page68-75-6-8.pdf

# Preventieve tandheelkundige behandelingen Dit hoofdstuk behandelt diverse preventieve methoden om tandbederf en andere gebitsproblemen te voorkomen, waaronder verzegeling, kunstharsinfiltratie en het gebruik van mondbeschermers. ### 1.1 Verzegeling en kunstharsinfiltratie Dit zijn technieken waarbij materiaal wordt aangebracht om zones die vatbaar zijn voor plaque te dichten, waardoor plaquecontrole bemoeilijkt wordt of gebieden volledig ontoegankelijk worden gemaakt [1](#page=1). #### 1.1.1 Verzegeling (sealing) Verzegeling, ook wel sealing genoemd, omvat het aanbrengen van een dun laagje kunsthars over de tandoppervlakken, specifiek in de groeven, putjes en fissuren. Dit gebeurt via een kleeftechniek. Het doel is om een barrière te creëren tussen het tandoppervlak en de dentale biofilm. Door de fissuren volledig met kunsthars te vullen, wordt demineralisatie gestopt, en de bacteriën sterven af wegens gebrek aan voedingsstoffen. Remineralisatie is hierdoor ook niet meer mogelijk. Occlusale cariës, die een aanzienlijk deel van de 'caries burden' uitmaken, kunnen effectief worden voorkomen met deze methode [1](#page=1). **Indicatiestelling voor verzegeling:** * **Laag cariësrisico:** Enkel aanbevolen bij initiële tekenen van demineralisatie om de kosten-batenverhouding gunstig te houden [1](#page=1). * **Hoog cariësrisico:** Preventief afdichten is aangewezen voordat er initiële tekenen van cariësactiviteit optreden [1](#page=1). Indien er reeds cavitatie aanwezig is, kan hermetisch afdichten de laesie in 88% van de gevallen tot stilstand brengen. Dit principe wordt samengevat met de uitdrukking "The seal is the deal". Soms kan verzegeling gecombineerd worden met een beperkte preparatie, resulterend in een 'preventieve composietrestauratie' [1](#page=1). #### 1.1.2 Kunstharsinfiltratie Kunstharsinfiltratie is een techniek die wordt toegepast op approximale en gladde vlakken om gedemineraliseerde zones in glazuur of dentine te infiltreren met vloeibaar kunsthars. Dit is met name nuttig omdat approximale vlakken moeilijk toegankelijk zijn voor plaquecontrole en fluoride [1](#page=1). **Techniek:** 1. De oppervlakkige laag van een 'white spot lesion' wordt verwijderd, doorgaans met applicatie van waterstofchloride (HCl) [1](#page=1). 2. Deze techniek is enkel geschikt indien de laesie niet dieper reikt dan één derde van het dentine [1](#page=1). 3. Separatie van de tanden wordt bewerkstelligd met een wig [1](#page=1). 4. Het oppervlak wordt geëtst en vervolgens gedroogd met ethanol [1](#page=1). 5. Het vloeibare kunsthars wordt geïnfiltreerd [1](#page=1). 6. Overmaat aan hars wordt verwijderd en het materiaal wordt uitgehard [1](#page=1). Infiltratie kan ook worden gebruikt voor het wegwerken van verkleuringen die het gevolg zijn van mineraalverlies of onvoldoende mineralenopbouw, zoals bij fluorose [1](#page=1). **Aandachtspunten bij infiltratie:** * Vereist een zorgvuldige techniek, met name op het gebied van vochtcontrole [1](#page=1). * Het is een kostbare techniek vanwege het materiaal en wordt niet vergoed [1](#page=1). * Regelmatige monitoring na de behandeling is noodzakelijk [1](#page=1). * Een nadeel is dat de producten niet radio-opaak zijn; het toevoegen van deeltjes om ze radio-opaak te maken, maakt het seal stugger, wat ongewenst is aangezien een vloeibare consistentie vereist is [1](#page=1). ### 1.2 Mondbeschermers Tandtraumata worden frequent geassocieerd met sportongevallen, in het bijzonder bij contactsporten. Een mondbeschermer kan dit soort letsel (deels) voorkomen. Hoewel het in sommige sporten verplicht is, wordt het tijdens trainingen vaak niet consequent gebruikt. Er zijn twee hoofdtypen mondbeschermers [3](#page=3): #### 1.2.1 Custom Mouthguard Dit is een individueel aangepast mondstuk dat op maat wordt gemaakt via een afdruk en vervolgens in een laboratorium wordt vervaardigd [3](#page=3). * **Voordelen:** Perfecte pasvorm, comfortabel, biedt betere bescherming [3](#page=3). * **Nadelen:** Prijs [3](#page=3). #### 1.2.2 Boil-and-Bite Deze mondbeschermers zijn beschikbaar in verschillende maten (S-XL) en worden door de sporter zelf aangepast. Dit gebeurt door ze onder te dompelen in (bijna) kokend water, erin te bijten en vervolgens af te werken [3](#page=3). * **Voordelen:** Goedkoop, kan door de sporter zelf worden gedaan [3](#page=3). * **Nadelen:** Beperkte aanpassing, weinig comfortabel, twijfelachtige mate van bescherming [3](#page=3). ### 1.3 Lasers in tandheelkundige preventie Bij het gebruik van lasers ondergaan de kristallen in het glazuur een herschikking, waardoor ze minder oplosbaar worden en beter bestand zijn tegen tanderosie. Deze preventiemethode is echter niet praktisch omdat lasers alleen zichtbare oppervlakken kunnen behandelen en niet effectief zijn op interproximale vlakken. Bovendien is er beperkt bewijs voor de effectiviteit, aangezien studies voornamelijk in vitro zijn uitgevoerd. Positieve resultaten zijn voornamelijk gemeld met APF (Acidulated Phosphate Fluoride) gels. De meest gebruikte lasers zijn CO₂ en Er:YAG. Voor de behandeling van patiënten met veel cariës worden 'minder energetische' lasers zoals Al GaAs (aluminium gallium arsenide laser) gebruikt om de pijn te verminderen [3](#page=3). ### 1.4 Ozon therapie Het sprayen van geconcentreerde ozon op het tandoppervlak kan een antimicrobieel effect hebben. De procedure omvat het aanbrengen van een cupje over de tand, gevolgd door vacuüm zuigen, het loslaten van ozon op het tandoppervlak, en het nadien weer wegzuigen. Ozon kan bacteriën slechts voor korte tijd inactiveren en kan geen significante verschuiving in de orale flora induceren, omdat het niet interproximaal kan worden toegepast, waardoor er altijd bacteriën achterblijven. Het bewijs voor de effectiviteit van ozon is niet overtuigend [3](#page=3). **Nadelen van ozon therapie:** * Het is een dure behandeling en ontvangt veel kritiek [3](#page=3). * De tanden moeten volledig plaquevrij worden gemaakt voor de behandeling, wat ertoe leidt dat velen geloven dat het effect van de behandeling eerder te wijten is aan de reiniging dan aan de ozon zelf [3](#page=3). --- # Impact van tabaksgebruik op de gezondheid Dit gedeelte bespreekt de ingrijpende gevolgen van tabaksgebruik voor zowel de algemene als de mondgezondheid, met een specifieke focus op kwetsbare groepen zoals kinderen, en belicht de cruciale rol van tandheelkundige professionals bij rookstopbegeleiding. ### 2.1 Impact op algemene gezondheid Tabaksgebruik heeft verreikende negatieve effecten op de algemene gezondheid. Dit omvat een verhoogd risico op hart- en bloedvataandoeningen, diverse longaandoeningen, tandheelkundige problemen, kanker, schildklieraandoeningen, gehoor- en visusverlies, en een versnelde veroudering van de huid [2](#page=2). Daarnaast beïnvloedt tabaksgebruik de vruchtbaarheid en het verloop van zwangerschappen. Er is een link met een verhoogd risico op onvruchtbaarheid, een 1,5 tot 3 keer hoger risico op miskramen, een laag geboortegewicht, aangeboren afwijkingen, en een verhoogde kans op allergieën bij het kind [2](#page=2). Kinderen zijn bijzonder kwetsbaar voor de schadelijke effecten van tabaksrook omdat hun ademhalingssysteem, immuunsysteem en longen nog volop in ontwikkeling zijn. Bovendien ademen ze sneller, wat leidt tot een grotere blootstelling aan schadelijke stoffen. Blootstelling aan tabaksrook bij kinderen verhoogt de vatbaarheid voor long- en hersenvliesontstekingen, chronische bronchitis en oorontstekingen. Het kan astma verergeren, het risico op kanker verhogen en de kans op hart- en vaatziekten op latere leeftijd vergroten [2](#page=2). ### 2.2 Impact op mondgezondheid De impact van tabaksgebruik op de mondgezondheid is aanzienlijk en veelzijdig. Het wordt geassocieerd met mondkanker, frequentere en ernstigere parodontale aandoeningen, minder goede genezing na tandheelkundige ingrepen, een verhoogd risico op tandbederf, onaangenaam ruikende adem, en verkleuringen van de tong en tanden [2](#page=2). Onderzoek toont aan dat ongeveer 25% van de cariës bij 3-jarigen en 44% bij 5-jarigen kan worden toegeschreven aan blootstelling aan tabaksrook in de omgeving, zelfs na correctie voor andere relevante factoren [2](#page=2). Kinderen die aan tabaksrook worden blootgesteld, kunnen glazuurontwikkelingsstoornissen ontwikkelen. Ze lopen een groter risico op luchtweginfecties, wat kan leiden tot vaker gebruik van antibiotica, een veranderde orale flora, en meer mondademhaling. Ook hun voedingspatroon kan beïnvloed worden door een veranderde smaakperceptie. Bovendien kan de snellere groei van *Streptococcus mutans* bij kinderen die aan tabaksrook zijn blootgesteld, worden verklaard door het immunosuppressieve effect van 'second hand smoking' (SHS) en een lager vitamine C-gehalte. De beschermende werking van speeksel kan verminderd zijn, mede door mondademhaling [2](#page=2). ### 2.3 Directe en indirecte blootstelling Er zijn verschillende vormen van blootstelling aan tabaksrook: * **Directe impact:** Dit betreft de rokers zelf, die de schadelijke stoffen inhaleren [2](#page=2). * **Indirecte impact (passief roken / second hand smoking - SHS):** Dit is het inademen van de stoffen die door de roker worden uitgeademd [2](#page=2). * **'Third hand smoking' (THS):** Dit treedt op wanneer men zich in een ruimte bevindt waar gerookt is. De rookdeeltjes hechten zich vast aan objecten en oppervlakken in de omgeving [2](#page=2). ### 2.4 Rol van de tandarts Mondzorgprofessionals zijn bij uitstek geplaatst om rookgewoonten van patiënten snel te detecteren. Interventies gericht op rookstop door tandartsen kunnen significant verschil maken. Ongeveer 10-15% van de patiënten stopt met roken voor een jaar of langer dankzij dergelijke interventies, een percentage dat vergelijkbaar is met dat van medische professionals [2](#page=2). Ondanks dat de meerderheid van de tandartsen het belang van hun betrokkenheid bij rookstop inziet, wordt dit in de praktijk vaak onvoldoende concreet gemaakt. Ongeveer 25% van de tandartsen bespreekt roken nooit met patiënten, en de overigen doen dit bij minder dan 40% van hun rokende patiënten. Redenen hiervoor zijn onder meer tijdsgebrek, het ontbreken van specifieke vergoedingen, de opvatting dat rookstop niet tot hun taak behoort, ongeloof in de effectiviteit van tandartsadvies op dit gebied, onvoldoende kennis door gebrek aan opleiding of materiaal, en het ontbreken van verwijscentra voor rookstopbegeleiding [2](#page=2). ### 2.5 Techniek van rookstopbegeleiding Een effectieve methode voor rookstopbegeleiding, met een extra focus op adolescenten, is de "5 A's"-techniek. Deze interventie duurt maximaal drie minuten per patiëntbezoek [3](#page=3): * **Ask (Vraag):** Vraag elke patiënt bij elk bezoek naar zijn of haar rookgedrag en noteer dit in het dossier [3](#page=3). * **Advise (Adviseer):** Benadruk het belang en de voordelen van rookstop, waarbij de nadruk ligt op kortetermijneffecten [3](#page=3). * **Assess (Beoordeel):** Beoordeel de intentie van de patiënt om te stoppen. Indien de patiënt wil stoppen, bied dan begeleiding aan. Zo niet, accepteer dit, noteer het, en neem het aanbod in de toekomst opnieuw op [3](#page=3). * **Assist (Help):** Stel indien mogelijk een stopdatum vast, geef een informatieve folder mee, en verwijs de patiënt eventueel naar een gespecialiseerd begeleidingscentrum [3](#page=3). * **Arrange follow-up (Regel opvolging):** Neem contact op met de patiënt of plan een consultatie enkele weken en opnieuw enkele maanden later [3](#page=3). ### 2.6 Internationale en nationale initiatieven Er zijn diverse internationale en nationale initiatieven ter bestrijding van tabaksgebruik: * **Internationaal:** De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de Fédération Dentaire Internationale (FDI) en de American Dental Association (ADA) zijn belangrijke internationale spelers op dit gebied [3](#page=3). * **Nationaal/regionaal:** * Het Vlaams Instituut Gezondheidspromotie en Gezondheidspreventie (VIGeZ) organiseert acties rond tabakspreventie op scholen en werkplekken, biedt cursussen rookstopbegeleiding aan en werkt samen met intermediairs zoals huisartsen, tandartsen en apothekers [3](#page=3). * Lokale Gezondheidsoverleggen (logo's) zetten zich in voor rookvrije horeca en bieden rookstopbegeleiding [3](#page=3). * De Vlaamse Werkgroep Gezonde Tanden (VWGT) heeft een brochure uitgebracht met de titel ‘Stoppen met roken. Waarom en hoe?’ [3](#page=3). --- # Technieken en hulpmiddelen voor cariëspreventie Dit hoofdstuk onderzoekt diverse preventieve tandheelkundige technieken en hulpmiddelen, met specifieke aandacht voor innovatieve methoden zoals lasers en ozonbehandelingen, en hun effectiviteit in de strijd tegen cariës. ### 3.1 Verzegeling (sealing) en kunstharsinfiltratie Deze technieken beogen het creëren van barrières die ontoegankelijke zones voor plaquecontrole afdichten, waardoor demineralisatie wordt gestopt en bacteriën worden geëlimineerd [1](#page=1). #### 3.1.1 Verzegeling (sealing) Verzegeling omvat het aanbrengen van een dun laagje kunsthars op het tandoppervlak, met name in de pits en fissuren van het occlusale oppervlak, dat goed is voor het grootste deel van de cariëslast. Door de tandenborstelhaartjes die te groot zijn voor deze zones, is plakcontrole hier moeilijk. De kunsthars creëert een fysieke barrière die de aanvoer van voedingsstoffen naar bacteriën onderbreekt, wat leidt tot hun afsterven en de stopzetting van demineralisatie. Remineralisatie wordt hierdoor eveneens verhinderd [1](#page=1). * **Indicatiestelling:** * Bij een laag cariësrisico is het aanbrengen van een verzegeling alleen aan te raden bij initiële tekenen van demineralisatie vanwege de kosten-batenverhouding [1](#page=1). * Bij een hoog cariësrisico kan preventieve verzegeling worden toegepast voordat er initiële tekenen van cariësactiviteit optreden [1](#page=1). * **Behandeling van cavitatie:** Indien er reeds cavitatie aanwezig is, kan hermetische afdichting in 88% van de gevallen leiden tot stilstand van de laesie. Dit wordt soms gecombineerd met beperkte preparatie, resulterend in een 'preventieve composietrestauratie' [1](#page=1). > **Tip:** De uitspraak "'The seal is the deal'" benadrukt het belang van een correct uitgevoerde verzegeling [1](#page=1). #### 3.1.2 Kunstharsinfiltratie Infiltratie is een techniek die wordt toegepast op approximale en gladde vlakken om gedemineraliseerde zones in glazuur of dentine te vullen met vloeibaar kunsthars. Deze vlakken zijn over het algemeen moeilijk toegankelijk voor zowel plaquecontrole als fluoride. Voorafgaand aan de infiltratie wordt de oppervlakkige laag van een 'white spot lesion' verwijderd met behulp van geconcentreerd zoutzuur (HCl). Deze methode is alleen toepasbaar indien de laesie niet dieper reikt dan één derde van het dentine [1](#page=1). Het proces omvat: 1. Separatie van de tanden met een wig [1](#page=1). 2. Etsen van het oppervlak [1](#page=1). 3. Drogen, waarna de gedemineraliseerde zone wordt geïnfiltreerd met vloeibaar kunsthars [1](#page=1). 4. Verwijderen van overtollig materiaal en uitharden [1](#page=1). Infiltratie kan ook gebruikt worden voor het corrigeren van verkleuringen die het gevolg zijn van mineraalverlies of onvoldoende mineralenopbouw, zoals bij fluorose [1](#page=1). * **Aandachtspunten:** * De techniek vereist zorgvuldige uitvoering, met name wat betreft vochtcontrole [1](#page=1). * Het is een kostbare procedure vanwege het materiaal en wordt niet vergoed [1](#page=1). * Regelmatige controle na de behandeling is noodzakelijk [1](#page=1). * Een nadeel is dat de producten niet radio-opaak zijn; het toevoegen van partikels om de sealing stugger te maken, is niet wenselijk omdat een zeer vloeibaar product vereist is [1](#page=1). ### 3.2 Lasers in cariëspreventie Het gebruik van lasers kan de kristalstructuur van tandweefsel herschikken, waardoor het beter oplosbaar wordt en beter bestand is tegen tanderosie. Deze preventieve methode is echter beperkt in zijn toepasbaarheid omdat lasers alleen zichtbare oppervlakken kunnen bereiken en niet effectief zijn op interproximale vlakken. Er is ook weinig overtuigend bewijs voor de effectiviteit van lasers in cariëspreventie, aangezien de meeste onderzoeken in vitro zijn uitgevoerd. Positieve resultaten werden vooral waargenomen met APF-gels. De meest gebruikte lasers zijn CO2 en Er:YAG. Minder energetische lasers, zoals AlGaAs (aluminium gallium arsenicum laser), kunnen worden ingezet bij patiënten met veel cariës om pijn te verminderen [3](#page=3). ### 3.3 Ozonbehandelingen Ozon kan, wanneer aangebracht in geconcentreerde hoeveelheden op het tandoppervlak, een antimicrobieel effect hebben. De behandeling omvat het aanbrengen van een cupje over de tand, waarna vacuüm wordt gecreëerd, ozon wordt vrijgelaten op het tandoppervlak en vervolgens wordt afgezogen. Ozon kan bacteriën tijdelijk inactiveren, maar kan geen verschuiving induceren omdat het niet effectief is op approximale vlakken, waardoor er altijd bacteriën achterblijven. Het wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van ozonbehandelingen is niet overtuigend [3](#page=3). * **Nadelen van ozontherapie:** * Het is een dure methode en ontvangt veel kritiek [3](#page=3). * Een vereiste is dat de tanden volledig plaquevrij moeten zijn, wat ertoe leidt dat velen denken dat het effect van de behandeling afkomstig is van het reinigen en niet van de ozon zelf [3](#page=3). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Verzegeling/ sealing | Een techniek waarbij een kunsthars laagje bovenop het tandoppervlak wordt aangebracht, met name in de groefjes en fissuren, om toegankelijke zones voor plaque te minimaliseren en demineralisatie te stoppen. | | Kunstharsinfiltratie | Een methode om gedemineraliseerde zones in glazuur of dentine te vullen met vloeibaar kunsthars, vaak toegepast op approximale en gladde vlakken om mineralen aan te vullen en verkleuringen te verbeteren. | | Plaquecontrole | Het proces van het verwijderen en voorkomen van de ophoping van tandplak, een bacteriële film die tandbederf en tandvleesaandoeningen kan veroorzaken. | | Cariës | Tandbederf, een aandoening die wordt veroorzaakt door bacteriën in de mond die suikers omzetten in zuren, welke het tandglazuur aantasten. | | De mineralisatie | Het proces waarbij mineralen, zoals calcium en fosfaat, uit het tandglazuur worden verwijderd, wat een voorstadium is van cariës. | | Remineralisatie | Het proces waarbij mineralen weer worden aangebracht in het tandglazuur, wat kan helpen om beginnende cariës te herstellen. | | Occlusale cariës | Tandbederf dat zich voordoet op de kauwvlakken van de kiezen, de zogenaamde groefjes en fissuren. | | Cavitatie | De vorming van een gat of holte in het tandglazuur als gevolg van vergevorderd tandbederf. | | Preventieve composietrestauratie | Een tandheelkundige ingreep waarbij een composietmateriaal wordt gebruikt om een beginnende cariëslaesie te behandelen en het tandoppervlak te beschermen. | | Glazuur | De harde, beschermende buitenste laag van de tand. | | Dentine | Het weefsel dat zich onder het glazuur en het cement van de tand bevindt. | | White spot lesion | Een vroeg stadium van tandbederf, gekenmerkt door een witte, doffe plek op het tandglazuur die aangeeft dat er mineralen verloren zijn gegaan. | | HCl (Zoutzuur) | Een chemische stof die in de tandheelkunde gebruikt kan worden om de oppervlakkige laag van een 'white spot lesion' te verwijderen ter voorbereiding op infiltratie. | | Second hand smoking (SHS) | Passief roken, het inademen van rook die door anderen wordt uitgeademd. | | Third hand smoking (THS) | Blootstelling aan rookresten die zich vastzetten op oppervlakken in een ruimte waar gerookt is. | | Rookstopinterventie | Een poging om een persoon te helpen stoppen met roken, vaak door middel van counseling en ondersteuning. | | 5 A’s (Ask, Advise, Assess, Assist, Arrange follow up) | Een methodiek voor rookstopbegeleiding die tandartsen kunnen toepassen, bestaande uit vijf stappen om de rookgewoonte van patiënten te detecteren en te behandelen. | | Mondbeschermer | Een beschermend apparaat dat in de mond wordt gedragen tijdens sportactiviteiten om tandtrauma te voorkomen. | | Custom Mouthguard | Een mondbeschermer die individueel wordt aangepast aan de mond van de sporter, vervaardigd door een tandtechnisch laboratorium. | | Boil-and-Bite | Een type mondbeschermer dat verkrijgbaar is in standaardmaten en dat door de sporter zelf kan worden aangepast door het onder te dompelen in heet water en erin te bijten. | | Tandtraumata | Blessures aan de tanden en het omliggende weefsel, vaak veroorzaakt door sportongevallen of stoten. | | Laser | Een apparaat dat een geconcentreerde lichtstraal uitzendt en in de tandheelkunde gebruikt kan worden voor verschillende behandelingen, waaronder het verbeteren van de weerstand tegen tanderosie. | | Tanderosie | Het verlies van tandweefsel door chemische oorzaken, zoals blootstelling aan zuren. | | APF gels | Fluoride gels met zure fosfaat, die gebruikt worden om remineralisatie te bevorderen. | | CO2 laser | Een type laser dat koolstofdioxide gebruikt als medium om de lichtstraal te genereren, gebruikt in diverse medische toepassingen. | | Er:YAG laser | Een type laser dat erbium-gedoteerd yttrium-aluminium-granaat gebruikt als medium, bekend om zijn precisie in weefselverwijdering. | | Al GaAs laser (aluminium gallium arsenicum laser) | Een type halfgeleiderlaser die gebruikt kan worden met minder energie voor de behandeling van patiënten met veel cariës. | | Ozon | Een gas met een antimicrobieel effect dat in geconcentreerde hoeveelheden kan worden toegepast op het tandoppervlak om bacteriën te bestrijden. | | Antimicrobieel effect | Het vermogen om de groei van micro-organismen zoals bacteriën, virussen en schimmels te remmen of te doden. | | Fluorosis | Een aandoening die wordt veroorzaakt door overmatige inname van fluoride tijdens de tandontwikkeling, wat kan leiden tot verkleuringen en structurele afwijkingen van het glazuur. |