les 10

# Regulering van datagerelateerde producten en diensten Dit onderwerp behandelt de Europese regelgeving inzake datagerelateerde producten en diensten, met name de Data Governance Act (DGA) en de Data Act, en hun impact op verschillende soorten datadiensten en producten. ## 1. Overzicht van de regelgeving De recente Europese wetgeving, waaronder de Data Governance Act (DGA) en de Data Act, heeft als doel het concurrentievermogen van de EU te verbeteren, de economische waarde van data te ontsluiten en datadeling binnen de interne markt te faciliteren. Deze wetgeving richt zich op data in het algemeen, zowel persoonlijke als niet-persoonlijke data, wat verschilt van de GDPR die specifiek gericht is op persoonsgegevens. ### 1.1 Data Governance Act (DGA) De DGA introduceert een kader voor twee specifieke soorten datadiensten: data-intermediatiediensten en data-altruïsmediensten. #### 1.1.1 Data-intermediatiediensten Data-intermediatiediensten faciliteren neutraal de uitwisseling van data tussen dataleveranciers (data subjecten of ondernemingen) en datagebruikers (vaak bedrijven). Het doel is om vertrouwen te creëren, zodat partijen bereid zijn data te delen. > **Voorbeelden van data-intermediatiediensten:** > * Online datamarkten > * Orchestrators van open data-sharing ecosystemen (zoals Europese dataruimtes) > * Gezamenlijk opgezette en beloningsgerichte datapools voor onderlinge gegevensuitwisseling met alle belanghebbenden. **Wat valt hier niet onder:** E-mail, cloudopslag of WeTransfer, omdat deze diensten geen commerciële relaties tussen dataleverancier en datagebruiker tot stand brengen. **Eisen voor aanbieders van data-intermediatiediensten:** * **Doelbinding:** Data mag alleen worden gebruikt voor het overeengekomen doel. * **Juridische afsplitsing:** Vaak vereist dit een aparte juridische entiteit. * **Afzondering van commerciële voorwaarden:** De diensten moeten onafhankelijk van andere commerciële activiteiten worden aangeboden. * **Onveranderlijk dataformaat:** Gegevens moeten in een consistent en bruikbaar formaat worden aangeboden. * **Beperking van meerwaardendiensten/tools:** Aanbieders mogen niet excessief veel extra diensten aanbieden die gebruikers kunnen vastpinnen. * **FRAND (Fair, Reasonable, And Non-Discriminatory) toegang:** Voorwaarden moeten eerlijk, redelijk en niet-discriminerend zijn. * **Beveiliging en fraudepreventie:** Adequate maatregelen om data te beschermen. * **Dienstcontinuïteit:** Garanderen dat de dienst beschikbaar blijft. * **Kennisgevingsplicht bij datalekken (niet-persoonlijke data):** Melden van datalekken aan de bevoegde autoriteiten. * **Overdrachtsverplichtingen:** Gegevens moeten overdraagbaar zijn. * **Verplichting tot het beste voor het datasoeverein (bij diensten aan datasoevereins):** Handelen in het belang van de persoon wiens data wordt gedeeld. * **Verplichte logging:** Alle activiteiten moeten worden gelogd. Aanbieders moeten de FOD Economie informeren voordat ze operationeel worden. #### 1.1.2 Data-altruïsmediensten Data-altruïsmediensten zijn organisaties die vrijwillig data delen voor algemene belangdoeleinden, zonder winstoogmerk. Alleen kostencompensatie is toegestaan. > **Voorbeelden van algemene belangdoeleinden:** > * Wetenschappelijk onderzoek > * Ontwikkeling van overheidsbeleid > * Bestrijding van klimaatverandering > * Onderzoek in de gezondheidssector Organisaties die aan de voorwaarden voldoen, kunnen zich registreren en het officiële EU-label voor data-altruïsme gebruiken. > **Voorbeeld:** De European Brain Data Hub (België) faciliteert de vrijwillige deling van data over geestelijke gezondheid en de hersenen om onderzoek, beleid en gezondheidszorg te verbeteren. ## 2. De Data Act De Data Act is met name van belang voor IoT- en cloudomgevingen. Het richt zich op verbonden producten, gerelateerde diensten en datadiensten (cloud en edge). ### 2.1 Verbonden producten en gerelateerde diensten #### 2.1.1 Verbonden producten Een verbonden product is een voorwerp dat gegevens verzamelt over het gebruik ervan of de omgeving, en dat deze gegevens naar buiten kan communiceren. > **Voorbeelden van verbonden producten:** > * Consumentenapparaten: smartphones, tablets, slimme koelkasten, wearables. > * Industriële machines: robots, landbouwmachines, rollend materieel. > * Fysiek verbonden producten (USB, kabel) ook zonder internet. **Niet gedekt:** Producten waarvan het primaire doel dataverwerking is (bv. servers, routers). #### 2.1.2 Gerelateerde diensten Een gerelateerde dienst is een digitale dienst die interactie heeft met een verbonden product en de werking of het gedrag ervan beïnvloedt, met een bidirectionele data-uitwisseling. > **Voorbeelden van gerelateerde diensten:** > * Een auto-companion app die de auto kan vergrendelen/ontgrendelen of de airconditioning kan regelen. > * Een dronepiloot-app. Een visualisatie-app alleen is geen gerelateerde dienst. #### 2.1.3 Belanghebbenden * **Gebruiker:** Persoon (natuurlijk of rechtspersoon) die het product bezit, least of gebruikt. * **Fabrikant:** Degene die het product creëert. * **Aanbieder van gerelateerde diensten:** Degene die de dienst levert. * **Datahouder:** Persoon die de toegang tot de data controleert. * **Datarecipiënt:** Derde die data ontvangt. * **Verkoper / verhuurder:** Bijvoorbeeld een autodealer. Belangrijk is dat gebruikers niet noodzakelijk datasoevereins zijn; de wet is ook van toepassing in B2B-contexten. #### 2.1.4 Toegangsrechten Gebruikers krijgen het recht om: * Toegang te krijgen tot de data die door hun gebruik van verbonden objecten wordt gegenereerd. * Deze data te laten delen met derden (een recht vergelijkbaar met data-portabiliteit). Fabrikanten moeten producten zo ontwerpen dat data direct toegankelijk is waar relevant en technisch haalbaar. Anders moet de datahouder de data indirect verstrekken. De data moet machine-leesbaar, gestructureerd en veilig toegankelijk zijn. De datahouder heeft een datalicentie (contractuele toestemming) van de gebruiker nodig om de data te blijven gebruiken. Gebruikers moeten vooraf geïnformeerd worden over welke data een verbonden product genereert. > **Voorbeeld:** Een boer die een slimme tractor gebruikt, heeft recht op toegang tot de door de tractor gegenereerde data over bodemgesteldheid en oogstopbrengsten, en kan deze data delen met een agronomisch adviesbureau. ### 2.2 Datadiensten (Cloud Switching) Dit betreft cloud- en edge-diensten. Het doel is om obstakels voor het overstappen van aanbieders van datadiensten te verwijderen, om vendor lock-in te voorkomen. **Vereisten:** 1. **Minimumvereisten voor contracten:** * Recht op export van alle exporteerbare data en digitale activa naar een datadienst van hetzelfde type of naar on-premise infrastructuur. * Verplichte termijnen voor overstappen (max. kennisgevingsperiode van 2 maanden + max. overgangsperiode van 30 kalenderdagen, met uitzonderingen). * Verplichte assistentie van de aanbieder bij de overstap. * Garantieclausule voor volledige verwijdering van geëxporteerde data en digitale activa na de overstap. 2. **Geleidelijke afschaffing van overstapkosten:** Overstapkosten die direct verband houden met de overstapkosten zijn toegestaan tot 12 januari 2027. Daarna zijn ze verboden. 3. **Informatieverplichtingen:** Duidelijke specificatie van kosten, exporteerbare data en digitale activa, beschikbare overstap-procedures en interoperabiliteitsstandaarden. 4. **Interoperabiliteitsverplichtingen:** Mogelijk brede uitvoeringsbevoegdheden voor de Commissie om interoperabiliteitseisen vast te stellen. Een gecentraliseerd EU-register voor interoperabiliteitsstandaarden voor datadiensten. > **Voorbeeld:** Een bedrijf dat een cloudgebaseerd CRM-systeem gebruikt, kan dankzij de Data Act gemakkelijker overstappen naar een ander systeem door alle klantendata en configuraties mee te nemen. ### 2.3 Internationale toegang en overdracht van niet-persoonlijke data Hoofdstuk VII van de Data Act regelt ook de toegang en overdracht van niet-persoonlijke data aan externe autoriteiten, met strenge voorwaarden om EU-data te beschermen. ## 3. Online adverteren en dataregulering Hoewel niet direct vallend onder DGA en Data Act, is de regulering van online adverteren nauw verbonden met datagebruik en wordt het beïnvloed door verschillende wetgevingskaders. ### 3.1 GDPR en direct marketing Direct marketing omvat elke activiteit die leidt tot directe communicatie van boodschappen met promotionele inhoud aan een of meer geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke personen. Dit geldt voor alle communicatiemiddelen en omvat zowel de communicatie zelf als voorbereidende activiteiten zoals profilering en segmentatie. **Uitzonderingen op direct marketing:** * Communicatie voor de uitsluitende doel van marktonderzoek, opiniepeilingen of tevredenheidsonderzoeken (mits de data niet later voor promotionele doeleinden wordt gebruikt). * Communicatie door publieke autoriteiten onder een wettelijke verplichting of voor de uitvoering van hun taken van algemeen belang. * Communicatie door natuurlijke personen voor puur privédoeleinden (huishoudelijke uitzondering). * Niet-geadresseerde reclame (bv. algemene banners op sociale media). **Voorwaarden voor direct marketing onder GDPR:** * Een geldige rechtsgrond (vaak toestemming of gerechtvaardigd belang). * Transparantie (duidelijke informatie over de verwerking). * Recht op bezwaar tegen direct marketing (artikel 21 GDPR). * Doelbinding en specificiteit van de toestemming (indicatie van kanaal, frequentie, reikwijdte). > **Voorbeeld 1 (Direct Marketing):** Een persoon meldt zich aan voor een nieuwsbrief en ontvangt vervolgens promotionele e-mails. Dit is direct marketing. > **Voorbeeld 2 (Geen Direct Marketing):** Een puur informatieve e-mail, zoals een melding van contractwijzigingen zonder promotionele inhoud, is geen direct marketing. Echter, gemengde berichten met zowel informatie als promotie vallen onder de regels voor direct marketing voor het promotionele deel. #### 3.1.1 Functionele e-mailadressen E-mailadressen zoals `info@domein.be` worden over het algemeen niet beschouwd als persoonsgegevens, waardoor de GDPR niet van toepassing is op direct marketing via dergelijke adressen, tenzij het adres consequent identificeert wie de gebruiker is (zoals vastgesteld door de Belgische Gegevensbeschermingsautoriteit). #### 3.1.2 Politieke advertenties Politieke boodschappen op sociale media kunnen als direct marketing worden beschouwd als ze gericht zijn en persoonsgegevens verwerken. Als ze aan iedereen worden getoond zonder targeting, is er geen sprake van persoonsgegevensverwerking en dus geen direct marketing onder de GDPR. ### 3.2 Gerichte advertenties (Targeted Advertising) Gerichte advertenties omvatten het monitoren van gedrag, het opbouwen van profielen en het weergeven van advertenties die relevanter zijn voor deze profielen. Dit vereist altijd de verwerking van persoonsgegevens en dus een rechtsgrond onder de GDPR. **Rechtsgronden voor gerichte advertenties:** * **Toestemming (opt-in):** Vereist expliciete en geïnformeerde toestemming. * **Gerechtvaardigd belang:** De rechtspraak (bv. Meta-zaken) heeft aangetoond dat dit vaak niet volstaat wanneer de belangen van de gebruiker zwaarder wegen dan die van de adverteerder. * **Noodzakelijk voor de uitvoering van een contract:** Dit is ook in veel gevallen onvoldoende gebleken voor gerichte advertenties. Meta's "Betaal of OK"-model, waarbij gebruikers kiezen tussen betalen voor een dienst zonder gerichte advertenties of de dienst gratis gebruiken met gerichte advertenties, is onderzocht en bekritiseerd vanwege de keuzevrijheid. ### 3.3 E-privacyrichtlijn (en Belgische implementatie) De e-privacyrichtlijn (geïmplementeerd in België via de Code van economisch recht - K.B. elektronisch postverkeer) stelt regels voor elektronische directe marketing: * **E-mail, SMS, in-app berichten:** Vereist voorafgaande toestemming (opt-in), behalve voor juridische entiteiten met niet-persoonlijke adressen en de "soft opt-in" regel. * **Telefonische oproepen:** Opt-out is voldoende voor reguliere oproepen; opt-in vereist voor geautomatiseerde systemen. Oproepen naar nummers op de "Nee-Nee"-lijst zijn verboden. * **Post:** Geen toestemming vereist, opt-out wordt aanbevolen (Robinsonlijst). #### 3.3.1 De "Soft Opt-in" Regel Onder specifieke voorwaarden kan elektronische marketing zonder expliciete toestemming worden verzonden: 1. De contactgegevens zijn rechtstreeks verkregen in het kader van de verkoop van een product of dienst (conform gegevensbescherming). 2. De contactgegevens mogen alleen worden gebruikt voor reclame voor *vergelijkbare* producten of diensten van dezelfde aanbieder. 3. Er is een mogelijkheid geboden om bezwaar te maken tegen het gebruik van contactgegevens, zowel op het moment van verzameling als in elke volgende boodschap (via een afmeldlink). > **Belangrijke noot:** Een recente prejudiciële beslissing van het Hof van Justitie van de EU heeft verduidelijkt dat als aan de voorwaarden van de e-privacyrichtlijn (zoals de soft opt-in) is voldaan, een afzonderlijke rechtsgrond onder de GDPR niet vereist is. De e-privacyrichtlijn is een lex specialis in deze context. ### 3.4 Verordening Politieke Advertenties Deze verordening (ingevoerd in oktober 2024) legt strenge transparantievereisten op voor politieke advertenties, waaronder identificatie van de sponsor en de gebruikte targetingparameters. Grote platforms stoppen daarom soms met politieke targeting om herontwerp van systemen te vermijden. ### 3.5 Digital Services Act (DSA) en Digital Markets Act (DMA) * **DSA:** Vereist transparantie voor online platforms met betrekking tot advertenties: duidelijke markering als advertentie, identificatie van de sponsor, en uitleg over de belangrijkste targetingparameters. Ook verbiedt de DSA targeting op basis van profielen van bijzondere categorieën persoonsgegevens en van minderjarigen. Voor Very Large Online Platforms (VLOPs) en Very Large Online Search Engines (VLOSEs) is er een verplichte advertentierepository voor onderzoekers. * **DMA:** Richt zich op grote online platforms ("poortwachters") en heeft tot doel eerlijkere concurrentie te waarborgen, wat indirect ook invloed heeft op advertentiemodellen. ### 3.6 Influencer Marketing Influencers worden beschouwd als handelaren indien hun activiteiten een commercieel karakter hebben. Dit vereist transparantie, waaronder het duidelijk kenbaar maken dat een publicatie reclame bevat (bv. via hashtags zoals `#advertising`, `#publiciteit` of platformlabels zoals 'betaalde samenwerking'). Audiovisuele mediadiensten van influencers die in de Vlaamse Gemeenschap gevestigd zijn, moeten voldoen aan specifieke regels, waaronder het plaatsen van "advertentie" / "publiciteit" aan het begin van de beschrijving en het duidelijk vermelden van affiliate links. > **Voorbeeld (Influencer Marketing):** Een influencer die een product toont en hiervoor een gratis product ontvangt, moet duidelijk vermelden dat het om reclame gaat. Als dit niet gebeurt, kan dit leiden tot boetes. --- # Regulering van online adverteren Dit deel behandelt het juridische landschap rond online adverteren, met een specifieke focus op de impact van het 'Digital Omnibus'-voorstel, de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), de ePrivacyverordening, en de specifieke regels voor directe marketing en gerichte reclame. ### 2.1 Het juridische kader voor online adverteren Online adverteren omvat een breed scala aan online activiteiten gericht op het behalen van marketingdoelen. Dit varieert van marketing-e-mails, zoekmachinereclame en advertenties op sociale media tot corporate blogs en reviewplatforms die positieve feedback prominent weergeven of aanmoedigen. Vanwege de betrokkenheid van persoonsgegevens in veel online advertentieactiviteiten, is de AVG van cruciaal belang. Daarnaast spelen diverse andere wet- en regelgevingen een rol, waaronder de Digital Services Act (DSA), de Digital Markets Act (DMA), de E-commerce Richtlijn, de Audiovisuele Mediadienstenrichtlijn, de ePrivacyverordening, de Platform-to-Business Verordening, de Politieke Reclame Verordening, de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken en de Richtlijn Misleidende en Vergelijkende Reclame. #### 2.1.1 Het Digital Omnibus-voorstel Het 'Digital Omnibus'-voorstel van de Europese Commissie heeft als doel bestaande wetgeving te moderniseren en aan te passen aan de digitale realiteit. Twee belangrijke voorgestelde wijzigingen hebben directe impact op online adverteren: * **Intrekking van de Platform-to-Business Verordening (P2B):** Dit voorstel beoogt de P2B-verordening volledig in te trekken. De reden hiervoor is dat de Digital Services Act (DSA) en de Digital Markets Act (DMA) reeds een omvangrijk kader bieden dat de doelen van de P2B-verordening dekt. * **Integratie en actualisering van cookie-regels in de AVG:** Het voorstel is om de cookie-regel uit de ePrivacyverordening (specifiek artikel 5, lid 3) op te nemen in de AVG. Dit zou, in relatie tot persoonsgegevens, leiden tot meer juridische grondslagen voor het gebruik van cookies, gecombineerd met meer gedetailleerde en striktere voorwaarden dan momenteel in de ePrivacyverordening zijn vastgelegd. #### 2.1.2 AVG en directe marketing Wanneer online adverteren persoonsgegevens betreft, is de AVG van toepassing. De AVG zelf definieert "direct marketing" niet expliciet, maar de Belgische Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) heeft richtlijnen opgesteld ter verduidelijking: * **Definitie van directe marketing:** "Elke activiteit die resulteert in de directe communicatie van berichten met promotionele inhoud aan één of meerdere geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke personen." Dit omvat zowel de communicatie zelf als de voorbereidende activiteiten zoals profilering, segmentatie van doelgroepen en het creëren van contactlijsten. * **Kenmerken:** * **Directe communicatie van berichten:** Het kanaal of de communicatiemethode (e-mail, sms, sociale media, post, telefoon, etc.) is niet relevant. * **Promotionele inhoud:** Het bericht moet een promotioneel doel hebben (producten, diensten, ideeën, evenementen, personen, of de reputatie van een organisatie). * **Identificeerbare natuurlijke personen:** Er moet sprake zijn van verwerking van persoonsgegevens. * **Niet beschouwd als directe marketing:** * Communicatie uitsluitend voor marktonderzoek of opiniepeilingen, mits de gegevens niet later voor promotionele doeleinden worden gebruikt. * Communicatie door publieke autoriteiten in het kader van hun wettelijke taken. * Communicatie door natuurlijke personen voor privédoeleinden (huishoudelijke uitzondering). * Niet-geadresseerde post, onpersoonlijke advertentiebanners op sociale media, en onpersoonlijke bedrijfscommunicatie. * **Gemengde berichten:** Berichten die zowel informatieve als promotionele inhoud bevatten, vallen wat betreft het promotionele deel onder de regels van directe marketing. * **Voorbeelden:** * **Niet direct marketing:** Een papieren flyer die aan alle brievenbussen in een stad wordt verspreid zonder personalisatie, of niet-gerichte online advertenties die worden getoond aan iedereen die een nieuwssite bezoekt zonder gebruik van persoonsgegevens. * **Wel direct marketing:** Een nieuwsbrief waarvoor men zich heeft aangemeld met een persoonlijk e-mailadres. #### 2.1.3 Gerichte reclame Gerichte reclame (targeted advertising) is een vorm van directe marketing die gekenmerkt wordt door: * **Monitoring van gedrag:** Het volgen van het gedrag van individuen. * **Profilering:** Het opbouwen van profielen op basis van verzameld gedrag. * **Categorisering:** Het indelen van gebruikers in groepen. * **Aanpassing van advertenties:** Het tonen van advertenties die relevanter of persuasiever zijn voor deze profielen. Dit proces omvat altijd de verwerking van persoonsgegevens en vereist derhalve een wettelijke grondslag onder de AVG. ##### 2.1.3.1 Wettelijke grondslagen voor gerichte reclame onder de AVG De keuze van de wettelijke grondslag is cruciaal en het onderwerp van veel jurisprudentie, met name rondom sociale mediaplatforms zoals Meta: * **Contractuele noodzaak (Artikel 6(1)(b) AVG):** Platforms zoals Meta hebben lange tijd betoogd dat gerichte reclame noodzakelijk is voor de uitvoering van de overeenkomst, aangezien hun diensten gefinancierd worden door advertentie-inkomsten. Dit is echter door rechtbanken en toezichthouders (zoals de EDPB) verworpen, omdat de advertentie-financiering niet essentieel is voor de kern van de dienstverlening. * **Gerechtvaardigd belang (Artikel 6(1)(f) AVG):** Platforms probeerden zich vervolgens te beroepen op een gerechtvaardigd belang. Echter, het Hof van Justitie heeft geoordeeld dat het belang van gebruikers (en hun rechten en vrijheden) zwaarder weegt dan het commerciële belang van het platform, vooral wanneer het gaat om de verwerking van gevoelige gegevens of wanneer de gebruikers geen reële keuze hebben. * **Toestemming (Artikel 6(1)(a) AVG):** Dit is de meest robuuste grondslag voor gerichte reclame. De Europese Commissie heeft Meta een boete opgelegd onder de DMA vanwege het "Pay or OK"-model, waarbij gebruikers gedwongen werden te kiezen tussen betalen voor een advertentievrije dienst of toestemming geven voor gepersonaliseerde advertenties. Dit model werd niet als geldige toestemming beschouwd vanwege de gebrekkige keuzevrijheid. Meta heeft sindsdien zijn model aangepast met een lagere abonnementsprijs en een optie voor minder gepersonaliseerde advertenties. ##### 2.1.3.2 Overige AVG-vereisten voor directe marketing Naast de wettelijke grondslag moeten organisaties voldoen aan: * **Transparantie:** Duidelijke informatie verstrekken aan betrokkenen, bijvoorbeeld via een privacyverklaring. * **Doelbinding:** Specifieke en legitieme doelen vastleggen. * **Specificiteit van toestemming:** Toestemming moet specifiek zijn, bijvoorbeeld aangeven wie de marketing ontvangt (de organisatie zelf of derden) en hoe frequent (wekelijks, maandelijks). * **Recht van bezwaar (Artikel 21 AVG):** Betrokkenen hebben een absoluut recht om bezwaar te maken tegen verwerking voor directe marketingdoeleinden. De verwerkingsverantwoordelijke mag hiertegen geen dwingende gerechtvaardigde gronden aanvoeren en mag na bezwaar niet verder verwerken voor die doeleinden. #### 2.1.4 De ePrivacyverordening (en implementatie in België) De ePrivacyverordening, in België geïmplementeerd via het Wetboek Economisch Recht (WER), bevat specifieke regels voor elektronische directe marketing: * **Elektronische post (e-mail, in-app, sms):** Voor elektronische direct marketing is voorafgaande toestemming vereist. * **Uitzonderingen:** * Berichten gericht aan rechtspersonen met gebruik van niet-persoonlijke adressen. * De 'soft opt-in' voor bestaande klanten (zie hieronder). * **Overige vereisten:** Transparantie, recht van bezwaar (via een afmeldlink) en duidelijke identificatie van de afzender. * **Telefoongesprekken:** * Voor telefoongesprekken met menselijke tussenkomst is een 'opt-out' (recht van bezwaar) voldoende. * Voor geautomatiseerde oproepsystemen is 'opt-in' (toestemming) vereist. * Bellen naar nummers die op een 'niet-bellen'-lijst staan, is verboden. * **Post (fysieke post):** * Geen toestemming vereist. * 'Opt-out' (via een Robinsonlijst) wordt aangeraden maar is niet verplicht. ##### 2.1.4.1 De 'soft opt-in' regel De 'soft opt-in' staat toe om elektronische marketing te versturen zonder expliciete toestemming, mits aan drie cumulatieve voorwaarden is voldaan: 1. De contactgegevens (e-mailadres) zijn rechtstreeks door de afzender verkregen in het kader van de verkoop van een product of dienst (en conform de privacywetgeving). 2. De contactgegevens mogen enkel gebruikt worden voor de promotie van **vergelijkbare** producten of diensten die door **dezelfde dienstverlener** worden geleverd. De interpretatie van 'vergelijkbaar' kan een grijs gebied zijn. 3. De klant moest de mogelijkheid krijgen om bezwaar te maken tegen het gebruik van zijn contactgegevens, op een gemakkelijke en kosteloze manier, zowel op het moment van de aanvraag als in elke daaropvolgende boodschap (bv. via een afmeldlink). Als aan één van deze voorwaarden niet is voldaan, kan de 'soft opt-in' niet worden toegepast. ##### 2.1.4.2 Interplay AVG en ePrivacyverordening Een recente uitspraak van het Hof van Justitie heeft verduidelijkt dat wanneer de ePrivacyverordening (zoals de 'soft opt-in'-regel) de verzending van marketing-e-mails toestaat, er **geen aparte wettelijke grondslag onder de AVG** vereist is. De ePrivacyverordening fungeert hier als *lex specialis*. De Belgische GBA zal haar richtlijnen hierop aanpassen. * **Voorbeeld casus:** Een gratis nieuwsbrief met wetsupdates werd door de aanbieder als puur informatief beschouwd. Het Hof van Justitie oordeelde echter dat, indien het doel is om gebruikers naar een website met betaalde inhoud te leiden, dit indirect de diensten van de uitgever promoot en dus als marketing kan worden beschouwd, zelfs bij een gratis abonnement. #### 2.1.5 Verplichtingen onder de e-Commerce Richtlijn De e-Commerce Richtlijn legt transparantievereisten op voor informatieverleningsdiensten, waaronder online advertenties: * Commerciële communicatie moet duidelijk worden geïdentificeerd als zodanig. * De identiteit van de persoon (of entiteit) namens wie de advertentie wordt gemaakt, moet duidelijk zijn. * Promotionele aanbiedingen (bv. kortingen) moeten transparant worden gepresenteerd. * De voorwaarden voor het verkrijgen van promotionele aanbiedingen moeten eenvoudig te vervullen en duidelijk zijn. #### 2.1.6 Verplichtingen onder de Digital Services Act (DSA) De DSA legt specifieke transparantieverplichtingen op aan online platforms, inclusief met betrekking tot adverteren: * **Advertentietransparantie:** * Advertenties moeten prominent worden gemarkeerd als "advertentie" of "gesponsorde inhoud". * De identiteit van de persoon (of entiteit) namens wie de advertentie wordt getoond en wie ervoor betaald heeft, moet duidelijk zijn. * De belangrijkste parameters die worden gebruikt om de doelgroep te bepalen, moeten in realtime en op een duidelijke, beknopte en ondubbelzinnige manier worden vermeld. Gebruikers moeten ook de mogelijkheid krijgen om deze parameters te wijzigen. * **Commerciële communicatie:** Handelscommunicatie moet op een duidelijke en ondubbelzinnige manier worden geïdentificeerd. * **Verboden op profileren van specifieke groepen:** * Advertenties mogen niet worden gebaseerd op het profileren van **speciale categorieën van gegevens** (bv. gezondheid, ras, politieke opvattingen). * Voor minderjarigen geldt een verbod op advertenties gebaseerd op profilering van hun persoonsgegevens. Er is geen verplichting tot aanvullende persoonsgegevensverwerking voor leeftijdverificatie. #### 2.1.7 Verplichtingen onder de Political Advertising Regulation De nieuwe Politieke Reclame Verordening (ingevoerd in oktober 2024) legt strenge transparantieverplichtingen op voor politieke advertenties: * **Identificatie:** Politieke advertenties moeten duidelijk en prominent als zodanig worden aangemerkt. * **Sponsoridentificatie:** De sponsor van de advertentie en de entiteit die de sponsor uiteindelijk controleert, moeten worden geïdentificeerd. * **Transparantiekennisgeving:** Er moet een transparantiekennisgeving worden verstrekt met minimuminhoud over de advertentie en de gebruikte targetingtechnieken. * **Record-keeping:** Gegevens over politieke advertenties, inclusief contactgegevens van de sponsor, betaalde bedragen en de herkomst daarvan, moeten zeven jaar worden bewaard in een machine-leesbaar formaat. * **Ad Repository:** VLOPs (Very Large Online Platforms) en VLOSEs (Very Large Online Search Engines) moeten een politieke advertentie-repository bijhouden, toegankelijk voor het publiek, tot een jaar na de laatste presentatie. Deze repository bevat informatie over de inhoud van de advertentie, de presentatieperiode, het aantal ontvangers en de gebruikte targetingparameters. * **Beperkingen op targeting:** Het gebruik van targeting of advertentie-leveringstechnieken gebaseerd op profilering met speciale categorieën van gegevens of met betrekking tot strafrechtelijke veroordelingen en strafbare feiten is verboden. Targeting op basis van persoonsgegevens is enkel toegestaan als de gegevens van de betrokkene zijn verkregen en er expliciete toestemming is verleend voor politieke reclame. * **Interne beleidslijnen:** Controllers van persoonsgegevens moeten een intern beleid opstellen over het gebruik van targetingtechnieken, dat openbaar toegankelijk moet zijn. #### 2.1.8 Beperkingen op het gebruik van targetingtechnieken (Politieke Reclame) Bij het gebruik van online platforms voor adverteren, specifiek voor politieke reclame, gelden additionele transparantievereisten en beperkingen: * Controllers van persoonsgegevens die targeting- of advertentie-leveringstechnieken gebruiken, moeten additionele informatie verstrekken over de gebruikte logica en parameters, inclusief de eventuele inzet van AI-systemen. * Het gebruik van targeting- of advertentie-leveringstechnieken waarbij uitsluitend persoonsgegevens worden gebruikt, is beperkt tot gevallen waarin de gegevens van de betrokkene zijn verkregen en er expliciete toestemming is verleend voor het gebruik ervan voor politieke reclame. ### 2.2 Spotlicht: Influencer marketing Influencer marketing wordt in België gereguleerd door de wetgeving van de Federale Overheidsdienst Economie (FOD Economie), het Vlaams Mediacentrum en door zelfregulering (bv. de JEP - Jury voor Ethische Praktijken inzake reclame). #### 2.2.1 Juridische implicaties voor influencers * **Is een influencer een handelaar?** Indien de influenceractiviteiten een zakelijk karakter hebben, wordt de influencer beschouwd als een handelaar. Dit brengt transparantieverplichtingen met zich mee, zoals het publiceren van bedrijfsgegevens (inclusief een adres, eventueel via een geautoriseerd zakencentrum). * **Herkenbaarheid van advertenties:** * Indien een product prominent wordt getoond of genoemd (visueel, verbaal, tekstueel) én de influencer een 'voordeel' ontvangt (korting, gratis product, uitnodiging), moet de publicatie duidelijk herkenbaar zijn als "advertentie" of "publiciteit". * Dit kan door middel van hashtags (bv. #advertising, #publiciteit), platformlabels (bv. "betaald partnerschap") of het taggen van het geadverteerde merk of bedrijf. * **Audiovisuele mediadiensten:** Als een influencer, gevestigd in de Vlaamse Gemeenschap, video's publiceert die als audiovisuele mediadiensten worden beschouwd, gelden aanvullende regels. De vermelding "advertentie" of "publiciteit" moet aan het begin van de beschrijving staan, en ook merken en affiliate links moeten aan het begin van de beschrijving worden vermeld. * **Affiliate links:** Disclosures voor affiliate links zijn vereist (bv. "Als je via deze link iets koopt, krijg ik daar commissie op"). #### 2.2.2 Casusvoorbeeld: Average Rob Een klacht tegen de influencer Average Rob betrof een documentaire waarin de vermelding "advertising/publiciteit" ontbrak aan het begin van de beschrijving. Hoewel de platformdisclosure correct was, ontbraken andere vereiste elementen. Dit resulteerde in een boete. --- --- # Regelgeving rond influencer marketing Dit onderdeel behandelt de Belgische regelgeving met betrekking tot influencer marketing, inclusief de definitie van een handelaar, de toepassing van het Vlaams Mediadecreet en de vereisten voor transparantie en herkenbaarheid van reclame. ### 3.1 Algemene principes van influencer marketing in België Influencer marketing in België is van toepassing op influencers die actief zijn op de Belgische markt. De handhaving gebeurt door de FOD Economie, de Vlaamse Mederegulator (voor audiovisuele content) en via zelfregulering, zoals de JEP (Jury d'Éthique Publicitaire). ### 3.2 Juridische implicaties voor influencers #### 3.2.1 De influencer als handelaar Een influencer wordt beschouwd als een handelaar indien hun activiteiten een commerciële aard hebben. Dit impliceert dat de influencer juridisch transparant moet zijn en details van hun bedrijfsvoering (inclusief een adres) moet publiceren. Indien influencers hun privéadres niet willen delen, kunnen ze gebruikmaken van "erkende bedrijfscentra". #### 3.2.2 De definitie van reclame en de meldingsplicht Een publicatie wordt beschouwd als reclame indien aan de volgende twee voorwaarden is voldaan: 1. **Product- of dienstvoorstelling:** Een product wordt getoond of vermeld, of een dienst wordt gepromoot. 2. **Ontvangst van voordeel:** De influencer ontvangt een vorm van voordeel, zoals geld, gratis producten, kortingen of uitnodigingen voor evenementen. Indien aan deze voorwaarden is voldaan, moet de publicatie duidelijk herkenbaar zijn als reclame. Dit kan op de volgende manieren: * **Hashtags in de beschrijving:** Gebruik van termen zoals `#advertising`, `#publicity` of `#ad`. * **Platformlabels:** Gebruik van ingebouwde functies van platforms, zoals "betaalde samenwerking" of "paid partnership". * **Taggen van het geadverteerde merk of bedrijf:** Bijvoorbeeld door het account te taggen zoals `@UGhent`. #### 3.2.3 Toepassing van het Vlaams Mediadecreet Indien een influencer gevestigd is in de Vlaamse Gemeenschap en hun content een "audiovisuele mediadienst" betreft (d.w.z. bewegende beelden, met of zonder geluid, of enkel foto's), is het Vlaams Mediadecreet van toepassing. In dit geval geldt de volgende bijkomende regelgeving: * **Herkenbaarheid van de commerciële aard:** De commerciële aard van de content moet duidelijk herkenbaar zijn. * **Vroege melding:** Gebruik van de hashtag "advertentie", "publiciteit" of "advertising" (indien het publiek voornamelijk Engelssprekend is) aan het begin van de beschrijving. * **Taggen van merken:** Merken moeten aan het begin van de beschrijving getagd worden. * **Platformlabels:** Gebruik van platformspecifieke tools om betaalde promoties aan te duiden. * **Openbaarmaking van affiliate links:** Een duidelijke melding bij affiliate links, bijvoorbeeld: "* Als je via deze link iets koopt, krijg ik daar commissie op." #### 3.2.4 Casevoorbeeld: Average Rob Een klacht werd ingediend tegen Average Rob met betrekking tot zijn documentaire over de Marathon des Sables. De klacht betrof het ontbreken van "advertentie/publiciteit" aan het begin van de beschrijving en de subtiele vermelding van merken (zoals logo's van een scheermes en kleding). Hoewel de platformspecifieke melding correct was, ontbraken vereiste elementen. Dit resulteerde in een boete van €5.000. De beschrijving werd later aangepast, hoewel deze nog steeds niet perfect voldeed aan de regels. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Data Governance Act (DGA) | Een Europese verordening die regels vaststelt voor gegevensintermediairdiensten en gegevensaltruïsemorganisaties, met als doel het bevorderen van datadeling en het ontsluiten van economische waarde uit data. | | Data Act | Een Europese verordening die gericht is op het vergroten van de toegang tot en het gebruik van data die door verbonden producten en gerelateerde diensten worden gegenereerd, met speciale aandacht voor dataverwerkingsdiensten en het voorkomen van vendor lock-in. | | Data-intermediatiediensten | Diensten die de uitwisseling van data faciliteren tussen verschillende partijen, zoals een datamarktplaats. Deze dienstverleners moeten neutraal zijn en voldoen aan specifieke eisen met betrekking tot beveiliging, continuïteit en eerlijke voorwaarden. | | Data-altruïsmeorganisaties | Organisaties die vrijwillig data delen voor algemeen belang, zoals wetenschappelijk onderzoek of publiek beleid, zonder winstoogmerk. Zij kunnen een vrijwillig EU-label verkrijgen als ze aan de voorwaarden voldoen. | | Verbonden producten | Producten die data verzamelen over hun gebruik of omgeving en deze data extern kunnen communiceren, zoals IoT-apparaten en slimme apparaten. | | Gerelateerde diensten | Digitale diensten die interageren met een verbonden product, de werking ervan beïnvloeden en een bidirectionele data-uitwisseling hebben. | | Dataverwerkingsdiensten (DPS) | Diensten die cloud- en edge computing-resources bieden, zoals SaaS, PaaS en IaaS. De Data Act stelt regels op om het overstappen tussen deze diensten te vergemakkelijken en vendor lock-in te voorkomen. | | GDPR (General Data Protection Regulation) | De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) die de regels voor de verwerking van persoonsgegevens binnen de Europese Unie regelt. | | Directe marketing | Elke activiteit die resulteert in directe communicatie van boodschappen met promotionele inhoud aan één of meer geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke personen, via elk communicatiemiddel. | | Gerichte reclame (Targeted advertising) | Een vorm van directe marketing waarbij gedrag van individuen wordt gemonitord, profielen worden opgebouwd en advertenties worden getoond die relevant zijn voor die profielen, altijd met verwerking van persoonsgegevens. | | E-Privacy Richtlijn | Een Europese richtlijn die specifieke regels stelt voor elektronische communicatie en privacy, waaronder regels voor direct marketing via elektronische middelen zoals e-mail en SMS. | | Soft opt-in | Een uitzondering op de toestemmingsvereiste voor direct marketing via elektronische e-mail, die van toepassing is op bestaande klanten onder strikte voorwaarden (verkregen contactgegevens tijdens verkoop, promotie van vergelijkbare producten, mogelijkheid tot bezwaar). | | Verbonden product | Een object dat data verkrijgt, genereert of verzamelt met betrekking tot het gebruik of de omgeving ervan en deze data buiten het apparaat kan communiceren. | | Data-intermediëring | Diensten die het mogelijk maken voor verschillende partijen om data te delen, zoals datamarktplaatsen of platforms voor grootschalige datadeling. | | Vendor lock-in | Een situatie waarin een klant gebonden is aan een specifieke leverancier van producten of diensten, en het moeilijk of kostbaar is om over te stappen naar een alternatief. | | Promotionele inhoud | Communicatie die tot doel heeft producten, diensten, ideeën, evenementen of personen te promoten, inclusief het bevorderen van het imago of de reputatie van een organisatie. | | Profilering | Het geautomatiseerd verwerken van persoonsgegevens om bepaalde aspecten van een natuurlijk persoon te evalueren, met name om te analyseren of te voorspellen betreffende prestaties op het werk, economische situatie, gezondheid, persoonlijke voorkeuren of interesses, gedrag, locatie of bewegingen. | | Data-altruïsme | Het vrijwillig delen van data met het oog op algemeen belang, zoals onderzoek of beleidsontwikkeling, zonder dat hier direct financieel voordeel uit wordt gehaald. | | Commerciële communicatie | Elke vorm van communicatie die direct of indirect gericht is op de verkoop, verhuur, levering of promotie van goederen of diensten, ongeacht de plaats of de communicatiemiddelen. | | Digital Services Act (DSA) | Een Europese verordening die regels stelt voor online platforms om de verspreiding van illegale inhoud te bestrijden en transparantie te vergroten, inclusief regels voor online adverteren. | | Digital Markets Act (DMA) | Een Europese verordening die gericht is op het reguleren van grote online platforms ('poortwachters') om eerlijke concurrentie te waarborgen en machtsmisbruik te voorkomen. | | Influencer marketing | Een marketingstrategie waarbij influencers (personen met een aanzienlijk publiek op sociale media) producten of diensten promoten bij hun volgers. | | Trader | Een natuurlijke persoon of rechtspersoon die handelt in het kader van zijn handels-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteit, ook wanneer deze namens een ander natuurlijke of rechtspersoon optreedt. | | Audiovisual Media Service | Een dienst die (deels) bestaat uit het aanbieden van redactioneel gecontroleerde bewegende beelden of geluid, met als primair doel de informatie, amusement of opvoeding van het publiek. | | Verklaring (Declaration) | Een formele mededeling of verklaring, vaak vereist om de commerciële aard van content of de identiteit van adverteerders kenbaar te maken. | | Opt-out | Een mechanisme waarbij consumenten zich kunnen afmelden of verzetten tegen bepaalde verwerkingen van gegevens of marketingactiviteiten. | | Opt-in | Een mechanisme waarbij consumenten expliciet toestemming moeten geven voor bepaalde verwerkingen van gegevens of marketingactiviteiten. |