betrekking tot het vermogensbeheer, met name het vermogen om rekenschap te ontvangen [4](#page=4). #### 4.1.2 Artsen en onafhankelijkheid De medische verklaring mag niet worden opgesteld door een arts die bloed- of aanverwant is van de te beschermen persoon, van de verzoeker, of die op enige wijze verbonden is aan de instelling waar de te beschermen persoon zich bevindt. De Koning bepaalt de procedures en voorwaarden voor de erkenning van deze artsen [4](#page=4). #### 4.1.3 Uitzonderingen en advies In geval van nood of absolute onmogelijkheid om de medische verklaring bij te voegen, en mits het verzoekschrift voldoende elementen bevat om een beschermingsmaatregel te rechtvaardigen, kan de rechter een erkende arts of psychiater aanwijzen om een advies uit te brengen over de gezondheidstoestand van de te beschermen persoon. Dit geldt indien de verzoeker de redenen voor het ontbreken van de verklaring toelicht [5](#page=5). ### 4.2 Juridische vereisten en indiening #### 4.2.1 Indienen van verzoekschriften Verzoekschriften, zoals bedoeld in artikel 1239 Ger. W., worden neergelegd via het register, zoals bedoeld in artikel 1253/2 Ger. W.. De als bijlage bijgevoegde stukken, waaronder de medische verklaring, worden ter griffie neergelegd of ook via het register. Dit systeem is in werking getreden op 01/06/2021 [7](#page=7). #### 4.2.2 Gevolgen van de beschermingsmaatregel Een rechterlijke beschermingsmaatregel heeft gevolgen vanaf de bekendmaking van de beschikking in het Belgisch Staatsblad. Dit geldt voor specifieke handelingen zoals bedoeld in de artikelen 499/7, §§ 1 en 2, 784/1, 905, 1397/1 en 1478, vierde lid, evenals door de wet toegelaten erfovereenkomsten. Voor alle andere handelingen krijgt de rechterlijke beschermingsmaatregel gevolg vanaf de indiening van het verzoekschrift tot aanstelling van een bewindvoerder [11](#page=11). > **Tip:** Wees aandachtig voor het onderscheid in ingangsdata van de beschermingsmaatregel, afhankelijk van het type handeling [11](#page=11). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Bewind | Een gerechtelijke beschermingsmaatregel waarbij een persoon handelingsonbekwaam wordt verklaard voor bepaalde of alle handelingen met betrekking tot zijn persoon en/of goederen, en waarbij een bewindvoerder wordt aangesteld. | | Handelingsonbekwaamheid | De juridische toestand waarin een meerderjarige persoon niet in staat wordt geacht om zelfstandig rechtshandelingen te verrichten, waardoor bescherming of vertegenwoordiging noodzakelijk is. | | Vrederechter | Een rechterlijke autoriteit die bevoegd is voor specifieke zaken, waaronder de aanvraag en het beheer van gerechtelijke beschermingsmaatregelen zoals bewind. | | Ger W | Afkorting voor Gerechtelijk Wetboek, de wet die de procedurele regels voor gerechtelijke procedures in België bevat, inclusief die met betrekking tot beschermde personen. | | Burgerlijk Wetboek | De wet die de materiële juridische regels bevat, waaronder die met betrekking tot personenrecht, bekwaamheid van meerderjarigen en erfrecht. | | Aanstellingsbeschikking | Een officiële rechterlijke beslissing waarin wordt vastgesteld dat een persoon onbekwaam is en waarin de omvang en inhoud van de beschermingsmaatregel, inclusief de aanstelling van een bewindvoerder, worden bepaald. | | Bewindvoerder | De persoon die door de rechter wordt aangewezen om de belangen van een beschermde persoon te behartigen en namens deze persoon rechtshandelingen te verrichten of bij te staan. | | Vertrouwenspersoon | Een persoon die optreedt als bemiddelaar tussen de bewindvoerder en de beschermde persoon, de mening van de beschermde persoon vertolkt en toezicht uitoefent op de goede werking van het bewind. | | Hoogstpersoonlijke handelingen | Rechtshandelingen die zo nauw verbonden zijn met de persoon zelf dat ze niet door een bewindvoerder kunnen worden verricht, zelfs niet met bijstand of vertegenwoordiging, tenzij de wet anders bepaalt. | | Relatieve nietigheid | De sanctie die van toepassing is op rechtshandelingen die worden gesteld door een handelingsonbekwame zonder de vereiste vertegenwoordiging of bijstand, waarbij de nietigheid kan worden ingeroepen door bepaalde belanghebbenden of door de rechter kan worden gematigd. | | Facultatieve nietigheid | Een vorm van nietigheid die de rechter de bevoegdheid geeft om deze uit te spreken, waarbij rekening gehouden wordt met de rechten van derden te goeder trouw en de mogelijkheid tot matiging bestaat. | | Verplichte nietigheid | De nietigheid die door de wet wordt voorgeschreven en die door de rechter moet worden uitgesproken, zonder mogelijkheid tot matiging, bijvoorbeeld bij rechtshandelingen met betrekking tot de persoon zelf of bij het stellen van rechtshandelingen waarvoor een machtiging vereist was. | | Centraal Register van Bescherming van de Personen (CRBP) | Een digitaal register waarin informatie wordt bijgehouden over beschermingsmaatregelen, zoals bewind, en waar verzoeken en verslagen kunnen worden ingediend. |

# Procedure en juridisch kader bij foutieve prospectusinformatie Dit deel behandelt de verschillende procedures en het juridische kader dat van toepassing is wanneer beleggers geconfronteerd worden met foutieve, misleidende of onvolledige informatie in prospectussen. ### 1.1 Overzicht van rechtsmiddelen en aansprakelijkheid Wanneer beleggers geconfronteerd worden met foutieve, misleidende of onvolledige informatie in een prospectus, kunnen zij in principe herstel verkrijgen via verschillende juridische wegen. Deze omvatten administratieve, civielrechtelijke en strafrechtelijke procedures, elk met hun eigen toepassingsgebied, vereisten en bewijslast. #### 1.1.1 Administratieve sancties De Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) kan administratieve geldboetes opleggen bij overtredingen van de wetgeving betreffende prospectussen. Hoewel dit geen directe civielrechtelijke remedie voor beleggers is, draagt het bij aan de handhaving en naleving van de regels. #### 1.1.2 Strafrechtelijke aansprakelijkheid Overtredingen van de prospectuswetgeving kunnen onder bepaalde omstandigheden leiden tot strafrechtelijke sancties, waaronder gevangenisstraffen en geldboetes. Dit vereist echter doorgaans een bewijs van kwade trouw. #### 1.1.3 Civielrechtelijke remedies Civielrechtelijke remedies zijn primair gericht op het herstel van de geleden schade voor de belegger. ##### 1.1.3.1 Prospectusaansprakelijkheid De wet van 11 juli 2018 introduceert specifieke bepalingen inzake prospectusaansprakelijkheid. * **Artikel 25 W. 11 juli 2018 (voorheen art. 61 Prospectuswet):** Dit artikel legt de basis voor de aansprakelijkheid bij prospectusplichtige aanbiedingen en de toelating van financiële instrumenten tot een gereglementeerde markt of een Multilateral Trading Facility (MTF). * **Artikel 26 W. 11 juli 2018:** Dit artikel specificeert wie verantwoordelijk is en onder welke voorwaarden. * **§1:** Benoemt de verantwoordelijke personen of entiteiten, waaronder de emittent, de leidinggevende, toezichthoudende of bestuursorganen, de aanbieder en de aanvrager van de toelating tot verhandeling. Deze personen moeten verklaren dat de gegevens naar hun weten correct zijn. * **§2:** Legt een principe van schadeplicht vast voor misleidende of onjuiste gegevens in het prospectus, inclusief een causaaliteitsvermoeden. * **§3:** Behandelt de aansprakelijkheid met betrekking tot de samenvatting van het prospectus, waarbij benadrukt wordt dat beleggingsbeslissingen gebaseerd moeten zijn op het volledige prospectus. * **§4:** Stelt de aansprakelijkheid vast met betrekking tot informatienota's, waarbij de emittent, de aanbieder of de aanvrager van de toelating, evenals door hen aangestelde personen, aansprakelijk kunnen zijn. Er is geen 'ex ante' aanduiding van een specifieke verantwoordelijke persoon voor deze informatienota's. * **§5:** Ziet toe op de aansprakelijkheid met betrekking tot reclame die gerelateerd is aan de aanbieding van financiële instrumenten. ##### 1.1.3.2 Contractuele aansprakelijkheid Naast de specifieke prospectusaansprakelijkheid kunnen beleggers ook een beroep doen op algemene contractuele bepalingen: * **Dwaling:** Wanneer een belegger een overeenkomst aangaat op basis van een onjuiste voorstelling van zaken die verschoonbaar is en betrekking heeft op een essentieel element van de overeenkomst. * **Bedrog:** Dit vereist een intentioneel element, waarbij de tegenpartij de belegger bewust misleidt. ##### 1.1.3.3 Gemeenrechtelijke grondslag (Culpa in contrahendo) Artikel 6:5 van het Burgerlijk Wetboek (BW) biedt een gemeenrechtelijke grondslag voor aansprakelijkheid die ontstaat tijdens de precontractuele fase. Dit omvat de vereisten van een fout, schade en een causaal verband. Deze grondslag is relevant voor niet-prospectusplichtige verrichtingen, maar kan ook aanvullend worden ingeroepen. #### 1.1.4 Bundeling van vorderingen en collectief herstel Individuele vorderingen bij "strooischade" kunnen leiden tot beperkte individuele uitkomsten. Om dit te overwinnen, bestaan er mechanismen voor de bundeling van vorderingen. ##### 1.1.4.1 Rechtsvordering tot collectief herstel Boek XVII, Titel 2 van de Wetboek Economisch Recht (WER) regelt de "representatieve consumentenvordering". * **Toepassingsgebied:** Deze vordering kan worden ingesteld bij inbreuken op een limitatief opgesomde lijst van EU- en nationale wetgeving. * In het verleden werd financieelrechtelijke informatiedeficiënties expliciet uitgesloten, tenzij het betrekking had op de gedragsregels voor financiële diensten en enkel ten gunste van consumenten en KMO's. Een mogelijke omzeiling was om de uitgifte van effecten te beschouwen als een financiële dienst, waardoor een informatiedeficiëntie een inbreuk op Boek VI WER kon vormen, dat wel aanleiding kon geven tot een collectieve vordering. * De vordering is uitgebreid tot KMO's sinds 2018. * Richtlijn 2020/1828 betreffende representatieve vorderingen ter bescherming van de collectieve belangen van consumenten verplicht lidstaten tot de invoering van collectieve vorderingen voor staking en herstel van specifieke inbreuken. Dit wordt in België omgezet via de Wet van 21 april 2024, die Boek XVII WER aanpast. * **Procedure:** * **Bevoegdheid:** De vordering wordt behandeld door de hoven en (ondernemings)rechtbanken te Brussel. * **Ontvankelijkheid (art. XVII.37 WER):** De oorzaak van de vordering moet een inbreuk zijn door een onderneming op een contractuele verplichting of op EU- of nationale wetgeving die is opgesomd in artikel XVII.37. De vordering moet worden ingesteld door een erkende groepsvertegenwoordiger (art. XVII.39 WER). * **Geviseerde financieelrechtelijke inbreuken (art. XVII.37 WER):** * Onder punt 17° vallen de gedragsregels voor beleggingsdiensten. * Onder punt 34° vallen bepalingen opgesomd in bijlage I van Richtlijn 2020/1828 en de nationale omzettingsbepalingen. Bijlage I van deze richtlijn omvat onder meer de Prospectusverordening. * Belangrijk is dat deze regeling mogelijk niet van toepassing is op andere beleggingsinstrumenten dan effecten, zoals PRIIPS-producten, en ook niet op de "transparantierichtlijn" betreffende doorlopende informatieverplichtingen van genoteerde vennootschappen of de verordening Marktmisbruik. * **Voordeel:** Een collectieve vordering lijkt over het algemeen doelmatiger dan een gemeenrechtelijke vordering voor het verkrijgen van herstel. ### 1.2 Vereisten en bewijslast bij prospectusaansprakelijkheid Om succesvol aanspraak te maken op herstel op basis van prospectusaansprakelijkheid, moeten aan een aantal vereisten worden voldaan, waarbij de bewijslast cruciaal is. #### 1.2.1 Foutvereiste Een fout is noodzakelijk om aansprakelijkheid te vestigen. Deze kan op twee manieren worden vastgesteld: * **Schending van een specifieke regel:** Dit betreft de directe overtreding van de bepalingen van de prospectuswetgeving, zoals het verstrekken van misleidende, onjuiste of onvolledige informatie. * **Artikel 26 §1 W. 11 juli 2018:** De informatie in het prospectus en de eventuele aanvullingen moet correct zijn. * **Artikel 26 §5 W. 11 juli 2018:** Dit geldt ook voor reclame, documenten of berichten gerelateerd aan de aanbieding, indien deze misleidende, onjuiste of inconsistente informatie bevatten ten aanzien van het prospectus. * **Schending van de algemene zorgvuldigheidsnorm (art. 6:6 BW):** Naast specifieke regels, kan er ook aansprakelijkheid ontstaan uit een schending van de algemene zorgvuldigheidsnorm. Dit wordt beoordeeld aan de hand van de vergelijkbare persoon in dezelfde concrete omstandigheden. #### 1.2.2 Schade De belegger moet aantonen dat hij schade heeft geleden als gevolg van de deficiënte informatie. Dit volgt het gemeenrechtelijke schadebegrip, wat inhoudt dat de belegger het nadeel dient aan te tonen dat hij heeft ondervonden. #### 1.2.3 Causaal verband Het causale verband tussen de foutieve informatie en de geleden schade is een essentieel element. * **Weerlegbaar vermoeden (art. 26 §2 W. 11 juli 2018):** De wet introduceert een weerlegbaar vermoeden dat het geleden nadeel is veroorzaakt door de deficiënte informatie. Dit vermoeden geldt met name wanneer de foutieve informatie: * Een positief marktklimaat kon creëren. * De aankoopprijs van de beleggingsinstrumenten positief kon beïnvloeden. * **Causaliteitsvermoeden bij bedrog of zware fout:** Voor de aansprakelijkheid zoals geregeld in artikel 26 §2 en §4 W. 11 juli 2018 geldt een causaaliteitsvermoeden, dat echter enkel van toepassing is bij bedrog of een zware fout. #### 1.2.4 Aansprakelijke partij De aansprakelijke partij kan onbeperkt zijn, afhankelijk van de specifieke bepaling en de rol van de betrokken partij in het prospectusproces. ### 1.3 Juridische basis en toepassingsgebied De juridische basis voor de procedure en het kader bij foutieve prospectusinformatie ligt in diverse wetgevingen, die zowel het materiële als het personele toepassingsgebied definiëren. #### 1.3.1 Materieel toepassingsgebied * **Prospectusplichtige aanbiedingen:** Dit omvat aanbiedingen van financiële instrumenten aan het publiek, alsook de toelating van deze instrumenten tot een gereglementeerde markt of een MTF. * **Financiële diensten en instrumenten:** Boek VI van het WER, dat de precontractuele informatieplicht in B2C-relaties regelt, is ook toepasselijk op de aanbieding van financiële instrumenten, wat voorheen werd bevestigd door jurisprudentie. #### 1.3.2 Personeel toepassingsgebied De aansprakelijkheid kan zich richten op verschillende actoren in het proces: * **Artikel 26 §2 en §4 W. 11 juli 2018:** De in §1 als verantwoordelijk aangewezen personen of entiteiten, zoals: * De emittent. * Leidinggevende, toezichthoudende of bestuursorganen. * De aanbieder. * De aanvrager van de toelating tot verhandeling. * **Artikel 26 §4 W. 11 juli 2018:** Naast de hierboven genoemde, kunnen ook "de door hen aangestelde personen" aansprakelijk zijn, wat mogelijk de lead manager, coördinator en financiële tussenpersonen omvat. > **Tip:** Het is cruciaal om na te gaan welke specifieke wetgeving van toepassing is, aangezien de vereisten en het toepassingsgebied kunnen variëren tussen de specifieke prospectuswetgeving en de algemene bepalingen van het Burgerlijk Wetboek en het Wetboek Economisch Recht. > **Example:** Een belegger koopt aandelen op basis van een prospectus waarin de winstvooruitzichten significant overdreven worden. Later blijkt dat de onderneming in zware financiële moeilijkheden verkeert. De belegger kan een vordering instellen op basis van de prospectusaansprakelijkheid, waarbij het causale verband tussen de misleidende winstvooruitzichten en de waardevermindering van de aandelen via het wettelijke vermoeden kan worden aangetoond. ### 1.4 Alternatieve juridische grondslagen en recente ontwikkelingen Naast de specifieke prospectusaansprakelijkheid zijn er ook bredere juridische kaders en recente ontwikkelingen die van belang zijn voor de bescherming van beleggers bij foutieve informatie. #### 1.4.1 Wetboek Economisch Recht (WER) Boek VI WER, dat algemene regels inzake precontractuele informatieverplichtingen in B2C-relaties bevat, kan van toepassing zijn op financiële diensten en instrumenten. Overtredingen van Boek VI WER zijn echter in principe niet strafrechtelijk gesanctioneerd, tenzij de overtreding "te kwader trouw" is (art. XV.84 WER). Dit impliceert dat de civielrechtelijke weg vaak de meest directe weg is voor herstel. #### 1.4.2 Richtlijn 2020/1828 en de rechtsvordering tot collectief herstel De implementatie van Richtlijn 2020/1828 in België via de Wet van 21 april 2024 heeft de rechtsvordering tot collectief herstel aanzienlijk versterkt. Deze richtlijn en de nationale omzetting ervan in Boek XVII WER voorzien in een gestroomlijnde procedure voor collectieve vorderingen ter bescherming van de collectieve belangen van consumenten en, sinds de uitbreiding, ook KMO's. ##### 1.4.2.1 Reikwijdte van de collectieve vordering De rechtsvordering tot collectief herstel kan worden ingesteld bij inbreuken op een limitatief opgesomde lijst van EU- en nationale wetgeving. Deze lijst omvat onder meer: * **Gedragsregels beleggingsdiensten (art. XVII.37, 17° WER).** * **Bepalingen uit Bijlage I van Richtlijn 2020/1828 en nationale omzettingsbepalingen (art. XVII.37, 34° WER).** Dit omvat expliciet de Prospectusverordening. ##### 1.4.2.2 Uitzonderingen en beperkingen Het is belangrijk op te merken dat niet alle financiële regelgeving onder deze specifieke collectieve vordering valt. Zo zijn: * **Andere beleggingsinstrumenten dan 'effecten':** De regeling kan mogelijk beperkt zijn voor instrumenten zoals PRIIPS-producten. * **Regulering inzake ICB en AICB:** Deze specifieke regelgeving valt mogelijk niet rechtstreeks onder de vordering. * **'Transparantierichtlijn' en Verordening Marktmisbruik:** Informatieverplichtingen onder de transparantierichtlijn en bepalingen inzake marktmisbruik vallen evenmin onder de directe reikwijdte van deze specifieke collectieve vordering. > **Tip:** Ondanks de mogelijke beperkingen in de directe toepassingssfeer van de collectieve vordering, kan het nuttig zijn om de link te leggen met Boek VI WER, aangezien dit de collectieve vordering kan openstellen voor informatiedeficiënties in bredere zin, mits aan de voorwaarden voor een financiële dienst wordt voldaan. --- # Vereisten en bewijslast bij aansprakelijkheid Dit onderwerp behandelt de specifieke voorwaarden die vervuld moeten zijn om aansprakelijkheid vast te stellen bij gebreken in prospectusregelgeving, met de nadruk op fout, schade en causaal verband. ### 2.1 Wettelijke basis voor aansprakelijkheid De specifieke aansprakelijkheid met betrekking tot prospectussen is geregeld in de wet van 11 juli 2018, meer bepaald in de artikelen 25 en 26. #### 2.1.1 Toepassingsgebied * **Materiële reikwijdte (art. 25 §1):** Deze bepalingen zijn van toepassing op aanbiedingen die een prospectusplicht hebben, waaronder aanbiedingen van effecten en toegelaten tot een gereglementeerde markt of een MTF. * **Persoonlijke reikwijdte (art. 26 §2 en §4):** * Artikel 26 §2 verwijst naar de personen of entiteiten die uitdrukkelijk verantwoordelijk zijn aangewezen in het prospectus, zoals de emittent, de leidinggevende en toezichthoudende organen, de aanbieder en de aanvrager van de toelating tot verhandeling. * Artikel 26 §4 breidt de aansprakelijkheid uit naar de emittent, de aanbieder of de aanvrager van de toelating tot verhandeling, "alsook de door hen aangestelde personen". Dit kan potentieel ook de lead manager/coördinator en financiële tussenpersonen omvatten. #### 2.1.2 Aanduiding van verantwoordelijke personen Volgens artikel 26 §1 is er een aanduiding van een verantwoordelijke persoon vereist, die verklaart dat de gegevens in het prospectus naar hun weten correct zijn. #### 2.1.3 Schadeplicht voor misleidende/onjuiste gegevens Artikel 26 §1 introduceert een principe van schadeplicht voor misleidende, onjuiste of onvolledige gegevens in het prospectus en de eventuele aanvullingen. Dit geldt ook voor reclame, documenten of berichten die gerelateerd zijn aan de aanbieding en die misleidende, onjuiste of inconsistente informatie bevatten ten opzichte van het prospectus (art. 26 §5). * **Samenvatting prospectus (art. 26 §3):** Belangrijk is dat een beslissing tot beleggen gebaseerd moet zijn op het volledige prospectus, niet enkel op de samenvatting. #### 2.1.4 Causaliteitsvermoeden Artikel 26 §2 stelt een causaaliteitsvermoeden in. Dit vermoeden is weerlegbaar en stelt dat het nadeel geacht wordt veroorzaakt te zijn door de deficiënte informatie, INDIEN: * Een positief klimaat op de markt kon worden gecreëerd; OF * De aankoopprijs van de beleggingsinstrumenten positief kon worden beïnvloed. * **Causaliteitsvermoeden bij bedrog of zware fout:** Het causaaliteitsvermoeden geldt enkel bij bedrog of zware fout. * **Aansprakelijke partij:** De aansprakelijke partij kan onbeperkt zijn. ### 2.2 Vereisten voor aansprakelijkheid Om aansprakelijkheid vast te stellen onder de prospectusregelgeving, moeten de volgende drie cumulatieve vereisten vervuld zijn: fout, schade en causaal verband. #### 2.2.1 Foutvereiste De fout kan op verschillende manieren worden vastgesteld: * **Specifieke prospectusregelgeving (art. 25-26 W. 11 juli 2018):** * Misleidende, onjuiste of onvolledige informatie in het prospectus en de eventuele aanvullingen (art. 25 §1). * Misleidende, onjuiste of inconsistente informatie ten aanzien van het prospectus vervat in reclame, documenten of berichten gerelateerd aan de aanbieding (art. 26 §5). * **Gemeenrechtelijke grondslag (art. 6:6 BW):** Dit omvat: * Schending van een specifieke wettelijke of reglementaire regel. * Schending van de algemene zorgvuldigheidsnorm, vergelijkbaar met de zorg van een normaal zorgvuldig persoon in dezelfde concrete omstandigheden. > **Tip:** Hoewel de specifieke artikelen 25-26 van de wet van 11 juli 2018 primair van toepassing zijn, kan bij gebreke aan specifieke regeling of in specifieke contexten, het gemeenrecht (art. 6:5 BW, o.a. culpa in contrahendo) relevant zijn, met name voor niet-prospectusplichtige verrichtingen. #### 2.2.2 Schade De schade betreft het nadeel dat de belegger lijdt als gevolg van de deficiënte informatie. Dit wordt beoordeeld aan de hand van het gemeenrechtelijke schadebegrip. #### 2.2.3 Causaal verband Er moet een causaal verband bestaan tussen de fout (de deficiënte informatie) en de geleden schade. Zoals eerder vermeld, wordt dit verband in de prospectusregelgeving (art. 26 §2) verondersteld onder bepaalde voorwaarden (creatie van een positief marktklimaat of positieve beïnvloeding van de aankoopprijs), welke de aansprakelijke partij kan weerleggen. ### 2.3 Alternatieve rechtsvorderingen en bewijslast Naast de specifieke prospectusregelgeving, kunnen beleggers ook gebruikmaken van andere rechtsmiddelen, waarbij de bewijslast kan variëren. #### 2.3.1 Gemeenrechtelijke aansprakelijkheid (art. 6:5 BW) Dit omvat de aansprakelijkheid op basis van wanprestatie (bijvoorbeeld dwaling en bedrog in contractuele relaties) of buitencontractuele aansprakelijkheid (culpa in contrahendo, art. 6:5 BW). * **Dwaling en bedrog:** * **Bedrog:** Vereist een intentioneel element. * **Dwaling:** Vereist dat de dwaling verschoonbaar is en betrekking heeft op een essentieel element van de rechtshandeling. * **Bewijslast:** In het gemeenrecht ligt de bewijslast voor fout, schade en causaal verband in principe bij de eiser, hoewel er specifieke bewijsvermoedens of rechterlijke schattingen mogelijk zijn. #### 2.3.2 Rechtsvordering tot collectief herstel Boek XVII, Titel 2 van het Wetboek Economisch Recht (WER) voorziet in een rechtsvordering tot collectief herstel. * **Toepassingsgebied (historisch en huidig):** * Aanvankelijk (2014) enkel ten gunste van consumenten en voor een limitatief opgesomd aantal inbreuken op EU en nationaal recht. Financiële informatiedeficiënties waren grotendeels uitgesloten, tenzij voor specifieke MiFID-gedragsregels. * Een mogelijke omzeiling bestond erin een inbreuk op Boek VI WER (informatiedeficiëntie bij financiële diensten) te postuleren. * Sinds 2018 is de vordering uitgebreid tot KMO's. * De Richtlijn 2020/1828 inzake representatieve vorderingen ter bescherming van de collectieve belangen van consumenten verplicht lidstaten tot de invoering van dergelijke vorderingen voor zowel staking als herstel. Dit heeft geleid tot aanpassingen in Boek XVII WER (Wet 21 april 2024). * **Vereisten voor ontvankelijkheid (art. XVII.36 WER):** * De oorzaak van de vordering moet een inbreuk zijn door een onderneming op een contractuele verplichting of op EU- of nationale wetgeving zoals opgesomd in artikel XVII.37 WER. * De rechtsvordering moet ingesteld worden door een erkende groepsvertegenwoordiger (art. XVII.39 WER). * **Geviseerde financieelrechtelijke inbreuken (art. XVII.37 WER):** * Punten zoals de gedragsregels voor beleggingsdiensten (17°) en bepalingen uit bijlage I van richtlijn 2020/1828 (34°), waaronder de Prospectusverordening. * **Niet gedekt:** De transparantierichtlijn inzake doorlopende informatieverplichtingen van genoteerde vennootschappen en de verordening inzake marktmisbruik vallen niet onder de specifieke dekkingsgebieden van deze collectieve vordering. Ook de regulering inzake ICB's en AICB's is niet expliciet genoemd, net als PRIIPs. > **Tip:** De rechtsvordering tot collectief herstel lijkt vaak doelmatiger dan gemeenrechtelijke vorderingen, met name voor beleggers met relatief kleine individuele vorderingen ('strooischade'), vanwege de mogelijke bundeling van claims. > **Example:** Een grote groep beleggers die allemaal aandelen hebben gekocht op basis van een prospectus met misleidende winstverwachtingen, kan gezamenlijk een vordering instellen onder de rechtsvordering tot collectief herstel, wat efficiënter is dan elk afzonderlijk een gerechtelijke procedure te starten. --- # Collectieve vorderingen en consumentenbescherming Dit onderdeel behandelt de mogelijkheden voor consumenten en KMO's om collectief verhaal te halen bij inbreuken op de wetgeving, met een focus op recente wetgeving en de omzetting van de EU-richtlijn inzake collectieve vorderingen. ### 3.1 Procedurele aspecten en rechtsgrondslagen #### 3.1.1 Algemene benadering van verhaal Bij foutieve, misleidende of onvolledige informatie in prospectussen, kunnen beleggers herstel zoeken via verschillende juridische kanalen. De nadruk ligt hierbij op collectieve vorderingen, die een meer doelmatige aanpak bieden dan individuele, gemeenrechtelijke procedures, vooral bij zogenaamde "strooischade". #### 3.1.2 Juridische basis voor verhaal bij prospectusaansprakelijkheid De wetgeving inzake prospectusaansprakelijkheid, voornamelijk vervat in de Wet van 11 juli 2018, biedt specifieke remedies. ##### 3.1.2.1 Bijzondere prospectusaansprakelijkheid (art. 25-26 W. 11 juli 2018) Dit kader is van toepassing op aanbiedingen die aan een prospectusplicht onderworpen zijn en die worden toegelaten tot een gereglementeerde markt of MTF. * **Verantwoordelijke personen:** De wet wijst de emittent, de aanbieder, de aanvrager van de toelating tot verhandeling, en hun leidinggevende/toezichthoudende/bestuursorganen aan als verantwoordelijk. * **Foutvereiste:** Dit betreft misleidende, onjuiste of onvolledige informatie in het prospectus of de aanvullingen. Voor reclame en berichten gerelateerd aan de aanbieding, volstaat misleidende, onjuiste of inconsistente informatie. * **Schade:** Het nadeel dat direct voortvloeit uit de deficiënte informatie. * **Causaal verband:** Er geldt een weerlegbaar vermoeden dat het nadeel veroorzaakt is door de deficiënte informatie. Dit vermoeden is sterker indien de markt een positief klimaat kon creëren of de aankoopprijs positief kon beïnvloeden. Dit vermoeden geldt echter enkel bij bedrog of zware fout. ##### 3.1.2.2 Contractuele aansprakelijkheid Dit omvat remedies gebaseerd op dwaling en bedrog. * **Bedrog:** Vereist een intentioneel element waarbij de tegenpartij wordt misleid. * **Dwaling:** Vereist dat de dwaling verschoonbaar is en betrekking heeft op een essentieel element van de overeenkomst. ##### 3.1.2.3 Gemeenrechtelijke grondslag (culpa in contrahendo, art. 6:5 BW) Op grond van de algemene aansprakelijkheidsregels van het Burgerlijk Wetboek kan aansprakelijkheid worden gebaseerd op de schending van de precontractuele zorgvuldigheidsnormen, ook wel bekend als culpa in contrahendo. Dit vereist de aanwezigheid van een fout, schade en een causaal verband. Dit is relevant voor niet-prospectusplichtige verrichtingen. * **Foutvereiste (art. 6:6 BW):** Dit kan een schending van een specifieke wettelijke of contractuele regel zijn, of een schending van de algemene zorgvuldigheidsnorm, vergelijkbaar met die van een normaal zorgvuldig persoon in gelijkaardige omstandigheden. #### 3.1.3 Collectieve vorderingen Boek XVII, Titel 2 van het Wetboek Economisch Recht (WER) regelt de rechtsvordering tot collectief herstel. ##### 3.1.3.1 Ontwikkeling en reikwijdte De rechtsvordering tot collectief herstel werd oorspronkelijk ingevoerd in 2014, aanvankelijk enkel ten gunste van consumenten en voor een limitatief opgesomd aantal inbreuken op EU- en nationaal recht. Investeringsrechtelijke inbreuken waren grotendeels uitgesloten, met beperkte uitzonderingen voor de miskenning van MiFID-gedragsregels. Een mogelijke omzeiling was echter het argument dat de uitgifte van effecten kon worden beschouwd als een financiële dienst, waardoor een informatiedeficiëntie kon vallen onder Boek VI WER, wat wél aanleiding kon geven tot een collectieve vordering. In 2018 werd de reikwijdte van dit vorderingsrecht uitgebreid tot KMO's. ##### 3.1.3.2 Omzetting EU-richtlijn 2020/1828 De Richtlijn (EU) 2020/1828 inzake representatieve vorderingen ter bescherming van de collectieve belangen van consumenten verplicht lidstaten tot de invoering van collectieve vorderingen voor zowel staking als herstel van specifieke inbreuken. Deze richtlijn is in België omgezet via de Wet van 21 april 2024, die Boek XVII WER aanpast. * **Rechtsvordering tot collectief herstel (art. XVII/35 ev WER):** * **Bevoegdheid:** De bevoegdheid ligt bij de hoven en (ondernemings)rechtbanken te Brussel. * **Ontvankelijkheid (art. XVII.36):** Een vordering is ontvankelijk indien deze voortvloeit uit een inbreuk door een onderneming op een contractuele verplichting of op EU- of nationale wetgeving, zoals opgesomd in artikel XVII.37 WER. * **Groepsvertegenwoordiger:** De vordering moet ingesteld worden door een erkende groepsvertegenwoordiger (art. XVII.39). ##### 3.1.3.3 Geviseerde financieelrechtelijke inbreuken (art. XVII.37 WER) De omgezette richtlijn en de nationale bepalingen specificeren welke financieelrechtelijke inbreuken onder de collectieve vordering vallen. * **17°:** Gedragsregels inzake beleggingsdiensten. * **34°:** Bepalingen opgesomd in bijlage I van Richtlijn 2020/1828 en de nationale omzettingsbepalingen. Bijlage 1 van Richtlijn 2020/1828 omvat onder meer de Prospectusverordening. **Tip:** Het is cruciaal om na te gaan welke specifieke wetgeving is opgenomen in de bijlagen van de richtlijn en de bijbehorende nationale omzettingswetgeving, aangezien dit de precieze reikwijdte van de collectieve vordering bepaalt. **Let op:** De transparantierichtlijn inzake doorlopende informatieverplichtingen van genoteerde vennootschappen en de verordening marktmisbruik vallen buiten het toepassingsgebied van de collectieve vordering zoals geïmplementeerd via deze wetgeving. Ook de regulering inzake ICB's en AICB's en de PRIIPS-verordening dienen nader te worden onderzocht in het kader van mogelijke collectieve vorderingen. ### 3.2 Vereisten en bewijslast bij prospectusaansprakelijkheid Bij de beoordeling van prospectusaansprakelijkheid zijn de vereisten voor fout, schade en causaal verband essentieel. * **Foutvereiste:** Zoals reeds vermeld, betreft dit misleidende, onjuiste of onvolledige informatie in het prospectus zelf, of misleidende, onjuiste of inconsistente informatie in gerelateerde documenten zoals reclame. Bij de samenvatting van het prospectus geldt dat een beleggingsbeslissing gebaseerd moet zijn op het volledige prospectus. * **Schade:** Het concreet geleden nadeel als gevolg van de informatiegebreken. * **Causaal verband:** Dit wordt ondersteund door een weerlegbaar vermoeden, zoals vastgelegd in artikel 26 van de Wet van 11 juli 2018. Het vermoeden stelt dat het nadeel geacht wordt te zijn veroorzaakt door de gebrekkige informatie, onder specifieke voorwaarden die de marktpositie of aankoopprijs hebben beïnvloed. Dit vermoeden is echter weerlegbaar door de aansprakelijke partij. ### 3.3 Rol van financiële diensten in bredere context Boek VI van het Wetboek Economisch Recht, dat algemene precontractuele informatieplichten in B2C-relaties regelt, kan ook van toepassing zijn op de aanbieding van financiële instrumenten. Hoewel de directe strafrechtelijke sancties beperkt zijn, tenzij er sprake is van kwade trouw, kan de schending van deze bepalingen wel aanleiding geven tot de rechtsvordering tot collectief herstel, mits de specifieke voorwaarden vervuld zijn. > **Tip:** De juridische interpretatie van "financiële diensten" kan breed zijn en ook financiële instrumenten omvatten, wat de reikwijdte van consumentenbescherming vergroot. ### 3.4 Administratieve en strafrechtelijke sancties Naast civielrechtelijke remedies, kunnen inbreuken op de wetgeving ook leiden tot administratieve geldboetes (art. 30 W. 11 juli 2018) en, in bepaalde gevallen, tot strafrechtelijke aansprakelijkheid, waaronder gevangenisstraf en geldboetes (art. 33 W. 11 juli 2018). De Wet van 11 juli 2018 voorziet ook in administratieve geldboetes. > **Tip:** Het is belangrijk om de verschillende soorten aansprakelijkheid (civiel, administratief, strafrechtelijk) en de bijbehorende procedures en sancties te onderscheiden in uw analyse. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Prospectus | Een officieel document dat essentiële informatie bevat over een effectenaanbieding aan het publiek of een verzoek tot toelating tot een gereglementeerde markt. Het doel is om beleggers te informeren zodat zij een weloverwogen investeringsbeslissing kunnen nemen. | | Misleidende informatie | Informatie die feitelijk onjuist is of die, door weglatingen, de indruk wekt dat een bepaald feit niet bestaat, waardoor een belegger waarschijnlijk een verkeerde beslissing neemt. | | Onvolledige informatie | Informatie die essentieel is voor het nemen van een weloverwogen beslissing, maar die ontbreekt in het prospectus of in aanvullende documenten. | | Strafrechtelijke aansprakelijkheid | De juridische verantwoordelijkheid van een persoon of entiteit voor strafbare feiten, die kan leiden tot sancties zoals gevangenisstraf of geldboetes, ingevolge schendingen van economisch recht of specifieke wetgeving inzake financiële markten. | | Administratieve geldboetes | Sancties opgelegd door een administratieve autoriteit, in dit geval met betrekking tot overtredingen van de wetgeving inzake effecten en financiële diensten, zonder dat er sprake is van een strafrechtelijk proces. | | Civielrechtelijke remedies | Juridische middelen die een partij ter beschikking staan om compensatie te verkrijgen voor schade die is geleden als gevolg van de handelingen van een andere partij, bijvoorbeeld via een civielrechtelijke aansprakelijkheidsprocedure. | | Burgerlijke partijstelling | De mogelijkheid voor een benadeelde partij om zich in een strafzaak of een andere procedure te voegen om schadevergoeding te eisen voor de geleden verliezen. | | Bundeling van vorderingen | Het samenvoegen van meerdere individuele claims tot één enkele rechtszaak, vaak om efficiëntie te bevorderen, de kosten te verlagen en een coherente uitspraak te verkrijgen. | | Class action (Collectieve vordering) | Een rechtszaak die door een vertegenwoordiger namens een groep personen met vergelijkbare vorderingen wordt aangespannen, om de efficiëntie te verhogen en toegang tot recht te garanderen. | | Causaal verband | Het verband tussen een bepaalde gedraging (de fout) en de geleden schade, waarbij de schade geacht wordt het directe of indirecte gevolg te zijn van die gedraging. | | Causaliteitsvermoeden | Een wettelijk vermoeden dat, onder bepaalde voorwaarden, de schade wordt geacht te zijn veroorzaakt door de vermeende foutieve informatie, waardoor de bewijslast voor de benadeelde partij wordt verlicht. | | Dwaling | Een verkeerde voorstelling van de werkelijkheid die een partij heeft bij het aangaan van een overeenkomst, wat kan leiden tot de vernietigbaarheid van die overeenkomst indien de dwaling verschoonbaar en essentieel is. | | Bedrog | Een opzettelijke misleiding door een partij teneinde een andere partij te bewegen tot het aangaan van een rechtshandeling, waarbij een intentioneel element vereist is om de dwaling te kwalificeren als bedrog. | | Culpa in contrahendo | Aansprakelijkheid die ontstaat tijdens de onderhandelingsfase van een overeenkomst, gebaseerd op de schending van de goede trouw en de zorgvuldigheidsnormen die gelden vóór de contractsluiting. | | Emittent | De entiteit (bv. bedrijf of overheid) die effecten uitgeeft met als doel kapitaal aan te trekken op de financiële markten. | | Aanbieder | Een persoon of entiteit die de aanbieding van financiële instrumenten initieert, organiseert of begeleidt. | | Gereglementeerde markt | Een multilaterale handelingsfaciliteit, gereguleerd en geautoriseerd door de bevoegde autoriteit, waar financiële instrumenten verhandeld kunnen worden volgens de vastgestelde regels. | | MTF (Multilateral Trading Facility) | Een alternatieve handelsfaciliteit die door beleggingsondernemingen en marktbeheerders wordt beheerd, en die meerdere biedingen en orders van verschillende partijen samenbrengt voor financiële instrumenten. | | Prospectusverordening | Een Europese verordening die de inhoud, goedkeuring en verspreiding van prospectussen reguleert die worden verstrekt bij aanbiedingen van effecten aan het publiek of bij toelating tot een gereglementeerde markt. | | PRIIPS-verordening | Verordening betreffende de gestructureerde retailproducten en verzekeringsproducten met een beleggingscomponent, die vereist dat essentiële informatieverklaringen worden verstrekt aan retailbeleggers. | | Richtlijn 2020/1828 | Een Europese richtlijn die collectieve vorderingen ter bescherming van de collectieve belangen van consumenten beoogt te harmoniseren en te versterken in de lidstaten. | | Rechtsvordering tot collectief herstel | Een gerechtelijke procedure ingesteld door een groepsvertegenwoordiger namens een groep benadeelden om de bescherming van collectieve consumentenbelangen en het herstel van geleden schade te bewerkstelligen. |

# Wat is nationaliteit? Nationaliteit is de juridische band die een individu verbindt met een specifieke staat. Deze band bepaalt de rechten en plichten van een persoon binnen die staat en kan ook gevolgen hebben voor internationale relaties. Een persoon die deze band heeft met een staat, wordt beschouwd als een onderdaan of staatsburger van die staat, terwijl iemand zonder deze band een vreemdeling is. De soevereiniteit van een staat is nauw verbonden met het concept van nationaliteit, omdat het de staat het recht geeft om te bepalen wie haar burgers zijn [3](#page=3). ### 1.1 Manieren van nationaliteitsverwerving De verwerving van nationaliteit kan op verschillende manieren geschieden, vaak gebaseerd op twee fundamentele principes: * **Ius sanguinis (recht van het bloed)**: Dit principe houdt in dat nationaliteit wordt verkregen door afstamming van ouders die de nationaliteit van de betreffende staat bezitten [4](#page=4). * **Ius soli (recht van de grond)**: Volgens dit principe wordt nationaliteit toegekend op basis van de geboorteplaats binnen het grondgebied van de staat [4](#page=4). Veel staten hanteren een combinatie van beide principes om nationaliteit te verlenen [4](#page=4). ### 1.2 Nationaliteitsstatus bij meerdere of geen nationaliteiten De juridische status van een persoon met betrekking tot nationaliteit kan variëren: * **Bipatride**: Een bipatride is een persoon die de nationaliteit van twee verschillende staten bezit. Dit kan gebeuren wanneer de nationaliteitswetten van de betreffende staten elkaar overlappen [5](#page=5). > **Tip:** Wees alert op hoe verschillende nationaliteitswetten elkaar beïnvloeden bij het bepalen van meervoudige nationaliteit. * **Multipatride**: Dit is een bredere term voor het bezitten van meer dan twee nationaliteiten. Het concept is vergelijkbaar met bipatridie, maar dan voor drie of meer nationaliteiten [5](#page=5). * **Apatride**: Een apatride, ook wel staatloze genoemd, is een persoon die door geen enkele staat als burger wordt erkend en dus geen nationaliteit bezit [5](#page=5). ### 1.3 Oorzaken van staatloosheid (apatridie) Staatloosheid kan voortkomen uit diverse oorzaken [6](#page=6): * **Uiteenvallen of onafhankelijkheid van een staat**: Wanneer een staat uiteenvalt, zoals in het geval van de Sovjet-Unie, kunnen inwoners van het voormalige grondgebied hun nationaliteit verliezen als de nieuwe staten geen regelingen treffen voor de overdracht van burgerschap [6](#page=6). * **Ontneming van nationaliteit**: In sommige gevallen kan een staat de nationaliteit van een individu ontnemen, bijvoorbeeld wegens strafrechtelijke veroordelingen. Echter, het ontruimen van nationaliteit als middel om politieke tegenstanders te vervolgen komt ook voor [6](#page=6). * **Niet op elkaar afgestemde nationaliteitscriteria**: Verschillen in de wetgeving van staten met betrekking tot nationaliteitsverwerving kunnen ertoe leiden dat een persoon tussen wal en schip valt en geen nationaliteit verkrijgt [6](#page=6). * **Langdurig ongeregistreerd verblijf in het buitenland**: Het langdurig onopgemerkt verblijven in een ander land zonder officiële registratie kan soms leiden tot het verlies van nationaliteit [6](#page=6). --- # Gevolgen en Belgische nationaliteitswetgeving De Belgische nationaliteitswetgeving bepaalt de juridische gevolgen van nationaliteit, met een focus op het verschil in rechtspositie tussen staatsburgers en vreemdelingen [8](#page=8). ### 2.1 Juridische gevolgen van nationaliteit Nationaliteit is bepalend voor de rechtspositie van een persoon. Een vreemdeling heeft over het algemeen een zwakker statuut dan een onderdaan [8](#page=8). ### 2.2 Belgische nationaliteitswetgeving: bronnen De Belgische nationaliteitswetgeving wordt gereguleerd door diverse wetten, koninklijke besluiten en internationale verdragen [10](#page=10) [11](#page=11). #### 2.2.1 Nationale wetgeving * Wetboek Belgische Nationaliteit (WBN) van 28 juni 1984 [10](#page=10). * Koninklijk besluit van 14 januari 2013 tot uitvoering van de wet van 4 december 2012 [10](#page=10). * Koninklijk besluit van 6 mei 2020 tot aanpassing van het koninklijk besluit van 14 januari 2013 [10](#page=10). * Koninklijk besluit van 17 januari 2013 tot vaststelling van de lijst van landen waar het verkrijgen van een geboorteakte onmogelijk is of heel moeilijk [10](#page=10). * Omzendbrief FOD Justitie van 8 maart 2013 betreffende bepaalde aspecten van de wet van 4 december 2012 [10](#page=10). #### 2.2.2 Internationale verdragen en rechtspraak * Verdrag van Den Haag van 12 april 1930 nopens zekere vragen betreffende de wetsconflicten inzake nationaliteit [11](#page=11). * VN-Verdrag van New York tot beperking der staatloosheid van 30 augustus 1961 [11](#page=11). * Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU) [11](#page=11). * Europees verdrag inzake nationaliteit, gesloten te Straatsburg op 6 november 1997 [11](#page=11). * Rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg [11](#page=11). * Rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg [11](#page=11). ### 2.3 Kenmerken van de Belgische nationaliteitswetgeving De Belgische nationaliteitswetgeving vertoont de volgende kenmerken [12](#page=12): * **Openbare orde:** Betreft aangelegenheden van openbaar belang. * **Algemeen:** Geldt voor alle personen binnen de rechtsmacht. * **Meervoudig:** Maakt meervoudige nationaliteit mogelijk. * **Eenvormig:** Streeft naar een coherente toepassing. * **Veranderlijkheid:** De wetgeving kan worden aangepast. * **Integratie gebaseerd:** Houdt rekening met integratieaspecten. * **Migratie-neutraal:** De wetgeving is niet gericht op het stimuleren of ontmoedigen van migratie per se. ### 2.4 Structuur van het Wetboek Belgische Nationaliteit (WBN) Het Wetboek Belgische Nationaliteit is opgedeeld in verschillende hoofdstukken die de verschillende aspecten van nationaliteit behandelen [13](#page=13). #### 2.4.1 Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen Dit hoofdstuk bevat definities, regels betreffende de gevolgen voor de toekomst, het ogenblik van afstamming en wettelijk verblijf [13](#page=13). #### 2.4.2 Hoofdstuk 2: Toekenning Belgische nationaliteit Dit deel behandelt de toekenning van de Belgische nationaliteit door: * Nationaliteit van de ouders of adoptant [13](#page=13). * Geboorte in België (ius soli aspecten) [13](#page=13). * Nationaliteitsverkrijging van de ouders of adoptant [13](#page=13). #### 2.4.3 Hoofdstuk 3: Verkrijging Belgische nationaliteit Dit hoofdstuk beschrijft de manieren waarop men de Belgische nationaliteit kan verkrijgen: * Door een nationaliteitsverklaring [13](#page=13). * Door naturalisatie [13](#page=13). #### 2.4.4 Hoofdstuk 4: Verlies Belgische nationaliteit Dit deel gaat over de situaties waarin men de Belgische nationaliteit kan verliezen: * Vrijwillig verlies [13](#page=13). * Verlies door langdurig verblijf in het buitenland [13](#page=13). * Verlies door vervallenverklaring [13](#page=13). --- # Verwerving van de Belgische nationaliteit Dit deel behandelt de verschillende manieren waarop de Belgische nationaliteit kan worden verworven, onderscheiden in toekenning en verkrijging, met gedetailleerde uitleg van de voorwaarden en procedures [15](#page=15). ### 3.1 Onderscheid tussen toekenning en verkrijging De verwerving van de Belgische nationaliteit kent een fundamenteel onderscheid tussen "toekenning" en "verkrijging". Toekenning geschiedt automatisch, voornamelijk voor minderjarigen, terwijl verkrijging een actieve rechtshandeling vereist, doorgaans door meerderjarigen. Belangrijk is dat nationaliteitsverwerving nooit retroactief kan plaatsvinden [15](#page=15). ### 3.2 Toekenning van de Belgische nationaliteit Toekenning van de Belgische nationaliteit vindt plaats in verschillende situaties, voornamelijk gebaseerd op afstamming, geboorte in België, of als gevolg van de nationaliteitsverkrijging van ouders of adoptanten. Deze toekenning geldt voor minderjarigen [15](#page=15) [16](#page=16). #### 3.2.1 Toekenning via afstamming van een Belgische ouder De Belgische nationaliteit kan worden toegekend aan een kind indien een van de ouders (vader of moeder) Belg is op de geboortedag van het kind. Dit geldt ongeacht of het kind in België of buiten België wordt geboren, mits de afstammingsband vaststaat. Indien de ouder geen Belg is bij de geboorte van het kind, maar wel de Belgische nationaliteit verkrijgt via een nationaliteitsverklaring binnen vijf jaar na de geboorte van het kind, kan het kind alsnog de Belgische nationaliteit toegekend krijgen. Ook als het kind staatloos is vóór de leeftijd van 18 jaar en de ouder Belg is op de geboortedag van het kind, kan dit leiden tot toekenning [17](#page=17). #### 3.2.2 Toekenning via adoptie door een Belgische adoptant Een kind kan de Belgische nationaliteit verkrijgen door adoptie door een Belgische adoptant. Dit geldt indien de adoptant Belg is op het moment van de adoptie van het kind. Net als bij afstamming, kan een nationaliteitsverklaring door de adoptant binnen vijf jaar na de adoptie en vóór de 18de verjaardag van het kind, tot nationaliteitsverwerving leiden. Indien het kind staatloos is vóór de leeftijd van 18 jaar en de adoptant op het moment van de adoptie Belg is, kan dit eveneens tot toekenning leiden [18](#page=18). #### 3.2.3 Toekenning via geboorte in België (diverse scenario's) Verschillende scenario's met betrekking tot geboorte in België kunnen leiden tot toekenning van de Belgische nationaliteit: * **Kind aangetroffen als vondeling:** Een pasgeboren kind dat in België wordt aangetroffen als vondeling, kan de Belgische nationaliteit verkrijgen indien het staatloos is vóór de leeftijd van 18 jaar en geen andere nationaliteit mogelijk is via registratie bij een consulaat [19](#page=19). * **Ouders of adoptanten zelf geboren in België:** Een kind geboren in België kan de Belgische nationaliteit verkrijgen indien de vader of moeder (die geen Belg is) zelf in België is geboren én daar gedurende 5 jaar het hoofdverblijf had binnen de 10 jaar vóór de geboorte van het kind. Hetzelfde geldt voor adoptanten die geen Belg zijn, maar zelf in België zijn geboren en daar gedurende 5 jaar het hoofdverblijf hadden tijdens de 10 jaar vóór de adoptie van het kind [20](#page=20). * **Nationaliteitsverklaring door niet-Belgische ouders/adoptanten:** * Wanneer beide ouders (die geen Belg zijn) samen een nationaliteitsverklaring afleggen vóór het kind 12 jaar is, het kind hoofdverblijfplaats in België heeft vanaf de geboorte, en minstens één ouder op het moment van de verklaring een permanent verblijfsrecht heeft, en er 10 jaar hoofdverblijfplaats in België is geweest vóór de verklaring, kan het kind de nationaliteit verkrijgen [21](#page=21). * Hetzelfde geldt voor beide adoptanten (die geen Belg zijn) die samen een nationaliteitsverklaring afleggen onder vergelijkbare voorwaarden wat betreft leeftijd van het kind, hoofdverblijfplaats, en permanent verblijfsrecht [21](#page=21). #### 3.2.4 Toekenning als gevolg van de verkrijging van de nationaliteit door een ouder of adoptant Wanneer een ouder of adoptant vrijwillig de Belgische nationaliteit verkrijgt (vóór het kind 18 jaar is), en het kind hoofdverblijfplaats in België heeft op het moment van die verkrijging, kan het kind eveneens de Belgische nationaliteit toegekend krijgen. Dit geldt ongeacht of het kind in België of buiten België is geboren, zolang de ouder of adoptant het ouderlijk gezag over het kind uitoefent [22](#page=22). ### 3.3 Verkrijging van de Belgische nationaliteit De verkrijging van de Belgische nationaliteit gebeurt via een rechtshandeling en kan op twee manieren: via een nationaliteitsverklaring of via naturalisatie. Beide methoden vereisen in principe een wettelijk verblijf in België [15](#page=15) [23](#page=23) [24](#page=24). #### 3.3.1 Wettelijk verblijf als algemene voorwaarde Een cruciale algemene voorwaarde voor verkrijging van de Belgische nationaliteit, zowel via nationaliteitsverklaring als naturalisatie, is een wettelijk verblijf. Dit impliceert dat de aanvrager zijn hoofdverblijfplaats in België moet hebben, wettelijk moet verblijven, en dit verblijf ononderbroken moet zijn. Het wettelijk verblijf wordt vastgesteld aan de hand van het Rijksregister, Wachtregister, Vreemdelingenregister en Bevolkingsregister [24](#page=24) [25](#page=25) [26](#page=26) [27](#page=27). #### 3.3.2 Verkrijging via nationaliteitsverklaring De nationaliteitsverklaring is een recht waarmee de Belgische nationaliteit kan worden verkregen. Er zijn verschillende situaties waarin een nationaliteitsverklaring kan worden afgelegd, elk met specifieke voorwaarden [23](#page=23): * **Geboorte in België (met verblijf vanaf geboorte):** Indien de aanvrager in België is geboren, er sinds zijn geboorte het hoofdverblijf heeft en er legaal verblijft, kan hij de nationaliteit aanvragen. Er zijn geen specifieke vereisten voor taalkennis, economische of maatschappelijke integratie in dit geval. Wel is een permanent verblijfsrecht op het moment van aanvraag vereist [28](#page=28). * **Tien jaar verblijf:** Personen die minstens 10 jaar ononderbroken het hoofdverblijf en legaal verblijf in België hebben gehad op het moment van de verklaring, kunnen de nationaliteit verkrijgen. Dit vereist het bewijs van kennis van één van de drie landstalen, deelname aan het economische en/of socioculturele leven van de "onthaalgemeenschap" en een permanent verblijfsrecht op het moment van aanvraag. Dit geldt zowel voor personen geboren in België als daarbuiten [29](#page=29). * **Vijf jaar verblijf:** * **Algemene situatie:** Minstens 5 jaar hoofdverblijfplaats en legaal verblijf in België op het moment van de verklaring, gecombineerd met kennis van één landstaal, maatschappelijke integratie en economische participatie. Een permanent verblijfsrecht op het moment van aanvraag is eveneens vereist. Dit geldt voor personen geboren in België en daarbuiten [30](#page=30). * **Echtgenoot van een Belg:** Indien de aanvrager minstens 5 jaar hoofdverblijfplaats en legaal verblijf in België heeft gehad op het moment van de verklaring, én gehuwd is met een Belg met minstens 3 jaar gezamenlijke hoofdverblijfplaats in België, kan de nationaliteit worden verkregen. Ook hier zijn kennis van een landstaal en maatschappelijke integratie vereist. Een permanent verblijfsrecht op het moment van aanvraag is noodzakelijk. Dit geldt voor personen geboren in België en daarbuiten [31](#page=31). * **Ouder van een Belgisch kind:** Een ouder of adoptant van een Belgisch kind jonger dan 18 jaar op het moment van de verklaring, kan de nationaliteit verkrijgen indien hij/zij minstens 5 jaar hoofdverblijfplaats en legaal verblijf in België heeft gehad op het moment van de verklaring. Kennis van een landstaal en maatschappelijke integratie zijn vereist. Een permanent verblijfsrecht op het moment van aanvraag is noodzakelijk. Dit geldt voor personen geboren in België en daarbuiten [32](#page=32). * **Inactief (handicap, invaliditeit of pensioen):** Personen die minstens 5 jaar hoofdverblijfplaats en legaal verblijf in België hebben gehad op het moment van de verklaring, kunnen de nationaliteit verkrijgen zonder voorwaarden omtrent taalkennis, economische of maatschappelijke integratie, indien zij kunnen aantonen dat het door handicap of invaliditeit onmogelijk is economisch actief te zijn, of indien zij de pensioenleeftijd (65 jaar) hebben bereikt. Een permanent verblijfsrecht op het moment van aanvraag is vereist. Dit geldt voor personen geboren in België en daarbuiten [33](#page=33). * **Procedure van de nationaliteitsverklaring:** De verklaring wordt afgelegd bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Er volgt een onderzoek naar de volledigheid van het dossier en de vervulling van de voorwaarden, met advies van de Procureur. Beroepsmogelijkheden bestaan [34](#page=34). * **Gewichtige feiten eigen aan de persoon:** Zelfs indien de wettelijke voorwaarden voor een nationaliteitsverklaring vervuld zijn, kunnen gewichtige feiten eigen aan de persoon een grond zijn voor een negatief advies van het parket, wat de verkrijging kan beletten. Deze opsomming is wettelijk vastgelegd [35](#page=35). #### 3.3.3 Verkrijging via naturalisatie Naturalisatie is een gunst die de Belgische nationaliteit kan verlenen en kent twee specifieke situaties [23](#page=23) [37](#page=37): * **Buitengewone verdienste:** Deze vorm van naturalisatie vereist dat de aanvrager 18 jaar is, wettelijk verblijf in België heeft, en buitengewone verdiensten kan bewijzen. Er moet gemotiveerd worden waarom het via de procedure van de nationaliteitsverklaring (artikel 12bis WBN) zo goed als onmogelijk is om de Belgische nationaliteit te verkrijgen [38](#page=38). * **Preventie staatloosheid:** Personen die 18 jaar zijn, minstens 2 jaar wettelijk verblijf in België hebben, dit wettelijk verblijf behouden op het moment van aanvraag, en erkend zijn als staatloze in België (via de familierechtbank), kunnen via deze weg de Belgische nationaliteit verkrijgen [39](#page=39). * **Procedure van naturalisatie:** Het verzoek tot naturalisatie wordt ingediend bij de Kamer van volksvertegenwoordigers via de ambtenaar van de burgerlijke stand. Er volgt een onderzoek van het dossier, met advies van het Parket, Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) en de Staatsveiligheid. De akte van naturalisatie wordt bekrachtigd door de Koning en bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad [40](#page=40). ### 3.4 Integratiecriteria Integratiecriteria, zoals taalkennis, economische participatie en maatschappelijke integratie, zijn relevant voor verschillende scenario's van verkrijging via nationaliteitsverklaring. De specifieke eisen kunnen variëren afhankelijk van de situatie [29](#page=29) [30](#page=30) [31](#page=31) [32](#page=32) [33](#page=33). > **Tip:** Let goed op de specifieke voorwaarden voor elke situatie van verkrijging via nationaliteitsverklaring, aangezien deze aanzienlijk kunnen verschillen (bv. verblijfsduur, huwelijk met Belg, ouder van Belgisch kind, staatloosheid). > **Tip:** De naturalisatieprocedure is een uitzonderlijke weg en vereist een zware motivering, zoals buitengewone verdiensten of preventie van staatloosheid. > **Tip:** Verwar toekenning (automatisch, vooral voor minderjarigen) niet met verkrijging (actieve handeling, doorgaans voor meerderjarigen). > **Tip:** Het bewijs van wettelijk en ononderbroken hoofdverblijf in België is een fundamentele pijler voor de meeste vormen van verkrijging. De registers die dit aantonen zijn cruciaal [25](#page=25). --- # Verlies van de Belgische nationaliteit Dit gedeelte behandelt de diverse situaties waarin een persoon de Belgische nationaliteit kan verliezen. ### 4.1 Algemene principes van nationaliteitsverlies Het verlies van de Belgische nationaliteit kan op verschillende manieren gebeuren: vrijwillig door afstand, via adoptie door niet-Belgen, door langdurig verblijf in het buitenland, of door vervallenverklaring op basis van bedrog, fraude of ernstige tekortkomingen. Belangrijk is dat het verlies van nationaliteit nooit retroactief is [42](#page=42). ### 4.2 Vrijwillige afstand van nationaliteit Vrijwillige afstand van de Belgische nationaliteit is mogelijk onder bepaalde voorwaarden. De persoon moet meerderjarig zijn (ouder dan 18 jaar) en een verklaring afleggen. Een bijkomende vereiste is dat de persoon een andere nationaliteit bezit of verkrijgt. Voor minderjarigen kan afstand van nationaliteit ook geregeld worden onder specifieke omstandigheden [43](#page=43) [45](#page=45). ### 4.3 Verlies door adoptie door niet-Belgen Een minderjarig kind jonger dan 18 jaar dat geadopteerd wordt door niet-Belgen kan de Belgische nationaliteit verliezen, mits de adoptie resulteert in het verkrijgen van een andere nationaliteit [44](#page=44). ### 4.4 Verlies door langdurig verblijf in het buitenland Personen die in het buitenland geboren zijn en tussen hun 18e en 28e levensjaar ononderbroken in het buitenland verblijven, kunnen de Belgische nationaliteit verliezen. Dit gebeurt indien zij geen verklaring tot behoud van de Belgische nationaliteit hebben afgelegd en ook geen aanvraag hebben ingediend voor een Belgisch paspoort of identiteitskaart. Ook hier is het bezit van een andere nationaliteit een voorwaarde. Voor minderjarigen gelden specifieke regels met betrekking tot dit type verlies [45](#page=45). ### 4.5 Vervallenverklaring van de Belgische nationaliteit De Belgische nationaliteit kan vervallen verklaard worden in verschillende situumstances. Dit kan gebeuren indien de nationaliteit werd verkregen door een bedrieglijke handelswijze, fraude of ernstige tekortkomingen aan de burgerplichten [46](#page=46) [47](#page=47). #### 4.5.1 Vervallenverklaring op basis van bedrog, fraude of ernstige tekortkomingen In geval van bedrieglijke handelswijze, fraude of ernstige tekortkomingen aan de burgerplichten, kan het openbaar ministerie een vordering instellen die leidt tot een uitspraak van het Hof van Beroep. Er zijn echter uitzonderingen op deze regel: personen die Belg zijn geworden via Belgische ouders of adoptie op de dag van hun geboorte, en Belgen van de tweede en derde generatie, worden niet getroffen door deze bepaling [47](#page=47) [48](#page=48) [49](#page=49). #### 4.5.2 Vervallenverklaring op basis van bepaalde veroordelingen Nationaliteitsverlies kan ook voortvloeien uit bepaalde veroordelingen. Dit kan een bijkomende maatregel zijn uitgesproken door een strafrechter of een uitspraak van een burgerlijke rechter na de nietigverklaring van een huwelijk. Ook hier gelden uitzonderingen voor Belgen die via hun ouders of adoptie de nationaliteit hebben verkregen op de dag van geboorte, en voor Belgen van de derde generatie [48](#page=48). #### 4.5.3 Vervallenverklaring op basis van veroordeling wegens terroristische activiteiten Personen die veroordeeld worden voor terroristische activiteiten kunnen eveneens hun Belgische nationaliteit verliezen. Dit gebeurt middels een uitspraak van de strafrechter als bijkomende maatregel, waarbij een gevangenisstraf van minstens vijf jaar wegens terroristische misdrijven vereist is. De reeds genoemde uitzonderingen voor Belgen via ouders/adoptie op geboortedag en Belgen van de derde generatie zijn ook hier van toepassing [49](#page=49). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Nationaliteit | De juridische band die een persoon verbindt met een staat, en die bepaalt welke rechten en plichten de persoon heeft binnen die staat en internationaal. Deze band is cruciaal voor iemands rechtsstatus. | | Ius sanguinis | Het principe waarbij nationaliteit wordt verkregen op basis van het bloed, wat betekent dat men de nationaliteit van de ouders erft, ongeacht waar men geboren is. Dit is een veelvoorkomend principe in veel landen. | | Ius soli | Het principe waarbij nationaliteit wordt verkregen op basis van de geboorteplaats, wat inhoudt dat iedereen die op het grondgebied van een staat wordt geboren, automatisch de nationaliteit van die staat verkrijgt. Dit principe is gangbaar in landen als de Verenigde Staten. | | Bipatride | Een persoon die de nationaliteit van twee verschillende staten bezit. Dit kan voorkomen door verschillende nationaliteitswetten of door huwelijken tussen personen met verschillende nationaliteiten. | | Multipatride | Een persoon die de nationaliteit van drie of meer staten bezit. Dit is een uitbreiding van het concept van bipatridie en kan voortvloeien uit complexe omstandigheden en wetgevingen. | | Apatride | Een persoon die door geen enkele staat als staatsburger wordt erkend en dus geen nationaliteit bezit. Dit kan leiden tot ernstige problemen op het gebied van identiteit, rechten en bewegingsvrijheid. | | Onderdaan/staatsburger | Een persoon die wettelijk tot een bepaalde staat behoort en de bijbehorende rechten en plichten geniet. Dit is een synoniem voor iemand met de nationaliteit van een land. | | Vreemdeling | Een persoon die niet de nationaliteit bezit van de staat waar hij of zij zich bevindt. Vreemdelingen hebben vaak een ander juridisch statuut dan staatsburgers. | | Soevereiniteit | De hoogste en onafhankelijke macht van een staat om zijn eigen aangelegenheden te regelen, zowel intern als extern. De toekenning van nationaliteit valt hierdoor onder de soevereiniteit van een land. | | Wetboek Belgische Nationaliteit (WBN) | De primaire wetgeving in België die de regels bepaalt voor de verwerving, het behoud en het verlies van de Belgische nationaliteit. Deze wet is in 1984 opgesteld en sindsdien meerdere malen aangepast. | | Nationaliteitsverklaring | Een formele verklaring die een persoon aflegt om de Belgische nationaliteit te verkrijgen, mits aan specifieke wettelijke voorwaarden wordt voldaan. Dit is een vorm van verkrijging van nationaliteit. | | Naturalisatie | Een procedure waarbij een vreemdeling op basis van bijzondere verdiensten of ter voorkoming van staatloosheid de Belgische nationaliteit kan verkrijgen. Dit is een discretionaire gunst van de staat. | | Wettelijk verblijf | De juridische toestand waarbij een persoon legaal en ononderbroken op het grondgebied van België verblijft, vaak met een verblijfsvergunning. Dit is een veelvoorkomende voorwaarde voor het verkrijgen van nationaliteit. | | Hoofdverblijfplaats | De plaats waar iemand zijn primaire woonplaats heeft en waar hij of zij voornamelijk verblijft. Dit is een belangrijk criterium bij het beoordelen van verblijfsvoorwaarden voor nationaliteit. | | Vervallenverklaring | Het proces waarbij de Belgische nationaliteit wordt ingetrokken omdat deze is verkregen door middel van bedrog, fraude, of ernstige tekortkomingen aan burgerplichten, of wegens bepaalde veroordelingen. |

# Inleiding en historische context van de woninghuurwetgeving Hieronder volgt een gedetailleerde studiehandleiding over de inleiding en historische context van de woninghuurwetgeving, gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 1. Inleiding en historische context van de woninghuurwetgeving Dit onderdeel van de studiehandleiding biedt een overzicht van de evolutie van de woninghuurwetgeving in België, met een focus op de verschuiving van federale wetgeving naar regionale decreten en de impact van de zesde staatshervorming. ### 1.1 Evolutie van de wetgeving en de rol van de staatshervormingen De structuur van het oude Burgerlijk Wetboek (Boek III, Titel VIII, Hoofdstuk II, Afdeling 1) bevatte algemene bepalingen inzake huur van goederen. Hierop bouwden specifieke wetten voort, zoals de federale Woninghuurwet, de Handelshuurwet en de Pachtwet. De zesde staatshervorming bracht significante veranderingen teweeg doordat bevoegdheden inzake woninghuur, handelshuur en pacht werden overgedragen aan de gewesten. Dit resulteerde in de invoering van regionale wetgeving: * **Vlaams Woninghuurdecreet (VWD):** Aangenomen op 9 november 2018 en in werking getreden op 1 januari 2019. Dit decreet geldt voor nieuwe schriftelijke woninghuurcontracten die vanaf deze datum worden gesloten. * **Brusselse Huisvestingscode:** Verordening van 27 juli 2017, met onmiddellijke ingang op 1 januari 2018. #### 1.1.1 Eerbiedigende werking versus onmiddellijke toepassing Een cruciaal onderscheid in de inwerkingtreding van deze regionale wetgeving is het principe van de **eerbiedigende werking** versus **onmiddellijke toepassing**: * **Eerbiedigende werking (Vlaams Woninghuurdecreet):** Oudere, reeds lopende contracten die vóór de inwerkingtreding van het VWD werden gesloten, blijven onderworpen aan de federale Woninghuurwet. Enkel nieuwe contracten vallen volledig onder het VWD. Voor lopende schriftelijke woninghuurcontracten geldt de eerbiedigende werking, wat betekent dat de oude federale wetgeving van toepassing blijft. Mondelinge woninghuurcontracten zijn onderworpen aan onmiddellijke werking. * **Onmiddellijke toepassing (Brusselse Huisvestingscode):** De nieuwe regels zijn ook onmiddellijk van toepassing op de lopende contracten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. #### 1.1.2 Specifieke inwerkingtreding van het Vlaams Woninghuurdecreet Het Vlaams Woninghuurdecreet (9 november 2018) werd op 7 december 2018 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De uitvoering ervan werd geregeld via besluiten van de Vlaamse Regering op 7 december 2018, eveneens gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 19 december 2018. De inwerkingtreding is specifiek: * **Schriftelijke contracten:** Van toepassing op contracten gesloten vanaf 1 januari 2019 (artikel 84 VWD). * **Lopende schriftelijke woninghuurcontracten:** Eerbiedigende werking, de federale wet blijft van toepassing (artikel 83 VWD). * **Mondelinge woninghuurcontracten:** Onmiddellijke werking. Er bestaat discussie over de vraag of de procedureregels in het VWD (vergelijkbaar met die in het Gerechtelijk Wetboek) onderworpen zijn aan de overgangsregeling of dat de basisregels van procesrecht voorrang krijgen. De federale Woninghuurwet blijft ook van toepassing op de verlengingen van schriftelijke contracten die vóór 1 januari 2019 werden gesloten, wat aangeeft dat de federale regelgeving ook op lange termijn relevant blijft. ### 1.2 Doelstellingen van het Vlaams Woninghuurdecreet Het Vlaams Woninghuurdecreet bouwt voort op de doelstellingen van de federale woninghuurwet en introduceert nieuwe accenten: * **Bevestiging bestaande doelstellingen:** * Creëren van een stabiel, duurzaam en evenwichtig kader. * Garantie van woonzekerheid voor de huurder. * Zorgen voor een behoorlijk rendement voor de verhuurder. * Waarborgen van een minimale woningkwaliteit. * **Nieuwe doelstellingen:** * Bevorderen van de toegang tot de private huurmarkt. * Zorgen voor betaalbaarheid en tegengaan van discriminatie, onder meer door beperkingen op het opvragen van documenten bij kandidaat-huurders (selectiecriteria, artikel 7 VWD). * Verhogen van de transparantie en kenbaarheid van het woninghuurrecht. #### 1.2.1 Concretisering van de doelstellingen * **Woonzekerheid:** Wordt onder meer gerealiseerd door beperkte opzeggingsmogelijkheden voor de verhuurder en duidelijke bepalingen omtrent de duur van het huurcontract. * **Behoorlijk rendement voor de verhuurder:** Er is bewust afgezien van een regeling met maximale huurprijzen om de verhuurder een behoorlijk rendement te garanderen. * **Minimale woningkwaliteit:** Regels die erop toezien dat de woning, die dient als hoofdverblijfplaats, voldoet aan bepaalde conformiteitsvereisten. ### 1.3 Toepassingsgebied van de woninghuurwetgeving De toepassing van de woninghuurwetgeving (in het bijzonder het Vlaams Woninghuurdecreet) is gebonden aan een cumulatieve reeks voorwaarden: 1. **Huurcontract:** Er moet sprake zijn van een huurovereenkomst. 2. **Woning:** Het gehuurde goed moet als "woning" gekwalificeerd worden. 3. **Hoofdverblijfplaats van de huurder:** De woning moet bestemd zijn tot hoofdverblijfplaats van de huurder. 4. **Toestemming van de verhuurder:** De verhuurder moet hiermee instemmen. #### 1.3.1 Definitie van "woning" Artikel 5, § 1 VWD definieert een woning als "elk roerend of onroerend goed of een deel ervan dat tot hoofdverblijfplaats van de huurder is bestemd". * **Uitbreiding naar roerende goederen:** Deze definitie omvat ook roerende goederen, wat een link legt met het grondrecht op wonen en de bescherming van de huurder, aangezien kwaliteitsnormen en sancties ook hier van toepassing kunnen zijn. * **Verband met grondrecht op wonen:** Dit is een concrete uitwerking van het grondrecht op wonen (artikel 23 Gw, artikel 11 ECOSOC, HESH). #### 1.3.2 Informatieplicht bij publieke te huurstelling Bij de publieke aanbieding van een woning te huur, dient de huurprijs en de kosten vermeld te worden (artikel 4, derde lid VWD). De niet-naleving hiervan kan bestraft worden met een gemeentelijke administratieve sanctie (GAS-boete). Er bestaat echter rechtsonzekerheid omdat niet alle gemeenten deze verplichting in hun GAS-reglement hebben opgenomen. #### 1.3.3 Het begrip "hoofdverblijfplaats" De hoofdverblijfplaats wordt feitelijk ingevuld en is niet noodzakelijk gekoppeld aan de inschrijving in het bevolkingsregister. Het gaat om het **feitelijk en meest determinerende criterium**, oftewel het effectief en gewoonlijk verblijf van het gezin of de alleenstaande (conform artikel 1.3, §1, 21° Vlaamse Codex Wonen). * **Uitsluiting van rechtspersonen:** Rechtspersonen vallen in principe buiten het toepassingsgebied, met uitzondering van vzw's die panden huren om ze vervolgens te verhuren aan sociaal behoeftige personen (onderverhuring beschermd wonen, artikel 1717, tweede lid oud BW – artikel 32, § 1, tweede lid VWD). * **Bewijsmiddelen:** Alle wettelijke bewijsmiddelen kunnen gebruikt worden om de hoofdverblijfplaats te bewijzen. * **Bestemming van het goed:** De normale bestemming van een goed speelt ook een rol. Goederen die dienen als vakantieverblijf of studentenkoten vallen doorgaans buiten het toepassingsgebied van de woninghuurwet. #### 1.3.4 Toestemming van de verhuurder De toestemming van de verhuurder is cruciaal en kan op verschillende momenten relevant zijn: * **Vanaf ingenottreding:** Indien in het huurcontract wordt bepaald dat het goed dient als hoofdverblijfplaats, impliceert dit de toestemming van de verhuurder vanaf de inwerkingtreding van het contract. * **In de loop van de huur:** Indien de huurder later beslist om zijn hoofdverblijfplaats in het gehuurde goed te vestigen, zijn de bepalingen van de woninghuurwet van toepassing vanaf de datum van schriftelijke toestemming van de verhuurder. Vanaf dat moment beginnen ook de wettelijke termijnen inzake opzegging te lopen. * **Schriftelijk:** De toestemming van de verhuurder moet schriftelijk blijken, bij voorkeur uit het huurcontract zelf. #### 1.3.5 Uitzonderingen op het toepassingsgebied De bepalingen inzake woninghuur zijn niet van toepassing in de volgende gevallen: * **Uitdrukkelijke uitsluiting:** Wanneer dit expliciet is overeengekomen in het contract. * **Natuurlijke bestemming:** Indien uit de aard van het goed blijkt dat het niet bedoeld is om als hoofdverblijfplaats te dienen (bv. vakantiewoningen, studentenkoten), kan dit de toepassing van de woninghuurwet uitsluiten. Het expliciet vermelden van het adres van de hoofdverblijfplaats van de huurder kan hierbij duidelijkheid verschaffen. * **Woninghuur ondergeschikt aan andere overeenkomst:** Bijvoorbeeld wanneer een handelshuurder ook de woningruimte boven de handelszaak huurt om te wonen; hier primeert de Handelshuurwet. * **Sociale woninghuur:** Deze valt deels buiten het VWD en wordt geregeld door specifieke decreten. Het algemeen huurrecht en het VWD blijven wel van toepassing voor wat niet expliciet in de type huurcontracten is geregeld. ### 1.4 Schriftelijke woninghuur Het VWD stimuleert het gebruik van schriftelijke contracten. Hoewel een mondeling contract nog steeds als woninghuur kan gelden, zijn er specifieke vereisten voor de inhoud van een schriftelijk contract. #### 1.4.1 Minimuminhoud van het huurcontract (Artikel 8 VWD) Een schriftelijk woninghuurcontract moet minstens de volgende elementen bevatten: * Identiteit van alle contracterende partijen (inclusief Rijksregisternummer voor natuurlijke personen en KBO-nummer voor rechtspersonen). * Begindatum van de overeenkomst. * Aanwijzing van alle ruimtes en gedeelten van het gebouw die het voorwerp van de verhuur uitmaken. * Bedrag van de huurprijs. * Exacte duur van de huur. * Regeling van de kosten en lasten. * Verwijzing naar een vulgariserende toelichting (brochure) die de wettelijke bepalingen uitlegt en informatie biedt over juridische bijstand en rechtsbijstand (artikel 10 VWD). #### 1.4.2 Vulgariserende toelichting De verplichting tot het voorzien van een vulgariserende toelichting (brochure) is een uiting van de doelstellingen van kenbaarheid en transparantie. Deze brochure is toegankelijk via de website en verklaart de rechten en plichten van de partijen in eenvoudige bewoordingen. #### 1.4.3 Procedure voor de vrederechter In geval van niet-medewerking van een partij aan het opstellen van een schriftelijk contract (bv. de huurder die weigert te ondertekenen ondanks herhaalde verzoeken), kan de verhuurder de vrederechter inschakelen om het contract vast te stellen. De vrederechter dient na te gaan wat de partijen zijn overeengekomen. Dit geldt ook voor studentenhuur (artikel 55 VWD). #### 1.4.4 Registratieplicht (Artikel 11 VWD en artikel 35, eerste lid, 7° W.Reg.) * **Ten laste van de verhuurder:** De registratie van het huurcontract is uitsluitend ten laste van de verhuurder. * **Termijn:** De verhuurder heeft twee maanden vanaf de datum van sluiting van het contract om het te registreren. * **Kosteloos:** Er zijn geen registratierechten verschuldigd, wat een vereenvoudiging betekent ten opzichte van andere huurcontracten. * **Burgerrechtelijke sanctie:** Om verhuurders te stimuleren hun registratieplicht na te komen, is er een burgerrechtelijke sanctie voorzien. Als de verhuurder de registratieplicht niet nakomt, kan de huurder het huurcontract opzeggen zonder opzeggingstermijn of -vergoeding. Deze sanctie geldt voor alle woninghuurcontracten (schriftelijk, mondeling, kortlopend, negenjarig). ### 1.5 Dwingend recht De bepalingen inzake woninghuur zijn grotendeels van dwingend recht, wat betekent dat er niet contractueel van mag worden afgeweken ten nadele van de huurder. Dit heeft te maken met de bescherming van het grondrecht op wonen. * **Relatieve nietigheid:** Afwijkingen die de bescherming van de huurder aantasten, leiden tot relatieve nietigheid, vatbaar voor bevestiging. * **Openbare orde:** Bepalingen inzake woningkwaliteit zijn van openbare orde en kunnen niet contractueel worden genegeerd. #### 1.5.1 Levering in goede staat * **Algemeen huurrecht:** Bepalingen inzake levering in goede staat zijn in het algemeen huurrecht van aanvullend recht, waardoor contractuele afwijkingen mogelijk zijn. * **Woninghuurwet en VWD:** Sinds de federale Woninghuurwet en het VWD zijn deze bepalingen van dwingend recht geworden, met het oog op het gebruik van de woning als hoofdverblijfplaats. * **Conformiteit:** Vanaf 1 januari 2021 moet het gehuurde goed beantwoorden aan de vereisten van conformiteit zoals bepaald in artikel 3.1 van de Vlaamse Codex Wonen van 2021. Dit omvat normen van menselijke waardigheid, veiligheid en gezondheid. De woning moet aan deze vereisten voldoen bij aanvang van de huur en gedurende de hele duur ervan. * **Gevolgen van gebreken:** Gebreken worden gecategoriseerd (categorie I: kleine gebreken, categorie II: ernstige gebreken, categorie III: gebreken die direct gevaar inhouden). Conformiteit betekent afwezigheid van gebreken van categorie II en III, en maximaal zes gebreken van categorie I. #### 1.5.2 Onderhoud in goede staat De verhuurder is verantwoordelijk voor alle herstellingen, behalve de huurdersherstellingen (eliminatieregel). Dit omvat ook huurschade ten gevolge van ouderdom of overmacht. ### 1.6 Sancties bij niet-conformiteit Verschillende sancties kunnen worden opgelegd indien de woning niet voldoet aan de minimale kwaliteitseisen: * **Burgerrechtelijke sancties:** Huurder kan kiezen voor ontbinding van het contract met schadevergoeding, gedwongen uitvoering, niet-uitvoeringsexceptie, of in bepaalde gevallen nietigheid van het contract. * **Strafrechtelijke sancties:** Krotverhuur kan leiden tot gevangenisstraffen en geldboetes. * **Administratieve sancties:** De Wooninspectie kan herstelvorderingen instellen of de woning ongeschikt of onbewoonbaar verklaren. De bepalingen inzake woningkwaliteit raken de openbare orde, wat gevolgen heeft voor de nietigheidsmogelijkheden van het huurcontract. ### 1.7 Renovatiehuur Een specifieke vorm van huurcontract die het mogelijk maakt om woningen te verhuren die niet voldoen aan de conformiteitsvereisten, op voorwaarde dat de huurder bereid is zelf de nodige verbeteringswerken uit te voeren. Dit contract vereist specifieke formele voorwaarden en afspraken inzake de tegenprestatie van de verhuurder. ### 1.8 Duur van het woninghuurcontract * **Principe: 9 jaar:** Dit evenwicht tussen eigendomsrecht en woonzekerheid wordt aangevuld met uitzonderingen. * **Huur van korte duur:** Maximum 3 jaar, met specifieke regels voor opzegging en verlenging. * **Huur voor meer dan 9 jaar:** Vereist een geschrift en overschrijving, met afwijkende opzeggingsmogelijkheden. * **Levenslange huur:** Duurt zolang de huurder leeft, met specifieke regels inzake overlijden. ### 1.9 Opzeggingsmogelijkheden De wetgeving voorziet in diverse opzeggingsmogelijkheden voor zowel de verhuurder als de huurder, met specifieke termijnen, vergoedingen en voorwaarden. ### 1.10 Huurwaarborg De huurwaarborg dient als bescherming voor de verhuurder. Er zijn verschillende vormen mogelijk, en de keuze van de huurder wordt in principe gerespecteerd, met een maximum van drie maanden huur. De regels rond huurwaarborg lenen zich tot specifieke sancties bij niet-naleving. ### 1.11 Onderverhuur en huuroverdracht Principieel verboden, tenzij met toestemming van de verhuurder. Specifieke regels gelden voor onderhuur met sociaal oogmerk. ### 1.12 Overdracht van de gehuurde woning De verkrijger (koper, schenking, etc.) van een verhuurde woning treedt in de rechten en plichten van de verhuurder, ongeacht of het huurcontract een vaste datum heeft of niet. Dit geldt ook bij een uitzettingsbeding. Er geldt een informatieplicht voor de verkoper en de tussenpersonen. ### 1.13 Kosten en lasten De verdeling van kosten en lasten is gebaseerd op het onderscheid tussen zakelijke rechten en gebruik. Een niet-limitatieve lijst geeft richting aan de verdeling, en er zijn specifieke regels voor de aanrekening (forfait of werkelijke kosten). ### 1.14 Uithuiszetting De procedure voor uithuiszetting is in de loop der jaren gehumaniseerd, met verplichte verzoeningspogingen en een centrale rol voor het OCMW om dakloosheid te voorkomen. Deze gedetailleerde samenvatting biedt een solide basis voor de studie van de inleiding en historische context van de woninghuurwetgeving, met speciale aandacht voor de overgang naar regionale wetgeving en de belangrijkste principes die de huurrelatie reguleren. --- # Toepassingsgebied en essentiële voorwaarden van het Vlaams Woninghuurdecreet Hier is een gedetailleerd studiegidsgedeelte over het toepassingsgebied en de essentiële voorwaarden van het Vlaams Woninghuurdecreet. ## 2. Toepassingsgebied en essentiële voorwaarden van het Vlaams Woninghuurdecreet Dit deel verkent de criteria waaraan een huurovereenkomst moet voldoen om onder het Vlaams Woninghuurdecreet te vallen, waaronder de definitie van 'woning', 'hoofdverblijfplaats' en de rol van de toestemming van de verhuurder. Uitzonderingen op de toepassing worden eveneens besproken. ### 2.1 Inleiding tot het Vlaams Woninghuurdecreet (VWD) Het Vlaams Woninghuurdecreet (VWD), ingevoerd op 1 januari 2019, regelt de huurovereenkomsten met betrekking tot de hoofdverblijfplaats van de huurder in het Vlaamse Gewest. Het decreet beoogt een stabiel, duurzaam en evenwichtig kader te bieden dat zowel de woonzekerheid van de huurder bevordert als zorgt voor een behoorlijk rendement voor de verhuurder, met aandacht voor minimale woningkwaliteit en betaalbaarheid. > **Tip:** Het VWD bevat zowel materiële regels die de contractuele verhoudingen bepalen, als procedureregels. De bevoegdheid van de vrederechter voor kortgedingen is een nieuwigheid. ### 2.2 Essentiële voorwaarden voor de toepassing van het VWD Een huurovereenkomst valt onder het toepassingsgebied van het Vlaams Woninghuurdecreet indien aan de volgende cumulatieve voorwaarden is voldaan, vanaf de ingenottreding: #### 2.2.1 Huurcontract Er dient sprake te zijn van een huurovereenkomst. #### 2.2.2 Woning Een 'woning' wordt gedefinieerd als elk roerend of onroerend goed of een deel ervan dat tot hoofdverblijfplaats van de huurder is bestemd. Deze definitie omvat ook roerende goederen, wat een uitbreiding betekent ten opzichte van eerdere regelgeving en bijdraagt aan de bescherming van huurders en de naleving van het grondrecht op wonen. > **Tip:** Bij de publieke aanbieding van een woning te huur, dient de verhuurder de huurprijs en de kosten te vermelden. Niet-naleving kan leiden tot een gemeentelijke administratieve sanctie. #### 2.2.3 Hoofdverblijfplaats van de huurder Dit is het meest bepalende criterium. Het betreft het effectieve en gewoonlijke verblijf van het gezin of de alleenstaande, los van de inschrijving in het bevolkingsregister. De normale bestemming van een goed als hoofdverblijfplaats is cruciaal. Goederen die enkel voor vakantiedoeleinden of als studentenkot dienen, vallen doorgaans buiten dit toepassingsgebied. Rechtspersonen vallen in principe niet onder dit toepassingsgebied, met uitzondering van onderverhuring aan sociaal behoeftige personen. > **Voorbeeld:** De feitelijke situatie waar iemand woont, is doorslaggevend om de hoofdverblijfplaats te bepalen. Alle wettelijke bewijsmiddelen zijn toelaatbaar. #### 2.2.4 Toestemming van de verhuurder De toestemming van de verhuurder is vereist vanaf de ingenottreding. Deze toestemming blijkt doorgaans uit het huurcontract, waarin de bestemming van het gehuurde goed als hoofdverblijfplaats wordt bepaald. Indien de huurder in de loop van de huur de hoofdverblijfplaats vestigt, is schriftelijke toestemming van de verhuurder noodzakelijk om het VWD van toepassing te laten zijn vanaf die datum. ### 2.3 Uitzonderingen op het toepassingsgebied van het VWD Bepaalde huurovereenkomsten zijn uitgesloten van het toepassingsgebied van het VWD: * **Uitdrukkelijke uitsluiting:** Indien de natuurlijke bestemming van het goed niet is om als woning verhuurd en gebruikt te worden, of indien de huurder zijn hoofdverblijfplaats expliciet elders bevestigt. * **Ondergeschikt aan andere overeenkomsten:** Huurcontracten die ondergeschikt zijn aan een andere hoofdovereenkomst, zoals een handelshuurcontract waarbij de huurruimte boven de handelszaak wordt gehuurd. * **Sociale woninghuur:** Huurcontracten die door sociale huisvestingsmaatschappijen worden afgesloten, vallen buiten het VWD voor zover ze gewestelijk geregeld zijn. ### 2.4 Schriftelijke huurcontracten en hun inhoud Het VWD stimuleert het opstellen van schriftelijke huurcontracten door een minimuminhoud te bepalen (artikel 8 VWD). Dit omvat: * Identiteit van alle contracterende partijen (met vermelding van rijksregisternummer voor natuurlijke personen en KBO-nummer voor rechtspersonen). * Begindatum van de overeenkomst. * Aanwijzing van alle ruimtes en gedeelten van het gebouw die het voorwerp van de verhuur uitmaken. * Bedrag van de huurprijs. * Exacte duur van de huur. * Regeling van de kosten en lasten. * Verwijzing naar de vulgariserende toelichting die beschikbaar is op de website woninghuur.vlaanderen.be. > **Tip:** De vulgariserende toelichting is bedoeld om huurders en verhuurders op een laagdrempelige manier te informeren over hun rechten en plichten. ### 2.5 Registratieverplichting van het huurcontract Huurcontracten die uitsluitend tot huisvesting van de huurder bestemd zijn, moeten verplicht geregistreerd worden bij de FOD Financiën. Deze registratie is uitsluitend ten laste van de verhuurder, kosteloos en dient te gebeuren binnen twee maanden na het sluiten van het contract. De niet-naleving hiervan heeft een burgerrechtelijke sanctie: de huurder kan het huurcontract opzeggen zonder opzeggingstermijn of -vergoeding. > **Voorbeeld:** Indien de verhuurder nalaat het huurcontract te registreren, kan de huurder, na dit aan de verhuurder ter kennis te hebben gebracht, het contract beëindigen per de eerste dag van de maand volgend op de maand waarin de opzegging werd gedaan, zonder opzeggingstermijn of -vergoeding. ### 2.6 Dwingend recht en de bescherming van de huurder De bepalingen van het VWD zijn grotendeels van dwingend recht, ter bescherming van de private belangen van de huurder, met enkele uitzonderingen die van openbare orde zijn (zoals woningkwaliteit). Deze bepalingen zijn niet vatbaar voor contractuele afwijking ten nadele van de huurder. #### 2.6.1 Levering in goede staat De verhuurder is verplicht het gehuurde goed te leveren in goede staat, die beantwoordt aan de vereisten van conformiteit zoals bepaald in de Vlaamse Codex Wonen. Dit houdt in dat de woning geen gebreken van categorie II (ernstige gebreken) of categorie III (direct gevaar of mensonwaardige levensomstandigheden) mag vertonen. Kleine gebreken (categorie I) zijn tot op zekere hoogte toegelaten. > **Tip:** Conformiteit betekent dat de woning geen gebreken van categorie II of III mag vertonen en maximaal zes gebreken van categorie I mag hebben. #### 2.6.2 Onderhoud en herstellingen De verhuurder staat in voor alle herstellingen, met uitzondering van de huurherstellingen die voortvloeien uit het normale gebruik door de huurder, kleine herstellingen of herstellingen door oneigenlijk gebruik of gebrek aan onderhoud. De lijst van herstellingen die ten laste van de verhuurder of huurder vallen, is niet-limitatief. #### 2.6.3 Woningkwaliteitsnormen De woning moet te allen tijde voldoen aan elementaire vereisten van gezondheid, veiligheid en woningkwaliteit. De Vlaamse Codex Wonen specificeert deze normen, waaronder eisen op het gebied van oppervlakte, sanitaire voorzieningen, winddichtheid, isolatie, verwarming, ventilatie, verlichting, elektrische installaties, stabiliteit, brandveiligheid en beschikbaarheid van drinkbaar water. > **Voorbeeld:** Een woning zonder dakisolatie kan ongeschikt worden verklaard vanaf 1 januari 2020. Kook-, verwarmings- of warmwaterinstallaties die verbrandingsgassen produceren, moeten veilige ventilatie- en verluchtingsmogelijkheden garanderen. #### 2.6.4 Sancties bij niet-conformiteit Bij niet-conformiteit bij de aanvang van de huur kan de huurder kiezen voor ontbinding van de overeenkomst met schadevergoeding, gedwongen uitvoering, de niet-uitvoeringsexceptie of, in bepaalde gevallen, nietigheid. De nietigheid van het huurcontract op grond van niet-conformiteit kan leiden tot een wederzijdse teruggave, waarbij de huurder wel een bezettingsvergoeding dient te betalen voor het genot van het pand. Een conformiteitsattest, indien niet ouder dan drie maanden, geldt als vermoeden van conformiteit. #### 2.6.5 Renovatiehuur Als uitzondering op de strenge conformiteitsvereisten, maakt het VWD de renovatiehuur mogelijk. Dit type contract staat toe dat de huurder zelf instaat voor verbeterings- en renovatiewerken, in ruil voor een tegenprestatie van de verhuurder (bv. lagere huurprijs, afstand van huurprijsherziening). Strikte formele voorwaarden, waaronder een schriftelijk contract en een duidelijke omschrijving van de werken en tegenprestatie, zijn vereist. Bewoning is pas toegestaan na goedkeuring van de werken en het verkrijgen van een conformiteitsattest. ### 2.7 Duur van de woninghuur Standaard bedraagt de duur van een woninghuurcontract negen jaar, wat een evenwicht zoekt tussen de woonzekerheid van de huurder en het eigendomsrecht van de verhuurder. Er zijn echter uitzonderingen: * **Huur van korte duur:** Maximaal drie jaar, schriftelijk aangegaan. De huurder kan te allen tijde opzeggen met een opzegtermijn van drie maanden, met een mogelijke vergoeding afhankelijk van het jaar van opzegging. Verlenging is slechts één maal schriftelijk mogelijk tot een totaal van maximaal drie jaar. Bij gebreke van tijdige opzegging wordt de huur van korte duur omgezet in een negenjarige overeenkomst. * **Huur voor meer dan negen jaar:** Vereist een geschrift en overschrijving in het hypotheekregister. De opzeggingsmogelijkheden van de negenjarige huur zijn van toepassing. * **Levenslange huur:** Duurt zolang de verhuurder leeft, vereist een geschrift en overschrijving. De opzeggingsmogelijkheden van de negenjarige huur zijn niet van toepassing, tenzij contractueel anders bepaald. De huur eindigt van rechtswege bij overlijden van de huurder, tenzij de erfgenamen de huur voortzetten. #### 2.7.1 Opzeggingsmogelijkheden verhuurder bij negenjarige huur De verhuurder kan in een negenjarig contract opzeggen om diverse redenen, waaronder: * Persoonlijk gebruik of gebruik door naaste familieleden (tot in de derde graad). De opzeggingstermijn bedraagt zes maanden en is pas mogelijk na het verstrijken van de eerste driejarige periode. Gebruik dient te gebeuren binnen één jaar na vertrek huurder en gedurende minstens twee jaar, met een sanctie van 18 maanden huur bij niet-naleving, tenzij buitengewone omstandigheden. * Grondige renovatiewerken. Dit vereist een opzeggingstermijn van zes maanden, is mogelijk na de eerste driejarige periode, en stelt specifieke voorwaarden qua kosten, uitvoeringstermijn en indiening van bewijsstukken. Sanctie bij niet-naleving is 18 maanden huur. * Opzegging zonder motief. Dit is mogelijk aan het einde van de eerste en tweede driejarige periode, met een opzeggingstermijn van zes maanden. Er is een vergoeding verschuldigd van respectievelijk negen maanden en zes maanden huur. Vanaf de derde periode is er geen vergoeding meer verschuldigd. > **Tip:** Opzeggingen door de verhuurder dienen schriftelijk te gebeuren en de identiteit van de begunstigde en de band van verwantschap moeten vermeld worden. #### 2.7.2 Opzeggingsmogelijkheden huurder De huurder kan op ieder tijdstip opzeggen met een opzegtermijn van drie maanden. Bij opzegging in de eerste driejarige periode is een vergoeding van één tot drie maanden huur verschuldigd, afhankelijk van het jaar van opzegging. Bij niet-registratie van het huurcontract door de verhuurder, kan de huurder opzeggen zonder termijn of vergoeding. #### 2.7.3 Verlenging wegens buitengewone omstandigheden In specifieke gevallen kan de huurder een verlenging van de huur vragen wegens buitengewone omstandigheden, beoordeeld door de rechter. Dit kan leiden tot een verlenging van bepaalde duur, met mogelijke aanpassing van de huurprijs. ### 2.8 Financiële aspecten #### 2.8.1 Huurprijs De huurprijs wordt in beginsel vrij bepaald door de contractpartijen. Bij huur van korte duur is de huurprijs vast gedurende de overeengekomen duur. Bij negenjarige huur is periodieke herziening (om de drie jaar) mogelijk. Indexering van de huurprijs is van rechtswege mogelijk bij schriftelijke overeenkomsten, gebaseerd op een specifieke formule met de gezondheidsindex. #### 2.8.2 Kosten en lasten De verdeling van kosten en lasten tussen huurder en verhuurder gebeurt op basis van het principe van zakelijke rechten versus gebruik. Een lijst, opgesteld door de Vlaamse Regering, geeft richtinggevende bepalingen. Kosten zoals onroerende voorheffing, registratiekosten en bemiddelingskosten (tenzij de huurder de opdrachtgever is) vallen exclusief ten laste van de verhuurder. #### 2.8.3 Huurwaarborg De huurwaarborg is bedoeld om de drempel tot de private huurmarkt niet te hoog te maken en heeft een maximum van drie maanden huur. Verschillende vormen zijn mogelijk: rekening op naam van de huurder, zakelijke zekerheid, bankwaarborg via het OCMW, of borgstelling. De huurder kiest de vorm, tenzij borgstelling door de verhuurder wordt vereist. De huurwaarborg mag niet contant aan de verhuurder worden betaald. Teruggave gebeurt na einde huur, met schriftelijk akkoord of vonnis. ### 2.9 Onderverhuring en huuroverdracht Onderverhuring en huuroverdracht zijn principieel verboden, tenzij met schriftelijke toestemming van de verhuurder. Toegelaten huuroverdracht ontheft de oorspronkelijke huurder van zijn verbintenissen. Gedeeltelijke onderverhuring is toegelaten met informatieplicht naar de onderhuurder. De duur van onderhuur mag niet langer zijn dan de hoofdhuur. Bij beëindiging van de hoofdhuur dient de hoofdhuurder de onderhuurder te verwittigen en een opzeggingstermijn van drie maanden te respecteren, met mogelijke opzeggingsvergoeding. ### 2.10 Overdracht van de gehuurde woning Bij verkoop, schenking of inbreng in een vennootschap van de gehuurde woning, moet de verkrijger het huurcontract eerbiedigen, ongeacht de datum van het contract of de duur van het verblijf van de huurder. Dit geldt zelfs bij een uitzettingsbeding, tenzij bij uitgestelde eigendomsoverdracht. De verkrijger treedt in alle rechten en verplichtingen van de verhuurder. Er geldt een informatieplicht voor de verkoper, notaris en vastgoedmakelaar inzake de huursituatie, met precontractuele aansprakelijkheid bij verzuim. ### 2.11 Bijzondere regelingen * **Medehuur:** Echtgenoten, wettelijke en feitelijke samenwoners worden (deels) van rechtswege medehuurder. Zij zijn hoofdelijk en ondeelbaar gehouden tot de huur. De overblijvende medehuurder kan het huurcontract voortzetten. In geval van huwelijk of wettelijke samenwoning, wordt de partner volwaardige huurder, ongeacht of het contract voor of na het aangaan van de relatie is gesloten. Bij feitelijke samenwoning moet toestemming van de verhuurder verkregen worden. * **Aansprakelijkheid bij brand en waterschade:** De huurder is aansprakelijk voor brand en waterschade, tenzij hij bewijst dat de schade hem niet kan worden toegerekend. Een verplichte brandverzekering die ook waterschade dekt, is vereist. * **Uithuiszetting:** De procedure voor uithuiszetting is gehumaniseerd, met een verplichte verzoeningspoging door de vrederechter en een centrale rol voor het OCMW. Er geldt een wachttermijn van één maand na betekening van het vonnis vóór de effectieve uithuiszetting. --- # Woningkwaliteitsnormen en de gevolgen van niet-conformiteit Dit document behandelt de wettelijke vereisten voor de kwaliteit van woningen, de gevolgen van niet-naleving daarvan, en de bijbehorende juridische sancties. ## 3. Woningkwaliteitsnormen en de gevolgen van niet-conformiteit De regelgeving rond woningkwaliteit, vastgelegd in het Vlaams Woninghuurdecreet (VWD) en de Vlaamse Codex Wonen (VCW), beoogt de huurder te beschermen en het grondrecht op wonen te waarborgen. Deze normen garanderen een minimale standaard voor veiligheid, gezondheid en leefbaarheid. ### 3.1 Conformiteitsvereisten Een woning die dient als hoofdverblijfplaats moet voldoen aan elementaire kwaliteitseisen. Deze vereisten zijn van openbare orde en beperken de contractvrijheid. Conformiteit houdt in dat de woning geen gebreken mag vertonen van categorie II (ernstige gebreken) of categorie III (gebreken die direct gevaar opleveren of leiden tot mensonwaardige levensomstandigheden). Kleine gebreken (categorie I) zijn toegelaten tot een maximum van zes; vanaf zeven kleine gebreken wordt dit beschouwd als een gebrek van categorie II. #### 3.1.1 Minimale kwaliteitseisen volgens de Vlaamse Codex Wonen De Vlaamse Codex Wonen specificeert de volgende elementaire vereisten: * Voldoende oppervlakte van de woongedeelten. * Aanwezigheid van functionerende sanitaire voorzieningen (toilet, wasgelegenheid met stromend water en aansluiting op afvoer zonder geurhinder). * Goede winddichtheid, thermische isolatie en veilige verwarmingsmogelijkheden (inclusief koelmogelijkheid indien nodig tegen redelijke energiekosten). * Adequate ventilatie-, verlichtings- en verluchtingsmogelijkheden, rekening houdend met de functie en ligging van de ruimte. * Voldoende en veilige elektrische installaties. * Veilige gasinstallaties, zowel wat betreft toestellen als plaatsing en aansluiting. * Stabiliteit en goede bouwfysica (fundering, daken, muren, vloeren, timmerwerk). * Respect voor toegankelijkheid en persoonlijke levenssfeer. * Minimale energetische prestaties. * Aanwezigheid van drinkbaar water. * Voldoen aan brandveiligheidsnormen, inclusief rookmelders (één per bouwlaag en per kamer). * Voldoen aan de bezettingsnormen, die de minimale omvang van de woning bepalen in relatie tot de gezinssamenstelling. #### 3.1.2 Gevolg van niet-conformiteit bij aanvang van de huur Indien de woning bij aanvang van de huur niet voldoet aan de minimale conformiteitseisen (d.w.z. gebreken van categorie II of III vertoont), heeft dit ingrijpende gevolgen. ##### 3.1.2.1 Sancties vanuit het algemeen huurrecht Vanuit het algemeen huurrecht kan niet-conformiteit bij aanvang van de huur leiden tot: * Ontbinding van de huurovereenkomst met schadevergoeding (vermindering van huurgenot). * Gedwongen uitvoering van herstellingen, eventueel met een dwangsom. * Toepassing van de niet-uitvoeringsexceptie. * Absolute nietigheid van de huurovereenkomst, omdat het voorwerp van de overeenkomst ongeoorloofd is. De Cassatie heeft echter geoordeeld dat de rechter niet verplicht is de absolute nietigheid uit te spreken, zeker wanneer de wet specifieke sancties voorziet. ##### 3.1.2.2 Sancties vanuit de Vlaamse Codex Wonen en het VWD * **Absolute nietigheid:** Een gebrek van categorie II of III bij aanvang van de huur kan leiden tot de nietigheid van het huurcontract. Dit betekent dat het contract geacht wordt nooit te hebben bestaan. * **Wederzijdse teruggave en bezettingsvergoeding:** Bij nietigheid moet er een wederzijdse teruggave plaatsvinden van wat partijen hebben ontvangen op basis van het contract. De huurder moet het goed teruggeven, en de verhuurder moet de ontvangen huur terugbetalen. Echter, de huurder is een bezettingsvergoeding verschuldigd voor het genot dat hij van het pand heeft gehad. Deze vergoeding wordt bepaald op basis van de objectieve huurwaarde van het goed. De Cassatie bevestigt dat de nietigheid, zelfs bij overtreding van openbare orde-normen, de rechter niet belet om een bezettingsvergoeding toe te kennen wegens ongerechtvaardigde verrijking. * **Compenserende bezettingsvergoeding:** De huurder kan aanspraak maken op een compenserende bezettingsvergoeding, die de objectieve huurwaarde weerspiegelt, rekening houdend met de slechte woningkwaliteit. ##### 3.1.2.3 Conformiteitsattest Een conformiteitsattest, afgeleverd door de woninginspectie, dient als vermoeden van conformiteit indien het minder dan drie maanden oud is. De afwezigheid van een dergelijk attest impliceert echter geen automatisch verlies van rechten voor de huurder; de woning moet alsnog voldoen aan de wettelijke normen. #### 3.1.3 Conformiteit gedurende de huur De woning moet gedurende de gehele duur van de huur conform blijven. Als de slechte woningkwaliteit ontstaat tijdens de huur, bijvoorbeeld door oneigenlijk gebruik door de huurder, dan is de huurder verantwoordelijk voor de herstellingen. Indien de oorzaak niet direct aan één van de partijen kan worden toegeschreven, of indien de woning kwaliteitsverminderingen ondergaat door ouderdom of overmacht, dan is de verhuurder verantwoordelijk voor de herstellingen. ##### 3.1.3.1 Verantwoordelijkheid voor herstellingen * **Eliminatieregel:** De verhuurder is verantwoordelijk voor alle herstellingen, behalve diegene die expliciet ten laste van de huurder worden gelegd (kleine herstellingen, herstellingen door oneigenlijk gebruik of gebrek aan onderhoud). * **Dringende herstellingen:** De huurder heeft een gedoogplicht voor dringende herstellingen die de verhuurder moet uitvoeren. Als deze werken langer dan dertig dagen duren, heeft de huurder recht op een vergoeding. Dit is van dwingend recht. * **Gebruik als goede huisvader:** De huurder moet de woning gebruiken als een goede huisvader. ### 3.2 Gevolgen van niet-conformiteit en sancties Niet-naleving van de woningkwaliteitsnormen kan leiden tot diverse sancties, zowel burgerrechtelijk als strafrechtelijk. #### 3.2.1 Burgerrechtelijke sancties * **Huurprijsvermindering of -stopzetting:** Bij gebreken die het huurgenot verminderen, kan de huurder aanspraak maken op een huurprijsvermindering of, in extreme gevallen, het opschorten van de huurbetaling. * **Ontbinding van de huurovereenkomst:** De huurder kan de ontbinding van de huurovereenkomst vorderen indien de gebreken ernstig genoeg zijn om het woongenot wezenlijk te belemmeren. * **Nietigheid:** Zoals hierboven vermeld, kan niet-conformiteit leiden tot de nietigheid van de huurovereenkomst. #### 3.2.2 Administratieve en strafrechtelijke sancties * **Ongeschikt- en onbewoonbaarverklaring:** De burgemeester kan een woning ongeschikt of onbewoonbaar verklaren indien er ernstige gebreken zijn (categorie II of III). Dit kan leiden tot gedwongen uit de woning zetten van de huurder en verzegeling van de woning. * **Herstelvordering:** De overheid kan de verhuurder verplichten om de woning te herstellen binnen een bepaalde termijn, gekoppeld aan een dwangsom. Deze herstelvordering kleeft aan het onroerend goed en is dus ook tegenstelbaar aan een nieuwe verkrijger. * **Krotverhuur (strafsanctie):** Het verhuren van een woning die niet aan de kwaliteitsnormen voldoet, is een misdrijf waarvoor gevangenisstraffen en geldboetes kunnen worden opgelegd. De rechter kan ook de huurcontracten nietig verklaren. * **Wooninspectie:** Wooninspecteurs hebben de bevoegdheid om woningen te inspecteren, technisch verslag op te stellen, en overtredingen te sanctioneren. #### 3.2.3 Specifieke sancties bij niet-naleving van registratieverplichting Indien de verhuurder het huurcontract niet registreert binnen de wettelijke termijn (twee maanden na sluiting), kan de huurder het contract opzeggen zonder opzeggingstermijn of -vergoeding. Dit is een belangrijke burgerrechtelijke sanctie om verhuurders te stimuleren hun wettelijke plichten na te komen. ### 3.3 Renovatiehuur Als uitzondering op de strenge regels inzake conformiteit, voorziet het VWD de mogelijkheid van een renovatiehuurcontract. Dit contract staat toe dat woningen die momenteel niet conform zijn, toch verhuurd worden indien de huurder bereid is om zelf, op eigen kosten, de nodige verbeterings- of renovatiewerken uit te voeren. Dit vereist een schriftelijk contract met specifieke vermeldingen over de werken, de uitvoeringstermijn, de oplevering en de tegenprestatie van de verhuurder. Gedurende de periode van de renovatiewerken is de huurder geen huur verschuldigd. Na de voltooiing van de werken dient een conformiteitsattest te worden verkregen. ### 3.4 Overdracht van de gehuurde woning Bij de overdracht van een verhuurde woning (verkoop, schenking, etc.) is de verkrijger gehouden om het bestaande huurcontract te respecteren, ongeacht of dit een vaste datum heeft of niet. Dit geldt zelfs bij een uitzettingsbeding in het oorspronkelijke contract. De verkrijger treedt in de rechten en verplichtingen van de verhuurder vanaf de datum van de authentieke akte. Er geldt een informatieplicht voor de verkoper (of diens vastgoedmakelaar/notaris) over de huursituatie, waarbij het nalaten van deze informatie tot precontractuele aansprakelijkheid kan leiden. ### 3.5 Huurwaarborg De huurwaarborg dient ter bescherming van de verhuurder tegen huurschade of achterstallige huur. De huurder heeft de keuze uit verschillende vormen van waarborg (rekening op naam huurder, bankwaarborg via OCMW, borgstelling, consumentenborgtocht). De waarborg mag maximaal drie maanden huur bedragen. Indien de waarborg in contanten wordt betaald, heeft de huurder recht op interest. De vrijgave van de waarborg aan het einde van de huur vereist het schriftelijk akkoord van beide partijen of een vonnis van de rechter. De verhuurder heeft één jaar de tijd na het einde van de huur om een vordering in te stellen voor de toekenning van de waarborg. ### 3.6 Huurprijs en kosten De huurprijs is in principe vrij overeen te komen. Bij huur van korte duur is de huurprijs gefixeerd gedurende de looptijd van het contract. Bij langere contracten is indexering van rechtswege mogelijk, mits een schriftelijk contract. Herziening van de huurprijs is mogelijk om de drie jaar, rekening houdend met nieuwe omstandigheden die de normale huurwaarde significant beïnvloeden, of door verbeteringswerken door de verhuurder die verder gaan dan de minimale conformiteitseisen. De verdeling van kosten en lasten volgt een principe van zakelijke rechten versus gebruik, met specifieke lijsten voor toewijzing aan huurder of verhuurder. Bemiddelingskosten zijn in principe ten laste van de verhuurder, tenzij de huurder de opdrachtgever is. --- > **Tip:** De woningkwaliteitsnormen zijn cruciaal omdat ze direct verband houden met het grondrecht op wonen. Niet-conformiteit kan niet alleen leiden tot burgerrechtelijke gevolgen zoals huurprijsvermindering of ontbinding, maar ook tot administratieve sancties en zelfs strafrechtelijke vervolging van de verhuurder. Het is daarom van essentieel belang om de woningkwaliteit te controleren vóór het ondertekenen van een huurcontract en om de verhuurder aansprakelijk te stellen bij gebreken. > **Voorbeeld:** Een huurder ontdekt na intrek dat het dak van zijn appartement lekt, wat leidt tot vochtplekken en schimmelvorming in de slaapkamer. Dit is een ernstig gebrek (categorie II) dat de leefbaarheid aantast. De huurder kan de verhuurder via aangetekende brief verzoeken om deze gebreken te herstellen. Indien de verhuurder nalaat actie te ondernemen, kan de huurder een huurprijsvermindering vorderen, de ontbinding van de huurovereenkomst vragen, of zelfs de huur opschorten indien het gebrek een direct gevaar oplevert. --- # Duur van de huurovereenkomst en opzeggingsmogelijkheden Dit onderwerp behandelt de verschillende duur van woninghuurovereenkomsten, zoals de negenjarige huur, huur van korte duur en levenslange huur, alsook de specifieke opzeggingsmogelijkheden voor zowel verhuurders als huurders, inclusief de bijbehorende vergoedingen en termijnen. ## 4. Duur van de huurovereenkomst en opzeggingsmogelijkheden De duur van een woninghuurovereenkomst en de bijbehorende opzeggingsmogelijkheden zijn cruciaal voor het evenwicht tussen de woonzekerheid van de huurder en het eigendomsrecht van de verhuurder. Het Vlaams Woninghuurdecreet (VWD) voorziet hierin met verschillende contractuele duurvormen en specifieke regels. ### 4.1 De duur van de woninghuurovereenkomst #### 4.1.1 Principe: negenjarige huur Het principe is een woninghuurovereenkomst van negen jaar. Dit zorgt voor een zekere stabiliteit en woonzekerheid voor de huurder, terwijl de verhuurder ook een behoorlijk rendement kan verwachten. Deze duur is bedoeld om een stabiel en duurzaam kader te bieden. #### 4.1.2 Uitzonderingen op de negenjarige huur Naast de negenjarige huur bestaan er enkele uitzonderingen: * **Huur van korte duur:** Deze contracten hebben een maximale duur van drie jaar. Ze zijn bedoeld als een uitzonderingsregime, maar worden in de praktijk vaak gebruikt als standaard. * **Huur voor meer dan negen jaar:** Deze contracten vereisen een geschrift en moeten worden overgeschreven in het hypotheekregister om tegenstelbaar te zijn bij verkoop van het goed. De opzeggingsmogelijkheden zijn die van de negenjarige huur, met specifieke vergoedingen bij opzegging zonder motief tegen het einde van de negenjarige periode of de daaropvolgende driejarige periode. * **Levenslange huur:** Dit type huurcontract duurt zolang de verhuurder leeft. De opzeggingsmogelijkheden van de negenjarige huur zijn hier niet van toepassing, tenzij contractueel anders bepaald. De huurovereenkomst eindigt van rechtswege bij het overlijden van de huurder, tenzij de erfgenamen de huur voortzetten. #### 4.1.3 Verlenging van de negenjarige huur Indien bij het einde van de negenjarige periode geen opzegging plaatsvindt, wordt de huurovereenkomst stilzwijgend wettelijk verlengd voor periodes van drie jaar. Deze verlenging heeft geen invloed op de bestaande contractuele verplichtingen, zoals eventuele borgstellingen. Elke partij kan de huur opzeggen met een termijn van zes maanden vóór het einde van een driejarige periode. Voor de huurder geldt in de eerste driejarige periode een vergoeding van drie, twee of één maand huur, afhankelijk van het einde van welk jaar de opzegging plaatsvindt. #### 4.1.4 Huur van korte duur (max. 3 jaar) * **Duur:** Maximum drie jaar. * **Verlenging:** Slechts één keer schriftelijk verlengbaar, met behoud van dezelfde huurvoorwaarden. Het totaal mag maximaal drie jaar bedragen. * **Omzetting:** Indien het contract niet correct wordt opgezegd tegen het einde van de overeengekomen duur (minimaal vier maanden voor het verstrijken ervan), wordt het van rechtswege omgezet in een negenjarige huurovereenkomst, die ingaat vanaf de aanvang van de huur van korte duur. * **Opzegging door huurder:** Kan te allen tijde met een opzeggingstermijn van drie maanden. In het eerste jaar van de huur is een vergoeding van een halve maand huur verschuldigd, in het tweede jaar één maand huur, en in het derde jaar anderhalve maand huur. * **Opzegging door verhuurder:** Is niet mogelijk tijdens de looptijd van de huur van korte duur. #### 4.1.5 Levenslange huur * **Kenmerken:** Vereist een geschrift en overschrijving. De opzeggingsmogelijkheden voor de negenjarige huur zijn niet van toepassing, tenzij contractueel anders bepaald. De huur eindigt van rechtswege bij overlijden van de huurder, wat een afwijking is van het algemeen huurrecht. ### 4.2 Opzeggingsmogelijkheden van de verhuurder bij een negenjarige huur De verhuurder heeft beperkte opzeggingsmogelijkheden om de woonzekerheid van de huurder te waarborgen. #### 4.2.1 Opzegging voor persoonlijk gebruik of gebruik door naaste familie * **Motief:** De verhuurder kan opzeggen voor eigen persoonlijk gebruik, of voor gebruik door partner of familie tot in de derde graad. * **Termijn:** Zes maanden vóór het einde van een driejarige periode. De opzegging kan niet gebeuren tijdens de eerste driejarige periode. * **Vereisten:** De identiteit van de persoon ten gunste van wie de opzegging gebeurt en de band van verwantschap moeten vermeld worden in de opzeggingsbrief. * **Gebruik:** Het pand moet binnen één jaar na het vertrek van de huurder in gebruik worden genomen en gedurende minstens twee aaneensluitende jaren worden gebruikt. * **Sanctie bij niet-realisatie:** De verhuurder is een vergoeding van achttien maanden huur verschuldigd aan de huurder, tenzij er sprake is van buitengewone omstandigheden die onvoorzienbaar en ernstig zijn. * **Tegenopzegging huurder:** De huurder kan een tegenopzegging geven met een termijn van één maand. Hierdoor eindigt de huur vroeger. De verhuurder blijft in dit geval gehouden tot zijn verplichtingen na opzegging. #### 4.2.2 Opzegging voor grondige renovatiewerken * **Motief:** De opzegging is mogelijk voor grondige renovatiewerken die het goed verbeteren, verfraaien of in overeenstemming brengen met de conformiteitsvereisten. * **Termijn:** Na de eerste driejarige periode, met een opzeggingstermijn van zes maanden. * **Voorwaarden:** * Eerbiediging van de regels van ruimtelijke ordening en stedenbouw. * De kosten van de werken moeten meer bedragen dan drie jaar huur (of twee jaar huur bij werken aan verschillende woningen). * Bij de opzegging moeten bewijsstukken zoals een bestek of raming worden gevoegd. Een omgevingsvergunning is vereist indien van toepassing. * De werken moeten binnen zes maanden na de opzegging worden aangevat en binnen vierentwintig maanden worden beëindigd. * De verhuurder moet een conformiteitsattest aanvragen na de werken en dit kosteloos overmaken aan de huurder. * **Sanctie bij niet-realisatie:** Achttien maanden huur aan de huurder, tenzij er sprake is van buitengewone omstandigheden. De sanctie geldt ook indien geen conformiteitsattest wordt aangevraagd of bezorgd, of indien de wooninspecteur gebreken van categorie II en III vaststelt. #### 4.2.3 Opzegging zonder motief (met vergoeding) * **Periode:** Tegen het einde van de eerste en tweede driejarige periode. * **Termijn:** Zes maanden. * **Vergoeding:** Negen maanden huur bij einde van de eerste driejarige periode, en zes maanden huur bij einde van de tweede driejarige periode. Vanaf de derde periode is er geen vergoeding verschuldigd. * **Eisbaarheid:** De vergoeding is eisbaar op het tijdstip van de teruggave van het goed. ### 4.3 Opzeggingsmogelijkheden van de huurder De huurder geniet van ruimere opzeggingsmogelijkheden ter bescherming van zijn woonzekerheid. #### 4.3.1 Opzegging bij een negenjarige huur * **Termijn:** De huurder kan te allen tijde opzeggen met een opzeggingstermijn van drie maanden. Deze termijn gaat in op de eerste dag van de maand volgend op de maand waarin de opzegging werd gedaan. * **Vergoeding:** Bij opzegging in de eerste driejarige periode is een vergoeding van drie, twee of één maand huur verschuldigd, afhankelijk van het einde van welk jaar de opzegging plaatsvindt. Bij opzegging na de eerste driejarige periode is er geen vergoeding verschuldigd. * **Niet-registratie:** Indien de verhuurder het huurcontract niet heeft geregistreerd, kan de huurder opzeggen zonder termijn noch vergoeding. #### 4.3.2 Opzegging bij huur van korte duur Zoals hierboven vermeld, kan de huurder te allen tijde opzeggen met een opzeggingstermijn van drie maanden. De vergoeding is afhankelijk van het jaar van opzegging (½ maand in het eerste jaar, 1 maand in het tweede, 1½ maand in het derde). ### 4.4 Verlenging wegens buitengewone omstandigheden * **Procedure:** De huurder kan uiterlijk één maand voor het einde van de huur, per aangetekende brief, een verlenging vragen. Dit kan ook indien de huurder zelf de opzegging heeft gedaan. * **Beoordeling:** Indien er geen overeenkomst is tussen partijen, beslist de rechter. De verlenging moet het overwegend belang van de huurder dienen en een bepaalde duur hebben. De rechter kan de huurprijs verhogen ter compensatie. * **Hernieuwing:** Eénmalige aanvraag om hernieuwing van de verlenging is mogelijk. ### 4.5 Overlijden van de laatste huurder * **Regeling:** De huurovereenkomst wordt van rechtswege ontbonden, tenzij de erfgenamen de huur voortzetten binnen twee maanden na het overlijden van de laatste huurder. * **Vergoeding:** Een vergoeding van één maand huur is verschuldigd aan de verhuurder. * **Curator:** De verhuurder kan de aanstelling van een curator vragen met betrekking tot de huisraad en de ontruiming ervan. ### 4.6 Medehuur * **Principe:** Echtgenoten, wettelijke en feitelijke samenwoners zijn medehuurders. Zij zijn hoofdelijk en onweerlegbaar verbonden ten aanzien van de verhuurder. * **Opzeggingsrecht:** Elke medehuurder heeft een autonoom opzeggingsrecht zonder vergoeding, waarbij de huur verder loopt voor de overblijvende huurder(s). * **Vertrekkende huurder:** De verhuurder kan de vertrekkende huurder nog zes maanden aanspreken voor achterstallige huur, tenzij een nieuwe huurder wordt voorgesteld en aanvaard, of de huurder van rechtswege de huur niet heeft ondertekend. ### 4.7 Borgstelling en waarborg De huurwaarborg dient om de verplichtingen van de huurder te dekken. Er zijn vier vormen mogelijk: een rekening op naam van de huurder, een zakelijke zekerheid, een bankwaarborg via het OCMW, of een borgstelling. De huurder kiest de vorm, tenzij het een borgstelling betreft. Het maximumbedrag is drie maanden huur. De huurwaarborg mag niet in contanten worden betaald aan de verhuurder; anders kan de huurder interest claimen of de huurprijs op de waarborgrekening storten. Vrijgave van de waarborg gebeurt na einde huur, met schriftelijk akkoord of vonnis. De vordering van de verhuurder tot teruggave van de waarborg verjaart na één jaar. ### 4.8 Onderverhuur en huuroverdracht * **Principieel verbod:** Onderverhuur en huuroverdracht zijn principieel verboden, tenzij met toestemming van de verhuurder. * **Huuroverdracht:** De huurder wordt ontheven van zijn verbintenissen. * **Onderhuur:** Kan gedeeltelijk en met informatieplicht van de hoofdhuurder. Bij onderhuur met sociaal oogmerk kan het volledige goed worden onderverhuurd aan behoeftige personen. De duur van de onderhuur mag niet langer zijn dan de hoofdhuur. Bij beëindiging van de hoofdhuur gelden specifieke opzeggingstermijnen en vergoedingen voor de onderhuurder. ### 4.9 Overdracht van de gehuurde woning * **Principe:** De verkrijger (koper, schenking) treedt in alle rechten en verplichtingen van de verhuurder op de datum van de authentieke akte. * **Bescherming huurder:** De huurovereenkomst moet worden gerespecteerd, ongeacht of deze een vaste dagtekening heeft of mondeling is aangegaan. Een uitzettingsbeding in het huurcontract is nietig. * **Informatieplicht:** De verkoper en vastgoedmakelaar/notaris hebben een informatieplicht ten aanzien van de verkrijger over de huursituatie. ### 4.10 Onderhouds- en herstellingsplicht * **Eliminatieregel:** Alle herstellingen zijn ten laste van de verhuurder, tenzij het decreet anders bepaalt. Kleine herstellingen en herstellingen door oneigenlijk gebruik of gebrek aan onderhoud zijn ten laste van de huurder. * **Dringende herstellingen:** De huurder heeft een gedoogplicht voor dringende herstellingen. Indien deze langer dan dertig dagen duren, kan aanspraak gemaakt worden op vergoeding. * **Gebruik als goede huisvader:** De huurder moet het goed als een goede huisvader gebruiken. ### 4.11 Brand en brandverzekering De huurder is verplicht een brandverzekering te sluiten die ook waterschade dekt, tenzij de verhuurder een polis sluit met afstand van verhaal. De huurder wordt vermoed aansprakelijk te zijn voor brand, maar kan tegenbewijs leveren. ### 4.12 Uithuiszetting * **Humanisering:** Procedures tot uithuiszetting bevatten verplichte verzoeningspogingen. Het OCMW speelt een centrale rol bij het voorkomen van uithuiszettingen. * **Termijn:** Er geldt een wachttermijn van één maand tussen betekening van het vonnis en de effectieve uithuiszetting, die door de rechter kan worden verlengd of ingekort. De huurder wordt zeven kalenderdagen voor de uithuiszetting verwittigd. --- **Tip:** Bestudeer de specifieke opzeggingstermijnen en de eventuele vergoedingen die hieraan verbonden zijn nauwkeurig. Het verschil tussen de opzeggingsregels voor de verhuurder en de huurder is aanzienlijk en cruciaal voor het begrijpen van de bescherming die de huurder geniet. Let ook goed op de voorwaarden voor de verschillende soorten huurcontracten (9 jaar, korte duur, levenslang). **Voorbeeld:** Als een huurder een contract van korte duur heeft gesloten voor drie jaar en besluit na veertien maanden te verhuizen, is hij een vergoeding van één maand huur verschuldigd aan de verhuurder. Indien hij na zesentwintig maanden verhuist, is dit anderhalve maand huur. **Voorbeeld:** Een verhuurder die het pand wil opzeggen voor persoonlijk gebruik moet dit zes maanden vóór het einde van een driejarige periode doen, en het pand moet binnen een jaar effectief door de verhuurder of diens naaste familie worden bewoond gedurende minstens twee opeenvolgende jaren. Indien deze voorwaarden niet worden nageleefd, kan de huurder een vergoeding van achttien maanden huur eisen. --- # Financiële aspecten van woninghuur: huurprijs, kosten en waarborg Dit gedeelte van de analyse focust op de financiële aspecten van woninghuur, waaronder de bepaling, indexering en herziening van de huurprijs, de verdeling van kosten en lasten, en de regels rond de huurwaarborg. ## 5. Financiële aspecten van woninghuur: huurprijs, kosten en waarborg ### 5.1 Huurprijs #### 5.1.1 Contractvrijheid en vaste huurprijzen In principe geldt er contractvrijheid voor de huurprijs bij woninghuur. De wetgever heeft er echter voor gekozen om geen maximumhuurprijzen op te leggen, om zo het aanbod op de private huurmarkt te stimuleren en het rendement voor verhuurders te garanderen. Bij **huur van korte duur** (maximaal drie jaar) is de huurprijs wel **vast**. Dit betekent dat de overeengekomen huurprijs gedurende de volledige duur van het contract niet kan worden gewijzigd. #### 5.1.2 Indexering van de huurprijs Indexering is de automatische aanpassing van de huurprijs aan de evolutie van de levensduurokosten. * **Wettelijke basis:** De indexering is wettelijk geregeld en gebeurt **van rechtswege** (automatisch) bij schriftelijke woninghuurcontracten. Dit is een afwijking van het algemeen huurrecht, waarvoor een specifieke indexeringsclausule in het contract vereist is. * **Mondelinge contracten:** Bij mondelinge woninghuurcontracten is indexering niet van rechtswege mogelijk via de wettelijke bepalingen. Echter, indien partijen gedurende jaren de huurprijs hebben geïndexeerd zonder protest van de huurder, kan dit beschouwd worden als een contractuele afspraak die uit de uitvoering van het mondelinge contract blijkt. * **Formule:** De indexering wordt berekend aan de hand van de volgende formule: $$ \text{Basishuurprijs} \times \frac{\text{Nieuw indexcijfer}}{\text{Aanvangsindexcijfer}} $$ Het nieuwe indexcijfer is dat van de maand die voorafgaat aan de maand van de verjaardag van de inwerkingtreding van de huur. De aanvangsindex is dat van de maand die voorafgaat aan de maand waarin de huurovereenkomst werd gesloten of voorafgaand aan de inwerkingtreding of een eerdere huurprijsherziening. * **Eisbaarheid:** Indexering kan **éénmaal per jaar** worden toegepast, op de verjaardag van de inwerkingtreding van de huur. Er is een **schriftelijk verzoek** vereist. De verhuurder heeft een **verjarings- en vervaltermijn**: het verzoek tot indexering moet worden gedaan binnen de drie maanden voorafgaand aan het verzoek, en de vordering tot indexering verjaart na één jaar. * **Beperking bij energieprestatiecertificaat (EPC) label D-F:** Sinds 3 oktober 2022 is er een beperking op de indexering voor woningen met een EPC-label D, E of F. Voor een label D is de indexering beperkt tot 50%. Voor een label F mag er helemaal niet worden geïndexeerd. Dit was een tijdelijke maatregel in reactie op de gestegen energieprijzen. #### 5.1.3 Herziening van de huurprijs Huurprijsherziening is mogelijk om rekening te houden met veranderende marktomstandigheden. * **Tijdstip:** Een aanvraag tot herziening kan enkel worden gedaan **tussen negen en zes maanden vóór het verstrijken van een driejarige periode**. Overeenkomsten die buiten deze periode worden gesloten, zijn niet afdwingbaar. * **Overeenkomst tussen partijen:** Partijen kunnen onderling een nieuwe huurprijs overeenkomen. Deze overeenkomst is enkel geldig indien deze binnen de specifieke periode van negen tot zes maanden voor het einde van de driejarige periode wordt gesloten. * **Vordering voor de rechter:** Indien partijen er niet uitkomen, kan de zaak aan de vrederechter worden voorgelegd. Dit kan **tussen zes en drie maanden vóór het einde van de driejarige periode**. * **Vereiste verschil:** De aanvrager moet aantonen dat er een verschil is van **minimaal 20%** in de normale huurwaarde van het gehuurde goed, als gevolg van nieuwe omstandigheden. De normale huurwaarde wordt bepaald op basis van de vastgoedmarkt en vergelijkbare onroerende goederen in de omgeving. * **Nieuwe omstandigheden:** Dit verwijst naar objectieve omstandigheden die niet aan een van de partijen te wijten zijn, niet aanwezig waren bij het aangaan van de huur, niet konden worden voorzien en die gedurende de volledige volgende driejarige periode een duurzame invloed op de normale huurwaarde zullen hebben. * **Tweede mogelijkheid voor verhuurder (specifiek):** Een verhuurder kan te allen tijde, na het verstrijken van de eerste driejarige periode, een stijging van de normale huurwaarde met **minimaal 10%** vorderen als gevolg van **verbeteringswerken** die hij heeft uitgevoerd en die verder gaan dan de minimale conformiteitseisen en onderhoudsverplichtingen. * **Vaststelling door rechter:** De rechter stelt de nieuwe huurprijs **naar billijkheid** vast, rekening houdend met alle omstandigheden. De nieuwe huurprijs is geldig **vanaf de eerste dag van de volgende driejarige periode**. Indien er een gerechtelijke procedure loopt, moet er een **verrekening** gebeuren. * **Energiebesparende investeringen:** Een specifieke herziening is mogelijk te allen tijde, indien de normale huurwaarde stijgt met minstens 10% door energiebesparende investeringen die door de verhuurder zijn uitgevoerd. Dit geldt ook voor huur van korte duur, maar niet voor werken die enkel nodig zijn om aan de woningkwaliteitsnormen te voldoen. ### 5.2 Kosten en lasten #### 5.2.1 Verdelingsprincipe De verdeling van kosten en lasten is gebaseerd op het principe van **gebruik versus zakelijke rechten**. Kosten die voortvloeien uit het gebruik van het goed komen in principe ten laste van de huurder, terwijl kosten gerelateerd aan het eigendomsrecht ten laste van de verhuurder vallen. Een **niet-limitatieve lijst** van kosten en hun verdeling is vastgelegd door de Vlaamse Regering. Deze lijst is echter van **dwingend recht**, wat betekent dat partijen er contractueel niet van kunnen afwijken. * **Voorbeelden van kosten:** * Jaarlijkse inspectie van de lift: ten laste van de verhuurder. * Onderhoudskosten van de lift: 50% ten laste van de huurder en 50% ten laste van de verhuurder. * Kosten van de syndicus: 34% ten laste van de huurder en 66% ten laste van de verhuurder. * Kosten van conciërges: 75% ten laste van de huurder en 25% ten laste van de verhuurder. #### 5.2.2 Wijze van aanrekening Kosten kunnen worden aangerekend via een **vast bedrag (forfait)** bovenop de maandelijkse huurprijs, of via **werkelijke kosten**. * **Herziening van forfait:** Indien er een forfait is overeengekomen, kan de huurder **te allen tijde** de omzetting ervan vragen naar de aanrekening van de werkelijke kosten. #### 5.2.3 Kosten die exclusief ten laste van de verhuurder vallen * Onroerende voorheffing. * Kosten van registratie (tenzij het contract niet binnen de wettelijke termijn wordt geregistreerd, wat tot een fiscale boete kan leiden die niet ten laste van de huurder mag komen). * Kosten voor bemiddeling (vastgoedmakelaar), tenzij de huurder zelf de opdrachtgever is. ### 5.3 Huurwaarborg De huurwaarborg dient als financiële zekerheid voor de verhuurder, maar de drempel om een woning te huren mag niet te hoog worden. #### 5.3.1 Vormen van huurwaarborg De huurder heeft de keuze uit verschillende vormen, tenzij het een borgstelling betreft. Deze vormen mogen niet gecumuleerd worden en vormen een "gesloten" systeem: 1. **Rekening op naam van de huurder:** De huurder opent een bankrekening waarop het waarborgbedrag wordt gestort. 2. **Zakelijke zekerheid:** Een financieel instrument dat door een kredietinstelling wordt bewaard op naam van de huurder. 3. **Bankwaarborg via OCMW:** Het OCMW stelt zich borg voor de huurder ten aanzien van de verhuurder. 4. **Borgstelling:** Een derde persoon (de borg) verbindt zich solidair met de huurder ten aanzien van de verhuurder. Dit vereist een **afzonderlijk geschrift**. #### 5.3.2 Maximum waarborg Het maximumbedrag van de huurwaarborg is beperkt tot **drie maanden huur**. #### 5.3.3 Verplichtingen bij waarborg in geld Indien de waarborg toch in contanten wordt betaald aan de verhuurder, zijn er twee mogelijke sancties: * De huurder kan **interest** claimen op het bedrag, gebaseerd op de gemiddelde rentevoet van spaarrekeningen. * De huurder mag de huurprijs maandelijks op de waarborgrekening storten tot het bedrag van de waarborg is gerecupereerd. Dit is een vorm van **schuldvergelijking**. #### 5.3.4 Vrijgave van de waarborg * De waarborg kan **niet tussentijds** worden vrijgegeven. * De vrijgave gebeurt **na einde huur** en vereist een **schriftelijk akkoord** van de verhuurder of een **kopie van een vonnis**. * De **verjaringstermijn** voor de vordering van de verhuurder tot recuperatie van de waarborg bedraagt **één jaar** na het einde van de huur. Indien de verhuurder deze termijn laat passeren, kan de huurder de bank verzoeken het bedrag uit te keren. #### 5.3.5 Huurwaarborglening Voor huurders met een bescheiden inkomen is er de mogelijkheid van een **huurwaarborglening** via het Vlaams Woningfonds. Dit betreft een **renteloos consumentenkrediet** dat binnen 24 maanden moet worden terugbetaald. --- Dit is een uitgebreide samenvatting van de financiële aspecten van woninghuur, met speciale aandacht voor de bepalingen van het Vlaams Woninghuurdecreet. Het is cruciaal om de specifieke regels en uitzonderingen goed te kennen voor het examen. Succes met studeren! --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Vlaams Woninghuurdecreet (VWD) | Een decreet dat de specifieke regelgeving voor woninghuur in het Vlaamse Gewest vastlegt, met als doel een stabiel, duurzaam en evenwichtig kader te bieden voor huurders en verhuurders. | | Eerbiedigende werking | Juridisch principe waarbij oudere contracten die voor de inwerkingtreding van een nieuwe wet werden gesloten, onderworpen blijven aan de oude wetgeving, terwijl nieuwe contracten onder de nieuwe wetgeving vallen. | | Hoofdverblijfplaats | Het feitelijke en meest bepalende criterium voor het domicilie van een gezin of een alleenstaande, wat bepaalt of een huurovereenkomst onder de woninghuurwetgeving valt. | | Dwingend recht | Juridische bepalingen die niet contractueel kunnen worden uitgesloten of gewijzigd, ter bescherming van de zwakkere partij in een overeenkomst, zoals de huurder in een woninghuurovereenkomst. | | Conformiteit | De vereiste dat een woning voldoet aan minimale normen van menselijke waardigheid, veiligheid en gezondheid, zoals bepaald door de wetgeving, en die essentieel is voor de bewoning als hoofdverblijfplaats. | | Nietigheid | De juridische sanctie die een overeenkomst ongeldig verklaart vanaf het ontstaan ervan, bijvoorbeeld wanneer het voorwerp van de huurovereenkomst ongeoorloofd is wegens het niet voldoen aan de woningkwaliteitsnormen. | | Cessie | De overdracht van een huurcontract van de ene huurder aan een andere, waarbij de nieuwe huurder alle rechten en plichten van de oorspronkelijke huurder overneemt. | | Huurwaarborg | Een door de huurder gestelde zekerheid aan de verhuurder ter dekking van mogelijke schade aan het gehuurde goed of huurschulden, die verschillende vormen kan aannemen. | | Indexering | De jaarlijkse aanpassing van de huurprijs op basis van een indexcijfer, wat van rechtswege gebeurt bij schriftelijke woninghuurovereenkomsten volgens een specifieke formule. | | Renovatiehuur | Een speciaal type huurovereenkomst waarbij de huurder ingrijpende werken uitvoert aan het gehuurde goed, met als tegenprestatie voordelen van de verhuurder, zoals een lagere huurprijs of een langere huurtermijn. | | Medehuur | Een huurovereenkomst die door meer dan één persoon is aangegaan, waarbij de huurders in principe hoofdelijk en ondeelbaar gehouden zijn tot de huurdersverplichtingen. | | Verzoeningspoging | Een verplichte stap in de gerechtelijke procedure voor uithuiszetting, waarbij de rechter probeert partijen tot een akkoord te brengen om de uitzetting te vermijden. | | Vastgoedmakelaar | Een professional die optreedt als tussenpersoon bij de aan- of verkoop of verhuur van onroerende goederen, en die een adviserende en bemiddelende rol speelt. | | Vernietigbaarheid | De juridische situatie waarbij een rechtshandeling geldig is totdat deze door een rechter wordt vernietigd, in tegenstelling tot nietigheid die een rechtshandeling vanaf het begin ongeldig maakt. | | Wooninspecteur | Een ambtenaar van het Vlaams Gewest of de gemeente die belast is met het toezicht op de woonkwaliteit en het handhaven van de woninghuurwetgeving en de Vlaamse Codex Wonen. | | Gemeentelijke administratieve sanctie (GAS) | Een sanctie die door gemeenten kan worden opgelegd voor bepaalde overtredingen, waaronder in dit geval de schending van de informatieplicht van de verhuurder bij het publiek te huur stellen van een woning. |

# De evolutie van de rechtspositie van de vrouw en handelingsbekwaamheid Dit onderwerp schetst de historische juridische ontwikkeling van vrouwen, met een specifieke focus op hun handelingsbekwaamheid, vanaf het Romeinse recht tot de moderne tijd [2](#page=2). ### 1.1 Basisbegrippen in het recht Om de evolutie van de rechtspositie van de vrouw te begrijpen, is het essentieel om enkele basisbegrippen te kennen [2](#page=2). * **Rechtssubject:** Een juridische entiteit die rechten en plichten kan hebben, dit kunnen natuurlijke personen of rechtspersonen zijn [2](#page=2). * **Rechtsobject:** Een juridische entiteit die geen rechten of plichten bezit, maar het voorwerp is van rechten. Dieren vallen hieronder en worden beschouwd als goederen [2](#page=2). * **Juridische persoonlijkheid:** Dit omvat twee aspecten: * **Rechtsbekwaamheid:** Het vermogen om titularis te zijn van rechten en plichten [2](#page=2). * **Handelingsbekwaamheid:** Het vermogen om zelf en zelfstandig rechten en plichten uit te oefenen door middel van rechtshandelingen [2](#page=2). ### 1.2 Handelingsbekwaamheid van de vrouw doorheen de geschiedenis Doorheen de geschiedenis hebben ongehuwde vrouwen doorgaans een betere juridische positie gehad dan gehuwde vrouwen. Dit wordt onderstreept door de wetswijziging van 1976, die een einde maakte aan de ongelijke handelingsbekwaamheid binnen het huwelijk [2](#page=2). #### 1.2.1 De ongehuwde vrouw De rechtspositie van de ongehuwde vrouw kende verschillende gradaties en beperkingen afhankelijk van de rechtsperiode [3](#page=3). * **Romeins recht:** * Vrouwen waren *sui generis* indien zij niet onder het recht van de *pater familias* vielen [3](#page=3). * Indien zij *alieni generis* waren, hadden zij de bijstand van een voogd nodig om rechtshandelingen te stellen. Dit verdween rond de 3e eeuw, wat duidde op een toenemende juridische gelijkwaardigheid tussen man en vrouw [3](#page=3). * **Germaans recht en vroege middeleeuwen:** * Aanvankelijk waren vrouwen volledig handelingsonbekwaam [3](#page=3). * Tijdens de volksverhuizingen en oorlogen vielen de beperkingen voor ongehuwde vrouwen weg, met name voor weduwen [3](#page=3). * **Late middeleeuwen en moderne tijden:** * Beperkingen op handelingsbekwaamheid keerden terug in de vorm van voogdij, maar dit was voornamelijk bedoeld om de ernst van rechtshandelingen aan te tonen [3](#page=3). * Dit was niet overal van toepassing en soms op eigen verzoek van de vrouw, omdat zij vaak geen opleiding genoot [3](#page=3). * Het *Senatusconsultum Velleianum* was een senaatsbesluit dat vrouwen beschermde tegen het stellen van rechtshandelingen ten gunste van een derde. Later evolueerde dit naar een absoluut verbod, wat een beperking van de handelingsbekwaamheid inhield [3](#page=3). * **Franse Revolutie:** * De beperkingen op handelingsbekwaamheid verdwenen grotendeels in het privaatrecht. Echter, zodra het leenrecht verdween, bleef de ongehuwde vrouw uitgesloten van publieke functies [3](#page=3). #### 1.2.2 De gehuwde vrouw De gehuwde vrouw stond historisch gezien onder aanzienlijk meer beperkingen dan haar ongehuwde seksegenoot [4](#page=4). * **Romeinse tijd:** * Vrouwen stonden principieel onder de *alii juris* van de echtgenoot, wat betekende dat zij van de macht van de *pater familias* overgingen naar die van de echtgenoot via de *manus* [4](#page=4). * De *manus* verdween echter relatief snel, waardoor de vrouw hetzelfde statuut kreeg als een ongehuwde vrouw [4](#page=4). * **Germaanse tijd tot Burgerlijk Wetboek van 1804:** * **Maritale macht:** De man had het gezag over de vrouw, vergelijkbaar met ouderlijke macht over kinderen. Dit omvatte [4](#page=4): * Plicht tot gehoorzaamheid van de vrouw, waarbij de man haar kon disciplineren (met uitzondering van dodelijk geweld). Dit weerspiegelde de vrouw als eigendom [4](#page=4). * Plicht tot samenwonen, waarbij de man de vrouw met geweld kon terughalen [4](#page=4). * Plicht tot getrouwheid, die voor de vrouw strenger was dan voor de man [4](#page=4). * De man had ook verplichtingen zoals eerbare behandeling en onderhoud [4](#page=4). * **Bekwaamheid van de vrouw:** De vrouw was handelingsbekwaam (juridisch in staat om handelingen te stellen), maar niet handelingsbevoegd (had niet de vrijheid om deze handelingen zelfstandig te stellen) [4](#page=4). * **Uitzonderingen op handelingsonbevoegdheid:** Er waren enkele uitzonderingen, zoals bij krankzinnigheid of afwezigheid van de man, in handelscontext met stilzwijgende toestemming van de man, voor het huishouden, bij scheiding van goederen, bij procedures tegen de man, en ten aanzien van kinderen en huwelijksgoederen. Bij overlijden van de man werd de vrouw bezitter van eigen, gemeenschappelijke en goederen van de man, en kon zij haar goederen terugvorderen. Vaak was instemming of verzaking van de vrouw haar goederen vereist om terugvordering te vermijden [4](#page=4) [5](#page=5). * **Franse Revolutie en het Burgerlijk Wetboek van 1804:** * De Franse Revolutie bracht aanvankelijk meer gelijkheid, maar Napoleon Bonaparte voerde een conservatiever model in met het BW van 1804, dat vrouwen onderdrukte [6](#page=6). * **Napoleontisch model:** * **Huwelijks/huishoudelijke verhouding:** De maritale macht bleef bestaan, waarbij de plicht tot getrouwheid voor de man milder werd. De vrouw werd volledig handelingsonbekwaam; handeldrijven was enkel mogelijk met uitdrukkelijke toestemming van de man. Rechtshandelingen ten voordele van het huishouden waren mogelijk bij stilzwijgend mandaat [6](#page=6) [7](#page=7). * **Strafrecht:** Het tuchtrecht werd door de familie, dus de man, geregeld. Bestraffing op abortus en milder strafrecht voor verkrachting en gedwongen prostitutie waren kenmerkend [7](#page=7). * **Sociaal en publiek recht:** Vrouwen hadden nauwelijks rechten in deze domeinen [7](#page=7). * **Succes van het Napoleontisch model:** Dit succes was te danken aan de "wet van de stilte", het gebrek aan onderwijs voor vrouwen, en het feit dat Napoleon "superslechte" dingen aanpaste om protest te vermijden. De theorie van het huishoudelijk mandaat bood enige soepelheid voor rechtshandelingen ten voordele van het huishouden [7](#page=7). * Pogingen tot afschaffing van het Napoleontisch recht door figuren als Laurent en Marie Poppelin faalden. Laurent pleitte voor gelijkheid en geen maritale macht. Marie Poppelin, de eerste vrouw met een diploma in de rechten, werd de toegang tot de balie geweigerd, wat de rol van vooroordelen in de rechtspraak blootlegde. Dit stimuleerde het feminisme [7](#page=7) [8](#page=8). #### 1.2.3 Vooruitgang in de 20e en 21e eeuw De periode na WO I bracht significante, maar soms inconsistente, verbeteringen in de rechtspositie van de vrouw [8](#page=8) [9](#page=9). * **Interbellum:** * Vrouwen kregen actief stemrecht voor de gemeenteraad en passief stemrecht voor het parlement [8](#page=8). * Ze mochten advocaat worden en toegang krijgen tot handelsrechtbanken [8](#page=8). * De mogelijkheid tot verzet tegen het bestuur van de man voor de rechtbank werd ingevoerd [9](#page=9). * Ondanks deze vooruitgang bleven er inconsequenties, zoals de noodzaak voor vrouwen om huwelijken te vermijden om onder de maritale macht uit te komen [9](#page=9). * **Na WO II:** * Algemeen vrouwenstemrecht werd ingevoerd, samen met toegang tot algemene juridische beroepen [9](#page=9). * Echter, de maritale macht en handelingsonbekwaamheid bleven bestaan [9](#page=9). * Sociaal recht bleef vrouwen benadelen, wat leidde tot werkloosheid en lagere lonen dan mannen. Dit creëerde een beeld van de "thuisblijvende vrouw" in de jaren '50 [9](#page=9). * **Doorbraak rond de jaren '70:** * Het **Burgerlijk Recht van 1958** schafte de maritale macht af, maar de vrouw bleef handelingsonbevoegd [9](#page=9). * In **1974** kreeg de vrouw ook de ouderlijke macht [9](#page=9). * De wet van **1976** schafte de ongelijke handelingsbekwaamheid binnen het huwelijk tussen man en vrouw af, wat een cruciaal keerpunt betekende in de juridische gelijkheid [2](#page=2) [9](#page=9). --- # De ontwikkeling van familierechtelijke concepten Hier is een samenvatting van de ontwikkeling van familierechtelijke concepten, gebaseerd op de verstrekte documenten: ## 2. De ontwikkeling van familierechtelijke concepten Dit thema onderzoekt de evolutie van kernconcepten binnen het familierecht, zoals het begrip familie, vaderlijke/ouderlijke macht, voogdij en adoptie, en hoe deze door de geschiedenis heen zijn gevormd door verschillende juridische tradities [11](#page=11). ### 2.1 Het begrip familie Het begrip 'familie' werd pas in 1987 als afzonderlijk begrip in het Burgerlijk Wetboek (BW) geïntroduceerd. Voorheen kwam het niet afzonderlijk voor en ontbrak een juridische definitie, waardoor men zich moest richten op sociologische definities. Deze definities schetsen familie vaak als verwanten, wat hulp kan bieden bij het definiëren van gezinnen of uitgebreide families (clans). Ondanks het ontbreken van een specifieke juridische definitie, bestond er wel een familierechtbank [11](#page=11). Er bestaan verschillende soorten verwantschap: bloedverwanten (met een gemeenschappelijke voorouder) en aanverwantschap (door huwelijk, adoptie, of zoals bij de Romeinen, agnaten) [11](#page=11). #### 2.1.1 Romeins recht: de patria potestas In het Romeinse recht had de oudste man in het huishouden, de *pater familias*, de *patria potestas* (vaderlijke macht). Deze macht gold over alle wettige afstammelingen in de mannelijke lijn die zelf Romeinen waren. Dit omvatte dus ook kinderen en kleinkinderen. De macht hield op te bestaan indien een vrouw deel uitmaakte van de afstammingslijn of indien een kind een andere nationaliteit kreeg. De verwantschap via de *patria potestas* werd gezien als de mannelijke lijn, wat overeenkomt met het huidige concept van agnaten [11](#page=11). #### 2.1.2 Ons oude recht In het oude recht bestond adoptie niet, omdat de kerk dit verbood met het oog op de erfopvolging naar de kerk. Wel bestond er spirituele verwantschap, bijvoorbeeld met een meter of peter [12](#page=12). ### 2.2 Soorten verwanten en graden Verwantschap kan worden ingedeeld in een rechte lijn (afstammelingen en ascendenten) en een zijlijn (collateralen, zoals broers en zussen). De graad van verwantschap wordt op twee verschillende systemen berekend [12](#page=12): * **Romeins (huidig) systeem:** * **Rechte lijn:** Het aantal geboortes om de persoon te bereiken. (bv. grootouder = graad 2, vader = graad 1) [12](#page=12). * **Zijlijn:** Het aantal geboortes tot de gemeenschappelijke voorouder per persoon optellen. (bv. zussen = 1+1 = graad 2; tante = 2+1 = graad 3; neef = 1+2 = graad 3) [12](#page=12). * **Canonieke systeem:** * **Rechte lijn:** Gelijk aan het Romeinse systeem [12](#page=12). * **Zijlijn:** Het grootste aantal geboortes tot de gemeenschappelijke voorouder per persoon nemen. (bv. jij en je tante = graad 2, omdat dit het hoogste aantal is van 1 (jou) of 2 (tante tot voorouder)) [12](#page=12). De graad van verwantschap bepaalde tot welke graad men mocht trouwen of erven [13](#page=13). | Periode | Trouwen (RS) | Erven (RS) | Trouwen (CS) | Erven (CS) | | :---------------- | :----------- | :--------- | :----------- | :--------- | | Romeinen | Graad 7 | Graad 7 | - | - | | Vroege Middeleeuwen | Graad 7 | Graad 4 | Graad 4 | Graad 7 | | Begin 13e E | Graad 4 | Graad 7 | Graad 7 | Graad 4 | | Napoleon | Graad 4 | Graad 12 | - | - | . | Vanaf 1919 | Graad 4 | Graad 4 | - | - | ### 2.3 Het huwelijk Het huwelijk wordt gedefinieerd als een plechtig contract waarbij twee personen toetreden om een wettige instelling te vormen. Wilsovereenstemming ('het ja-woord') is vereist voor totstandkoming, en voor geldigheid moet dit voor een ambtenaar in het gemeentehuis gebeuren [13](#page=13). #### 2.3.1 Historische ontwikkeling van het huwelijk * **Romeinen:** Het huwelijk was primair een sociaal gegeven met mogelijke juridische gevolgen [13](#page=13). * **Germanen:** Aanvankelijk bestond er een roofhuwelijk, later evolueerde dit naar een koophuwelijk (een contract tussen families, met een bruidegom die een zak geld aan de vader gaf) en een tweederangshuwelijk (*friedelehe*), waarbij een vrouw van lagere stand trouwde met een man van hogere stand [14](#page=14). * **Kerkelijk huwelijk:** Vanaf de 9e eeuw drongen kerkelijke opvattingen door, en de kerk kreeg inspraak. Voor het concilie van Trente bestond er discussie over of wederzijdse overeenstemming (*verba de presenti*) of de bijslaap (*copula carnalis*) de geldigheid bepaalde. De pauselijke brief *Veniens ad nos* bepaalde dat *verba de presenti* volstond, maar dat het huwelijk nog ontbonden kon worden zonder seksuele consummatie [14](#page=14) [15](#page=15). * **Grondvereisten:** Huwelijksbeletsels zoals onbekwaamheid (leeftijd, impotentie), gebrekkige toestemming (dwaling, geweld, bedrog) en incest konden leiden tot nietigverklaring van het huwelijk. De afwezigheid van toestemming van de ouders leidde echter niet tot nietigverklaring [15](#page=15). * **Vormvereisten:** Kerkbannen (aankondiging) en het huwelijk *in facie ecclesiae* (voor de kerk met getuigen) waren vormvereisten; niet-naleving leidde tot een boete, niet tot nietigheid [15](#page=15). * **Kerkelijke huwelijksleer na Trente:** Het huwelijk vereiste drie kerkbannen, moest voor de parochiepriester en twee getuigen plaatsvinden, en geregistreerd worden. Het huwelijk bleef in handen van de echtgenoten zelf [16](#page=16). * **Verzet van familie en overheid:** De familie kon de geldigheid van een huwelijk zonder hun toestemming niet aanvechten, maar wel strafrechtelijke en erfrechtelijke sancties nemen. De overheid greep marginaal in [16](#page=16). * **Verlichting:** De invloed van de kerk nam af, en het burgerlijk huwelijk werd ingevoerd. Het Edict van Jozef II in 1784 bepaalde dat burgerlijke rechtbanken bevoegd waren voor huwelijksgeschillen [16](#page=16). * **Franse Revolutie:** Het burgerlijk huwelijk moest voor het gemeentehuis plaatsvinden, en het verzet van de familie verdween [17](#page=17). * **Napoleontisch BW:** Het burgerlijk huwelijk moest het kerkelijk huwelijk voorafgaan. Ouders hadden tot op zekere leeftijd inspraak, met mogelijkheden voor oudere kinderen om een akte van eerbied te laten opstellen [17](#page=17) . * **Heden:** Het huwelijk is een plechtig contract met als voorwaarden wilsovereenstemming en een formele voltrekking voor een ambtenaar [13](#page=13). ### 2.4 Echtscheiding #### 2.4.1 Romeinen en Germanen Bij de Romeinen was echtscheiding een feitelijk gegeven in onderlinge toestemming, waarbij rechtbanken niet tussenkwamen. Bij de Germanen kon enkel de man zich beroepen op echtscheiding, vaak met het risico op een vete van de familie van de vrouw [17](#page=17) [18](#page=18). #### 2.4.2 De Kerk De vroege kerk was onduidelijk over echtscheiding, maar Augustinus (5e eeuw) verwoordde de opvatting van de kerk als een onverbreekbaar sacrament. Vanaf de 12e eeuw werd de onontbindbaarheid van het huwelijk definitief doorgevoerd, ook voor vorsten. Om het echtscheidingsverbod te omzeilen, werden methoden zoals gebrekkige bewijzen van huwelijkssluiting, claims van onvolmaakte consummatie, of het ontdekken van een huwelijksbeletsel gebruikt [18](#page=18). * **Substituut voor echtscheiding:** *Separatio quoad torum et mensam* (scheiding van tafel en bed) waarbij het echtpaar apart ging wonen, maar wettelijk getrouwd bleef. *Separatio quoad bonam et habitionem* betekende het einde van het gemeenschappelijke leven en een scheiding van goederen, maar de echtelijke plichten bleven bestaan. Hiervoor was toestemming van de kerkelijke rechter nodig, die eerst probeerde te verzoenen [18](#page=18) [19](#page=19). #### 2.4.3 Franse Revolutie en Napoleontisch BW De Franse Revolutie promootte echtscheiding met soepele wetgeving. Het Napoleontisch BW van 1804 behield het begrip echtscheiding, maar met veel inperkingen en de terugkeer van de scheiding van tafel en bed. Echtscheiding was mogelijk op eenzijdig verzoek (bv. overspel, gewelddaden) of op grond van onderlinge toestemming, wat strenge procedures kende [19](#page=19). #### 2.4.4 Ontwikkelingen vanaf 1804 tot heden Vanaf de jaren 30' werd de wetgeving versoepeld door gewijzigde sociale opvattingen, het besef dat procedures niet hielpen, en de emancipatie van de vrouw. In 2007 werden de gronden van echtscheiding vereenvoudigd tot echtscheiding op grond van onderlinge toestemming (EOT) en echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting (EOO). Het onderhoudsuitkering wordt nu gericht op behoeftigheid en niet meer op de duur van het huwelijk [19](#page=19) [20](#page=20). ### 2.5 Handelingsbekwaamheid van het kind #### 2.5.1 Meerderjarigheidsleeftijd door de geschiedenis heen * **Romeinen:** Meerderjarigheid was gekoppeld aan geslachtsrijpheid (12 jaar voor vrouwen, 14 jaar voor mannen) indien men *sui iuris* was (niet onder *patria potestas*). Indien men *alieni iuris* was, eindigde de macht van de *pater familias* pas bij diens overlijden of door uitdrukkelijke emancipatie [20](#page=20). * **Ons oude recht:** Meerderjarigheid was 15 jaar voor mannen en 12 jaar voor vrouwen, waarna de voogdij eindigde. Emancipatie was niet mogelijk, maar bepaalde functies konden een emanciperende werking hebben [21](#page=21). * **BW 1804:** De meerderjarigheid werd vastgesteld op 21 jaar, wat een einde maakte aan de vaderlijke macht, hoewel de onderhoudsverplichting bleef bestaan [21](#page=21). * **Later:** In de jaren '60 werd de leeftijd verlaagd naar 18 jaar als gevolg van incongruenties zoals militaire dienstplicht versus stemrecht. Vanaf 12 jaar hebben kinderen een hoorrecht in procedures die hen aangaan. In 2022 werd voor EU-verkiezingen een stemrecht vanaf 16 jaar ingevoerd [21](#page=21) [22](#page=22). ### 2.6 Afstamming #### 2.6.1 Romeinen en ons oude recht In het Romeinse recht was afstamming primair van belang voor de *patria potestas*, enkel voor wettige kinderen uit een geldig huwelijk. Onrechtmatige kinderen konden zich wel laten wettigen bij de keizer. In het oude recht was het concept van 'wettig kind' gebaseerd op het huwelijk van de moeder op het moment van de verwekking of geboorte (*Pater est quem nuptiae demonstrant*). De theorie van het putatief huwelijk, door canonisten ontwikkeld, kon een kind uit een ongeldig verklaard huwelijk wettigen [22](#page=22). * **Legitimatie van bastaarden:** Gewone bastaarden konden via het huwelijk van de ouders (legitimatio per subsequens matrimonium) of via een rescript van de vorst (of paus) worden gewettigd [23](#page=23). * **Gevolgen van natuurlijke afstamming:** Buiten het burgerlijk recht kon dit leiden tot uitsluiting van openbare ambten of priesterschap. Binnen het burgerlijk recht had dit geen vaderlijke macht tot gevolg en konden bastaarden niet erven van de vader, tenzij ze wettelijk erkend waren (en dan nog minder dan wettige kinderen) [23](#page=23). #### 2.6.2 Redenen voor discriminatie Discriminatie van bastaarden had morele redenen (het beschermen van het huwelijk en het vermijden van losbandigheid) en wereldlijke redenen (het vermijden van betwistingen over erfenissen, machtsvertoon en het beschermen van belangen van wettige kinderen). Vanaf de 12e eeuw nam de discriminatie toe, en sociale verschillen speelden een rol [23](#page=23). #### 2.6.3 Franse Revolutie en Burgerlijk Wetboek 1804 De Franse Revolutie schafte de discriminatie van bastaarden af, maar voerde geen erkenningsdwang in. Het Burgerlijk Wetboek van 1804 voerde echter weer burgerrechtelijke discriminatie in, waarbij natuurlijke kinderen niet konden erven van de vader of moeder, tenzij wettelijk erkend en zelfs dan minder dan wettige kinderen. Dit bleef zo tot het arrest Marckx waarna in 1987 een wet kwam die de discriminatie afschafte en het vaststellen van vaderschap vergemakkelijkte [24](#page=24). ### 2.7 Adoptie Adoptie is een kunstmatige vorm van afstamming, waarbij de adoptant oorspronkelijk uit egoïsme handelde om het uitsterven van de familia te vermijden [25](#page=25). #### 2.7.1 Romeins recht Er bestonden twee vormen van adoptie: * ***Adrogatio***: Adoptie van een persoon die niet onder een *patria potestas* stond. De gehele volk moest toestemming geven [25](#page=25). * ***Adoptio***: Adoptie van een persoon die wel onder een *patria potestas* stond, waarbij de banden met de oorspronkelijke familie verdwenen [25](#page=25). Er was ook een onderscheid tussen: * **Volle adoptie:** Banden met de oorspronkelijke familie verdwenen [25](#page=25). * **Gewone adoptie:** Oorspronkelijke banden bleven behouden, maar men kon niet erven van de verwant van de adoptant [25](#page=25). #### 2.7.2 Ons oude recht Adoptie bestond niet, om te voorkomen dat de erfenis naar de vorst of kerk ging [25](#page=25). #### 2.7.3 BW 1804 Adoptie werd opnieuw ingevoerd, met de nadruk op het belang van de adoptant (kinderloos, 50+, of als redding na het redden van iemands leven). De geadopteerde moest meerderjarig zijn [25](#page=25). #### 2.7.4 Vanaf 1940 tot heden Vanaf 1940 mochten minderjarigen geadopteerd worden, met het tweeledige doel de rechten van ouders op kinderen en kinderen op ouders te waarborgen. Het belang van het kind kwam steeds meer centraal te staan. In 2006 werd adoptie door holebikoppels mogelijk gemaakt. Heden ten dage leunt adoptie sterk aan bij het Romeinse recht en kan een adoptant minderjarig zijn [26](#page=26). ### 2.8 Vaderlijke/ouderlijke macht/gezag Er is een onderscheid tussen macht (belang van de ouders voorop) en gezag (belang van het kind voorop) [26](#page=26). #### 2.8.1 Romeinse *patria potestas* De *patria potestas* was de macht van een Romeinse man over zijn wettige afstammelingen in de mannelijke lijn die zelf Romeinen waren. Deze macht was patriarchaal en gold voor de *pater familias*, *filius familias*, *filia familias*, en echtgenotes onder *manus*. De voorwaarden waren: de *pater familias* moest een Romeinse man zijn, de afstammelingen wettig, Romeins, en in een mannelijke lijn (zonder vrouwen tussen de *pater familias* en de afstammeling). De inhoud van de *patria potestas* omvatte onbeperkte macht over personen (leven, doden, vervreemden) en goederen [26](#page=26) [27](#page=27). De *patria potestas* werd gerelativeerd door het overlijden van de *pater familias*, het concept van *peculium* (beheer van een deel van het vermogen door de zoon), en het *Senatusconsultum Macedonianum* (verbod op geld lenen aan zonen zonder toestemming van de *pater familias*) [27](#page=27). #### 2.8.2 Ons oude recht De vaderlijke macht werd uitgeoefend door de vader, en na zijn overlijden kon de moeder deze uitoefenen. In Vlaanderen bestond ouderlijke macht, waarbij beide ouders de macht uitoefenden. Er was geen nationaliteitsvereiste, maar het kind moest wel wettig zijn. De macht was verminderd onder invloed van het christendom en omvatte plichten (leven respecteren, voeden, kleden, opvoeden, schade vergoeden) en rechten (tuchtingsrecht, beroepskeuze, verzet tegen huwelijk, recht op inkomsten van goederen kinderen) [28](#page=28). #### 2.8.3 BW 1804 en latere evoluties Het BW 1804 erkende enkel de vaderlijke macht, wat in Vlaanderen als een achteruitgang werd gezien. De vaderlijke macht was ruim en omvatte tuchtingsrecht en opsluiting. Na 1804 evolueerde dit naar ouderlijke macht en co-ouderschap. De macht van ouders werd ingeperkt met de oprichting van jeugdrechtbanken het verbod op slaan van kinderen, en de invoering van het belang van het kind. In 1987 werd de term 'macht' veranderd naar 'gezag'. Sinds 2001 is voor belangrijke rechtshandelingen toestemming van de vrederechter vereist [29](#page=29) [30](#page=30). ### 2.9 Voogdij Voogdij is een beschermingsmaatregel voor een kind dat één of beide ouders heeft verloren [30](#page=30). #### 2.9.1 Romeins recht Voogdij was een mechanisme tot bescherming van een *sui iuris* persoon die onvolwassen was (*pupil*), waarbij een voogd zijn persoon en goederen hoedde. De voorwaarden waren onvolwassenheid (mannen < 14 jaar, vrouwen < 12 jaar) en *sui iuris* zijn. De voogdij werd uitgeoefend door de dichtste erfgenaam van het kind. Er bestonden testamentaire, wettelijke en datieve voogdij. Een vrouw kon aanvankelijk geen voogd zijn. Er was een gevaar dat de voogd, als naaste erfgenaam, het kind zou proberen te doden. Afhankelijk van de leeftijd (*infantes* of *infantia maiores*) waren de pupillen volledig of gedeeltelijk handelingsonbekwaam [30](#page=30) [31](#page=31). #### 2.9.2 Naast de voogdij: curatele Na de leeftijd van meerderjarigheid (14/12 jaar) maar vóór 25 jaar (*minderjarige*) eindigde de voogdij, maar door de *lex Laetoria* die mensen beschermde tegen misbruik van handelingsbekwaamheid, werd het stellen van rechtshandelingen moeilijk. Dit leidde ertoe dat alle minderjarigen een curator nodig hadden, wiens taak vergelijkbaar was met die van een voogd [32](#page=32). #### 2.9.3 Ons oude recht Bij het overlijden van de vader opende de gemene voogdij. De voogd had een beperkte macht en diende de goederen van de pupil te investeren. Er was controle door familieleden en lokale autoriteiten. Voor halfwezen bestond de *houdenisse*, waarbij de overlevende ouder niet gecontroleerd werd [33](#page=33). #### 2.9.4 BW 1804 en de Voogdijwet 2001 Het BW 1804 kende de voogdij door de overlevende ouder, met controle door een toeziende voogd en de familieraad/rechter. Door maatschappelijke veranderingen, zoals eenoudergezinnen en meer bescherming voor minderjarigen, nam het nut van de traditionele voogdij af. De Voogdijwet van 2001 bepaalde dat voogdij enkel nog geldt bij overlijden van beide ouders, altijd datief, en geweigerd kan worden [33](#page=33). --- # De geschiedenis van zakelijke rechten en eigendomsbegrippen Hier is een gedetailleerde samenvatting over de geschiedenis van zakelijke rechten en eigendomsbegrippen, opgesteld volgens de aangegeven instructies: ## 3 De geschiedenis van zakelijke rechten en eigendomsbegrippen Dit onderwerp analyseert de evolutie van zakelijke rechten, waaronder eigendom, bezit en detentie, vanaf het Romeinse recht tot aan het huidige Belgische recht, met focus op de ontwikkeling van deze concepten en hun historische context. ### 3.1 Inleidende basisbegrippen Hedendaagse goederenrechtelijke begrippen zijn niet langer gebaseerd op het Burgerlijk Wetboek van 1804, maar op het Belgisch Burgerlijk Wetboek (BBW). Het is belangrijk op te merken dat de benamingen die nu gebruikt worden anachronismen kunnen zijn, wat betekent dat ze niet exact overeenkwamen met de terminologie uit de betreffende historische periodes. In het huidige Boek 3 van het BW wordt gesproken over algemeen goederenrecht, terwijl in het BW van 1804 de nadruk lag op zakelijk recht en 'goederenrecht' niet bestond in het Romeinse recht. De regels vereisen modernisering om aan te sluiten bij de hedendaagse tijd [34](#page=34). Het vermogensrecht verschilt van het familierecht. Het familierecht wordt gekenmerkt door weinig tot geen invloed van het Romeinse recht en omvat extra-patrimoniale rechten, die niet in geld waardeerbaar zijn. Het vermogensrecht daarentegen kent veel invloed van het Romeinse recht en omvat patrimoniale rechten, die wel in geld waardeerbaar zijn [34](#page=34). Een **patrimonium** omvat het geheel van patrimoniale rechten en op geld waardeerbare verplichtingen (schulden). Het vermogen van een persoon is de juridische algemeenheid die het geheel van bestaande en toekomstige goederen en verbintenissen omvat [3.35 BW. Een **goed** zijn alle voorwerpen die vatbaar zijn voor toe-eigening [3.41 BW [34](#page=34). De patrimoniale rechten kunnen worden ingedeeld in intellectuele rechten (niet behandeld in dit onderdeel) en vorderingsrechten en zakelijke rechten [34](#page=34). * **Vorderingsrechten**: U heeft recht op een prestatie van een andere persoon. Dit zal besproken worden in het verbintenissenrecht [34](#page=34) [35](#page=35). * **Zakelijke rechten**: Deze geven een onmiddellijke heerschappij over een bepaald goed zonder tussenkomst van een andere persoon. U hoeft geen toestemming van een ander nodig te hebben om uw goed vast te houden [35](#page=35). **Zaken** zijn voorwerpen die vatbaar of niet vatbaar zijn voor toe-eigening. **Goederen** zijn zaken die vatbaar zijn voor toe-eigening; *res communes* vallen hier buiten. Goederen kunnen lichamelijk of onlichamelijk zijn (bijvoorbeeld een recht op schuldvordering). In de context van dit onderdeel zal de term **goederen** aangeduid worden met de term **zaken** [35](#page=35). Zakelijke rechten kennen twee onderscheidingen: 1. **Eigendomsrecht versus andere zakelijke rechten**: * **Eigendomsrecht**: U kunt alles doen met uw eigendom, tenzij het verboden is [35](#page=35). * **Andere zakelijke rechten**: Hiermee beschikt u niet over de volheid van bevoegdheid. Dit zijn zakelijke genotsrechten en zakelijke zekerheden [35](#page=35). 2. **Zakelijke genotsrechten versus zakelijke zekerheden**: * **Zakelijke genotsrechten**: Deze geven het recht om gebruik te maken van of genot te hebben van het goed. Voorbeelden zijn erfdienstbaarheden, het recht van vruchtgebruik, erfpacht en opstal [35](#page=35). * **Zakelijke zekerheden**: Deze geven geen recht om met het goed zelf iets te doen, maar wel het recht op gedwongen verkoop. Een voorbeeld is het pandrecht of hypotheek, waarbij een bankier bij wanbetaling onmiddellijk kan teruggrijpen naar de verkoop van een onroerend goed [35](#page=35). ### 3.2 De principes van zakelijke rechten Zakelijke rechten zijn onderworpen aan het **numerus-claususbeginsel** [art. 3.3, lid 1 BW. Dit betekent dat zakelijke rechten door de wetgever zijn vastgelegd en u zelf geen nieuw zakelijk recht kunt creëren. Een ander kenmerk is het **volgrecht** bij zakelijke rechten. Dit houdt in dat uw zakelijk recht blijft bestaan, zelfs als het goed gestolen wordt of doorverkocht wordt aan een derde. Bij zakelijke rechten geldt ook een **voorkeurrecht** [art. 3.36 BW. Dit betekent dat er geen pondsgewijze verdeling van schulden plaatsvindt, maar dat de schuldeiser een voorkeursrecht heeft [36](#page=36). ### 3.3 Verschil tussen Romeins en hedendaags zakenrecht | Kenmerk | Romeins Recht | Hedendaags Recht | | :----------------------------- | :-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | :--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | | **Focus** | Werken met *actiones* (toegang tot een rechter); geloofden niet in theoretische rechten, wel in concrete acties. | Werken met subjectieve rechten ('heb ik belang'); subjectieve rechten worden erkend. | [36](#page=36). | **Indeling rechten** | Geen onderscheid tussen personen- en familierecht enerzijds, en procesrecht en vermogensrecht anderzijds. Geen specifieke positie voor dieren, wel voor slaven. | Wel onderscheid tussen personen- en familierecht enerzijds, en vermogensrecht anderzijds. Intellectuele eigendomsrechten vallen onder vermogensrecht. | [36](#page=36). | **Indeling zakelijke rechten** | Zakelijke rechten op goederen vs. zakelijke rechten op zaken; geen verder onderscheid. | Verdere onderscheid (opdeling tussen verschillende zakelijke rechten). | [36](#page=36). | **Numerus-claususbeginsel** | De *praetor* beslist. | De wetgever beslist. | [36](#page=36). | **Volgrecht & Voorkeurrecht** | Altijd voorkeurrecht en volgrecht. | Geldt voor zakelijke rechten. | [36](#page=36). #### 3.3.1 *Actio in rem* en *actio in personam* Het woord *actio* betekent niet dat men het recht heeft, maar dat de rechter zal uitmaken of men het heeft; het duidt op een bewering van recht [37](#page=37). * ***Actio in rem***: Betreft een zaak en is tegenwerpelijk aan derden (iedereen). Dit stemt overeen met het huidige begrip zakelijk recht [37](#page=37). * ***Actio in personam***: Betreft een persoon en is tegenwerpelijk aan de tegenpartij. Een band met de tegenpartij is vereist (bv. een contract). Dit stemt overeen met het huidige begrip vorderingsrecht [37](#page=37). #### 3.3.2 Soorten zaken * ***In commercium – extra commercium***: Zaken die in de handel zijn versus zaken die buiten de handel zijn (bv. illegale drugs) [37](#page=37). * ***Res mancipi – res nec mancipi***: * *Res mancipi*: Zaken waarvoor de *mancipatio* vereist was, zoals grond, gebouwen en vee in het primitieve Rome. Problemen ontstonden bij kamelen, olifanten en gronden buiten Italië. De *mancipatio* was een speciale procedure voor overdracht van deze zaken en heeft ons recht niet beïnvloed [37](#page=37). * *Res nec mancipi*: Zaken waarvoor geen *mancipatio* vereist was [37](#page=37). * ***Mobilis – immobilis***: Roerende zaken (verplaatsbaar) versus onroerende zaken (niet verplaatsbaar). Dit was eerder een praktisch gegeven zonder veel invloed op ons recht. Wel invloedrijk waren de gewoonrechtelijke termen uit de Middeleeuwen: *erve* (jaarlijks inkomen) en *cateyle* (niet jaarlijks inkomen) [37](#page=37). * ***Vervangbaar – niet vervangbaar***: Soortzaken (*genus*-zaken) die gemakkelijk vervangen kunnen worden, versus geïndividualiseerde zaken (*species*-zaken) [38](#page=38). * ***Hoofdzaak – bijzaak – delen***: * **Hoofdzaak** (*principale*): De zaak zelf [38](#page=38). * **Bijzaak** (*accessorius*): Hoort bij een hoofdzaak, maar kan er los van bestaan [38](#page=38). * **Deel**: Een essentieel onderdeel van een zaak (*principale*). Het adagium "De bijzaak volgt de hoofdzaak – *accessorium sequitur principale*" geldt hier [38](#page=38). * **Vruchten**: Burgerlijk (bv. huurinkomsten, interesten) en natuurlijk (bv. appels) [38](#page=38). #### 3.3.3 De Middeleeuwen en het *ius ad rem* In de Middeleeuwen kwam het concept *ius ad rem (obtinendam)* op, wat een recht op de levering van een leen was en een vorderingsrecht betrof dat betrekking had op een goed. Dit kan worden beschouwd als een deelcategorie van vorderingsrechten of *ius in personam* [38](#page=38). #### 3.3.4 BW 1804 vs. BBW In het BW van 1804 lag de nadruk op onroerende goederen, in tegenstelling tot het huidige BBW waar de nadruk op roerende goederen ligt. Sommige zaken werden onroerend door incorporatie, zoals een beeld dat aan een huis wordt gehecht [38](#page=38). ### 3.4 De evolutie van eigendom, bezit & detentie #### 3.4.1 Begrippen * **Eigendom**: Het recht waarbij men volheid van bevoegdheid heeft, tenzij het verboden is. Bij schending van dit (subjectief) recht kan men naar de rechter stappen. Bezit kan gebruikt worden om eigendom te bewijzen [39](#page=39). * **Bezit**: Omvat twee componenten: de feitelijke macht (*corpus*) en de schijn van eigendom dat het de bezitter toebehoort (*animus*) [39](#page=39). * **Detentie**: Het louter feit dat men iets onder zich heeft, zonder de intentie (*animus*) bezitter te worden [39](#page=39). #### 3.4.2 Ontwikkeling van *possessio* en *dominium* * **Primitieve situatie **: Geen onderscheid tussen eigendom, bezit en detentie, wat gevaar voor anarchie inhield [1](#page=1) [39](#page=39). * **Vroege Rome: het *usus* tegenover het feit **: *Usus* betekende hier genotsrecht en de mogelijkheid om naar de rechter te stappen. Dit verdween naar de achtergrond door de opkomst van *possessio* en *dominium* [2](#page=2) [39](#page=39). * **Ontwikkelde Rome ** [3](#page=3): * ***Dominium***: Vloeide voort uit de onbepaalde vorm van *usus*. Dit gaf de mogelijkheid om alles te doen tenzij het verboden is. De *usus* met *actio* (*revindicatio*) werd later *dominium*. *Dominium* staat los van detentie [39](#page=39) [40](#page=40). * ***Possessio***: Ontstond oorspronkelijk uit het gebruik van staatsgronden, beschermd door de *praetor* via *interdicten*. Later werd dit uitgebreid tot personen met een lagere *usus* en andere goederen. *Possessio* is het feitelijk bezit van een zaak (goed) en biedt bescherming via *interdicten* [40](#page=40). * ***Interdict***: Een speciaal praetoriaans rechtsmiddel (bevel/verbod van de *praetor*) [40](#page=40). | Rome | Huidig Recht | | :----------------------------------------- | :----------------------------------------- | | *Dominium* = *actio* bij de *praetor* | Eigendom = recht | | *Possessio* = *interdict* bij de *praetor* | Bezit = feit met schijn van recht | | Detentie = niets bij de *praetor* | Detentie = louter feit | #### 3.4.3 Voordelen van drie begrippen ten opzichte van twee Bezit lijkt overbodig omdat men ofwel eigenaar is en bezit heeft, ofwel geen eigenaar is. Bezit biedt echter oplossingen voor problemen met *dominium* en detentie. Het kan leiden tot eigendom door de materieelrechtelijke functie van bezit. De politionele functie zorgt voor snelle bescherming van bezit. De processuele functie maakt het bewijs makkelijker: de betwister van eigendom moet zijn eigen eigendom bewijzen; zonder dat bewijs wint de bezitter [41](#page=41). #### 3.4.4 *Dominium* *Dominium* werd beschreven als een absoluut, exclusief, algemeen, voortdurend zakelijk recht, onderhevig aan beperkingen, en aanvankelijk enkel toekomend aan Romeinse burgers op gronden in Italië of andere zaken. De Romeinen onderscheidden vijf soorten eigendom: provinciale eigendom, *peregrine* eigendom, *dominium* met *revindicatio*, praetorische eigendom en bonitarische eigendom [42](#page=42). #### 3.4.5 *Possessio* *Possessio* komt grotendeels overeen met ons hedendaagse begrip bezit, met twee elementen: feitelijke macht (*corpus*) en schijn van eigendom (*animus*). De rol van *animus* in het Romeinse recht was bewijsfunctie, terwijl het bij ons dient om onderscheid te maken met detentie. Bij de Romeinen kon men enkel bezit hebben op zaken, bij ons ook op rechten [43](#page=43). #### 3.4.6 De na-klassieke en Justiniaanse periode In de na-klassieke periode vervaagde het onderscheid tussen *dominium* en *possessio*, waardoor enkel nog detentie en een vorm van *usus* bestonden. De Justiniaanse periode kende, vooral in het Oosten, een verdere uitbreiding van de begrippen [44](#page=44). #### 3.4.7 Germanen Bij de Germanen bestond **saisine** (een recht) en detentie (een louter feit). Nadelen van saisine waren de moeilijke bewijsvoering. De kerk introduceerde het begrip bezit opnieuw vanwege de voordelen ervan. Overblijfselen van saisine in ons recht zijn te vinden in bezitsvoortzetting, zoals bij de automatische verkrijging van een erfenis door erfgenamen [44](#page=44). #### 3.4.8 *Ius commune* De terugkeer van het bezit was een reactie op de nadelen van saisine, met name de moeilijke bewijsvoering. Dit leidde tot het nemen van het recht in eigen handen. De kerk bevorderde het begrip bezit vanwege de voordelen van een makkelijke bewijsvoering. Saisine verdween uit ons recht, behalve in het erfrecht [44](#page=44). #### 3.4.9 Terugkeer eigendom: Glossatoren en Commentatoren De **Glossatoren** herontdekten het *Corpus Iuris Civilis* en werkten het begrip "*dominium*" verder uit. Het probleem van heer en vazal leidde tot de oplossing dat beiden het *dominium* kregen, weliswaar in verschillende vormen: *dominium directum* (heer) en *dominium utile* (vazal). De *dominium* van de glossatoren was niet exclusief en niet algemeen, in tegenstelling tot het Romeinse *dominium* en onze hedendaagse eigendom [45](#page=45). **Bartolus** gaf een definitie van eigendom als het recht om volledig te beschikken over een lichamelijke zaak, tenzij de wet dit verbiedt [46](#page=46). #### 3.4.10 Humanisten en Vernuftrecht **Hotman** (16e eeuw) definieerde eigendom als het recht om alles te doen (*ius utendi et abutendi*). **Pothier** (mengvorm humanisme en vernuftrecht) definieerde eigendom als het recht om op de meest volstrekte wijze te beschikken (*disposer à son gré*). Het vernuftrecht benadrukte de exclusiviteit en algemeenheid van eigendom en het verdwijnen van de quasi-eigendom. Het stelde vrijheid centraal, met het idee dat men alles mocht doen tenzij het verboden is [46](#page=46) [47](#page=47). #### 3.4.11 Franse Revolutie en BW 1804 De Franse Revolutie schafte de feodaliteit af, waardoor de vazal eigenaar werd van het *dominium utile*. Het BW 1804 nam de definitie van Bartolus over, met artikel 544 BW dat spreekt over het recht om op de meest volstrekte wijze genot te hebben en te beschikken over een zaak, mits gebruiken niet strijdig is met wetten of reglementen. Misvattingen over deze definitie omvatten de idee dat het Romeins is (klopt niet) en dat het liberaal is door het vernuftrecht (klopt niet, er zijn beperkingen) [47](#page=47). #### 3.4.12 20e en 21e Eeuw Nieuwe tendensen in de 20e en 21e eeuw omvatten wettelijke beperkingen op eigendom, groter belang van onteigeningen, onderscheid tussen juridische en economische eigendom, het verdwijnen van eigendomsrecht bij verhuring, en de opkomst van intellectuele eigendomsrechten. Dit alles leidt tot de noodzaak van een complexer eigendomsbegrip. Artikel 3.50 BBW verleent aan de eigenaar het recht om het voorwerp ervan te gebruiken, ervan genot te hebben en erover te beschikken, behoudens beperkingen door wetten, verordeningen of rechten van derden. Artikel 3.63 BBW stelt dat de eigenaar kan instemmen met een beperking van zijn beschikkingsbevoegdheid, mits deze beperkt is in tijd en beantwoordt aan een rechtmatig belang. Eigendom evolueert voortdurend, maar onbeperkte eigendom heeft nooit bestaan [48](#page=48) [49](#page=49). ### 3.5 Verkrijging van eigendom #### 3.5.1 Oorspronkelijke of afgeleide verkrijging * **Oorspronkelijke verkrijging**: U verkrijgt eigendom over een goed zonder dat iemand anders er voordien eigenaar van was [49](#page=49). * **Afgeleide verkrijging**: Een vorige eigenaar doet iets waardoor u eigenaar wordt (bv. koop) [49](#page=49). #### 3.5.2 Eigendomsoverdracht door overeenkomst * **Consensualisme**: Consensus (wilsovereenstemming) volstaat om eigenaar te worden; de levering is enkel inbezitstelling [49](#page=49). * **Traditionalisme**: Consensus van partijen is niet voldoende; er zijn bijkomende formaliteiten nodig (levering = eigendomsoverdracht) [49](#page=49). * **Risicoleer**: In het consensualistisch systeem ligt het risico bij de koper vanaf de eigendomsoverdracht, zelfs bij overmacht. In het traditionalistisch systeem ligt het risico bij de verkoper zolang de zaak niet geleverd is [50](#page=50). #### 3.5.3 Onderscheid tussen causaal en abstract stelsel * **Causaal stelsel**: Men is eigenaar als de overeenkomst geldig is en er een geldige juridische rechtvaardiging (*causa titulus*) is [50](#page=50). * **Abstract stelsel**: Men is eigenaar zodra de leveringshandeling gesteld is, zelfs als de overeenkomst ongeldig is [50](#page=50). #### 3.5.4 Eigendomsoverdracht door overeenkomst bij de Romeinen Traditioneel vereiste eigendomsoverdracht drie cumulatieve voorwaarden: beschikkingsbevoegdheid, leveringshandeling en, bij een causaal systeem, een titel [50](#page=50). * **Beschikkingsbevoegdheid**: Men kan over zijn goed beschikken omdat men zelf eigenaar is of toestemming heeft van de eigenaar. Het adagium *nemo plus transferre potest quam ipse haberet* (niemand kan meer rechten overdragen dan hij zelf heeft) is hier relevant [50](#page=50). * **Leveringshandeling en titel**: * ***Mancipatio***: Een formalistische en abstracte handeling. Vereist een ritueel met een muntje, weegschaal en getuigen. Zelfs bij een ongeldige onderliggende overeenkomst vindt eigendomsoverdracht plaats. Was enkel voor Romeinse burgers en behoorde tot het *ius civile*. Heeft ons recht niet beïnvloed, behalve "emancipatie" [51](#page=51). * ***In iure cessio***: Een formalistische en abstracte handeling die plaatsvindt voor de *praetor* door middel van een schijnproces. Heeft ons recht niet beïnvloed [51](#page=51). * ***Traditio***: Bezitsverschaffing. * Met eigendomsoverdracht (*traditio cum causa*): Vereist een juridische rechtvaardiging (*causa*), wat leidt tot bezit en eigendom [52](#page=52). * Zonder eigendomsoverdracht (*traditio sine causa*): Enkel bezitsverschaffing [52](#page=52). * *Traditio* is niet formalistisch, maar causaal (eigendomsoverdracht is enkel geldig indien de onderliggende overeenkomst geldig is). Werd opgenomen in het *Corpus Iuris Civilis* van Justinianus [52](#page=52). #### 3.5.5 *Ius commune* en bijzondere vormen van *traditio* Het *ius commune* kent enkel de *traditio* [52](#page=52). * ***Traditio simplex***: Materiële overdracht van de zaak [52](#page=52). * Bijzondere vormen van *traditio* (zonder materiële overdracht): * ***Traditio symbolica***: Eigendomsoverdracht door de zaak aan te wijzen [52](#page=52). * ***Constitutum possessorium***: Eigendomsoverdracht zonder inbezitstelling, waarbij de verkoopovereenkomst ook een huurovereenkomst bevat [52](#page=52). #### 3.5.6 Evolutie en het BW 1804 De evolutie naar consensualisme (waarbij consensus volstaat voor eigendomsoverdracht) kende hindernissen. Het BW 1804 was dubbelzinnig (zowel traditionalistisch als consensualistisch) en consensualisme was niet mogelijk bij soortzaken. Een traditioneel systeem vereist publiciteitsvoorschriften (bv. via registers), wat het consensualisme bemoeilijkt voor tegenwerpelijkheid aan derden [53](#page=53). #### 3.5.7 Oorspronkelijke eigendomsverkrijging: Verjaring en *occupatio* * **Verjaring**: Wanneer een periode verstrijkt, kan men geen vordering meer instellen; dit kan leiden tot uitdoving van een recht of verkrijging van eigendom (*verkrijgende verjaring*). Dit heeft een bewijsfunctie [53](#page=53). * ***Occupatio***: Toe-eigening van *res nullius* (zaken die niemand toebehoren) of *res derelicta* (zaken waarvan de eigenaar zich heeft ontdaan). Bij de Romeinen en in de koloniale periode was dit belangrijk; nu behoren heerloze zaken toe aan de staat [54](#page=54). ### 3.6 Bescherming van bezit #### 3.6.1 Romeinse periode * ***Revindicatio***: Bescherming van *dominium* (eigendom). Het heeft als doel de teruggave van de zaak en het vaststellen van het eigen recht. Door de *condemnatio pecuniaria* (veroordeling tot betaling van een geldsom) was een restitutieclausule nodig. *Lites aestimatio* bepaalde de waarde van de zaak om terug te krijgen [54](#page=54). * ***Interdicten***: Bescherming van *possessio* (bezit). Dit waren bevelen van de *praetor* die snel konden worden verkregen. Soorten: *prohibitoir* (verbod iets te veranderen) en *restitutoir* (bevel iets terug te geven). Ze werkten snel en hadden sterke afdwingbaarheid. Bezitters konden interdicten krijgen, maar ook uitzonderlijk anderen (bv. precarist) [55](#page=55). #### 3.6.2 Verdere evolutie * ***Revindicatio***: Geen *actio* meer, maar een gewone vordering omdat het systeem van de *praetor* verdwenen is [55](#page=55). * **Bezitsvorderingen**: Interdicten verdwijnen en worden bezitsvorderingen [55](#page=55). * *Unde vi* wordt **reïntegrande** (herstelling van bezit, restitutoir) [55](#page=55). * *Uti possidetis* wordt **klachte** (prohibitoire bezitsvordering) [55](#page=55). Vanaf Pothier worden beide door elkaar gebruikt. Het BW 1804 neemt *unde vi* en *uti possidetis* over en vereenzelvigt ze [55](#page=55) [56](#page=56). ### 3.7 Beperkte zakelijke genotsrechten Dit zijn zakelijke rechten op andermans zaken (*iura in re aliena*). De duur van het recht bepaalt de omvang ervan: langere duur betekent minder rechten, kortere duur betekent meer rechten [56](#page=56). #### 3.7.1 Onderscheid tijdelijk <-> eeuwig ZR * **Tijdelijk**: Gekoppeld aan een persoon, eindigt door overlijden (bv. vruchtgebruik) [57](#page=57). * **Eeuwig**: Gekoppeld aan een onroerende zaak, eindigt niet door overlijden (bv. erfdienstbaarheid van uitweg) [57](#page=57). #### 3.7.2 Vruchtgebruik (*usufructus*) * **Ontstaansreden en definitie**: Ontstond om echtgenotes die niet met *manus* trouwden, te beschermen na het overlijden van hun man. Het recht om andermans zaken te gebruiken en er de vruchten van te trekken, mits de zaken zelf in stand blijven. Het Romeinse recht vermeldde niet expliciet de tijdelijkheid. "In stand blijven" is een praktische gelegenheid, niet een juridische verplichting tot onderhoud [57](#page=57). * **Voorwerp**: Aanvankelijk natuurlijke vruchten, later ook burgerlijke vruchten en vermogen [57](#page=57). * **Inhoud**: Gebruiken en vruchten plukken, handelen als een goed man. Het is een persoonlijk karakter; men moest het persoonlijk gebruiken en de vruchten trekken. Nu mag men verhuren en het VG overdragen, maar de duur blijft gekoppeld aan de levensduur van de oorspronkelijke vruchtgebruiker. De Glossatoren introduceerden de benaming *nuda proprietas* (naakte eigenaar) [58](#page=58). * **Vestiging en tenietgaan**: Door testament, contract. Tenietgaan door dood vruchtgebruiker, einde termijn, *non usus*, of tenietgaan zaak [58](#page=58). * **Latere ontwikkeling**: Eigendom wordt gezien als *usus* + *fructus* + *abusus*; vruchtgebruik als *usus* + *fructus*. Het BW 1804 en BBW leggen de verplichting op om de zaak in stand te houden. Het BBW vermeldt de tijdelijkheid en maakt het recht flexibeler [58](#page=58) [59](#page=59). #### 3.7.3 Erfdienstbaarheden * **Ontstaan en definitie**: Een erf dient het ander (*fundus fundo servit*). Ontstaat door akkoord, verjaring of wettelijk [59](#page=59). * **Voorwaarden bij de Romeinen**: Op grond ten goede van grond, blijvend, nabijheid gronden, verschillende eigenaars, nooit actief (iemand is niet verplicht iets te doen, tenzij anders de eigendom schade lijdt) [59](#page=59). * **Verdere evolutie**: Wettelijke erfdienstbaarheden komen erbij. Het BW 1804 en BBW nemen ideeën van de Romeinen over, maar de hoofdlast blijft dulden of niet-doen, met een mogelijke aanvullende verbintenis om iets te doen. Verjaring is voldoende bij zichtbaarheid [60](#page=60). #### 3.7.4 Erfpacht en opstal * **Erfpacht**: Een zakelijk gebruiksrecht op onroerende goederen, niet eigendom. Kan gevestigd worden door elke titularis van een zakelijk recht binnen de grenzen daarvan. Duurt 15 tot 99 jaar [61](#page=61). * **Opstal**: Het recht om een gebouw te hebben op de grond van een ander. Het verschaft eigendom van het gebouw dat erop staat. Kan boven of onder andermans grond gevestigd worden en is flexibeler geworden in het BBW [61](#page=61) [62](#page=62). Veel oude zakelijke rechten, zoals de tiende (een deel van de opbrengst afstaan aan de kerk), zijn verdwenen [62](#page=62). --- # Evolutie van verbintenissenrecht, contracten en wanprestatie Het verbintenissenrecht kent een rijke evolutie die teruggaat tot het Romeinse recht, met een continue ontwikkeling van contractenrecht, de totstandkoming van verbintenissen, wanprestatie en de gevolgen daarvan tot in het hedendaagse recht. ## 4. Evolutie van het verbintenissenrecht, contracten en wanprestatie ### 4.1 Historische ontwikkeling van het verbintenissenrecht Aanvankelijk vonden rechtsregels hun oorsprong in het Romeinse recht en het *ius commune*. In de vroege middeleeuwen was het verbintenissenrecht van minder belang, met een nadruk op het zakenrecht. Na verloop van tijd nam het belang toe en werd het een centraal onderdeel van het privaatrecht, waarbij algemene verbintenissenrechtelijke regels golden voor andere onderdelen van het privaatrecht. Duitsland week hiervan af door een apart 'algemeen deel' van het privaatrecht te creëren dat als basis diende voor alle privaatrechtelijke onderdelen. Het huidige Belgische Burgerlijk Wetboek (BBW) beoogde een duidelijker onderscheid tussen privaatrecht en algemene regels van verbintenissenrecht te maken, naar Duits model. Boek 5 van het BBW werd ingevoerd vanwege chaos in de rechtspraak en verouderde regels. Hoewel het doel een algemeen deel te creëren was, bevat Boek 1 hierdoor een beperkt aantal algemene regels [67](#page=67). ### 4.2 Begrippen in het verbintenissenrecht #### 4.2.1 Definitie van een verbintenis De term 'verbintenis' (*obligatio*) vindt zijn oorsprong in het Romeinse recht, waar het kon leiden tot fysieke binding van iemand die zijn woord niet nakwam. De moderne definitie in artikel 5.1 BW stelt dat een verbintenis een rechtsband is waarbij een schuldeiser van een schuldenaar in rechte de uitvoering van een prestatie mag eisen. De schuldenaar (*debitor*) heeft een *debitum* (schuld, de te leveren prestatie), wat ruimer is dan enkel een geldschuld. De schuldeiser (*creditor*) heeft een schuldvordering. Het is belangrijk onderscheid te maken tussen schuld (men moet iets doen) en aansprakelijkheid (men kan iets van iemand vragen), zoals de pandektisten onderscheidden [68](#page=68). #### 4.2.2 Classificatie van de bronnen van verbintenissen Een bron van verbintenissen is een feit dat ertoe leidt dat een verbintenis ontstaat [68](#page=68). ##### 4.2.2.1 Romeinse classificaties Gaius onderscheidde in de 2e eeuw n.Chr. contracten (*contractus*) en misdrijven (*delictum*) als bronnen van verbintenissen. Een contract is een samenlopen van twee of meer wilsuitingen met het oog op het doen ontstaan van verbintenissen. Een misdrijf (*delict*) is een onrechtmatige daad, een inbreuk op een wettelijke gedragsnorm of zorgvuldigheidsnorm [68](#page=68) [69](#page=69). ##### 4.2.2.2 Na-klassieke periode en Justinianus In de na-klassieke periode werd het onderscheid van Gaius als beperkt beschouwd, omdat er ook verbintenissen konden ontstaan zonder contract of misdrijf. Een derde 'vuilbak'-categorie ontstond voor deze restgevallen. Justinianus splitste deze categorie op in quasi-contracten (*quasi ex contractu*) en quasi-misdrijven (*quasi ex delictum*). Quasi-contracten zijn daden zonder schijn van onrechtmatigheid, terwijl quasi-misdrijven een schijn van onrechtmatigheid vertonen [69](#page=69) [70](#page=70). ##### 4.2.2.3 Na de Romeinse periode Het BW van 1804 kende vijf categorieën: contracten, misdrijven, verbintenissen uit de wet, quasi-misdrijven en quasi-contracten. Het huidige BBW kent vier bronnen volgens artikel 5.3 BW: rechtshandelingen, oneigenlijke contracten, buitencontractuele aansprakelijkheid en de wet. De indeling van Boek 5 van het BBW volgt deze driedeling echter niet volledig [70](#page=70). ### 4.3 Algemeen en bijzonder contractenrecht #### 4.3.1 Algemeen contractenrecht en de wilsleer Het algemeen contractenrecht bevat regels die voor alle contracten gelden, terwijl bijzonder contractenrecht specifieke contracten bestudeert. Sinds het Vernunftrecht (19e eeuw) staat de wilsautonomie van de partijen centraal, wat betekent dat contractanten hun wil vrij konden vormen zonder beperkingen. Bij de Romeinen en in de middeleeuwen was de wilsautonomie minder belangrijk. Het BW van 1804 nam de wilsautonomie niet expliciet als principe op, maar koppelde het aan artikel 1134, lid 1 BW ('Alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan, strekken degenen die ze hebben aangegaan tot wet.') [71](#page=71) [72](#page=72). #### 4.3.2 De vertrouwensleer De vertrouwensleer is een concurrent van de wilsleer. Een wilsverklaring die volgens de klassieke wilstheorie ongeldig is, kan toch geldig zijn indien bij de wederpartij het vertrouwen werd gewekt dat het om een werkelijk gewilde wilsverklaring ging. Het doel is een evenwicht te vinden tussen wilsautonomie en de bescherming van zwakke partijen en maatschappelijke belangen. Artikel 5.69 BW van het BBW stelt het beginsel van de overeenkomst-wet, maar de invloed van de vertrouwensleer is beperkt, bijvoorbeeld in geval van schijnmandaat (artikel 1.8, §5 BW) [72](#page=72). #### 4.3.3 Formele versus consensuele contractsvrijheid **Formele contracten** vereisen specifieke handelingen of woorden voor hun geldigheid. Bij de Romeinen kende men vier soorten: * *Contractus re*: formaliteit is de overhandiging van een zaak [72](#page=72). * *Contractus verbis*: contracten door het uitspreken van bepaalde woorden, zoals de *stipulatio* [72](#page=72). * *Contractus litteris*: contracten door een geschrift [73](#page=73). * *Contractus consensu*: contracten door loutere wilsovereenstemming, zoals koop, huur, lastgeving en vennootschap [73](#page=73). **Consensuele contracten** komen tot stand door een loutere wilsovereenstemming. De Germanen kenden enkel formalisme. In de middeleeuwen kwam het consensualisme terug, gesteund door handelaars en canonisten met het principe *pacta quantumcumque nuda servanda sunt* (overeenkomsten moeten nageleefd worden, zelfs als ze 'naakt' zijn). Romanisten bleven formalistisch omwille van bewijs en het risico van onbedoelde binding [73](#page=73). Latere evolutie bracht met zich mee dat formaliteiten, zoals een geschrift, voornamelijk dienden als bewijs, zeker boven een bepaald bedrag. Het BW van 1804 ging uit van consensualisme, met het geschrift als bewijs en de *causa* (juridische rechtvaardiging) als vereiste. Boek 5 en 8 van het BBW houden rekening met elektronische contracten [73](#page=73) [74](#page=74). #### 4.3.4 Geldigheidsvereisten van een contract Voor een geldig contract zijn de volgende vereisten nodig: toestemming, bekwaamheid, een geldig voorwerp en een geldige oorzaak [74](#page=74). ##### 4.3.4.1 Nietigheid Nietigheid kan **relatief** zijn (schending van privaat belang, enkel de beschermde partij kan zich erop beroepen) of **absoluut** (schending van algemeen belang, openbare orde, door iedereen in te roepen). De gevolgen van nietigheid zijn dat het contract nooit heeft bestaan (*ex tunc et ex nunc*). Artikel 5.57, lid 2 BW maakt de sanctie flexibeler [74](#page=74) [75](#page=75). ##### 4.3.4.2 Toestemming en wilsgebreken Bij gebrek aan toestemming of bij gebrekkige toestemming (wilsgebreken) is er geen contract [75](#page=75). * **Dwaling (*error*)**: Een vergissing of onvrijwillige verkeerde voorstelling van een doorslaggevend element. De Romeinen kenden verschillende vormen van dwaling, zoals *error in nomine* (benaming), *error iuris* (rechtsdwaling), *error in negotio* (aard van het contract), *error in corpore* (voorwerp) en *error in substantia* (eigenschappen). De dwaling over de prijs (*error in pretio*) was enkel relevant als de prijs hoger lag. De Middeleeuwen legden vooral de nadruk op dwaling in het huwelijksrecht (*error in personam*). Het Vernunftrecht centraliseerde de dwaling over de substantie, bekeken vanuit het subjectieve belang van de dwaler. Het BW van 1804 kende *error in substantia* en *error in personam*. De Belgische rechtspraak volgt het Vernunftrecht en voegt de vereiste van verschoonbaarheid toe. Art. 5.34 BW van het BBW beschrijft dwaling als doorslaggevend voor wie zich vergist [75](#page=75) [76](#page=76). * **Bedrog (*dolus*)**: Listen of kunstgrepen die een partij ertoe brengen te contracteren. Bij de Romeinen leidde bedrog soms tot een *actio doli* of *exceptio doli*. Het *ius commune* maakte een onderscheid tussen hoofdbedrog (*dolus causam dans*), dat leidt tot nietigheid, en bijbedrog (*dolus incidens*), dat leidt tot schadevergoeding. Het BW van 1804 en het BBW volgen dit onderscheid, waarbij bedrog ook kan uitgaan van medeplichtigen van de tegenpartij [77](#page=77). * **Geweld (*metus*)**: Een gewelddaad of bedreiging die een partij ertoe brengt haar toestemming te geven. De Romeinen stelden hoge eisen aan de kwalificatie van geweld. Het *ius commune* paste de voorwaarden milder toe en beoordeelde geweld in concreto. Het BW van 1804 volgde het *ius commune* en maakte onderscheid tussen hoofd- en bijgeweld. Het NBW beperkt het begrip geweld en introduceert het misbruik van omstandigheden [78](#page=78). * **Benadeling (*laesio*)**: Een kennelijk onevenwicht tussen de prestaties van de beide partijen. Bij de Romeinen leidde benadeling niet tot nietigheid, behalve in uitzonderlijke gevallen bij Justinianus. De Germanen kenden nooit nietigheid. Het *ius commune* rekten het begrip uit, met de leer van de *iustum pretium* (rechtvaardige prijs). Het BW van 1804 behield een deel van Justinianus' regeling. Later introduceerde de rechtspraak de gekwalificeerde benadeling. Het NBW bevestigt de theorie van gekwalificeerde benadeling met het misbruik van omstandigheden (art. 5.37 BW) [78](#page=78) [79](#page=79) [80](#page=80). ##### 4.3.4.3 Voorwerp Het voorwerp van een contract is de verbintenis, en het voorwerp van een verbintenis is de prestatie. Het voorwerp moet bepaald of bepaalbaar, mogelijk en geoorloofd zijn [80](#page=80). * **Geoorloofdheid naar het recht**: De Romeinen onderscheidden *leges perfectae* (nietigheid), *leges minus quam perfectae* (boete/straf) en *leges imperfectae* (geen sanctie). Vanaf het Dominaat werden alle wetten als *leges perfectae* beschouwd. In het *ius commune* werden wetten geleidelijk aan meer als *leges perfectae* beschouwd, wat flexibiliteit in het gedrang bracht. Hedendaags maken we onderscheid tussen aanvullend recht (waarvan men kan afwijken) en dwingend recht (waarvan men niet mag afwijken, met relatieve nietigheid als sanctie), en recht van openbare orde (met absolute nietigheid als sanctie) [81](#page=81) [82](#page=82). * **Geoorloofdheid naar de moraal**: De Romeinen kenden de *boni mores* (goede zeden). Vanaf het principaat werden *boni mores* een juridisch begrip. De inhoud van *boni mores* is variabel. Het NBW vervangt 'goede zeden' door 'openbare orde of dwingende wetsbepalingen' (art. 5.51 BW) [82](#page=82) [83](#page=83). ### 4.4 Uitvoering en interpretatie van contracten #### 4.4.1 Uitvoering van de contracten Bij de Romeinen onderscheidde men *actiones stricti iuris* (strikte naleving van rechtsregels) en *actiones bonae fidei* (goede trouw, redelijkheid en billijkheid). In de middeleeuwen, mede door de kerk, werd goede trouw essentieel bij alle contracten. Het BW van 1804 en het NBW stellen dat alle contracten te goeder trouw moeten worden uitgevoerd [83](#page=83) [84](#page=84). #### 4.4.2 Interpretatie van de contracten Aanvankelijk interpreteerden de Romeinen contracten letterlijk (*verba*), later evolueerden ze naar de geest van het contract (*voluntas*). De regel *contra proferentem* (interpretatie tegen de opsteller) is van Romeinse oorsprong en wordt ook in het NBW gevolgd [84](#page=84). ### 4.5 Wanprestatie Wanprestatie is een tekortkoming in de nakoming van een verbintenis die aan de schuldenaar kan worden verweten. Dit omvat het niet uitvoeren, niet behoorlijk uitvoeren, of niet tijdig uitvoeren van een verbintenis. Twee elementen zijn cumulatief vereist: de tekortkoming en de verwijtbaarheid [84](#page=84). #### 4.5.1 Wanprestatie bij de Romeinen De Romeinen kenden geen algemeen contractenrecht, waardoor wanprestatie per contractsoort werd geregeld. De facto onderscheidden zij het verzuim (*mora*, niet tijdig uitvoeren) en de tekortkoming (niet of niet behoorlijk uitvoeren) [84](#page=84). * **Tekortkoming volgens het Corpus Iuris Civilis (CIC)**: Voor generieke verbintenissen (*genus non perit*, soortgoederen vergaan niet) was wanprestatie altijd verwijtbaar. Bij andere verbintenissen was men bij *stricti iuris* aansprakelijk voor opzet (*dolus*) en nalatigheid (*culpa*). Bij *bonae fidei* verbintenissen was men aanvankelijk aansprakelijk voor *dolus malus* en soms voor *custodia* (bewakingsplicht), maar niet bij *vis maior* (overmacht). Later werd men ook bij *custodia* aansprakelijk voor *culpa*. Justinianus vereenvoudigde het systeem, waarbij men altijd aansprakelijk was voor *dolus* en *culpa*, met verschillende gradaties binnen *culpa* (*levissima*, *levis*, *lata*) en *vis maior* als uitzondering [85](#page=85) [86](#page=86). #### 4.5.2 Verzuim (*mora debitoris*) Verzuim is het niet tijdig uitvoeren van een verbintenis door de schuldenaar. Dit is een feitenkwestie die door de rechter wordt beoordeeld, hetzij bij ingebrekestelling (*interpellatio*), hetzij *mora ex re* (wanneer het contract zelf de uitvoeringstermijn bepaalt of dit afleidbaar is uit de omstandigheden). Gevolg van verzuim is dat de schuldenaar volledig aansprakelijk is [88](#page=88). #### 4.5.3 Evolutie naar een algemeen begrip 'wanprestatie' In het *ius commune* versmolten de begrippen verzuim en tekortkoming geleidelijk aan, waarbij zowel *culpa* als *interpellatio* een rol speelden. Het BW vat dit samen in één begrip: wanprestatie, wat een fout is die pas tot sancties leidt na ingebrekestelling. De verwijtbaarheid wordt in principe beoordeeld aan de hand van *culpa levis in abstracto* (de zorgvuldige huisvader). Overmacht (*vreemde oorzaak*) is elke gebeurtenis waardoor de uitvoering volstrekt onmogelijk is en er geen sprake is van een fout [88](#page=88) [89](#page=89). #### 4.5.4 Specifieke problemen bij wanprestatie * **Interpellatio**: In het *ius commune* was de ingebrekestelling vereist, wat problematisch was voor analfabeten. De regel 'dies interpellat pro homine' (de dag stelt in gebreke voor de mens) bood hier een oplossing als een datum in het contract stond. Het BW is hierin strenger, maar de rechtspraak is soepeler. Het BBW is soepeler voor de *interpellatio* met o.a. *mora ex re* en *dies interpellat pro homine* [89](#page=89) [90](#page=90). * **Clausula rebus sic stantibus**: De omstandigheden bij contractsluiting kunnen aanzienlijk veranderen. De Romeinen hielden hier geen rekening mee. Het *ius commune* aanvaardde de *clausula rebus sic stantibus* als een stilzwijgend beding. Het BW van 1804 schafte deze theorie af, maar in 1930 werd ze opnieuw ingevoerd op basis van de goede trouw. Het BBW koppelt wijziging van omstandigheden aan rechtsmisbruik (art. 5.74 BW) [89](#page=89) [90](#page=90). #### 4.5.5 Gevolgen van wanprestatie In het hedendaagse recht kan gedwongen uitvoering worden gevorderd, hetzij in natura, hetzij bij equivalent (compensatoire schadevergoeding). Er is ook de moratoire schadevergoeding voor laattijdige uitvoering. Bij wederkerige contracten kan de tegenpartij ontbinding, de *exceptio non adimpleti contractus*, of prijsvermindering vorderen [90](#page=90). * **Gedwongen uitvoering bij de Romeinen**: Romeinen werkten bij equivalent (*condemnatio pecuniaria*). Justinianus nam het *bona fidei* systeem over, waarbij de rechter *id quod interest* (datgene van belang) bepaalde, inclusief geleden schade en gederfde winst. De vroege middeleeuwen gaven de voorkeur aan uitvoering in natura, maar het *ius commune* en het BW van 1804 behielden dit, met beperkingen op directe dwang. De schuldgevangenisstraf werd grotendeels afgeschaft. Het BBW geeft nog steeds de voorkeur aan uitvoering in natura, tenzij onmogelijk of abusief [90](#page=90) [91](#page=91). * **Ontbinding**: Bij de Romeinen was ontbinding beperkt, behalve bij een uitdrukkelijke clausule of *laesio*. In de middeleeuwen was ontbinding in principe wel mogelijk, met een stilzwijgend ontbindend beding. Het BBW maakt gedeeltelijke ontbinding mogelijk en kent *anticipatory breach* [92](#page=92). * ***Exceptio non adimpleti contractus***: Bij de Romeinen beperkt (*bonae fidei* contracten). In de middeleeuwen en in de praktijk van het BW werd dit een algemene regel [92](#page=92). --- # De ontwikkeling van delicten, quasi-delicten en aansprakelijkheid Dit onderwerp traceert de historische evolutie van concepten rondom onrechtmatige daad, straf en schadevergoeding, beginnend bij de Romeinse rechtsvorming en eindigend met de hedendaagse wetgeving. ### 5.1 Romeinse delicten en quasi-delicten #### 5.1.1 Concept van delictum in het Romeinse recht In het Romeinse recht werd het begrip `delictum` breder geïnterpreteerd dan de moderne onrechtmatige daad. Het omvatte zowel handelingen die een zorgvuldigheidsnorm schonden als handelingen die tegen de wet ingingen [93](#page=93). * **Delicta privata:** Deze schonden het belang van een privépersoon. De benadeelde partij kon zelf optreden tegen de schadeverwekker en een `actio` (rechtsvordering) instellen bij de praetor. De opbrengsten van de boete kwamen ten goede aan het slachtoffer [93](#page=93). * **Delicta publica:** Deze schonden het algemeen belang [93](#page=93). De Romeinse `delictum` was primair gericht op straf (`poena`), en slechts incidenteel op schadevergoeding. Dit vloeide voort uit een evolutie van wraakneming naar een meer georganiseerd rechtssysteem. Initiële beperkingen op wraak werden later vervangen door een verplichting om wraak af te kopen via een boete (`poena`). Tarievenlijsten bepaalden de hoogte van deze afkoopsommen voor specifieke letsels [93](#page=93) [94](#page=94). #### 5.1.2 Afwezigheid van een algemeen principe De Romeinen kenden geen algemeen principe van onrechtmatige daad. Men kon enkel optreden tegen situaties die specifiek als `delictum` waren gedefinieerd en dus aanleiding gaven tot een `actio`. Dit staat in contrast met het huidige recht, waar artikel 1382 oud BW een algemeen principe van onrechtmatige daad hanteert [94](#page=94). #### 5.1.3 Soorten actiones bij delict Het slachtoffer kon kiezen uit drie soorten `actiones`: * **Actiones poenales:** Gericht op straf of boete [94](#page=94). * **Actiones reipersecutoriae:** Gericht op schadevergoeding [94](#page=94). * **Actiones mixtae:** De schadevergoeding bestond uit eenmaal de waarde plus een boete voor het resterende bedrag [94](#page=94). #### 5.1.4 Kenmerken van actiones bij delict * **Passief onovererfbaar:** De actie kon in principe enkel tegen de dader zelf worden ingesteld, niet tegen zijn erfgenamen, tenzij de dader overleed na de `litis contestatio` [94](#page=94). * **Actief onovererfbaar:** De erfgenamen van het slachtoffer konden een `poenale actie` instellen, met uitzondering van de `actio iniuriarum` [94](#page=94). * **Onbeperkt cumuleerbaar bij meerdere daders:** Het slachtoffer kon tegen elke dader afzonderlijk de volledige boete vorderen. Naast een `poenale actie` kon ook een `reipersecutoire actio` worden ingesteld, mits geen `gemengde actio` was ingesteld [95](#page=95). #### 5.1.5 Noxale aansprakelijkheid Dit betrof de aansprakelijkheid van de `pater familias` voor schade veroorzaakt door personen onder zijn `patria potestas`. Hij kon kiezen om de dader over te dragen aan de benadeelde partij in plaats van een boete te betalen [95](#page=95). #### 5.1.6 Belangrijkste delicten * **Furtum (diefstal):** In Romeinse zin ruimer dan de huidige definitie, omvattend ongeoorloofd gebruik, wegnemen van eigen zaak, en heling. Diefstal op heterdaad (`furtum manifesto`) werd zwaarder bestraft (4x de waarde) dan diefstal niet op heterdaad (`furtum nec manifesto`) (2x de waarde) [95](#page=95). * **Damnum iniuria datum (Lex Aquilia):** Schade toegebracht door een onrechtmatigheid, ingevoerd door de Lex Aquilia (286 v.C.) [96](#page=96). * **Eerste paragraaf:** Veroordeling tot de hoogste waarde van de slaaf of viervoetig vee in het afgelopen jaar [96](#page=96). * **Derde paragraaf:** Veroordeling tot de waarde van de zaak in de dertig dagen na het schadegeval voor andere vormen van beschadiging [96](#page=96). De `actio legis Aquiliae` was niet van toepassing op verwonding of doodslag van vrije personen, met enkele uitzonderingen [97](#page=97). Elementen van dit delict waren schade (`damnum`), fout (`iniuria`), oorzakelijk verband (`datum`), en boete. De schade kon betrekking hebben op `damnum in corpus datum` (zaakbeschadiging) of uitzonderlijk schade betreffende een zaak. Morele schade werd niet erkend [97](#page=97). * **Iniuria:** Bewuste krenking van andermans persoonlijkheid, primair gericht op vrije personen. Oorspronkelijk vereiste dit `dolus` (opzet), later volstond ook `culpa levissima` (lichtste schuld). Er moest causaal verband zijn tussen de `iniuria` en de `damnum` [98](#page=98). #### 5.1.7 Quasi-delicten Deze ontstonden bij Justinianus en omvatten risico-aansprakelijkheid, waarbij men aansprakelijk werd geacht voor een risicofactor zonder schuld te hoeven bewijzen. Belangrijke voorbeelden zijn de `actio de posito vel suspenso` (aansprakelijkheid voor vallende of hangende zaken) en de `actio de deiectis vel effusis` (aansprakelijkheid voor weggegooide of uitgestoten zaken). Ook de aansprakelijkheid van meesters voor schade door dieren en personen onder `patria potestas` viel hieronder [100](#page=100). ### 5.2 Evolutie naar het moderne aansprakelijkheidsrecht #### 5.2.1 Vroege middeleeuwen tot hoge/late middeleeuwen In de vroege middeleeuwen kenden we een primitiever systeem met collectieve aansprakelijkheid en de mogelijkheid dat dieren voor de rechtbank verschenen. De middeleeuwse vete-cultuur, waarbij wraakneming vaak buitenproportioneel was, kwam onder druk te staan door het algemeen belang en de openbare orde. Dit leidde tot een onderscheid tussen misdrijven (opgetreden door de overheid) en onrechtmatige daden (waarbij het slachtoffer zelf moest onderhandelen over schadevergoeding via een zoencontract). Men putte uit het Romeins recht (`ius commune`) voor vaste regels . #### 5.2.2 Ius commune en de opkomst van het algemeen principe Het `ius commune` bouwde voort op het Romeins recht, maar kende eigen nuances. Zaken als `noxalis deditio` en `furtum` als delict verdwenen. De `iniuria` bleef van groot belang, evoluerend van familievetes en duels naar een juridische claim, met een ruimer toepassingsgebied en vermoed `animus iniuriandi`. Sancties omvatten boete, schadevergoeding en de `amende honorable` . #### 5.2.3 Vernunftrecht en de Code Civil Het `Vernunftrecht` (17e-18e eeuw) introduceerde een algemeen principe van aansprakelijkheid op basis van fout, schade en causaal verband. Dit vereiste abstractievermogen. Quasi-delicten verdwenen als zelfstandige categorie, maar andere vormen van aansprakelijkheid bleven behouden. Het `BW van 1804` volgde het `ius commune` en plaatste foutaansprakelijkheid in twee artikelen: art. 1382 oud BW (opzettelijke fout) en art. 1383 oud BW (onopzettelijke fout). Art. 1383-1386 oud BW omvatten risicoaansprakelijkheden . #### 5.2.4 Latere ontwikkelingen * **Juridische ontwikkelingen:** Het onderscheid tussen art. 1382 en 1383 oud BW is verdwenen. De stuwadoorsarrest introduceerde de regel dat buitencontractuele aansprakelijkheid niet mogelijk is in het contractenrecht wanneer fout en schade vreemd zijn aan de uitvoering van het contract. Het begrip schade werd uitgebreid van schending van een recht naar schending van een rechtmatig belang, en er ontstond theorievorming over het causaal verband . * **Sociale ontwikkelingen:** Artikel 1386bis BW maakt het mogelijk voor de rechter om naar billijkheid een ontoerekeningsvatbaar persoon schadevergoeding te laten betalen. De opkomst van verzekeringen heeft de impact van opzet vergroot en rechters sneller geneigd tot het toekennen van schadevergoeding. Belangengroepen verkrijgen privileges, zoals werknemers op basis van art. 18 WAO. Aansprakelijkheid wordt meer bepaald door de dader dan door de schade. Er is een toename van extra-contractuele aansprakelijkheid door modernisering, de durf om te klagen en foutloze aansprakelijkheid . #### 5.2.5 Risicoaansprakelijkheid (foutloze aansprakelijkheid) De industrialisering leidde tot problemen met foutaansprakelijkheid, waarna foutloze aansprakelijkheid doorbrak. Rechtspraak vond een aanknopingspunt in art. 1384, lid 1 BW, wat leidde tot de erkenning van aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken . #### 5.2.6 Nieuwe wetgeving (Boek 6 BW) De noodzaak voor hervorming, door chaos in de rechtspraak en het niet meerekenen van sociale zekerheid en verzekeringen in het BW van 1804, leidde tot de opstelling van Boek 6. Dit boek, met een aparte commissie en vertraging in het ontwerp, werd in 2024 goedgekeurd en behandelt onder andere productaansprakelijkheid . --- # Evolutie van erfrecht en huwelijksvermogensrecht Dit thema onderzoekt de historische ontwikkeling van het erfrecht, inclusief wettelijke devolutie en testamenten, en de evolutie van het huwelijksvermogensrecht, met aandacht voor verschillende stelsels en de bescherming van de langstlevende echtgenoot . ### 6.1 Het erfrecht Erfrecht regelt de overgang van het vermogen van een overledene op één of meer levende personen. Aanvankelijk bestond het erfrecht niet, men nam goederen mee in het graf, maar later ontwikkelde het zich. Inleidende begrippen zijn : * **Successio (erfopvolging)**: vermogensovergang bij overlijden . * **Hereditas (nalatenschap)**: vermogen dat overgaat . * **De cuius (erflater)**: de overledene . * **Successor (erfopvolger)**: degene die de nalatenschap ontvangt . Er zijn twee manieren van vermogensovergang bij overlijden: * **Wettelijke devolutie**: de regels van de wet of gewoonte inzake erfopvolging, ook wel erfrecht bij versterf genoemd. Deze bepaalt de beperkingen op erfopvolging . * **Testament**: een eenzijdige, herroepbare rechtshandeling waarbij de erflater over zijn goederen beschikt voor de tijd dat hij er niet meer zal zijn. De wil van de erflater is hierbij van belang . Het testamentaire recht staat voorop, maar de wettelijke devolutie kan dit beperken. De wettelijke devolutie is suppletief recht en geldt enkel als er geen testament is. Vroeger was erfrecht van groot belang omdat fortuin vaak via erfenis werd verkregen, tegenwoordig is het verbintenissenrecht belangrijker . #### 6.1.1 De wettelijke devolutie vóór de Franse Revolutie Vóór de Franse Revolutie bestonden er verschillende regelingen, beïnvloed door het statuut van personen, goederen en de oorsprong van goederen. Er was geen gelijkheidsbeginsel . * **Invloed statuut personen**: Regelingen verschilden per "klasse" zoals adel, boeren, etc. . * **Invloed statuut goederen**: Onderscheid tussen cateylen (goederen zonder directe dienstplicht) en erven (goederen met dienstplicht). Erven werden verder onderverdeeld in allodia (geen dienstplicht) en tenures (wel dienstplicht, zoals leen of cijnsgoed) . * **Invloed oorsprong goederen**: Onderscheid tussen eigen goederen (geërfd) en verworven goederen (zelf verdiend). Bij verworven goederen was er meer vrijheid . Het erfrecht was gewoonterecht en zeer lokaal, wat leidde tot grote verbrokkeling. De toepassing van het recht hing af van de ligging van het goed (lex loci) of de plaats van overlijden (recht van het sterfhuis). Dit zorgde voor complexiteit en geschillen . #### 6.1.2 Principes van de wettelijke devolutie (vóór Franse Revolutie) Er bestonden "orden" van erfgenamen waarbij een hogere orde de lagere uitsloot. De belangrijkste principes waren : * **Dichtere graad sluit verdere uit**: De vader ervt boven zijn kind . * **Gelijkheid onder erfgenamen van een graad**: Iedereen van gelijke rang erfde gelijk . #### 6.1.3 Uitzonderingen op de gelijkheid * **Primogenituur**: Het recht van de eerstgeborene, meestal de oudste zoon, om alles te erven. Dit diende het belang van de leenheer en de familie door de nalatenschap ondeelbaar te houden voor sterk leiderschap en militaire dienst. Dit kon leiden tot uitsluiting van dochters . * **Devolutierecht (bevoordeling kinderen van het eerste bed)**: Een uitzondering waarbij kinderen uit het eerste huwelijk bevoordeeld werden. Zij kregen onmiddellijk de eigendom over de goederen, terwijl de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik kreeg. Dit had ook politiek belang, zoals in de kwestie rond Lodewijk XIV . * **Ascendenten**: Ouders konden erven als er geen andere verwanten waren . * **Collateralen (zijverwanten)**: Hier golden dezelfde principes als bij descendenten, met als extra regel dat een dichtere parentele de verdere uitsluit . * **Familiaal terugvalrecht**: Eigen goederen keerden terug naar de familie van waar ze oorspronkelijk kwamen (paterna paternis, materna maternis) . * **Kloving (bevoordeling volle broers en zussen)**: De nalatenschap werd opgedeeld in twee kunstmatige helften (van vaders- of moederszijde), vooral bij cateylen. Degenen die van beide ouders afstamden, erfden van beide zijden . #### 6.1.4 Erfloze nalatenschap Indien er geen verwanten waren tot de vierde of zevende kanonieke graad, of indien de aanwezige verwanten niet tot de familie behoorden waar het goed vandaan kwam, was er een erfloze nalatenschap die naar de heer of soms de langstlevende echtgenoot ging . #### 6.1.5 Principes van de wettelijke devolutie samengevat De wettelijke devolutie beschermde de familie tegen buitenstaanders en waarborgde gelijkheid binnen de familie, tenzij sprake was van leenrecht . #### 6.1.6 Het testament vóór de Franse Revolutie Het testament is een eenzijdige, herroepbare wilsbeschikking. Het werd gebruikt om de wettelijke devolutie te omzeilen . * **Verdwijning en terugkeer**: Na de Romeinen verdween het testament door de moeilijkheid van schrijven, het ingaan tegen familiebelangen en de voorkeur van de Kerk voor schenkingen. Vanaf de 12e eeuw (Italië) en 13e eeuw (België) keerde het testament terug, mede door voorlopers zoals de donatio post obitum en schenkingen met ontbindend beding . * **Testament in dienst van de Kerk**: Aanvankelijk met grote vormsoepelheid (bv. twee getuigen, mondeling) en gericht op zielenheil, vergeving van zonden en legaten aan kerken. De kerkelijke officialiteiten waren bevoegd . * **Beperkte testeervrijheid**: Erfstellingen in testamenten waren vaak niet toegelaten, enkel bijzondere legaten. Soms was toestemming van de heer nodig. Ten westen van de Schelde gold een reserve van 4/5 of 2/3 voor erfgenamen, ten oosten was testamenten verboden . * **Romeins recht vanaf de 16e eeuw**: Beperkingen zoals de *quarta Falcidia* (minstens ¼ van de nalatenschap voor de erfgenaam) en de *querela inofficiosi testamenti* (klacht over een onbehoorlijk testament) werden overgenomen. De fideïcommissaire substitutie (*erfstellingen over de hand*) werd ook overgenomen, waardoor men het majooraat kon invoeren . #### 6.1.7 Verwerving nalatenschap en schulden * **Openvallen nalatenschap**: Bij de dood van de erflater, behalve voor kloosterlingen. Het gevolg was *saisine*: de erfgenaam erfde zonder formaliteit ("le mort saisit le vif") . * **Keuzerecht erfgenaam**: Bij de Romeinen was men verplicht te aanvaarden; bij gewoonterecht kon men weigeren. Vanaf de 15e eeuw werd aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving weer mogelijk . * **Schulden**: Aanvankelijk erfde men enkel activa, maar vanaf de 13e eeuw werden passiva ook overerfbaar, echter enkel verhaalbaar op de cateylen, niet op de waardevolle erven . #### 6.1.8 Verdeling onder erfgenamen Bij overeenstemming konden erfgenamen vrij verdelen; anders was tussenkomst van de rechter nodig. Giften die de gelijkheid schonden, moesten door de begunstigde worden ingebracht in de pot of mocht hij de gift houden maar niet deelnemen aan de verdeling. Giften mochten het beschikbaar deel niet overtreffen . #### 6.1.9 Overdracht onder levenden Vervreemding werd gezien als onterving van erfgenamen en was beperkt door: * **Laudatio parentum**: Toestemming vragen aan verwanten bij vervreemding. Dit evolueerde naar enkel de dichtste erfgenamen of bij specifieke redenen zoals financiële nood . * **Voorkooprecht**: Goederen moesten eerst aan verwanten worden aangeboden. Dit evolueerde naar een nakooprecht . * **Nakooprecht**: Verwijzen naar het recht om in de plaats van een koper te treden . * **Bedingen over niet-opengevallen nalatenschappen**: Verboden bij de Romeinen en tegenwoordig, maar populair in het oude recht . #### 6.1.10 De fiscus Voor allodia waren er geen taksen; voor tenures waren de successierechten laag. Voor horigen waren de taksen zwaar . #### 6.1.11 De Franse Revolutie De Franse Revolutie hervormde het erfrecht om een nieuwe maatschappij te creëren, met als doelen vereenvoudiging, bevoordeling van jonge personen, en deconcentratie van macht . * **Deconcentratie**: Afschaffing van uitzonderingen op gelijkheid en beperking van testeervrijheid (slechts 1/10 of 1/6 van het vermogen kon men beschikken) . * **Verjonging**: Beperking van testamentaire bevoegdheid om kinderen niet af te dreigen . * **Vereenvoudiging**: Afschaffing van lokaal erfrecht en rekening houden met standen, regio's of aard van goederen . De hervorming leidde tot problemen zoals retroactieve wetgeving en fraude, maar brak de macht van de adel. De essentie van het oude recht bleef behouden: bescherming van de familie en gelijkheid binnen de familie . #### 6.1.12 Belgisch Burgerlijk Wetboek (BBW) na de Franse Revolutie * **BBW **: Matiging van de Franse Revolutie met grotere vrijheid, terugkeer van verjonging en verdere vereenvoudiging. De testeervrijheid werd vergroot, maar was nog steeds beperkt. Er was veel kloving en terugkeer van bevoordeling van volle verwanten. De essentie van het oude recht bleef: bescherming familie en gelijkheid . * **Na 1804**: Versoepeling van formaliteiten, bijzondere wetten tegen versnippering en invloed op andere rechtstakken. Confiscatoire successierechten werden ingevoerd . * **Politieke opvattingen en fraude**: De staat werd belangrijkste erfgenaam, maar fiscale hinderpalen en successierechten leidden tot fraude, zoals toename van schenkingen . * **Nieuw erfrecht 2017 (BBW Boek 4, 2022)**: Noodzakelijk door sociale veranderingen (kerngezin, langer leven), vraag naar autonomie en belang van roerende goederen . * **Kerngezin**: Afschaffing ascendentenreserve, maar wel onderhoudsvordering voor behoeftige ascendenten . * **Meer wilsautonomie**: Afschaffing ascendentenreserve, reserve van de helft bij descendenten, en erfovereenkomsten . * **Langer leven**: Familiale erfovereenkomsten (ouders met alle kinderen) die erfenissprong, zorgkinderen en familiale ondernemingen mogelijk maken . * **Belangrijker roerende goederen**: Gelijkschakeling van waardering roerende en onroerende goederen . * **Evaluatie**: De hervorming was beperkt; de reserve bleef bestaan en erfovereenkomsten vereisten akkoord van alle kinderen . ### 6.2 Huwelijksvermogensrecht Huwelijksvermogensrecht regelt de vermogenssituatie van echtgenoten tijdens het huwelijk en bij ontbinding. Een huwelijkscontract wijkt af van het geldende recht. Er zijn drie soorten goederen: gemeenschappelijke, eigen van de vrouw, en eigen van de man. Een huwelijksvermogensstelsel regelt de vermogenssituatie, onderscheiden in : * **Algehele gemeenschap**: Alle goederen zijn gemeenschappelijk (Nederlands systeem) . * **Scheiding van goederen**: Alle goederen zijn eigen (Engels systeem) . * **Beperkte gemeenschap**: Goederen voor het huwelijk en erfenissen zijn eigen, aanwinsten zijn gemeenschappelijk (Frans en Belgisch systeem) . #### 6.2.1 Historische ontwikkeling huwelijksvermogensrecht * **Romeinen**: Het *dotaal stelsel* bestond, met grote discriminatie van vrouwen . * **Germanen**: Vóór de volksverhuizing waren goederen grotendeels eigen van de man, de vrouw had enkel draagbare goederen. Na de volksverhuizing kreeg de vrouw wel eigen goederen, maar het systeem bleef op mannen gericht, bv. de *morgengabe* (ochtendgift) . * **Ancien Régime (na de Franken)**: Onderscheid tussen lenen (*doarium*, lijftocht) en de rest. De *doarium* gold enkel voor lenen en de aristocratie, en hing samen met het eerstgeborenenrecht . * **Gemeen recht**: Vanaf de 11e eeuw was er sprake van gelijkheid . * **Na overlijden eerststervende**: De langstlevende behield eigen goederen, kreeg een deel in de gemeenschap en rechten op de nalatenschap . * **Gemeenschap (activa en passiva)**: Onderscheid tussen algehele en beperkte gemeenschap. Het passief omvatte alle schulden . * **Rechten op gemeenschap bij ontbinding**: Meestal helftdeling, hoogst uitzonderlijk kreeg de langstlevende alle goederen . * **Rechten van de langstlevende op nalatenschap**: Meestal vruchtgebruik, uitzonderlijk volle eigendom . * **Huwelijkscontracten**: Afwijken van het wettelijk stelsel was mogelijk bij het sluiten van het huwelijk. Het contract moest altijd beter zijn dan het wettelijk stelsel. Conclusie: het oude recht bevoordeelde de langstlevende, met name de vrouw . #### 6.2.2 Evolutie na de Franse Revolutie * **Franse Revolutie**: De feodaliteit en het *doarium* werden afgeschaft, maar veel veranderde niet door de vrijheid van huwelijkscontracten . * **BW 1804**: Een breuk met het verleden, maar een achteruitgang voor de langstlevende. Het voorzag in een gemeenschap van roerende goederen en aanwinsten, en schafte de rechten van de langstlevende op de nalatenschap van de eerststervende af . * **Evolutie na 1804**: * **1976**: Enkel aanwinsten in gemeenschap; vrouwen werden handelingsbevoegd; *dotaal stelsel* geschrapt . * **1981**: Wijzigingen erfrecht; grotere belangstelling voor het oude recht; langstlevende kreeg vruchtgebruik op bepaalde goederen, en later de volledige nalatenschap in vruchtgebruik (met kinderen) of volle eigendom (zonder kinderen) . * **Sinds 2007**: Erfrecht voor samenwonenden (wettelijk samenwonenden), beperkt tot vruchtgebruik op de gezinswoning en huisraad . * **BBW: nieuw vermogensrecht**: Hervormingen nodig door afgenomen belang verdere familie, meer keuze voor scheiding van goederen, onduidelijkheden, hersamengestelde gezinnen en toename ongehuwd samenwonen . * **Versterken positie langstlevende**: In 2018 kregen langstlevenden bij geen kinderen, broers of zussen, de gehele nalatenschap . --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Rechtssubject | Een juridische entiteit die zowel natuurlijke personen als rechtspersonen kan omvatten, en die beschikt over rechten en plichten. | | Rechtsobject | Een juridische entiteit dat niet over rechten en plichten beschikt, maar het voorwerp van rechten is, waarop subjectieve rechten betrekking hebben. | | Juridische persoonlijkheid | Het geheel van rechtsbekwaamheid (het kunnen zijn van titularis van rechten en plichten) en handelingsbekwaamheid (het zelfstandig kunnen uitoefenen van die rechten en plichten door rechtshandelingen te stellen). | | Handelingsbekwaamheid | Het vermogen om zelfstandig en door middel van rechtshandelingen de eigen rechten en plichten uit te oefenen. | | Handelingsonbevoegdheid | Het niet beschikken over de bevoegdheid om zelfstandig rechtshandelingen te stellen, vaak omdat men onder het gezag van een andere juridische entiteit valt. | | Romeins recht | Een rechtssysteem dat zijn oorsprong vindt in het oude Rome en dat een diepgaande invloed heeft gehad op de ontwikkeling van Westerse rechtssystemen, met name op het gebied van privaatrecht, publiekrecht en strafrecht. | | Germaans recht | Een rechtssysteem dat ontstond bij de Germaanse volkeren en dat gekenmerkt werd door mondelinge rechtsgewoonten, stamrecht en persoonlijke rechtsmacht, met invloeden die zichtbaar zijn in het vroege middeleeuwse recht. | | Privaatrecht | Het deel van het recht dat de verhoudingen tussen burgers onderling regelt, zoals huwelijksrecht, erfrecht en contractenrecht, in tegenstelling tot publiekrecht dat de verhouding tussen burger en staat regelt. | | Publiekrecht | Het deel van het recht dat de inrichting en werking van de staat en haar organen regelt, evenals de verhouding tussen de staat en de burgers, zoals grondwettelijk recht, bestuursrecht en strafrecht. | | Communio bonorum | Een gemeenschap van goederen waarbij alle bezittingen van de echtgenoten, zowel die van voor als tijdens het huwelijk, gemeenschappelijk zijn. | | Scheiding van goederen | Een huwelijksvermogensrechtelijk stelsel waarbij de goederen van de echtgenoten gescheiden blijven en elk hun eigen vermogen behouden, zowel voor als tijdens het huwelijk. | | Huwelijksvermogensrecht | Het rechtsgebied dat de vermogensrechtelijke verhoudingen tussen echtgenoten regelt, zowel tijdens het huwelijk als bij de ontbinding ervan, en omvat gemeenschappelijke goederen, eigen goederen en schulden. | | Erfrecht | Het rechtsgebied dat de overgang van het vermogen van een overledene op één of meer levende personen regelt, inclusief wettelijke devolutie en testamentaire bepalingen. | | Wettelijke devolutie | De regels die bepalen wie erft in het geval er geen testament is opgemaakt, of wanneer het testament nietig is, waarbij de wet bepaalt wie de erfgenamen zijn en in welke volgorde en welk deel zij erven. | | Testament | Een eenzijdige, herroepbare rechtshandeling waarbij een persoon beschikt over zijn goederen voor het geval hij komt te overlijden, met als doel de wettelijke devolutie te wijzigen of aan te vullen. | | Schenking | Een overeenkomst waarbij iemand een goed om niet (kosteloos) overdraagt aan een ander, met de bedoeling hem te bevoordelen, en waarbij de schenker de intentie heeft om onmiddellijk vermogen over te dragen. | | Wanprestatie | Een tekortkoming in de nakoming van een verbintenis die aan de schuldenaar kan worden toegerekend, hetzij door opzet, nalatigheid of het niet-tijdig uitvoeren van de verbintenis. | | Delict | Een onrechtmatige daad die schade toebrengt aan een ander, en die aanleiding geeft tot een vordering tot schadevergoeding of strafrechtelijke sancties, afhankelijk van de aard en ernst van de daad. | | Quasi-delict | Een handeling die, hoewel niet strikt een delict, toch leidt tot aansprakelijkheid vanwege nalatigheid of omdat men een risico heeft gecreëerd dat tot schade heeft geleid, zoals het gooien van een voorwerp uit een raam. | | Verbintenis | Een rechtsband op grond waarvan een schuldeiser van een schuldenaar in rechte de uitvoering van een prestatie mag eisen, hetzij een geven, doen of niet-doen. | | Contract | Een overeenkomst tussen twee of meer partijen die erop gericht is rechtsgevolgen te creëren, te wijzigen of te beëindigen, en die voor de partijen bindend is als wet. | | Zaak | Een voorwerp dat vatbaar is voor toe-eigening en dat zowel lichamelijk (zoals een auto) als onlichamelijk (zoals een schuldvordering) kan zijn. | | Zakelijk recht | Een recht dat een directe heerschappij geeft over een bepaald goed, zonder tussenkomst van een andere persoon, en dat tegenwerpelijk is aan derden, zoals eigendomsrecht, erfdienstbaarheid en hypotheek. | | Vorderingsrecht | Een recht dat aanspraak geeft op een prestatie van een andere persoon, en dat enkel tegen die specifieke persoon kan worden afgedwongen, zoals een recht op betaling van een schuld. | | Bezit (possessio) | De feitelijke macht over een zaak, gecombineerd met de wil om die zaak als eigen te houden (animus), wat juridische bescherming biedt via praetoriaanse interdicten. | | Eigendom (dominium) | Het meestomvattende zakelijke recht op een zaak, dat de eigenaar de volheid van bevoegdheden verleent, zoals gebruiken, genieten en beschikken, tenzij dit door de wet wordt verboden. | | Vorderingsrecht | Een recht waarbij een persoon aanspraak kan maken op een prestatie van een andere persoon, bijvoorbeeld de betaling van een geldsom. | | Zakelijk recht | Een recht dat een directe macht uitoefent over een zaak, zoals eigendomsrecht of vruchtgebruik, en dat tegenwerpelijk is aan iedereen. | | Revindicatie | Een rechtsvordering uit het Romeinse recht die de eigenaar in staat stelde zijn eigendom op te eisen van degene die het bezat, met als doel zowel het herstel van het bezit als de erkenning van het eigendomsrecht. | | Interdict | Een praetoriaans rechtsmiddel uit het Romeinse recht dat diende ter bescherming van het bezit of de detentie van een zaak, en dat sneller en eenvoudiger was dan een actio. | | Pacta sunt servanda | Een juridisch principe dat stelt dat overeenkomsten die wettig zijn aangegaan, bindend zijn voor de partijen en strikt moeten worden nagekomen. | | Dwaling (error) | Een verkeerde voorstelling van de werkelijkheid bij het sluiten van een contract, die kan leiden tot de nietigheid van het contract indien het een doorslaggevend element betreft. | | Bedrog (dolus) | Het gebruik van listen of kunstgrepen door een partij om de wederpartij ertoe te brengen een contract te sluiten, wat kan leiden tot de nietigheid van het contract of schadevergoeding. | | Geweld (metus) | Een dwangmiddel, zoals bedreiging of fysiek geweld, dat een partij ertoe brengt een contract te sluiten tegen zijn wil, wat de nietigheid van het contract tot gevolg kan hebben. | | Benadeling (laesio) | Een kennelijk onevenwicht tussen de prestaties van de contractpartijen, waarbij de ene partij zich in een zwakke positie bevindt en de andere partij hiervan misbruik maakt, wat kan leiden tot aanpassing van de verbintenis of nietigheid. | | Voorwerp van een contract | De prestatie die een partij zich verbindt te leveren in een contract, die bepaald of bepaalbaar, mogelijk en geoorloofd moet zijn om geldig te zijn. | | Geoorloofdheid | Een vereiste voor de geldigheid van een contract, waarbij het voorwerp en de oorzaak van de verbintenis niet in strijd mogen zijn met de wet, de openbare orde of de goede zeden. | | Dwingend recht | Rechtsnormen waarvan partijen niet mogen afwijken in hun contracten, omdat deze bedoeld zijn om private belangen te beschermen, en waarvan de schending leidt tot relatieve nietigheid. | | Openbare orde | Rechtsnormen die de fundamentele belangen van de samenleving beschermen, waarvan niet mag worden afgeweken, en waarvan de schending leidt tot absolute nietigheid. | | Goede zeden (boni mores) | De heersende ethische en morele normen in een samenleving, die van invloed zijn op de interpretatie en geldigheid van contracten, en waarvan de schending kan leiden tot nietigheid. | | Uitvoering van contracten | De naleving door de partijen van de verbintenissen die uit een contract voortvloeien, waarbij de uitvoering te goeder trouw en met inachtneming van de geldende rechtsregels moet geschieden. | | Interpretatie van contracten | Het proces van het vaststellen van de betekenis en draagwijdte van de bepalingen van een contract, waarbij rekening wordt gehouden met de letterlijke tekst, de bedoeling van de partijen en de redelijkheid. | | Wanprestatie | Het niet, niet tijdig of niet behoorlijk nakomen van een contractuele verbintenis, wat aan de schuldenaar kan worden toegerekend en aanleiding geeft tot sancties zoals schadevergoeding of ontbinding. | | Verzuim (mora) | Het niet-tijdig nakomen van een verbintenis door de schuldenaar, nadat hij in gebreke is gesteld door de schuldeiser, en wat leidt tot aansprakelijkheid voor de daaruit voortvloeiende schade. | | Overmacht (vis maior) | Een externe, onvoorzienbare en onvermiijdbare gebeurtenis die de nakoming van een verbintenis onmogelijk maakt, en die de schuldenaar bevrijdt van zijn aansprakelijkheid. | | Clausula rebus sic stantibus | Een leer die stelt dat verbintenissen kunnen worden aangepast of ontbonden wanneer de omstandigheden die bij het sluiten van het contract bestonden, nadien wezenlijk zijn gewijzigd, zonder dat er sprake is van overmacht. | | Gevolgsschade | Schade die indirect voortvloeit uit een gebeurtenis, zoals de waardevermindering van andere goederen die niet direct beschadigd zijn, maar wel beïnvloed worden door de primaire schade. | | Delictum | Een onrechtmatige daad in het Romeinse recht, die in strijd was met het publieke of private belang, en die aanleiding gaf tot een vordering tot straf (poena) of schadevergoeding (actio reipersecutoria). | | Damnum iniuria datum | Schade toegebracht door een onrechtmatige daad, waarbij de Lex Aquilia de belangrijkste rechtsbasis vormde voor de vordering tot vergoeding van dergelijke schade, zowel voor zaken als voor slaven. | | Iniuria | Een handeling die een bewuste krenking van andermans persoonlijkheid inhield, zoals belediging, laster of fysieke aantasting, die aanleiding gaf tot een actio iniuriarum voor schadevergoeding of straf. | | Quasi-delict | Een handeling die niet strikt een delict was, maar toch aansprakelijkheid kon doen ontstaan, vaak op basis van risicoaansprakelijkheid, zoals de aansprakelijkheid van een gebouweigenaar voor vallende voorwerpen. | | Risicoaansprakelijkheid | Een vorm van aansprakelijkheid waarbij iemand aansprakelijk wordt gesteld voor schade die is veroorzaakt door een bepaalde activiteit of zaak, ongeacht of er sprake is van schuld of opzet bij de veroorzaker. | | Erfrecht | Het rechtsgebied dat de overgang van het vermogen van een overledene op één of meer levende personen regelt, inclusief de regels omtrent wettelijke erfopvolging, testamenten en de verdeling van de nalatenschap. | | Saisine | Een begrip uit het Germaanse recht dat een recht aanduidde op een goed, vergelijkbaar met bezit, maar waarbij de nadruk lag op het recht zelf in plaats van op de feitelijke macht. | | Testament | Een eenzijdige, herroepbare rechtshandeling waarbij iemand zijn vermogen voor na zijn overlijden regelt, met als doel de wettelijke devolutie aan te vullen of te wijzigen. | | Huwelijksvermogensrecht | Het rechtsgebied dat de vermogensrechtelijke verhoudingen tussen echtgenoten regelt, zowel tijdens het huwelijk als bij de ontbinding ervan, met diverse stelsels zoals algehele gemeenschap, scheiding van goederen en beperkte gemeenschap. | | Algehele gemeenschap | Een huwelijksvermogensrechtelijk stelsel waarbij alle goederen van de echtgenoten, zowel vóór als tijdens het huwelijk verkregen, gemeenschappelijk zijn. | | Scheiding van goederen | Een huwelijksvermogensrechtelijk stelsel waarbij de goederen van de echtgenoten gescheiden blijven en elk hun eigen vermogen behouden, zowel vóór als tijdens het huwelijk. | | Beperkte gemeenschap | Een huwelijksvermogensrechtelijk stelsel waarbij de goederen die vóór het huwelijk zijn verkregen, en de erfenissen en schenkingen, eigen blijven, terwijl de tijdens het huwelijk verworven goederen gemeenschappelijk zijn. | | Langstlevende echtgenoot | De echtgenoot die overlijdt na de ander, en wiens rechten op de nalatenschap van de eerststervende echtgenoot worden geregeld door het huwelijksvermogensrecht en het erfrecht. | | Testamentvrijheid | Het principe dat een persoon vrijelijk kan beschikken over zijn nalatenschap via een testament, binnen de grenzen van de wettelijke reserve voor bepaalde erfgenamen. | | Bescherming van de familie | Het principe dat de belangen van de familie, met name de gelijkheid tussen erfgenamen en de instandhouding van het familievermogen, worden beschermd door erfrechtelijke regels. | | Reserve | Een wettelijk voorbehouden deel van de nalatenschap dat bestemd is voor bepaalde erfgenamen, zoals afstammelingen, en waarvan de erflater niet vrij kan beschikken via een testament. | | Schenking | Een overeenkomst waarbij iemand om niet een goed overdraagt aan een ander, met de intentie om hem te bevoordelen, en waarbij de schenker de intentie heeft om onmiddellijk vermogen over te dragen. | | Devolutierecht | Een erfrechtelijk principe waarbij de kinderen uit het eerste huwelijk bevoordeeld worden ten opzichte van de kinderen uit latere huwelijken, doorgaans door het verkrijgen van de volle eigendom over de goederen, terwijl de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik ervan krijgt. | | Familierechtelijk terugvalrecht | Het principe waarbij goederen die in de familie zijn gekomen, terugkeren naar de familie van oorsprong in geval van een kinderloze nalatenschap, conform het adagium paterna paternis en materna maternis. | | Erfovereenkomst | Een overeenkomst tussen de erflater en zijn erfgenamen, of tussen de erfgenamen onderling, waarbij de vermogensrechtelijke verdeling van de nalatenschap wordt geregeld, zoals de erfenissprong of de toebedeling van een onderneming. | | Huwelijkscontract | Een overeenkomst die echtgenoten kunnen sluiten bij het aangaan van het huwelijk om af te wijken van het wettelijk huwelijksvermogensrecht, en waarbij zij hun eigen huwelijksvermogensstelsel kunnen kiezen. | | Residuele nalatenschap | Het deel van de nalatenschap dat na verdeling onder de erfgenamen en vervulling van alle legaten en schulden overblijft, of de nalatenschap die openvalt wanneer er geen erfgenamen zijn binnen de wettelijke devolutie. | | Goede zeden (boni mores) | De heersende ethische en morele normen in een samenleving, die van invloed zijn op de geldigheid van rechtshandelingen en contracten, en waarvan de schending kan leiden tot nietigheid. | | Openbare orde | De fundamentele normen en waarden van een samenleving, die de basis vormen voor het recht en de rechtsorde, en waarvan de schending leidt tot de nietigheid van rechtshandelingen die daarmee strijdig zijn. | | Uitoefening van de verbintenis | De daadwerkelijke nakoming door de schuldenaar van zijn contractuele verplichtingen, waarbij de uitvoering te goeder trouw en met de nodige zorgvuldigheid moet gebeuren. | | Afsluiting van een contract | Het moment waarop de wilsovereenstemming tussen de partijen tot stand komt, wat de juridische basis vormt voor de verbintenissen die uit het contract voortvloeien. | | Solvay-arrest | Een arrest van het Hof van Cassatie van 1976 dat een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van de buitencontractuele aansprakelijkheid, door de mogelijkheid te creëren om naast contractuele vorderingen ook buitencontractuele vorderingen in te stellen. | | Stuwadoorsarrest | Een arrest van het Hof van Cassatie dat het zogenaamde samenloopsverbod heeft gevestigd, waarbij buitencontractuele aansprakelijkheid in beginsel niet naast contractuele aansprakelijkheid kan worden ingesteld, tenzij bij opzet of ernstige aantasting van de fysieke integriteit. | | Kwalificatie van de fout | De beoordeling van de mate van nalatigheid of opzet die aan de schuldenaar kan worden toegerekend, wat van invloed is op de omvang van zijn aansprakelijkheid voor wanprestatie. | | Foutloze aansprakelijkheid | Een vorm van aansprakelijkheid die niet gebaseerd is op schuld of opzet, maar op het louter veroorzaken van schade door een bepaalde activiteit of zaak, zoals de aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken of dieren. | | Dieren van de voetganger | Het concept van aansprakelijkheid van een eigenaar voor de schade veroorzaakt door zijn dieren, waarbij de eigenaar verantwoordelijk wordt gehouden voor de gedragingen van zijn dieren. | | Gebrekkige zaken | Zaken die een gebrek vertonen dat schade veroorzaakt, en waarvoor de eigenaar aansprakelijk kan worden gesteld, ongeacht of hij schuld heeft aan het gebrek of niet. | | Aansprakelijkheid van ouders voor kinderen | De aansprakelijkheid van ouders voor de schade die hun minderjarige kinderen veroorzaken, gebaseerd op het idee dat ouders de plicht hebben hun kinderen op te voeden en te controleren. | | Aansprakelijkheid van onderwijzers voor leerlingen | De aansprakelijkheid van onderwijzers voor de schade die hun leerlingen veroorzaken tijdens het schoolverband, gebaseerd op de plicht van de onderwijzer om toezicht te houden op de leerlingen. | | Erfrecht | Het rechtsgebied dat de overgang van het vermogen van een overledene op één of meer levende personen regelt, inclusief de regels omtrent wettelijke erfopvolging, testamenten en de verdeling van de nalatenschap. | | Schenking | Een overeenkomst waarbij iemand om niet een goed overdraagt aan een ander, met de intentie om hem te bevoordelen, en waarbij de schenker de intentie heeft om onmiddellijk vermogen over te dragen. | | Testament | Een eenzijdige, herroepbare rechtshandeling waarbij iemand zijn vermogen voor na zijn overlijden regelt, met als doel de wettelijke devolutie aan te vullen of te wijzigen. | | Huwelijksvermogensrecht | Het rechtsgebied dat de vermogensrechtelijke verhoudingen tussen echtgenoten regelt, zowel tijdens het huwelijk als bij de ontbinding ervan, met diverse stelsels zoals algehele gemeenschap, scheiding van goederen en beperkte gemeenschap. | | Wettelijk stelsel | Het huwelijksvermogensrechtelijk stelsel dat van toepassing is wanneer echtgenoten geen huwelijkscontract hebben gesloten, en dat doorgaans een beperkte gemeenschap inhoudt waarbij aanwinsten gemeenschappelijk zijn. | | Huwelijkscontract | Een overeenkomst die echtgenoten kunnen sluiten bij het aangaan van het huwelijk om af te wijken van het wettelijk huwelijksvermogensrecht, en waarbij zij hun eigen huwelijksvermogensstelsel kunnen kiezen. | | Langstlevende echtgenoot | De echtgenoot die overlijdt na de ander, en wiens rechten op de nalatenschap van de eerststervende echtgenoot worden geregeld door het huwelijksvermogensrecht en het erfrecht. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk genotsrecht dat de vruchtgebruiker het recht geeft om andermans zaken te gebruiken en de vruchten ervan te trekken, mits de zaken zelf in stand blijven, en dat doorgaans tijdelijk is en gekoppeld aan het leven van de vruchtgebruiker. | | Erfovereenkomst | Een overeenkomst tussen de erflater en zijn erfgenamen, of tussen de erfgenamen onderling, waarbij de vermogensrechtelijke verdeling van de nalatenschap wordt geregeld, zoals de erfenissprong of de toebedeling van een onderneming. | | Wettelijke devolutie | De regels die bepalen wie erft in het geval er geen testament is opgemaakt, of wanneer het testament nietig is, waarbij de wet bepaalt wie de erfgenamen zijn en in welke volgorde en welk deel zij erven. | | Reserve | Een wettelijk voorbehouden deel van de nalatenschap dat bestemd is voor bepaalde erfgenamen, zoals afstammelingen, en waarvan de erflater niet vrij kan beschikken via een testament. | | Testamentaire bevoegdheid | De vrijheid van een persoon om bij testament te beschikken over zijn nalatenschap, binnen de grenzen van de wettelijke reserve en andere beperkingen die door de wet worden opgelegd. | | Schenking | Een overeenkomst waarbij iemand om niet een goed overdraagt aan een ander, met de intentie om hem te bevoordelen, en waarbij de schenker de intentie heeft om onmiddellijk vermogen over te dragen. | | Erfenisprong | Een bijzondere bepaling in een erfovereenkomst waarbij een kind van de erflater zijn eigen wettelijke erfenis afstaat aan zijn eigen kinderen, terwijl de erflater dit expliciet toestaat. | | Gelijkstelling van goederen | Het proces waarbij roerende en onroerende goederen in het erfrecht op vergelijkbare wijze worden behandeld, wat de vereenvoudiging en modernisering van het erfrecht ten goede komt. | | Fiscaal recht | Het rechtsgebied dat de inning van belastingen door de overheid regelt, en dat van invloed kan zijn op de erf- en schenkingspraktijken, met name door de hoogte van de successierechten. | | Kerngezin | Een gezinsstructuur die bestaat uit ouders en hun kinderen, en die in het moderne recht centraal staat bij de erfopvolging en de bescherming van de langstlevende echtgenoot en kinderen. | | Huwelijksvermogensrecht | Het rechtsgebied dat de vermogensrechtelijke verhoudingen tussen echtgenoten regelt, zowel tijdens het huwelijk als bij de ontbinding ervan, en omvat gemeenschappelijke goederen, eigen goederen en schulden. | | Wettelijk stelsel | Het huwelijksvermogensrechtelijk stelsel dat van toepassing is wanneer echtgenoten geen huwelijkscontract hebben gesloten, en dat doorgaans een beperkte gemeenschap inhoudt waarbij aanwinsten gemeenschappelijk zijn. | | Scheiding van goederen | Een huwelijksvermogensrechtelijk stelsel waarbij de goederen van de echtgenoten gescheiden blijven en elk hun eigen vermogen behouden, zowel vóór als tijdens het huwelijk. | | Huwelijkscontract | Een overeenkomst die echtgenoten kunnen sluiten bij het aangaan van het huwelijk om af te wijken van het wettelijk huwelijksvermogensrecht, en waarbij zij hun eigen huwelijksvermogensstelsel kunnen kiezen. | | Langstlevende echtgenoot | De echtgenoot die overlijdt na de ander, en wiens rechten op de nalatenschap van de eerststervende echtgenoot worden geregeld door het huwelijksvermogensrecht en het erfrecht. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk genotsrecht dat de vruchtgebruiker het recht geeft om andermans zaken te gebruiken en de vruchten ervan te trekken, mits de zaken zelf in stand blijven, en dat doorgaans tijdelijk is en gekoppeld aan het leven van de vruchtgebruiker. | | Gemeenschap van goederen | Een huwelijksvermogensrechtelijk stelsel waarbij de goederen die echtgenoten tijdens het huwelijk verwerven, gemeenschappelijk zijn, en dat kan variëren van een beperkte gemeenschap tot een algehele gemeenschap van alle goederen. | | Dorsaal stelsel | Een oud huwelijksvermogensrechtelijk stelsel met een aanzienlijke discriminatie van vrouwen, waarbij de vrouw enkel hetgeen kon dragen als eigen goederen had, en waarbij de morgengabe een belangrijke rol speelde als compensatie voor haar maagdelijkheid. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk genotsrecht dat de vruchtgebruiker het recht geeft om andermans zaken te gebruiken en de vruchten ervan te trekken, mits de zaken zelf in stand blijven, en dat doorgaans tijdelijk is en gekoppeld aan het leven van de vruchtgebruiker. | | Erfrecht | Het rechtsgebied dat de overgang van het vermogen van een overledene op één of meer levende personen regelt, inclusief de regels omtrent wettelijke erfopvolging, testamenten en de verdeling van de nalatenschap. | | Huwelijksvermogensrecht | Het rechtsgebied dat de vermogensrechtelijke verhoudingen tussen echtgenoten regelt, zowel tijdens het huwelijk als bij de ontbinding ervan, en omvat gemeenschappelijke goederen, eigen goederen en schulden. | | Wettelijk stelsel | Het huwelijksvermogensrechtelijk stelsel dat van toepassing is wanneer echtgenoten geen huwelijkscontract hebben gesloten, en dat doorgaans een beperkte gemeenschap inhoudt waarbij aanwinsten gemeenschappelijk zijn. | | Scheiding van goederen | Een huwelijksvermogensrechtelijk stelsel waarbij de goederen van de echtgenoten gescheiden blijven en elk hun eigen vermogen behouden, zowel vóór als tijdens het huwelijk. | | Huwelijkscontract | Een overeenkomst die echtgenoten kunnen sluiten bij het aangaan van het huwelijk om af te wijken van het wettelijk huwelijksvermogensrecht, en waarbij zij hun eigen huwelijksvermogensstelsel kunnen kiezen. | | Langstlevende echtgenoot | De echtgenoot die overlijdt na de ander, en wiens rechten op de nalatenschap van de eerststervende echtgenoot worden geregeld door het huwelijksvermogensrecht en het erfrecht. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk genotsrecht dat de vruchtgebruiker het recht geeft om andermans zaken te gebruiken en de vruchten ervan te trekken, mits de zaken zelf in stand blijven, en dat doorgaans tijdelijk is en gekoppeld aan het leven van de vruchtgebruiker. | | Erfovereenkomst | Een overeenkomst tussen de erflater en zijn erfgenamen, of tussen de erfgenamen onderling, waarbij de vermogensrechtelijke verdeling van de nalatenschap wordt geregeld, zoals de erfenissprong of de toebedeling van een onderneming. | | Wettelijke devolutie | De regels die bepalen wie erft in het geval er geen testament is opgemaakt, of wanneer het testament nietig is, waarbij de wet bepaalt wie de erfgenamen zijn en in welke volgorde en welk deel zij erven. | | Reserve | Een wettelijk voorbehouden deel van de nalatenschap dat bestemd is voor bepaalde erfgenamen, zoals afstammelingen, en waarvan de erflater niet vrij kan beschikken via een testament. | | Testamentaire bevoegdheid | De vrijheid van een persoon om bij testament te beschikken over zijn nalatenschap, binnen de grenzen van de wettelijke reserve en andere beperkingen die door de wet worden opgelegd. | | Schenking | Een overeenkomst waarbij iemand om niet een goed overdraagt aan een ander, met de intentie om hem te bevoordelen, en waarbij de schenker de intentie heeft om onmiddellijk vermogen over te dragen. | | Erfenisprong | Een bijzondere bepaling in een erfovereenkomst waarbij een kind van de erflater zijn eigen wettelijke erfenis afstaat aan zijn eigen kinderen, terwijl de erflater dit expliciet toestaat. | | Gelijkstelling van goederen | Het proces waarbij roerende en onroerende goederen in het erfrecht op vergelijkbare wijze worden behandeld, wat de vereenvoudiging en modernisering van het erfrecht ten goede komt. | | Fiscaal recht | Het rechtsgebied dat de inning van belastingen door de overheid regelt, en dat van invloed kan zijn op de erf- en schenkingspraktijken, met name door de hoogte van de successierechten. | | Kerngezin | Een gezinsstructuur die bestaat uit ouders en hun kinderen, en die in het moderne recht centraal staat bij de erfopvolging en de bescherming van de langstlevende echtgenoot en kinderen. | | Huwelijksvermogensrecht | Het rechtsgebied dat de vermogensrechtelijke verhoudingen tussen echtgenoten regelt, zowel tijdens het huwelijk als bij de ontbinding ervan, en omvat gemeenschappelijke goederen, eigen goederen en schulden. | | Wettelijk stelsel | Het huwelijksvermogensrechtelijk stelsel dat van toepassing is wanneer echtgenoten geen huwelijkscontract hebben gesloten, en dat doorgaans een beperkte gemeenschap inhoudt waarbij aanwinsten gemeenschappelijk zijn. | | Scheiding van goederen | Een huwelijksvermogensrechtelijk stelsel waarbij de goederen van de echtgenoten gescheiden blijven en elk hun eigen vermogen behouden, zowel vóór als tijdens het huwelijk. | | Huwelijkscontract | Een overeenkomst die echtgenoten kunnen sluiten bij het aangaan van het huwelijk om af te wijken van het wettelijk huwelijksvermogensrecht, en waarbij zij hun eigen huwelijksvermogensstelsel kunnen kiezen. | | Langstlevende echtgenoot | De echtgenoot die overlijdt na de ander, en wiens rechten op de nalatenschap van de eerststervende echtgenoot worden geregeld door het huwelijksvermogensrecht en het erfrecht. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk genotsrecht dat de vruchtgebruiker het recht geeft om andermans zaken te gebruiken en de vruchten ervan te trekken, mits de zaken zelf in stand blijven, en dat doorgaans tijdelijk is en gekoppeld aan het leven van de vruchtgebruiker. | | Erfovereenkomst | Een overeenkomst tussen de erflater en zijn erfgenamen, of tussen de erfgenamen onderling, waarbij de vermogensrechtelijke verdeling van de nalatenschap wordt geregeld, zoals de erfenissprong of de toebedeling van een onderneming. | | Wettelijke devolutie | De regels die bepalen wie erft in het geval er geen testament is opgemaakt, of wanneer het testament nietig is, waarbij de wet bepaalt wie de erfgenamen zijn en in welke volgorde en welk deel zij erven. | | Reserve | Een wettelijk voorbehouden deel van de nalatenschap dat bestemd is voor bepaalde erfgenamen, zoals afstammelingen, en waarvan de erflater niet vrij kan beschikken via een testament. | | Testamentaire bevoegdheid | De vrijheid van een persoon om bij testament te beschikken over zijn nalatenschap, binnen de grenzen van de wettelijke reserve en andere beperkingen die door de wet worden opgelegd. | | Schenking | Een overeenkomst waarbij iemand om niet een goed overdraagt aan een ander, met de intentie om hem te bevoordelen, en waarbij de schenker de intentie heeft om onmiddellijk vermogen over te dragen. | | Erfenisprong | Een bijzondere bepaling in een erfovereenkomst waarbij een kind van de erflater zijn eigen wettelijke erfenis afstaat aan zijn eigen kinderen, terwijl de erflater dit expliciet toestaat. | | Gelijkstelling van goederen | Het proces waarbij roerende en onroerende goederen in het erfrecht op vergelijkbare wijze worden behandeld, wat de vereenvoudiging en modernisering van het erfrecht ten goede komt. | | Fiscaal recht | Het rechtsgebied dat de inning van belastingen door de overheid regelt, en dat van invloed kan zijn op de erf- en schenkingspraktijken, met name door de hoogte van de successierechten. | | Kerngezin | Een gezinsstructuur die bestaat uit ouders en hun kinderen, en die in het moderne recht centraal staat bij de erfopvolging en de bescherming van de langstlevende echtgenoot en kinderen. | | Huwelijksvermogensrecht | Het rechtsgebied dat de vermogensrechtelijke verhoudingen tussen echtgenoten regelt, zowel tijdens het huwelijk als bij de ontbinding ervan, en omvat gemeenschappelijke goederen, eigen goederen en schulden. | | Wettelijk stelsel | Het huwelijksvermogensrechtelijk stelsel dat van toepassing is wanneer echtgenoten geen huwelijkscontract hebben gesloten, en dat doorgaans een beperkte gemeenschap inhoudt waarbij aanwinsten gemeenschappelijk zijn. | | Scheiding van goederen | Een huwelijksvermogensrechtelijk stelsel waarbij de goederen van de echtgenoten gescheiden blijven en elk hun eigen vermogen behouden, zowel vóór als tijdens het huwelijk. | | Huwelijkscontract | Een overeenkomst die echtgenoten kunnen sluiten bij het aangaan van het huwelijk om af te wijken van het wettelijk huwelijksvermogensrecht, en waarbij zij hun eigen huwelijksvermogensstelsel kunnen kiezen. | | Langstlevende echtgenoot | De echtgenoot die overlijdt na de ander, en wiens rechten op de nalatenschap van de eerststervende echtgenoot worden geregeld door het huwelijksvermogensrecht en het erfrecht. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk genotsrecht dat de vruchtgebruiker het recht geeft om andermans zaken te gebruiken en de vruchten ervan te trekken, mits de zaken zelf in stand blijven, en dat doorgaans tijdelijk is en gekoppeld aan het leven van de vruchtgebruiker. | | Erfovereenkomst | Een overeenkomst tussen de erflater en zijn erfgenamen, of tussen de erfgenamen onderling, waarbij de vermogensrechtelijke verdeling van de nalatenschap wordt geregeld, zoals de erfenissprong of de toebedeling van een onderneming. | | Wettelijke devolutie | De regels die bepalen wie erft in het geval er geen testament is opgemaakt, of wanneer het testament nietig is, waarbij de wet bepaalt wie de erfgenamen zijn en in welke volgorde en welk deel zij erven. | | Reserve | Een wettelijk voorbehouden deel van de nalatenschap dat bestemd is voor bepaalde erfgenamen, zoals afstammelingen, en waarvan de erflater niet vrij kan beschikken via een testament. | | Testamentaire bevoegdheid | De vrijheid van een persoon om bij testament te beschikken over zijn nalatenschap, binnen de grenzen van de wettelijke reserve en andere beperkingen die door de wet worden opgelegd. | | Schenking | Een overeenkomst waarbij iemand om niet een goed overdraagt aan een ander, met de intentie om hem te bevoordelen, en waarbij de schenker de intentie heeft om onmiddellijk vermogen over te dragen. | | Erfenisprong | Een bijzondere bepaling in een erfovereenkomst waarbij een kind van de erflater zijn eigen wettelijke erfenis afstaat aan zijn eigen kinderen, terwijl de erflater dit expliciet toestaat. | | Gelijkstelling van goederen | Het proces waarbij roerende en onroerende goederen in het erfrecht op vergelijkbare wijze worden behandeld, wat de vereenvoudiging en modernisering van het erfrecht ten goede komt. | | Fiscaal recht | Het rechtsgebied dat de inning van belastingen door de overheid regelt, en dat van invloed kan zijn op de erf- en schenkingspraktijken, met name door de hoogte van de successierechten. | | Kerngezin | Een gezinsstructuur die bestaat uit ouders en hun kinderen, en die in het moderne recht centraal staat bij de erfopvolging en de bescherming van de langstlevende echtgenoot en kinderen. | | Huwelijksvermogensrecht | Het rechtsgebied dat de vermogensrechtelijke verhoudingen tussen echtgenoten regelt, zowel tijdens het huwelijk als bij de ontbinding ervan, en omvat gemeenschappelijke goederen, eigen goederen en schulden. | | Wettelijk stelsel | Het huwelijksvermogensrechtelijk stelsel dat van toepassing is wanneer echtgenoten geen huwelijkscontract hebben gesloten, en dat doorgaans een beperkte gemeenschap inhoudt waarbij aanwinsten gemeenschappelijk zijn. | | Scheiding van goederen | Een huwelijksvermogensrechtelijk stelsel waarbij de goederen van de echtgenoten gescheiden blijven en elk hun eigen vermogen behouden, zowel vóór als tijdens het huwelijk. | | Huwelijkscontract | Een overeenkomst die echtgenoten kunnen sluiten bij het aangaan van het huwelijk om af te wijken van het wettelijk huwelijksvermogensrecht, en waarbij zij hun eigen huwelijksvermogensstelsel kunnen kiezen. | | Langstlevende echtgenoot | De echtgenoot die overlijdt na de ander, en wiens rechten op de nalatenschap van de eerststervende echtgenoot worden geregeld door het huwelijksvermogensrecht en het erfrecht. | | Vruchtgebruik | Een zakelijk genotsrecht dat de vruchtgebruiker het recht geeft om andermans zaken te gebruiken en de vruchten ervan te trekken, mits de zaken zelf in stand blijven, en dat doorgaans tijdelijk is en gekoppeld aan het leven van de vruchtgebruiker. | | Erfovereenkomst | Een overeenkomst tussen de erflater en zijn erfgenamen, of tussen de erfgenamen onderling, waarbij de vermogensrechtelijke verdeling van de nalatenschap wordt geregeld, zoals de erfenissprong of de toebedeling van een onderneming. | | Wettelijke devolutie | De regels die bepalen wie erft in het geval er geen testament is opgemaakt, of wanneer het testament nietig is, waarbij de wet bepaalt wie de erfgenamen zijn en in welke volgorde en welk deel zij erven. | | Reserve | Een wettelijk voorbehouden deel van de nalatenschap dat bestemd is voor bepaalde erfgenamen, zoals afstammelingen, en waarvan de erflater niet vrij kan beschikken via een testament. | | Testamentaire bevoegdheid | De vrijheid van een persoon om bij testament te beschikken over zijn nalatenschap, binnen de grenzen van de wettelijke reserve en andere beperkingen die door de wet worden opgelegd. | | Schenking | Een overeenkomst waarbij iemand om niet een goed overdraagt aan een ander, met de intentie om hem te bevoordelen, en waarbij de schenker de intentie heeft om onmiddellijk vermogen over te dragen. | | Erfenisprong | Een bijzondere bepaling in een erfovereenkomst waarbij een kind van de erflater zijn eigen wettelijke erfenis afstaat aan zijn eigen kinderen, terwijl de erflater dit expliciet toestaat. | | Gelijkstelling van goederen | Het proces waarbij roerende en onroerende goederen in het erfrecht op vergelijkbare wijze worden behandeld, wat de vereenvoudiging en modernisering van het erfrecht ten goede komt. | | Fiscaal recht | Het rechtsgebied dat de inning van belastingen door de overheid regelt, en dat van invloed kan zijn op de erf- en schenkingspraktijken, met name door de hoogte van de successierechten. | | Kerngezin | Een gezinsstructuur die bestaat uit ouders en hun kinderen, en die in het moderne recht centraal staat bij de erfopvolging en de bescherming van de langstlevende echtgenoot en kinderen. |