OWK6_pedagogisch beleid op school.pptx

# Pedagogisch beleid op schoolniveau Dit gedeelte behandelt het belang van pedagogisch beleid op schoolniveau, met focus op samenwerking en het creëren van een veilige leeromgeving, geïllustreerd door modellen zoals het 4-ladenmodel en principes van de nieuwe autoriteit. ### 1.1 Het belang van pedagogisch beleid op schoolniveau Pedagogisch beleid op schoolniveau is essentieel voor het creëren van een ondersteunende en veilige omgeving waarin leerlingen zich kunnen ontwikkelen en gewenst gedrag kunnen tonen. Het benadrukt een collectieve verantwoordelijkheid, waarbij teamleden elkaar ondersteunen in plaats van individueel te opereren. Dit verschuift de focus van de leraar als een geïsoleerde figuur op een "podium" naar een gezamenlijke inspanning waarbij de deur openstaat voor samenwerking en hulp. Het principe van "nieuwe autoriteit" illustreert deze verschuiving, waarbij hulp vragen, werkzame zorg voor elkaar en het bespreekbaar maken van uitdagingen centraal staan. ### 1.2 Modellen voor pedagogisch beleid #### 1.2.1 Het 4-ladenmodel Het 4-ladenmodel is een gestructureerde aanpak die scholen gebruiken om pedagogisch beleid vorm te geven. Het model streeft naar uniformiteit en eenvoud in de aanpak van leergedrag. **Kernprincipes van het 4-ladenmodel:** * **Eenvoud:** Het model is ontworpen om direct duidelijk te maken wat van leerlingen verwacht wordt en hoe er gereageerd zal worden op bepaald gedrag. Dit leidt tot voorspelbaarheid. * **Reactie op gedrag:** Er wordt een directe koppeling gemaakt tussen gedrag en de reactie daarop, variërend van een waarschuwing tot een straf. **Voordelen van het 4-ladenmodel:** * **Uniformiteit:** Zorgt voor een consistente aanpak binnen de school. * **Duidelijkheid:** Leerlingen weten wat de consequenties zijn van hun gedrag. * **Eenvoudige implementatie:** De principes zijn relatief makkelijk te begrijpen en toe te passen. **Valkuilen van het 4-ladenmodel:** * **Oppervlakkigheid:** Er kan een focus komen te liggen op het registreren van meldingen zonder diepgaande analyse van de oorzaken van gedrag. * **Te rigide reacties:** Bij frequent, minder ernstig gedrag kan de koppeling met specifieke consequenties complex worden (bijvoorbeeld bij kauwgom of het vergeten van een boek). * **Risico op negatieve bekrachtiging:** Als gedrag niet genegeerd wordt, kan dit als goedkeuring worden gezien, wat de noodzaak van een adequate reactie benadrukt, maar de *manier* van reageren is cruciaal. **Voorbeelden van toepassing (gebaseerd op de documentatie):** * **Laatkomers:** Een mogelijke reactie is: "Spijtig dat je wat later bent." Dit toont een reactie zonder direct te straffen, maar wel de aandacht te vestigen op het gedrag. * **Ongepast taalgebruik (racistische uitspraak):** De reactie kan gericht zijn op het bevragen van de gedachte achter de uitspraak, bijvoorbeeld: "Wat maakt dat nu dat jij dat denkt?" #### 1.2.2 Nieuwe autoriteit Nieuwe autoriteit is een benadering die de rol van de leraar herdefinieert, weg van traditionele machtsstructuren naar een model van aanwezigheid, zelfbeheersing, ondersteuning en volharding. Het principe is dat leraren er niet alleen voor staan en dat hulp vragen en zorg voor elkaar centraal staan. **Principes van Nieuwe Autoriteit:** * **Aanwezigheid (en volharding):** * **Concept:** Constant zichtbaar en benaderbaar zijn voor leerlingen, zelfs wanneer ze afwezig zijn of spijbelen. Dit toont aan dat de leerling gemist wordt en verwacht wordt. * **Voorbeeld:** Een leraar stuurt een sms naar een spijbelende leerling met de boodschap "Ik had je verwacht vandaag. Jammer dat je er niet bent. Tot morgen!" Dit signaleert dat de leerling belangrijk is en gemist wordt, zonder onmiddellijke bestraffing. * **Zelfbeheersing (en volharding):** * **Concept:** Kalm en beheerst blijven, ook in conflictsituaties. De leraar reageert rustig, herhaalt de vraag, en maakt fysieke toenadering indien nodig, met behoud van een rustige stem. Het vermijden van escalatie is cruciaal. * **Voorbeeld:** Bij leerlingen die blijven praten, kan de leraar eerst oogcontact maken en dichterbij gaan staan. Als dit niet werkt, kan de leraar rustig aangeven dat hij/zij na de les met de leerling in gesprek wil gaan, zonder de leerling te dwingen. Dit leidt tot een gesprek na de les, mogelijk met ondersteuning van leerlingbegeleiders. * **Ondersteuning (en volharding):** * **Concept:** Het principe van continuïteit en verbinding, vooral belangrijk voor invallers. Een invallende leraar die informatie inwint bij de reguliere leraar, toont respect en integriteit. Door de eerdere aanwezigheid van de vaste leraar te erkennen, voelen leerlingen zich meer verbonden en veilig. * **Voorbeeld:** Een interim-leraar die navraag doet bij de vaste leraar over de klas en specifieke leerlingen. Door te beginnen met zinnen als "...ik sprak met jullie leraar en ik heb begrepen dat..." wordt de invaller geen "indringer" maar een onderdeel van het pedagogische weefsel. **Kern van de Nieuwe Autoriteit:** * **Hulp vragen:** Leraren erkennen dat ze niet alles alleen hoeven te doen en zoeken actief hulp en ondersteuning bij collega's. * **Werkzame zorg:** Er wordt actief gewerkt aan het welzijn en de ontwikkeling van leerlingen, waarbij zorg voor elkaar centraal staat. * **Niet alleen staan:** Het beleid benadrukt de kracht van een team dat elkaar ondersteunt. * **Bespreken:** Problemen en uitdagingen worden openlijk besproken, in plaats van genegeerd. ### 1.3 Samenwerking en een veilige leeromgeving Beide modellen, het 4-ladenmodel en de principes van de nieuwe autoriteit, dragen bij aan het creëren van een veilige leeromgeving door het bevorderen van duidelijke verwachtingen en een ondersteunende structuur. De nieuwe autoriteit legt hierbij extra nadruk op de relationele aspecten en de collectieve verantwoordelijkheid binnen het schoolteam. Door samen te werken en open te communiceren over gedrag en uitdagingen, kunnen scholen een cultuur ontwikkelen waarin zowel leerlingen als leraren zich veilig en gewaardeerd voelen. De visie op het omgaan met moeilijk gedrag wordt hierdoor niet langer puur disciplinair, maar gericht op het bouwen aan een positieve schoolcultuur. --- # Het 4-ladenmodel Het 4-ladenmodel biedt een gestructureerde aanpak voor pedagogisch beleid op schoolniveau, gericht op het bevorderen van gewenst gedrag bij leerlingen en wederzijdse ondersteuning tussen leerkrachten. ### 2.1 Kernconcepten en doelstellingen Het 4-ladenmodel is ontworpen om pedagogisch beleid op schoolniveau te structureren. Het is een benadering die de nadruk legt op het collectieve belang en de wederzijdse ondersteuning binnen een schoolteam. In plaats van een individuele, op zichzelf staande aanpak ("mijn klas, mijn regels"), promoot het model een cultuur van openheid en samenwerking, waar leerkrachten elkaar helpen en ondersteunen. Dit wordt samengevat met het principe van 'nieuwe autoriteit', wat impliceert dat hulp vragen en bieden essentieel is en dat leerkrachten er niet alleen voor staan. Het model streeft ernaar pedagogische kwesties bespreekbaar te maken en een gezamenlijke zoektocht naar leefbare oplossingen te stimuleren, in plaats van uitsluitend regels op te leggen. ### 2.2 Voordelen van het 4-ladenmodel Het model biedt verschillende voordelen voor de implementatie van pedagogisch beleid op schoolniveau: * **Uniformiteit en duidelijkheid:** Het model zorgt voor een uniforme denkwijze binnen de school, wat leidt tot duidelijkheid in de aanpak van gedrag. Dit maakt het direct duidelijk wat er van leerkrachten verwacht wordt. * **Eenvoudige toepassing:** De simpele structuur van het model maakt het gemakkelijk te begrijpen en toe te passen, waardoor leerkrachten snel weten hoe ze moeten handelen. * **Nadruk op reactie en regie:** Het model benadrukt het belang van reageren op gedrag, in plaats van dit te negeren. Het bevordert dat leerkrachten de regie in de klas behouden. * **Gezamenlijke aanpak:** Het stimuleert een collectieve verantwoordelijkheid en ondersteuning, waarbij het idee van 'samenwerken' centraal staat. * **Focus op gedragsverandering:** Door een gestructureerde reactie op gedrag te bieden, kan het model effectief bijdragen aan het sturen en veranderen van ongewenst gedrag. > **Tip:** Het model kan helpen bij het ontwikkelen van een heldere visie op pedagogisch beleid en hoe om te gaan met moeilijk gedrag op school. ### 2.3 Valkuilen en aandachtspunten Ondanks de voordelen kent het 4-ladenmodel ook potentiële valkuilen en aandachtspunten: * **Risico op mechanische toepassing:** De focus op eenvoud kan leiden tot een te mechanische toepassing, waarbij de nuances van individuele situaties verloren gaan. * **Onvoldoende aandacht voor de inhoud van reacties:** Hoewel het model het belang van reageren benadrukt, kan de *manier* van reageren en de inhoudelijke koppeling aan specifieke gedragingen onderbelicht blijven. Het koppelen van een lichte overtreding aan een te zware consequentie kan problematisch zijn. * **Uitdagingen bij frequentie van klein gedrag:** Bij veelvuldig klein gedrag (zoals kauwgom kauwen of een boek vergeten) kan het lastig zijn om een gepaste en consequente reactie te formuleren binnen het model. * **Risico op escalatie:** Een te rigide toepassing kan leiden tot escalatie, waarbij specifieke gedragingen zoals "ambetante trut" direct leiden tot buitensluiting of zware straffen. * **Beperkte ruimte voor individuele leerkrachtstijl:** De uniformiteit kan soms ten koste gaan van de flexibiliteit die nodig is voor een leerkracht om op zijn of haar eigen manier effectief te zijn. > **Voorbeeld:** Het koppelen van een veelvoud aan kleine overtredingen, zoals 5 keer een streepje voor het vergeten van huiswerk, aan een "flink weg" sturen, kan als te zwaar worden ervaren en de pedagogische relatie schaden. ### 2.4 Toepassing en reflectie Het 4-ladenmodel wordt in de praktijk door scholen toegepast. Voorbeelden hiervan zijn te vinden bij het MSK in Roeselare en het VTI Oostende. De effectiviteit van het model hangt sterk af van hoe leerkrachten ermee omgaan. Reflectie op de voordelen en valkuilen is cruciaal om het model succesvol te kunnen implementeren. #### 2.4.1 Reflectie-opdracht: 4-ladenmodel Leerkrachten worden aangemoedigd om na te denken over de volgende aspecten: * Geef vijf voordelen van dit model. * Geef vijf valkuilen van dit model. * Zou je graag met dit model werken als leerkracht? Motiveer je keuze. #### 2.4.2 Nieuwe autoriteit: een centraal principe Binnen het 4-ladenmodel speelt het concept 'nieuwe autoriteit' een belangrijke rol. Dit principe omvat meerdere aspecten: * **Aanwezigheid (en volharding):** Consequente aanwezigheid en zichtbaarheid in de klas, gecombineerd met een volhardende, doch rustige aanpak. Dit kan variëren van het sturen van een bericht aan een spijbelende leerling om te laten weten dat die gemist wordt, tot het fysiek dichterbij de leerling gaan staan en deze rustig benaderen. * **Zelfbeheersing (en volharding):** Leerkrachten dienen zelfbeheersing te tonen, ook in lastige situaties. Het niet direct escaleren, maar kiezen voor een gesprek na de les of het betrekken van andere ondersteunende diensten, toont zelfbeheersing en volharding. > **Voorbeeld:** Wanneer een leerling weigert te verzetten na herhaaldelijk verzoek, kan de leerkracht aangeven dat hij of zij de leerling niet kan dwingen, maar een gesprek na de les wil aangaan. * **Ondersteuning (en volharding):** Het principe van ondersteuning is breed. Dit kan betekenen dat interim-leerkrachten proactief informatie inwinnen bij reguliere leerkrachten om continuïteit te waarborgen en zich een deel van het pedagogische weefsel te voelen, wat bijdraagt aan een gevoel van inclusie en veiligheid voor leerlingen. #### 2.4.3 Reflectie-opdracht: Nieuwe autoriteit Reflectie op het principe van nieuwe autoriteit kan de volgende vragen omvatten: * Vat het principe van nieuwe autoriteit samen in vijf zinnen of vijf kernwoorden. * Evalueer het principe van nieuwe autoriteit: wat vind je positief, wat lijkt jou een valkuil? * In welke mate gebruik jij al ‘nieuwe autoriteit’ voor de klas? ### 2.5 Visie-ontwikkeling en afspraken De implementatie van het 4-ladenmodel vereist een doorlopende visie-ontwikkeling op schoolniveau. Het gaat om het gezamenlijk ontwikkelen van afspraken en het kritisch evalueren van de gehanteerde visies en methoden voor het omgaan met moeilijk gedrag. Reflectie op de voor- en nadelen van deze visies is essentieel voor effectief pedagogisch beleid. --- # Nieuwe autoriteit in de klas Nieuwe autoriteit is een pedagogische benadering die gericht is op het opbouwen van een positieve relatie met leerlingen door middel van aanwezigheid, zelfbeheersing en ondersteuning, in plaats van te vertrouwen op traditionele machtsverhoudingen. ### 3.1 Pedagogisch beleid op schoolniveau Een effectief pedagogisch beleid op schoolniveau is essentieel voor de toepassing van nieuwe autoriteit. Dit beleid kan worden gestructureerd aan de hand van een 4-Ladenmodel, dat helpt bij het uniformiseren van het denken en handelen binnen de schoolorganisatie. #### 3.1.1 Het 4-Ladenmodel Het 4-Ladenmodel biedt een simpel en uniform raamwerk voor scholen om met gedrag om te gaan. Het principe is dat men weet wat men moet doen in reactie op bepaald gedrag. > **Tip:** Een veelvoorkomende valkuil van dit model is dat er wel meldingen worden gemaakt van gedrag, maar dat er vervolgens niet adequaat wordt gereageerd. De koppeling die gemaakt wordt aan de frequentie van gedrag, zelfs bij kleine overtredingen zoals kauwgom kauwen of een boek vergeten, kan onduidelijk zijn. Het model benadrukt het belang van reageren op gedrag, in plaats van dit te negeren, omdat negeren kan worden geïnterpreteerd als goedkeuring. De manier waarop wordt gereageerd is cruciaal voor het behouden van regie in de klas. **Voorbeelden van toepassing:** * **Laatkomers:** Zeker reageren, bijvoorbeeld door te zeggen: "Jammer dat je wat later bent." * **Ongepast taalgebruik:** Een leerling bevragen waarom hij bepaalde uitspraken doet, zoals een racistische opmerking: "Wat maakt dat nu dat jij dat denkt?" #### 3.1.2 Visie-ontwikkeling en het 4-Ladenmodel Het ontwikkelen van een schoolbrede visie op pedagogisch beleid, mede gebaseerd op het 4-Ladenmodel, is een belangrijk onderdeel van het implementeren van nieuwe autoriteit. > **Tip:** De inzichten die worden opgedaan bij het reflecteren op het 4-Ladenmodel en de principes van nieuwe autoriteit, kunnen waardevol zijn bij het formuleren van de startreflectie en de leerdoelen van een leerkracht. **Reflectie-opdracht: Het 4-Ladenmodel** * Geef 5 voordelen van dit model. * Identificeer 5 valkuilen van dit model. * Zou u graag met dit model werken als leerkracht? Motiveer uw antwoord. **Reflectie-opdracht: Nieuwe autoriteit** * Vat het principe van nieuwe autoriteit samen in 5 zinnen of 5 kernwoorden. * Evalueer het principe van nieuwe autoriteit: wat vindt u positief, wat lijkt u een valkuil? * In welke mate gebruikt u al ‘nieuwe autoriteit’ in uw klas? **Reflectie-opdracht: Afspraken** * Lijken deze visies een goede manier om op school om te gaan met moeilijk gedrag? Waarom wel, waarom niet? * Wat zijn de voordelen, wat lijken de nadelen te zijn? ### 3.2 Principes van nieuwe autoriteit Nieuwe autoriteit is gebaseerd op drie kernprincipes: aanwezigheid, zelfbeheersing en ondersteuning, die allen worden versterkt door volharding. #### 3.2.1 Aanwezigheid (en volharding) Aanwezigheid gaat verder dan fysiek in de klas zijn; het betekent zichtbaar en betrokken zijn bij de leerlingen, en laten weten dat ze gemist worden. > **Voorbeeld:** Een leerkracht stuurt een leerling die spijbelt een sms met de boodschap: "Ik had je verwacht vandaag. Jammer dat je er niet bent. Tot morgen!" Hiermee wordt de leerling bewust gemaakt van zijn afwezigheid en dat hij de volgende dag weer wordt verwacht, ongeacht hoe lang hij afwezig is geweest. Het tonen van aanwezigheid kan ook fysieke nabijheid inhouden, zoals dichter bij een leerling gaan staan die niet luistert, om zo de aandacht te trekken en de vraag opnieuw te stellen. Het verplaatsen van banken kan faciliteren dat de leerkracht gemakkelijker bij elke leerling kan komen. #### 3.2.2 Zelfbeheersing (en volharding) Zelfbeheersing voor de leerkracht is cruciaal, vooral in uitdagende situaties. Het betekent kalm blijven en niet toegeven aan frustratie, zelfs wanneer initiële pogingen om gedrag bij te sturen niet direct succesvol zijn. > **Voorbeeld:** Twee leerlingen praten constant. De leerkracht probeert eerst door langslopen en oogcontact te maken de rust te herstellen. Als dit niet werkt, vraagt de leerkracht na een waarschuwing om zich te verzetten. Wanneer de leerling weigert, kondigt de leerkracht aan dat hij na de les met de leerling in gesprek wil gaan. Na de les wordt het gesprek gevoerd, met de leerlingbegeleiders erbij, wat resulteert in excuses van de leerling en een verbetering van het gedrag in volgende lessen. Deze aanpak benadrukt het belang van het niet dwingen, maar wel het aangaan van een gesprek en het bieden van consequenties die gericht zijn op herstel en reflectie. #### 3.2.3 Ondersteuning (en volharding) Ondersteuning in de context van nieuwe autoriteit betekent het bieden van een veilige en inclusieve omgeving, waarbij ook wordt ingespeeld op de continuïteit van zorg. > **Voorbeeld:** Een invalleerkracht die zich informeert bij de vaste leerkracht over de klas, leerlingen met speciale problemen en zaken waar hij zich bewust van moet zijn, toont respect en draagt bij aan de continuïteit. Door te zeggen: "...ik sprak met jullie leraar en ik heb begrepen dat...", wordt de invalleerkracht geen "indringer" maar een integraal onderdeel van het pedagogische weefsel, wat kinderen een gevoel van inclusie en veiligheid geeft. Dit principe onderstreept dat het bieden van continuïteit en het laten zien dat er hulp beschikbaar is, essentieel is voor het welzijn en de ontwikkeling van leerlingen. Het laat zien dat de school als geheel, en niet alleen de individuele leerkracht, verantwoordelijkheid draagt voor het welzijn van de leerlingen. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Pedagogisch beleid | Een strategisch plan dat de algemene aanpak en de waarden van een onderwijsinstelling op het gebied van onderwijs en opvoeding vastlegt om een positieve leeromgeving te creëren en de ontwikkeling van leerlingen te bevorderen. | | 4-laden model | Een pedagogisch raamwerk dat, waarschijnlijk, vier verschillende componenten of dimensies van pedagogisch beleid identificeert en structureert om scholen te helpen bij het ontwikkelen en implementeren van een coherent en effectief beleid. | | Nieuwe autoriteit | Een pedagogische benadering die traditionele machtsstructuren ter discussie stelt en focust op wederzijds respect, aanwezigheid, zelfbeheersing en ondersteuning van zowel leerkrachten als leerlingen om een positieve klasdynamiek te bevorderen. | | Oplossingsgericht werken | Een methodologie die zich richt op het identificeren en versterken van bestaande sterke punten en successen, in plaats van te focussen op problemen, om effectieve oplossingen te bereiken en gewenst gedrag te stimuleren. | | Visie-ontwikkeling | Het proces van het definiëren en articuleren van de lange-termijn doelen, waarden en principes van een onderwijsinstelling met betrekking tot haar pedagogische aanpak en de ontwikkeling van leerlingen. | | Afspraken | Vastgestelde regels of overeenkomsten binnen een klas of school die gedrag reguleren en een kader bieden voor interactie, met als doel een ordelijke en respectvolle omgeving te handhaven. | | Valkuil | Een potentieel gevaar of een onbedoeld negatief gevolg dat kan optreden bij de implementatie van een bepaald model, beleid of een specifieke strategie, ondanks de positieve intenties. | | Aanwezigheid (en volharding) | Binnen de nieuwe autoriteit verwijst dit naar het constante en zichtbare engagement van de leerkracht in de klas, waarbij de aanwezigheid van leerlingen wordt erkend en nagestreefd, zelfs bij afwezigheid. | | Zelfbeheersing (en volharding) | Het vermogen van de leerkracht om kalm en beheerst te blijven, ook in uitdagende situaties, en om consequent te handelen bij het corrigeren van ongewenst gedrag, waarbij focus ligt op dialoog en consequentie in plaats van directe confrontatie. | | Ondersteuning (en volharding) | In de context van de nieuwe autoriteit betekent dit het bieden van hulp en begeleiding aan leerlingen, en het zorgen voor continuïteit en samenwerking, bijvoorbeeld door de pedagogische lijn van een vorige leerkracht te respecteren en voort te zetten. |