2. KAPM1-inleiding-concepten25-26.pptx

# Inleiding tot de kapitaalmarkten en hun functies Dit onderwerp introduceert de kapitaalmarkten, hun structuur en de fundamentele functies van het financiële systeem, waaronder kapitaalallocatie en betalingsverkeer. ### 1.1 Functies van het financieel systeem Het financiële systeem vervult een cruciale rol in de economie door de volgende kernfuncties te realiseren: * **Mobiliseren van kapitaal:** Het financiële systeem brengt spaargelden en andere beschikbare middelen samen. * **Allocatie van kapitaal:** Dit gemobiliseerde kapitaal wordt vervolgens efficiënt toegewezen aan productieve doeleinden. Dit omvat twee belangrijke aspecten: * **Selectie van projecten:** Het identificeren van veelbelovende investeringsprojecten die potentieel een hoog rendement opleveren. * **Monitoring van projecten:** Het continu opvolgen van de voortgang en prestaties van de geselecteerde projecten om ervoor te zorgen dat het geïnvesteerde kapitaal effectief wordt gebruikt. ### 1.2 Organisatorische structuren Het financiële systeem kent twee primaire organisatorische structuren voor kapitaalallocatie: * **Intermediatie (via kredietinstellingen):** Hierbij treden banken en andere financiële instellingen op als tussenpersonen. Zij nemen geld aan van spaarders en lenen dit vervolgens uit aan leners. Dit model wordt ook wel "Wall Street" genoemd, hoewel deze term vaker verwijst naar de markten zelf. * **Gedesintermedieerd (via kapitaalmarkten):** Op de kapitaalmarkten kunnen bedrijven en overheden rechtstreeks financiering aantrekken van investeerders, zonder tussenkomst van banken. Investeerders kopen direct effecten, zoals aandelen en obligaties, die door de emittenten worden uitgegeven. Dit wordt vaak geassocieerd met "Main Street", wat de bredere economie en directe participatie van individuen en bedrijven impliceert. ### 1.3 Betalingsverkeer Een andere fundamentele functie van het financiële systeem is het organiseren van het betalingsverkeer. Dit zorgt ervoor dat transacties efficiënt, veilig en betrouwbaar kunnen worden afgewikkeld. Dit omvat systemen voor het overmaken van geld tussen individuen, bedrijven en overheden. ### 1.4 Bestaansredenen en doelstellingen van kapitaalmarktregulering Kapitaalmarkten zijn niet perfect en kunnen te maken krijgen met zogenaamde 'market failures'. Regulering beoogt deze tekortkomingen aan te pakken en de markten te verbeteren. De belangrijkste redenen voor regulering zijn: * **Asymmetrische informatie:** Wanneer één partij in een transactie meer of betere informatie heeft dan de andere partij. Dit kan leiden tot inefficiënte beslissingen en oneerlijke uitkomsten. * **Negatieve externaliteiten:** Kosten die worden afgewenteld op derden die niet direct bij de transactie betrokken zijn. Bijvoorbeeld milieuvervuiling door industriële activiteiten. * **Positieve externaliteiten (public goods):** Voordelen die ten goede komen aan de samenleving als geheel, maar waarvoor de markt zelf niet efficiënt zorgt. * **Irrationeel gedrag:** Psychologische biases die besluitvormers beïnvloeden, wat kan leiden tot suboptimale investeringskeuzes. ### 1.5 Doelstellingen van financiële regulering De bovengenoemde 'market failures' leiden tot specifieke doelstellingen voor financiële regulering: * **Beleggersbescherming:** Het waarborgen dat beleggers worden beschermd tegen fraude, misleiding en oneerlijke handelspraktijken. Dit omvat het verstrekken van adequate informatie en het creëren van mechanismen voor verhaal. * **Consumentenbescherming:** Hoewel de notie 'consument' in het kapitaalmarktrecht complex is en vaak samenvalt met beleggersbescherming, is het ook gericht op het beschermen van particulieren die financiële producten en diensten afnemen. * **Financiële stabiliteit:** Dit doel is vooral op de voorgrond getreden na de financiële crisis van 2007-2008. Regulering beoogt systeemrisico's te beheersen en de stabiliteit van het gehele financiële systeem te waarborgen. Internationale organen zoals de G20 en de Financial Stability Board, evenals regionale instanties zoals de European Systemic Risk Board, spelen hierin een belangrijke rol. * **Marktefficiëntie:** Regulering kan ook gericht zijn op het bevorderen van een eerlijke, transparante en efficiënte prijsvorming op de markten, zodat kapitaal naar de meest productieve investeringen kan stromen. --- # Actoren, markten en regulering van de kapitaalmarkten Dit deel behandelt de verschillende spelers in de kapitaalmarkten, de organisatie van de markten zelf, en de redenen en doelstellingen achter de regulering van deze markten, zoals beleggersbescherming en financiële stabiliteit. ### 2.1 Concepten en actoren in het financieel systeem Het financieel systeem vervult essentiële functies voor de economie, waaronder: * **Allocatie van kapitaal als productieve factor:** Het financieel systeem brengt vragers en aanbieders van kapitaal samen. * **Mobilisatie van kapitaal:** Het verzamelt spaargeld en andere bronnen van kapitaal. * **Allocatie van kapitaal (selectie + monitoring van projecten):** Het financieel systeem selecteert investeringsprojecten en monitort hun voortgang. De organisatie van dit systeem kan op twee manieren geschieden: * **Intermediatie:** Dit gebeurt via kredietinstellingen (banken) die als tussenpersoon optreden tussen spaarders en leners. * **Gedesintermedieerd:** Dit gebeurt via de kapitaalmarkten, waar aanbieders en vragers van kapitaal direct met elkaar in contact komen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen "Wall Street" (de financiële markten) en "Main Street" (de reële economie). ### 2.2 De bestaansreden en doelstellingen van kapitaalmarktregulering De noodzaak voor regulering van de kapitaalmarkten vloeit voort uit zogenaamde "market failures" of marktfalen, die leiden tot inefficiënties en nadelige gevolgen. De belangrijkste vormen van marktfalen zijn: * **Asymmetrische informatie:** Wanneer één partij in een transactie meer of betere informatie heeft dan de andere, kan dit leiden tot ongunstige uitkomsten voor de minder geïnformeerde partij. * **Negatieve externaliteiten:** De acties van één marktpartij kunnen ongewenste neveneffecten veroorzaken voor derden die niet direct bij de transactie betrokken zijn. * **Positieve externaliteiten (public goods):** Bepaalde diensten of markteffecten zijn van algemeen belang, maar worden mogelijk onvoldoende aangeboden door de markt zelf. * **Irrationeel gedrag (biases in decision-making):** Psychologische vertekeningen bij besluitvormers kunnen leiden tot suboptimale investeringsbeslissingen. Deze marktfalen rechtvaardigen de regulering van de financiële markten met specifieke doelstellingen: * **Beleggersbescherming:** Het beschermen van investeerders tegen frauduleuze praktijken, misleiding en wanpraktijken. > **Tip:** In het kapitaalmarktrecht is de notie "consument" breder dan in het consumentenrecht, aangezien ook institutionele beleggers en professionele partijen bescherming behoeven. * **Financiële stabiliteit:** Het waarborgen van de stabiliteit van het gehele financiële systeem, teneinde systeemcrises te voorkomen. Dit is met name sinds de financiële crisis van 2007-2008 (en de bankperikelen in 2023) een centraal aandachtspunt geworden, met initiatieven zoals de G20 en de European Systemic Risk Board (ESRB). * **Marktefficiëntie:** Het bevorderen van efficiënte prijsvorming en allocatie van middelen op de markten. ### 2.3 Organisatie van de markten De kapitaalmarkten zijn georganiseerd om de handel in financiële instrumenten te faciliteren. Dit omvat: * **Primaire markten:** Waar effecten voor het eerst worden uitgegeven (bijvoorbeeld een beursintroductie). * **Secundaire markten:** Waar reeds uitgegeven effecten tussen beleggers worden verhandeld (bijvoorbeeld de beurs). * **Beurzen:** Gecentraliseerde markten die een gestructureerde omgeving bieden voor de handel in effecten, met transparantie en liquiditeit. * **Over-the-counter (OTC) markten:** Markten waar financiële instrumenten rechtstreeks tussen twee partijen worden verhandeld, zonder tussenkomst van een centrale beurs. Dit kan leiden tot minder transparantie en hogere tegenpartijrisico's. ### 2.4 Belangrijke actoren op de kapitaalmarkten De kapitaalmarkten worden bevolkt door diverse actoren met verschillende rollen en belangen: * **Uitgevers van effecten:** Bedrijven en overheden die kapitaal aantrekken door de uitgifte van aandelen of obligaties. * **Beleggers:** Individuen, institutionele beleggers (zoals pensioenfondsen, verzekeraars, beleggingsfondsen) en overheden die kapitaal aanbieden in ruil voor een rendement. * **Financiële intermediairs:** Banken, makelaars, vermogensbeheerders en investeringsondernemingen die helpen bij het faciliteren van transacties, advisering en vermogensbeheer. * **Regulatoren en toezichthouders:** Overheidsinstanties die de markten monitoren en reguleren om de doelstellingen van beleggersbescherming en financiële stabiliteit te waarborgen. * **Beurzen en handelsplatformen:** De infrastructuren waar effecten worden verhandeld. * **Kredietbeoordelaars:** Organisaties die de kredietwaardigheid van uitgevers van obligaties beoordelen. ### 2.5 Financiële actualiteit Het is cruciaal om op de hoogte te blijven van de actuele ontwikkelingen in de financiële wereld om de theorie in de praktijk te plaatsen. Dagbladen zoals De Tijd en de Financial Times zijn hierbij onmisbare bronnen van informatie. > **Tip:** Wekelijkse terugblikken op de financiële actualiteit tijdens de lessen helpen om de stof beter te integreren en de relevantie van de leerstof te begrijpen. --- # Financiële crises en hedendaagse financiële actualiteit Dit onderwerp onderzoekt de impact van historische financiële crises, zoals die van 2007-2008, en recente bankperikelen, en benadrukt het belang van het opvolgen van de financiële actualiteit. ### 3.1 De financiële crisis van 2007-2008 en recente bankperikelen De financiële crisis van 2007-2008 was een wereldwijde crisis die begon met problemen op de Amerikaanse hypotheekmarkt. Deze crisis legde kwetsbaarheden bloot binnen het financiële systeem, waaronder overmatige risicovolle leningen, complexe financiële producten en een gebrek aan adequaat toezicht. De nasleep van deze crisis heeft geleid tot een verhoogde focus op financiële stabiliteit en strengere regelgeving wereldwijd. Recente bankperikelen, zoals de gebeurtenissen in 2023, herinneren eraan dat financiële instabiliteit nog steeds een reëel risico vormt. Deze gebeurtenissen kunnen voortkomen uit diverse factoren, waaronder rentestijgingen, verliezen op investeringen en specifieke managementfouten binnen individuele instellingen. De impact hiervan kan zich snel verspreiden via het financiële systeem en de bredere economie. ### 3.2 Het belang van financiële actualiteit Het nauwlettend volgen van de financiële actualiteit is essentieel voor het begrijpen van de dynamiek van de kapitaalmarkten en het anticiperen op potentiële risico's. Dit omvat het bestuderen van economisch nieuws, analyses van financiële instellingen en markttrends. > **Tip:** Regelmatig de financiële pers, zoals De Tijd en de Financial Times, raadplegen is cruciaal voor het bijhouden van de laatste ontwikkelingen en het vormen van een gefundeerd inzicht. Het begrijpen van de oorzaken en gevolgen van financiële crises, zowel historisch als recent, helpt bij het duiden van de huidige marktomstandigheden en het beoordelen van de effectiviteit van reguleringsmaatregelen. Dit vormt een belangrijke basis voor de studie van kapitaalmarktenrecht. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Kapitaalmarkten | Dit zijn markten waar financiële activa zoals aandelen en obligaties worden verhandeld met als doel het efficiënt alloceren van kapitaal tussen spaarders en investeerders. Ze spelen een cruciale rol in de economie voor de financiering van bedrijven en overheden. | | Financieel systeem | Het netwerk van financiële instellingen, markten en instrumenten dat een economie in staat stelt kapitaal te genereren en te alloceren, betalingsverkeer te faciliteren en risico's te beheren. | | Betalingsverkeer | Het proces waarbij geld wordt overgemaakt tussen economische subjecten, zoals consumenten, bedrijven en overheden, via verschillende betaalmethoden en infrastructuur. | | Allocatie van kapitaal | Het proces waarbij beschikbare financiële middelen worden toegewezen aan investeringsprojecten of activa die de hoogste verwachte rendementen bieden, met als doel productieve groei te stimuleren. | | Intermediatie (kredietinstellingen) | De rol van financiële tussenpersonen, zoals banken, die spaargeld van individuen en bedrijven verzamelen en dit vervolgens uitlenen aan andere partijen die financiering nodig hebben. | | Gedesintermedieerd (kapitaalmarkten) | Dit verwijst naar financiële transacties die rechtstreeks tussen investeerders en leners plaatsvinden via de kapitaalmarkten, zonder tussenkomst van traditionele financiële intermediairs. | | Market failures (Marktfalen) | Situaties waarin de vrije markt er niet in slaagt een efficiënte allocatie van middelen te bereiken, vaak als gevolg van externe effecten, asymmetrische informatie of publieke goederen. | | Asymmetrische informatie | Een marktsituatie waarbij één partij in een transactie meer of betere informatie heeft dan de andere partij, wat kan leiden tot inefficiënte uitkomsten en marktfalen. | | Negative externalities (Negatieve externe effecten) | Kosten die worden opgelegd aan een derde partij die niet direct betrokken is bij de productie of consumptie van een goed of dienst, bijvoorbeeld milieuvervuiling. | | Financiële stabiliteit | De toestand van het financiële systeem waarin het bestand is tegen schokken en zijn fundamentele functies kan blijven vervullen, zoals het faciliteren van betalingen, kredietverlening en risicobeheer. | | Marktefficiëntie | De mate waarin marktprijzen alle beschikbare informatie weerspiegelen, wat impliceert dat het moeilijk is om consistent abnormale winsten te behalen door middel van informatie of strategieën. | | Beleggersbescherming | Wet- en regelgeving die bedoeld is om beleggers te beschermen tegen fraude, misleiding en oneerlijke handelspraktijken op de financiële markten. |