Les 7_Obstetric violence, Women’s autonomy and partnership in decision making - December 2025 (1).pdf

# Concept van obstetrische geweld Dit onderwerp behandelt de definitie, de verschillende termen, de oorzaken, de prevalentie en risicofactoren van obstetrisch geweld, evenals de implicaties ervan. ### 1.1 De noodzaak om te praten over obstetrisch geweld De discussie over obstetrisch geweld is noodzakelijk vanwege een groeiende hoeveelheid bewijs over respectloze en misbruikende gedragingen in bepaalde institutionele settings. Dit omvat zowel een overmatig als een ondermatig gebruik van interventies in specifieke contexten. Onderzoek suggereert dat de praktijk niet altijd wordt geïnformeerd door het best beschikbare bewijs, maar eerder wordt gedreven door lokale overtuigingen over bevallen en professionele of organisatorische culturen. Veel kraamzorgeenheden voldoen niet aan de vereiste hoge kwaliteitsnormen [14](#page=14). ### 1.2 Antropologie van bevalling en de impact van cultuur Vanuit een feministisch en antiracistisch perspectief wordt gesteld dat bevallen nergens in de menselijke samenleving puur 'natuurlijk' is. Bevallen is altijd een cultureel fenomeen, zelfs medische bevallingen. Verschillende culturen kennen verschillende manieren van bevallen, waarbij vaak wordt beweerd dat dit de 'altijd zo gedane' manier is, wat niet waar is. Rituelen rondom bevalling moeten worden geïnterpreteerd in relatie tot de overtuigingen van een samenleving over voortplanting. De manier waarop bevallen plaatsvindt, is gekoppeld aan de positie van vrouwen in die samenleving en het niveau van misogynie. Het niveau van geweld tegen vrouwen in de samenleving is direct gekoppeld aan obstetrisch geweld [16](#page=16). ### 1.3 Problemen met industriële kraamzorg Industriële kraamzorg wordt gekenmerkt als een lopende band, onpersoonlijk, gericht op de instelling in plaats van op de vrouw, en gefocust op het product (de baby). Er is een focus op de korte termijn in plaats van op de lange termijn gezondheid en welzijn, waardoor moeders uit beeld verdwijnen. Systemisch racisme is ingebouwd in het systeem, wat leidt tot alienatie van zowel personeel als patiënten en het wegnemen van 'zorg' uit de gezondheidszorg [17](#page=17). ### 1.4 Definitie van obstetrisch geweld Obstetrisch geweld kan worden gedefinieerd als "de toe-eigening van het lichaam en de reproductieve processen van een vrouw door gezondheidspersoneel, in de vorm van dehumaniserende behandeling, misbruik van medicalisering en pathologisering van natuurlijke processen, wat leidt tot verlies van autonomie en de capaciteit om vrije beslissingen te nemen over haar lichaam en seksualiteit, met negatieve gevolgen voor de levenskwaliteit van de vrouw". Deze definitie werd vastgelegd in de Organische wet op het recht van vrouwen op een geweldvrij leven in Venezuela in 2007 [21](#page=21). #### 1.4.1 Uitwerking van de definitie Deze definitie omvat onder andere: * Het uitvoeren van procedures zonder toestemming [22](#page=22). * Het niet verstrekken van gebalanceerde informatie over alle opties/keuzes [22](#page=22). * Angst zaaien of dwang gebruiken (gebruik van geweld of intimidatie om naleving te verkrijgen) [22](#page=22). * Gebrek aan respect [22](#page=22). * De infantilisering of betutteling van vrouwen [22](#page=22). * Fysiek of verbaal misbruik (scheldwoorden) [22](#page=22). * Discriminatie [22](#page=22). * Schending van het recht op privacy [22](#page=22). * Het uitvoeren van klinische praktijken die niet worden aanbevolen en niet evidence-based zijn tijdens de bevalling [22](#page=22). * Het bieden van weinig aandacht en zorg, of het weigeren van gevraagde interventies [22](#page=22). * Zorg die 'te weinig te laat of te veel te vroeg' is [22](#page=22). #### 1.4.2 Synoniemen en gebruikte termen Afhankelijk van de betrokkenen en perspectieven worden verschillende termen gebruikt, zoals "respectloosheid en misbruik" of "mistreatment tijdens faciliteit-gebaseerde bevalling". Deze termen delen gemeenschappelijkheden in het benadrukken van [23](#page=23): * De medicalisering van natuurlijke geboorteprocessen [23](#page=23). * Wortels in genderongelijkheden [23](#page=23). * Parallellen met geweld tegen vrouwen [23](#page=23). * Het potentieel voor schade en de bedreiging van vrouwenrechten [23](#page=23). ### 1.5 Prevalentie en bijbehorende factoren De prevalentie van obstetrisch geweld varieert tussen 15% en 91%, afhankelijk van factoren zoals het land, het gebruikte instrument en de methode, de definitie, het type obstetrisch geweld en het type geboortefaciliteit. De aanwezigheid van obstetrisch geweld is geassocieerd met individuele factoren van de vrouw, waaronder huwelijkse staat, leeftijd, opleidingsniveau, sociaaleconomische status, werkstatus, ras, pariteit, voorgeschiedenis van miskramen, het geslacht en de professionele categorie van de zorgverlener, het type bevalling, en de publieke of private aard van het geboortecentrum [25](#page=25). Er zijn veel problemen geïdentificeerd bij het definiëren en meten van obstetrisch geweld [26](#page=26). Verschillende klinische praktijken zijn geassocieerd met een hogere perceptie van obstetrisch geweld door vrouwen, zoals: * Bevallen op de verlostafel in de lithotomiepositie [27](#page=27). * Het uitvoeren van een episiotomie zonder toestemming van de vrouw [27](#page=27). * Druk op de uterusfundus [27](#page=27). * Het uitvoeren van vaginale onderzoeken zonder toestemming van de vrouw [27](#page=27). Dit is gerelateerd aan machtsongelijkheid die inherent is aan patiënt-zorgverlener-interacties en ongelijkheden bij vrouwen, afhankelijk van hun gemarginaliseerde of meer bevoorrechte status [27](#page=27). #### 1.5.1 Obstetrisch geweld: een probleem van ontwikkelingslanden? Onderzoek in Spanje (Martinez-Guiliano et al., 2020) toonde aan dat twee van de drie vrouwen obstetrisch geweld ervaren tijdens de bevalling. Praktijken zoals huid-op-huidcontact en het gebruik van gerespecteerde geboorteplannen waren beschermende factoren tegen obstetrisch geweld [29](#page=29). Hoewel er veel onderzoek is naar geboortetrauma, is het belangrijk te noteren dat het fenomeen zich ook in hoogontwikkelde landen voordoet. In Nederland vindt 1% van de vrouwen PTSS/PTSD, en 9% vindt de bevalling een traumatische ervaring. In hoogontwikkelde landen (HIC) ervaart 9 tot 44% van de vrouwen bevallen als traumatisch, en 3% van de vrouwen ontwikkelt een posttraumatische stressstoornis (PTSD) na de bevalling. Trauma na de bevalling wordt vaak veroorzaakt door een gebrek aan communicatie, het niet serieus genomen worden als persoon, en onvoldoende emotionele steun tijdens de bevalling [29](#page=29). ### 1.6 Ontwikkelingen in België Op 25 oktober 2021 kwam obstetrisch geweld op de agenda van de Belgische Senaat, via het Adviescomité voor gelijke kansen voor vrouwen en mannen. Dit volgde op de campagnes #genoeggezwegen (2016 en 2020). Het doel was het opstellen van een informatieverslag over lichamelijke zelfbeschikking en het tegengaan van obstetrisch geweld. Obstetrisch geweld werd gedefinieerd als een koepelterm voor verschillende vormen van geweld en misbruik door zorgverleners jegens vrouwen tijdens zwangerschap, arbeid, bevalling en nazorg [41](#page=41). Kernpunten die aan bod kwamen in België: * **Institutioneel probleem:** Grensoverschrijdende zorg, waaronder het ontbreken van informed consent en informed refusal [41](#page=41). * **Niet evidence-based zorg:** Overmedicalisatie en standaardisering, met gebrek aan transparante cijfers over sectio's, episiotomieën, etc. [41](#page=41). * **Veiligheid:** Zowel fysiek als mentaal [41](#page=41). * **Ongelijkheid in zorg:** Overconsumptie versus onvoldoende toegang tot zorg [41](#page=41). * **Gender-gerelateerd geweld:** Gekoppeld aan het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen (Istanbul Conventie) [41](#page=41). Er zijn geen officiële cijfers beschikbaar in België. Er is aandacht voor de hulpverleners, met het "second victim phenomenon" en de behoefte aan trauma-informed care [41](#page=41). Mogelijke oplossingen omvatten: geïndividualiseerde zorg, verlaging van de werkdruk, training in patiëntenrechten, een onafhankelijk meldpunt, nazorg, evidence-based practice, transparantie, en het luisteren naar de noden en behoeften van vrouwen [41](#page=41). ### 1.7 Conclusie en aanbevelingen Bevallen is een feministisch vraagstuk. Obstetrisch geweld is geen probleem dat beperkt is tot ontwikkelingslanden. Obstetrisch geweld heeft vele negatieve gevolgen maar is moeilijk te conceptualiseren en te meten. 'Primum non nocere' (doe geen kwaad) is een leidend principe; altijd evidence-based handelen en richtlijnen regelmatig bijwerken. Het is belangrijk om anderen te informeren en op te komen tegen obstetrisch geweld. Behandel mensen altijd zoals je zelf behandeld wilt worden: met vriendelijkheid, zorg en respect. Het doel is dat vrouwen niet alleen de bevalling overleven, maar ook een geweldige start hebben met hun pasgeborene en daarna floreren [56](#page=56). > **Tip:** Een gynaecologisch onderzoek is een zeer intiem moment waarop patiënten zich ontzettend kwetsbaar kunnen voelen. Het is cruciaal om dit te erkennen en hier respectvol mee om te gaan [56](#page=56). > **Tip:** Het is essentieel om het onderscheid te maken tussen 'evidence-based' praktijken en lokale tradities of overtuigingen die niet wetenschappelijk onderbouwd zijn [14](#page=14) [56](#page=56). * * * # Vrouwelijke autonomie en partnerschap in besluitvorming Dit gedeelte van de studiehandleiding behandelt het cruciale belang van vrouwenautonomie en het principe van partnerschap in besluitvorming binnen de gezondheidszorg, met een specifieke focus op het verkrijgen van werkelijk geïnformeerde toestemming [3](#page=3). ### 2.1 Vrouwelijke autonomie Vrouwelijke autonomie is het principe dat een competente vrouw, ongeacht de redenen (rationeel, irrationeel, religieus of anderszins), het recht heeft om medische interventies te weigeren, zelfs als dit kan leiden tot de dood of ernstig letsel van haarzelf of haar kind. Dit concept wordt weerspiegeld in juridische kaders, zoals de Belgische Wet Patiëntenrechten, die het recht op vrije keuze van de beroepsbeoefenaar, het recht op informatie over de gezondheidstoestand en het recht om toestemming te geven of te weigeren, garanderen [36](#page=36) [40](#page=40). #### 2.1.1 De rol van vroedvrouwen Vroedvrouwen spelen een sleutelrol bij het bevorderen van de rechten van vrouwen door hen te voorzien van adequate seksuele en reproductieve gezondheidsinformatie en counseling, zodat zij weloverwogen keuzes kunnen maken. Het beroepsprofiel van de Belgische vroedvrouw stelt expliciet dat de vroedvrouw de keuzes van de vrouw en haar partner respecteert, mits deze binnen de grenzen van ethiek, wetgeving en deontologie vallen [39](#page=39) [42](#page=42). #### 2.1.2 Barrières voor het respecteren van autonomie Verschillende factoren kunnen de naleving van vrouwenautonomie in de praktijk belemmeren [37](#page=37): * Institutionele druk [37](#page=37). * Cultuur en aangeleerde gewoonten [37](#page=37). * Gebrek aan begrip van het principe van autonomie en waardigheid [37](#page=37). * Gebruik van disempowerende taal of misverstanden [37](#page=37). * Angst [37](#page=37). * Patriarchale en hiërarchische systemen [37](#page=37). * Litigieuze of defensieve praktijken [37](#page=37). * Een industriële of risicogedomineerde zorgsysteem, gedicteerd door richtlijnen en protocollen in plaats van individuele behoeften [37](#page=37). #### 2.1.3 Wettelijk kader en Europese wetgeving De Belgische wetgeving, met name de Wet van 10 mei 2015, vormt de basis voor de uitoefening van het vroedvrouwenberoep. Sinds 2006 wordt de vroedvrouw erkend als een autonome beoefenaar binnen de gezondheidszorg. Het Beroepsprofiel is gebaseerd op nationale, internationale literatuur, Belgische wetgeving en recente Europese richtlijnen, wat de aansluiting bij bredere Europese principes benadrukt. Vrouwen hebben het recht om behandelingen te weigeren, en vroedvrouwen moeten zich afvragen of ze juridisch beschermd zijn bij het ondersteunen van deze keuzes [38](#page=38) [39](#page=39). > **Tip:** Het is essentieel om op de hoogte te zijn van zowel de nationale als de Europese wetgeving betreffende vrouwenautonomie om zorgverlening ethisch en legaal correct te kunnen uitvoeren [38](#page=38) [39](#page=39). ### 2.2 Partnerschap in besluitvorming Partnerschap in besluitvorming erkent dat de vrouw centraal staat in haar zorgtraject. Dit betekent dat de zorg niet gedicteerd wordt door het systeem, maar is afgestemd op de individuele behoeften van de vrouw [35](#page=35) [37](#page=37). #### 2.2.1 Toetsing van de principes in de praktijk Bij het evalueren van de huidige praktijk is het relevant om stil te staan bij: * Het begrip van vrouwenautonomie en gepersonaliseerde zorg binnen de instelling [35](#page=35). * De methoden voor het verkrijgen van geïnformeerde toestemming [35](#page=35). * Het gevoel van ondersteuning bij vrouwen die een gepersonaliseerd zorgpad volgen [35](#page=35). * De onderliggende zorgfilosofie: is deze gebaseerd op industriële principes of op vrouwgerichte principes [35](#page=35)? #### 2.2.2 Het belang van geïnformeerde toestemming Geïnformeerde toestemming is de hoeksteen van autonomie. Het vereist dat een vrouw volledig wordt geïnformeerd over de voorgestelde procedure, inclusief de relevante risico's, voordelen en alternatieven, voordat zij haar toestemming geeft. Dit geldt voor veelgebruikte procedures zoals episiotomie, inductie en augmentatie van de bevalling, het gebruik van instrumenten, en de toediening van Anti-D [31](#page=31) [40](#page=40). > **Tip:** Stel kritische vragen bij de gesprekken die plaatsvinden voorafgaand aan procedures. Hoe diepgaand zijn deze gesprekken en hoe wordt de toestemming verkregen [31](#page=31)? #### 2.2.3 Het verkrijgen van werkelijk geïnformeerde toestemming (NICE richtlijnen) NICE richtlijnen bieden specifieke principes voor het bespreken van risico's en voordelen om geïnformeerde toestemming te waarborgen [49](#page=49): * **Personaliseren:** Risico's en voordelen zo veel mogelijk aanpassen aan de individuele vrouw [49](#page=49). * **Absolute risico's:** Gebruik maken van absolute risico's (bijv. 1 op 1000) in plaats van relatieve risico's (bijv. het risico verdubbelt) [49](#page=49). * **Natuurlijke frequentie:** Gebruik maken van natuurlijke frequenties (bijv. 10 van de 100) in plaats van percentages (10%) [49](#page=49). * **Consistente data:** Consistent zijn in de presentatie van data met een standaard noemer bij het vergelijken van risico's [49](#page=49). * **Tijdsperiode:** Indien relevant, risico's presenteren over een specifieke tijdsperiode [49](#page=49). * **Positieve en negatieve framing:** Zowel positieve (succespercentage) als negatieve (falenpercentage) informatie presenteren [49](#page=49). * **Interpretatie van termen:** Bewust zijn van de verschillende interpretaties van termen zoals 'zeldzaam' of 'veelvoorkomend' en indien mogelijk numerieke data gebruiken [49](#page=49). * **Combinatie van formaten:** Een mix van numerieke en picturale formats overwegen [49](#page=49). Voorbeelden van hoe data gepresenteerd kan worden zijn tabellen met absolute cijfers en een standaard noemer, en informatie die 'langs beide kanten' is geframed [49](#page=49) [50](#page=50). > **Example:** In plaats van te zeggen "het risico verdubbelt", is het duidelijker om te zeggen "het risico stijgt van 1 op 1000 naar 2 op 1000" [49](#page=49). #### 2.2.4 De besluitvorming in de praktijk Bij het faciliteren van partnerschap in besluitvorming, moet de zorgverlener zich afvragen hoe zij de behoeften van de vrouw in kaart brengt, hoe zij haar zorg aanpast, en hoe zij ervoor zorgt dat vrouwen over informatie, tijd, ondersteuning en opties beschikken [47](#page=47). Een model voor partnerschap in besluitvorming is de "ASK" tool (based on NICE CG138 1.5.24), die de vroedvrouw kan gebruiken om te zorgen dat de informatie op een duidelijke en begrijpelijke manier wordt gepresenteerd [49](#page=49). #### 2.2.5 Omgaan met verzoeken buiten de richtlijnen Indien een vrouw zorg buiten de gebruikelijke richtlijnen aanvraagt, dient de vroedvrouw haar reikwijdte van de praktijk uit te leggen, de veiligste optie te adviseren, een multidisciplinair team te betrekken voor een individueel geboorteplan, en de risico's in absolute cijfers uit te leggen. Een gedetailleerd, individueel geboorteplan, na controle met alle betrokkenen, is hierbij cruciaal. Dit bevordert de autonomie van de vrouw en de gedeelde verantwoordelijkheid [45](#page=45) [54](#page=54). > **Example:** Een vrouw van 36 weken zwanger, met goed gecontroleerde zwangerschapsdiabetes en twee eerdere ongecompliceerde bevallingen, geeft aan geen inductie te willen, omdat zij gelooft dat haar baby zal komen wanneer deze er klaar voor is, zelfs na 42 weken. De vroedvrouw zal hierop reageren door haar verzoek te bespreken, informatie te verstrekken over de risico's en voordelen, en samen een plan op te stellen, mogelijk met betrokkenheid van andere disciplines [53](#page=53) [54](#page=54). ### 2.3 Vrouwenrechten en besluitvorming Vrouwenrechten zijn integraal verbonden met hun autonomie in besluitvorming, inclusief in de context van bevallen. Het principe "Whose body? Whose birth? Whose decision?" benadrukt dat de vrouw de centrale besluitvormer is. Wanneer een vrouw een geïnformeerde keuze maakt, draagt zij de verantwoordelijkheid voor de beslissing en eventuele daaruit voortvloeiende schade. Zorgprofessionals die een geïnformeerde keuze van een vrouw ondersteunen, ongeacht of deze binnen de richtlijnen valt, mogen niet bekritiseerd worden. Dit versterkt een cultuur van respect voor het individu, waarbij de vrouw controle heeft, gehoord wordt, en met compassie wordt verzorgd [42](#page=42) [43](#page=43) [45](#page=45). #### 2.3.1 Praktijkkaders Kaders zoals NICE CG190 en de WHO-verklaring uit 2014 ter preventie van disrespect en misbruik tijdens de bevalling, onderstrepen het belang van een cultuur van respect en geïnformeerde toestemming in alle geboorteomgevingen [43](#page=43). #### 2.3.2 De rol van de zorgprofessional De zorgprofessional faciliteert dit proces door informatie op een transparante en ethisch verantwoorde manier te presenteren. Het is essentieel om bewust te zijn van de eigen waarden en normen om een ethische benadering te waarborgen. Door diversiteit, multiculturaliteit en nieuwe gezinsvormen te erkennen, moet de zorgprofessional bijkomende competenties ontwikkelen om aan de zorgwensen tegemoet te komen [39](#page=39) [40](#page=40). #### 2.3.3 Conclusie Het bevorderen van vrouwenautonomie en partnerschap in besluitvorming is niet alleen een ethische verplichting, maar ook een wettelijke en mensenrechtelijke noodzaak. Door effectieve communicatie, duidelijke informatieverstrekking en een cultuur van respect, kunnen zorgprofessionals vrouwen empoweren om weloverwogen keuzes te maken over hun eigen lichaam en hun geboorte. * * * # Impact en oplossingen voor obstetrisch geweld Dit onderwerp behandelt de gevolgen van obstetrisch geweld en verkent strategieën en hulpmiddelen om dit fenomeen tegen te gaan. ### 3.1 Definitie en omvang van obstetrisch geweld Obstetrisch geweld wordt gedefinieerd als een koepelterm voor de verschillende vormen van geweld en misbruik door zorgverleners ten aanzien van vrouwen tijdens zwangerschap, arbeid, bevalling en nazorg. Het is een institutioneel probleem dat zich uit in grensoverschrijdende zorg waarbij er sprake is van een gebrek aan geïnformeerde toestemming (informed consent) en geïnformeerde weigering (informed refusal) [41](#page=41). #### 3.1.1 Perceptie en prevalentie Uit onderzoek in Spanje blijkt dat twee van de drie vrouwen obstetrisch geweld ervaren tijdens de bevalling. In Nederland vindt 1% van de vrouwen de bevalling een traumatische ervaring, en 9% ontwikkelt hieraan gerelateerde PTSS/PTSD. In High-Income Countries (HIC) ervaren tussen de 9% en 44% van de vrouwen de bevalling als traumatisch, en 3% ontwikkelt een post-traumatische stressstoornis (PTSS) na de bevalling [29](#page=29). #### 3.1.2 Oorzaken van traumatische bevallingen Vrouwen ervaren bevallingen vaak als traumatisch door een gebrek aan communicatie, het niet serieus genomen worden als persoon, en een gebrek aan emotionele ondersteuning tijdens de arbeid [29](#page=29). ### 3.2 Impact van obstetrisch geweld Obstetrisch geweld heeft een breed scala aan negatieve gevolgen voor zowel de vrouw als de pasgeborene [28](#page=28). #### 3.2.1 Impact op de vrouw * **Psychische gevolgen:** Verhoogde kans op postnatale depressie (matig niveau) en een toename van trauma en post-traumatische stressstoornis (PTSS) [28](#page=28). * **Negatieve bevalervaringen:** Kan leiden tot onaangename geboorte-ervaringen [28](#page=28). * **Verminderd zelfvertrouwen en autonomie:** Ondermijnt het intrinsieke vermogen van vrouwen om te baren en interfereert onnodig met fysiologische processen van de arbeid [28](#page=28). * **Belemmerd zorgzoekend gedrag:** Kan leiden tot een negatief effect op het zorgzoekend gedrag van vrouwen rond de bevalling, met een toename van 'freebirthing' (zelfstandig bevallen zonder medische hulp) als gevolg [28](#page=28). * **Schending van mensenrechten:** Obstretisch geweld schendt de mensenrechten [28](#page=28). #### 3.2.2 Impact op de pasgeborene en geboorte-uitkomsten * **Slechtere geboorte-uitkomsten:** Kan resulteren in slechtere geboorte-uitkomsten [28](#page=28). * **Gevolgen voor de gezondheid:** Negatieve gevolgen voor de gezondheid van vrouwen en pasgeborenen, inclusief onopgemerkte complicaties door nalatigheid [28](#page=28). * **Verminderde borstvoedingsinitiatie:** Kan de tarieven van borstvoedingsinitiatie verlagen [28](#page=28). #### 3.2.3 Ineffectieve medische interventies * **Gebruik van ineffectieve en potentieel schadelijke interventies:** Kan leiden tot het gebruik van ineffectieve, niet-evidence-based en potentieel schadelijke obstetrische interventies. Dit is gerelateerd aan zorg die niet evidence-based is, overmedicalisatie, en standaardisatie, wat leidt tot een gebrek aan transparantie over cijfers van sectio's, episiotomieën, etc. [28](#page=28) [41](#page=41). ### 3.3 Oplossingen en preventie van obstetrisch geweld Er zijn diverse strategieën en hulpmiddelen beschikbaar om obstetrisch geweld tegen te gaan en de zorg te verbeteren. #### 3.3.1 Individuele en institutionele acties * **Rol van individuele zorgprofessionals:** Individuele zorgprofessionals kunnen een rol spelen bij het tegengaan van obstetrisch geweld. Dit kan onder meer door geïndividualiseerde zorg te bieden, de werkdruk te verlagen, training te volgen in patiëntenrechten, en een voorbeeld te geven door te handelen met vriendelijkheid, zorg en respect. Het is cruciaal om evidence-based te werken en richtlijnen regelmatig te actualiseren. Zorgprofessionals moeten collega's informeren en hen aanspreken op praktijken die als misbruik kunnen worden beschouwd [33](#page=33) [3](#page=3) [41](#page=41) [55](#page=55) [56](#page=56). * **Belang van geïndividualiseerde zorg:** Zorg die luistert naar de noden en behoeften van vrouwen is essentieel [41](#page=41). * **Verbeteren van de zorgpraktijk:** Het toepassen van evidence-based practice en het bevorderen van transparantie zijn belangrijke stappen [41](#page=41). * **Oplossingen voor zorgverleners:** Aandacht voor het 'second victim phenomenon' (trauma bij hulpverleners) en trauma-geïnformeerde zorg zijn nodig [41](#page=41). #### 3.3.2 Wetgeving en beleid * **Europese wetgeving:** Kennis van de basisprincipes van Europese wetgeving rondom vrouwelijke autonomie is belangrijk voor de bescherming van zowel vrouwen als zorgprofessionals [3](#page=3). * **Mensenrechten in de verloskunde:** Het inzetten van mensenrechten kan de verloskundige zorg verbeteren. Dit omvat het verduidelijken van verantwoordelijkheden voor de vrouw en de professional. Indien de vrouw de beslissing neemt, draagt zij de verantwoordelijkheid voor de gevolgen die causaal verband houden met haar keuze. Professionals zouden niet bekritiseerd moeten worden als zij een geïnformeerde keuze ondersteunen, ongeacht of deze 'binnen de richtlijnen' valt [45](#page=45). * **Belgische ontwikkelingen:** In België is obstetrisch geweld op de agenda van de Senaat geplaatst, met het doel een informatieverslag op te stellen over lichamelijke zelfbeschikking en het tegengaan van obstetrisch geweld. Het Istanbul Conventie, gericht op het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen, is hierbij relevant [41](#page=41). * **Onafhankelijk meldpunt:** De oprichting van een onafhankelijk meldpunt wordt voorgesteld als oplossing [41](#page=41). #### 3.3.3 Richtlijnen en tools * **NICE-richtlijnen:** Het correct toepassen van NICE-richtlijnen is cruciaal om ware geïnformeerde toestemming van een vrouw te verkrijgen [3](#page=3). * **Geboorteplannen:** Het opstellen van een individueel geboorteplan met een vrouw, volgens de principes van partnerschap in besluitvorming, is een belangrijke tool [3](#page=3). * **Beschermende factoren:** Praktijken zoals huid-op-huidcontact en het respecteren van geboorteplannen werken beschermend tegen obstetrisch geweld [29](#page=29). #### 3.3.4 Ondersteunende organisaties Belangrijke organisaties die ondersteuning bieden zijn onder andere: Birthrights UK, The white ribbon alliance, WHO, Birthmatters, Samen voor een respectvolle geboorte, en Plateforme pour une naissance respectée [44](#page=44). ### 3.4 Conclusie Bevallen is een feministische kwestie. Obstetrisch geweld is geen probleem dat beperkt is tot ontwikkelingslanden en heeft veel negatieve gevolgen, hoewel het moeilijk te conceptualiseren en te meten is. Het principe 'Primum non Nocere' (doe geen kwaad) impliceert het altijd beoefenen van evidence-based zorg. Educatie van anderen, opkomen tegen obstetrisch geweld, en het behandelen van iedereen met vriendelijkheid, zorg en respect zijn van fundamenteel belang. Het doel is dat vrouwen niet alleen de bevalling overleven, maar ook een fantastische start hebben met hun pasgeborene en daarna kunnen floreren [56](#page=56). > **Tip:** De impact van obstetrisch geweld is vergelijkbaar met die van andere vormen van geweld, met ernstige psychische en fysieke consequenties voor zowel de moeder als de baby. Het is essentieel om preventieve strategieën te hanteren die gebaseerd zijn op respect, autonomie en evidence-based zorg. > **Voorbeeld:** Een vrouw die tijdens de bevalling een routinematige episiotomie ondergaat zonder haar expliciete toestemming, ervaart mogelijk obstetrisch geweld. Als ze hierdoor pijnklachten en psychisch leed ervaart, is dit een directe impact. Als de zorgverlener haar hierna niet adequaat informeert over de redenen en nazorg, wordt het institutionele aspect van obstetrisch geweld benadrukt. Het niet respecteren van haar wens om een natuurlijke bevalling te hebben, ondermijnt haar autonomie [28](#page=28) [41](#page=41). * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Obstetrisch geweld | Een term die verschillende vormen van geweld en misbruik door zorgverleners ten aanzien van vrouwen tijdens zwangerschap, arbeid, bevalling en nazorg omvat. Het omvat de toe-eigening van het lichaam en reproductieve processen van een vrouw door medisch personeel, wat leidt tot dehumaniserende behandeling, misbruik van medische procedures en het verlies van autonomie en beslissingsbevoegdheid. | | Vrouwelijke autonomie | Het principe dat vrouwen het recht hebben om zelf beslissingen te nemen over hun eigen lichaam, reproductieve gezondheid en medische zorg. Dit omvat het recht om geïnformeerde toestemming te geven of te weigeren voor procedures, gebaseerd op volledige en duidelijke informatie. | | Partnerschap in besluitvorming | Een zorgmodel waarbij zorgverleners actief samenwerken met vrouwen om beslissingen te nemen over hun zorg. Dit vereist open communicatie, het delen van informatie over risico's en voordelen, en het respecteren van de voorkeuren en waarden van de vrouw. | | Geïnformeerde toestemming | Het proces waarbij een individu, na het ontvangen van adequate informatie over een voorgestelde medische procedure of behandeling, vrijwillig instemt met of weigert deze te ondergaan. De informatie moet de aard, het doel, de risico's, voordelen en alternatieven van de procedure omvatten. | | Bio-psycho-sociale filosofie van zorg | Een holistische benadering van zorg die het hele persoon – geest, lichaam en ziel – als één geheel beschouwt. Deze filosofie legt de nadruk op respect, empowerment, gepersonaliseerde zorg gericht op individuele behoeften, en het belang van de omgeving en relaties in het zorgproces. | | Medisch-industriële filosofie van zorg | Een zorgmodel dat vaak wordt gekenmerkt door reductieisme, waarbij de nadruk ligt op het lichaam en een scheiding tussen lichaam en geest. Het neigt naar controle en management, een lopende band-aanpak, standaardisering, en risicovermijding in plaats van het ondersteunen van fysiologie. | | Primum non nocere | Een Latijnse uitdrukking die "in de eerste plaats niet schaden" betekent. Het is een fundamenteel ethisch principe in de geneeskunde dat benadrukt dat zorgverleners primair de plicht hebben om geen schade toe te brengen aan patiënten. | | Anthropologie van de geboorte | De studie van geboorte als een cultureel fenomeen, waarbij verschillende culturen en hun rituelen, overtuigingen en sociale structuren die de geboorte beïnvloeden, worden onderzocht. Het erkent dat zelfs gemedicaliseerde geboortes culturele aspecten hebben. | | Machtsongelijkheid | Een situatie waarin er een onevenwicht is in macht of autoriteit tussen verschillende individuen of groepen. In de context van de zorg kan dit zich uiten in de relatie tussen patiënt en zorgverlener, waarbij de zorgverlener vaak meer macht heeft. | | PTSS (Posttraumatische stressstoornis) | Een psychische aandoening die kan optreden na blootstelling aan een traumatische gebeurtenis. Symptomen kunnen bestaan uit intrusieve herinneringen, vermijding van triggers, negatieve veranderingen in gedachten en stemming, en verhoogde prikkelbaarheid. | | NICE-richtlijnen (National Institute for Health and Care Excellence) | Richtlijnen ontwikkeld door NICE in het VK die evidence-based aanbevelingen bieden voor de gezondheidszorg. Ze zijn bedoeld om de kwaliteit en consistentie van de zorg te verbeteren en bieden advies over behandelingen, diagnostiek en preventie. | | Risico's in absolute cijfers | Het presenteren van risico's als absolute getallen (bijv. 1 op de 1000) in plaats van relatieve getallen (bijv. het risico verdubbelt). Dit helpt patiënten om de werkelijke omvang van een risico beter te begrijpen en geïnformeerde beslissingen te nemen. |