Deontologie - Les 5.pptx

# De structuur van de rechterlijke macht Dit onderwerp behandelt de verschillende soorten rechtbanken in België en de algemene kenmerken van de rechtspraak, met speciale aandacht voor het recht van verdediging, de toegang tot de rechter, de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van rechters, en de openbaarheid van de rechtspraak. ### 1.1 Algemene kenmerken van justitie De rechterlijke macht in België is een bewaker van de rechtsstaat en rust op verschillende fundamentele principes: * **Toegang tot de rechter**: Dit is een basisprincipe dat deel uitmaakt van het recht van verdediging. Concreet betekent dit dat de gerechtskosten redelijk moeten zijn, de locatie van de rechtbanken toegankelijk dient te zijn, en er een recht op hoger beroep bestaat (hoewel dit geen absoluut recht is). * **Recht van verdediging**: Dit is een essentieel grondrecht, de basis van een democratie en een rechtsstaat, gewaarborgd in de Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (artikel 6 EVRM). Dit artikel stelt dat ieder recht heeft op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat bij wet is ingesteld. Het recht op verdediging uit zich onder andere door: * Het recht om zich te laten bijstaan door een advocaat. * De regeling van de taal van de procedure. * Het recht op een tolk. * **Onafhankelijke en onpartijdige rechter**: Dit is cruciaal voor betrouwbare rechtspraak en vloeit voort uit het recht van verdediging. Rechters moeten niet alleen onpartijdig zijn, maar ook elke schijn van partijdigheid vermijden. Indien dit niet het geval is, moet de rechter zich verschonen, anders dreigt het risico op wraking. * **Openbaarheid van de rechtspraak**: Het principe van openbaarheid van de terechtzitting betekent dat de deuren van de rechtszaal openstaan. Dit vloeit eveneens voort uit het recht van verdediging, maar is geen absoluut recht. De toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek ontzegd worden in specifieke omstandigheden, zoals in het belang van de goede zeden, openbare orde, nationale veiligheid, bescherming van minderjarigen of het privéleven van procespartijen, of wanneer de openbaarheid de belangen van een behoorlijke rechtspleging zou schaden. > **Tip:** Artikel 6 EVRM is een sleutelartikel voor het begrip van de rechten van verdachten en partijen in een gerechtelijke procedure. Zorg dat je de kern van dit artikel begrijpt. ### 1.2 Het Hof van Assisen Het Hof van Assisen is een specifieke rechtbank die zich bezighoudt met de zwaarste misdrijven, zoals misdaden (bv. doodslag, poging tot doodslag), alsook politieke en drukpersmisdrijven. Het is de enige rechterlijke instantie die een levenslange opsluiting kan opleggen. #### 1.2.1 Samenstelling en rechtsmacht * Het Hof van Assisen heeft geen vaste rechtsmacht, maar wordt samengesteld uit drie magistraten en twaalf juryleden. * De jury wordt samengesteld uit burgers die aan specifieke criteria voldoen: * Ingeschreven zijn in het kiezersregister. * De burgerlijke en politieke rechten genieten. * Tussen 28 en 65 jaar oud zijn. * Kunnen lezen en schrijven. * Geen strafrechtelijke veroordeling tot een gevangenisstraf van meer dan vier maanden of tot een werkstraf van meer dan 60 uur hebben opgelopen. #### 1.2.2 Vrijstelling van de juryplicht Bepaalde personen kunnen vrijgesteld worden van de juryplicht, waaronder: * Politieke mandatarissen. * Magistraten en hoge ambtenaren. * Personen die de taal van het proces niet spreken. * Personen met persoonlijke, familiale of professionele redenen. * Personen die gewraakt worden. > **Tip:** De juryrechtspraak wordt als een democratisch element beschouwd, aangezien een groep burgers beslist over de schuld en eventuele straf van een beschuldigde, wat manipulatie door een enkele rechter moeilijker maakt. #### 1.2.3 Sancties voor niet-opkomst Wanneer een jurylid niet aanwezig is, kan hij gestraft worden met een geldboete van 50 tot 1.000 euro. De deelname aan de jury wordt beschouwd als een burgerplicht. ### 1.3 De griffie De griffie vormt de administratie van de rechtbank en wordt geleid door de griffiers, onder de supervisie van de hoofdgriffier. Elke rechtbank heeft verschillende griffies, die elk worden ondersteund door medewerkers van de griffie. Er bestaan diverse soorten griffies, aangepast aan de specifieke rechtbank (bv. griffie van de rol, griffie van de vonnissen en arresten, griffie van het handelsonderzoek bij ondernemingsrechtbanken, griffie van het onderzoek bij correctionele rechtbanken). #### 1.3.1 Taken van de griffier en de medewerkers van de griffie De griffie is een essentiële steunpilaar van de rechter en zorgt ervoor dat de rechtspleging vlot verloopt. De taken omvatten onder meer: * Het voorbereiden van de taken van de magistraat. * Ervoor zorgen dat de griffie toegankelijk is voor het publiek. * Het samenstellen van dossiers, inclusief alle door partijen ingediende stukken. * Het verantwoordelijk zijn voor de rol van de zaken. * Het noteren van het verloop van de zitting. * Het zorgen voor de rechtsgeldige opstelling van de documenten van de rechtbank. * Het mede ondertekenen van vonnissen. * Het voeren van de boekhouding van de griffie. --- # Het recht van verdediging en toegang tot de rechter Dit gedeelte behandelt de fundamentele rechten van burgers met betrekking tot het rechtsproces, waaronder het recht op rechtsbijstand, de taal van de procedure, het recht op een tolk, en de redelijke kosten en termijnen voor toegang tot justitie. ### 2.1 Het recht van verdediging Het recht van verdediging is een van de meest essentiële grondrechten en vormt de basis van een democratie en een rechtsstaat. Dit recht wordt gewaarborgd in de grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Artikel 6 EVRM stelt dat een ieder recht heeft op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat bij de wet is ingesteld, bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging. De uitspraak moet in het openbaar worden gewezen, maar de toegang tot de rechtszaal kan onder bepaalde omstandigheden worden beperkt. Het recht van verdediging manifesteert zich op verschillende manieren: * **Het recht om zich te laten bijstaan door een advocaat:** Burgers hebben het recht om zich te laten vertegenwoordigen en bijstaan door een advocaat in gerechtelijke procedures. * **De regeling van de taal van de procedure:** Er bestaan specifieke regels met betrekking tot de taal die in gerechtelijke procedures mag worden gebruikt. * **Recht op een tolk:** In gevallen waarin een partij de taal van de procedure niet beheerst, bestaat er een recht op een tolk. #### 2.1.1 Openbaarheid van de rechtspraak Het principe van openbaarheid van de terechtzitting houdt in dat de deuren van de rechtszaal openstaan. Dit vloeit eveneens voort uit het recht van verdediging. Het is echter geen absoluut recht en kan onder bepaalde omstandigheden worden beperkt, bijvoorbeeld in het belang van de openbare orde, de bescherming van minderjarigen of het privéleven van procespartijen, of wanneer de openbaarheid de belangen van een behoorlijke rechtspleging zou schaden. #### 2.1.2 Het Hof van Assisen Het Hof van Assisen is een bijzondere rechtbank die oordeelt over de zwaarste misdrijven, zoals misdaden (bv. doodslag, poging tot doodslag), en politieke en drukpersmisdrijven. Het is de enige rechterlijke instantie die een levenslange opsluiting kan opleggen. Het Hof van Assisen heeft geen vaste rechtsmacht. Een zaak wordt behandeld door drie magistraten en een jury van twaalf juryleden. **Criteria om als jurylid te worden opgeroepen:** * Ingeschreven zijn in het kiezersregister. * De burgerlijke en politieke rechten genieten. * Tussen 28 en 65 jaar oud zijn. * Kunnen lezen en schrijven. * Geen strafrechtelijke veroordeling tot een gevangenisstraf van meer dan vier maanden of tot een werkstraf van meer dan 60 uur hebben opgelopen. **Vrijstelling van de juryplicht:** Bepaalde personen kunnen verzoek doen tot vrijstelling, waaronder: * Politieke mandatarissen, magistraten en hoge ambtenaren. * Personen die de taal van het proces niet spreken. * Personen met persoonlijke, familiale of professionele redenen. * Personen die gewraakt worden. **Gevolgen van niet-verschijning als jurylid:** Wanneer een jurylid niet aanwezig is, kan hij gestraft worden met een geldboete van 50 tot 1.000 euro. De juryplicht wordt beschouwd als een burgerplicht. ### 2.2 Toegang tot de rechter Het recht op toegang tot de rechter is een basisprincipe en maakt deel uit van het recht van verdediging. Concreet uit dit recht zich op de volgende manieren: * **Redelijke gerechtskosten:** De kosten die gepaard gaan met gerechtelijke procedures moeten redelijk zijn. * **Locatie van de rechtbanken:** De nabijheid en bereikbaarheid van rechtbanken spelen een rol in de toegang tot justitie. * **Recht op hoger beroep:** Hoewel geen absoluut recht, is het recht op hoger beroep een belangrijk aspect om beslissingen te kunnen laten toetsen. * **Recht op behandeling van de zaak en uitspraak binnen een redelijke termijn:** Zaken moeten tijdig worden behandeld en uitgesproken om de effectiviteit van justitie te waarborgen. #### 2.2.1 Onpartijdigheid van de rechtbank De onpartijdigheid van de rechtbank is essentieel voor betrouwbare rechtspraak en vloeit eveneens voort uit het recht van verdediging. Rechters moeten niet alleen onpartijdig zijn, maar ook elke schijn van partijdigheid vermijden. Indien er sprake is van partijdigheid, dient de rechter zich te verschonen of kan er sprake zijn van wraking. ### 2.3 De griffie De griffie vormt de administratie van de rechtbank en wordt geregeld door griffiers onder leiding van de hoofdgriffier. Elke rechtbank heeft verschillende griffies met bijbehorende griffiers en medewerkers. Er bestaan diverse soorten griffies, afhankelijk van het type rechtbank (bv. griffie van de rol, griffie van de vonnissen en arresten, griffie van het handelsonderzoek en faillissementen bij ondernemingsrechtbanken, griffie van het onderzoek bij correctionele rechtbanken). **Taken van de griffier en de medewerkers van de griffie:** * Voorbereiden van de taken van de magistraat. * Zorgen voor de publieke toegankelijkheid van de griffie. * Samenstellen van dossiers door het toevoegen van alle stukken. * Verantwoordelijk zijn voor de rol van de zaken. * Noteren van het verloop van de zitting. * Zorgen dat de documenten van de rechtbank rechtsgeldig worden opgesteld. * Mede-ondertekenen van vonnissen. * Voeren van de boekhouding van de griffie. De griffie wordt beschouwd als een steunpilaar van de rechter en draagt bij aan een vlotte rechtspleging. > **Tip:** Het begrijpen van de rol van de griffie is cruciaal voor het inzicht in de procedurele aspecten van gerechtelijke zaken. > **Voorbeeld:** Bij een strafzaak zorgt de griffie ervoor dat alle bewijsstukken, getuigenverklaringen en verzoekschriften correct worden opgenomen in het strafdossier, wat essentieel is voor zowel het Openbaar Ministerie als de verdediging. --- # De onpartijdigheid van de rechtbank en openbaarheid van de zitting Dit studiemateriaal behandelt de essentiële principes van onpartijdigheid van de rechtbank en openbaarheid van de zitting, cruciale elementen voor een eerlijke rechtsgang. ## 3. De onpartijdigheid van de rechtbank en openbaarheid van de zitting ### 3.1 De onpartijdigheid van de rechtbank De onpartijdigheid van de rechter is een fundamenteel principe voor betrouwbare rechtspraak en is een direct gevolg van het recht op verdediging. Dit principe houdt in dat rechters niet alleen daadwerkelijk onpartijdig moeten zijn, maar ook elke schijn van partijdigheid moeten vermijden. Wanneer deze onpartijdigheid in het gedrang komt, zijn er procedures voorzien om dit te ondervangen. #### 3.1.1 Verschoning en wraking Om de onpartijdigheid te waarborgen, kan een rechter zich verschonen of kan er een vordering tot wraking worden ingesteld. * **Verschoning**: Dit houdt in dat een rechter zichzelf terugtrekt uit een zaak wanneer er omstandigheden zijn die zijn onpartijdigheid in twijfel trekken. * **Wraking**: Dit is een procedure waarbij een procespartij vraagt dat een rechter wordt weggestuurd uit een zaak omdat deze niet onpartijdig zou zijn. > **Tip:** Het principe van de schijn van onpartijdigheid is even belangrijk als de daadwerkelijke onpartijdigheid. Rechters moeten er dus zorg voor dragen dat er geen twijfel kan bestaan over hun objectiviteit. ### 3.2 Openbaarheid van de zitting Het principe van openbaarheid van de zitting houdt in dat de deuren van de rechtszaal openstaan voor het publiek. Dit principe vloeit eveneens voort uit het recht op verdediging en is een waarborg voor transparantie in de rechtspleging. #### 3.2.1 Uitzonderingen op de openbaarheid De openbaarheid van de zitting is echter geen absoluut recht en kent een aantal wettelijke uitzonderingen. De toegang tot de rechtszaal kan worden ontzegd, gedurende de gehele terechtzitting of een deel daarvan, in de volgende gevallen: * In het belang van de goede zeden. * In het belang van de openbare orde of nationale veiligheid in een democratische samenleving. * Wanneer de belangen van minderjarigen dit eisen. * Wanneer de bescherming van het privéleven van procespartijen dit vereist. * In die mate als door de rechter onder bijzondere omstandigheden strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer de openbaarheid de belangen van een behoorlijke rechtspleging zou schaden. #### 3.2.2 De juryrechtspraak Hoewel niet expliciet in detail behandeld voor dit specifieke deel van de tekst, wordt de juryrechtspraak, zoals bij het Hof van Assisen, genoemd in de context van de openbaarheid en de manipulatie van rechters. De aanwezigheid van een jury, bestaande uit 12 juryleden, wordt soms gezien als een extra waarborg tegen manipulatie, vergeleken met een enkele rechter. Het Hof van Assisen beoordeelt de zwaarste misdrijven en bestaat uit 3 magistraten en 12 juryleden. De selectie van juryleden is gebonden aan specifieke criteria, zoals leeftijd, burgerlijke en politieke rechten, en het ontbreken van bepaalde strafrechtelijke veroordelingen. Het niet verschijnen als jurylid wordt beschouwd als een burgerplicht en kan leiden tot geldboetes. > **Voorbeeld:** Een rechtszaak die de privacy van een individu ernstig zou kunnen schaden, zoals een zaak betreffende intieme details van een persoonlijk leven, kan achter gesloten deuren worden gevoerd om de openbaarheid te beperken. --- # Het Hof van Assisen en juryrechtspraak Dit onderwerp behandelt de rol van het Hof van Assisen bij de berechting van de zwaarste misdrijven, de samenstelling en vereisten voor juryleden, alsook vrijstellingen en sancties voor juryleden. ### 4.1 Het Hof van Assisen Het Hof van Assisen is de enige rechtbank die bevoegd is voor het berechten van de zwaarste misdrijven, zoals misdaden (bijvoorbeeld doodslag en poging tot doodslag), en politieke en drukpersmisdrijven. Dit hof is tevens de enige gerechtelijke instantie die een levenslange gevangenisstraf kan opleggen. Het Hof van Assisen heeft geen vaste rechtsmacht en is samengesteld uit drie magistraten en twaalf juryleden. ### 4.2 Juryrechtspraak De beoordeling van zware misdrijven door een volksjury, bestaande uit twaalf juryleden, is gebaseerd op het principe dat een grotere groep moeilijker te manipuleren is dan een enkele rechter. #### 4.2.1 Samenstelling en criteria voor juryleden Om als jurylid te worden aangewezen, moet een persoon voldoen aan de volgende criteria: * Ingeschreven zijn in het kiezersregister. * De burgerlijke en politieke rechten genieten. * Tussen de 28 en 65 jaar oud zijn. * Kunnen lezen en schrijven. * Geen strafrechtelijke veroordeling hebben opgelopen tot een gevangenisstraf van meer dan vier maanden of tot een werkstraf van meer dan 60 uur. #### 4.2.2 Vrijstellingen van juryplicht Bepaalde personen kunnen aanspraak maken op vrijstelling van hun juryplicht. Dit geldt voor: * Politieke mandatarissen, magistraten en hoge ambtenaren. * Personen die de taal van de procedure niet machtig zijn. * Personen die omwille van persoonlijke, familiale of professionele redenen een verzoek tot vrijstelling indienen. * Personen die gewraakt worden. #### 4.2.3 Sancties bij afwezigheid Indien een aangeduid jurylid niet opdaagt, kan hij of zij worden gestraft met een geldboete van 50 tot 1.000 euro. De juryplicht wordt beschouwd als een burgerplicht. > **Tip:** Het concept van juryrechtspraak benadrukt de participatie van burgers in de rechtspraak voor de meest ernstige delicten, ter waarborging van een bredere maatschappelijke betrokkenheid en als controle op de rechterlijke macht. --- **Opmerking:** De informatie over de werking van de griffie, hoewel aanwezig in de brontekst, valt buiten het specifieke bestek van het onderwerp "Het Hof van Assisen en juryrechtspraak" en is daarom niet opgenomen in deze samenvatting. De taken van de griffier en de medewerkers van de griffie zijn van algemene aard voor de werking van de rechtbanken en niet specifiek verbonden aan het Hof van Assisen of juryrechtspraak. --- # De werking en taken van de griffie Dit onderdeel behandelt de aard, organisatie en essentiële functies van de griffie binnen de Belgische rechterlijke macht. ### 5.1 De griffie: administratie van de rechtbank De griffie vormt de administratieve ruggengraat van een rechtbank en is onder leiding van de hoofdgriffier georganiseerd. Elke rechtbank beschikt over meerdere griffies, elk met eigen griffiers en ondersteunend personeel, die tezamen de soepele rechtspleging waarborgen. #### 5.1.1 Soorten griffies Binnen het Belgische rechtssysteem bestaan diverse soorten griffies, aangepast aan de specifieke aard van de rechtbanken en hun procedures. Enkele voorbeelden zijn: * **Griffie van de rol:** Verantwoordelijk voor het beheer van de dagelijkse gang van zaken en de planning van zaken. * **Griffie van de vonnissen en arresten:** Zorgt voor de correcte opstelling, registratie en archivering van rechterlijke beslissingen. * **Griffie van het handelsonderzoek (bij ondernemingsrechtbanken):** Specifiek gericht op de administratieve ondersteuning van onderzoeken in handelszaken. * **Griffie van de faillissementen (bij ondernemingsrechtbanken):** Beheert de administratie rondom faillissementsprocedures. * **Griffie van het onderzoek (bij correctionele rechtbanken):** Ondersteunt het gerechtelijk onderzoek dat aan de zitting voorafgaat. * **Boekhouding:** Verantwoordelijk voor de financiële administratie van de griffie. ### 5.2 Taken van de griffier en medewerkers De griffiers en hun medewerkers vervullen cruciale taken ter ondersteuning van de magistraten en om de toegankelijkheid en efficiëntie van de rechtbank te verzekeren. Hun werkzaamheden omvatten onder andere: * **Voorbereiding van magistratenwerk:** Het assisteren bij de voorbereiding van de taken van de rechters en andere magistraten. * **Toegankelijkheid voor het publiek:** Zorgen dat de griffie openstaat voor publiek en correcte informatie verstrekt. * **Dossierbeheer:** Het samenstellen en beheren van dossiers, inclusief het correct toevoegen van alle door partijen ingediende stukken. * **Beheer van de rol:** Het verantwoordelijk zijn voor de planning en registratie van de zaken op de rol. * **Notuleren van zittingen:** Het nauwkeurig vastleggen van het verloop van de zittingen. * **Juridische documentatie:** Zorgen voor de rechtsgeldige opstelling van alle gerechtelijke documenten. * **Ondertekening van vonnissen:** Het mede-ondertekenen van de rechterlijke beslissingen. * **Administratie en boekhouding:** Het voeren van de interne boekhouding van de griffie. > **Tip:** De griffie wordt vaak beschouwd als de steunpilaar van de rechtbank, die essentieel is voor een vlot en correct verlopend proces. De rol van de griffie is dus van fundamenteel belang voor het functioneren van de rechterlijke macht, door zowel de administratieve taken te verzorgen als de magistraten te ondersteunen in hun gerechtelijke taken. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Deontologie | De studie van plichten en ethische verantwoordelijkheden, met name binnen een beroep. | | Rechterlijke macht | Het geheel van rechtbanken en gerechtelijke instanties dat belast is met de rechtspraak in een land. | | Bewaker van de rechtstaat | Een instelling of persoon die erop toeziet dat de wetten worden nageleefd en de grondwettelijke principes worden gerespecteerd. | | Recht van verdediging | Het fundamentele recht van een verdachte of beklaagde om zich te laten bijstaan door een advocaat en om zich effectief te verweren tegen beschuldigingen. | | Onafhankelijke en onpartijdige rechter | Een rechter die vrij is van externe druk en vooroordelen, en die zonder partijdigheid rechtspreekt. | | Openbaarheid van de rechtspraak | Het principe dat gerechtelijke procedures en uitspraken publiekelijk toegankelijk zijn, tenzij er wettelijke uitzonderingen zijn. | | EVRM | Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, een internationaal verdrag dat fundamentele mensenrechten beschermt in Europa. | | Redelijke termijn | De tijdsduur die nodig is om een zaak voor te leggen aan een gerecht en om een definitieve uitspraak te verkrijgen, die niet onnodig lang mag duren. | | Toegang tot de rechter | Het recht van burgers om zich tot de rechter te wenden om hun rechten te laten afdwingen of geschillen te beslechten. | | Hoger beroep | De mogelijkheid om een zaak opnieuw te laten beoordelen door een hogere rechtbank wanneer men niet akkoord gaat met de uitspraak van de eerste instantie. | | Wraking | Een procedure waarbij een partij vraagt om een rechter te vervangen omdat deze partijdig geacht wordt te zijn. | | Griffie | De administratieve dienst van een rechtbank, die de griffiers en hun medewerkers omvat en belast is met de organisatie en het beheer van gerechtelijke procedures. | | Griffier | Een ambtenaar van de rechterlijke macht die belast is met administratieve en procedurele taken binnen een rechtbank, zoals het opstellen van vonnissen en het beheren van dossiers. | | Hof van Assisen | Een rechtbank die oordeelt over de zwaarste misdrijven (misdaden) en politieke misdrijven, samengesteld uit magistraten en een volksjury. | | Jury | Een groep burgers die worden geselecteerd om te oordelen over de feiten in bepaalde strafzaken, in het bijzonder bij het Hof van Assisen. |