Wettel Ethiek syllabus.pdf

# Wettelijke en ethische aspecten van de beroepsuitoefening van de vroedvrouw Dit document schetst de wettelijke en ethische kaders die de beroepsuitoefening van de vroedvrouw in België regelen, met aandacht voor onder meer beroepsgeheim, patiëntenrechten, euthanasie, orgaandonatie, abortus en de algemene regelgeving voor gezondheidszorgberoepen. ### 3. Situering van het beroep van vroedvrouw Het beroep van vroedvrouw is een erkend medisch beroep, wettelijk gereglementeerd en verankerd in koninklijke besluiten, zoals KB nr. 78 betreffende de uitoefening van de geneeskunde en paramedische beroepen. De vroedvrouw is autonoom verantwoordelijk voor haar functioneren binnen dit juridische kader en mag tevens verpleegkunde uitoefenen [7](#page=7) [8](#page=8). * **Internationale definities:** * De **WHO** definieert midwifery als de zorg voor vrouwen tijdens zwangerschap, bevalling en de postnatale periode, inclusief preventieve maatregelen, detectie van abnormaliteiten, medische assistentie waar nodig en noodmaatregelen in afwezigheid van medische hulp [7](#page=7). * De **ICM** definieert een vroedvrouw als een professional die een erkend opleidingsprogramma heeft voltooid, voldoet aan de ICM Essential Competencies for Basic Midwifery Practice en de ICM Global Standards for Midwifery Education, en die geregistreerd en/of wettelijk gelicentieerd is om het beroep uit te oefenen [7](#page=7). * **Beroepsprofiel in België:** De vroedvrouw is wettelijk bevoegd om op eigen verantwoordelijkheid de normale zwangerschap te begeleiden, normale bevallingen te verrichten en zorg te dragen voor de gezonde moeder en pasgeborene. Dit omvat preventie, vroegtijdige risicodetectie, het plannen van specialistische hulp en het nemen van spoedmaatregelen. Bij pathologische zwangerschappen of bevallingen assisteert de vroedvrouw medische specialisten. Ze speelt een belangrijke rol in gezondheidsvoorlichting en begeleiding van het voortplantingsproces en het ouderschap [8](#page=8). * **Titelbescherming:** De titel van vroedvrouw is beschermd en geldt ook voor mannen [8](#page=8). * **Visie op het beroep:** De visie benadrukt de autonomie van de vroedvrouw binnen de normale zwangerschap, bevalling en postnatale zorg. De kern is het verlenen van excellente, evidence-based zorg, rekening houdend met de voorkeuren van de vrouw en/of het koppel, de expertise van de zorgverlener en de economische realiteit. De opleiding stimuleert een holistische visie en de vroedvrouw is zich bewust van haar verantwoordelijkheden en plaats in de gezondheidszorg. Centrale stellingen zijn "De vroedvrouw als bewaker van de fysiologie" en "De natuur als het kan, techniek als het moet" [9](#page=9). * **Fysiologisch versus medisch model:** * **Medisch model:** Ziet zwangerschap als een potentieel pathologische gebeurtenis, met nadruk op preventie van fysieke complicaties, beperkte informatie en inspraak, en een leidende rol voor de arts in het medisch beleid [10](#page=10). * **Fysiologisch model:** Ziet zwangerschap als een natuurlijk, uniek life-event, met nadruk op preventie van fysieke en psychosociale complicaties, brede informatie en inspraak, mede-besluitvorming door ouders (geboorteplan), en een focus op tevredenheid op psychosociaal en familiaal gebied [10](#page=10). * **Basisfuncties van de vroedvrouw:** 1. Autonome begeleiding en bewaking van de gezonde vrouw en pasgeborene gedurende de pre-, per- en postnatale periode, met bevordering van gezinsintegratie [10](#page=10). 2. Begeleiding van vrouwen en kinderen in risicosituaties in samenwerking met specialisten, en uitvoeren van medische handelingen in de reproductieve geneeskunde [10](#page=10). 3. Begeleiding van de vrouw in haar familiale en sociale context, herkennen van psychosociale crisissituaties, en ondersteuning bij vruchtbaarheidsproblemen [10](#page=10). 4. Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding, stimuleren van vrouwengezondheid, en informeren over vruchtbaarheidsproblemen [10](#page=10). 5. Verantwoordelijkheid nemen voor werkorganisatie en -domein, en actief samenwerken binnen de structuur [10](#page=10). 6. Deelname aan bewaking en bevordering van zorgkwaliteit [11](#page=11). * **Aanvullende activiteiten:** Begeleiding van studenten, jonge collega's, en toegepast wetenschappelijk onderzoek [11](#page=11). * **Beroepscontext:** De vroedvrouw werkt binnen vruchtbaarheids- en perinatale zorg, met activiteiten in eerstelijnszorg (thuis of ziekenhuis) en gespecialiseerde zorg in ziekenhuizen (bv. perinatale centra, kraamafdelingen). Door de focus op ziekenhuisbevallingen en het reduceren van ligdagen, wordt een deel van de pre- en postnatale zorg buiten het ziekenhuis georganiseerd door vroedvrouwen [11](#page=11). * **Werkterreinen:** * **Intramuraal:** Consultaties (prenatale diagnose, beeldvorming, verloskunde, fertiliteit, erfelijkheidsdiagnostiek), hospitalisatie (pre-, per- en postnataal, risicozwangerschappen), daghospitalisatie, bevallingskwartier, operatieafdeling, neonatale diensten, centra voor leerlingenbegeleiding, lijn- of staffunctie [12](#page=12). * **Extramuraal:** Voorbereiding op ouderschap, gezinsplanning, prenatale raadpleging, thuisbevallingen, kraambezoek aan huis, fysieke en perineale postpartum reëducatie [12](#page=12). * **Hogescholen/universiteiten:** Docent, lector, praktijklector, toegepast wetenschappelijk onderzoek, maatschappelijke dienstverlening [12](#page=12). * **Participatie in nationale en internationale structuren:** * **Nationaal:** Beroepsverenigingen (Vlaamse Beroepsorganisatie voor Vroedvrouwen, Union Professionelle des Sages-femmes Belges, Association Francophone des Sages-femmes Catholiques), overkoepeld door de Belgian Midwives Association, Federale Raad voor de Vroedvrouwen, Studiecentrum voor Perinatale Epidemiologie (SPE), Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) [13](#page=13). * **Internationaal:** Belgian Midwives Association vertegenwoordigt België in de ICM (International Confederation of Midwives) en EMA (European Midwives Association) [13](#page=13). ### 4. Het beroepsgeheim Het beroepsgeheim is een fundamenteel principe in de gezondheidszorg, geworteld in de eed van Hippocrates en wettelijk verankerd in artikel 458 van het Strafwetboek. Het beschermt de privacy en het vertrouwen van de patiënt, en dient tevens het algemeen belang [15](#page=15). * **Historiek:** Het principe van geheimhouding bestaat sinds de oudheid en is in België wettelijk vastgelegd in 1867 [15](#page=15). * **Definitie:** De verplichting tot geheimhouding van vertrouwelijke informatie die men krachtens zijn beroep te weten komt [15](#page=15). * **Belang:** Beschermt de intimiteit, privacy en vertrouwelijkheid van het individu, essentieel voor vertrouwen in de zorgverlening en het maatschappelijk leven. Het dient ook het algemeen belang en de openbare orde [15](#page=15). * **Soorten geheimen:** * **Natuurlijk geheim:** Wat terloops of door persoonlijke opzoeking werd vernomen [16](#page=16). * **Toevertrouwd geheim:** Wat na uitdrukkelijke belofte tot zwijgen werd meegedeeld [16](#page=16). * **Belooft geheim:** Wat werd toevertrouwd vóór de belofte tot geheimhouding werd gedaan [16](#page=16). * **Inhoud van het beroepsgeheim:** Omvat alle kennis van geneeskundige en niet-geneeskundige aard, zoals de aard van de ziekte, oorzaken, symptomen, prognose, behandeling, alsook familiale of financiële omstandigheden, leefgewoonten en andere vertrouwelijkheden [16](#page=16). * **Bescherming van de privacy:** Een integraal onderdeel van het beroepsgeheim, met betrekking tot het niet openbaar zijn van persoonsgebonden informatie en de controle over de verspreiding ervan. In de gezondheidszorg omvat dit ook intimiteit en menselijke integriteit. De GDPR (General Data Protection Regulation) versterkt deze bescherming [16](#page=16) [20](#page=20). * **Tegen wie geldt het beroepsgeheim?** In principe tegenover derden. De cliënt/patiënt zelf wordt niet als derde beschouwd; tegenover hem/haar bestaat er een informatieplicht [17](#page=17). * **Uitzonderingen en wettelijke vrijstellingen:** * **Andere zorgverstrekkers:** Voor optimale zorg en overleg, met uitwisseling van enkel relevante gegevens [17](#page=17). * **Familie van de patiënt:** Onder bepaalde omstandigheden, zoals wanneer hun medewerking noodzakelijk is voor de behandeling, of bij minderjarige kinderen die nog geen voldoende volwassenheid hebben bereikt [17](#page=17). * **Wetenschappelijk onderzoek:** Vereist toestemming van de patiënt [17](#page=17). * **Getuigenis voor de rechtbank:** Bij dagvaarding kan men spreken, hoewel de rechter de verplichting tot het verstrekken van gegevens kan opleggen indien deze niet onder het beroepsgeheim vallen. Tegenover de politie geldt deze regeling niet [17](#page=17). * **Aangifte van besmettelijke ziekten en SOA's:** Om de maatschappij te beschermen. Aangifte is verplicht voor besmettelijke (epidemische) ziekten, naamloos voor SOA's. Voor hepatitis en HIV is er geen verplichte aangifte [17](#page=17) [18](#page=18). * **Aangifte van geboorte:** Een wettelijke verplichting om de burgerlijke stand te regelen [18](#page=18). * **Aangifte van misdrijven:** Bij kindermishandeling, incest, aanranding, mishandeling, waarbij een afweging van voor- en nadelen en overleg met hulpverleners geboden is [19](#page=19). * **General Data Protection Regulation (GDPR):** Versterkt de privacybescherming van patiëntengegevens, met verplichtingen zoals informed consent, informatiebeveiligingsbeleid, het aanleggen van een register van verwerkingsactiviteiten en een incidentmeldingssysteem [20](#page=20). ### 5. Patiëntenrechten De wet betreffende de rechten van de patiënt (sinds 2002) regelt de relatie tussen patiënt en beroepsbeoefenaar, met als doel de kwaliteit van de gezondheidszorg te verbeteren [21](#page=21). * **Doel:** Precisering van de relatie patiënt-beroepsbeoefenaar, verbetering van de kwaliteit van zorg [21](#page=21). * **Basisprincipes:** De wet somt 7 basisrechten op, regelt het patiëntendossier en de toegang ertoe, en bepaalt de vertegenwoordiging van wilsonbekwame patiënten [21](#page=21). * **Voor wie en in welke situatie:** * **Patiënt:** Elke persoon aan wie gezondheidszorg wordt verstrekt [21](#page=21). * **Beroepsbeoefenaar:** Geneesheren, tandartsen, apothekers, vroedvrouwen, kinesitherapeuten, verpleegkundigen en paramedici [22](#page=22). * **Domein:** Alle diensten verstrekt met het oog op het bevorderen, vaststellen, behouden, herstellen of verbeteren van de gezondheidstoestand, of begeleiding bij het levenseinde [22](#page=22). * **Rechten van de patiënt:** * **Kwaliteitsvolle dienstverstrekking:** Met respect voor menselijke waardigheid en autonomie, zonder onderscheid. Pijnbehandeling en -verzachting maken integraal deel uit van de behandeling [22](#page=22). * **Vrij kiezen van de beroepsbeoefenaar:** Keuze is mogelijk, maar kan wettelijk of door omstandigheden beperkt zijn. Een beroepsbeoefenaar mag een dienst weigeren, behalve in geval van nood, en moet bij onderbreking de continuïteit van de zorg waarborgen [22](#page=22). * **Geïnformeerd worden over zijn gezondheidstoestand:** Beroepsbeoefenaar verstrekt nodige informatie over diagnose, evolutie en wenselijk gedrag. Recht op niet-geïnformeerd te worden is mogelijk, tenzij dit ernstig nadeel zou meebrengen voor patiënt of derden. Informatie wordt mondeling en in begrijpelijke taal verstrekt, met mogelijkheid tot bijstand van een vertrouwenspersoon [23](#page=23). * **Vrij toestemmen in een tussenkomst (informed consent):** Vereist voorafgaande en volledige informatie over doel, aard, urgentie, duur, risico's, nevenwerkingen, nazorg, financiële gevolgen en alternatieven van de beoogde tussenkomst. In spoedgevallen worden noodzakelijke tussenkomsten uitgevoerd. Toestemming kan mondeling, impliciet of schriftelijk zijn. Een weigering of intrekking van toestemming moet worden gerespecteerd, tenzij dit ernstig nadeel kan meebrengen. Voorafgaande wilsverklaringen worden gerespecteerd [25](#page=25) [26](#page=26). * **Beschikken over een zorgvuldig bijgehouden patiëntendossier:** Met mogelijkheid tot inzage en afschrift. Persoonlijke notities en gegevens over derden zijn uitgesloten van inzage [26](#page=26). * **Bescherming van persoonlijke levenssfeer:** Enkel noodzakelijke personen mogen aanwezig zijn, informatie mag niet aan derden worden meegedeeld zonder akkoord, tenzij wettelijk voorgeschreven [27](#page=27). * **Neerleggen van een klacht bij een ombudsdienst:** Voor het bemiddelen bij onenigheid tussen patiënt en beroepsbeoefenaar [28](#page=28). * **Wetswijziging 2024:** Moderniseert de wet met nieuwe principes omtrent de patiënt-beoefenaarrelatie, de rol van naasten en bemiddeling. Benadrukt recht op begrijpelijke informatie, schriftelijke bevestiging van informatie, vroegtijdige zorgplanning en digitale hulpmiddelen [24](#page=24). * **Vertegenwoordiging van wilsonbekwame patiënten:** Ouders, voogden of door de patiënt aangewezen personen oefenen rechten uit. De beslissingen van de vertegenwoordiger kunnen worden betwist indien ze tegen de wilsverklaring van de patiënt ingaan of het welzijn bedreigen [29](#page=29) [30](#page=30) [31](#page=31). ### 6. Euthanasie De wet op euthanasie (28 mei 2002) regelt de voorwaarden waaronder euthanasie wettelijk mogelijk is in België [32](#page=32). * **Definitie:** Euthanasie is het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de betrokkene, op diens verzoek. De wet sluit normale pijnbestrijding en het stopzetten van uitzichtloze behandelingen uit [32](#page=32). * **Voorwaarden:** * **Patiënt:** Meerderjarig of ontvoogde minderjarige, handelingsbekwaam en bewust op het moment van het verzoek. Sinds 2014 is euthanasie ook mogelijk voor oordeelsbekwame minderjarigen onder strikte voorwaarden en met instemming van de wettelijke vertegenwoordigers [32](#page=32) [33](#page=33) [34](#page=34). * **Verzoek:** Vrijwillig, overwogen, herhaald en schriftelijk [33](#page=33). * **Toestand patiënt:** Medisch uitzichtloze toestand van ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden, ten gevolge van een ernstige en ongeneeslijke aandoening (door ziekte of ongeval) [33](#page=33). * **Wilsverklaring:** Een voorafgaande verklaring die geldig is als ze voldoet aan wettelijke modellen en voorwaarden [34](#page=34). * **Euthanasie bij specifieke patiëntengroepen:** * **Niet-terminale patiënten:** Strengere procedure en een wachttijd van minstens één maand tussen verzoek en uitvoering [39](#page=39). * **Psychiatrische patiënten:** Mogelijk indien handelingsbekwaam, maar het formuleren van een vrijwillig, weloverwogen en volgehouden verzoek kan problematisch zijn. Psychisch lijden alleen is geen voldoende grond indien het niet voortkomt uit een ongeneeslijke lichamelijke aandoening of als het tijdelijk en behandelbaar is [35](#page=35) [36](#page=36). * **Dementerende patiënten:** Momenteel niet mogelijk volgens de wet, tenzij er een wetsvoorstel is voor 'aangetaste hersenfuncties' [36](#page=36). * **Procedurele aspecten:** * **Uitvoering:** Uitsluitend door een arts, niet door verpleegkundigen of familie [40](#page=40). * **Weigeringsrecht arts:** Elke arts kan euthanasie weigeren op grond van persoonlijke of principiële bezwaren, maar moet dit duidelijk communiceren en de continuïteit van zorg waarborgen [41](#page=41). * **Controle:** De Federale Controle- en Evaluatiecommissie controleert de naleving van de wettelijke voorwaarden en procedures [42](#page=42). * **Medische hulp bij zelfdoding:** Niet expliciet geregeld in België, maar kan onder bepaalde voorwaarden als euthanasie beschouwd worden [41](#page=41). ### 7. Orgaandonatie De wetgeving rond orgaandonatie regelt het wegnemen van organen en weefsels bij een donor voor transplantatie bij een ontvanger [43](#page=43). * **Wettelijke aspecten:** Weghalen van organen mag enkel bij een persoon wiens overlijden is vastgesteld door drie onafhankelijke artsen [44](#page=44). * **Ethiek en orgaandonatie:** * **Toestemming:** Weghalen mag mits de persoon bij leven geen verzet heeft aangetekend. Het verzet kan officieel worden geregistreerd bij de gemeente [44](#page=44). * **Familie:** In geval van hersendood mag de familie geen verzet aantekenen tegen het wegnemen indien de donor zelf geen verzet heeft aangetekend [45](#page=45). * **Religie en cultuur:** De grote religieuze stromingen staan orgaandonatie toe onder voorwaarden [45](#page=45). * **Gratis en anonimiteit:** Orgaandonatie is gratis en handel in organen is verboden. Anonimiteit tussen donor- en ontvangerfamilies moet gewaarborgd blijven [45](#page=45) [46](#page=46). * **Soorten donoren:** Overleden donoren (heart beating en non-heart beating) en levende donoren [46](#page=46). ### 8. Abortus Abortus is in België strafbaar, tenzij aan strikte wettelijke voorwaarden wordt voldaan [48](#page=48). * **Wettelijke voorwaarden:** * **Zwangerschapsduur:** Niet verder dan 12 weken na bevruchting (14 weken amenorroe) [48](#page=48). * **Wachttijd:** Minimaal 6 dagen tussen eerste afspraak en ingreep [48](#page=48). * **Noodsituatie:** De vrouw verklaart zich in een noodsituatie te bevinden, wat niet objectief kan worden aangevochten [48](#page=48). * **Schriftelijke bevestiging:** De vrouw moet haar verzoek op de dag van de ingreep schriftelijk bevestigen [48](#page=48). * **Voorlichtingsdienst:** Verplicht verbonden aan de instelling, die informatie biedt over gezinsbijstand, adoptie en psychosociale hulp [48](#page=48). * **Artseninformatie:** De arts informeert over risico's en opvangmogelijkheden voor het kind [48](#page=48). * **Verduidelijkingen:** * **Tijdslimiet:** Uiterlijk 14 weken amenorroe [48](#page=48). * **Wachttijd:** Minimaal 6 dagen tussen consultatie en ingreep [49](#page=49). * **Eenheid van plaats:** Eerste consultatie en ingreep vinden plaats in dezelfde instelling [49](#page=49). * **Abortus na 14 weken amenorroe:** Enkel toegelaten bij ernstig risico voor de gezondheid van de vrouw of bij een ‘uiterst zware en ongeneeslijke kwaal’ van de foetus, met advies van een tweede arts [49](#page=49). * **Verwijzing en hulp bij besluitvorming:** Vrouwen kunnen terecht bij familie, vrienden, of professionele hulpverleners (bv. cRZ-luistertelefoon) voor besluitvorming. Huisartsen en gynaecologen spelen een cruciale rol in diagnose en doorverwijzing [49](#page=49) [50](#page=50). * **Methoden:** Zuigcurretage of abortuspil [50](#page=50) [51](#page=51). * **Nazorg:** Medische (alarmsignalen, nacontrole) en psychologische opvang [52](#page=52). * **Kostprijs:** Deels terugbetaald door de ziekteverzekering via het systeem van de derde betaler [52](#page=52). ### 9. De wettelijke hulpverleningsplicht (art. 422 bis BSW) Deze plicht geldt voor iedereen die iemand in groot gevaar vaststelt, en weegt zwaarder voor gezondheidsprofessionals [53](#page=53). * **Schuldverzuim:** Het verzuimen van hulpverlening aan een persoon in groot gevaar, indien dit mogelijk is zonder ernstig risico voor zichzelf of anderen, is strafbaar [53](#page=53). * **Groot gevaar:** Een situatie waarin de persoonlijke integriteit, vrijheid of eerbaarheid van een persoon dreigt te worden aangetast. Het gevaar moet ernstig, constant, reëel en actueel zijn [54](#page=54). * **Hulp bieden:** De hulp moet adequaat zijn en mag geen schijnhulp zijn. Zelfs als de hulp niet slaagt, blijft men niet strafbaar indien men hulp heeft geboden [54](#page=54). * **Dilemma's:** Het overtreden van de wet om hulp te bieden (bv. onwettig uitoefenen van geneeskunde) kan leiden tot juridische problemen [54](#page=54). ### 10. Gecoördineerde Wet van 10 mei 2015 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen Deze wet regelt de uitoefening van diverse gezondheidszorgberoepen, waaronder de vroedvrouw [56](#page=56). * **Uitoefening van geneeskunde:** Houders van de beroepstitel van vroedvrouw mogen de praktijk van normale bevallingen uitvoeren [56](#page=56). * **Uitoefening van verpleegkunde:** Definities van verpleegkunde en verpleegkundige zijn vastgelegd door de International Council of Nurses. Vroedvrouwen met een diploma behaald vóór 1 oktober 2018 mogen van rechtswege verpleegkunde uitoefenen onder dezelfde voorwaarden als gegradueerde verpleegkundigen. Vroedvrouwen met een diploma behaald na 1 oktober 2018 mogen verpleegkundige verstrekkingen uitvoeren binnen de domeinen van de verloskunde, fertiliteitsbehandeling, gynaecologie en neonatologie [57](#page=57) [58](#page=58). * **Uitoefening van het beroep van vroedvrouw:** De autonome uitoefening van activiteiten zoals zwangerschapsdiagnose, toezicht op zwangerschap, bevalling en postnatale zorg, preventie en risicoscreening, noodinterventies, gezondheidsvoorlichting, en prenatale opvoeding. Medewerking met artsen bij risicovolle situaties en pasgeborenen is ook een onderdeel. Vroedvrouwen kunnen na opleiding medicijnen voorschrijven en echografieën uitvoeren [60](#page=60) [61](#page=61). * **Nieuw beroepsprofiel 'basisverpleegkundige':** Hervorming om te voldoen aan Europese eisen en tekorten in de zorg aan te pakken, met eigen profiel in de Wet op de Uitoefening van de Gezondheidszorgberoepen [59](#page=59). ### 11. Koninklijk Besluit: Lijst technische verpleegkundige verstrekkingen en door de arts toevertrouwde handelingen Dit KB definieert de verpleegkundige verstrekkingen en de handelingen die een arts kan toevertrouwen aan beoefenaars van de verpleegkunde, inclusief de kwalificatievereisten [63](#page=63). * **Verpleegkundige zorgen:** Omvatten planning, uitvoering en evaluatie, inclusief gezondheidsbegeleiding [63](#page=63). * **Technische verpleegkundige prestaties:** Ingecategoriseerd in B1 (geen voorschrift) en B2 (voorschrift nodig) [64](#page=64). * **Toevertrouwde medische handelingen:** Handelingen die een arts aan verpleegkundigen kan toevertrouwen, zoals het voorbereiden en toedienen van chemotherapeutica of vaccins, en assistentie bij keizersneden [65](#page=65). ### 12. Koninklijk Besluit betreffende de uitoefening van het beroep van vroedvrouw Dit besluit specificeert de bevoegdheden en verplichtingen van vroedvrouwen [67](#page=67). * **Bevoegdheid:** Autonoom toezicht op zwangere vrouwen zonder verhoogd risico, verrichten van normale bevallingen, en begeleiding van moeder en kind in het postpartum [67](#page=67). * **Verplichtingen:** Nemen van noodzakelijke schikkingen voor onvoorziene verwikkelingen, bijhouden van een verloskundig dossier. Beschikken over het nodige materiaal en de nodige hygiëne toepassen [67](#page=67) [68](#page=68). * **Handelingen tijdens de partus:** Amniotomie, episiotomie, reanimatiemaatregelen, hechten van perineum, medewerking bij anesthesie [68](#page=68). * **Verboden handelingen:** Kunstmatige dilatatie van de baarmoederhals, gebruik van verlostang of zuignap, algemene/regionale/lokale verdoving (uitgezonderd lokale anesthesie voor episiotomie/hechting), inwendige kering en extractie (behalve in dringende gevallen), manuele extractie placenta (behalve in dringende gevallen), manuele exploratie baarmoeder (behalve in dringende gevallen), inductie van zwangerschapsafbreking [69](#page=69). * **Bijzondere gevallen:** Bij pathologische tekens moet de vroedvrouw een geneesheer consulteren of een overbrenging naar het ziekenhuis beslissen. Bij sterfte van moeder of neonaat moet een geneesheer verwittigd worden [69](#page=69). * **Permanente opleiding:** Verplichting tot 75 uur permanente opleiding om de 5 jaar [69](#page=69). ### 13. Doula's, geboorte coaches en andere niet-gekwalificeerde perinatale begeleiders De Federale Raad van Vroedvrouwen waarschuwt voor het toenemend aantal niet-gereguleerde praktijken door ongediplomeerde personen [71](#page=71). * **Illegale praktijken:** Uitvoeren van handelingen voorbehouden aan vroedvrouwen/artsen [71](#page=71). * **Risico's:** Geen kwaliteitsgarantie, vals gevoel van expertise, gevaar voor gezondheid, ethische bezwaren (commerciële uitbuiting) [71](#page=71). * **Kernboodschap:** Perinatale zorg is exclusief het domein van vroedvrouwen, artsen en kinesitherapeuten. Ongediplomeerde begeleiders vormen een risico [72](#page=72). ### 14. Beoefening van homeopathie De uitoefening van homeopathie wordt gereguleerd om patiënten te beschermen en kwaliteit te waarborgen [73](#page=73). * **Regulering:** Enkel voorbehouden aan artsen, tandartsen en vroedvrouwen met een diploma in homeopathie, en registratie bij de Minister van Volksgezondheid is vereist [74](#page=74). * **Geen terugbetaling:** Homeopathische geneesmiddelen worden niet terugbetaald door de ziekteverzekering bij gebrek aan evidence-based medisch bewijs [74](#page=74). ### 15. Richtlijn 2005/36/EG betreffende de erkenning van beroepskwalificaties Deze Europese richtlijn stroomlijnt de erkenning van beroepskwalificaties in de gezondheidszorg, waaronder voor vroedvrouwen [76](#page=76). * **Opleiding tot verloskundige:** Minimaal 3 jaar voltijdse theoretische en praktische opleiding, of 18 maanden indien men reeds verantwoordelijk algemeen ziekenverpleger is [76](#page=76). * **Kennis en bekwaamheid:** Omvat kennis van wetenschappen, beroepsethiek en -wetgeving, anatomie, fysiologie, klinische ervaring en samenwerking met ander zorgpersoneel [76](#page=76) [77](#page=77). * **Erkende werkzaamheden:** Verstrekken van gezinsplanning, vaststellen en volgen van zwangerschap, prenatale opvoeding, bijstand tijdens bevalling, opvolging van moeder en kind, en uitvoeren van voorgeschreven behandelingen [77](#page=77). ### 16. Koninklijk Besluit: Normen voor regionale perinatale zorg (P* functie) Dit KB stelt normen vast voor de erkenning van functies voor regionale perinatale zorg, die hoogrisicozwangerschappen en neonatologie omvatten [80](#page=80). * **Vereisten P* functie:** Beschikbaarheid van genetisch consult, radiologiedienst, laboratorium, prenatale bewaking en diagnose, sociale dienst, en diverse medische specialismen [80](#page=80). * **Aanwezigheid pediater:** Noodzakelijk bij specifieke maternale omstandigheden, verwikkelingen en foetale factoren [80](#page=80) [81](#page=81). * **MIC afdeling:** Een afdeling binnen een erkende kraaminrichting voor intensieve observatie van hoogrisicozwangerschappen, met specifieke staf van vroedvrouwen en continue navorming [82](#page=82). ### 17. Inleiding in de beroepsethiek Ethiek is cruciaal voor vroedvrouwen om vanuit eigen waardeoordelen en principes beslissingen te nemen [83](#page=83). * **Definitie Ethiek:** Studie van menselijke houdingen, gedragingen en de onderliggende overtuigingen en theorieën [83](#page=83). * **Ontstaan van persoonlijke waarde-oordelen:** Gevormd door gemeenschapsnormen, levensbeschouwelijke normen, beroepsnormen en instellingsnormen [84](#page=84) [85](#page=85). * **Universele Verklaring van de Rechten van de Mens:** Legt algemeen aanvaarde menselijke waarden vast [84](#page=84). * **Ethische commissies:** Adviesorganen voor ethische aspecten van ziekenzorg en individuele gevallen [85](#page=85). * **Bio-ethiek:** Reflectie op morele dilemma's die ontstaan door medische vooruitgang [86](#page=86). * **Kernwaarden in de bio-ethiek:** Weldoen (beneficence), niet schaden (non-maleficence), autonomie en rechtvaardigheid [86](#page=86) [87](#page=87). * **Weldoen en niet schaden:** Streven naar de 'beste' zorg, rekening houdend met de individuele behoeften en waarden van zowel patiënt als zorgverlener. Welzijn omvat lichamelijke, relationele, sociale, persoonlijke, psychische, emotionele, ethische en levensbeschouwelijke aspecten [87](#page=87). * **Autonomie en vrije keuze:** Het recht van de patiënt om zelf keuzes te maken na volledige informatie. Paternalisme (zorgverlener beslist voor patiënt) staat hier tegenover [88](#page=88) [89](#page=89). * **Informatie en geïnformeerde toestemming (informed consent):** De patiënt moet vrijwillig en geïnformeerd toestemmen met een behandeling, met kennis van kansen op succes, risico's en alternatieven. De informatie moet volledig, correct en evidence-based zijn. Bij minderjarigen of wilsonbekwame patiënten is overleg met vertegenwoordigers nodig, of wordt uitgegaan van impliciete toestemming in acute situaties [89](#page=89) [90](#page=90). * **Rechtvaardigheid:** Handelen zonder discriminatie op basis van ras, cultuur, geloof, seksuele geaardheid of financiële status [90](#page=90). ### Bijlage: Geheimhoudingsplicht De geheimhoudingsplicht, verankerd in artikel 458 van het Strafwetboek, geldt voor alle personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen [91](#page=91) [92](#page=92). * **Interpretatie:** De reikwijdte van het beroepsgeheim wordt bepaald door de interpretatie van de wettelijke bepalingen en de algemeen aanvaarde praktijken [91](#page=91) [92](#page=92). * **Voor wie geldt de geheimhoudingsplicht?** Artsen, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep geheimen kennen. Dit omvat ook ondersteunend personeel zoals receptionisten en poetsvrouwen, mits zij kennis krijgen van geheimen uit hoofde van hun functie [92](#page=92). * **Uitzonderingen:** Getuigenis in rechte (voor rechtbanken, niet politie), wettelijk verplichte bekendmaking (bv. aangifte van besmettelijke ziekten, geboorte), en in sommige gevallen bij het plegen van misdrijven of in het kader van gerechtelijke onderzoeken (deskundigenonderzoek) [92](#page=92). * **Wat is een geheim?** De hulpvrager bepaalt in eerste instantie wat als geheim wordt beschouwd, maar de wetgever kan beperkingen opleggen ter bescherming van de maatschappij of de hulpvrager zelf. De welzijnswerker kan eveneens, met het oog op het welzijn van de hulpvrager, een controle uitoefenen op de informatieplicht [95](#page=95) [96](#page=96). * **Bekendmaken versus meedelen:** 'Bekendmaken' schendt het beroepsgeheim, terwijl 'meedelen' (bv. aan de hulpvrager zelf, een wettelijk vertegenwoordiger, een collega-hulpverlener met instemming van de hulpvrager) niet strafbaar is onder voorwaarden . * **Verhouding tot politionele en gerechtelijke instanties:** Geheimhouding geldt tenzij de hulpvrager anders wenst of de wet anders bepaalt. Het beroepsgeheim mag niet geschonden worden voor informatie die niet relevant is voor de specifieke opdracht [98](#page=98). * **Therapeutische exceptie:** Een recht van de zorgverlener om, ondanks de wens van de patiënt, bepaalde feiten als geheim te beschouwen indien dit noodzakelijk is voor de behandeling of bescherming van de patiënt [96](#page=96) [99](#page=99). * **Onoverwinnelijke dwaling:** Een verdediging indien men, als niet-jurist, op redelijke gronden uitging van de juridische aanvaardbaarheid van een bepaalde visie op het beroepsgeheim . --- # De rol en definitie van het vroedvrouwenberoep Dit topic verkent de definitie, het domein van de praktijk en de vereiste kwalificaties van het vroedvrouwenberoep, conform internationale standaarden en nationale beroepsprofielen. ### 2.1 Definitie van het vroedvrouwenberoep Het beroep van vroedvrouw is een erkend medisch beroep dat wordt gestuurd door wettelijke kaders, waaronder Koninklijk Besluit nummer 78 betreffende de uitoefening van de geneeskunde en de paramedische beroepen. Vroedvrouwen zijn wettelijk gemachtigd om ook verpleegkundige handelingen uit te voeren. Zij dragen zelf de verantwoordelijkheid voor hun functioneren binnen deze juridische context [7](#page=7). #### 2.1.1 Internationale definities **WHO-definitie van "midwifery"**: Midwifery omvat de zorg voor vrouwen tijdens zwangerschap, bevalling en de postpartum periode, evenals de zorg voor de pasgeborene. Dit omvat preventieve maatregelen, het opsporen van abnormale condities, het inroepen van medische assistentie wanneer nodig, en het uitvoeren van noodmaatregelen bij afwezigheid van medische hulp [7](#page=7). **Internationale definitie van het beroep van vroedvrouw (ICM)**: Een vroedvrouw is een persoon die een opleiding tot vroedvrouw succesvol heeft afgerond, welke volledig erkend is in het land waar deze is gevolgd en gebaseerd is op de ICM Essential Competencies for Basic Midwifery Practice en het raamwerk van de ICM Global Standards for Midwifery Education. Zij bezit de vereiste kwalificaties om geregistreerd en/of wettelijk gelicentieerd te zijn om de vroedkunde uit te oefenen, draagt de titel ‘vroedvrouw’ en demonstreert competentie in de uitoefening van het beroep [7](#page=7). #### 2.1.2 Scope of practice (werkterrein) De vroedvrouw wordt erkend als een verantwoordelijke en aansprakelijke professional die samenwerkt met vrouwen. Zij verleent de nodige ondersteuning, zorg en advies tijdens zwangerschap, bevalling en de postpartum periode. Dit omvat het op eigen verantwoordelijkheid begeleiden van bevallingen en het verlenen van zorg aan de pasgeborene en zuigeling. De zorg omvat ook preventieve maatregelen, het bevorderen van een normale bevalling, het detecteren van complicaties bij moeder en kind, het inschakelen van medische zorg of andere passende hulp, en het uitvoeren van noodmaatregelen [7](#page=7). De vroedvrouw speelt een cruciale rol in gezondheidsvoorlichting en -educatie, niet alleen voor de vrouw, maar ook voor het gezin en de gemeenschap. Dit omvat prenatale educatie en voorbereiding op het ouderschap, en kan zich uitbreiden tot vrouwengezondheid, seksuele of reproductieve gezondheid en kinderzorg. Een vroedvrouw kan haar praktijk uitoefenen in diverse settings, waaronder thuis, in de gemeenschap, ziekenhuizen, klinieken of gezondheidseenheden [8](#page=8). #### 2.1.3 Beschrijving volgens het Beroepsprofiel (België) Iemand die het diploma van vroedvrouw bezit, is wettelijk bevoegd om op eigen verantwoordelijkheid de normale zwangerschap te begeleiden, normale bevallingen te verrichten en de zorg voor de gezonde moeder en de gezonde pasgeborene op zich te nemen. Deze zorg omvat preventieve maatregelen, het vroegtijdig ontdekken van risico's voor moeder en kind, het plannen van specialistische hulp en het nemen van spoedmaatregelen. Bij bedreigde voortplanting ondersteunt de vroedvrouw medische specialisten in een assisterende/aanvullende rol. De vroedvrouw speelt een belangrijke rol in gezondheidsvoorlichting en -begeleiding, gericht op de vrouw, het gezin en de maatschappij. Zij informeert over menselijke voortplanting, begeleidt het voortplantingsproces en bereidt voor op het ouderschap. De vroedvrouw heeft een autonoom oordeel- en beslissingsbevoegdheid inzake normale verloskunde [8](#page=8). ### 2.2 De titel "vroedvrouw" De titel "vroedvrouw" is beschermd en ook geldig voor mannen. Historisch gezien, in de Middeleeuwen, was de typering 'vroed' gereserveerd voor functies van hoge status binnen de gemeenschap. Vroedvrouwen werden destijds niet alleen geraadpleegd voor hun deskundigheid op het gebied van zwangerschap en bevalling, maar ook voor meer algemene (gezondheids)zaken, met name die vrouwen en kinderen betroffen. Het woord 'vroed' betekent 'wijs', wat de titel "vroedvrouw" als 'wijze vrouw' verklaart, vergelijkbaar met het Franse "sage-femme". Vroedvrouwen die in België afstudeerden vóór 1 oktober 2018, mogen ook verpleegkundige handelingen uitvoeren, maar mogen zich niet "verpleegkundige" noemen, aangezien die titel eveneens beschermd is. In Europese regelgeving wordt de term "midwife" gebruikt, wat in het Nederlands vertaald wordt naar "verloskundige", een term die in België echter enkel gebruikt wordt voor gynaecologen die de verloskunde beoefenen [8](#page=8) [9](#page=9). ### 2.3 Visie op het vroedvrouwenberoep De niche van de vroedvrouw omvat de normale zwangerschap, bevalling, het kraambed en de gezonde neonaat. Binnen deze niche streeft de vroedvrouw naar excellentie en evidence-based zorgverlening, wat de integratie van wetenschappelijk bewijs, de voorkeuren van de vrouw/het koppel en de expertise van de zorgverlener combineert, binnen een realistische economische context. Het uitgangspunt is dat vroedkundig handelen geïnspireerd is door een holistische visie. De vroedvrouw is zich bewust van haar verantwoordelijkheden en haar plaats binnen de gezondheidszorg [9](#page=9). De opleiding hanteert de visie dat zwangerschap en bevalling normale fysiologische gebeurtenissen zijn. Studenten worden gestimuleerd om een verantwoorde verloskundige visie te ontwikkelen, waarbij verloskundig handelen centraal staat. Er is ook ruime aandacht voor situaties met een verhoogd risico. Bij pathologische zwangerschap, partus en prenatale diagnostiek werken vroedvrouwen in een multidisciplinaire context [9](#page=9). Enkele stellingen die de visie op de vroedvrouw ondersteunen zijn: * "De vroedvrouw als bewaker van de fysiologie" [9](#page=9). * "De natuur als het kan, techniek als het moet" [9](#page=9). * "All women need a midwife, some women need a doctor too, …" [9](#page=9). #### 2.3.1 Fysiologisch en medisch model in de verloskunde | Kenmerk | Medisch model | Fysiologisch model | | :----------------------------------------- | :------------------------------------------ | :----------------------------------------------------- | | Definitie van normaal | Normaal in retrospectief | Normaal tot het vaststellen van pathologie | | Benadering van zwangerschap | De zwangerschap is belangrijk als pathologie | Elke zwangerschap is uniek, zwangerschap als cruciaal 'life-event' | | Preventie | Preventie van fysieke verwikkelingen | Preventie van fysieke en psychosociale verwikkelingen | | Informatie en inspraak | Eerder beperkte informatie en inspraak | Brede informatie | | Beleid | De arts voert het medisch beleid | Beslissingen worden mee door de toekomstige ouders genomen (inspraak, informed consent, geboorteplan) | | Outcome maat | Gezonde baby en moeder | Gezonde baby en moeder en tevredenheid op psychosociaal en familiaal gebied | ### 2.4 Functies en kwalificaties van de vroedvrouw De basisfuncties van de vroedvrouw zijn een interpretatie van de internationale definities en de Belgische wettelijke omschrijvingen. Deze zes complementaire basisfuncties schetsen de oriëntatie van het beroep, zowel intra- als extramuraal [10](#page=10). #### 2.4.1 Basisfuncties van de vroedvrouw * De vroedvrouw begeleidt en bewaakt autonoom en globaal de gezonde vrouwen en pasgeborenen vanaf de bevruchting, voor, tijdens en na de geboorte en bevordert de integratie van het gezin [10](#page=10). * In het verloskundig-medisch domein en het neonatologisch-medisch domein begeleidt de vroedvrouw de vrouw en het kind in verhoogde risico situaties, in samenwerking met en verwijzend naar gynaecologen, neonatologen en andere specialisten. In het domein van de reproductieve geneeskunde voert zij haar toevertrouwde medische handelingen uit en is zij actief betrokken bij de pre- en postnatale opvolging van moeder en kind [10](#page=10). * De vroedvrouw plaatst de vrouw in haar familiale en sociale context. Zij herkent psychosociale crisissituaties en begeleidt koppels met vruchtbaarheidsproblemen tijdens de medische behandeling [10](#page=10). * De vroedvrouw heeft een taak in de seksuele en relationele vorming van jongeren. Zij stimuleert en bevordert de gezondheid van de vrouw, de moeder, het kind en het gezin. Zij informeert koppels met vruchtbaarheidsproblemen [10](#page=10). * De vroedvrouw neemt haar verantwoordelijkheid op voor de organisatie van haar werk en haar werkdomein. Zij werkt als actief lid samen in de gehele structuur [10](#page=10). * De vroedvrouw neemt actief deel aan de bewaking en bevordering van de kwaliteit van zorg en draagt bij tot de ontwikkeling ervan [11](#page=11). > **Tip:** De laatste jaren krijgt het aspect van preconceptionele zorg meer aandacht, wat eveneens als een functie van de vroedvrouw wordt beschouwd [10](#page=10). #### 2.4.2 Aanvullende activiteiten van de vroedvrouw * Begeleiding van studenten vroedkunde [11](#page=11). * Begeleiden van jonge collega's [11](#page=11). * Toegepast wetenschappelijk onderzoek [11](#page=11). ### 2.5 Beroepscontext van de vroedvrouw #### 2.5.1 Algemene situering De vroedvrouw werkt binnen het domein van vruchtbaarheid en perinatale zorgverlening. Haar belangrijkste activiteiten zijn prenatale begeleiding, het leiden van bevallingen en postnatale begeleiding. In de eerstelijnszorg situeert de vroedvrouw zich in pre- en postnatale raadplegingen, thuisbevallingen of bevallingen in ziekenhuizen en kraamcentra [11](#page=11). De vroedvrouw in het ziekenhuis werkt in centra voor perinatale raadplegingen, de bevallingskamer, de kraamafdeling, neonatale of gynaecologische afdelingen en centra voor reproductieve geneeskunde. Door de structurering van het zorgsysteem en technische/wetenschappelijke ontwikkelingen wordt in België doorgaans gekozen voor een ziekenhuisbevalling. Ziekenhuisbevallingen worden doorgaans begeleid door gynaecologen, terwijl thuisbevallingen of bevallingen in kraamcentra/geboortehuizen doorgaans door vroedvrouwen worden begeleid. Overheidsmaatregelen om ligdagen in het ziekenhuis te reduceren en kort ziekenhuisverblijf te promoten, hebben tot gevolg dat een deel van de pre- en postnatale zorg buiten het ziekenhuis wordt georganiseerd en door vroedvrouwen wordt uitgevoerd [11](#page=11). > **Inzicht:** Minder dan 2% van de bevallingen in België vond thuis plaats in 2022 [11](#page=11). #### 2.5.2 Werkterreinen ingedeeld naar organisatievorm, milieu en werkomstandigheden De vroedvrouw kan tewerkgesteld worden in onder andere: * Ziekenhuizen [12](#page=12). * Poliklinische centra [12](#page=12). * Organisaties zoals Kind en Gezin, centra voor seksuele voorlichting en gezinsplanning, centra voor leerlingenbegeleiding, kraamcentra, geboortecentra [12](#page=12). * Zelfstandige praktijk [12](#page=12). * Onderwijs [12](#page=12). **Intramuraal:** * Raadplegingen: prenatale diagnose, medische beeldvorming, verloskunde, fertiliteit, erfelijkheidsdiagnostiek, voorbereiding op het ouderschap [12](#page=12). * Hospitalisatie: pre-, per- en postnataal, normale, laag- en hoogrisico verloskunde, fertiliteit [12](#page=12). * Daghospitalisatie: normale laagrisico verloskunde, fertiliteit [12](#page=12). * Bevallingskwartier: normale, laagrisico en hoogrisico verloskunde [12](#page=12). * Operatieafdeling: obstetrie, fertiliteit [12](#page=12). * Neonatale diensten: laag- en hoogrisico pasgeborenen (n* en NIC diensten) [12](#page=12). * Centra voor Leerlingenbegeleiding [12](#page=12). * Lijn- en/of staffunctie in een organisatie [12](#page=12). **Extramuraal:** * Voorbereiding op het ouderschap [12](#page=12). * Gezinsplanning [12](#page=12). * Prenatale raadpleging [12](#page=12). * Bevalling aan huis [12](#page=12). * Kraambezoek aan huis [12](#page=12). * Fysieke en perineale postpartum reëducatie [12](#page=12). **Hogescholen/universiteiten:** * Docent, lector, praktijklector voor theoretisch en klinisch onderwijs [12](#page=12). * Toegepast wetenschappelijk onderzoek [12](#page=12). * Maatschappelijke dienstverlening [12](#page=12). ### 2.6 Participatie van de vroedvrouw in nationale en internationale structuren #### 2.6.1 Nationaal **Beroepsverenigingen:** Belgische vroedvrouwen zijn georganiseerd in beroepsorganisaties in zowel de Vlaamse als de Franse Gemeenschap [13](#page=13). * In de Vlaamse Gemeenschap bestaat één autonome pluralistische beroepsorganisatie: de Vlaamse Beroepsorganisatie voor Vroedvrouwen (VBOV) [13](#page=13). * In de Franse Gemeenschap zijn er twee autonome organisaties: de Union Professionelle des Sages-femmes Belges (pluralistisch) en de Association Francophone des Sages-femmes Catholiques (Katholieke ideologie) [13](#page=13). Deze drie organisaties worden overkoepeld door de Belgian Midwives Association [13](#page=13). **Federale Raad voor de Vroedvrouwen:** Opgericht op 26 november 1999, vertegenwoordigt deze raad vroedvrouwen uit de vier bestaande beroepsorganisaties en heeft voornamelijk adviesbevoegdheid naar de minister van Volksgezondheid [13](#page=13). **Studiecentrum voor Perinatale Epidemiologie (SPE):** In samenwerking met de Vlaamse Organisatie voor Obstetrie en Gynaecologie (VVOG) zijn vroedvrouwen betrokken bij de verloskundige registratie in Vlaanderen en hebben zij zitting in de wetenschappelijke commissie van het SPE [13](#page=13). **Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV):** Een overeenkomstencommissie, met voornamelijk vroedvrouwen en vertegenwoordigers van ziekenfondsen, bedingt de honoraria voor de prestaties van de vroedvrouwen [13](#page=13). #### 2.6.2 Internationaal Belgische vroedvrouwen worden vertegenwoordigd via de Belgian Midwives Association in de International Confederation of Midwives (ICM) en de European Midwives Association (EMA) [13](#page=13). **International Confederation of Midwives (ICM):** De betrokkenheid bij ICM resulteert in de inzet voor het verbeteren van de perinatale uitkomst voor vrouwen, hun pasgeboren kind en gezin wereldwijd. ICM ondersteunt de visie dat vroedvrouwen en vrouwen gemeenschappelijke bekommernissen delen en samenwerken om hen te versterken en als personen en productieve leden van de samenleving te laten respecteren [13](#page=13) [14](#page=14). **European Midwives Association (EMA):** De EMA groepeert de beroepsorganisaties van vroedvrouwen van alle EU-lidstaten en streeft naar de beste vroedkundige zorg voor alle vrouwen in Europa, met de centrale rol van de vroedvrouw voorop. Doelstellingen omvatten het gelijkstellen van het opleidingsniveau van vroedvrouwen in alle EU-landen en het harmoniseren van de beroepsuitoefening. Samen met ICM vertegenwoordigt EMA de vroedvrouw bij internationale instanties [14](#page=14). --- # Beroepsgeheim en privacybescherming Dit gedeelte behandelt de historische, juridische en ethische aspecten van het beroepsgeheim, inclusief de bescherming van de privacy van patiënten en de uitzonderingen op de geheimhoudingsplicht. ### 3.1 Historiek en definitie van het beroepsgeheim Het beroepsgeheim vindt zijn oorsprong in de geneeskunde, reeds opgenomen in de eed van Hippocrates. De huidige Belgische wetgeving dateert uit 1867 en schending ervan is strafbaar gesteld in artikel 458 van het Strafwetboek. Dit artikel stelt dat personen die uit hoofde van hun beroep kennis dragen van geheimen en deze openbaren, buiten wettelijke uitzonderingen om, bestraft kunnen worden met gevangenisstraf en een geldboete. Het beroepsgeheim wordt gedefinieerd als de verplichting tot geheimhouding van vertrouwelijke informatie die men krachtens zijn beroep verwerft. Het is een algemeen principe dat van toepassing is op iedereen met een vertrouwensfunctie [15](#page=15). ### 3.2 Belang van het beroepsgeheim Het beroepsgeheim beschermt het individuele recht op intimiteit, privacy en vertrouwelijkheid. Patiënten moeten in vol vertrouwen hun persoonlijke informatie kunnen delen tijdens de zorgverlening. Dit noodzakelijke vertrouwen dient zowel het individu als de maatschappij, aangezien het een klimaat creëert waarin men zich veilig kan laten verzorgen. Hierdoor wordt het beroepsgeheim ook beschouwd als dienend het algemeen belang of de openbare orde [15](#page=15). ### 3.3 Soorten geheimen Er worden drie soorten geheimen onderscheiden: * **Het natuurlijke geheim:** Omvat alle kennis die terloops of door persoonlijke opzoekingen werd verkregen [16](#page=16). * **Het toevertrouwde geheim:** Betreft informatie die werd toevertrouwd na een uitdrukkelijke belofte tot zwijgen [16](#page=16). * **Het beloofde geheim:** Gaat over informatie die werd toevertrouwd vóór de belofte tot geheimhouding werd gedaan [16](#page=16). ### 3.4 Inhoud van het beroepsgeheim De inhoud van het beroepsgeheim omvat zowel medische als niet-medische informatie [16](#page=16). * **Medische kennis:** Dit omvat de aard van de ziekte (besmettelijk, SOA, erfelijk), de oorzaken, symptomen, prognose en behandeling [16](#page=16). * **Niet-medische kennis:** Dit omvat familiale of financiële omstandigheden, leefgewoonten of activiteiten die vertrouwelijk van aard zijn, en algemene gesprekken waarover de patiënt geheimhouding wenst [16](#page=16). ### 3.5 Bescherming van de privacy Privacybescherming wordt beschouwd als een integraal onderdeel van het beroepsgeheim. Privacy impliceert het niet publiek of toegankelijk zijn van persoonlijke zaken voor anderen. Het omvat ook het recht van individuen om zelf te bepalen wanneer, hoe en in welke omvang informatie over hen wordt gedeeld. In de gezondheidszorg is privacy nauw verbonden met intimiteit en menselijke integriteit, en wordt het beschouwd als een recht. De opkomst van informatietechnologie heeft de focus op privacy verder vergroot [16](#page=16). ### 3.6 Tegen wie geldt het beroepsgeheim? De geheimhoudingsplicht geldt in principe tegenover iedereen die zich niet binnen de directe medische, verloskundige of therapeutische relatie met de patiënt bevindt, dus tegenover derden. De cliënt of patiënt zelf wordt niet als een derde beschouwd; tegenover hen bestaat geen zwijgplicht maar een informatieplicht, waarbij informatie verstrekt moet worden zonder de patiënt te schaden [16](#page=16). ### 3.7 Uitzonderingen op de geheimhoudingsplicht Er zijn diverse uitzonderingen op de geheimhoudingsplicht, die cruciaal zijn voor een gecoördineerde en effectieve zorgverlening: #### 3.7.1 Andere zorgverstrekkers Dit betreft personeel dat directe hulp verleent binnen dezelfde instelling of van andere instellingen/extramurale diensten waarnaar de patiënt wordt doorverwezen. Overleg is essentieel voor optimale zorg, waarbij enkel relevante gegevens worden uitgewisseld [17](#page=17). #### 3.7.2 De familie van de patiënt Familieleden mogen ingelicht worden onder specifieke omstandigheden, bijvoorbeeld wanneer hun medewerking noodzakelijk is voor de behandeling. Ouders mogen ingelicht worden bij minderjarige kinderen die nog niet voldoende volwassen zijn [17](#page=17). #### 3.7.3 Wetenschappelijk onderzoek Voor wetenschappelijk onderzoek is de expliciete toestemming van de patiënt vereist [17](#page=17). #### 3.7.4 Wettelijke uitzonderingen op artikel 458 Strafwetboek * **Getuigenis voor de rechtbank:** Wanneer een hulpverlener gedagvaard wordt, kan hij/zij verplicht worden te getuigen, hoewel de rechter kan bepalen welke gegevens wel of niet onder het beroepsgeheim vallen. Tegenover de politie geldt deze specifieke regeling niet, en blijft de zwijgplicht van kracht [17](#page=17). * **Aangifte van infectieziekten en SOA's:** Ter bescherming van de volksgezondheid is aangifte van besmettelijke ziekten en seksueel overdraagbare ziekten verplicht. Bij epidemische ziekten gebeurt dit met vermelding van de identiteit van de patiënt aan de gezondheidsinspecteur. Voor SOA's is de aangifte naamloos. Voor hepatitis en HIV bestaat er geen verplichte aangifte. Er is echter een specifieke problematiek wanneer een patiënt met HIV/HCV beroepshalve actief is als verpleegkundige; de arts dient de patiënt te wijzen op de noodzaak van maatregelen om besmetting te voorkomen, en kan bij nalatigheid het beroepsgeheim doorbreken door de arbeidsgeneesheer in te lichten [17](#page=17) [18](#page=18). * **Aangifte van geboorte:** Sinds 1792 is er een verplichting tot inschrijving in het geboorteregister. Kennisgeving gebeurt uiterlijk de eerstvolgende werkdag door de leiding van de instelling of aanwezigen. Aangifte gebeurt door de ouders binnen 15 dagen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Verzuim kan leiden tot burgerlijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid [18](#page=18) [19](#page=19). * **Aangifte van misdrijven:** Hulpverleners kunnen geconfronteerd worden met misdrijven zoals kindermishandeling of incest. In zulke gevallen kunnen de geheimhoudingsplicht en hulpverleningsplicht moeilijk verzoenbaar zijn, wat voorzichtigheid en overleg vereist. Artikel 458bis van het Strafwetboek biedt de mogelijkheid om bepaalde misdrijven tegen minderjarigen te melden onder strikte voorwaarden [19](#page=19) [91](#page=91). ### 3.8 GDPR en privacybescherming Vanaf 25 mei 2018 is de Europese Verordening General Data Protection Regulation (GDPR) van toepassing, die de Belgische privacywet van 1992 vervangt. De GDPR beoogt de bescherming van persoonsgegevens, met name van patiënten in de gezondheidszorg. Organisaties moeten aantonen welke gegevens verzameld, gebruikt en beveiligd worden. Zelfstandige vroedvrouwen zijn als 'verwerkingsverantwoordelijke' verantwoordelijk voor het informeren van patiënten over gegevensverwerking. Gegevens over mentale of fysische gezondheid worden beschouwd als 'gevoelige persoonsgegevens' en vereisen extra bescherming. Zorgverleners hebben verplichtingen zoals informed consent, het opstellen van een informaticaveiligheidsbeleid, het aanleggen van een register van verwerkingsactiviteiten en het melden van privacy-incidenten [19](#page=19) [20](#page=20). ### 3.9 De reikwijdte van het beroepsgeheim Het beroepsgeheim geldt voor iedereen die uit hoofde van zijn staat of beroep kennis draagt van geheimen. Dit omvat niet enkel de expliciet genoemde beroepen (artsen, apothekers, vroedvrouwen) maar ook ondersteunend personeel zoals receptionisten en telefonisten, mits zij kennis dragen van geheimen. De geheimhoudingsplicht geldt ook buiten het strikt medisch kader, bijvoorbeeld voor welzijnswerkers [91](#page=91) [92](#page=92). #### 3.9.1 Kennis uit hoofde van beroep De opvatting dat een arts die een onderzoek uitvoert in opdracht van een derde (bv. werkgever of verzekeraar) niet gebonden is door het beroepsgeheim, wordt als vergezocht en onlogisch beschouwd. Elke arts, in welke functie ook, die kennis verkrijgt van geheimen binnen de uitoefening van zijn beroep, is gehouden tot het beroepsgeheim [92](#page=92). #### 3.9.2 Kennis uit hoofde van staat Het begrip 'staat' kan ruim geïnterpreteerd worden. In de context van het huwelijk kan het de echtgenoot van een beroepsbeoefenaar impliceren, die eveneens een geheimhoudingsplicht kan hebben, in lijn met de wederzijdse bijstandsverplichting binnen het huwelijk. Dit geldt echter enkel voor geheimen die men verneemt uit hoofde van die burgerlijke staat. Voor wettelijk samenwonenden geldt deze regeling niet wegens het ontbreken van een bijstandsverplichting. Het begrip 'staat' kan ook worden toegepast op vrijwilligers in een georganiseerd verband, zoals in een tehuis of opvangcentrum. Stagiairs en studenten worden ook geacht gebonden te zijn door een geheimhoudingsplicht op grond van hun toekomstige beroep [93](#page=93) [94](#page=94). ### 3.10 Wat is een geheim? De bepaling van wat als geheim wordt beschouwd, is complex en kan op verschillende manieren benaderd worden [95](#page=95). * **De wetgever/maatschappij:** De maatschappij, vertegenwoordigd door het strafrecht, bepaalt de grenzen van de geheimhoudingsplicht. Dit dient om burgers gelijkheid te garanderen en te voorkomen dat kennis van geheimen als machtsmiddel wordt gebruikt [95](#page=95). * **De hulpvrager:** In de eerste plaats is het aan het individu (de hulpvrager) om te bepalen wat hij/zij als geheim wil behouden. De hulpvrager heeft het recht om de inhoud van het geheim zo ruim mogelijk te stellen. Echter, de wetgever kan beperkingen opleggen ter bescherming van de maatschappij. De intentie van de hulpvrager is hierbij doorslaggevend, niet enkel de letterlijke woorden [95](#page=95) [96](#page=96). * **De welzijnswerker:** De welzijnswerker heeft ook een rol in het bepalen van wat geheim is, ter bescherming van zichzelf en de hulpvrager. Artsen beschikken over een diagnostische en therapeutische vrijheid, wat inhoudt dat zij zelf kunnen bepalen welke feiten en gegevens geheim moeten blijven, zelfs tegen de wens van de patiënt in (therapeutische exceptie) [96](#page=96). > **Tip:** De interpretatie van wat geheim is, vereist een constante afweging tussen de wensen van de hulpvrager, de maatschappelijke belangen en de professionele autonomie van de hulpverlener. ### 3.11 Bekendmaken versus meedelen 'Bekendmaken' impliceert het openbaar maken van een geheim en is in principe een schending van de geheimhoudingsplicht. Er zijn echter situaties waarin informatie mag worden meegedeeld [99](#page=99): #### 3.11.1 Meedelen van informatie aan de hulpvrager Het verstrekken van nodige informatie aan de hulpvrager is geen strafbare bekendmaking, aangezien dit essentieel is voor de behandeling en informed consent. Dit geldt niet onbeperkt en moet rekening houden met de wensen van de hulpvrager en de therapeutische exceptie [99](#page=99). #### 3.11.2 Meedelen van informatie aan een wettelijk vertegenwoordiger Indien de rechtsbekwaamheid van een persoon beperkt is, dient informatie aan zijn wettelijke vertegenwoordiger te worden verstrekt. Bij minderjarigen kan de arts, in het kader van zijn therapeutische en diagnostische vrijheid, beslissen om bepaalde informatie niet aan de ouders door te geven indien dit de gezondheidstoestand van de minderjarige zou schaden. Psychologen en andere welzijnswerkers zonder expliciete therapeutische vrijheid doen er goed aan dit expliciet contractueel vast te leggen [100](#page=100) [99](#page=99). #### 3.11.3 Aan een vertrouwenspersoon van de hulpvrager Indien de hulpvrager expliciet aangeeft dat bepaalde gegevens voor een specifieke vertrouwenspersoon geen geheim karakter hebben, mogen deze gegevens aan die persoon worden meegedeeld. Dit principe wordt in de praktijk vaak geschonden door informatie te delen met familieleden zonder dit eerst met de patiënt te bespreken [100](#page=100) . #### 3.11.4 Aan een collega-hulpverlener Informatie delen met een collega-hulpverlener is toegestaan indien de hulpvrager hier geen bezwaar tegen maakt of als redelijkerwijs kan worden aangenomen dat er geen bezwaar zal zijn. Enkel relevante gegevens mogen worden meegedeeld . #### 3.11.5 Geen schending in geval van getuigenis in rechte 'Getuigenis in rechte' verwijst strikt naar getuigenissen voor een rechter, onderzoeksrechter of strafrechter. Een verhoor door politie of rijkswacht valt hier doorgaans niet onder, tenzij het betrekking heeft op een fout van de hulpverlener zelf. Er wordt gesproken van een spreekrecht, niet van een spreekplicht . #### 3.11.6 Geen schending in geval van wettelijk verplichte bekendmaking Diverse wetgevingen verplichten tot bekendmaking van bepaalde gegevens, bijvoorbeeld in het kader van gedwongen opnames of aangifte van besmettelijke ziekten. Indien de wet voorziet in een verplichting, zoals het toevoegen van een medisch attest bij een verzoekschrift tot gedwongen opname, is de arts gehouden dit verslag op te maken. Ook gerechtsdeskundigen zijn verplicht een verslag op te maken binnen de perken van hun opdracht, waarbij ze echter niet-relevante gegevens niet mogen gebruiken . > **Voorbeeld:** Een arts-gerechtsdeskundige mag in zijn verslag over gezichtsletsels na een verkeersongeval geen details vermelden over een eerdere blindedarmoperatie, tenzij deze relevant is voor de evaluatie van de schade . #### 3.11.7 Aangifte van misdrijven De verplichting tot het melden van misdrijven hangt af van specifieke wetsbepalingen. Artikel 30 van het Wetboek Strafvordering verplicht tot het melden van aanslagen tegen de openbare veiligheid of op personen/eigendommen, maar niet van de gevolgen daarvan. Artikel 422 bis van het Strafwetboek legt een hulpverleningsplicht op aan personen die in groot gevaar verkeren. In situaties waar hulp bieden noodzakelijk is en dit enkel kan door het schenden van het beroepsgeheim (bv. een moordenaar met verdere plannen verwittigen), is dit gerechtvaardigd . ### 3.12 Besluit en onoverwinnelijke dwaling De auteur presenteert in het document enkele visies die afwijken van de algemene opvattingen, maar die hij verdedigbaar acht. Om hulpverleners die deze visies toepassen en hierdoor in juridische moeilijkheden zouden geraken, kan het begrip 'onoverwinnelijke dwaling' bescherming bieden. Dit betekent dat een niet-jurist die te goeder trouw uitgaat van de juridische aanvaardbaarheid van een stelling, niet kan worden veroordeeld voor het schenden van het strafrecht, mits deze visie redelijk leek . --- # Patiëntenrechten en de rol van de ombudsman Dit hoofdstuk biedt een gedetailleerd overzicht van de rechten van patiënten in België, de bijbehorende wetgeving, de rol van de ombudsman bij klachtenafhandeling, en de vertegenwoordiging van patiënten die hun rechten niet zelfstandig kunnen uitoefenen. ### 5.1 Inleiding tot patiëntenrechten Sinds 2002 kent België een wet betreffende de rechten van de patiënt, die de relatie tussen patiënt en zorgverlener regelt en de kwaliteit van gezondheidszorgen beoogt te verbeteren. Deze wet bouwt voort op bestaande rechtsprincipes en deontologische regels, en somt de zeven basisrechten van patiënten op, samen met modaliteiten voor het patiëntendossier en de toegang ertoe. Ook regelt de wet de vertegenwoordiging van patiënten die hun rechten niet zelf kunnen uitoefenen. Ontevredenheid over vermeende schending van patiëntenrechten kan leiden tot een klacht bij de ombudsdienst van het ziekenhuis of de federale ombudsdienst "Rechten van de patiënt". De Federale commissie "Rechten van de patiënt" evalueert de toepassing van de wet en adviseert de overheid [21](#page=21). ### 5.2 Toepassingsgebied van de wet De wet is van toepassing op elke persoon aan wie gezondheidszorg wordt verstrekt [23](#page=23). #### 5.2.1 Zorgverleners gebonden door de wet De volgende beroepsbeoefenaars dienen de patiëntenrechten te respecteren binnen de grenzen van hun wettelijke bevoegdheden: geneesheren, tandartsen, apothekers, vroedvrouwen, kinesitherapeuten, beoefenaars van de verpleegkunde en paramedici (bandagist, orthesist en prothesist, diëtist, ergotherapeut, farmaceutisch technisch-assistent, technoloog medische beeldvorming, medisch laboratorium technoloog, logopedist, orthoptist, podoloog, audioloog). Psychologen, psychotherapeuten en niet-conventionele hulpverleners vallen hier buiten [24](#page=24). #### 5.2.2 Domein van de gezondheidszorg De wet heeft betrekking op alle diensten verstrekt door een beroepsbeoefenaar met het oog op het bevorderen, vaststellen, behouden, herstellen of verbeteren van de gezondheidstoestand van een patiënt, of om hem bij het levenseinde te begeleiden [22](#page=22). ### 5.3 Rechten van de patiënt #### 5.3.1 Ontvangen van een kwaliteitsvolle dienstverstrekking Elke patiënt heeft recht op de 'best mogelijke' dienstverstrekking, aangepast aan de medische kennis en beschikbare technologie. Deze dienstverlening moet gebeuren met respect voor menselijke waardigheid en autonomie, zonder enig onderscheid. De zorg voor het voorkomen, behandelen en verzachten van pijn is een integraal onderdeel van de behandeling [22](#page=22). #### 5.3.2 Vrij kiezen van de beroepsbeoefenaar De patiënt mag zijn beroepsbeoefenaar vrij kiezen en kan op elk moment van zorgverlener veranderen, hoewel dit beperkt kan worden door de wet of specifieke omstandigheden. Beroepsbeoefenaars mogen een patiënt weigeren om persoonlijke of beroepsredenen, behalve in noodsituaties. Bij het onderbreken van de behandeling moet de continuïteit van de zorg gewaarborgd blijven [22](#page=22) [25](#page=25). #### 5.3.3 Geïnformeerd worden over zijn gezondheidstoestand De beroepsbeoefenaar dient de patiënt te informeren over zijn diagnose, vermoedelijke evolutie en wenselijk gedrag. Patiënten hebben ook het recht om niet geïnformeerd te worden, tenzij dit ernstig nadeel voor de patiënt of derden zou opleveren. In dat geval moet de beroepsbeoefenaar eerst een andere collega raadplegen [23](#page=23). * **Hoe wordt de patiënt geïnformeerd?** Informatie wordt mondeling meegedeeld in een duidelijke, aangepaste taal, rekening houdend met leeftijd, opleiding en begripsvermogen van de patiënt. De patiënt kan zich laten bijstaan door een vertrouwenspersoon, aan wie de informatie ook kan worden meegedeeld. Deze bijstand en de identiteit van de vertrouwenspersoon worden genoteerd in het patiëntendossier [23](#page=23). * **De vertrouwenspersoon:** Dit is een door de patiënt aangewezen persoon (familielid, vriend, etc.) die bijstand verleent bij informatie-inzage, afschrift van het dossier of het neerleggen van een klacht [23](#page=23). * **Onthouding van informatie:** Uitzonderlijk kan informatie worden onthouden als deze een ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt zou meebrengen. Hiervoor is advies van een collega vereist, en de motivering moet in het dossier worden opgenomen. De gevoelige informatie wordt wel aan de vertrouwenspersoon meegedeeld [24](#page=24). #### 5.3.4 Wetswijziging 2024 De wet van 6 februari 2024 moderniseert de patiëntenrechten, met een focus op een participatieve patiënt, de rol van naasten, en vroegtijdige zorgplanning. De term "beroepsbeoefenaar" is vervangen door "gezondheidszorgbeoefenaar". De patiënt heeft recht op inzage van het volledige dossier en uitleg over de inhoud. De wet integreert ook digitale evoluties, waardoor patiëntengegevens via door de overheid gevalideerde platformen beschikbaar gesteld moeten worden, met nadruk op vertrouwelijkheid [24](#page=24) [25](#page=25). #### 5.3.5 Vrij toestemmen in een tussenkomst, met voorafgaande informatie Vooraleer een behandeling start, is vrije en geïnformeerde toestemming van de patiënt vereist. De patiënt moet geïnformeerd worden over het doel, de aard, urgentie, duur, frequentie, contra-indicaties, nevenwerkingen, risico's, nazorg, financiële gevolgen, mogelijke alternatieven, en de gevolgen van weigering. In spoedgevallen voert de beroepsbeoefenaar noodzakelijke tussenkomsten uit indien de wil van de patiënt niet achterhaald kan worden [25](#page=25). * **Hoe geeft de patiënt toestemming?** Toestemming kan mondeling gegeven worden, afgeleid worden uit gedragingen, of onder voorwaarden worden gegeven. In overleg kan toestemming schriftelijk worden vastgelegd [25](#page=25). * **Weigering of intrekking van toestemming:** De beroepsbeoefenaar respecteert de weigering van de patiënt, maar blijft kwaliteitsvolle basiszorg verlenen. Bij een patiënt die zijn wil niet kan uiten (bv. in coma), wordt de voorafgaande wilsverklaring gerespecteerd [26](#page=26). #### 5.3.6 Over een zorgvuldig bijgehouden patiëntendossier beschikken, met mogelijkheid tot inzage en afschrift Elke patiënt heeft recht op een zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard dossier. De patiënt kan vragen om documenten toe te voegen en bij verandering van zorgverlener kan een overdracht van het dossier gevraagd worden [26](#page=26). * **Inzage van het patiëntendossier:** De patiënt kan mondeling of schriftelijk inzage vragen van zijn dossier. De beroepsbeoefenaar heeft 15 dagen de tijd om het dossier voor te leggen, met uitzondering van persoonlijke notities en gegevens over derden. Een vertrouwenspersoon kan bijstand verlenen of gemachtigd worden om het dossier in te zien, inclusief persoonlijke notities indien de vertrouwenspersoon een beroepsbeoefenaar is. Bij onthouding van informatie uit zorg voor de patiënt, is de inzage onrechtstreeks via een aangewezen beroepsbeoefenaar [26](#page=26). * **Afschrift van het patiëntendossier:** Een afschrift kan verkregen worden onder dezelfde voorwaarden als inzage, met een maximumkost per pagina of beeld. De totale kost bedraagt maximaal 25 euro en elk afschrift wordt als "strikt persoonlijk en vertrouwelijk" gemarkeerd. Er wordt geen afschrift verstrekt indien de patiënt onder druk staat om informatie te delen [27](#page=27) [29](#page=29). * **Toegang voor naasten na overlijden:** Indien de patiënt zich niet heeft verzet, kunnen de echtgeno(o)t(e), partner, ouders, kinderen, broers/zussen, grootouders en kleinkinderen een beroepsbeoefenaar aanwijzen om het dossier van de overledene in te zien, mits geldige redenen en beperkt tot direct verband houdende gegevens [27](#page=27). #### 5.3.7 Verzekerd zijn van de bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer Behoudens akkoord van de patiënt, mogen alleen noodzakelijke professionele personen aanwezig zijn. Medische informatie mag niet aan derden worden meegedeeld, tenzij wettelijk bepaald of voor bescherming van volksgezondheid of andermans rechten [27](#page=27). #### 5.3.8 Neerleggen van een klacht bij een ombudsdienst Indien een patiëntenrecht niet is gerespecteerd, kan een klacht worden neergelegd bij een bevoegde ombudsdienst [27](#page=27). ### 5.4 De rol van de ombudsdiensten "Rechten van de patiënt" De ombudsman bevordert de communicatie tussen patiënt en zorgverlener om klachten te voorkomen. Bij een klacht poogt de ombudsman, in samenwerking met patiënt en zorgverlener, de onenigheid op te lossen. Indien geen oplossing wordt bereikt, informeert de ombudsman de klager over andere mogelijkheden. De ombudsman formuleert aanbevelingen ter voorkoming van herhaling van ontevredenheden [28](#page=28). #### 5.4.1 Bemiddelingsprocedure Klachten kunnen schriftelijk of mondeling worden ingediend. De ombudsman moedigt de patiënt aan eerst contact op te nemen met de zorgverlener. De ombudsman werkt onafhankelijk en neutraal, en mag niet betrokken zijn geweest bij de feiten. Hij bemiddelt, houdt partijen op de hoogte en stimuleert dialoog en onderhandeling [28](#page=28). * **Afsluiten van het bemiddelingsdossier:** Bij akkoord of herstelde communicatie kan het dossier worden afgesloten. Bij geen oplossing oriënteert de ombudsman de patiënt naar andere conflictafhandelingsmogelijkheden. Alle stappen zijn gratis en de ombudsman respecteert het beroepsgeheim [29](#page=29). #### 5.4.2 Contact met de ombudsman * **Klachten binnen een ziekenhuis:** Contact opnemen met de ombudsdienst van het betreffende ziekenhuis [29](#page=29). * **Klachten in de ambulante sector (buiten ziekenhuis):** Contact opnemen met de federale ombudsdienst "Rechten van de patiënt" [29](#page=29). ### 5.5 Vertegenwoordiging van patiënten die niet in staat zijn hun rechten uit te oefenen #### 5.5.1 Wie is niet in staat om zijn rechten uit te oefenen? * Minderjarigen die de belangen niet redelijk kunnen beoordelen [29](#page=29). * Meerderjarigen met een statuut van verlengde minderjarigheid [29](#page=29). * Onbekwaamverklaarde meerderjarigen [30](#page=30). * Meerderjarigen die feitelijk hun wil niet kunnen uiten (bv. in coma) [30](#page=30). #### 5.5.2 Wie kan de rechten uitoefenen? * **Minderjarigen, verlengde minderjarigheid, onbekwaamverklaarden:** Ouders of voogden oefenen de rechten uit. Minderjarigen kunnen dit deels zelfstandig doen indien ze daartoe in staat worden geacht [30](#page=30). * **Meerderjarigen die feitelijk niet in staat zijn hun rechten uit te oefenen:** De patiënt kan vooraf een vertegenwoordiger aanwijzen via een schriftelijk mandaat. Indien geen vertegenwoordiger is aangewezen, treden in vervangende volgorde de samenwonende echtgeno(o)t(e)/partner, meerderjarig kind, ouder, of meerderjarige broer/zus op. Bij conflicten of ontbreken van vertegenwoordiger behartigt de beroepsbeoefenaar in overleg met het multidisciplinaire team de belangen [30](#page=30). * **De door de patiënt aangewezen vertegenwoordiger:** Dit is de persoon die via een schriftelijk mandaat werd aangewezen toen de patiënt nog wilsbekwaam was [30](#page=30). #### 5.5.3 Grenzen aan de bevoegdheid van de vertegenwoordiger * De patiënt wordt zoveel mogelijk betrokken bij de uitoefening van zijn rechten [30](#page=30). * De beroepsbeoefenaar kan de toegang tot het dossier voor de vertegenwoordiger weigeren ter bescherming van de levenssfeer van de patiënt [30](#page=30). * In het kader van multidisciplinair overleg kan afgeweken worden van de beslissing van de vertegenwoordiger, indien dit in het belang van de patiënt is en een bedreiging voor leven of gezondheid afwendt. Dit geldt niet als de vertegenwoordiger kan bewijzen dat zijn beslissing overeenstemt met de uitdrukkelijke wil van de patiënt [31](#page=31). * De vertegenwoordiger mag nooit ingaan tegen een voorafgaande wilsverklaring van de patiënt [31](#page=31). * In geval van nood, indien de wil van patiënt en vertegenwoordiger onduidelijk is, handelt de beroepsbeoefenaar in het belang van de patiënt [31](#page=31). --- # Wettelijke en ethische aspecten van medische interventies Dit onderdeel behandelt de juridische en ethische kaders die van toepassing zijn op specifieke medische ingrepen en de uitoefening van gezondheidszorgberoepen. ### 5.1 Euthanasie Euthanasie wordt in België geregeld door de wet van 28 mei 2002, die het recht van een zieke erkent om te kiezen voor het leven of de dood onder strikte voorwaarden. Het betreft het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de betrokkene, op diens verzoek. Normale medische handelingen ter bestrijding van pijn en lijden, of het stopzetten van uitzichtloze behandelingen, vallen hier niet onder [32](#page=32). #### 5.1.1 Wettelijke voorwaarden voor euthanasie De wet stelt specifieke voorwaarden aan de patiënt, het verzoek en de toestand van de patiënt [33](#page=33). * **Patiënt:** Moet meerderjarig of een ontvoogde minderjarige zijn, handelingsbekwaam en bewust op het moment van het verzoek. Voor minderjarigen geldt dat zij oordeelsbekwaam moeten zijn, zich in een medisch uitzichtloze toestand van ondraaglijk lijden bevinden en dat hun ouders instemmen. Een kinder- en jeugdpsychiater of psycholoog dient geraadpleegd te worden [32](#page=32). * **Verzoek tot euthanasie:** * **Vrijwillig:** Zonder externe druk [33](#page=33). * **Overwogen:** Na correcte en relevante informatie, inclusief over palliatieve zorg [33](#page=33). * **Herhaald en duurzaam:** Niet impulsief, maar op verschillende dagen herhaald [33](#page=33). * **Schriftelijk:** Gedateerd en getekend door de patiënt. Indien de patiënt hiertoe niet in staat is, kan een meerderjarige zonder materieel belang dit opstellen. Het verzoek blijft geldig, zelfs bij bewusteloosheid van de patiënt nadien [33](#page=33) [34](#page=34). * **Toestand van de patiënt:** Een medisch uitzichtloze toestand van ondraaglijk fysiek of psychisch lijden, dat niet gelenigd kan worden, ten gevolge van een ernstige en ongeneeslijke aandoening door ziekte of ongeval. Het is niet vereist dat de aandoening terminaal is [33](#page=33). #### 5.1.2 Wilsverklaring Een wilsverklaring is een schriftelijk verzoek van een wilsbekwame patiënt om euthanasie toe te passen indien hij wilsonbekwaam wordt, bijvoorbeeld door coma. De verklaring moet voldoen aan wettelijke voorschriften, opgesteld zijn minder dan vijf jaar voor het begin van de wilsonbekwaamheid, en in bijzijn van twee getuigen, waarvan minstens één zonder materieel belang, worden opgesteld of bevestigd. De verklaring wordt pas toegepast bij een ernstige, ongeneeslijke, onomkeerbare toestand van bewusteloosheid [34](#page=34) [36](#page=36). #### 5.1.3 Specifieke situaties * **Stopzetten van behandelingen:** Dit wordt niet beschouwd als euthanasie, maar als het weigeren van behandeling [35](#page=35). * **Hoge dosissen pijnstillers/sedativa:** Kan als pijnbehandeling worden beschouwd, tenzij het op uitdrukkelijk verzoek tot levensbeëindiging gebeurt, dan is het euthanasie [35](#page=35). * **Psychiatrische patiënten:** Euthanasie is mogelijk voor handelingsbekwame patiënten die vrijwillig opgenomen zijn, mits zij een helder, vrijwillig, weloverwogen en volgehouden verzoek kunnen formuleren. Aanhoudend psychisch lijden is geen voldoende grond indien het niet het gevolg is van een ongeneeslijke (lichamelijke) aandoening, of indien het lijden als tijdelijk en behandelbaar wordt beschouwd [35](#page=35) [36](#page=36). * **Dementerende patiënten:** Huidige wetgeving staat euthanasie niet toe omdat zij geen helder verzoek kunnen formuleren. Er is echter een wetsvoorstel dat uitbreiding voorziet voor "aangetaste hersenfuncties" [36](#page=36). * **Schriftelijk verzoek:** Is vereist, maar in de praktijk kan euthanasie ook zonder schriftelijke verklaring indien de omstandigheden dit duidelijk maken [36](#page=36). * **Vertrouwenspersoon:** Aangeduid in de wilsverklaring, ondertekent het formulier en informeert de arts over de wil van de patiënt. De behandelende arts, geraadpleegde arts en verpleegkundig personeel kunnen geen vertrouwenspersoon zijn [37](#page=37). * **Familie:** De familie heeft niet het recht om over het leven en sterven van een ander te beslissen; euthanasie is altijd op verzoek van de patiënt zelf [37](#page=37). * **'Ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden':** Dit wordt beoordeeld vanuit het perspectief van de patiënt zelf. Het omvat ook gevoelens van aftakeling, verlies van waardigheid, en een last zijn voor dierbaren. 'Niet gelenigd' moet verstaan worden als 'op een wijze aanvaardbaar voor de patiënt' [37](#page=37) [38](#page=38). * **Oordeel over ondraaglijkheid:** De ongeneeslijkheid wordt door de arts beoordeeld, de ondraaglijkheid van het lijden door de patiënt zelf [38](#page=38). * **Weigeren van pijnbehandeling/palliatieve zorg:** Patiënten hebben altijd het recht dit te weigeren, bijvoorbeeld bij onaanvaardbare bijwerkingen [38](#page=38). * **Niet-terminale patiënten:** Een strengere procedure geldt, met een wachttijd van minstens één maand tussen het schriftelijke verzoek en de uitvoering [39](#page=39). * **'Binnen afzienbare termijn':** Dit betekent dat het overlijden met enige precisie voorspeld kan worden in dagen, weken of maanden, maar niet in jaren [39](#page=39). #### 5.1.4 Procedurele aspecten * **Toestemmingen:** Enkel de patiënt en de behandelende arts beslissen. De arts moet wel het advies van een tweede (en soms derde) arts vragen [39](#page=39). * **Verpleegkundig team en naasten:** Het verzoek moet besproken worden met het verplegend team en, indien de patiënt wenst, met aangewezen naasten. Hun toestemming is echter niet vereist [40](#page=40). * **Uitvoering:** Enkel door een arts. Een verpleegkundige kan helpen bij technisch noodzakelijke handelingen. Er is geen specifieke opleiding vereist, maar er bestaan gespecialiseerde opleidingen en netwerken zoals LEIF-artsen [40](#page=40). * **Medische hulp bij zelfdoding:** Valt niet expliciet onder de euthanasiewet, maar wordt in de praktijk getolereerd mits de voorwaarden van de euthanasiewet gerespecteerd zijn [41](#page=41). * **Weigering door de arts:** Een arts is niet verplicht euthanasie toe te passen en moet dit duidelijk toelichten. Hij dient de continuïteit van zorg te verzekeren en te bespreken welke arts wel bereid is [41](#page=41). * **Bespreken met de dokter:** Het is aan te raden zo snel mogelijk te praten over mogelijke euthanasie bij een ongeneeslijke ziekte, zelfs als er uiteindelijk geen gebruik van wordt gemaakt [41](#page=41). * **Voorstel door de arts:** De arts stelt niet zelf euthanasie voor, maar kan het onderwerp tactvol ter sprake brengen indien de patiënt signalen geeft [42](#page=42). * **Levensverzekering:** Euthanasie wordt beschouwd als een natuurlijke dood, waardoor levensverzekeringen wel uitbetaald moeten worden [42](#page=42). * **Controle:** De arts stuurt binnen vier werkdagen een registratiedocument naar de Federale Controle- en Evaluatiecommissie. De commissie controleert of de voorwaarden en procedures zijn nageleefd. Bij niet-naleving wordt het dossier overgemaakt aan de procureur des konings [42](#page=42) [43](#page=43). ### 5.2 Orgaandonatie De wet op orgaandonatie regelt het wegnemen van organen of weefsels bij een donor voor transplantatie bij een ander persoon [43](#page=43). #### 5.2.1 Wettelijke aspecten * **Overlijden vastgesteld:** Het wegnemen van organen mag enkel bij een persoon wiens overlijden is vastgesteld door drie onafhankelijke artsen. Hersendood wordt vastgesteld volgens de meest recente medische kennis [44](#page=44). * **Toestemming tot wegneming:** Organen kunnen weggenomen worden bij Belgische burgers of vreemdelingen die minstens 6 maanden gedomicilieerd zijn, mits zij bij leven geen verzet hebben aangetekend. Het officiële verzet kan ingediend worden via een formulier bij het gemeentehuis [44](#page=44). * **Familie bij geen wilsbeschikking:** De familie in de eerste graad (ouders, kinderen, samenwonenden) mag verzet aantekenen [44](#page=44). * **Anonimiteit:** De anonimiteit tussen donor- en ontvangerfamilies is gegarandeerd [45](#page=45). * **Gratis donatie:** Het schenken van organen is gratis en handel in organen is verboden [45](#page=45). * **Respect voor de overledene:** Het wegnemen en hechten gebeurt met respect voor het stoffelijk overschot en de gevoelens van de familie [46](#page=46). * **Strafbaarheid:** Geneesheren-ambtenaren controleren de naleving van de wet [46](#page=46). * **Erkenning weefselbanken:** Wettelijk vastgelegd om kwaliteit, beschikbaarheid en kosten te verzekeren [46](#page=46). #### 5.2.2 Soorten donoren * **Overleden donoren:** * **Heart Beating:** Hersendode donors, bij wie alle organen en weefsels weggenomen kunnen worden [46](#page=46). * **Non-Heart Beating:** Donors met hartstilstand, bij wie enkel nieren, lever en weefsels weggenomen kunnen worden [46](#page=46). * **Levende donoren:** Toegestaan indien organen of weefsels opnieuw aangroeien, of als het leven van de ontvanger in gevaar is en een orgaan van een overleden persoon niet het verhoopte resultaat oplevert. Toestemming van partner of verantwoordelijke bij minderjarigen is vereist [46](#page=46) [47](#page=47). #### 5.2.3 Kosten De kosten voor het wegnemen van organen zijn vastgelegd door de nomenclatuur. Na hersendood worden prestaties niet meer gefactureerd aan de sociale zekerheid van de donor, maar gedragen door de mutualiteiten van de ontvangers [47](#page=47). ### 5.3 Abortus Abortus is in België strafbaar, tenzij aan specifieke wettelijke voorwaarden wordt voldaan [48](#page=48). #### 5.3.1 Wettelijke voorwaarden * **Zwangerschapsduur:** De zwangerschap mag niet verder zijn dan twaalf weken na de bevruchting (veertien weken amenorroe) [48](#page=48). * **Wachttijd:** Minimaal zes dagen tussen de eerste afspraak en de ingreep [48](#page=48). * **Noodsituatie:** De vrouw moet verklaren door de zwangerschap in een noodsituatie te verkeren; dit is een subjectief oordeel [48](#page=48). * **Schriftelijke bevestiging:** De vrouw moet op de dag van de ingreep haar verzoek schriftelijk bevestigen [48](#page=48). * **Voorlichtingsdienst:** Verplicht verbonden aan de instelling, biedt informatie over rechten, bijstand, adoptiemogelijkheden en psychologische/maatschappelijke problemen [48](#page=48). * **Artseninformering:** De arts die de abortus uitvoert, informeert over risico's en opvangmogelijkheden [48](#page=48). #### 5.3.2 Verduidelijkingen en procedures * **Tijdslimiet:** 14 weken amenorroe is de grens voor abortus [49](#page=49). * **Wachttijd:** Minimaal zes dagen tussen eerste consultatie en ingreep [49](#page=49). * **Eenheid van plaats:** Eerste consultatie en ingreep vinden plaats in dezelfde instelling [49](#page=49). * **Abortus na 14 weken amenorroe:** Wettelijk toegestaan indien de zwangerschap een ernstig risico inhoudt voor de gezondheid van de vrouw, of indien de foetus lijdt aan een ‘uiterst zware en ongeneeslijke kwaal’. Een advies van een tweede arts is vereist [49](#page=49). * **Verwijzing:** Vrouwen kunnen terecht bij familie, vrienden, professionele hulpverleners, of de cRZ-luistertelefoon. Huisartsen en gynaecologen stellen de zwangerschap vast en verwijzen door [50](#page=50). * **Eerste afspraak in centrum:** Intakegesprek met wettelijk voorgeschreven inlichtingen, verdere besluitvormingsgesprekken indien nodig, psychologische voorbereiding en praktische informatie [50](#page=50). * **Methodes:** * **Zuigcurretage:** Korte ingreep, meestal onder plaatselijke verdoving [51](#page=51). * **Abortuspil (Mifégyne):** Gebruikelijk binnen 49 dagen na laatste menstruatie, vereist 6 dagen wachttijd. De behandeling verloopt over meerdere dagen met medicatie en controles [51-52](#page=51-52). * **Nazorg:** Bestaat uit een medisch (alarmsignalen, nacontrole) en een psychologisch luik [52](#page=52). * **Kostprijs:** Sinds 2002 grotendeels gedekt door de ziekteverzekering in Vlaanderen, met een klein remgeld [52](#page=52). ### 5.4 De wettelijke hulpverleningsplicht De wettelijke hulpverleningsplicht (art. 422 bis BSW) verplicht iedereen die een persoon in "groot gevaar" vaststelt of aan wie de toestand wordt beschreven, om hulp te verlenen indien dit mogelijk is zonder ernstig risico voor zichzelf of anderen. Voor zorgprofessionals weegt deze plicht zwaarder [53](#page=53). * **Verzuimdelict:** Het niet verlenen van hulp wordt als misdrijf beschouwd, zelfs als de situatie uiteindelijk goed afloopt [53](#page=53). * **'Groot gevaar':** Een situatie waarin de persoonlijke integriteit, vrijheid of eerbaarheid van een individu bedreigd wordt. Dit hoeft geen levensgevaar te zijn [53-54](#page=53-54). * **Actieve houding:** Van professionele zorgverleners wordt een actieve houding verwacht om dreigend gevaar te beoordelen en adequaat te reageren [54](#page=54). * **Doeltreffendheid hulp:** De doeltreffendheid van de geboden hulp is irrelevant; beter iets dan niets doen [54](#page=54). * **Dilemma:** De vraag of men de wet mag overtreden om hulp te bieden, bijvoorbeeld bij het onwettig uitoefenen van geneeskunde [54](#page=54). ### 5.5 Uitoefening van gezondheidszorgberoepen De Gecoördineerde Wet van 10 mei 2015 regelt de uitoefening van diverse gezondheidszorgberoepen [56](#page=56). #### 5.5.1 Geneeskunde en artsenijbereidkunde De uitoefening van geneeskunde is voorbehouden aan houders van een wettelijk diploma, tenzij wettelijk vrijgesteld [56](#page=56). #### 5.5.2 Verpleegkunde Verpleegkunde is gedefinieerd als persoonsgerichte zorg vanuit wetenschappelijke kennis, ethiek en compassie. Een verpleegkundige bevordert gezondheid, voorkomt ziekte, waarborgt veiligheid en waardigheid, en ondersteunt herstel. De wet regelt de erkenning en activiteiten van verpleegkundigen [57-58](#page=57-58). Vroedvrouwen met een diploma behaald vóór 1 oktober 2018 mogen van rechtswege de verpleegkunde uitoefenen onder dezelfde voorwaarden als gegradueerde verpleegkundigen, met name binnen de verloskunde, fertiliteitsbehandeling en neonatologie [57](#page=57). #### 5.5.3 Vroedvrouwen De uitoefening van het beroep van vroedvrouw wordt autonoom geregeld. Vroedvrouwen zijn bevoegd voor de diagnose van zwangerschap, toezicht en zorg tijdens zwangerschap, bevalling en postpartum, zorg aan gezonde pasgeborenen, preventie en risicoscreening, noodinterventies, en gezondheidsvoorlichting [60-61](#page=60-61). Ze mogen autonoom medicijnen voorschrijven binnen bepaalde kaders en na opleiding. Ook bekkenbodemreëducatie en functionele echografieën vallen binnen hun bevoegdheid. Permanente opleiding van 75 uur over 5 jaar is verplicht [60](#page=60) [61](#page=61) [62](#page=62) [69](#page=69). #### 5.5.4 Zorgkundigen Zorgkundigen zijn specifiek opgeleid om verpleegkundigen te ondersteunen onder toezicht [59](#page=59). #### 5.5.5 Doula’s, geboortecoaches en andere niet-erkende begeleiders De Federale Raad van Vroedvrouwen waarschuwt voor het toenemend aantal niet-gereguleerde praktijken door personen zonder wettelijk erkende opleiding. Dit brengt risico's met zich mee voor de gezondheid van ouders en baby's, creëert verwarring en ondermijnt de positie van vroedvrouwen [71-72](#page=71-72). Perinatale zorg is wettelijk exclusief het domein van vroedvrouwen, artsen en kinesitherapeuten [71](#page=71) [72](#page=72). #### 5.5.6 Homeopathie De uitoefening van homeopathie wordt gereguleerd om patiënten te beschermen. Alleen artsen, tandartsen en vroedvrouwen mogen homeopathie beoefenen als aanvulling op hun hoofdberoep. Er is een diploma homeopathie van universitair of hoger onderwijs vereist, alsook registratie bij de Minister van Volksgezondheid. De ziekteverzekering betaalt homeopathische geneesmiddelen niet terug wegens gebrek aan evidence-based medicine [73](#page=73) [74](#page=74). #### 5.5.7 Europese Richtlijn betreffende de erkenning van beroepskwalificaties Deze richtlijn regelt de erkenning van kwalificaties voor onder andere verloskundigen, artsen en apothekers. De opleiding tot verloskundige omvat minimaal 3 jaar theoretisch en praktisch onderwijs. Verloskundigen hebben toegang tot specifieke werkzaamheden zoals gezinsplanning, zwangerschapsonderzoek, begeleiding bij bevalling en zorg voor moeder en kind [76](#page=76) [77](#page=77). #### 5.5.8 Regionale perinatale zorg (P* functie) Een P* functie omvat een afdeling voor hoogrisicozwangerschappen (MIC) en een dienst voor intensieve neonatologie (NIC). De functie moet verzekerd worden in een ziekenhuis met een kraaminrichting gespecialiseerd in hoogrisicozwangerschappen en beschikt over diverse medische diensten en specialisten. Procedures voor de MIC-afdeling omvatten onder meer onderzoek van pasgeborenen door een pediater en een transportteam voor noodsituaties [81-82](#page=81-82). De MIC-afdeling heeft eigen vroedvrouwenpersoneel en organiseert continue navorming [80](#page=80) [82](#page=82). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |---|---| | Wettelijke en ethische aspecten | De juridische regels en morele principes die de uitoefening van een beroep, zoals dat van vroedvrouw, bepalen en sturen. | | Beroepsprofiel | Een document dat de taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden en vereiste kwalificaties van een bepaald beroep omschrijft. | | ICM | Afkorting voor de International Confederation of Midwives, een internationale organisatie die zich inzet voor de promotie van de vroedkunde wereldwijd. | | WHO | Afkorting voor de Wereldgezondheidsorganisatie, een gespecialiseerd agentschap van de Verenigde Naties dat zich bezighoudt met internationale volksgezondheid. | | Beroepsgeheim | De wettelijke en ethische verplichting voor bepaalde beroepsbeoefenaars om vertrouwelijke informatie die zij in de uitoefening van hun beroep vernemen, geheim te houden. | | Patiëntenrechten | Een set van rechten die de patiënt garanderen met betrekking tot de zorgverlening, informatie, privacy en autonomie. | | Euthanasie | Het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de betrokkene, op diens verzoek, onder strikte wettelijke voorwaarden. | | Orgaandonatie | Het schenken van organen of weefsels van een donor aan een ontvanger voor transplantatie, geregeld door specifieke wetgeving. | | Abortus | De medische beëindiging van een zwangerschap, wettelijk toegestaan onder specifieke voorwaarden en termijnen. | | Hulpverleningsplicht | De wettelijke verplichting voor iedereen, en in het bijzonder voor zorgverleners, om hulp te bieden aan personen in groot gevaar zonder zichzelf of anderen in ernstig gevaar te brengen. | | GDPR | De General Data Protection Regulation, een Europese verordening die de bescherming van persoonsgegevens regelt, met speciale aandacht voor gevoelige gegevens zoals gezondheidsinformatie. | | Informed consent | Geïnformeerde toestemming, de vrije en weloverwogen instemming van een patiënt met een medische ingreep of behandeling na het ontvangen van adequate informatie. | | Autonomie | Het recht van een persoon om zelfstandige beslissingen te nemen over het eigen leven en lichaam, zonder dwang of beïnvloeding. | | Weldoen (Beneficence) | Het principe in de bio-ethiek dat zorgverleners verplicht zijn om het welzijn van patiënten te bevorderen. | | Niet schaden (Non-maleficence) | Het principe in de bio-ethiek dat zorgverleners de plicht hebben om schade aan patiënten te vermijden. | | Rechtvaardigheid (Justice) | Het principe in de bio-ethiek dat zorg eerlijk en zonder discriminatie moet worden verleend aan alle patiënten. | | Verwerkingsverantwoordelijke | De persoon of entiteit die beslissingen neemt over het doel en de middelen voor de verwerking van persoonsgegevens. | | Vertrouwenspersoon | Een persoon die door de patiënt wordt aangewezen om hem bij te staan bij het verkrijgen van informatie, inzage van het dossier of het indienen van een klacht. | | Vertegenwoordiger | Een persoon die wettelijk gemachtigd is om de rechten van een patiënt uit te oefenen wanneer deze daartoe niet in staat is. | | Geboorteakte | Een officieel document dat de geboorte van een persoon registreert, opgesteld door de burgerlijke stand. | | eBirth | Een informaticaoplossing die het administratieve proces van de kennisgeving van geboorten digitaliseert en harmoniseert. | | Homeopathie | Een alternatieve geneeswijze gebaseerd op het principe van gelijke stoffen die soortgelijke symptomen veroorzaken, waarbij sterk verdunde substanties worden gebruikt. | | Perinatale zorg | Zorg die wordt verleend aan vrouwen en pasgeborenen tijdens de zwangerschap, bevalling en de periode direct na de geboorte. | | Doula | Een persoon die emotionele, fysieke en informatieve steun biedt aan zwangere vrouwen en hun partners voor, tijdens en na de bevalling. | | Geboortecoach | Een professional die ondersteuning biedt bij de voorbereiding op en de beleving van de bevalling. | | Wetsvoorstel | Een voorgestelde wet die nog door het parlement moet worden goedgekeurd en ingevoerd. | | Strafwetboek | Een verzameling van wetten die de strafbare feiten en de bijbehorende straffen in een land vastleggen. | | Openbaar Ministerie | De overheidsinstantie die belast is met de handhaving van de wet en het vervolgen van strafbare feiten. | | Gerechtsdeskundige | Een expert die door een rechtbank wordt ingeschakeld om technische of wetenschappelijke informatie te verstrekken betreffende een zaak. | | Arbeidsongeschiktheid | De ongeschiktheid van een persoon om te werken als gevolg van ziekte, ongeval of andere medische redenen. | | Therapeutische exceptie | Een uitzondering op de informatieplicht waarbij de zorgverlener informatie kan achterhouden indien dit noodzakelijk is voor het welzijn van de patiënt. | | Onoverwinnelijke dwaling | Een juridisch concept waarbij een persoon niet strafbaar is voor een overtreding indien hij te goeder trouw handelde op basis van een verkeerde interpretatie van de wet, die redelijk was. | | Vroedkundige zorg | Zorg die wordt verleend door een vroedvrouw, gericht op zwangerschap, bevalling en postnatale periode. | | NIC | Neonatale Intensive Care, een gespecialiseerde afdeling voor de zorg van pasgeborenen met gezondheidsproblemen. | | MIC | Maternal Intensive Care, een afdeling voor de intensieve observatie van hoogrisicozwangerschappen. | | P* functie | Een functie binnen een ziekenhuis die voorziet in hoogrisicozwangerschappen en neonatologie, en waarvoor specifieke normen gelden. | | Bio-ethiek | De studie van ethische kwesties die voortkomen uit biologische en medische vooruitgang, zoals biotechnologie, geneeskunde en milieukwesties. | | Gewetensbezwaar | Het recht van een individu om handelingen te weigeren die in strijd zijn met zijn of haar morele of religieuze overtuigingen. | | Staatsblad | Het officiële publicatieblad van de Belgische overheid waarin wetten en koninklijke besluiten worden bekendgemaakt. | | Parlementaire onderzoekscommissie | Een tijdelijke commissie ingesteld door het parlement om een specifiek onderwerp te onderzoeken en verslag uit te brengen. | | Burgerlijk Wetboek | Een verzameling van wetten die de burgerlijke betrekkingen tussen personen regelen, zoals eigendom, contracten en familie. | | Strafwetboek | Een verzameling van wetten die de strafbare feiten en de bijbehorende straffen in een land vastleggen. | | RIZIV | Het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering, een Belgische openbare instelling die de ziekteverzekering regelt. | | FOD Economie | Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie, een Belgische overheidsdienst die zich bezighoudt met economische zaken. | | eHealth | Een initiatief dat de elektronische uitwisseling van gezondheidsinformatie bevordert om de gezondheidszorg te verbeteren. |