Motiverend lesgeven - deel groeigerichte aanpak .pdf

# Introductie tot de groeigerichte aanpak Dit gedeelte introduceert het concept van een groeigerichte aanpak en het belang ervan voor motivatie bij kinderen, inclusief de rol van 'flow' [3](#page=3). ### 1.1 Waarom is een groeigerichte aanpak essentieel voor motivatie? Voor intrinsieke motivatie bij kinderen is het cruciaal dat zij zich competent voelen. Dit betekent niet dat kinderen enkel taken moeten uitvoeren die zij gemakkelijk vinden; dit leidt tot verveling. Kinderen bezitten een natuurlijke drang om te groeien en te leren [3](#page=3). #### 1.1.1 Het concept van 'flow' 'Flow' is een mentale toestand waarin iemand volledig opgaat in een activiteit. Kenmerkend voor deze toestand zijn diepe focus, hoge motivatie en een vervormd tijdsbesef. In de context van onderwijs en motivatie is 'flow' van groot belang, omdat het aangeeft dat een leerproces uitdagend maar tegelijkertijd haalbaar is voor de leerling [3](#page=3). > **Tip:** 'Flow' treedt op wanneer de uitdaging van een taak nauwkeurig aansluit bij de vaardigheden van de leerling. Te makkelijke taken leiden tot verveling, terwijl te moeilijke taken frustratie veroorzaken [3](#page=3). #### 1.1.2 De rol van de 'zone van de naaste ontwikkeling' Een groeigerichte aanpak richt zich op het aanbieden van taken en uitdagingen binnen de 'zone van de naaste ontwikkeling'. Dit impliceert dat de taken net buiten de comfortzone van het kind liggen, maar wel haalbaar zijn door middel van inspanning en groei [3](#page=3). > **Tip:** In een 'flow'-toestand is een kind volledig betrokken bij de taak, wat essentieel is voor effectief leren [3](#page=3). #### 1.1.3 Focus op proces boven product Tijdens een 'flow'-ervaring richt het kind zich primair op het leerproces zelf, en minder op beoordelingen of externe beloningen [3](#page=3). #### 1.1.4 Het creëren van een 'flow'-stimulerende leeromgeving Binnen een groeigerichte aanpak is het de rol van de leerkracht om een leeromgeving te cultiveren waarin 'flow'-ervaringen regelmatig kunnen plaatsvinden. Dit wordt bewerkstelligd door het aanbieden van uitdagende taken die zijn afgestemd op de individuele vaardigheden en het groeipotentieel van de leerlingen. Het bevorderen van 'flow' maakt leren niet alleen effectiever, maar ook boeiender en plezieriger, wat de motivatie voor leren en groei verder versterkt [3](#page=3). --- # Verschil tussen groeigerichte en prestatiegerichte aanpak Deze sectie vergelijkt de groeigerichte en prestatiegerichte benaderingen binnen het onderwijs, met de nadruk op het centraal stellen van het leerproces en het vermijden van overmatige focus op resultaten en externe druk [4](#page=4). ### 1.2.1 De prestatiegerichte aanpak Een prestatiegerichte aanpak kenmerkt zich door een sterke focus op het eindresultaat van een leeractiviteit. In het lager onderwijs worden toetsen en taken primair beoordeeld op hun uitkomst, en in het kleuteronderwijs wordt vaak gefocust op het voltooide knutselwerk. Binnen deze aanpak worden de prestaties van kinderen onderling vergeleken, en de nadruk ligt op het belonen van het sterkste kind. Dit kan leiden tot een situatie waarin kinderen primair leren voor de punten, de waardering van de leerkracht, of een externe beloning, in plaats van vanuit intrinsieke interesse in de taak zelf [4](#page=4). > **Tip:** Het risico van een puur prestatiegerichte aanpak is dat het leerproces naar de achtergrond verdwijnt [4](#page=4). ### 1.2.2 De groeigerichte aanpak Een groeigerichte aanpak daarentegen waardeert prestaties ten opzichte van de individuele inzet en de mate van groei die een kind heeft doorgemaakt. Onderzoek toont aan dat klassen die inzet en individuele vooruitgang benadrukken, leiden tot betere leerprestaties en minder vermijdingsgedrag dan prestatiegerichte klassen [4](#page=4). > **Tip:** Door te focussen op hoe kinderen kunnen groeien ten opzichte van zichzelf, ontstaat een andere, potentieel sterkere, vorm van motivatie bij kinderen [4](#page=4). ### 1.2.3 Het leerproces centraal stellen Het centraal stellen van het leerproces is cruciaal en gaat verder dan enkel het vermijden van te veel nadruk op cijfers. Toetsen kunnen ingezet worden als een middel voor reflectie, waarbij zowel wat goed gaat als wat verbetering behoeft, wordt benadrukt. Hierdoor draagt de uitkomst van een toets bij aan het leerproces, in plaats van dat het behalen van de toets een doel op zich wordt. Het risico van te veel externe druk en gecontroleerde motivatie, waarbij kinderen leren voor externe factoren, kan hiermee worden tegengegaan [4](#page=4). ### 1.2.4 Verband met mindset theorie Een fundamenteel concept dat aansluit bij de groeigerichte aanpak is de mindset-theorie van Carol Dweck, die het onderscheid maakt tussen een ‘fixed mindset’ en een ‘growth mindset’. Deze theorie belicht hoe overtuigingen over eigen capaciteiten leren en motivatie beïnvloeden [4](#page=4). --- # Mindsettheorie: fixed versus growth mindset Dit gedeelte verklaart de theorie van Carol Dweck, onderscheidt een vaste mindset van een groeimindset en beschrijft hoe dit de leerling beïnvloedt [4](#page=4). ### 3.1 De essentie van mindsettheorie De mindsettheorie, onderzocht door de Amerikaanse psychologe Carol Dweck, biedt inzichten in hoe onze overtuigingen over onze capaciteiten ons leren en onze motivatie beïnvloeden. Het onderscheid tussen een 'fixed mindset' (vaste mindset) en een 'growth mindset' (groeimindset) is essentieel binnen gemotiveerd lesgeven en persoonlijke ontwikkeling [4](#page=4). ### 3.2 Fixed mindset versus growth mindset #### 3.2.1 Fixed mindset Mensen met een fixed mindset geloven dat hun capaciteiten, intelligentie en talenten vaststaan. Ze zijn ervan overtuigd dat ze geboren zijn met een bepaald niveau van bekwaamheid, waarbij sommigen van nature ergens goed in zijn en anderen niet. Vanuit dit perspectief hebben zij geen controle over wat zij bij zichzelf kunnen ontwikkelen [5](#page=5). * Leerlingen met een fixed mindset uiten vaak dat ze iets niet kunnen of er geen talent voor hebben [5](#page=5). * Zij komen minder gemakkelijk tot leren vanuit deze overtuigingen [5](#page=5). > **Tip:** Het herkennen van deze uitingen bij leerlingen is cruciaal voor de leerkracht om het type mindset te kunnen identificeren. #### 3.2.2 Growth mindset Mensen met een growth mindset zijn ervan overtuigd dat hun capaciteiten ontwikkeld kunnen worden en zij dus wel degelijk grip hebben op hun eigen ontwikkeling. Zij geloven dat individuen die ergens goed in zijn, dit vermogen hebben opgebouwd, en dat degenen die ergens minder goed in zijn, dit is omdat ze de nodige inspanning niet hebben geleverd. Een persoon met een groeigerichte mindset gelooft dat hij of zij impact heeft op het eigen leerproces [5](#page=5). * Leerlingen die vaker zeggen dat ze iets 'nog niet' kunnen, zijn op groei gericht [5](#page=5). * Deze kinderen durven fouten maken en gaan uitdagingen aan [5](#page=5). * Zij begrijpen dat ze door inspanning en zelfvertrouwen succes kunnen boeken [5](#page=5). > **Tip:** Een groeigerichte aanpak, waarbij inzet en individuele vooruitgang worden benadrukt, leidt tot betere leerprestaties en minder vermijdingsgedrag dan een puur prestatiegerichte aanpak [4](#page=4). ### 3.3 Invloed op het leerproces en motivatie #### 3.3.1 De prestatiegerichte valkuil In het onderwijs wordt vaak gefocust op het product dat kinderen afleveren, zoals toetsen of knutselwerk. Dit kan leiden tot een prestatiegerichte klas waarin veel waarde wordt gehecht aan het eindresultaat en de prestaties van kinderen onderling worden vergeleken. Dit kan ertoe leiden dat het leerproces uit het oog wordt verloren [4](#page=4). > **Tip:** Het te veel nadruk leggen op cijfers kan leiden tot een externe druk, wat de intrinsieke motivatie kan schaden. Kinderen leren dan voor de punten of om de leerkracht blij te maken, in plaats van vanuit eigen interesse [4](#page=4). #### 3.3.2 Het centraal stellen van het leerproces Het benadrukken van het leerproces is essentieel. Toetsen kunnen ingezet worden als middel om te reflecteren op wat er goed gaat en wat minder goed, zodat de uitkomst bijdraagt aan leren en niet een doel op zich is [4](#page=4). Wanneer de focus ligt op hoe kinderen kunnen groeien ten opzichte van zichzelf, ontstaat een andere, meer intrinsieke vorm van motivatie. Dit verschilt van een aanpak waarin prestaties worden beoordeeld ten aanzien van de inzet en de mate van individuele groei [4](#page=4). --- # Begeleiding naar een groeigerichte mindset Dit deel biedt praktische tips en strategieën voor leerkrachten om kinderen te helpen een groeigerichte mindset te ontwikkelen, inclusief het centraal stellen van voortgang en het stimuleren van een onderzoekende houding. ### 1.5.1 Benoem en beloon de voortgang, niet het resultaat Het is cruciaal om de voortgang van een kind te benoemen en te belonen, in plaats van enkel het eindresultaat of de intelligentie te prijzen. Uitspraken als 'Dat kan jij goed' kunnen kinderen ertoe aanzetten om zich vast te klampen aan hun huidige niveau van intelligentie. In plaats daarvan kan de focus gelegd worden op de attitude van het kind, bijvoorbeeld door te zeggen: 'Je hebt dat vraagstuk op een nieuwe manier opgelost'. Complimenten zoals 'Je bent flink gegroeid in breuken vermenigvuldigen' of 'Ik zie dat je thuis extra oefent' stimuleren groei. Het is hierbij belangrijk dat de complimenten authentiek zijn, aangezien kinderen goed aanvoelen wanneer een leerkracht meent wat hij of zij zegt [7](#page=7). ### 1.5.2 Stel groeigerichte vragen Het aannemen van een onderzoekende houding door middel van specifieke vragen kan de weg openen naar oplossingen. Na een minder succesvolle toets kunnen vragen als 'Snap je de essentie?', 'Welke woorden heb je niet begrepen?' of 'Op die manier is het cijfer voor die toets geen eindpunt, maar een stadium van waaruit ze verder kunnen groeien' helpen om de leerstof te herzien [7](#page=7). ### 1.5.3 Stimuleer een onderzoekende houding Leerkrachten kunnen leerlingen aanmoedigen tot zelfreflectie door hen te laten nadenken over wat zijzelf kunnen doen om iets beter te begrijpen. Vragen zoals 'Wie kan je helpen?', 'Wat had je zelf nog meer kunnen doen?' of 'Als we het aan je mama vragen, zou ze zeggen dat je hard hebt gewerkt?' stimuleren deze reflectie. Dit helpt kinderen om niet bang te zijn om kritisch naar zichzelf te kijken [8](#page=8). ### 1.5.4 Geef tijd en ruimte Het is belangrijk dat leerlingen voelen dat hun tempo wordt gevolgd en dat zij de tijd krijgen om nieuwe leerstof te verwerken. Er moet ruimte zijn om te begrijpen dat mislukken en opnieuw proberen een essentieel onderdeel van het leerproces zijn [8](#page=8). ### 1.5.5 Niet één antwoord is juist Wanneer leerlingen met onverwachte oplossingen komen, is het belangrijk om ruimte te bieden voor dit anders denken. Dit stimuleert het denken in mogelijkheden, vergelijkbaar met het inzicht dat een vork niet alleen om te eten dient, maar ook voor andere doeleinden gebruikt kan worden [8](#page=8). ### 1.5.6 Maak groei zichtbaar Het zichtbaar en bespreekbaar maken van de groeimindset op school kan op diverse manieren. Een idee is om een bord te plaatsen waar leerlingen vragen beantwoorden over bijvoorbeeld vriendschap of geleerde lessen van de week. Een 'groeibeker' kan ook helpen om fouten bespreekbaar te maken [8](#page=8). > **Tip:** Voor concrete voorbeelden en verdere verdieping kan men de genoemde artikelen en Ted talk raadplegen [8](#page=8). ### 1.6 Welke theoretische kaders ondersteunen een groeigerichte mindset? Om het competentiegevoel en de groeigerichte mindset van kinderen maximaal te ondersteunen, is het essentieel dat leerkrachten de leerstof toegankelijk en geleidelijk aan uitdagender maken. Twee belangrijke theoretische kaders die hierbij een rol spelen, zijn die van Bloom en Gardner [8](#page=8). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Groeigerichte aanpak | Een onderwijsaanpak die de nadruk legt op de individuele vooruitgang en groei van een leerling, in plaats van op de absolute prestatie of vergelijking met anderen. Het moedigt leerlingen aan om uitdagingen aan te gaan en van hun fouten te leren. | | Prestatiegerichte aanpak | Een onderwijsaanpak die primair focust op het eindresultaat van taken, toetsen en opdrachten. De nadruk ligt vaak op het behalen van hoge scores en het vergelijken van prestaties tussen leerlingen, wat kan leiden tot externe motivatie. | | Flow | Een mentale toestand waarin iemand volledig opgaat in een activiteit. Kenmerken zijn intense concentratie, absorptie in de taak, een gevoel van controle, verlies van tijdsbesef en plezier in de activiteit zelf. Het treedt op wanneer de uitdaging van de taak in evenwicht is met de vaardigheden van de persoon. | | Zone van naaste ontwikkeling | Het concept dat verwijst naar het niveau van ontwikkeling dat een leerling nog niet zelfstandig kan bereiken, maar wel kan voltooien met hulp van een meer ervaren persoon (zoals een leerkracht of medeleerling). Het is het gebied waar leren en groei het meest effectief plaatsvinden. | | Fixed mindset (Vaste mindset) | De overtuiging dat iemands capaciteiten, intelligentie en talenten vastliggen en niet significant te veranderen zijn. Personen met een fixed mindset geloven dat ze geboren zijn met een bepaald niveau van bekwaamheid en weinig controle hebben over hun eigen ontwikkeling. | | Growth mindset (Groeimindset) | De overtuiging dat iemands capaciteiten, intelligentie en talenten ontwikkeld kunnen worden door inspanning, leren en doorzettingsvermogen. Personen met een growth mindset geloven dat ze grip hebben op hun eigen ontwikkeling en dat uitdagingen kansen zijn om te groeien. | | Gecontroleerde motivatie | Motivatie die voortkomt uit externe factoren, zoals beloningen, straffen, druk van anderen of de wens om goedkeuring te krijgen. Dit staat tegenover autonome motivatie, die voortkomt uit intrinsieke interesse of persoonlijke waarden. | | Competentiegevoel | Het gevoel van bekwaamheid en effectiviteit dat een persoon ervaart in relatie tot zijn of haar omgeving en taken. Een sterk competentiegevoel is cruciaal voor motivatie en welzijn. | | Zelfreflectie | Het proces van nadenken over eigen gedachten, gevoelens, gedragingen en prestaties. Het stelt individuen in staat om hun sterke en zwakke punten te identificeren en groei te bevorderen. | | Autonome motivatie | Motivatie die voortkomt uit de intrinsieke interesse in een activiteit, de voldoening die het oplevert, of de persoonlijke waarden die ermee verbonden zijn. Dit leidt vaak tot dieper leren en grotere betrokkenheid. |