Cover
HVR deel 1.pdf
Summary
# Het wettelijk stelsel van huwelijksvermogensrecht
Het wettelijk huwelijksvermogensrecht regelt de financiële en vermogensrechtelijke verhoudingen tussen echtgenoten gedurende het huwelijk en bij ontbinding daarvan, tenzij zij anders overeenkomen [1](#page=1).
## 1 Het wettelijk stelsel
### 1.1 Situering van het wettelijk stelsel
Het huwelijksvermogensrecht kent een primair en een secundair stelsel [1](#page=1).
* Het **primair stelsel** omvat de persoonlijke verplichtingen tussen echtgenoten, zoals de getrouwheid en de bijdrage in de lasten van het huwelijk, evenals de bescherming van de gezinswoning [1](#page=1).
* Het **secundair stelsel** regelt de vermogensrechtelijke verhoudingen. Dit kan het **wettelijk stelsel** zijn, dat van toepassing is als er geen huwelijkscontract is opgemaakt, of een **bedongen huwelijksvermogensstelsel** dat wordt vastgelegd bij notariële akte, zowel voor als tijdens het huwelijk. Een huwelijkscontract kan kostbaar zijn, met prijzen die variëren afhankelijk van of het voor of tijdens het huwelijk wordt opgesteld [1](#page=1).
### 1.2 Kwalificatie van de vermogens
Binnen het wettelijk stelsel worden de vermogens van de echtgenoten opgedeeld in:
* **Eigen vermogens (EV) van elke partner**: Hierin bevinden zich goederen die aan de partner persoonlijk toebehoren. Dit omvat goederen die vóór het huwelijk verkregen zijn, of tijdens het huwelijk 'om niet' (bijvoorbeeld door schenking of erfenis) zijn verkregen, alsook goederen die door hun aard eigen zijn [10](#page=10) [1](#page=1) [4](#page=4).
* **Gemeenschappelijk vermogen (GV)**: Dit omvat alle goederen waarvan het eigen karakter niet kan worden bewezen, alsook de goederen die door hun oorsprong of aard gemeenschappelijk zijn. Het gemeenschappelijk vermogen is geen synoniem voor mede-eigendom [13](#page=13) [1](#page=1).
Dit systeem creëert drie afzonderlijke juridische boedels. De bestuursregeling is deels autonoom voor de eigen vermogens en deels gebaseerd op solidariteit voor het gemeenschappelijk vermogen [1](#page=1).
### 1.3 Werking van het wettelijk stelsel
Het kernprincipe is dat "alle goederen waarvan niet bewezen is dat ze eigen zijn, gemeenschappelijk zijn". Dit geldt voor zowel activa als passiva. Er is een verband tussen de baten- en lastenregeling: waar een voordeel is, is er ook een last. Eigen goederen horen bij het eigen vermogen en eigen schulden bij het eigen vermogen, en gemeenschappelijke goederen bij het gemeenschappelijk vermogen en gemeenschappelijke schulden [1](#page=1).
#### 1.3.1 De bewijsregels
De bewijsregels verschillen naargelang de partij tegen wie het bewijs moet worden geleverd:
* **Tussen echtgenoten**: Alle middelen van recht zijn toelaatbaar, inclusief getuigenissen, tenzij beperkt door een huwelijkscontract [2](#page=2).
* **Tegenover derden**: Strengere regels gelden om fraude te voorkomen. Dit omvat [2](#page=2):
* Notariële boedelbeschrijving [2](#page=2).
* Verkrijgende verjaring [2](#page=2).
* Titels met vaste datum (notariële akte, geregistreerde onderhandse akte) [2](#page=2).
* Bescheiden van een openbare dienst (bv. kadaster) [2](#page=2).
* Vermelding in regelmatig gehouden registers of bescheiden (bv. jaarrekeningen, rekeninguittreksels, aangifte nalatenschap). Echter, de origine van de aangewende fondsen moet ook worden aangetoond; een bankrekening op naam van een partner is onvoldoende om het eigen karakter te bewijzen [2](#page=2).
* Een "lijst" van eigen goederen, opgemaakt als annex bij een huwelijkscontract, is geldig als bewijs tussen echtgenoten maar niet tegenstelbaar aan derden [3](#page=3).
> **Tip:** De strenge bewijsregels tegenover derden zijn ingesteld om te voorkomen dat echtgenoten onderling afspraken maken om derden te benadelen [2](#page=2).
#### 1.3.2 De baten (activa)
De baten worden onderverdeeld in baten van de eigen vermogens en baten van het gemeenschappelijk vermogen.
##### 1.3.2.1 Baten van de eigen vermogens
Goederen kunnen eigen zijn door hun oorsprong of door hun aard.
**A. Goederen eigen door hun oorsprong** [3](#page=3):
* **Voorhuwelijkse goederen**: Alles wat een echtgenoot reeds bezat vóór het huwelijk. Ook goederen die door een voorhuwelijkse opschortende of ontbindende voorwaarde verkregen worden, met retroactieve werking, behoren tot het EV. Het lichten van een voorhuwelijkse aankoopoptie zonder retroactieve werking resulteert in een gemeenschappelijk goed. Het tijdstip van de eigendomsverwerving is cruciaal [3](#page=3) [4](#page=4).
> **Voorbeeld:** Als een onderhandse verkoopovereenkomst voor een onroerend goed vóór het huwelijk wordt afgesloten, en de notariële akte pas na het huwelijk wordt verleden, blijft het goed eigen. Echter, indien een aankoopoptie vóór het huwelijk wordt genomen, maar het compromis en de notariële akte na het huwelijk worden getekend, valt de grond in het gemeenschappelijk vermogen. In dat geval kan een vergoedingsactie worden ingesteld [3](#page=3) [4](#page=4).
* **Tijdens het huwelijk 'om niet' verkregen goederen**: Dit omvat goederen verkregen door schenking, nalatenschap of testament. Tenzij de schenker of testator uitdrukkelijk anders bepaalt, behoren deze goederen tot het EV van de echtgenoot die ze verkrijgt [3](#page=3) [4](#page=4).
> **Voorbeeld:** Als een testament bepaalt dat alle bezittingen gelijk verdeeld worden over kinderen en schoonkinderen, en de kinderen onder het wettelijk stelsel zijn getrouwd, valt hun deel in het gemeenschappelijk vermogen [4](#page=4).
**B. Goederen eigen uit hun aard** [10](#page=10) [11](#page=11) [12](#page=12) [3](#page=3) [4](#page=4):
Dit zijn goederen die door hun specifieke aard of band met de echtgenoot tot het eigen vermogen behoren. Ze vallen uiteen in vijf (vroeger) tot zeven (nu) categorieën:
1. **Accessoria die een bijzondere band hebben met een eigen goed of met het beroep**: Hierbij moet bewezen worden dat het basisgoed eigen is of aan het beroep gerelateerd is, en dat het accessoire goed daarvan afhangt [4](#page=4) [5](#page=5).
* **Toebehoren van eigen onroerende goederen of onroerende rechten**: Dit omvat goederen verworven door natrekking, zoals een huis gebouwd op eigen grond. Hoewel het huis eigendom is van de grondeigenaar, kan de echtgenoot die mee financierde een vergoedingsactie instellen op basis van het valorisme. Ook outillage van een landbouwbedrijf, erfdienstbaarheden zoals recht van doorgang, vruchtgebruik, en huurcontracten verbonden aan de uitbating van een handelszaak vallen hieronder [5](#page=5).
> **Voorbeeld:** Een echtgenoot erft een lap grond (EV). Tijdens het huwelijk bouwt hij met zijn echtgenoot een huis op deze grond. Door natrekking is het huis eigendom van de grondeigenaar, maar de echtgenoot die heeft meegefinancierd, kan een vergoedingsrecht laten gelden [5](#page=5).
* **Toebehoren van eigen waardepapieren (roerende goederen) en eigen onroerende goederen (OG)**:
* **Stemrecht en voorkeursrecht verbonden aan eigen aandelen**: Deze rechten blijven eigen, maar de patrimoniale rechten zoals dividenden vallen in het GV [11](#page=11) [6](#page=6).
* **Goederen verkregen door de echtgenoot onder bezwarende titel van een ascendent**: Cumulatieve voorwaarden zijn dat het goed door een bloedverwant in opgaande lijn is overgedragen, onder bezwarende titel, en ter voldoening van een schuld van de ascendent. Indien het goed louter geschonken wordt zonder tegenprestatie, is het gemeenschappelijk [6](#page=6).
* **Aandeel verkregen door een echtgenoot in een goed waarvan hij reeds mede-eigenaar is**: Als dit aandeel met gemeenschappelijke gelden wordt overgekocht, kan dit leiden tot een vergoedingsregeling [7](#page=7).
* **Goederen en rechten die in de plaats treden van eigen goederen (zaakvervanging) of verkregen uit belegging/wederbelegging**: Bij zaakvervanging wordt gekeken naar de financiering van de 'opleg' om te bepalen of het nieuwe goed eigen of gemeenschappelijk is. Bij (weder)belegging van eigen onroerende goederen moeten zowel materiële als formele voorwaarden vervuld zijn om het als eigen te behouden. Bij roerende (weder)belegging volstaat het om aan te tonen dat meer dan de helft met eigen middelen werd betaald [7](#page=7) [8](#page=8) [9](#page=9).
> **Voorbeeld (Zaakvervanging):** Een auto wordt total loss verklaard en de verzekering betaalt EUR 5.000. Een nieuwe auto kost EUR 15.000. De opleg van EUR 10.000 wordt gefinancierd met gemeenschapsgelden (> 50%). De nieuwe auto wordt gemeenschappelijk, en na ontbinding kan een vergoedingsrecht worden geclaimd [7](#page=7).
2. **Strikt persoonlijke goederen**: Kleren, handtassen, foto's, huisdieren (indien op naam en betaald), juwelen. Goederen die enkel voor persoonlijk gebruik bestemd zijn, behoren tot het EV, tenzij ze een beleggingskarakter hebben [10](#page=10) [3](#page=3).
3. **Intellectuele eigendomsrechten**: Auteursrechten, octrooien, merkrechten, tekening- en modelrechten behoren tot het EV. De opbrengsten uit exploitatie vallen echter in het GV [11](#page=11).
4. **Recht op herstel van persoonlijke schade**: Vergoeding voor morele schade en aantasting van fysieke integriteit zijn eigen. Vergoeding voor inkomstenderving en gemaakte kosten zijn gemeenschappelijk [11](#page=11).
5. **Recht op pensioen, lijfrente of soortgelijke periodieke uitkeringen**: Het recht op de uitkering is eigen, maar de vermogenswaarde ervan is gemeenschappelijk [11](#page=11).
6. **Lidmaatschapsrechten verbonden aan gemeenschappelijke aandelen**: Stemrecht en controlerecht zijn eigen, terwijl de patrimoniale rechten (dividenden, liquidatiesaldi) gemeenschappelijk zijn [11](#page=11) [12](#page=12).
7. **Beroepsgoederen die een echtgenoot exclusief voor beroepsuitoefening gebruikt**: De werktuigen, gereedschappen, inrichting van de zaak, of auto van een taxichauffeur behoren tot het EV. De economische waarde van deze goederen of het cliënteel valt echter in het GV, tenzij het cliënteel is opgebouwd binnen een gezamenlijk beroep [12](#page=12).
##### 1.3.2.2 Baten van het gemeenschappelijk vermogen
Het gemeenschappelijk vermogen omvat:
* **Alle inkomsten**: Inkomsten uit beroepsbezigheden, openbare of particuliere mandaten, evenals vervangingsinkomsten. Het statuut van de echtgenoot speelt hierbij geen rol. Conventionele afwijking hiervan is niet toegelaten [13](#page=13).
> **Voorbeeld:** Loon, vakantiegeld, eindejaarspremies, opzeggingsvergoedingen, werkloosheidsuitkeringen, ziekte-uitkeringen en pensioenen vallen in het GV [13](#page=13).
* **Alle besparingen en aanwinsten**: Goederen die onder bezwarende titel tijdens het huwelijk zijn verkregen en waarvan niet bewezen kan worden dat ze belegging of wederbelegging van EV uitmaken [13](#page=13).
* **De vruchten, inkomsten, interesten van hun eigen goederen**: Huurgelden, interesten op spaarrekeningen of obligaties, dividenden op aandelen, opbrengsten van intellectuele rechten. Deze vallen in het GV, tenzij anders overeengekomen, maar dit is niet altijd mogelijk voor beroepsinkomsten [14](#page=14).
> **Voorbeeld:** Huurgelden van een eigen geërfd appartement dat wordt verhuurd, vallen in het GV. De echtgenoot kan echter kosten aftrekken die verband houden met het beheer van de woning om het bedrag te verminderen [14](#page=14).
* **Goederen geschonken of vermaakt aan de twee echtgenoten samen, of aan één van hen onder beding dat ze gemeenschappelijk zullen zijn**: Erfenissen of schenkingen aan beide echtgenoten samen zijn gemeenschappelijk. Als het onder beding gebeurt, zijn ze ook gemeenschappelijk [14](#page=14).
* **Bijkomende gevallen na de wetswijziging van 2018**:
* Schadevergoedingen voor economische of huishoudelijke ongeschiktheid [14](#page=14).
* Vermogenswaarde van vennootschapsaandelen [14](#page=14).
* Vermogenswaarde van eigen beroepsgoederen, verworven met gemeenschappelijke gelden [14](#page=14).
* Economische waarde van het cliënteel, als het recht op cliënteel eigen is [15](#page=15).
* Verzekerde prestatie verbonden aan individuele verzekeringsovereenkomsten (kapitaal/rente/reserve) [15](#page=15).
#### 1.3.3 De lasten (passiva)
De schulden worden gekwalificeerd als eigen of gemeenschappelijk, waarna bepaald wordt welk vermogen aanspreekbaar is.
**A. Eigen schulden** [15](#page=15) [16](#page=16) [17](#page=17):
* **Schulden eigen door hun oorsprong**:
* **Voorhuwelijkse schulden**: De rechtsgrond ontstond vóór het huwelijk, ongeacht het tijdstip van opeisbaarheid of betaling [16](#page=16).
> **Voorbeeld:** Onderhoudsgeld betaald aan een ex-partner of een schadevergoeding voor een ongeval dat vóór het huwelijk plaatsvond, zijn eigen schulden [16](#page=16).
* **Schulden ten laste van erfenissen en giften**: Financiële lasten van legaten of giften zijn eigen schulden, tenzij de goederen aan beide echtgenoten samen zijn toegekomen [16](#page=16).
* **Schulden eigen uit hun aard**: Enkel de hoofdsom van deze schulden is eigen, de rente is gemeenschappelijk [16](#page=16).
* **Schulden aangegaan in uitsluitend belang van het eigen vermogen**: Bijvoorbeeld schulden voor de opleg bij zaakvervanging of (weder)belegging van eigen goederen. Onderhouds- of renovatiekosten aan niet-verhuurde OG zijn eigen [16](#page=16).
* **Schulden ontstaan uit een persoonlijke of zakelijke zekerheid gesteld in een ander belang dan dat van het GV**: Tenzij dit de belangen van het gezin schaadt en vernietigd kan worden [17](#page=17).
* **Schulden behorende tot een verboden beroep of handelingen die zonder medewerking van de andere echtgenoot of rechterlijke machtiging zijn verricht**: Gewone beroepsschulden zijn gemeenschappelijk, maar schulden uit verboden activiteiten of handelingen zijn eigen [17](#page=17).
* **Schulden ontstaan uit strafrechtelijke veroordeling of onrechtmatige daad**: Boetes, schadevergoedingen aan burgerlijke partijen, en procedurekosten zijn eigen [17](#page=17).
**B. Gemeenschappelijke schulden** [17](#page=17) [18](#page=18):
* **Schulden aangegaan door beide echtgenoten, gezamenlijk of hoofdelijk**: Het vermoeden van gemeenschappelijkheid is niet weerlegbaar. Ook indien de schuld enkel in het eigen belang van één partner werd aangegaan, blijft ze gemeenschappelijk [17](#page=17).
* **Schulden aangegaan door één echtgenoot ten behoeve van het huishouden en de opvoeding van de kinderen**: Huishoudschulden (voeding, energiekost, huur gezinswoning) en kosten voor de opvoeding van kinderen vallen hieronder [18](#page=18).
* **Schulden door één echtgenoot aangegaan in het belang van het GV**: Beroepsschulden, kosten aan gemeenschappelijke activa, inkomstenbelasting, onderhoudskosten van gemeenschappelijke of eigen goederen waarvan de opbrengsten in het GV vallen. Kosten aan de eigen gezinswoning hebben ook een gemeenschappelijk karakter [18](#page=18).
* **Schulden ten laste van giften aan beide echtgenoten gezamenlijk of aan één van hen met het beding van gemeenschappelijkheid**: Deze zijn gemeenschappelijk [18](#page=18).
* **Interessen die bijzaak vormen van eigen schulden van één der echtgenoten**: De rente van een eigen schuld is gemeenschappelijk, omdat de opbrengsten van eigen goederen gemeenschappelijk zijn [18](#page=18).
* **Onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in dalende lijn**: Onderhoudsschulden voor kinderen die in het gezin worden opgevoed, zijn gemeenschappelijk, ongeacht of het gemeenschappelijke of eigen kinderen zijn. Onderhoudsuitkeringen aan ex-partners zijn eigen schulden [18](#page=18) [19](#page=19).
* **Schulden waarvan niet bewezen is dat ze eigen zijn**: Het residuair gemeenschapsvermoeden geldt [15](#page=15).
#### 1.3.4 Het voorlopig passief en verhaalsrecht van de schuldeisers
Het voorlopig passief bepaalt op welk vermogen een schuldeiser verhaal kan halen [19](#page=19).
* **Verhaalsrecht voor eigen schulden**: De schuldeiser kan verhaal halen op het EV van de betrokken echtgenoot en op de inkomsten van die echtgenoot die in het GV zitten. Uitzonderingen omvatten situaties waarin het GV verrijkt is met eigen goederen, of met inkomsten uit verboden beroepsactiviteit of onrechtmatige daden [19](#page=19).
* **Verhaalsrecht voor gemeenschappelijke schulden**: Voor "volkomen gemeenschappelijke schulden" kan de schuldeiser verhaal halen op de beide EV's en het GV. Voor "onvolkomen gemeenschappelijke schulden" is het verhaalsrecht beperkt tot het EV van de gecontracteerde echtgenoot en het GV [20](#page=20).
#### 1.3.5 Schulden tussen echtgenoten
Schuldvorderingen van de ene echtgenoot op de andere kunnen tijdens het huwelijk op het EV van de partner worden verhaald, en na ontbinding op het EV van de ex-partner of het deel dat de partner bij verdeling heeft ontvangen. Deze vorderingen kunnen niet op het GV worden verhaald en vallen buiten de vereffening-verdeling [21](#page=21) [31](#page=31).
### 1.4 Ontbinding, vereffening en verdeling van het wettelijk stelsel
#### 1.4.1 Ontbinding van het wettelijk stelsel
Het wettelijk stelsel kan ontbonden worden door:
* **Overlijden** van een echtgenoot. De datum van ontbinding is de overlijdensdatum [21](#page=21).
* **Echtscheiding of scheiding van tafel en bed**: Dit leidt tot ontbinding van de vermogensrechtelijke relatie. Bij echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting, is de ontbinding tussen echtgenoten met terugwerkende kracht tot de dag van de eis. Bij echtscheiding door onderlinge toestemming is de ontbinding eveneens met terugwerkende kracht tot de dag van de eis, of conventioneel vervroegd tot de datum van de regelingsakte of de start van de feitelijke scheiding [21](#page=21) [22](#page=22) [23](#page=23).
* **Gerechtelijke scheiding van goederen**: Dit is een repressieve maatregel op vordering van een echtgenoot, indien het GV en de belangen van de eisende echtgenoot in gevaar worden gebracht. De ontbinding geldt met terugwerkende kracht tot de dag van de eis [23](#page=23).
* **Overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel**: Dit gebeurt via een notariële wijzigingsakte. De ontbinding geldt tussen echtgenoten op de datum van de wijzigingsakte en tegenover derden vanaf de publicatie ervan [24](#page=24).
#### 1.4.2 Gevolgen van de ontbinding
* **Ontstaan van een post-communautaire onverdeeldheid**: Na ontbinding eindigt het GV. De activa en passiva vormen een post-communautaire onverdeeldheid die beheerst wordt door de regels van mede-eigendom. Het vermoeden van gemeenschappelijkheid valt weg [24](#page=24).
* **Vereffening en verdeling**:
* **Vereffening**: Het in kaart brengen van de rechten en plichten van de deelgenoten in de ontbonden gemeenschap en de post-communautaire onverdeeldheid [25](#page=25).
* **Verdeling**: De concrete opdeling en beëindiging van de onverdeeldheid, in principe bij netto-helften. De verdeling gebeurt in natura (verdeeld in gelijke kavels) [25](#page=25).
* **Boedelbeschrijving**: Een verplichte opmaak bij ontbinding door overlijden, echtscheiding, gerechtelijke scheiding, of overgang naar een ander stelsel. Dit document beschrijft en schat de aanwezige goederen [25](#page=25) [26](#page=26).
* **Vergoedingsrekeningen**: Deze worden opgemaakt om vermogensverschuivingen tussen het EV en het GV tijdens het stelsel te corrigeren. De vergoeding wordt in principe in nominale waarde berekend, tenzij het principe van valorisme geldt voor meerwaarden. Vergoedingen worden gecompenseerd, waarbij het kleinste bedrag elkaar tenietdoet. Vanaf de dag van ontbinding brengen vergoedingen intrest op [26](#page=26) [27](#page=27) [28](#page=28).
* **Verrekening van de lasten**: Gemeenschappelijke lasten gaan vooraf aan de verrekening van vergoedingen, met voorrang voor bevoorrechte schuldeisers [28](#page=28).
* **Verdeling**: In principe bij helften, in natura. Bij verschil in waarde is een opleg in geld of openbare verkoop mogelijk. De samenstelling van de activa en passiva gebeurt op de datum van ontbinding, de waardering op de datum van verdeling (met uitzondering van beroepsgoederen en aandelen) [29](#page=29).
* **Recht van toewijzing bij voorrang**: Dit geldt voor de gezinswoning, huisraad, en beroepsgoederen. Na overlijden is dit recht exclusief voor de langstlevende echtgenoot. Na echtscheiding of scheiding kan dit verkregen worden via minnelijke schikking of op verzoek aan de rechtbank, rekening houdend met maatschappelijke en gezinsbelangen [29](#page=29) [30](#page=30).
* **Heling**: Het op bedrieglijke wijze proberen te verbreken van de gelijkheid van verdeling door het stelen of verbergen van goederen. De sanctie is het verlies van het aandeel in het goed, dat wordt toegewezen aan de bedrogen partner [30](#page=30).
* **Kosten van vereffening-verdeling**: Worden in principe door beide partners voor de helft gedragen [31](#page=31).
De wettelijke bepalingen inzake verdeling zijn niet van openbare orde of dwingend recht, waardoor partijen ervan kunnen afwijken [29](#page=29).
---
# Huwelijkscontracten en conventionele stelsels
Huwelijkscontracten bieden echtgenoten de mogelijkheid om af te wijken van het wettelijk stelsel en specifieke huwelijksvermogensstelsels te creëren die beter aansluiten bij hun behoeften en situatie [32](#page=32).
### 2.1 Het huwelijkscontract
Een huwelijkscontract is een plechtige akte, opgemaakt door een notaris, die voorafgaand aan het huwelijk moet worden gesloten. Het kan ook dienen als wijzigingsakte om een bestaand stelsel aan te passen [32](#page=32).
#### 2.1.1 Inhoudelijke beperkingen van een huwelijkscontract
Huwelijkscontracten en wijzigingsakten mogen geen clausules bevatten die:
* Strijden met de openbare orde of goede zeden [32](#page=32).
* Strijden met dwingend recht, zoals bepalingen inzake het primair stelsel, ouderlijk gezag, voogdij of wettelijke devolutie [32](#page=32).
* Verwijzen naar opgeheven wetgeving, zoals het patriarchale regime van vóór 14 juli 1976 [32](#page=32).
#### 2.1.2 De Valkeniersclausule
Een bijzondere clausule is de 'Valkeniersclausule'. Dit is een afwijking van het erfrecht waarbij twee partners, van wie minstens één kinderen heeft uit een vorig huwelijk, wederkerig of eenzijdig afstand doen van elkaars nalatenschap. Het doel is om de kinderen uit een eerdere relatie het volle erfrecht te geven [32](#page=32).
* **Voorwaarden:** Minstens één partner heeft kinderen uit een voorgaande relatie [32](#page=32).
* **Consequenties:** De langstlevende echtgenoot (LLE) behoudt weliswaar het recht op bewoning en gebruik van de gezinswoning en huisraad gedurende minimaal zes maanden, maar het concrete erfrecht wordt beperkt [32](#page=32).
* **Latere aanpassingen:** Een latere afwijking via een testament of erfovereenkomst is mogelijk [32](#page=32).
#### 2.1.3 Publicatiemaatregelen
Er zijn publicatiemaatregelen vereist voor huwelijkscontracten en wijzigingsakten:
* Kantmelding in de huwelijksakte (trouwboekje) [32](#page=32).
* Inschrijving in het Centraal Register van Huwelijkscontracten (CRH) [32](#page=32).
* Inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO) indien een partner ondernemer is [32](#page=32).
* Publicatie in het Belgisch Staatsblad (BS) is vereist indien de wijzigingsakte ruimer is dan louter vereffening-verdeling, of meer informatie bevat dan een schenking tussen echtgenoten [32](#page=32).
### 2.2 Conventionele gemeenschapsstelsels
Conventionele gemeenschapsstelsels zijn aanpassingen van het wettelijk stelsel waarbij echtgenoten de gemeenschappelijke vermogens (GV) kunnen uitbreiden of beperken, of clausules kunnen opnemen met betrekking tot de vereffening en verdeling van het GV [33](#page=33).
#### 2.2.1 Clausules tot uitbreiding van de gemeenschap
**§1. Inbreng van eigen goederen in het gemeenschappelijk vermogen**
Dit houdt in dat eigen goederen van een echtgenoot worden ingebracht in het gemeenschappelijk vermogen. De inbreng gebeurt doorgaans kosteloos, bijvoorbeeld bij een grond of gezinswoning. De inbreng kan beperkt worden tot een bepaald bedrag, en wederkerigheid is geen vereiste [33](#page=33).
* **Gevolgen:** Het ingebrachte goed wordt onderdeel van het GV en valt onder de dwingende bestuursregeling. Zowel gemeenschaps-als persoonlijke schuldeisers hebben verhaal op dit goed [33](#page=33).
* **Schulden bij inbreng:** Vanaf 1 september 2018 worden schulden verbonden aan een ingebracht eigen goed automatisch mee ingebracht, tenzij uitdrukkelijk anders overeengekomen [33](#page=33).
* **Anticipatieve inbreng:** Dit betreft voorhuwelijkse onroerende goederen die in onverdeeldheid werden aangekocht door een koppel dat nog niet getrouwd is. Bij huwelijk wensen ze deze in te brengen in het GV zonder notariële tussenkomst. De betaling van deze inbreng moet in de aankoopakte staan. Er is een 50%-50% verdeling vereist voor deze anticipatieve inbreng [33](#page=33).
* **Lot bij vereffening:** Het ingebrachte goed behoort definitief tot het GV. De inbrenger kan het 'in natura' terugnemen, mits aanrekening op zijn aandeel (gebaseerd op de waarde op het moment van de verdeling). Een verblijvingsbeding kan dit terugnamerecht uitsluiten [34](#page=34).
**§2. Algehele gemeenschap**
Dit is de meest extreme vorm van conventionele uitbreiding van het GV, waarbij het GV bijna alle goederen omvat. Er blijft echter sprake van beperkt eigen vermogen (EV) voor specifieke situaties, zoals een schenking aan een kind. Dit stelsel is gehouden tot alle schulden van de echtgenoten [34](#page=34).
#### 2.2.2 Bedingen die het gemeenschappelijk vermogen beperken
Deze clausules beperken het GV. Het is echter onmogelijk om beroepsinkomsten uit te sluiten; deze vallen altijd in het GV. Het uitsluiten van inkomsten van eigen goederen of specifieke goederencategorieën (zoals beroepsgoederen) is wel toegelaten [34](#page=34).
#### 2.2.3 De vereffenings- en verdelingsbedingen
Deze bedingen hebben betrekking op de uiteindelijke vereffening en verdeling van het huwelijksvermogen.
**§1. Beding van vooruitmaking (vereffeningsbeding)**
Dit is een clausule in het huwelijkscontract die een voorafname uit het GV toestaat vóór de definitieve verdeling. Het kan eenzijdig of wederkerig zijn en binnen een bepaalde termijn [34](#page=34).
* **Kwalificatie:** Het wordt beschouwd als een huwelijksovereenkomst, geen schenking, en blijft buiten de nalatenschap [35](#page=35).
* **Correcties:** Er zijn correcties voorzien ter bescherming van niet-gemeenschappelijke kinderen tegen onttrekkingen aan het GV ten gunste van een stiefouder (inkorting is mogelijk) en ter bescherming van gemeenschappelijke kinderen die deze activa als een schenking kunnen beschouwen [35](#page=35).
* **Werking:** Het heeft betrekking op het GV, is verhaalbaar door gemeenschappelijke en persoonlijke schuldeisers. Bij vereffening wordt eerst het GV betaald, dan de voorafname, en dan de rest verdeeld. De voorkeur gaat uit naar 'in natura', anders tegenwaarde in geld, beperkt tot het netto-actief. Het is een recht, geen verplichting [35](#page=35).
**§2. Bedingen van ongelijke verdeling (verdelingsbedingen)**
Hierbij kan afgeweken worden van de verdeling bij helften. Het kan ook gaan om het toewijzen van het volledige GV aan één partner (verblijvingsbeding). Deze bedingen kunnen betrekking hebben op het eigen vermogen (VE), nalatenschap (NE), of gemeenschappelijk vermogen (VG). Ze worden beschouwd als huwelijksvoorwaarden onder bezwarende titel, maar zijn onderworpen aan dezelfde correcties als de bedingen van vooruitmaking in geval van wedersamengestelde gezinnen. De partner die meer uit het GV ontvangt, is naar evenredigheid gehouden tot betaling van de gemeenschappelijke schulden [35](#page=35).
**§3. De theorie van de huwelijksvoordelen**
Bedingen van vooruitmaking, verblijvingsbedingen en bedingen van ongelijke verdeling worden beschouwd als huwelijksvoordelen, geen schenkingen [36](#page=36).
* **Wettelijke beperkingen:**
* **Gemeenschappelijke kinderen:** Herkwalificatie tot schenking is mogelijk indien de LLE meer dan de helft van een ingebracht eigen goed verkrijgt, wat recht geeft op inkorting door de kinderen. Dit zijn 'onvolkomen huwelijksvoordelen' [36](#page=36).
* **Niet-gemeenschappelijke kinderen:** Hetzelfde geldt als bij gemeenschappelijke kinderen; inkorting is mogelijk. De kinderen hebben geen erfrecht in de nalatenschap van de stiefouder, en de stiefouder heeft geen bewaringsplicht [36](#page=36).
* **Andere erfgenamen dan afstammelingen:** Geen herkwalificatie tot schenking en geen recht op inkorting, aangezien er geen reservataire erfgenamen zijn [36](#page=36).
* **Verval van huwelijksvoordelen:**
* **Echtscheiding:** Alle huwelijksvoordelen vervallen bij echtscheiding of scheiding van tafel en bed, tenzij anders overeengekomen [36](#page=36).
* **In overspel verwekt kind:** De partner die een in overspel verwekt kind erkent, verliest alle huwelijksvoordelen en schenkingen vermeld in de huwelijksovereenkomst, tenzij anders bepaald via een notariële akte tot handhaving [37](#page=37).
* **Onwaardigheid:** De langstlevende echtgenoot die onwaardig is, verliest alle huwelijksvoordelen [37](#page=37).
* **Fiscale behandeling:** De fiscale behandeling valt onder het vakdomein 'erfbelasting' [37](#page=37).
### 2.3 De stelsels van scheiding van goederen
Dit stelsel is gebaseerd op twee gescheiden eigen vermogens (EV) [37](#page=37).
#### 2.3.1 Begripsbepaling en inleiding
De zuivere scheiding van goederen betekent twee afgescheiden EV's. Aanpassingen zoals aankoop in 'onverdeeldheid' of de uitbreiding waarbij beroepsinkomsten aan beide partners toekomen, kunnen het risico op herkwalificatie tot het wettelijk stelsel doen ontstaan. Motieven voor dit stelsel zijn vaak beroepsgerelateerd, met als doel het EV van de partner te vrijwaren tegen schuldeisers [37](#page=37).
#### 2.3.2 Werking: scheiding van activa
**§1. Twee eigen vermogens**
Er bestaan twee afgescheiden EV's, maar de dwingende bepalingen van het primair stelsel (zoals bijdrage in de lasten van het gezin en bescherming van de gezinswoning) moeten gerespecteerd worden. Beslissingen over de gezinswoning vereisen instemming van beide partners, ook al is het een eigen goed [37](#page=37).
**§2. Bewijsregeling**
* **Eigendomsbewijs:** De eigendomstitel van een goed kan met alle middelen bewezen worden. Voor onroerende goederen is dit een notariële akte; voor roerende goederen (RG) is er bij discussie doorgaans sprake van onverdeeldheid, met appreciatiebevoegdheid van de rechter. Het aanhechten van een lijst bij het huwelijkscontract is nuttig [37](#page=37).
* **Schuldvorderingen:** Situaties waarbij een goed door één echtgenoot is aangekocht en door beiden is betaald, of omgekeerd, kunnen tot problemen leiden. De partner zonder aankooptitel krijgt een vorderingsrecht voor zijn bijdrage. De partner die meer betaalde dan zijn aandeel in een schuld, heeft regresrecht [38](#page=38).
**§3. Scheiding van schulden**
Schuldeisers hebben verhaal op de respectievelijke EV's van elke partner en op hun aandeel in eventuele onverdeeldheden. Bij niet-buitensporige schulden ten behoeve van huishouding en kinderen, is er hoofdelijke aansprakelijkheid per echtgenoot. Gezamenlijk aangegane schulden leiden tot verhaalsrecht op beiden, tenzij hoofdelijkheid contractueel werd uitgesloten [38](#page=38).
**§4. De bestuursregeling**
Er is autonomie van beheer, genot en beschikking, maar het gezinsbelang moet beschermd blijven en de dwingende bepalingen van het primair stelsel moeten gerespecteerd worden [38](#page=38).
**§5. Ontbinding, vereffening en verdeling**
Elke echtgenoot kan op elk moment de verdeling vorderen van (een deel van) de onverdeelde goederen. Voor de gezinswoning en uit onverdeeldheid treding is steeds instemming van de partner nodig. Er zijn geen vergoedingsverrekeningen van het wettelijk stelsel van toepassing. Het principe van preferentiële overname van de gezinswoning, huisraad en beroepsgoederen is facultatief [38](#page=38).
#### 2.3.3 Wettelijke solidarisering van de scheiding van goederen
Vanaf 1 september 2018 gelden vier types regels, ook voor de scheiding van goederen:
* Preferentiële toewijzing (gezinswoning, huisraad, beroepsgoed) – facultatief [39](#page=39).
* Heling – dwingend [39](#page=39).
* Onwaardigheid – dwingend [39](#page=39).
* Huwelijksvoordelen – dwingend [39](#page=39).
#### 2.3.4 Contractuele correcties op de zuivere scheiding van goederen
**§1. Noodzaak van correcties**
Hoewel scheiding van goederen autonomie en bescherming tegen schuldeisers biedt, zijn correcties nodig voor de interne relatie tussen echtgenoten, bijvoorbeeld voor de verrekening van aanwinsten [39](#page=39).
**§2. Wettelijke verankering van de gecorrigeerde scheiding van goederen**
* **Notariële verplichting:** Het huwelijkscontract moet expliciet verwijzen naar de juridische gevolgen van het al dan niet opnemen van een beding verrekening van aanwinsten. De notaris heeft een informatieplicht inzake de billijkheidscorrectie [39](#page=39).
* **Externe correcties:** Dit betreffen clausules inzake bewijs van exclusief eigendomsrecht, bewijs van vorderingen tussen echtgenoten, of de regeling van onverdeeldheid [39](#page=39).
* **Interne correcties:** Dit zijn conventionele verrekenbedingen, zoals een periodiek of finaal beding [39](#page=39).
**§3. Externe correcties op de zuivere scheiding van goederen: TIGV (toegevoegd intern GV)**
Het is beperkt mogelijk een 'intern' GV in te bouwen, bijvoorbeeld door bepaalde onroerende goederen in te brengen. Beroepsinkomsten mogen hier geen deel van uitmaken om herkwalificatie te voorkomen. De ontbinding van dit TIGV valt onder de vergoedingsverrekening [39](#page=39).
**§4. Interne correcties: conventionele verrekenbedingen**
Echtgenoten doen alsof er een gemeenschap van huwelijkse aanwinsten bestaat. Kernpunten zijn de verrekenmassa (EV), de verrekensleutel (bv. 100/0 bij overlijden, 50/50 bij echtscheiding) en het verrekentijdstip. Er kan een finale verrekening plaatsvinden aan het einde van het huwelijk, of een periodieke verrekening tussentijds [40](#page=40).
**§5. Wettelijk regime scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten**
Dit 'vierde huwelijksstelsel' (ook wel solidariteitsbeding genoemd) is vergelijkbaar met Franse en Duitse regimes [40](#page=40).
* **Aanvangsvermogen:** Wat echtgenoten bij de start van het huwelijk hebben en wat uitgesloten wordt van verrekening (bv. erfenis, schenking) [40](#page=40).
* **Eindvermogen:** Alles wat een echtgenoot aan het einde van het stelsel bezit [40](#page=40).
* **Aanwinsten:** Eindvermogen minus Aanvangsvermogen [40](#page=40).
* **Verrekenvordering:** De vordering tot verrekening van de aanwinsten [40](#page=40).
**§6. Rechterlijke billijkheidscorrectie**
Dit is een facultatief element dat expliciet in het huwelijkscontract moet worden voorzien. Het doel is manifeste onbillijkheden te corrigeren [40](#page=40).
* **Voorwaarden:** De verzoekende echtgenoot draagt de bewijslast voor onvoorziene en ongunstige wijzigingen in de omstandigheden sinds het sluiten van het huwelijkscontract. Er moet een grote discrepantie zijn tussen de vermogens. De correctie is begrensd tot één derde van de nettowaarde van de samengevoegde aanwinsten. Indien niet expliciet uitgesloten, kan deze correctie toch worden toegepast [40](#page=40).
---
## Veelgemaakte fouten om te vermijden
- Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens
- Let op formules en belangrijke definities
- Oefen met de voorbeelden in elke sectie
- Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen
Glossary
| Term | Definition |
|------|------------|
| Term | Definitie |
| Wettelijk stelsel | Het wettelijk huwelijksvermogensrecht dat van toepassing is wanneer echtgenoten geen huwelijkscontract hebben afgesloten, waarbij eigen goederen en schulden gescheiden blijven van gemeenschappelijke goederen en schulden. |
| Primair huwelijksvermogensrecht | Het deel van het huwelijksvermogensrecht dat de persoonlijke verplichtingen tussen echtgenoten regelt, zoals de bijdrage aan de lasten van het huwelijk en de bescherming van de gezinswoning. |
| Secundair huwelijksvermogensrecht | Het deel van het huwelijksvermogensrecht dat de vermogensrechtelijke relatie tussen echtgenoten regelt, inclusief het wettelijk stelsel en de bedongen huwelijksvermogensstelsels. |
| Eigen goederen | Goederen die toebehoren aan één van de echtgenoten en niet tot het gemeenschappelijk vermogen behoren, verkregen door oorsprong (voorhuwelijks of om niet verkregen tijdens het huwelijk) of door hun aard (bv. strikt persoonlijke goederen). |
| Gemeenschappelijke goederen | Goederen die toebehoren aan beide echtgenoten en deel uitmaken van het gemeenschappelijk vermogen, waaronder alle goederen waarvan het eigen karakter niet kan worden bewezen, inkomsten uit beroepsbezigheden en vruchten van eigen goederen. |
| Eigen schulden | Schulden die specifiek verbonden zijn aan één van de echtgenoten, zowel door hun oorsprong (bv. voorhuwelijkse schulden) als door hun aard (bv. schulden aangegaan in uitsluitend belang van eigen goederen). |
| Gemeenschappelijke schulden | Schulden die aangegaan zijn door beide echtgenoten, ten behoeve van het huishouden, de opvoeding van kinderen, of in het belang van het gemeenschappelijk vermogen. |
| Boedelbeschrijving | Een gedetailleerde lijst van alle aanwezige goederen, zowel gemeenschappelijk als eigen, met een schatting van hun waarde, die opgemaakt wordt bij de ontbinding van het huwelijk. |
| Vergoedingsrekening | Een rekening die de financiële verschuivingen tussen het eigen vermogen van een echtgenoot en het gemeenschappelijk vermogen tijdens het huwelijk bijhoudt, om deze bij ontbinding te verrekenen. |
| Zaakvervanging | De situatie waarbij een goed wordt vervangen door een ander goed, waarbij de financiële inbreng van de echtgenoten bepaalt tot welk vermogen het nieuwe goed behoort. |
| Retroactieve werking | Het terugwerken van een juridische gebeurtenis naar een eerder tijdstip, bijvoorbeeld bij de ontbinding van het huwelijksvermogensstelsel door echtscheiding. |
| Verhaalrecht | Het recht van een schuldeiser om zich te verhalen op de goederen van een schuldenaar om een schuld te voldoen. |
| Post-communautaire onverdeeldheid | De toestand na ontbinding van het wettelijk stelsel, waarbij de gemeenschappelijke goederen en schulden gezamenlijk eigendom blijven totdat ze vereffend en verdeeld zijn. |
| Vereffening | Het proces waarbij de rechten en plichten van de deelgenoten in de ontbonden gemeenschap in kaart worden gebracht. |
| Verdeling | De concrete opdeling en beëindiging van de onverdeeldheid, waarbij de gemeenschappelijke goederen en schulden worden verdeeld, in principe bij helften. |
| Heler | Iemand die bedrieglijk een gemeenschappelijk goed verbergt of wegneemt met het doel de gelijkheid van verdeling te verbreken, met als gevolg verlies van zijn aandeel in dat goed. |
| Recht van toewijzing bij voorrang | Het recht dat één van de echtgenoten kan uitoefenen om bepaalde goederen, zoals de gezinswoning, huisraad of beroepsgoederen, bij voorrang toe te wijzen bij de verdeling. |
| Liqvidatiesaldo | Het resterende bedrag na vereffening van een vennootschap, dat verdeeld wordt onder de aandeelhouders. |
| Auteursrechten | Intellectuele rechten die bescherming bieden aan creatieve werken, zoals boeken of muziek. |
| Octrooien | Intellectuele rechten die bescherming bieden aan uitvindingen. |
| Merkrechten | Intellectuele rechten die bescherming bieden aan namen en logo's. |
| Vruchtgebruik | Het recht om te genieten van een goed en de vruchten ervan te innen, zonder de eigendom ervan te hebben. |
| Erfdienstbaarheid | Een last op een onroerend goed, die ten gunste van een ander onroerend goed is gevestigd. |
| Natrekking | Het principe waarbij hetgeen dat aan een hoofdzaak verbonden is, juridisch tot die hoofdzaak behoort. |
| Bedongen huwelijksvermogensstelsel | Een huwelijksvermogensstelsel dat door echtgenoten wordt afgesloten via een huwelijkscontract, meestal bij een notaris. |
| Wijzigingsakte | Een notariële akte waarmee een bestaand huwelijkscontract wordt gewijzigd. |
| Bedrieglijke handeling | Een handeling die verricht wordt met de intentie om iemand te bedriegen, bijvoorbeeld om schuldeisers te benadelen. |
| Actio pauliana (Pauliaanse vordering) | Een rechtsmiddel dat een schuldeiser kan aanwenden om handelingen van de schuldenaar die verricht zijn om schuldeisers te benadelen, te vernietigen. |
| Gemeenschappelijke aanspraken | Aanspraken die voortvloeien uit gemeenschappelijke inkomsten of middelen. |
| Vermogensverschuiving | Een wijziging in de omvang van vermogens, bijvoorbeeld wanneer geld van het eigen vermogen naar het gemeenschappelijk vermogen gaat. |
| Waardetheorie (Valorisme) | De theorie die stelt dat bij de verrekening van goederen rekening gehouden moet worden met de werkelijke waarde op het moment van de verdeling, inclusief eventuele meerwaarden. |
| Huwelijkscontract | Een plechtige akte, opgesteld door een notaris, die echtgenoten kunnen aangaan om af te wijken van de wettelijke bepalingen omtrent hun huwelijksvermogensstelsel, met inbegrip van aanpassingen aan het wettelijk stelsel of de keuze voor een ander stelsel zoals scheiding van goederen. |
| Scheiding van goederen | Een huwelijksvermogensstelsel waarbij elk van de echtgenoten twee afzonderlijke eigen vermogens behoudt en er geen gemeenschappelijk vermogen ontstaat. Schuldeisers kunnen zich enkel verhalen op het eigen vermogen van de partner die de schuld is aangegaan. |
| Conventioneel gemeenschapsstelsel | Een huwelijksstelsel dat echtgenoten kiezen via een huwelijkscontract, waarbij zij het wettelijk stelsel aanpassen door clausules toe te voegen die het gemeenschappelijk vermogen uitbreiden of beperken, of die de vereffening en verdeling ervan regelen. |
| Inbreng van eigen goederen in het GV | De handeling waarbij een echtgenoot een eigen goed (zowel roerend als onroerend) overdraagt aan het gemeenschappelijk vermogen van de echtgenoten. Dit ingebrachte goed wordt dan deel van het GV en valt onder de gemeenschappelijke bestuursregeling. |
| Algehele gemeenschap | De meest vergaande vorm van een conventioneel gemeenschapsstelsel, waarbij vrijwel alle goederen van de echtgenoten tot het gemeenschappelijk vermogen behoren, hoewel er nog steeds sprake kan zijn van beperkt eigen vermogen voor specifieke doeleinden. |
| Beding van vooruitmaking (vereffeningsbeding) | Een clausule in een huwelijkscontract die een echtgenoot het recht geeft om een voorafname te doen uit het gemeenschappelijk vermogen vóór de uiteindelijke verdeling ervan. Dit kan eenzijdig of wederkerig worden overeengekomen en wordt beschouwd als een huwelijksvoordeel. |
| Beding van ongelijke verdeling (verdelingsbeding) | Een clausule in een huwelijkscontract die afwijkt van de standaard verdeling van het gemeenschappelijk vermogen bij helften. Het kan bepalen dat één partner een groter deel van het GV verkrijgt, bijvoorbeeld als correctie op inkomstenverschillen. |
| Huwelijksvoordeel | Een voordeel dat echtgenoten elkaar toekennen via een huwelijkscontract, zoals een beding van vooruitmaking of een beding van ongelijke verdeling. Deze voordelen worden niet als schenking beschouwd, maar kunnen onder bepaalde omstandigheden, zoals bij de aanwezigheid van kinderen, wel worden herkwalificeerd. |
| Valkeniers-clausule | Een specifieke clausule in een huwelijkscontract die een afwijkende erfregeling regelt, vaak wanneer minstens één van de partners kinderen heeft uit een eerdere relatie. Het kan inhouden dat de langstlevende echtgenoot minder of niets erft, zodat de kinderen hun volledige erfrecht behouden. |
| Anticipatieve inbreng | De handeling waarbij een koppel dat nog niet gehuwd is, in een aankoopakte van een onroerend goed voorziet dat dit goed na hun huwelijk automatisch en zonder notariële tussenkomst in het gemeenschappelijk vermogen zal worden ingebracht, doorgaans in een verdeling van 50%-50%. |
| Verrekenbeding | Een clausule in een huwelijkscontract, vaak toegepast bij een stelsel van scheiding van goederen, waarbij echtgenoten afspreken dat bepaalde aanwinsten aan het einde van het huwelijk of bij overlijden zullen worden verrekend, alsof er een gemeenschap van aanwinsten bestaat. |
| Billijkheidscorrectie | Een facultatief element dat echtgenoten kunnen opnemen in hun huwelijkscontract, specifiek bij een stelsel van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten. Het stelt de rechter in staat om manifeste onbillijkheden recht te zetten indien de vermogenssituatie van de echtgenoten op een onvoorziene en ongunstige wijze is gewijzigd. |