International Law

# Beslissingen van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) is de federale onafhankelijke administratie die verantwoordelijk is voor het toekennen van internationale bescherming. ## 1. Commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen (CGVS) Het CGVS is een federale onafhankelijke administratie met als kerntaak het bieden van bescherming aan personen die, bij terugkeer naar hun land van herkomst, een risico lopen op vervolging of ernstige schade. De procedure omvat de beoordeling van de vluchtelingenstatus en, indien niet van toepassing, de subsidiaire beschermingsstatus. Het CGVS onderzoekt elk verzoek om internationale bescherming op individuele, objectieve en onpartijdige wijze, in overeenstemming met Belgische, Europese en internationale normen. ### 1.1 Opdracht en bevoegdheden De primaire opdracht van het CGVS is het beoordelen van aanvragen tot internationale bescherming. Dit proces kent verschillende fasen, van het onderzoek door de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) tot de uiteindelijke beslissing door het CGVS. #### 1.1.1 Procedure bij het CGVS Indien België verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielverzoek, ontvangt het CGVS het dossier van de DVZ. De asielzoeker wordt vervolgens uitgenodigd voor een persoonlijk gehoor op de kantoren van het CGVS in Brussel. Tijdens dit gehoor krijgt de asielzoeker de gelegenheid om zijn vluchtverhaal toe te lichten en de redenen voor het verlaten van het land van herkomst uiteen te zetten. #### 1.1.2 Ontvankelijkheid van het verzoek Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming niet-ontvankelijk verklaren in de volgende gevallen: * **Eerste land van asiel:** Indien de verzoeker reeds asiel heeft verkregen in een ander land. * **Veilig derde land:** Als het land waar de verzoeker vandaan komt als veilig wordt beschouwd. * **Reeds toegekende bescherming:** Wanneer de verzoeker al internationale bescherming (vluchtelingenstatus of subsidiaire beschermingsstatus) heeft verkregen in een andere lidstaat van de Europese Unie. * **EU-onderdaan:** Als de verzoeker onderdaan is van een lidstaat van de Europese Unie of een staat die partij is bij een toetredingsverdrag tot de Europese Unie. * **Volgend verzoek zonder nieuwe elementen:** Bij een herhaald verzoek tot internationale bescherming waarbij geen nieuwe feiten of elementen worden aangevoerd. * **Begeleide minderjarige vreemdeling:** Indien een begeleide minderjarige vreemdeling geen eigen feiten aanhaalt die een apart verzoek rechtvaardigen, nadat er reeds een definitieve beslissing is genomen over een eerder ingediend verzoek namens hem of haar. #### 1.1.3 Toekenning van een status Na de beoordeling van de ontvankelijkheid en de inhoudelijke gronden van het verzoek, neemt het CGVS een beslissing. Deze beslissing wordt aangetekend verstuurd naar de gekozen woonplaats van de verzoeker. * **Erkend als vluchteling:** In dit geval vermeldt de beslissing enkel dat de verzoeker erkend is als vluchteling. Het CGVS motiveert de beslissing niet in detail. * **Subsidiaire beschermingsstatus toegekend:** Als de verzoeker niet in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus, maar wel voor subsidiaire bescherming, ontvangt de verzoeker een beslissing van weigering van de vluchtelingenstatus en toekenning van de subsidiaire beschermingsstatus. De motivatie hiervoor wordt wel gegeven, waarin wordt uitgelegd waarom de vluchtelingenstatus niet wordt toegekend, maar subsidiaire bescherming wel. Tegen deze beslissing kan beroep worden aangetekend bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV). * **Geen status toegekend:** Indien het CGVS noch de vluchtelingenstatus noch de subsidiaire beschermingsstatus toekent, ontvangt de verzoeker een gemotiveerde beslissing van weigering. Tegen deze beslissing kan een schorsend beroep ten gronde worden ingediend bij de RVV binnen dertig dagen. Dit betekent dat de verzoeker gedurende de behandelingstijd van het beroep niet kan worden teruggestuurd of gedwongen verwijderd van het grondgebied. Materiele opvang blijft behouden en het attest van immatriculatie blijft geldig. Na een negatieve beslissing van de RVV, kan nog een cassatieberoep worden ingediend bij de Raad van State om de wettigheid van de uitspraak van de RVV te toetsen. > **Tip:** De erkenning als vluchteling biedt een 'sterkere' bescherming dan de subsidiaire beschermingsstatus. Het is belangrijk om de motivatie voor een subsidiaire beschermingsstatus nauwkeurig te bestuderen, aangezien een beroepsprocedure risico's met zich meebrengt, waaronder het mogelijks verliezen van de subsidiaire bescherming indien de RVV anders oordeelt. #### 1.1.4 Versnelde procedures Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming behandelen via een versnelde procedure. Dit houdt in dat het onderzoek en de beoordeling ten gronde worden uitgevoerd, maar binnen een verkort tijdsbestek. In principe wordt de verzoeker altijd opgeroepen voor een persoonlijk onderhoud, met minimaal twee dagen tussen de kennisgeving van de oproeping en het gehoor. Het CGVS kan kiezen voor een versnelde procedure in specifieke gevallen, zoals wanneer de verzoeker afkomstig is uit een zogenaamd 'veilig land van herkomst' of wanneer het een volgend verzoek om internationale bescherming betreft. De beslissingen die in een versnelde procedure worden genomen (toekenning, weigering of uitsluiting van een beschermingsstatus) zijn dezelfde als in de standaardprocedure. ### 1.2 Beslissing en gevolgen #### 1.2.1 Na een positieve beslissing Wanneer een verzoeker de status van erkende vluchteling of subsidiair beschermde verkrijgt, wat resulteert in een verblijfsrecht van meer dan drie maanden, moet de opvang in principe binnen twee maanden verlaten worden. De betrokkene heeft recht op financiële steun van het OCMW indien hij behoeftig is. De transitie vanuit collectieve opvang wordt geregeld via instructies van Fedasil. De betrokkene wordt ingeschreven in het vreemdelingenregister bij de gemeente. #### 1.2.2 Na een negatieve beslissing Als een verzoek om internationale bescherming definitief wordt afgewezen, kan de verzoeker een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) ontvangen. Na het verstrijken van de termijn van het bevel, heeft de persoon een onwettig verblijf in België, tenzij verlenging mogelijk is om humanitaire redenen. De termijn voor het verlaten van het grondgebied bedraagt in principe dertig dagen, met wettelijk bepaalde uitzonderingen voor kortere termijnen. Fedasil wijst de betrokkene doorgaans toe aan een open terugkeerplaats (OTP) als onderdeel van het terugkeertraject. Vanaf de aankomst in de OTP kan een verlenging van het recht op opvang worden aangevraagd indien de betrokkene zich in een specifieke situatie bevindt en voldoet aan de voorwaarden. Indien vrijwillige terugkeer als realistisch wordt beschouwd, wordt de afgewezen asielzoeker actief ondersteund bij de nodige stappen. Indien vrijwillige terugkeer niet realistisch is, verschuift de focus naar gedwongen terugkeer. Na afloop van de opvangtermijn en eventuele verlengingen, wordt de opvang stopgezet. Indien de bewoner weigert de opvang te verlaten, kan de DVZ de lokale politie inschakelen. De verbindingsambtenaar van DVZ is verantwoordelijk voor het organiseren van gedwongen terugkeer. ### 1.3 Criteria voor bescherming Het CGVS beoordeelt aanvragen op basis van de internationale en Europese definities van vluchtelingenstatus en subsidiaire bescherming. #### 1.3.1 Vluchtelingenstatus Om als vluchteling erkend te worden, moet een persoon voldoen aan de definitie uit de Conventie van Genève. Dit houdt in dat de persoon zich buiten het land van nationaliteit of herkomst bevindt en geen bescherming van dat land kan of wil inroepen vanwege vrees voor vervolging op grond van ras, religie, nationaliteit, behoren tot een bepaalde sociale groep of politieke overtuiging. De vrees voor vervolging is cruciaal, ook als deze nog niet effectief is, mits deze reëel en duidelijk is. Dit kan ook gelden voor personen die hun land hebben verlaten zonder vrees, maar bij terugkeer een risico lopen ('vluchteling ter plaatse'). #### 1.3.2 Subsidiaire bescherming Subsidiaire bescherming wordt toegekend indien er "zwaarwegende gronden zijn om aan te nemen dat, wanneer hij naar zijn land van herkomst, of in het geval van een staatloze, naar het land waar hij vroeger gewoonlijk verbleef, terugkeert een reëel risico zou lopen op ernstige schade, en hij zich niet onder de bescherming van dat land kan of, wegens dat risico, wil stellen". Ernstige schade kan bestaan uit: * Doodstraf of executie. * Foltering of onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing, in strijd met artikel 3 van het EVRM. * Ernstige schade door een gewapend conflict, zoals een ernstige bedreiging van leven of persoon als gevolg van willekeurig geweld in een georganiseerd, aanhoudend en intensief conflict. Burgers, niet strijders, kunnen op deze grond een beroep doen. Elke aanvraag wordt individueel onderzocht, waarbij de link tussen de algemene toestand in het land van herkomst en de persoonlijke situatie van de aanvrager moet worden aangetoond. #### 1.3.3 Veilig land van herkomst Verzoekers die uit een als 'veilig land van herkomst' beschouwd land komen, kunnen onderworpen worden aan een versnelde procedure. #### 1.3.4 Specifieke criteria Naast het algemene criterium van het voorkomen van een schending van mensenrechten, hanteert DVZ specifieke criteria op basis van praktijk en rechtspraak, waaronder: * **Langdurige asielprocedures:** Gezinnen met schoolgaande kinderen waarvan de procedure langer dan 1 jaar heeft geduurd en die sinds 5 jaar ononderbroken in België verblijven. * **Duurzame lokale verankering.** Deze criteria worden concreet toegepast onder het verzamelbegrip 'prangende humanitaire situatie', wat impliceert dat repatriëring in strijd zou zijn met internationale mensenrechtenverdragen en dat verdere verblijf in België de enige oplossing is. Er is bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen zoals mishandelde vrouwen en kinderen, of personen in dringende persoonlijke of familiale situaties. --- # Beslissingen van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) is de federale onafhankelijke administratie die belast is met het verlenen van internationale bescherming aan personen die risico lopen op vervolging of ernstige schade bij terugkeer naar hun land van herkomst. ## 1. Opdracht en bevoegdheden van het CGVS De kerntaak van het CGVS is het beoordelen van verzoeken om internationale bescherming. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de vluchtelingenstatus en de subsidiaire beschermingsstatus. ### 1.1 De vluchtelingenstatus Erkenning als vluchteling vereist dat de aanvrager voldoet aan de definitie van vluchteling zoals vastgelegd in de Conventie van Genève. Dit houdt in dat de persoon zich buiten zijn land van herkomst bevindt en gegronde vrees heeft voor vervolging om redenen van ras, religie, nationaliteit, behoren tot een bepaalde sociale groep of politieke overtuiging. > **Tip:** De vrees voor vervolging hoeft niet actueel te zijn; een duidelijke en waarachtige angst voor wat er zou kunnen gebeuren bij terugkeer is voldoende. Ook kan een vluchteling ter plaatse ontstaan indien de situatie in het land van herkomst verandert of indien activiteiten in België leiden tot vervolgingsrisico bij terugkeer. ### 1.2 De subsidiaire beschermingsstatus Subsidiaire bescherming wordt toegekend indien er zwaarwegende gronden zijn om aan te nemen dat de persoon bij terugkeer naar zijn land van herkomst een reëel risico loopt op ernstige schade, en zich niet onder de bescherming van dat land kan of wil stellen. Ernstige schade kan onder meer bestaan uit: * Doodstraf of executie * Foltering of onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing * Ernstige schade door een gewapend conflict > **Tip:** Bij de beoordeling van subsidiaire bescherming is het cruciaal om de algemene toestand van het land te koppelen aan de persoonlijke situatie van de aanvrager. Enkel verwijzen naar algemene onveiligheid is onvoldoende. ### 1.3 Onafhankelijke en onpartijdige beoordeling Het CGVS onderzoekt elk verzoek om internationale bescherming op individuele, objectieve en onpartijdige wijze, in overeenstemming met de Belgische, Europese en internationale normen. ## 2. Procedure bij het CGVS Indien België verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek, ontvangt het CGVS het asieldossier van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ). ### 2.1 Gehoor bij het CGVS De asielzoeker wordt opgeroepen voor een gehoor in de kantoren van het CGVS. Tijdens dit gehoor kan de asielzoeker zijn asielverhaal toelichten en uitleggen waarom hij zijn land van herkomst heeft verlaten. De termijn tussen de kennisgeving van de oproeping en het gehoor bedraagt minimaal twee dagen. ### 2.2 Niet-ontvankelijkverklaring van het verzoek Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming niet-ontvankelijk verklaren in specifieke situaties, waaronder: * Indien een ander land als "eerste land van asiel" of "veilig derde land" wordt beschouwd. * Indien de aanvrager reeds internationale bescherming geniet in een andere EU-lidstaat. * Indien de aanvrager onderdaan is van een EU-lidstaat of een land dat partij is bij een toetredingsverdrag tot de EU. * Bij een volgend verzoek zonder nieuwe elementen. * Bij een begeleide minderjarige vreemdeling wiens eerder ingediende verzoek reeds definitief werd beslecht en die geen eigen feiten aanhaalt die een apart verzoek rechtvaardigen. ### 2.3 Toekenning van een status Na de beoordeling van het verzoek kan het CGVS een beslissing nemen: * **Erkend als vluchteling:** De beslissing vermeldt enkel de erkenning als vluchteling. Het CGVS motiveert deze beslissing niet expliciet. * **Subsidiaire beschermingsstatus toegekend:** De beslissing motiveert waarom de vluchtelingenstatus wordt geweigerd, maar de subsidiaire beschermingsstatus wel wordt toegekend. * **Geen status toegekend:** Zowel de vluchtelingenstatus als de subsidiaire beschermingsstatus worden geweigerd. De negatieve beslissing wordt gemotiveerd. De beslissingen worden aangetekend verstuurd naar de gekozen woonplaats van de aanvrager. > **Tip:** Tegen een beslissing van het CGVS kan beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV). Een negatieve beslissing van het CGVS kan leiden tot een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV). ### 2.4 Versnelde procedures Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming behandelen via een versnelde procedure, bijvoorbeeld wanneer de verzoeker uit een "veilig land van herkomst" komt of een volgend verzoek indient. De inhoudelijke beoordeling gebeurt wel, maar binnen een verkort tijdsbestek. ## 3. Gevolgen van een positieve beslissing Wanneer een asielzoeker erkend wordt als vluchteling of de subsidiaire beschermingsstatus verkrijgt, genereert dit een verblijfsrecht van meer dan drie maanden. De betrokkene dient in principe de opvang binnen de twee maanden te verlaten en kan aanspraak maken op financiële steun van het OCMW indien behoeftig. Inschrijving in het vreemdelingenregister bij de gemeente en aansluiting bij de publieke ziekteverzekering zijn eveneens vereist. ## 4. Gevolgen van een negatieve beslissing Indien het verzoek definitief wordt afgewezen, kan een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) worden uitgevaardigd. Indien de termijn van het BGV verstreken is zonder gevolg, verblijft de persoon onwettig in België, tenzij verlenging om humanitaire redenen mogelijk is. De opvang wordt stopgezet en de focus kan verschuiven naar gedwongen terugkeer. ## 5. Afkortingen * **AI**: Attest van immatriculatie * **CGVS**: Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen * **DVZ**: Dienst Vreemdelingenzaken * **NBMV**: Niet-begeleide minderjarige vreemdeling * **RVV**: Raad voor Vreemdelingenbetwistingen --- Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) is de instantie die beslist over de toekenning van internationale bescherming in België. ## 1. De rol en bevoegdheid van het CGVS Het CGVS is een federale, onafhankelijke administratie die als kerntaak heeft bescherming te bieden aan personen die in geval van terugkeer naar hun land van herkomst risico lopen op vervolging of ernstige schade. Het onderzoekt elk verzoek om internationale bescherming op individuele, objectieve en onpartijdige wijze, conform de Belgische, Europese en internationale normen. ### 1.1 Takenpakket van het CGVS De primaire opdracht van het CGVS is het beoordelen van asielaanvragen. Dit proces omvat de volgende stappen: * **Vaststelling van de vluchtelingenstatus:** De commissaris-generaal stelt eerst vast of de asielzoeker in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus, zoals gedefinieerd in het Verdrag van Genève. Dit betekent dat de persoon vreest voor vervolging omwille van ras, religie, nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep of politieke overtuiging. * **Beoordeling van de subsidiaire beschermingsstatus:** Indien de asielzoeker niet voldoet aan de criteria voor de vluchtelingenstatus, onderzoekt het CGVS of hij/zij in aanmerking komt voor subsidiaire bescherming. Dit is van toepassing wanneer er zwaarwegende gronden zijn om aan te nemen dat de persoon bij terugkeer naar het land van herkomst een reëel risico op ernstige schade zou lopen, en zich niet onder de bescherming van dat land kan of wil stellen. Ernstige schade kan onder meer bestaan uit de doodstraf, foltering, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing, of ernstige schade door een gewapend conflict. ### 1.2 Procedure bij het CGVS Wanneer België verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielverzoek (na het Dublin-onderzoek door de Dienst Vreemdelingenzaken), ontvangt het CGVS het dossier. De procedure verloopt als volgt: * **Oproep voor gehoor:** Het CGVS nodigt de asielzoeker uit voor een persoonlijk gehoor in Brussel. Tijdens dit gehoor kan de asielzoeker zijn of haar asielverhaal toelichten en de redenen voor het verlaten van het land van herkomst uiteenzetten. * **Beslissing van het CGVS:** Na het gehoor neemt het CGVS een beslissing. Deze beslissing wordt aangetekend verstuurd naar de gekozen woonplaats van de asielzoeker. * **Positieve beslissing:** Indien het CGVS de asielaanvraag toekent, wordt de asielzoeker erkend als vluchteling of krijgt hij/zij de subsidiaire beschermingsstatus. Dit geeft recht op een verblijfsrecht van meer dan drie maanden. * **Negatieve beslissing (weigering):** Indien het CGVS het verzoek afwijst, zowel voor de vluchtelingenstatus als voor subsidiaire bescherming, wordt de asielzoeker hiervan op de hoogte gebracht. Tegen deze beslissing kan beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV). > **Tip:** Het is cruciaal om eerlijk en volledig te zijn tijdens het gehoor bij het CGVS. Alle relevante informatie en documentatie dient tijdig te worden voorgelegd. ### 1.3 Ontvankelijkheid en versnelde procedures Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming niet-ontvankelijk verklaren onder bepaalde omstandigheden, zoals wanneer een ander land verantwoordelijk is (eerste land van asiel, veilig derde land), wanneer de asielzoeker al bescherming geniet in een andere EU-lidstaat, of bij een volgend verzoek zonder nieuwe elementen. Daarnaast kan het CGVS gebruikmaken van een **versnelde procedure** om verzoeken te behandelen die binnen een verkort tijdsbestek worden beoordeeld. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn voor personen afkomstig uit zogenaamde 'veilige landen van herkomst' of bij volgende asielaanvragen. ## 2. Beslissingscriteria en -uitkomsten De beslissing van het CGVS is gebaseerd op een beoordeling van de individuele situatie van de asielzoeker in het licht van de internationale en Europese normen inzake bescherming. ### 2.1 Motivatie van de beslissing * **Erkenning als vluchteling:** De beslissing vermeldt enkel dat de persoon erkend werd als vluchteling. Het CGVS motiveert deze beslissing niet gedetailleerd in het initiële schrijven. * **Toekenning subsidiaire bescherming:** Bij toekenning van subsidiaire bescherming, maar weigering van de vluchtelingenstatus, motiveert het CGVS waarom de persoon niet in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus, maar wel voor subsidiaire bescherming. * **Weigering van beide statuten:** Bij een weigering van zowel de vluchtelingenstatus als de subsidiaire beschermingsstatus, motiveert het CGVS de negatieve beslissing. ### 2.2 Mogelijke uitkomsten van de beslissing * **Erkenning als vluchteling:** Dit is het 'sterkste' statuut en biedt de meest uitgebreide bescherming. * **Toekenning van subsidiaire beschermingsstatus:** Biedt bescherming tegen ernstige schade, maar is minder breed dan de vluchtelingenstatus. * **Weigering van internationale bescherming:** In dit geval wordt de asielzoeker niet erkend als vluchteling of ontvanger van subsidiaire bescherming. Dit kan leiden tot een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV). ### 2.3 Gevolgen van een positieve beslissing Na een positieve beslissing (vluchteling of subsidiair beschermde) moeten de betrokkenen de opvang in principe binnen twee maanden verlaten. Zij hebben wel recht op financiële steun van het OCMW indien zij behoeftig zijn en worden ingeschreven in het vreemdelingenregister. ### 2.4 Gevolgen van een negatieve beslissing Bij een definitieve afwijzing van het verzoek om internationale bescherming kan een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) volgen. Indien de termijn van het bevel verstreken is zonder vrijwillige terugkeer of verlenging, verblijft de persoon illegaal in België. In dit geval wordt de opvang stopgezet en kan gedwongen terugkeer volgen. > **Tip:** Bij een negatieve beslissing is het essentieel om tijdig beroep aan te tekenen bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV) om de verdere procedure te waarborgen en een mogelijk schorsend effect te bekomen. ## 3. Betrokken instanties in het beslissingsproces Het CGVS werkt nauw samen met andere overheidsinstanties in het migratie- en asielbeleid: * **Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ):** Registreert de asielaanvragen, voert het Dublin-onderzoek uit om de verantwoordelijke lidstaat te bepalen, en wisselt informatie uit met andere instanties. DVZ is ook verantwoordelijk voor de afgifte van visa en verblijfsvergunningen. * **Fedasil:** Is verantwoordelijk voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming en garandeert de kwaliteit van de opvangstructuren. Fedasil coördineert ook de organisatie van vrijwillige terugkeer. * **Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV):** De rechterlijke instantie die beroepen behandelt tegen beslissingen van het CGVS en de Dienst Vreemdelingenzaken. Het CGVS speelt dus een centrale rol in het waarborgen van internationale bescherming in België door een grondige en onpartijdige beoordeling van elk asielverzoek. --- Hieronder volgt een gedetailleerde samenvatting over de beslissingen van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS), gebaseerd op de verstrekte tekst. ## 1. Beslissingen van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) is een federale, onafhankelijke administratie die de opdracht heeft om bescherming te bieden aan personen die bij terugkeer naar hun land van herkomst een risico op vervolging of ernstige schade lopen. Het CGVS onderzoekt elk verzoek om internationale bescherming op individuele, objectieve en onpartijdige wijze, in overeenstemming met Belgische, Europese en internationale normen. ### 1.1 Rol en opdracht van het CGVS De kernopdracht van het CGVS is het beoordelen van aanvragen tot internationale bescherming. Dit proces omvat twee hoofdfasen: * **Vaststelling vluchtelingenstatus:** De commissaris-generaal beoordeelt eerst of de asielzoeker voldoet aan de criteria voor de vluchtelingenstatus, zoals gedefinieerd in de Conventie van Genève. * **Vaststelling subsidiaire beschermingsstatus:** Indien de vluchtelingenstatus niet wordt toegekend, onderzoekt het CGVS of de asielzoeker in aanmerking komt voor subsidiaire bescherming. Dit is het geval wanneer er zwaarwegende gronden zijn om aan te nemen dat de persoon bij terugkeer een reëel risico zou lopen op ernstige schade. ### 1.2 Criteria voor erkenning #### 1.2.1 Vluchtelingenstatus Om als vluchteling erkend te worden, moet een persoon voldoen aan de definitie van de Conventie van Genève. Dit betekent dat de persoon zich buiten het land van nationaliteit of herkomst bevindt en uit vrees voor vervolging om redenen van ras, religie, nationaliteit, behoren tot een bepaalde sociale groep of politieke overtuiging, de bescherming van dat land niet kan of wil inroepen. > **Tip:** Het gaat hierbij om de vrees voor vervolging. Zelfs als er geen effectieve vervolging plaatsvindt, kan een duidelijke en waarachtige angst voor wat er zou kunnen gebeuren bij terugkeer leiden tot erkenning als vluchteling. Een persoon kan ook als 'vluchteling ter plaatse' worden beschouwd indien de situatie in het herkomstland is veranderd of indien de persoon in België activiteiten heeft ontwikkeld waardoor hij bij terugkeer vervolging zou riskeren. #### 1.2.2 Subsidiaire beschermingsstatus Subsidiaire bescherming wordt toegekend wanneer er zwaarwegende gronden zijn om aan te nemen dat een persoon, bij terugkeer naar zijn land van herkomst, een reëel risico zou lopen op ernstige schade. De persoon kan zich niet onder de bescherming van dat land stellen of wil dit vanwege dit risico niet. Elke aanvraag wordt individueel onderzocht en de aanvrager moet aantonen dat hij persoonlijk een risico loopt op ernstige schade. * Foltering of onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing. * Ernstige schade door een gewapend conflict, met name een ernstige bedreiging van leven of persoon als gevolg van willekeurig geweld in een georganiseerd, aanhoudend en intensief conflict. > **Tip:** Alleen burgers, en niet strijders, kunnen een beroep doen op bescherming wegens ernstige schade door een gewapend conflict. Bij twijfel wordt de persoon als burger beschouwd. ### 1.3 Procedure bij het CGVS Indien België verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek om internationale bescherming, ontvangt het CGVS het asieldossier van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ). De asielzoeker wordt uitgenodigd voor een gehoor waarbij de redenen voor het verlaten van het herkomstland kunnen worden toegelicht. #### 1.3.1 Niet-ontvankelijkheidsgronden * Indien er sprake is van een "eerste land van asiel" of een "veilig derde land". * Indien de verzoeker reeds internationale bescherming heeft verkregen in een andere lidstaat van de Europese Unie. * Indien de verzoeker onderdaan is van een lidstaat van de Europese Unie of een staat die partij is bij een Toetredingsverdrag tot de Europese Unie. * Bij een volgend verzoek om internationale bescherming zonder nieuwe elementen. * Indien een begeleide minderjarige vreemdeling geen eigen feiten aanhaalt die een apart verzoek rechtvaardigen, nadat er reeds een definitieve beslissing werd genomen over een eerder ingediend verzoek namens hem/haar. #### 1.3.2 Toekenning van een status Na het onderzoek kent het CGVS een status toe: * **Erkende vluchteling:** De beslissing vermeldt enkel dat de persoon erkend werd als vluchteling. Er is geen verdere motivatie bijgevoegd. * **Subsidiaire beschermingsstatus:** Het CGVS kan een verzoeker niet erkennen als vluchteling, maar wel de subsidiaire beschermingsstatus toekennen. In dit geval wordt de beslissing gemotiveerd, met uitleg waarom de vluchtelingenstatus niet wordt toegekend maar subsidiaire bescherming wel. * **Geen status toegekend:** Indien het CGVS noch de vluchtelingenstatus noch de subsidiaire beschermingsstatus toekent, wordt de beslissing tot weigering gemotiveerd. > **Tip:** Tegen een beslissing van het CGVS kan beroep worden aangetekend bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV). Tegen een uitspraak van de RVV kan nog een cassatieberoep worden ingediend bij de Raad van State. #### 1.3.3 Gevolgen van een positieve beslissing Wanneer een asielzoeker een status als erkende vluchteling of subsidiair beschermde verkrijgt (wat een verblijfsrecht van meer dan drie maanden inhoudt), moet hij in principe de opvang binnen de twee maanden verlaten. De betrokkene krijgt dan recht op financiële steun van het OCMW indien hij behoeftig is. De inschrijving in het vreemdelingenregister gebeurt bij de gemeente. #### 1.3.4 Gevolgen van een negatieve beslissing Na een definitieve afwijzing van het verzoek om internationale bescherming, kan de betrokkene een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) krijgen. Indien de termijn van het bevel verstreken is zonder verlenging om humanitaire redenen, verblijft de persoon onwettig in België. De opvang wordt stopgezet na het verstrijken van de termijn van het bevel en eventuele verlengingen. ### 1.4 Versnelde procedures Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming ook behandelen volgens een versnelde procedure. Hoewel het onderzoek en de beoordeling ten gronde gebeuren, geschiedt dit binnen een verkort tijdsbestek. Een persoonlijk onderhoud vindt in principe steeds plaats, met minimaal twee dagen tussen de kennisgeving van de oproeping en het gehoor. Versnelde procedures kunnen onder meer worden toegepast voor verzoekers uit zogenaamde "veilige landen van herkomst" of bij volgende verzoeken zonder nieuwe elementen. --- # Rechten en procedures na een beslissing over internationale bescherming Dit hoofdstuk bespreekt de procedures en rechten die van toepassing zijn na een beslissing over internationale bescherming, met een focus op de verschillende mogelijke uitkomsten en de rechten die daaruit voortvloeien. ## 2. Procedures en rechten na een beslissing over internationale bescherming Na de indiening van een verzoek om internationale bescherming volgt een procedure die kan leiden tot verschillende beslissingen. Deze beslissingen bepalen de verdere verblijfsrechten en plichten van de betrokkene. ### 2.1 Het beslissingsproces De beslissing over een verzoek om internationale bescherming wordt genomen door het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS). #### 2.1.1 Bevoegdheid van het CGVS Het CGVS onderzoekt elk verzoek om internationale bescherming op individuele, objectieve en onpartijdige wijze, conform Belgische, Europese en internationale normen. #### 2.1.2 Mogelijke beslissingen * **Erkenning als vluchteling:** Indien de betrokkene voldoet aan de definitie van vluchteling zoals opgenomen in de Conventie van Genève, wordt deze erkend als vluchteling. * **Toekenning van subsidiaire bescherming:** Als de betrokkene niet in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus, maar er wel zwaarwegende gronden zijn om aan te nemen dat hij een reëel risico op ernstige schade loopt bij terugkeer naar zijn land van herkomst, kan subsidiaire bescherming worden toegekend. Ernstige schade kan betrekking hebben op de doodstraf, foltering of onmenselijke/vernederende behandeling, of ernstige schade door een gewapend conflict. * **Weigering van bescherming:** Als de betrokkene geen van beide statuten (vluchteling of subsidiaire bescherming) verkrijgt, wordt het verzoek afgewezen. #### 2.1.3 Verzoek om internationale bescherming (procedure) De procedure voor internationale bescherming kent verschillende fasen: 1. **Fase 1: Indienen van het verzoek:** * Het verzoek moet persoonlijk worden ingediend bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ). * Tijdigheid is cruciaal; laattijdige indiening kan leiden tot versnelde procedures of een indicatie van onderduikrisico. * Vanaf het moment van het verzoek heeft de betrokkene recht op materiële opvang en bescherming tegen refoulement. 2. **Fase 2: Dublin-onderzoek:** * DVZ onderzoekt welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek op basis van de Dublin-verordening. * Indien een ander land verantwoordelijk is, wordt de betrokkene overgedragen. Indien België verantwoordelijk is, wordt het verzoek verder behandeld. 3. **Fase 3: CGVS en beslissing:** * Indien België verantwoordelijk is, ontvangt het CGVS het dossier. * Een gehoor wordt georganiseerd waar de betrokkene zijn asielverhaal kan toelichten. * Het CGVS kan het verzoek niet-ontvankelijk verklaren om diverse redenen (bv. eerste land van asiel, veilig derde land, reeds bescherming verkregen elders). * Het CGVS kent een status toe (vluchteling of subsidiaire bescherming) of wijst het verzoek af. De beslissing wordt schriftelijk meegedeeld. #### 2.1.4 Versnelde procedures Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming behandelen via een versnelde procedure, bijvoorbeeld indien de verzoeker afkomstig is uit een zogenaamd 'veilig land van herkomst' of indien het een volgend verzoek betreft zonder nieuwe elementen. ### 2.2 Rechten na een positieve beslissing Een positieve beslissing (vluchtelingenstatus of subsidiaire bescherming) verleent de betrokkene een verblijfsrecht van meer dan drie maanden. #### 2.2.1 Verblijfsrecht en integratie * **Verblijfstitel:** Na erkenning als vluchteling of toekenning van subsidiaire bescherming, ontvangt de betrokkene een verblijfstitel. * **Verlaten van opvang:** De betrokkene dient in principe binnen de twee maanden de collectieve opvang te verlaten en heeft recht op financiële steun van het OCMW indien behoeftig. * **Inschrijving in het vreemdelingenregister:** De betrokkene wordt ingeschreven in het vreemdelingenregister bij de gemeente. #### 2.2.2 Gezinshereniging Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden kunnen onder bepaalde voorwaarden hun echtgenoot/echtgenote of geregistreerde partner, kinderen jonger dan 18 jaar, een gehandicapt meerderjarig kind en, indien het een niet-begeleide minderjarige vluchteling betreft, hun ouders, laten overkomen naar België via gezinshereniging. #### 2.2.3 Sociale rechten Vluchtelingen en subsidiair beschermden hebben in principe dezelfde sociale rechten als Belgische staatsburgers, waaronder het recht op maatschappelijke integratie, inkomensgarantie voor ouderen en tegemoetkomingen bij handicap. #### 2.2.4 Sociale huur Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden kunnen, onder bepaalde voorwaarden, aanspraak maken op sociale huisvesting of een huursubsidie. #### 2.2.5 Toegang tot de Belgische nationaliteit Na een periode van wettelijk verblijf en mits het voldoen aan specifieke voorwaarden op het gebied van integratie, talenkennis en economische participatie, kunnen erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden de Belgische nationaliteit verkrijgen via een nationaliteitsverklaring of naturalisatie. ### 2.3 Rechten na een negatieve beslissing Indien het verzoek om internationale bescherming definitief wordt afgewezen, krijgt de betrokkene een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV). #### 2.3.1 Terugkeer en opvang * **Bevel om het grondgebied te verlaten (BGV):** De termijn hiervoor bedraagt in principe 30 dagen, tenzij wettelijk anders bepaald. * **Vrijwillige terugkeer:** Indien vrijwillige terugkeer als realistisch wordt beschouwd, wordt de betrokkene hierbij actief ondersteund. * **Gedwongen terugkeer:** Indien vrijwillige terugkeer niet mogelijk is, wordt overgegaan tot gedwongen terugkeer. * **Opvang na afwijzing:** Afgewezen asielzoekers kunnen tijdelijk in een Open Terugkeerplaats (OTP) verblijven en hebben onder bepaalde voorwaarden recht op verlenging van opvang. #### 2.3.2 Juridische beroepen * **Beroep bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV):** Tegen een weigeringsbeslissing van het CGVS kan binnen dertig dagen een schorsend beroep met grond tot tenuitvoerlegging worden ingediend bij de RVV. Tijdens de procedure kan de betrokkene niet worden teruggestuurd en behoudt hij het attest van immatriculatie en materiële opvang. * **Cassatieberoep bij de Raad van State:** Na een negatieve beslissing van de RVV kan nog een cassatieberoep worden ingediend bij de Raad van State om de wettigheid van de beslissing te controleren. ### 2.4 Toegang tot de gezondheidszorg De toegang tot gezondheidszorg is afhankelijk van de verblijfssituatie en de status van de vreemdeling. * **Verzoekers om internationale bescherming:** Hebben recht op betaling of terugbetaling van medische kosten, afhankelijk van de opvangstructuur. Bij verblijf in collectieve opvang via Fedasil of partnerorganisaties worden de kosten gedekt. Indien de betrokkene in een Lokaal Opvanginitiatief (LOI) verblijft, komt het OCMW tussen bij behoeftigheid. * **Vluchtelingen en subsidiair beschermden:** Moeten zich aansluiten bij de publieke ziekteverzekering. Het OCMW kan tussenkomen voor kosten die niet door de ziekteverzekering worden gedekt indien de betrokkene behoeftig is. * **Personen zonder wettig verblijf:** Hebben doorgaans recht op 'dringende medische hulp', wat noodzakelijke medische zorg omvat om de lichamelijke en geestelijke integriteit te beschermen. Dit omvat geen kosten voor voeding, kleding of huisvesting. In geval van ernstige ziekte kan onder voorwaarden een medische regularisatie mogelijk zijn. > **Tip:** Het is cruciaal om de termijnen voor het indienen van verzoeken en beroepen strikt na te leven, aangezien het missen hiervan ingrijpende gevolgen kan hebben voor de rechten van de betrokkene. --- Dit document bespreekt de procedures en rechten na een beslissing over internationale bescherming in België, met een focus op de verschillende statuten en de bijbehorende rechten en plichten. ## 2. Rechten en procedures na een beslissing over internationale bescherming Een beslissing over internationale bescherming bepaalt het verblijfsrecht van de aanvrager in België. Er zijn verschillende uitkomsten mogelijk, elk met specifieke gevolgen voor de persoon in kwestie. ### 2.1 Algemene principes na een positieve beslissing Na een positieve beslissing over internationale bescherming (vluchtelingenstatus of subsidiaire bescherming) verkrijgt de persoon een verblijfsrecht van meer dan drie maanden. Dit opent de toegang tot diverse rechten en diensten. #### 2.1.1 Toegang tot de Belgische nationaliteit Er zijn specifieke regels en procedures voor vreemdelingen die de Belgische nationaliteit wensen te verkrijgen. Dit kan gebeuren via automatische toekenning of verkrijging. * **Automatische toekenning:** Dit geldt voor bepaalde categorieën minderjarigen, zoals kinderen geboren in België uit een Belgische ouder, of kinderen die anders staatloos zouden zijn. Er zijn diverse hypothesen gebaseerd op het afstammingsrecht (ius sanguinis) en het geboorterecht (ius soli). * **Voorbeelden:** * Een kind geboren in België uit minstens één Belgische ouder wordt automatisch Belg (art. 8, §1, 1° WBN). * Een kind geboren in België uit niet-Belgische ouders kan automatisch Belg worden indien beide ouders reeds 10 jaar hoofdverblijf in België hebben en een verklaring afleggen voor het kind 12 jaar wordt (art. 11bis WBN). * **Verkrijging:** Meerderjarigen kunnen de Belgische nationaliteit verkrijgen via een nationaliteitsverklaring of naturalisatie. * **Nationaliteitsverklaring:** Vereist onder andere een ononderbroken wettelijk verblijf van een bepaalde duur in België, een verblijfsrecht van onbeperkte duur en het aantonen van talenkennis, maatschappelijke integratie en economische participatie. * **Specifieke situaties:** * In België geboren en wettelijk verblijf sinds de geboorte (art. 12bis, §1, 1° WBN). Er geldt een vermoeden van integratie, waardoor talenkennis, maatschappelijke integratie en economische participatie niet bewezen hoeven te worden. * Gehuwd met een Belg of ouder van een Belgisch minderjarig kind (art. 12bis, §1, 3° WBN). Hierbij geldt een samenlevingsvereiste van drie jaar voorafgaand aan de verklaring. * **Naturalisatie:** Dit is een uitzonderlijke weg voor personen met buitengewone verdiensten aan België of voor erkende staatlozen. #### 2.1.2 Sociale rechten Erkendde vluchtelingen en subsidiair beschermden hebben in beginsel dezelfde sociale rechten als Belgen. Dit omvat onder andere het recht op maatschappelijke integratie, inkomensgarantie voor ouderen en tegemoetkomingen bij handicap. * **Sociale huur:** Onder bepaalde voorwaarden kunnen erkendde vluchtelingen en subsidiair beschermden aanspraak maken op sociale huisvesting, via een sociaal verhuurkantoor of een huursubsidie. Asielzoekers in procedure hebben hier geen recht op en hebben in principe recht op opvang. #### 2.1.3 Toegang tot de gezondheidszorg De kosten voor gezondheidszorg worden per categorie vreemdeling geregeld. * **Verzoekers om internationale bescherming:** Hebben recht op betaling of terugbetaling van medische kosten, afhankelijk van hun opvang. Zij die werken, moeten zich aansluiten bij een ziekenfonds. In collectieve opvangstructuren betaalt Fedasil de kosten of geeft een betalingsverbintenis. In lokale opvanginitiatieven (LOI) komt het OCMW tussen bij behoeftigheid. 'No-show' asielzoekers hebben recht op medische en psychologische begeleiding waarvoor Fedasil tussenkomt. * **Vluchteling of subsidiair beschermde:** Moeten zich aansluiten bij de publieke ziekteverzekering in België. Het OCMW kan in bepaalde gevallen tussenkomen voor kosten die niet door de publieke ziekteverzekering worden gedekt. * **Personen zonder wettig verblijf:** Hebben meestal recht op 'dringende medische hulp'. Bij ernstige ziekte kan onder voorwaarden een verblijfsrecht via medische regularisatie verkregen worden. De noodzakelijkheid van medische zorg wordt bepaald door de behandelende arts om de lichamelijke en geestelijke integriteit te beschermen. ### 2.2 Procedures na een negatieve beslissing Wanneer een verzoek om internationale bescherming definitief wordt afgewezen, kan de betrokkene een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) krijgen. * **Onwettig verblijf:** Na het verstrijken van de termijn van het bevel (standaard 30 dagen, tenzij korter bepaald), verblijft de persoon onwettig in België, tenzij verlenging om humanitaire redenen wordt verkregen. * **Terugkeer:** Fedasil wijst de betrokkene doorgaans toe aan een open terugkeerplaats (OTP) als onderdeel van het terugkeertraject. Dit kan vrijwillige of gedwongen terugkeer betreffen. > **Tip:** De opvang stopt aan het einde van het recht op opvang. Weigering om de opvang te verlaten kan leiden tot interventie van de politie en gedwongen verwijdering. ### 2.3 Specifieke procedures en statuten Het Belgische recht voorziet in verschillende procedures en statuten voor specifieke groepen en situaties. #### 2.3.1 Medische regularisatie (artikel 9ter Verblijfswet) Dit betreft een aanvraag voor een lang verblijf (meer dan 3 maanden) op basis van ernstige ziekte, waarbij de behandeling niet beschikbaar of toegankelijk is in het land van herkomst. De aanvraag moet in België worden ingediend. * **Procedure:** De aanvraag verloopt schriftelijk en vereist een identiteitsbewijs en een standaard medisch attest. Een aangetekende brief is verplicht. * **Attest van immatriculatie:** Bij ontvankelijkheid wordt een attest van immatriculatie (oranje kaart) verleend, dat meermaals verlengd kan worden. * **Resultaat:** Na een gegronde aanvraag wordt een elektronische A-kaart toegekend (tijdelijk en voorwaardelijk verblijfsrecht), die daarna tweejaarlijks wordt vernieuwd. Na 5 jaar kan een elektronische B-kaart (onbeperkt en onvoorwaardelijk verblijfsrecht) verkregen worden. #### 2.3.2 Humanitaire regularisatie (artikel 9bis Verblijfswet) Dit is een uitzonderingsprocedure voor situaties waarin men niet in aanmerking komt voor een andere verblijfsprocedure, maar toch een gegronde reden voor verblijf in België heeft. * **Criteria:** Een ontvankelijke aanvraag vereist een identiteitsbewijs, aantonen dat een aanvraag vanuit het land van herkomst niet mogelijk is, een verblijfplaats in België en betaling van administratieve kosten. De overheid heeft hierbij een discretionaire bevoegdheid, maar moet de beslissing motiveren. * **Algemeen criterium:** Preventie van schending van mensenrechten is het algemene grondcriterium. Dit omvat "prangende humanitaire situaties" die strijdig zijn met internationale mensenrechtenverdragen, met bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen. * **Specifieke criteria:** Langdurige asielprocedures, duurzame lokale verankering. * **Beslissing:** Kan positief zijn (machtiging tot verblijf voor beperkte of onbeperkte duur) of negatief (weigering, met motivering). #### 2.3.3 Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) NBMV's zijn minderjarigen onder 18 jaar van buiten de Europese Economische Ruimte die niet begeleid worden door een persoon met ouderlijk gezag. Zij hebben recht op extra bescherming, inclusief een voogd en een bijzondere verblijfsprocedure. * **Rechten:** Naast de bijzondere verblijfsprocedure kunnen zij ook andere procedures volgen, zoals internationale bescherming, slachtoffer van mensenhandel, humanitaire of medische regularisatie. * **Opvangtraject:** Bestaat uit drie fasen: observatie (detectie minderjarigheid/begeleiding, profielschets), stabilisatie (collectieve opvang, begeleiding) en begeleide autonomie (individuele begeleiding ter voorbereiding op zelfstandig leven). * **Einde opvangtraject:** Tot 18 jaar mag een NBMV niet worden uitgewezen. Na 18 jaar worden zij overgeplaatst naar opvangstructuren voor volwassenen of verlaten zij het netwerk indien geen verblijfsvergunning bezit. #### 2.3.4 Mensenhandel en -smokkel * **Definities:** Mensenhandel is de uitbuiting van mensen voor financieel gewin, terwijl mensensmokkel illegaal grensoverschrijden faciliteert. Beide zijn strafbaar. * **Slachtofferstatuut:** Slachtoffers van mensenhandel die samenwerken met gerechtelijke instanties kunnen een specifiek verblijfsstatuut krijgen. * **Voorwaarden:** Breken met het netwerk, begeleiding door een gespecialiseerd centrum, klacht indienen of verklaringen afleggen. * **Procedure:** Detectie/identificatie, bedenktijd (45 dagen), voorlopig verblijf (attest van immatriculatie, arbeidskaart C), verlengd verblijf (zesmaandelijkse verblijfstitel) en potentieel verblijf van onbepaalde duur na veroordeling. #### 2.3.5 Verzoek om internationale bescherming (asielprocedure) De procedure om internationale bescherming te verkrijgen omvat verschillende fasen: * **Fase 1: Verzoek indienen (DVZ):** * **Registratie:** Moet persoonlijk gebeuren, binnen specifieke termijnen na illegale binnenkomst of einde geldig verblijf. * **Rechten:** Vanaf het moment van verzoek is er recht op materiële opvang en bescherming tegen refoulement. * **Proces:** Veiligheidscontrole, identificatie, afname biometrische gegevens (vingerafdrukken voor Eurodac-systeem), medische screening. * **Indiening:** Na bewijs van aanmelding, wordt het verzoek daadwerkelijk ingediend bij DVZ, met een eerste gehoor. Een attest van immatriculatie (oranje kaart) wordt verleend. * **Fase 2: Dublin-onderzoek:** * **Doel:** Vaststellen welk EU-lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van de aanvraag, conform de Dublinverordening. * **Gevolg:** Indien een andere staat verantwoordelijk is, wordt de aanvrager overgedragen. Indien België verantwoordelijk is, wordt de procedure voortgezet. * **Fase 3: CGVS en beslissing:** * **Rol CGVS:** Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) onderzoekt het dossier en neemt een beslissing. * **Niet-ontvankelijkverklaring:** Kan gebeuren bij een 'eerste land van asiel', 'veilig derde land', reeds verkregen bescherming in een andere lidstaat, of volgende verzoeken zonder nieuwe elementen. * **Status toekennen:** Het CGVS kent ofwel de vluchtelingenstatus toe, ofwel subsidiaire bescherming, of weigert beide. De beslissing wordt schriftelijk meegedeeld. * **Beroep:** Tegen een beslissing kan beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV), en daarna eventueel bij de Raad van State. #### 2.3.6 Opvang Het opvangnetwerk bestaat uit collectieve en individuele structuren. Alle opvangstructuren zijn 'open'. * **Diensten:** Onderdak, maaltijden, kledij, sociale, medische en psychologische begeleiding, zakgeld, juridische bijstand, tolken en opleidingen. * **Voorwaarden:** De toewijzing van een opvangplaats houdt rekening met gezinssituatie, gezondheid, kennis van landstalen en kwetsbaarheid. * **'No show' code 207:** Houders van deze code hebben recht op medische en psychologische begeleiding, maar geen financiële steun van het OCMW. #### 2.3.7 Gezinshereniging Gezinshereniging is een procedure om familieleden naar België te laten komen. * **Familieleden erkende vluchteling:** Echtgenoot/partner, kinderen onder 18 jaar, gehandicapt meerderjarig kind, en ouders indien de betrokkene een NBMV is. * **Bewijzen:** Het bewijzen van familiebanden kan complex zijn en omvat officiële documenten, gesprekken of DNA-testen. #### 2.3.8 Dubbele nationaliteit Personen kunnen meerdere nationaliteiten bezitten. Dit kan voortvloeien uit afstamming, vrijwillige keuze (sinds 2007) of de verkrijging van de Belgische nationaliteit. #### 2.3.9 Humanitair visum In bepaalde gevallen kan een visum worden verleend op basis van humanitaire overwegingen, zelfs zonder recht op verblijf. Dit is een gunst, geen recht. * **Mogelijkheden:** Voor meerderjarige kinderen die alleen achterblijven, op basis van voogdij (voor verlaten verklaarde kinderen of weeskinderen), of wegens bijzondere banden met een Belg of legaal verblijvende vreemdeling (eerbiediging van het recht op familie- en gezinsleven). #### 2.3.10 Overzicht elektronische vreemdelingenkaarten Er wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende elektronische kaarten die verblijfsrecht aantonen, zoals de A-kaart (tijdelijk verblijfsrecht) en de B-kaart (onbeperkt verblijfsrecht). * **Attest van immatriculatie (AI):** Dit is een tijdelijk document dat de identiteit en het verblijfsrecht bewijst gedurende de procedure. --- # Pagina 32: Behandeling van verzoeken om internationale bescherming Dit hoofdstuk behandelt de procedures en beslissingen die volgen op een verzoek om internationale bescherming, inclusief de verschillende fasen van het onderzoek, de mogelijke uitkomsten en de rechten en plichten van de verzoeker. ## 2. Verzoek om internationale bescherming ### 2.1 Procedure fase 1: Indienen van het verzoek #### 2.1.1 Algemeen Het indienen van een verzoek om internationale bescherming dient persoonlijk te gebeuren. De procedure bestaat uit drie onderdelen: het doen van het verzoek, de registratie ervan en de daadwerkelijke indiening. De termijnen voor het indienen van een verzoek zijn strikt. #### 2.1.2 Het doen van een verzoek om internationale bescherming Het verzoek kan worden ingediend: * Onmiddellijk of binnen acht werkdagen na illegale binnenkomst in België. * Voordat een kort verblijf van minder dan drie maanden is beëindigd. * Binnen acht werkdagen nadat een verblijf van meer dan drie maanden is beëindigd. * Onmiddellijk bij een poging tot illegale binnenkomst aan de grens. Een laattijdig verzoek kan leiden tot een versnelde procedure of worden beschouwd als een indicatie van een risico op onderduiken. Vanaf het moment van het doen van het verzoek heeft de verzoeker recht op materiële opvang en bescherming tegen refoulement, maar ook op de plicht tot medewerking. #### 2.1.3 Registratie van het verzoek De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) registreert het verzoek binnen drie werkdagen, met een mogelijke verlenging tot tien werkdagen bij grote drukte. Tijdens deze fase vinden veiligheidscontroles, identificatie, inbeslagname van identiteitsdocumenten en het afnemen van biometrische gegevens (foto en vingerafdrukken) plaats. Vingerafdrukken worden vergeleken met het internationale PRINTRAK/Eurodac-systeem om eerdere asielaanvragen in andere EU-lidstaten op te sporen. Er vindt ook een medische screening plaats door Fedasil, met speciale aandacht voor TBC. #### 2.1.4 Daadwerkelijke indiening van het verzoek De verzoeker moet het verzoek daadwerkelijk indienen bij DVZ, zo spoedig mogelijk na het doen ervan (maximaal dertig dagen). Op de dag van indiening ontvangt de verzoeker een bijlage 26 (of een bijlage 26quinquies voor volgende verzoeken), wordt geregistreerd in het wachtregister, doet hij een taalkeuze, vult een vragenlijst over bijzondere procedurele noden in, en wordt eventueel het eerste gehoor afgenomen. Ook wordt de keuze van woonplaats bepaald. Binnen acht werkdagen na indiening moet de verzoeker zich aanmelden bij het gemeentebestuur van zijn woonplaats, waar een attest van immatriculatie (oranje kaart) wordt afgegeven, geldig voor vier maanden en verlengbaar gedurende de asielprocedure. #### 2.1.5 Toewijzing opvangplaats Na indiening van het verzoek bij DVZ, wordt de verzoeker doorverwezen naar de Dispatching van Fedasil, die een opvangplaats toewijst. Criteria voor toewijzing omvatten gezinssituatie, gezondheidstoestand, kennis van landstalen, proceduretaal en kwetsbaarheid. Verzoekers hebben recht op materiële hulp, waaronder huisvesting, voeding, kledij, sociale, medische en psychologische begeleiding, zakgeld en juridische bijstand. Verzoekers die niet kiezen voor de opvangstructuur ontvangen een 'no show' vermelding (code 207) en hebben recht op medische en psychologische begeleiding, maar geen financiële steun van het OCMW. ### 2.2 Verzoek fase 2: Dublin-onderzoek De Dienst Vreemdelingenzaken onderzoekt welk EU-lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek, conform de Dublinverordening. Indien een andere staat verantwoordelijk is, wordt de verzoeker daarovergedragen. België handelt het verzoek af indien België verantwoordelijk is. De Dublin-criteria bepalen de verantwoordelijke lidstaat, waarbij prioriteit wordt gegeven aan onder andere gezinsleden, reeds verleende bescherming, en lidstaten van afgifte van verblijfstitels of visa. Indien geen verantwoordelijke lidstaat kan worden aangewezen, is de lidstaat waar het verzoek eerst werd ingediend verantwoordelijk. ### 2.3 Verzoek fase 3: CGVS en beslissing #### 2.3.1 Procedure bij het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) Indien België verantwoordelijk is, ontvangt het CGVS het asieldossier. De asielzoeker wordt uitgenodigd voor een gehoor om zijn vluchtverhaal toe te lichten. #### 2.3.2 Ontvankelijkheid van het verzoek Het CGVS kan een verzoek niet-ontvankelijk verklaren in bepaalde situaties, zoals: * Indien reeds asiel werd verleend in een ander EU-land. * Indien de verzoeker uit een veilig land van herkomst komt of een volgend verzoek indient zonder nieuwe elementen. * Indien de verzoeker onderdaan is van een EU-lidstaat. #### 2.3.3 CGVS kent een status toe Na beoordeling kan het CGVS de vluchtelingenstatus of subsidiaire beschermingsstatus toekennen. De beslissing wordt aangetekend verstuurd. Het CGVS motiveert de beslissing niet bij toekenning van de vluchtelingenstatus. Bij toekenning van subsidiaire bescherming motiveert het CGVS waarom de vluchtelingenstatus niet is toegekend, maar wel subsidiaire bescherming. Tegen een beslissing van het CGVS kan beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV). #### 2.3.4 CGVS kent geen status toe Indien het CGVS noch vluchtelingenstatus, noch subsidiaire bescherming toekent, wordt de beslissing gemotiveerd. Tegen deze beslissing kan een schorsend beroep ten gronde worden ingesteld bij de RVV binnen dertig dagen. Tijdens de beroepsprocedure behoudt de verzoeker zijn materiële opvang en attest van immatriculatie. Een cassatieberoep bij de Raad van State is mogelijk na een negatieve beslissing van de RVV. #### 2.3.5 Na een positieve beslissing Na het verkrijgen van een vluchtelingenstatus of subsidiaire beschermingsstatus, dient de betrokkene in principe binnen twee maanden de opvang te verlaten en heeft hij recht op financiële steun van het OCMW indien behoeftig. Inschrijving in het vreemdelingenregister bij de gemeente is vereist. #### 2.3.6 Na een negatieve beslissing Een definitieve afwijzing van het verzoek om internationale bescherming kan leiden tot een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV). Na afloop van de termijn ontstaat een onwettig verblijf, tenzij verlenging om humanitaire redenen mogelijk is. Afgewezen verzoekers kunnen worden toegewezen aan een Open Terugkeerplaats (OTP) en ondersteund worden bij vrijwillige terugkeer. Indien vrijwillige terugkeer niet realistisch is, kan gedwongen terugkeer volgen. Bij weigering de opvang te verlaten, kan de politie worden ingeschakeld. De verbindingsambtenaar van DVZ organiseert gedwongen terugkeer. ### 2.4 Verzoek fase 3: Versnelde procedures Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming behandelen via een versnelde procedure. Dit gebeurt met een verkort tijdsbestek voor onderzoek en beoordeling, met behoud van het recht op een persoonlijk onderhoud. Versnelde procedures kunnen van toepassing zijn indien de verzoeker afkomstig is uit een veilig land van herkomst of een volgend verzoek indient. ### 2.5 Opvang Het Belgische opvangnetwerk bestaat uit collectieve en individuele structuren. Alle opvangstructuren zijn 'open' en bieden onderdak, maaltijden, kledij, begeleiding, zakgeld en toegang tot juridische bijstand. Het opvangmodel is gericht op collectieve centra als norm, met individuele opvang voor kwetsbare personen en zij met een grote kans op erkenning. ### 2.6 Gezinshereniging Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden kunnen bepaalde familieleden via gezinshereniging naar België laten komen. Dit omvat echtgenoten of geregistreerde partners, kinderen jonger dan 18 jaar, gehandicapte meerderjarige kinderen, en ouders in geval van niet-begeleide minderjarige vluchtelingen. Bewijzen van familiebanden kan een complex proces zijn. ### 2.7 Sociale rechten Vluchtelingen en subsidiair beschermden hebben in principe dezelfde sociale rechten als Belgen, waaronder recht op maatschappelijke integratie, inkomensgarantie en tegemoetkomingen bij handicap. Ze kunnen onder voorwaarden aanspraak maken op sociale huurwoningen. ### 2.8 Toegang tot de Belgische nationaliteit De toegang tot de Belgische nationaliteit kan plaatsvinden via automatische toekenning of verkrijging. Verkrijging kan gebeuren door een nationaliteitsverklaring of naturalisatie. Specifieke hypotheses en voorwaarden gelden voor beide procedures, waaronder verblijfsduur, integratie en afstamming. ### 2.9 Dubbele nationaliteit België erkent de mogelijkheid van dubbele nationaliteit, wat betekent dat een persoon zowel de Belgische als een andere nationaliteit kan bezitten. ### 2.10 Toegang tot de gezondheidszorg * **Verzoekers om internationale bescherming:** Hebben recht op betaling of terugbetaling van medische kosten, afhankelijk van de opvangstructuur. * **Vluchteling of subsidiair beschermde:** Moeten zich aansluiten bij de publieke ziekteverzekering. Het OCMW kan bij behoeftigheid tussenkomen voor niet-gedekte kosten. * **Personen zonder wettig verblijf:** Hebben meestal recht op dringende medische hulp. Bij ernstige ziekte kan onder voorwaarden een medische regularisatie worden verkregen. --- Dit onderwerp behandelt de procedures en rechten die gelden na de beslissing omtrent een verzoek om internationale bescherming. ### 2.1 Beëindiging van de opvang Na een positieve beslissing inzake internationale bescherming, die recht geeft op een verblijfsrecht van meer dan drie maanden, dienen de betrokkenen de collectieve opvang **binnen de twee maanden te verlaten**. Zij hebben, mits behoeftig, recht op financiële steun van het OCMW. De transitie van collectieve opvang naar een zelfstandig verblijf wordt geregeld door specifieke instructies van Fedasil. Bij deze overgang worden de betrokkenen ingeschreven in het vreemdelingenregister bij de gemeente. > **Tip:** Het is cruciaal om de termijn van twee maanden na de positieve beslissing in het oog te houden om de opvang tijdig te verlaten en aanspraak te maken op OCMW-steun, om zo een onwettig verblijf te vermijden. #### 2.1.1 Na een negatieve beslissing Indien een verzoek om internationale bescherming definitief wordt afgewezen, volgt doorgaans een **bevel om het grondgebied te verlaten (BGV)**. De termijn hiervoor bedraagt principieel 30 dagen, tenzij wettelijk vastgelegde uitzonderingen een kortere termijn bepalen. Na het verstrijken van deze termijn zonder verlenging, wordt het verblijf als onwettig beschouwd. Fedasil wijst de betrokkene doorgaans toe aan een Open Terugkeerplaats (OTP) als onderdeel van het terugkeertraject. Na het einde van het recht op opvang, dat start bij aankomst in de OTP, kan een verlenging van het opvangrecht worden aangevraagd indien de betrokkene zich in een specifieke situatie bevindt en aan bepaalde voorwaarden voldoet. Indien **vrijwillige terugkeer** als realistisch wordt beschouwd, wordt de betrokkene actief ondersteund bij de nodige stappen. Indien dit niet het geval is, verschuift de focus naar **gedwongen terugkeer**. Zodra de termijn van het BGV en eventuele verlengingen aflopen, stopt de opvang. Weigert de bewoner de opvang te verlaten, kan Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) de lokale politie inschakelen. De bewoner ontvangt een convocatie om zich bij de politie te melden. Indien de weigering aanhoudt, zal de politie de bewoner uit het centrum komen halen, na afspraken te hebben gemaakt met de directeur van het centrum om de rust zoveel mogelijk te bewaren. De verbindingsambtenaar van DVZ is verantwoordelijk voor het organiseren van gedwongen terugkeer. ### 2.2 Verblijfstitels en rechten na erkenning Na het verkrijgen van de status van erkende vluchteling of subsidiair beschermde, wat resulteert in een verblijfsrecht van meer dan drie maanden, worden de betrokkenen ingeschreven in het Rijksregister. Zij hebben in principe recht op **dezelfde sociale rechten als Belgische staatsburgers**. Dit omvat onder andere het recht op maatschappelijke integratie, inkomensgarantie voor ouderen en tegemoetkomingen bij een handicap. #### 2.2.1 Sociale huisvesting Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden kunnen, onder bepaalde voorwaarden, aanspraak maken op **sociale huisvesting**, verhuurd door een sociaal verhuurkantoor, of een huursubsidie. Asielzoekers in lopende procedures komen hiervoor niet in aanmerking; zij hebben recht op opvang gefinancierd door de federale overheid. Wel kunnen asielzoekers inwonen bij een partner met wie zij een duurzame relatie hebben en die over een sociale huurwoning beschikt. Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden die zich inschrijven bij een sociale verhuurder voor een sociale huurwoning, krijgen geen voorrang op basis van hun statuut. Zij moeten echter wel voldoen aan de algemene voorwaarden voor het verkrijgen van een sociale huurwoning. #### 2.2.2 Toegang tot de Belgische nationaliteit De toegang tot de Belgische nationaliteit wordt geregeld door het Wetboek van de Belgische Nationaliteit (WBN) en het uitvoerend koninklijk besluit. Een vreemdeling kan Belg worden door: * **Automatische toekenning**: Dit geldt voor minderjarigen onder specifieke voorwaarden, zoals geboorte in België uit een Belgische ouder (ius sanguinis), of geboorte in België uit niet-Belgische ouders die voldoen aan specifieke verblijfscriteria. Ook na adoptie kan automatische toekenning plaatsvinden. * **Verkrijging**: Dit is van toepassing op meerderjarigen en kan gebeuren via: * **Nationaliteitsverklaring**: Dit is de meest voorkomende weg en vereist onder meer een wettelijk verblijf sinds de geboorte in België, integratie (talenkennis, maatschappelijke integratie, economische participatie), huwelijk met een Belg of ouderschap van een Belgisch minderjarig kind, of het hebben van 10 jaar wettelijk verblijf in België. Er zijn specifieke voorwaarden verbonden aan elke hypothese, waaronder de vereiste van een ononderbroken wettelijk verblijf en een verblijfsrecht van onbeperkte duur op het moment van de aanvraag. * **Naturalisatie**: Dit is een uitzonderingsprocedure voor personen met buitengewone verdiensten voor België of voor erkende staatlozen. > **Tip:** De vereisten voor het verkrijgen van de Belgische nationaliteit, met name op het gebied van verblijfsrecht, integratie en documentatie, zijn strikt. Raadpleeg de meest recente wetgeving en richtlijnen voor gedetailleerde informatie. #### 2.2.3 Dubbele nationaliteit België staat de mogelijkheid tot **dubbele nationaliteit** toe. Dit kan voorkomen bij: * Belgen die van rechtswege een vreemde nationaliteit bezitten (bv. kinderen uit gemengde huwelijken). * Belgen die vrijwillig een andere nationaliteit aannemen, sinds de wetgeving hierover vanaf 9 juni 2007. * Vreemdelingen die vrijwillig de Belgische nationaliteit verkrijgen en hun oorspronkelijke nationaliteit behouden. ### 2.3 Toegang tot de gezondheidszorg De kosten voor de gezondheidszorg van vreemdelingen worden per categorie geregeld. #### 2.3.1 Verzoekers om internationale bescherming Verzoekers om internationale bescherming hebben recht op de betaling of terugbetaling van hun medische kosten. De regeling hangt af van de opvanglocatie: * **Collectieve opvangstructuren** (door Fedasil, Rode Kruis, NGO's): Fedasil betaalt de medische zorgen of verstrekt een betalingsverbintenis (requisitorium). * **Lokaal Opvanginitiatief (LOI)**: Het OCMW komt tussen voor medische kosten bij behoeftigheid, via een betalingsverbintenis en doorverwijzing naar zorgverstrekkers. * **"No-show" vermelding (code 207)**: In dit geval komt Fedasil tussen via de Cel Medische Kosten voor medische en psychologische begeleiding. Er is echter geen recht op financiële steun van het OCMW. Een voorafgaande betalingsverbintenis is vereist. Asielzoekers die **werken**, moeten zich aansluiten bij een ziekenfonds en genieten gezondheidszorg via deze instelling. Ook kunnen zij ingeschreven worden als persoon ten laste bij een ziekenfonds. #### 2.3.2 Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden moeten zich aansluiten bij de **publieke ziekteverzekering** in België. Vanaf de ontvangst van de erkennings- of toekenningsbeslissing van het CGVS of een gunstig arrest van de RvV, kunnen zij zich inschrijven bij een ziekenfonds. Indien zij behoeftig zijn, kan het OCMW tussenkomen voor kosten die niet onder de publieke ziekteverzekering vallen, als onderdeel van het recht op maatschappelijke dienstverlening. #### 2.3.3 Personen zonder wettig verblijf Personen zonder wettig verblijf hebben doorgaans recht op **dringende medische hulp**. Dit omvat preventieve, curatieve en nazorg, ambulante zorg en zorg in een verplegingsinstelling. Kosten voor voeding, kleding of huisvesting vallen hierbuiten. De behandelende arts bepaalt of de medische zorg noodzakelijk is ter bescherming van de lichamelijke en geestelijke integriteit. Bij ernstige ziekte kan onder bepaalde voorwaarden een verblijfsrecht via medische regularisatie verkregen worden. --- # Internationale bescherming en de asielprocedure Dit gedeelte behandelt de internationale bescherming en de asielprocedure in België, met een focus op de betrokken instanties, de verschillende procedures en de rechten en plichten van verzoekers. ## 3 Internationale bescherming en de asielprocedure ### 3.1 Inleiding tot internationale bescherming Internationale bescherming wordt aangevraagd door personen die op de vlucht zijn voor onveiligheid in hun herkomstland. Dit beleid heeft zowel supranationale (EU) als nationale (Belgische) regelgeving. De basisbehoeften van verzoekers worden gedekt door het "bed-bad-brood"-principe in opvangcentra, wat materiële hulp betreft zoals onderdak, maaltijden, sanitaire voorzieningen en kledij. Verzoekers dragen zelf bij aan het onderhoud van gemeenschappelijke ruimtes. Psychosociale problemen, heimwee, sociale declassificatie en procedurele onzekerheid zijn veelvoorkomende uitdagingen voor vluchtelingen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen reguliere migratie (arbeid, studies, gezinsvorming, etc.) en migratie door overmacht (asiel, slachtoffers van mensenhandel, humanitaire regularisatie, etc.). ### 3.2 Publieke instanties betrokken bij migratierecht Verschillende instanties spelen een cruciale rol in het migratierecht in België: #### 3.2.1 Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) * **Bevoegdheden:** * Afleveren van visa voor kort verblijf (toerisme, zaken, familiebezoek, medisch consult) in samenwerking met FOD Buitenlandse Zaken. * Behandelen van aanvragen voor lang verblijf (studenten, werknemers, gezinshereniging). * Registreren van alle asielaanvragen ingediend op het Belgische grondgebied of aan de grens. * Gebruiken van Eurodac (Europees systeem voor vingerafdrukkenanalyse) om te bepalen welke staat verantwoordelijk is voor de asielaanvraag volgens de Dublinovereenkomst. Dit voorkomt dubbele asielaanvragen in EU-lidstaten. * Beheer van gesloten centra en woonunits voor personen zonder wettig verblijf met minderjarige kinderen om hun verwijdering in humane omstandigheden voor te bereiden. * Opvolgen van gerechtelijke procedures en adviseren bij betwiste administratieve beslissingen. #### 3.2.2 Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) * Federale, onafhankelijke administratie die bescherming biedt aan personen die bij terugkeer naar hun land van herkomst risico lopen op vervolging of ernstige schade. * Stelt eerst vast of de asielzoeker in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus. * Indien niet, onderzoekt het CGVS of de asielzoeker in aanmerking komt voor de subsidiaire beschermingsstatus. * Onderzoekt elk verzoek om internationale bescherming op individuele, objectieve en onpartijdige wijze, in overeenstemming met Belgische, Europese en internationale normen. #### 3.2.3 Fedasil * Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers, operationeel sinds mei 2002. * Verantwoordelijk voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming en andere doelgroepen, en garandeert de kwaliteit en conformiteit van opvangstructuren. * Coördineert de organisatie van vrijwillige terugkeer naar herkomstlanden. * Verzekert een gelijkwaardige dienstverlening en een geïntegreerd begeleidingstraject, met aandacht voor persoonlijke integriteit en toekomstperspectief. * Draagt bij aan een rechtvaardig migratiebeleid en naleeft internationale engagementen (conventies, verdragen, EU-richtlijnen). ### 3.3 Procedures voor internationale bescherming #### 3.3.1 Verzoek om internationale bescherming: Fase 1 - Indiening en Registratie * **Algemeen:** Een verzoek om internationale bescherming moet persoonlijk worden ingediend bij de bevoegde dienst. Het proces omvat het doen van het verzoek, de registratie ervan en de daadwerkelijke indiening. * **Termijnen voor indiening:** * Onmiddellijk of binnen 8 werkdagen na illegale binnenkomst in België. * Vóór het einde van een kort verblijf van minder dan drie maanden. * Binnen 8 werkdagen na het einde van een verblijf van meer dan drie maanden. * Onmiddellijk bij een poging tot illegale binnenkomst aan de grens. * **Gevolgen van laattijdige indiening:** Kan duiden op risico op onderduiken, of leiden tot een versnelde asielprocedure. * **Rechten en plichten vanaf het moment van het verzoek:** * Recht op materiële opvang (toewijzing door Fedasil Dispatching). * Recht op bescherming tegen refoulement. * Plicht tot medewerking. * **Locaties voor indiening:** * **Aan de grens:** Meestal de luchthaven van Zaventem. Verzoek wordt persoonlijk gedaan aan de grensautoriteiten, die contact opnemen met DVZ voor registratie binnen drie werkdagen. In afwachting kan detentie plaatsvinden in Repatriëringscentrum 127bis of gesloten centra. Men ontvangt een bijlage 25 of bij een volgend verzoek een bijlage 25 quinquies. * **Op het grondgebied:** Persoonlijk indienen. Alle gezinsleden moeten zich aanmelden. Men ontvangt een "bewijs van aanmelding". * **Registratie door DVZ:** Binnen drie werkdagen (kan oplopen tot tien werkdagen bij grote drukte). Dit omvat veiligheidscontrole, identificatie, inbewaringname van identiteitsdocumenten, en afname van biometrische gegevens (foto, vingerafdrukken). Vingerafdrukken worden vergeleken met het PRINTRAK/Eurodac-systeem. * **Medische screening:** Uitgevoerd door Fedasil, met focus op TBC (röntgenfoto longen vanaf 6 jaar). Vaccinaties kunnen gegeven worden. * **Daadwerkelijke indiening:** Zo snel mogelijk na het doen van het verzoek (maximaal dertig dagen). Gebeurt bij DVZ op afspraak. Men ontvangt een bijlage 26 of bij een volgend verzoek een bijlage 26 quinquies, wordt geregistreerd in het wachtregister, doet taalkeuze, vult vragenlijst over procedurele noden in, en het eerste gehoor wordt afgenomen indien tolken beschikbaar zijn. Keuze van woonplaats wordt bepaald. * **Attest van immatriculatie (oranje kaart):** Binnen 8 werkdagen na indiening (en toelating tot binnenkomst aan de grens), aan te vragen bij de gemeente van woonplaats. Geldig voor 4 maanden en wordt verlengd tijdens de asielprocedure. * **Toewijzing opvangplaats:** Na indiening bij DVZ, wordt de verzoeker door Fedasil Dispatching toegewezen aan een opvangplaats. Criteria: gezinssituatie, gezondheid, talenkennis, proceduretaal, kwetsbare groep. * **Individuele opvang:** Mogelijk na 6 maanden ononderbroken verblijf in collectieve opvang (gunst, geen recht). Voor begunstigden met hoge beschermingsgraad, verblijfstitel van meer dan 3 maanden, of kwetsbaarheid. #### 3.3.2 Verzoek om internationale bescherming: Fase 2 - Dublin-onderzoek * **Doel:** Bepalen welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek om internationale bescherming volgens de Dublinverordening. * **Proces:** Gebeurt onmiddellijk na registratie van het verzoek. * **Gevolgen:** * Indien een andere staat verantwoordelijk is, wordt de verzoeker overgedragen aan die staat en stopt België met de behandeling van het verzoek. * Indien België verantwoordelijk is, handelt België het verzoek verder af. * **Dublin-criteria (volgorde van toepassing):** 1. Lidstaat waar een gezinslid (niet-begeleide minderjarige) aanwezig is. 2. Lidstaat waar een gezinslid internationale bescherming geniet. 3. Lidstaat waar een gezinslid een verzoek om internationale bescherming indiende. 4. Lidstaat bevoegd voor het grootste aantal gezinsleden en/of minderjarige ongehuwde broers/zussen, of voor de oudste. 5. Lidstaat van afgifte van verblijfstitel of visum. 6. Lidstaat van illegale grensoverschrijding vanuit een derde land. 7. Lidstaat waar geen visumplicht geldt. 8. Lidstaat van het verzoek om internationale bescherming in de internationale transitzone van een luchthaven. * **Bij geen verantwoordelijke lidstaat:** De lidstaat waar het verzoek het eerst werd ingediend, is verantwoordelijk. #### 3.3.3 Verzoek om internationale bescherming: Fase 3 - CGVS en beslissing * **Verantwoordelijkheid van CGVS:** Indien België verantwoordelijk is, ontvangt het CGVS het asieldossier van DVZ en nodigt de asielzoeker uit voor een gehoor. * **Voorwaarden voor ontvankelijkheid:** Het CGVS kan een verzoek niet-ontvankelijk verklaren op basis van: * Een eerste land van asiel. * Een veilig derde land. * Eerder verkregen internationale bescherming in een andere EU-lidstaat. * Ouderschap van een EU-lidstaat of een staat die partij is bij een toetredingsverdrag tot de EU. * Een volgend verzoek zonder nieuwe elementen. * Een begeleide minderjarige vreemdeling wiens eerdere verzoek definitief werd beslist en die geen eigen feiten aanhaalt die een apart verzoek rechtvaardigen. * **CGVS kent een status toe:** * **Erkend als vluchteling:** De beslissing wordt aangetekend verstuurd, maar de motivatie wordt niet meegedeeld. * **Subsidiaire beschermingsstatus toegekend:** Beslissing tot weigering van vluchtelingenstatus en toekenning van subsidiaire bescherming wordt aangetekend verstuurd. De motivatie voor de weigering van vluchtelingenstatus en de toekenning van subsidiaire bescherming wordt gegeven. * **Beroep bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV):** Mogelijk tegen de beslissing van het CGVS om enkel subsidiaire bescherming toe te kennen, om het statuut van erkende vluchteling te verkrijgen. Dit brengt risico's met zich mee, zoals het verliezen van het statuut van subsidiaire bescherming. * **CGVS kent geen status toe:** Beslissing tot weigering van vluchtelingenstatus en subsidiaire beschermingsstatus wordt aangetekend verstuurd met motivatie. * **Schorsend beroep ten gronde bij de RVV:** Binnen dertig dagen. Gedurende de behandelingstijd kan de verzoeker niet worden teruggestuurd of verwijderd, behoudt materiële opvang en het attest van immatriculatie. * **Cassatieberoep bij de Raad van State:** Mogelijk na een negatief arrest van de RVV, om de wettigheid van het arrest te controleren. * **Na een positieve beslissing:** Verzoeker verkrijgt een verblijfsrecht van meer dan drie maanden. Moet de opvang binnen twee maanden verlaten en heeft recht op financiële steun van het OCMW indien behoeftig. Inschrijving in vreemdelingenregister bij de gemeente. * **Na een negatieve beslissing:** Verzoeker kan een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) krijgen. Na het verstrijken van de termijn is er sprake van onwettig verblijf, tenzij verlenging om humanitaire redenen. * **Terugkeertraject:** Toewijzing aan een open terugkeerplaats (OTP). Mogelijkheid tot verlenging van opvangrecht (art. 7 Opvangwet) bij specifieke situaties en ontvankelijkheidsvoorwaarden. * **Vrijwillige terugkeer:** Actieve ondersteuning bij het nemen van stappen. * **Gedwongen terugkeer:** Indien vrijwillige terugkeer niet realistisch is. De opvang wordt stopgezet na het aflopen van de termijn van het bevel en verlengingen. DVZ kan de lokale politie inschakelen voor gedwongen verwijdering. #### 3.3.4 Verzoek fase 3: Versnelde procedures * **Toepassing:** Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming versneld behandelen. Het onderzoek en de beoordeling gebeuren ten gronde, maar binnen een verkort tijdsbestek. * **Gehoor:** Het CGVS roept de verzoeker in principe steeds op voor een persoonlijk onderhoud, met minstens 2 dagen tussen oproeping en gehoor. * **Beslissingen:** Het CGVS neemt dezelfde beslissingen als in de standaardprocedure (toekenning, weigering, uitsluiting van beschermingsstatus). * **Redenen voor versnelde procedure:** Komt uit een zogenaamd veilig land van herkomst (bv. Albanië) of dient een volgend verzoek in. ### 3.4 Vluchtelingen- en subsidiaire beschermingsstatus #### 3.4.1 Vluchteling (Conventie van Genève) * **Definitie:** Elke persoon die zich buiten zijn land van herkomst bevindt en de bescherming van dat land niet kan of wil inroepen wegens vrees voor vervolging omwille van ras, religie, nationaliteit, behoren tot een bepaalde sociale groep, of politieke overtuiging. * **Voorwaarde:** De vrees voor vervolging moet reëel zijn. Ook angst voor wat zou kunnen overkomen in geval van terugkeer volstaat. * **'Vluchteling ter plaatse':** Een persoon die zijn land verliet zonder vrees, maar tijdens zijn verblijf in België toch vrees voor vervolging kan inroepen door veranderde omstandigheden in het herkomstland of door activiteiten in België. * **'Politiek vluchteling':** Een verwarrend en incorrect begrip; men kan ook vluchteling zijn om andere redenen dan politiek. #### 3.4.2 Subsidiaire bescherming * **Voorwaarden:** Er moeten "zwaarwegende gronden zijn om aan te nemen dat, wanneer hij naar zijn land van herkomst terugkeert, een reëel risico zou lopen op ernstige schade, en hij zich niet onder de bescherming van dat land kan of wil stellen". * **Individueel onderzoek:** Men moet aantonen dat men persoonlijk een risico loopt op ernstige schade, gekoppeld aan de algemene toestand van het land. * **Soorten ernstige schade:** * **Doodstraf of executie:** Overheid moet op de hoogte zijn en er moet een begin van strafprocedure zijn. * **Foltering of onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing:** In strijd met artikel 3 EVRM. * **Ernstige schade door gewapend conflict:** Risico op ernstige bedreiging van leven of persoon, willekeurig geweld in een georganiseerd, aanhoudend en intensief internationaal of binnenlands conflict. Alleen burgers komen in aanmerking. ### 3.5 Opvang * **Opvangnetwerk:** Bestaat uit collectieve (opvangcentra beheerd door Fedasil, Rode Kruis, partners) en individuele opvangstructuren (woningen van OCMW's/LOI's of ngo's). * **Kenmerken van opvangstructuren:** 'Open' karakter (vrije in- en uitloop), onderdak, maaltijden, kledij, sociale, medische en psychologische begeleiding, dagelijkse uitkering (zakgeld), toegang tot juridische bijstand, tolken en opleidingen. * **Collectieve centra:** De norm in het opvangmodel. * **Individuele woningen:** Voorbehouden voor kwetsbare personen (zwangere vrouwen, alleenstaande moeders, personen met een handicap) en verzoekers met een grote kans op erkenning als vluchteling. * **Materiële hulp:** Omvat huisvesting, informatiebrochure, sociale tolken- en vertaaldiensten, medische en psychologische begeleiding, maatschappelijke begeleiding, juridische hulp, zakgeld en gemeenschapsdiensten. * **Code 207 'no show':** Indien verzoeker ervoor kiest niet in de opvangstructuur te verblijven. Recht op medische en psychologische begeleiding (via Cel Medische Kosten van Fedasil), maar geen recht op financiële steun van OCMW. ### 3.6 Specifieke procedures en rechten #### 3.6.1 Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) * **Definitie:** Minderjarigen (<18 jaar) die niet begeleid worden door een persoon met ouderlijk gezag of voogdij, en geen onderdaan zijn van een EER-land (EU, Noorwegen, IJsland, Liechtenstein). * **Rechten:** Extra bescherming, recht op een toegewezen voogd, mogelijkheid tot het opstarten van een bijzondere verblijfsprocedure. * **Procedure:** * **Dienst Voogdij:** Verantwoordelijk voor voogdij, opvang, identificatie (eventueel medisch onderzoek), aanstelling voogd, coördinatie met overheden, en het zoeken naar een duurzame oplossing. De voogd vertegenwoordigt de minderjarige, begeleidt bij procedures, vraagt advocaat bijstand, zorgt voor onderwijs, medische/psychologische zorg, huisvesting, respecteert overtuigingen, beheert goederen en zoekt familieleden. * **Bijzondere verblijfsprocedure:** Naast klassieke asielprocedure, gericht op duurzame oplossing. * **Opvangtraject (3 fasen):** 1. **Observatie:** In Observatie- en Oriëntatiecentrum (OOC) om minderjarigheid en onbegeleidheid na te gaan, en een eerste profielschets op te stellen voor oriëntatie. 2. **Stabilisatie:** In collectieve opvangstructuren (federaal opvangcentrum, Rode Kruis), met eigen begeleiders, schoolloopbaanbegeleiding, en voorbereiding op autonomie. Voor jongeren <15 jaar of met duidelijke kwetsbaarheid, opvang in voorzieningen van gemeenschappen in samenwerking met Fedasil. 3. **Begeleide autonomie:** In Lokaal Opvanginitiatief (LOI) van OCMW voor jongeren met aanvaard verzoek om internationale bescherming, ouder dan 16 en voldoende zelfstandig. Meer vrijheid met behoud van begeleiding ter voorbereiding op zelfstandig leven. * **'My Future' project:** Specifiek voor NBMV zonder verblijfsperspectief in België, gericht op toekomstkeuzes, weerbaarheidstraining en beroepsgerichte opleidingen. * **Einde opvangtraject:** NBMV mogen tot 18 jaar niet uitgewezen worden. Na 18 jaar: overgang naar opvang voor volwassenen, of verlaten van het opvangnetwerk indien geen verblijfsvergunning. #### 3.6.2 Humanitair visum * **Kenmerk:** Een gunst, geen recht, verleend door DVZ op basis van humanitaire overwegingen. Elke aanvraag wordt individueel beoordeeld. * **Mogelijkheden:** * **Meerderjarig kind dat alleen achterblijft:** Voor kinderen van vreemdelingen met verblijfsrecht in België, indien ten laste van de ouder, deel uitmakend van het gezin, en alleen achtergebleven in herkomstland. Vereist documenten, betaling van kosten (363 euro). Bewijs van ten laste zijn via bankuittreksels of inkomen van ouder. Positieve beslissing leidt tot visum D voor lang verblijf. * **Op basis van voogdij:** Voor verlaten verklaarde kinderen of weeskinderen. Vereist documenten en betaling van administratieve kosten. De voogd moet het kind binnen 8 dagen na aankomst aanmelden bij de gemeente voor inschrijving en verblijfsvergunning. * **Bijzondere banden met een Belg of legaal verblijvende vreemdeling:** Betrokkene kan de eerbiediging van het recht op familie- en gezinsleven (artikel 8 EVRM) inroepen. #### 3.6.3 Mensenhandel en -smokkel * **Definities:** * **Mensenhandel:** Uitbuiting van mensen voor geldelijk gewin (seksueel, economisch). Gedefinieerd in art. 433quinquies Strafwetboek als werving, vervoer, overbrenging, huisvesting, opvang van een persoon met het oog op uitbuiting. Sectoren: prostitutie, bedelarij, werkomstandigheden in strijd met menselijke waardigheid, wegnemen van organen, verplichten tot misdaad/wanbedrijf. * **Mensensmokkel:** Geld verdienen door illegaal over de grens te helpen. Gedefinieerd in art. 77bis Vreemdelingenwet. * **Slachtofferstatuut:** Slachtoffers van mensenhandel die samenwerken met gerechtelijke instanties kunnen een specifiek verblijfsstatuut krijgen. * **Voorwaarden voor slachtofferstatuut:** 1. Breken met het netwerk van uitbuiting. 2. Begeleiding door een erkend en gespecialiseerd opvangcentrum. 3. Klacht indienen of verklaringen afleggen tegen de daders. 1. **Detectie en identificatie:** Eerstelijnsdiensten identificeren slachtoffer en verwijzen door naar gespecialiseerd centrum. 45 dagen bedenktijd (bevel om grondgebied te verlaten). Keuze: klacht indienen of terugkeren. NBMV krijgen onmiddellijk verblijfsdocument van 3 maanden. 2. **Voorlopig verblijf:** Indien verklaring/klacht afgelegd, attest van immatriculatie (AI) voor 3 maanden. Werken met arbeidskaart C is toegestaan. 3. **Verlengd verblijf:** Verblijfstitel van 6 maanden (bewijs van inschrijving Vreemdelingenregister) indien parket/arbeidsauditoraat de persoon als slachtoffer beschouwt, gerechtelijk dossier loopt, samenwerking met gerecht en banden met uitbuiters verbroken zijn, en men geen gevaar vormt voor openbare orde/nationale veiligheid. Verlengbaar met 6 maanden zolang gerechtelijke procedure loopt. 4. **Verblijf van onbepaalde duur:** Na veroordeling op basis van de wet op mensenhandel, of indien klacht/verklaringen betekenisvol waren voor de procedure en het parket het element mensenhandel heeft weerhouden. * **Intrekking/niet-verlenging verblijfstitels:** * Opnieuw contact met uitbuiters. * Gevaar voor openbare orde of nationale veiligheid. * Niet meer meewerken. * Procedure beëindigd door gerechtelijke autoriteiten. * Frauduleuze of ongegronde klacht. #### 3.6.4 Gezinshereniging * **Met een Belg:** * **Toegelaten familieleden:** Echtgenoot/gelijkgesteld partner (21+), wettelijke partner (21+, bewijs van stabiele relatie), kind/kleinkind (21+, ten laste), ouder van minderjarige Belg. * **Voorwaarden (o.a.):** Administratieve kost, feitelijke gezinscel (affectieve/financiële banden), toereikende, stabiele en regelmatige bestaansmiddelen (110% GGMMI + 10% per persoon ten laste), voldoende huisvesting, ziekteverzekering. * **Met een derdelander (onbeperkt/beperkt verblijfsrecht):** * **Toegelaten familieleden:** Echtgenoot/gelijkgesteld partner (21+), wettelijke partner, minderjarig kind, meerderjarig kind met handicap, ouder van minderjarig kind met onbeperkt verblijfsrecht. * **Voorwaarden (o.a.):** Administratieve kost, toereikende, stabiele en regelmatige bestaansmiddelen, voldoende huisvesting, ziekteverzekering, geen gevaar voor volksgezondheid. Afwijkende voorwaarden voor gezinshereniging met een derdelands kind. #### 3.6.5 Toegang tot de Belgische nationaliteit * **Wettelijke basis:** Wetboek van de Belgische nationaliteit (WBN) en KB 14/01/2013. * **Manieren van verkrijging:** * **Automatische toekenning (minderjarigen):** * **Ius sanguinis (geboorterecht):** Kind geboren in België uit Belgische ouder; kind geboren in buitenland uit Belgische ouder (verschillende scenario's afhankelijk van waar de ouder geboren is); kind geboren in buitenland uit Belgische ouder zonder andere nationaliteit; kind met hoofdverblijf in België waarvan ouder Belg wordt; na adoptie. * **Ius soli (territoriaal geboorterecht):** Kind geboren in België dat anders staatloos zou zijn; kind geboren in België uit niet-Belgische ouder geboren in België met 5 jaar hoofdverblijf in de laatste 10 jaar; kind geboren in België uit niet-Belgische ouders met 10 jaar hoofdverblijf in België en min. 1 ouder met onbeperkt verblijfsrecht (verklaring vereist voor kind 12 jaar). * **Verkrijging (meerderjarigen):** * **Nationaliteitsverklaring:** * In België geboren en wettelijk verblijf sinds geboorte (geen bewijs van integratie, talenkennis, economische participatie vereist). * Gëintegreerd: min. 5 jaar ononderbroken wettelijk verblijf en hoofdverblijfplaats in België, onbeperkt verblijfsrecht, bewijs van talenkennis, maatschappelijke integratie en economische participatie. * Gehuwd met een Belg of ouder van een Belgisch minderjarig kind: min. 5 jaar ononderbroken wettelijk verblijf en hoofdverblijfplaats, onbeperkt verblijfsrecht, bewijs van talenkennis, bewijs van huwelijk en samenleving van 3 jaar voorafgaand aan verklaring, bewijs van maatschappelijke integratie. * Geen mogelijkheid tot economische activiteit door handicap, invaliditeit of pensioenleeftijd: min. 5 jaar ononderbroken wettelijk verblijf en hoofdverblijfplaats, onbeperkt verblijfsrecht, bewijs van handicap/invaliditeit. * 10 jaar wettelijk verblijf in België: min. 10 jaar ononderbroken wettelijk verblijf en hoofdverblijfplaats, onbeperkt verblijfsrecht, bewijs van talenkennis en deelname aan leven van onthaalgemeenschap. * **Naturalisatie:** Via buitengewone verdiensten aan België of als erkende staatloze. Vereist min. 18 jaar, wettelijk verblijf met onbeperkt verblijfsrecht op moment van aanvraag, en redenen waarom verkrijging via verklaring onmogelijk is. #### 3.6.6 Toegang tot de gezondheidszorg * **Verzoekers om internationale bescherming:** Recht op betaling/terugbetaling van medische kosten. Afhankelijk van opvang. * **Collectieve opvangstructuur (Fedasil, FOI, NGO's):** Fedasil betaalt medische zorgen of geeft betalingsverbintenis (requisitorium). * **Lokaal opvanginitiatief (LOI):** OCMW komt tussen bij behoeftigheid, geeft betalingsverbintenis. * **'No-shows':** Recht op medische en psychologische begeleiding via Cel Medische Kosten Fedasil. * **Vluchteling of subsidiair beschermde:** Aansluiting bij publieke ziekteverzekering. OCMW kan tussenkomen voor kosten die niet gedekt zijn bij behoeftigheid. * **Personen zonder wettig verblijf:** Meestal recht op 'dringende medische hulp' (preventieve, curatieve, nazorg, ambulante zorg, verplegingsinstelling). Niet gedekt: voeding, kledij, huisvesting. Behandelende arts bepaalt noodzakelijkheid van zorg voor bescherming van lichamelijke en geestelijke integriteit. Mogelijkheid tot medische regularisatie bij ernstige ziekte. --- Hier volgt een gedetailleerde studiehandleiding over internationale bescherming en de asielprocedure, gebaseerd op de verstrekte informatie. ## 3. Internationale bescherming en de asielprocedure Deze sectie behandelt de procedures en instanties die betrokken zijn bij verzoeken om internationale bescherming, met een focus op de asielprocedure in België. ### 3.1 Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) Het CGVS is een onafhankelijke federale administratie die bescherming biedt aan personen die bij terugkeer naar hun land van herkomst risico lopen op vervolging of ernstige schade. #### 3.1.1 Rol en bevoegdheden van het CGVS * Het CGVS onderzoekt eerst of een asielzoeker in aanmerking komt voor de **vluchtelingenstatus**. * Indien dit niet het geval is, beoordeelt het CGVS of de asielzoeker in aanmerking komt voor de **subsidiaire beschermingsstatus**. * Alle verzoeken om internationale bescherming worden getoetst aan Belgische, Europese en internationale normen, op een individuele, objectieve en onpartijdige manier. #### 3.1.2 Vluchtelingenstatus Om erkend te worden als vluchteling, moet men voldoen aan de definitie uit de Conventie van Genève. Dit houdt in dat men zich buiten het land van herkomst bevindt en gegronde vrees heeft voor vervolging om redenen van ras, religie, nationaliteit, behoren tot een bepaalde sociale groep of politieke overtuiging. Ook een vrees voor vervolging na een verandering in de situatie in het herkomstland, of na activiteiten in België die bij terugkeer tot vervolging kunnen leiden ('vluchteling ter plaatse'), kan leiden tot erkenning. #### 3.1.3 Subsidiaire beschermingsstatus Subsidiaire bescherming wordt toegekend indien er zwaarwegende gronden zijn om aan te nemen dat de betrokkene bij terugkeer naar het land van herkomst een reëel risico loopt op ernstige schade, en zich niet onder de bescherming van dat land kan of wil stellen. De ernstige schade kan bestaan uit: * Doodstraf of executie. * Foltering of onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing. * Ernstige schade door een gewapend conflict (bv. levensgevaar door willekeurig geweld in een georganiseerd, intensief en aanhoudend conflict). Elke aanvraag wordt individueel onderzocht, waarbij de link tussen de algemene situatie in het land en de persoonlijke situatie van de aanvrager aangetoond moet worden. ### 3.2 De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) De DVZ is een centrale instantie in het migratierechtelijk beleid van België en heeft diverse bevoegdheden, waaronder de registratie van asielaanvragen en het toepassen van de Dublinovereenkomst. #### 3.2.1 Registratie en Dublinovereenkomst * De DVZ registreert alle asielaanvragen die op het Belgische grondgebied of aan de grens worden ingediend. * Door gebruik te maken van Eurodac, een Europees systeem voor vingerafdrukkenanalyse, stelt de DVZ vast welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van de asielaanvraag conform de **Dublinovereenkomst**. Dit systeem voorkomt dat een asielzoeker in meerdere lidstaten asiel aanvraagt. #### 3.2.2 Dublin-onderzoek (Verzoek fase 2) De DVZ onderzoekt welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek om internationale bescherming, gebaseerd op de criteria van de **Dublinverordening**. Deze criteria omvatten onder andere de aanwezigheid van gezinsleden, de lidstaat waar reeds internationale bescherming werd genoten of een aanvraag werd ingediend, of de lidstaat van illegale grensoverschrijding. Als een andere staat verantwoordelijk is, wordt de overdracht van de verzoeker naar die staat geregeld. Indien België verantwoordelijk is, wordt de asielprocedure verder afgehandeld. #### 3.2.3 Procedures en beslissingen * **Aanvraag aan de grens:** Verzoeken kunnen worden ingediend aan de grens (voornamelijk de luchthaven van Zaventem). In afwachting van behandeling kan detentie plaatsvinden in centra zoals 127bis te Steenokkerzeel. De verzoeker ontvangt een bijlage 25 of 25quinquies. * **Aanvraag op het grondgebied:** Verzoeken kunnen ook op het grondgebied worden ingediend, waarbij alle gezinsleden zich moeten aanmelden. De verzoeker ontvangt een "bewijs van aanmelding". * **Registratie:** DVZ registreert het verzoek binnen drie werkdagen (of langer bij grote drukte). Tijdens deze fase gebeuren veiligheidscontroles, identificatie, inname van identiteitsdocumenten en afname van biometrische gegevens (foto's en vingerafdrukken). Een medische screening, inclusief een longfoto vanaf 6 jaar, wordt uitgevoerd door Fedasil. * **Daadwerkelijke indiening:** De daadwerkelijke indiening van het verzoek moet zo snel mogelijk na het doen van het verzoek gebeuren (uiterlijk dertig dagen). Op die dag wordt de verzoeker geregistreerd in het wachtregister, wordt een taalkeuze gemaakt, wordt een vragenlijst over procedurele noden ingevuld, vindt het eerste gehoor plaats (indien tolken beschikbaar zijn) en wordt een woonplaats gekozen. Binnen acht werkdagen na indiening moet men zich aanmelden bij de gemeente, die een attest van immatriculatie (oranje kaart) afgeeft, geldig voor vier maanden en verlengbaar gedurende de procedure. * **Toewijzing opvangplaats:** Na indiening bij DVZ, verwijst de Dispatching van Fedasil de verzoeker naar een opvangplaats. Criteria voor toewijzing zijn onder meer gezinssituatie, gezondheidstoestand, kennis van landstalen en kwetsbaarheid. Verzoekers die langer dan zes maanden ononderbroken in een collectieve opvangplaats verblijven, kunnen een aanvraag indienen voor overplaatsing naar een individuele opvangplaats, wat een gunst is en geen recht. * **Beslissing CGVS (Verzoek fase 3):** Indien België verantwoordelijk is, ontvangt het CGVS het dossier. Na een persoonlijk gehoor neemt het CGVS een beslissing. * **Niet-ontvankelijk:** Een verzoek kan niet-ontvankelijk worden verklaard bij een eerste land van asiel, veilig derde land, reeds verkregen bescherming in een andere lidstaat, of indien de verzoeker onderdaan is van een EU-lidstaat of een verzoek indient zonder nieuwe elementen. * **Status toegekend:** Het CGVS kent de vluchtelingenstatus of subsidiaire beschermingsstatus toe. De beslissing wordt aangetekend verstuurd. Bij enkel toekenning van subsidiaire bescherming, kan beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV) voor erkenning als vluchteling. * **Geen status toegekend:** Indien noch vluchtelingenstatus, noch subsidiaire bescherming wordt toegekend, ontvangt de verzoeker een gemotiveerde weigering. Tegen deze beslissing kan schorsend beroep worden ingesteld bij de RVV binnen dertig dagen. Nadien kan nog cassatieberoep worden ingesteld bij de Raad van State. * **Na positieve beslissing:** Bij erkenning als vluchteling of subsidiair beschermde, moet de verzoeker in principe de opvang binnen twee maanden verlaten. Men heeft recht op financiële steun van het OCMW indien behoeftig. De betrokkene wordt ingeschreven in het vreemdelingenregister. * **Na negatieve beslissing:** Bij een definitieve afwijzing kan een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) volgen, met een termijn van dertig dagen (of korter in bepaalde gevallen). Fedasil wijst doorgaans toe aan een open terugkeerplaats (OTP). Vrijwillige terugkeer wordt actief ondersteund. Indien dit niet realistisch is, verschuift de focus naar gedwongen terugkeer. Bij het einde van het recht op opvang wordt de opvang stopgezet en kan de politie worden ingeschakeld indien de bewoner weigert de opvang te verlaten. #### 3.2.4 Versnelde procedures Het CGVS kan een verzoek volgens een versnelde procedure behandelen, waarbij het onderzoek en de beoordeling binnen een verkort tijdsbestek gebeuren. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij verzoekers uit een veilig land van herkomst of bij volgende asielaanvragen zonder nieuwe elementen. ### 3.3 Fedasil Fedasil (het Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers) is verantwoordelijk voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming en andere doelgroepen, en garandeert de kwaliteit en conformiteit van de opvangstructuren. #### 3.3.1 Rol en taken * Fedasil coördineert de organisatie van vrijwillige terugkeer naar herkomstlanden. * Het zorgt voor een gelijkwaardige dienstverlening en een geïntegreerd begeleidingstraject, met aandacht voor de bescherming van persoonlijke integriteit en het bieden van een realistisch toekomstbeeld. * Fedasil draagt bij aan de beeldvorming, maatschappelijke aanvaarding en de uitvoering van een rechtvaardig migratiebeleid en naleeft internationale engagementen. #### 3.3.2 Opvangmodel Het opvangnetwerk in België bestaat uit collectieve en individuele opvangstructuren. * **Collectieve structuren** (opvangcentra) worden beheerd door Fedasil, het Belgische Rode Kruis of andere partners. * **Individuele structuren** (lokale opvanginitiatieven - LOI's) zijn woningen beheerd door OCMW's of NGO's. Alle opvangstructuren zijn 'open', wat betekent dat bewoners vrij in en uit kunnen. Zij ontvangen onderdak, eten, kledij, sociale, medische en psychologische begeleiding, zakgeld en toegang tot juridische bijstand, tolken en opleidingen. > **Tip:** Het opvangmodel met collectieve centra als norm is bedoeld om een basisniveau van opvang te garanderen. Individuele opvang is voorbehouden voor kwetsbare personen en verzoekers met een grote kans op erkenning. #### 3.3.3 Materiële hulp Verzoekers hebben recht op "materiële hulp", wat onder andere inhoudt: huisvesting, informatiebrochures, sociale tolk- en vertaaldiensten, medische en psychologische begeleiding, maatschappelijke begeleiding, juridische hulp en zakgeld. * **"No show" code 207:** Asielzoekers die ervoor kiezen om niet in de opvangstructuur te verblijven, krijgen de vermelding 'no show' code 207 in het wachtregister. Zij hebben recht op medische en psychologische begeleiding via de Cel Medische Kosten van Fedasil, maar geen recht op financiële steun van het OCMW. ### 3.4 Opvangtraject voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) Voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen bestaat een speciaal opvangtraject in drie fasen: 1. **Observatie:** In een Observatie- en Oriëntatiecentrum (OOC) wordt nagegaan of de jongere inderdaad minderjarig en onbegeleid is. Er wordt een eerste profielschets gemaakt om kwetsbaarheden te detecteren en de jongere te oriënteren naar de meest aangepaste opvangstructuur. 2. **Stabilisatie:** Na twee tot vier weken in het OOC wordt de jongere doorverwezen naar een collectieve opvangstructuur. Ze verblijven in een leefgroep met begeleiding op schoolvlak en voorbereiding op autonomie. Jongeren jonger dan 15 jaar of met specifieke kwetsbaarheden worden opgevangen in voorzieningen van de gemeenschappen, medegefinancierd door Fedasil. 3. **Begeleide autonomie:** Jongeren wier verzoek om internationale bescherming is aanvaard, ouder zijn dan 16 en voldoende zelfstandig zijn, kunnen doorstromen naar een lokaal opvanginitiatief (LOI). Hier genieten ze meer vrijheid en autonomie, met behoud van begeleiding ter voorbereiding op een zelfstandig leven. > **Tip:** Het belang van het kind staat centraal in dit opvangtraject. Er wordt vertrokken vanuit de jongere zelf en zijn specifieke noden. #### 3.4.1 Specifieke projecten en doelgroepen * **My Future:** Een project in Bovigny en Arendonk voor NBMV zonder verblijfsperspectief in België, gericht op het voorbereiden op het einde van hun verblijf via toekomstkeuzes, weerbaarheidstraining en beroepsgerichte opleidingen. * **Specifieke begeleidingstrajecten:** * Begeleiding van minderjarige alleenstaande moeders (Rixensart). * Opvang van niet-begeleide jongeren die geen verzoek om internationale bescherming indienen (Sugny). * Begeleiding bij gedragsproblematieken (Time-out). #### 3.4.2 Einde van het opvangtraject Tot de leeftijd van 18 jaar mag een NBMV niet worden uitgewezen. Bij erkenning als vluchteling of toekenning van een ander verblijfsstatuut voor de 18e verjaardag, hebben zij recht op financiële steun van het OCMW. Bij het bereiken van 18 jaar en zonder verblijfsvergunning, moeten zij het opvangnetwerk verlaten. ### 3.5 Humanitair visum Een humanitair visum kan, op discretionaire basis, worden toegekend door de DVZ op basis van humanitaire overwegingen, zelfs indien er geen recht op verblijf is. Dit is een gunst en geen recht. #### 3.5.1 Mogelijkheden voor toekenning * **Meerderjarig kind dat alleen achterblijft:** Voor meerderjarige kinderen die ten laste zijn van een in België verblijvende ouder en alleen achterblijven in het herkomstland, kan een visum D voor lang verblijf worden afgegeven. Er zijn kosten verbonden aan de aanvraag. * **Op basis van voogdij:** Verlaten verklaarde kinderen of weeskinderen komen in aanmerking voor een humanitair visum, ook al is er geen juridische afstammingsband. Na toekenning moet de voogd het kind binnen acht dagen aanmelden bij de gemeente. * **Wegens bijzondere banden met een Belg of legaal verblijvende vreemdeling:** In uitzonderlijke gevallen, wanneer de eerbiediging van het recht op familie- en gezinsleven (artikel 8 EVRM) kan worden ingeroepen, kan een visum worden toegekend. Dit is mede tot stand gekomen door rechtspraak van het Europees Hof van de Rechten van de Mens. ### 3.6 Mensenhandel en -smokkel * **Mensenhandel:** De uitbuiting van mensen (seksueel, economisch) voor geld. Dit is een vorm van moderne slavernij en strafbaar gesteld in artikel 433quinquies van het Strafwetboek. Sectoren van uitbuiting zijn onder andere prostitutie, bedelarij, werkomstandigheden die indruisen tegen menselijke waardigheid, orgaanname en verplichten tot misdrijven. * **Mensensmokkel:** Het illegaal over de grens helpen van mensen met het oog op het verkrijgen van een vermogensvoordeel, strafbaar gesteld in artikel 77bis van de Vreemdelingenwet. #### 3.6.1 Slachtofferstatuut Slachtoffers van mensenhandel die samenwerken met gerechtelijke instanties kunnen sinds de jaren 1990 een speciaal verblijfsstatuut verkrijgen. De procedure omvat detectie en identificatie, een bedenktijd van 45 dagen, en vervolgens de keuze om klacht in te dienen of terug te keren. Bij klachtindiening volgt een tijdelijk verblijfsdocument (attest van immatriculatie), een arbeidskaart C, en mogelijke verlenging van het verblijf afhankelijk van de medewerking en de voortgang van het gerechtelijk dossier. Indien de klacht leidt tot een veroordeling, kan een verblijfstitel van onbepaalde duur worden verkregen. > **Tip:** Het slachtofferstatuut balanceert tussen bescherming van het slachtoffer en de noodzaak om netwerken efficiënt te bestrijden. ### 3.7 Toegang tot de Belgische nationaliteit Vreemdelingen kunnen de Belgische nationaliteit verkrijgen via automatische toekenning (voor minderjarigen) of via verkrijging (voor meerderjarigen) door een nationaliteitsverklaring of naturalisatie. #### 3.7.1 Automatische toekenning Dit kan gebeuren op basis van het **ius sanguinis** (afstamming) of **ius soli** (geboorteplaats), met specifieke hypotheses zoals: * Geboorte in België uit een Belgische ouder. * Geboorte in het buitenland uit een Belgische ouder die zelf in België geboren is. * Geboorte in België uit niet-Belgische ouders die een verblijfsrecht van onbeperkte duur hebben en aan bepaalde voorwaarden voldoen. * Adoptie. * Kinderen die anders staatloos zouden zijn of geboren zijn in België uit ouders met een langdurig verblijf. #### 3.7.2 Verkrijging door nationaliteitsverklaring Dit geldt voor meerderjarigen en kent vijf hypothesen: * In België geboren en wettelijk verblijf sinds de geboorte (geen bewijs van integratie vereist). * Geïntegreerd na minstens 5 jaar ononderbroken wettelijk verblijf en hoofdverblijfplaats in België, met bewijs van talenkennis, maatschappelijke integratie en economische participatie. * Gehuwd met een Belg of ouder van een Belgisch minderjarig kind, met minstens 5 jaar verblijf en specifieke voorwaarden omtrent huwelijk en samenleving. * Geen mogelijkheid tot economische activiteit omwille van handicap, invaliditeit of pensioenleeftijd na minstens 5 jaar verblijf. * Minimaal 10 jaar wettelijk verblijf en hoofdverblijfplaats in België, met bewijs van talenkennis en deelname aan het leven van de onthaalgemeenschap. #### 3.7.3 Naturalisatie Dit kan via buitengewone verdiensten aan België of als erkende staatloze, mits aan diverse voorwaarden is voldaan, waaronder een wettelijk verblijf en een verblijfsrecht van onbeperkte duur. #### 3.7.4 Dubbele nationaliteit België staat dubbele nationaliteit toe onder bepaalde voorwaarden, zoals bij kinderen uit gemengde huwelijken, of wanneer men vrijwillig een andere nationaliteit verkrijgt of behoudt na de invoering van de mogelijkheid tot dubbele nationaliteit in 2007. ### 3.8 Toegang tot de gezondheidszorg De kosten voor gezondheidszorg van vreemdelingen worden deels gedekt door verschillende instanties, afhankelijk van hun statuut. * **Verzoekers om internationale bescherming:** Hebben recht op betaling of terugbetaling van medische kosten. Bij verblijf in een collectieve opvangstructuur betaalt Fedasil of de beheerder. Bij verblijf in een LOI komt het OCMW tussen bij behoeftigheid. "No-shows" hebben recht op medische en psychologische begeleiding via Fedasil. * **Vluchteling of subsidiair beschermde:** Moeten aansluiten bij de publieke ziekteverzekering. Het OCMW kan bij behoeftigheid tussenkomen voor niet-gedekte kosten. * **Personen zonder wettig verblijf:** Hebben meestal recht op "dringende medische hulp". Bij ernstige ziekte kan onder voorwaarden een medische regularisatie mogelijk zijn. Dringende medische hulp dekt preventieve, curatieve en nazorg, maar geen kosten voor voeding, kledij of huisvesting. De behandelende arts bepaalt de noodzaak van de zorg om de lichamelijke en geestelijke integriteit te beschermen. --- Hieronder volgt een gedetailleerde studiehandleiding over internationale bescherming en de asielprocedure, gebaseerd op de verstrekte documentatie, met speciale focus op de pagina's 25-26. Dit onderwerp behandelt de procedures en instanties die betrokken zijn bij het verzoek om internationale bescherming in België, inclusief de verschillende statuten die verleend kunnen worden en de juridische kaders die de procedure regelen. ### 3.1 Het verzoek om internationale bescherming: algemeen Een verzoeker om internationale bescherming dient zijn verzoek in bij de daartoe bevoegde dienst. Vervolgens vindt een onderzoek plaats waarbij het asielverhaal van de verzoeker wordt getoetst aan de criteria voor het vluchtelingenstatuut en de subsidiaire beschermingsstatus. #### 3.1.1 Vereisten voor het vluchtelingenstatuut Om erkend te worden als vluchteling, moet een persoon voldoen aan de definitie uit de Conventie van Genève. Dit houdt in dat de persoon zich buiten het land van herkomst bevindt en daar vrees heeft voor vervolging om redenen van ras, religie, nationaliteit, behoren tot een bepaalde sociale groep of politieke overtuiging. Het gaat hierbij expliciet om de *vrees* voor vervolging. Zelfs indien men oorspronkelijk zonder vrees het land verliet, kan men tijdens het verblijf in België toch een vluchteling ter plaatse worden indien de situatie in het herkomstland verandert of men activiteiten in België ontplooit die bij terugkeer tot vervolging zouden leiden. #### 3.1.2 Vereisten voor subsidiaire bescherming Voor subsidiaire bescherming moet er sprake zijn van "zwaarwegende gronden om aan te nemen dat, wanneer hij naar zijn land van herkomst, of in het geval van een staatloze, naar het land waar hij vroeger gewoonlijk verbleef, terugkeert een reëel risico zou lopen op ernstige schade, en hij zich niet onder de bescherming van dat land kan of, wegens dat risico, wil stellen". De ernstige schade kan bestaan uit: * Foltering of onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing, in strijd met artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). * Ernstige schade door een gewapend conflict, waarbij het gaat om een ernstige bedreiging van leven of persoon door willekeurig geweld in het kader van een internationaal of binnenlands gewapend conflict. Hierbij is het essentieel dat de betrokkene een burger is. Elke aanvraag wordt individueel onderzocht, waarbij de aanvrager persoonlijk een reëel risico op ernstige schade moet aantonen, gekoppeld aan de algemene situatie in het land van herkomst. ### 3.2 De asielprocedure De asielprocedure kan worden opgesplitst in verschillende fasen: #### 3.2.1 Verzoekfase 1: het doen, registreren en indienen van het verzoek * **Het doen van het verzoek:** Dit moet persoonlijk gebeuren. De aanvrager heeft vanaf dit moment recht op materiële opvang en bescherming tegen refoulement, en gaat tevens verplichtingen aan, zoals de medewerkingsplicht. Indien de aanvrager in een strafinrichting of gesloten centrum verblijft, kan het verzoek bij de directeur van die instelling worden ingediend. Het verzoek kan zowel aan de grens (meestal de luchthaven van Zaventem) als op het Belgische grondgebied worden gedaan. * **Registratie van het verzoek:** De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) registreert het verzoek binnen de drie werkdagen (maximaal tien werkdagen bij grote drukte). Tijdens deze fase gebeuren o.a. een veiligheidscontrole, identificatie, in bewaring name van identiteitsdocumenten en het afnemen van biometrische gegevens (foto en vingerafdrukken). De vingerafdrukken worden vergeleken met het Eurodac-systeem om na te gaan of de aanvrager eerder asiel aanvroeg in een andere EU-lidstaat. Tevens wordt een medische screening uitgevoerd, in het bijzonder op TBC. * **Daadwerkelijke indiening van het verzoek:** Dit gebeurt zo snel mogelijk na het doen van het verzoek, met een maximumtermijn van dertig dagen. Op de dag van indiening wordt een "bijlage 26" (of "bijlage 26quinquies" voor een volgend verzoek) afgeleverd, wordt de aanvrager geregistreerd in het wachtregister, vindt de taalkeuze plaats, wordt een vragenlijst over bijzondere procedurele noden ingevuld en wordt het eerste gehoor afgenomen indien mogelijk. Ook de keuze van woonplaats wordt hier bepaald. Binnen acht werkdagen na de indiening van het eerste verzoek moet de aanvrager zich aanmelden bij het gemeentebestuur van de woonplaats, waar een attest van immatriculatie (oranje kaart, model A) wordt afgeleverd met een geldigheidsduur van vier maanden. Dit attest wordt verlengd gedurende de verdere asielprocedure. > **Tip:** De termijn voor het doen van een verzoek om internationale bescherming is cruciaal. Een niet-tijdige aanvraag kan leiden tot een versnelde asielprocedure of kan als indicatie van een risico op onderduiken worden beschouwd. #### 3.2.2 Verzoekfase 2: Dublin-onderzoek DVZ onderzoekt welk EU-land verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek, op basis van de Dublin-verordening. Indien een ander land verantwoordelijk is, wordt de aanvrager daar overgedragen. Is België verantwoordelijk, dan wordt het verzoek verder afgehandeld door België. De Dublin-criteria bepalen de verantwoordelijke lidstaat (bv. lidstaat waar gezinsleden verblijven, lidstaat waar reeds internationale bescherming genoten wordt, lidstaat van afgifte van verblijfstitel of visum, lidstaat van illegale grensoverschrijding). Als geen verantwoordelijke lidstaat kan worden aangeduid, is de lidstaat waar het verzoek eerst werd ingediend, verantwoordelijk. #### 3.2.3 Verzoekfase 3: CGVS en beslissing Indien België verantwoordelijk is, ontvangt het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) het dossier. De asielzoeker wordt uitgenodigd voor een gehoor. * **Niet-ontvankelijkverklaring door het CGVS:** Een verzoek kan niet-ontvankelijk worden verklaard bij o.a. een eerste land van asiel, een veilig derde land, reeds verleende internationale bescherming in een andere lidstaat, of een volgend verzoek zonder nieuwe elementen. * **CGVS kent een status toe:** Het CGVS beslist over de toekenning van het vluchtelingenstatuut of de subsidiaire beschermingsstatus. De beslissing, die aangetekend verstuurd wordt, is in geval van erkenning als vluchteling niet gemotiveerd. Bij toekenning van subsidiaire bescherming wordt de weigering van het vluchtelingenstatuut wel gemotiveerd. Tegen een beslissing van het CGVS kan beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV). * **CGVS kent geen status toe:** In geval van weigering van beide statuten, wordt de beslissing gemotiveerd. Tegen deze beslissing kan een schorsend beroep ten gronde worden ingesteld bij de RVV binnen dertig dagen. Na een negatieve beslissing van de RVV kan nog cassatieberoep worden ingesteld bij de Raad van Staten. * **Na een positieve beslissing:** De verkrijging van vluchtelingen- of subsidiaire beschermingsstatus leidt tot een verblijfsrecht van meer dan drie maanden. De opvang moet dan verlaten worden binnen twee maanden. De betrokkene heeft recht op financiële steun van het OCMW indien behoeftig. * **Na een negatieve beslissing:** De afgewezen asielzoeker kan een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) krijgen. Na het verstrijken van de termijn ontstaat er een onwettig verblijf, tenzij het bevel verlengd kan worden om humanitaire redenen. De opvang wordt stopgezet na afloop van het recht op opvang. Er wordt gefocust op vrijwillige terugkeer, en indien dit niet realistisch is, op gedwongen terugkeer. #### 3.2.4 Verzoekfase 3: versnelde procedures Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming behandelen via een versnelde procedure, waarbij het onderzoek en de beoordeling sneller gebeuren. Dit kan onder andere bij aanvragers uit zogenaamde "veilige landen van herkomst" of bij volgende aanvragen. ### 3.3 Opvang van verzoekers om internationale bescherming Het opvangnetwerk in België omvat zowel collectieve als individuele opvangstructuren. Deze structuren bieden onderdak, maaltijden, kleding, sociale, medische en psychologische begeleiding, een dagelijkse uitkering (zakgeld) en toegang tot juridische bijstand, tolken en opleidingen. De collectieve centra zijn de norm, terwijl individuele opvang voorbehouden is voor kwetsbare personen of zij met een grote kans op erkenning. Verzoekers hebben recht op "materiële hulp", wat inhoudt dat ze recht hebben op huisvesting, informatiebrochures, sociale en juridische hulp, zakgeld en gemeenschapsdiensten. De vermelding "no show" (code 207) in het wachtregister betekent dat de opvang niet wordt gebruikt, maar recht geeft op medische en psychologische begeleiding, evenals op informatie en opleiding, doch zonder recht op financiële steun van het OCMW. ### 3.4 Speciale doelgroepen en procedures #### 3.4.1 Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) Er wordt een onderscheid gemaakt tussen NBMV (van buiten de Europese Economische Ruimte) en niet-begeleide Europese minderjarigen (NBEM). NBMV hebben recht op extra bescherming, een voogd en een bijzondere verblijfsprocedure. De Dienst Voogdij van de FOD Justitie is verantwoordelijk voor de voogdij. Het opvangtraject van NBMV verloopt in drie fasen: observatie, stabilisatie en begeleide autonomie. Het belang van het kind staat centraal. #### 3.4.2 Medische regularisatie ("9ter") Deze procedure kan worden aangevraagd bij ernstige ziekte indien de nodige behandeling niet beschikbaar of toegankelijk is in het herkomstland. De aanvraag wordt ingediend in België (of de transitzone/gesloten transitcentrum). #### 3.4.3 Humanitaire regularisatie ("9bis") Dit is een uitzonderingsprocedure die wordt toegepast wanneer iemand niet in aanmerking komt voor andere verblijfsprocedures, maar toch een reden heeft om in België te verblijven. De overheid heeft hierbij een grote discretionaire bevoegdheid, hoewel de beslissing niet willekeurig mag zijn. De criteria omvatten onder andere de preventie van schending van mensenrechten en "prangende humanitaire situaties". #### 3.4.4 Humanitair visum Dit is een gunst en geen recht. Het kan worden verleend aan meerderjarige kinderen die alleen achterblijven, op basis van voogdij voor verlaten kinderen of weeskinderen, of wegens bijzondere banden met een Belg of legaal verblijvende vreemdeling. #### 3.4.5 Slachtofferstatuut (mensenhandel en mensensmokkel) Slachtoffers van mensenhandel, en van mensensmokkel met verzwarende omstandigheden, die samenwerken met gerechtelijke instanties, kunnen een verblijfsstatuut krijgen. Dit vereist het breken met het netwerk, begeleiding door een gespecialiseerd centrum, en het indienen van een klacht of verklaringen. ### 3.5 Verzoekfase 3: Beroepsmogelijkheden Tegen een beslissing van het CGVS of de RVV staan beroepsmogelijkheden open bij hogere rechtscolleges, zoals de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV) en de Raad van State. De RVV toetst de gegrondheid van de beslissing, terwijl de Raad van State de wettigheid van de arresten van de RVV controleert. Een schorsend beroep bij de RVV betekent dat de betrokkene tijdens de beroepsprocedure niet kan worden teruggestuurd en materiële opvang behoudt. ### 3.6 Recht op opvang en materiële hulp Verzoekers om internationale bescherming hebben recht op materiële hulp, wat onder meer huisvesting, medische en psychologische begeleiding, zakgeld en juridische bijstand omvat. Het opvangnetwerk is een essentieel onderdeel van de procedure. --- # toegang tot de gezondheidszorg voor vreemdelingen Vreemdelingen hebben, afhankelijk van hun verblijfstatus en specifieke situatie, recht op toegang tot gezondheidszorg in België, waarbij de kosten gedragen worden door verschillende instanties. ### 4.1 Verzoekers om internationale bescherming Verzoekers om internationale bescherming hebben recht op de betaling of terugbetaling van hun medische kosten. De precieze invulling hiervan hangt af van de wijze waarop zij medische zorg ontvangen en welke instantie de kosten draagt. * **Werkende asielzoekers:** Deze asielzoekers moeten zich aansluiten bij een ziekenfonds en genieten zo gezondheidszorg via deze instelling. * **Asielzoekers als persoon ten laste:** Een asielzoeker kan ook bij een ziekenfonds ingeschreven worden als persoon ten laste. * **Verblijf in een collectieve opvangstructuur (door Fedasil, Rode Kruis, NGO's):** * Medische zorgen kunnen worden verleend door de medische dienst van de opvangstructuur. * Fedasil kan een betalingsverbintenis (een 'requisitorium') afgeven. * **Verblijf in een Lokaal Opvanginitiatief (LOI):** Het OCMW komt tussen voor medische kosten bij behoeftigheid. De maatschappelijk werker van het OCMW verstrekt een betalingsverbintenis en verwijst door naar een zorgverstrekker. * **"No-shows" (code 207):** Asielzoekers met een "no show"-vermelding onder code 207 hebben recht op medische en psychologische begeleiding, waarvoor Fedasil tussenkomt via de Cel Medische Kosten. Zij hebben echter geen recht op financiële steun van het OCMW. Vooraf dient een betalingsverbintenis (requisitorium) aangevraagd te worden bij de Cel Medische Kosten van Fedasil. ### 4.2 Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden Erkende vluchtelingen en personen die de subsidiaire beschermingsstatus hebben verkregen, moeten zich aansluiten bij de publieke ziekteverzekering in België. * **Aansluiting bij de ziekteverzekering:** Dit is mogelijk zodra de erkennings- of toekenningsbeslissing van het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS) ontvangen is, of het arrest van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RvV) bij een beroepsprocedure. Inschrijving kan als ingezetene in het Rijksregister, zowel bij een verblijf van beperkte als onbeperkte duur. * **Tussenkomst OCMW:** In bepaalde gevallen kan het OCMW tussenkomen voor kosten die niet door de publieke ziekteverzekering worden gedekt, in het kader van het recht op maatschappelijke dienstverlening, mits de betrokkene behoeftig is. * **Voordelen voor personen met OCMW-steun:** Personen zonder wettig verblijf die steun ontvangen van het OCMW, hebben ook bepaalde voordelen binnen de ziekteverzekering. ### 4.3 Personen zonder wettig verblijf Personen zonder wettig verblijf hebben doorgaans recht op 'dringende medische hulp'. * **Dringende medische hulp:** Dit omvat medische zorgen van preventieve en curatieve aard, nazorg, ambulante zorg (huisarts, kinesist), en zorg in een verplegingsinstelling (ziekenhuis). Kosten voor voeding, kleding of huisvesting vallen hier doorgaans niet onder. * Het is aan de behandelende arts om te bepalen of medische zorg noodzakelijk is om de lichamelijke en geestelijke integriteit van de persoon te beschermen. Dit kan onder meer bezoeken aan een arts, tandarts, noodzakelijke onderzoeken, ingrepen met revalidatie, en medicatie omvatten. * **Medische regularisatie:** In geval van ernstige ziekte, die naast medische zorg ook financiële of materiële steun vereist, kan onder bepaalde voorwaarden een verblijfsrecht verkregen worden via een medische regularisatie (een zogenaamde "9ter" aanvraag). ### 4.4 Belangrijke instanties en hun rol in de gezondheidszorg * **Fedasil:** Verantwoordelijk voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming en garandeert de kwaliteit binnen de opvangstructuren. Fedasil komt tussen in medische kosten voor bepaalde categorieën asielzoekers (zie hierboven). * **OCMW:** Komt tussen in medische kosten voor behoeftige personen in LOI's en biedt voordelen binnen de ziekteverzekering aan personen die OCMW-steun ontvangen. * **Ziekenfondsen:** Ziekteverzekering voor werkende asielzoekers en personen die als persoon ten laste ingeschreven zijn. * **Cel Medische Kosten van Fedasil:** Behandelt de aanvragen voor betalingsverbintenissen voor medische kosten van "no-show" asielzoekers. * **Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ):** Behandelt aanvragen voor medische regularisatie en verleent dringende medische hulp aan personen zonder wettig verblijf. --- Hier is een gedetailleerde studiehandleiding voor "toegang tot de gezondheidszorg voor vreemdelingen", gebaseerd op de verstrekte documentatie (pagina's 36-38). ## 4. Toegang tot de gezondheidszorg voor vreemdelingen Dit onderwerp belicht wie de kosten voor de gezondheidszorg van verschillende categorieën vreemdelingen draagt en welke rechten zij hierop hebben. ### 4.1 Toegang tot gezondheidszorg per categorie vreemdeling #### 4.1.1 Verzoekers om internationale bescherming Verzoekers om internationale bescherming hebben recht op de betaling of terugbetaling van hun medische kosten. De precieze invulling is afhankelijk van hoe de medische zorg wordt verleend en welke instantie de kosten dekt. * **Asielzoekers die werken:** Deze personen moeten zich aansluiten bij een ziekenfonds en genieten via deze instelling van gezondheidszorg. * **Asielzoekers ingeschreven als persoon ten laste:** Een asielzoeker kan ook bij een ziekenfonds worden ingeschreven als persoon ten laste. **Opvang in collectieve opvangstructuren:** Indien de verzoeker verblijft in: * een opvangcentrum; * een Federaal Opvanginitiatief (FOI); * een opvangplaats beheerd door NGO's; ...komt Fedasil tussen in de medische zorgen. Dit kan enerzijds via de medische dienst van de opvangstructuur zelf, of anderzijds via een betalingsverbintenis (een 'requisitorium') van Fedasil. **Opvang in een lokaal opvanginitiatief (LOI):** Wanneer een verzoeker in een LOI verblijft, komt het OCMW tussen voor de medische kosten indien de persoon behoeftig is. De maatschappelijk werker van het OCMW verstrekt dan een betalingsverbintenis en verwijst de persoon door naar een zorgverstrekker. **'No-shows' (code 207):** Asielzoekers met een vermelding 'no show' onder code 207 hebben recht op medische en psychologische begeleiding. Fedasil komt hiervoor tussen via de Cel Medische Kosten. Zij hebben echter geen recht op financiële steun van het OCMW. Voorafgaand aan de zorg is een betalingsverbintenis (requisitorium) van de Cel Medische Kosten van Fedasil vereist. #### 4.1.2 Vluchteling of subsidiair beschermde Erkende vluchtelingen en personen die de subsidiaire beschermingsstatus hebben verkregen, dienen zich aan te sluiten bij de publieke ziekteverzekering in België. * **Aansluiting bij de ziekteverzekering:** Dit is mogelijk vanaf het moment dat men de erkennings- of toekenningsbeslissing van het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS) ontvangt, of het arrest van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RvV) indien de beschermingsstatus na een beroepsprocedure werd verkregen. De aansluiting kan gebeuren als ingeschrevene in het Rijksregister, ongeacht een verblijf van beperkte of onbeperkte duur. * **Tussenkomst OCMW:** In bepaalde gevallen, indien de persoon behoeftig is, kan het OCMW tussenkomen voor medische kosten die niet onder de publieke ziekteverzekering vallen. Dit gebeurt in het kader van het recht op maatschappelijke dienstverlening. * **Voordelen in de ziekteverzekering:** Personen zonder wettig verblijf die steun ontvangen van het OCMW, genieten ook bepaalde voordelen binnen de ziekteverzekering. #### 4.1.3 Personen zonder wettig verblijf * **Dringende medische hulp:** Dit is geregeld bij koninklijk besluit van 12 december 1996 en omvat: * Medische zorgen van preventieve aard. * Medische zorgen van curatieve aard. * Nazorg. * Ambulante zorg (bijvoorbeeld door een huisarts of kinesist). * Zorg in een verplegingsinstelling (bijvoorbeeld een ziekenhuis). * **Uitsluitingen van dringende medische hulp:** Kosten van voeding, kleding en huisvesting vallen hier buiten. * **Beoordeling door arts:** De overheid heeft niet limitatief bepaald op welke medische zorg personen zonder wettig verblijf recht hebben. De behandelende arts moet bepalen of de verstrekte medische zorg 'noodzakelijk is om de lichamelijke en geestelijke integriteit van de persoon te beschermen'. Dit kan onder meer betrekking hebben op: * Bezoeken aan huisarts, tandarts, etc. * Noodzakelijke onderzoeken voor diagnose (echografie, RX, scanner). * Ingrepen en revalidatie (bijvoorbeeld kinesitherapie). * Medicatie. * **Verblijfsrecht via medische regularisatie:** Bij een ernstige ziekte kan men onder bepaalde voorwaarden een verblijfsrecht verkrijgen via een medische regularisatie (zie ook 9ter-procedure). **Tip:** Het is cruciaal om voor personen zonder wettig verblijf de bepalingen rond "dringende medische hulp" nauwkeurig na te gaan, aangezien de interpretatie van 'noodzakelijk' door de behandelende arts hierbij een centrale rol speelt. --- **Afkortingen:** * AI: Attest van immatriculatie * CGVS: Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen * DVZ: Dienst Vreemdelingenzaken * NBMV: Niet-begeleide minderjarige vreemdeling * RvV: Raad voor Vreemdelingenbetwistingen * LOI: Lokaal Opvanginitiatief * FOI: Federaal Opvanginitiatief --- Dit onderdeel beschrijft wie verantwoordelijk is voor de kosten van medische zorg voor verschillende categorieën vreemdelingen in België. Personen die een verzoek om internationale bescherming indienen, hebben recht op de betaling of terugbetaling van hun medische kosten. De specifieke invulling hangt af van de manier waarop medische zorg wordt verleend en welke instantie de kosten draagt, wat weer afhankelijk is van de opvanglocatie. * **Werkende asielzoekers:** Deze personen moeten zich aansluiten bij een ziekenfonds en ontvangen zorg via deze instelling. Zij kunnen ook als persoon ten laste worden ingeschreven bij een ziekenfonds. * **Collectieve opvangstructuren (opvangcentrum, Federaal Opvanginitiatief, opvangplaats beheerd door NGO's):** Als u in zo'n structuur verblijft, verleent Fedasil de medische zorgen of betaalt deze. Dit kan rechtstreeks via de medische dienst van de opvangstructuur of via een betalingsverbintenis ('requisitorium') van Fedasil. * **Lokaal Opvanginitiatief (LOI):** Indien u in een LOI verblijft, komt het OCMW tussen in de medische kosten bij behoeftigheid. De maatschappelijk werker van het OCMW verstrekt een betalingsverbintenis en verwijst u door naar een zorgverstrekker. * **"No-shows" (code 207):** Asielzoekers met een "no show" vermelding in het wachtregister, die ervoor kiezen niet in de opvangstructuur te verblijven, hebben recht op medische en psychologische begeleiding. Fedasil komt hiervoor tussen via de Cel Medische Kosten. Zij hebben echter geen recht op financiële steun van het OCMW. Voorafgaand aan de zorg dient er een betalingsverbintenis (requisitorium) aangevraagd te worden bij de Cel Medische Kosten van Fedasil. ### 4.2 Vluchteling of subsidiair beschermde Personen die erkend zijn als vluchteling of de subsidiaire beschermingsstatus hebben verkregen, moeten zich aansluiten bij de publieke ziekteverzekering in België. * **Aansluiting bij de ziekteverzekering:** Dit is mogelijk zodra men de erkennings- of toekenningsbeslissing van het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS) ontvangt, of het arrest van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RvV) na een beroepsprocedure. De inschrijving kan gebeuren als ingezetene in het Rijksregister, zowel bij een verblijf van beperkte als onbeperkte duur. * **Tussenkomst OCMW:** Indien men behoeftig is, kan het OCMW tussenkomen voor medische kosten die niet gedekt worden door de publieke ziekteverzekering, in het kader van het recht op maatschappelijke dienstverlening. Vreemdelingen die steun ontvangen van het OCMW genieten ook bepaalde voordelen binnen de ziekteverzekering. * **Dringende medische hulp:** Dit omvat medische zorgen van preventieve en curatieve aard, nazorg, ambulante zorg (zoals door een huisarts of kinesist) en zorg in een verplegingsinstelling (zoals een ziekenhuis). Kosten voor voeding, kleding en huisvesting vallen hier doorgaans niet onder. * **Noodzakelijke medische zorg:** De behandelende arts bepaalt of medische zorgverstrekking noodzakelijk is om de lichamelijke en geestelijke integriteit van de persoon te beschermen. Dit kan bijvoorbeeld een bezoek aan een huisarts of tandarts omvatten, noodzakelijke onderzoeken voor een juiste diagnose, een ingreep met revalidatie, en medicatie. * **Medische regularisatie:** In geval van ernstige ziekte kan men onder bepaalde voorwaarden een verblijfsrecht verkrijgen via een medische regularisatie. > **Tip:** Het onderscheid tussen dringende medische hulp en bredere medische zorg voor personen zonder wettig verblijf kan complex zijn. De interpretatie van "noodzakelijk om de lichamelijke en geestelijke integriteit te beschermen" is cruciaal. ### 4.4 Verplichting tot aansluiting bij een ziekenfonds voor erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden Erkende vluchtelingen en personen met de subsidiaire beschermingsstatus moeten zich verplicht aansluiten bij de Belgische publieke ziekteverzekering. Dit biedt hen dezelfde rechten op gezondheidszorg als Belgische staatsburgers. De aansluiting kan plaatsvinden zodra de beslissing tot erkenning of toekenning is ontvangen, of na een positieve uitspraak van de RvV na een beroepsprocedure. Het OCMW kan aanvullend optreden bij behoeftigheid voor kosten die niet door de ziekteverzekering gedekt worden. --- # Het aanvragen en registreren van internationale bescherming Dit onderwerp behandelt het proces van het aanvragen en registreren van internationale bescherming in België, de betrokken instanties en de verschillende verblijfsprocedures. ## 5. Het aanvragen en registreren van internationale bescherming De aanhoudende onveiligheid in met name het Midden-Oosten en delen van Afrika leidt ertoe dat veel personen internationale bescherming aanvragen in Europa. Dit beleid is deels Europees geregeld, maar kent ook een nationale invulling. In België wordt gesproken over het 'bed-bad-brood'-principe, waarbij verzoekers materiële hulp ontvangen die gericht is op hun basisbehoeften, zoals een slaapplaats, maaltijden, sanitaire voorzieningen en kleding. Gezinnen krijgen indien mogelijk een aparte kamer. De verzoekers dragen zelf bij aan het onderhoud van de gemeenschappelijke ruimtes. Psychosociale problemen als gevolg van de vluchtervaring, heimwee, sociale declassificatie en onzekerheid over de toekomst, vaak verergerd door langdurige procedures, komen veel voor. Er is een duidelijk onderscheid tussen reguliere migratie (werk, studie, gezinsvorming) en migratie door overmacht (asiel, slachtoffers van mensenhandel, humanitaire of medische regularisatie, niet-begeleide minderjarigen). ### 5.1 Publieke instanties betrokken bij internationale bescherming Verschillende overheidsinstanties spelen een cruciale rol in migratieprocedures in België. #### 5.1.1 Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) regelt visa voor zowel kort als lang verblijf, in samenwerking met diplomatieke posten voor kort verblijf. Voor lang verblijf behandelt DVZ aanvragen van studenten, werknemers en personen die gezinshereniging wensen. DVZ wisselt constant informatie uit met gemeentebesturen en parketten. Belangrijk is de rol van DVZ bij het registreren van alle asielaanvragen die op Belgisch grondgebied of aan de grens worden ingediend. Door gebruik te maken van Eurodac, een Europees systeem voor vingerafdrukkenanalyse, stelt DVZ vast welke staat verantwoordelijk is voor het onderzoek van de asielaanvraag, conform de Overeenkomst van Dublin. Deze overeenkomst voorkomt dubbele asielaanvragen in EU-lidstaten. DVZ beheert tevens gesloten centra en woonunits voor personen zonder wettig verblijf en gezinnen met minderjarige kinderen aan wie de toegang tot het grondgebied werd geweigerd, met als doel deze personen in humane omstandigheden vast te houden voor verwijdering. DVZ volgt gerechtelijke procedures op en verleent juridisch advies bij betwiste administratieve beslissingen. #### 5.1.2 Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) is een onafhankelijke federale administratie. De kerntaak van het CGVS is het bieden van bescherming aan personen die bij terugkeer naar hun land van herkomst risico lopen op vervolging of ernstige schade. Het CGVS onderzoekt eerst of de asielzoeker recht heeft op de vluchtelingenstatus. Indien dit niet het geval is, wordt nagegaan of de persoon in aanmerking komt voor subsidiaire bescherming. Elk verzoek om internationale bescherming wordt op individuele, objectieve en onpartijdige wijze onderzocht, conform Belgische, Europese en internationale normen. #### 5.1.3 Fedasil Fedasil (Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers) is een instelling van openbaar nut, operationeel sinds mei 2002 en onder toezicht van de staatssecretaris voor Asiel en Migratie sinds december 2018. Fedasil is primair verantwoordelijk voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming en andere specifieke doelgroepen, en waarborgt de kwaliteit en conformiteit van de opvangstructuren. Daarnaast coördineert Fedasil de organisatie van vrijwillige terugkeer naar de herkomstlanden. Fedasil streeft naar een gelijkwaardige dienstverlening en geïntegreerde begeleidingstrajecten, rekening houdend met de specifieke kenmerken van de doelgroepen. Bescherming van de persoonlijke integriteit en het bieden van een realistisch toekomstbeeld zijn hierbij essentieel. Fedasil draagt bij aan de vorming van een rechtvaardig migratiebeleid en respecteert internationale engagementen inzake mensenrechten en opvangrichtlijnen. ### 5.2 De procedure voor internationale bescherming De procedure voor het aanvragen van internationale bescherming verloopt in verschillende fasen. #### 5.2.1 Verzoek om internationale bescherming: Fase 1 (DVZ) Het verzoek om internationale bescherming dient persoonlijk te gebeuren. Deze initiële fase bij DVZ omvat drie stappen: het doen van het verzoek, de registratie ervan en de daadwerkelijke indiening. * **Het doen van het verzoek:** Een verzoek moet tijdig worden ingediend, bijvoorbeeld binnen 8 werkdagen na illegale binnenkomst, vóór het einde van een kort verblijf, of binnen 8 werkdagen na het einde van een lang verblijf. Een laattijdig verzoek kan leiden tot een versnelde procedure. Vanaf het moment van het verzoek heeft de aanvrager recht op materiële opvang, bescherming tegen refoulement en heeft hij de plicht tot medewerking. Verzoeken kunnen aan de grens (meestal luchthaven Zaventem) of op het grondgebied ingediend worden. Bij indiening aan de grens vallen het doen en indienen van het verzoek vaak samen. Personen die aan de grens een verzoek indienen en in afwachting van een behandeling zijn, kunnen worden vastgehouden in een repatriëringscentrum of gesloten centrum. Na het doen van het verzoek op het grondgebied ontvangt de aanvrager een 'bewijs van aanmelding'. * **Registratie van het verzoek:** DVZ registreert het verzoek binnen drie werkdagen (dit kan oplopen tot tien werkdagen bij grote drukte). Tijdens deze fase vinden veiligheidscontroles plaats, worden identiteitsdocumenten ingenomen en biometrische gegevens (foto, vingerafdrukken) afgenomen. De vingerafdrukken worden vergeleken met het PRINTRAK/Eurodac-systeem om eerdere asielaanvragen in de EU te detecteren. Een medische screening, met name op TBC, wordt ook uitgevoerd door Fedasil. * **Daadwerkelijke indiening van het verzoek:** Dit gebeurt bij DVZ op een afgesproken datum en tijdstip, uiterlijk dertig dagen na het doen van het verzoek. Op deze dag ontvangt de aanvrager een bijlage 26 (of 26quinquies bij een volgend verzoek), wordt hij geregistreerd in het wachtregister, wordt de taalkeuze bepaald, een vragenlijst over bijzondere procedurele noden ingevuld en vindt het eerste gehoor plaats indien er voldoende tolken aanwezig zijn. Ook de keuze van woonplaats wordt vastgelegd. Binnen 8 werkdagen na indiening (en toelating tot binnenkomst aan de grens) moet de aanvrager zich aanmelden bij het gemeentebestuur van zijn woonplaats. Deze gemeente reikt een attest van immatriculatie (oranje kaart, AI) af, dat vier maanden geldig is en verlengd wordt gedurende de asielprocedure. #### 5.2.2 Toewijzing opvangplaats Na indiening van het verzoek bij DVZ, verwijst de Dispatching van Fedasil de verzoeker naar een opvangplaats ('code 207'). Criteria voor toewijzing zijn onder meer gezinssituatie, gezondheid, kennis van landstalen en proceduretaal, en kwetsbaarheid. Verzoekers hebben recht op materiële hulp, inclusief huisvesting, informatie, sociale/medische/psychologische begeleiding, zakgeld en juridische bijstand. Opvang in individuele woningen (LOI's) is voorbehouden voor kwetsbare personen of verzoekers met een grote kans op erkenning. > **Tip:** Het niet benutten van de toegewezen opvangplaats zonder geldige reden leidt tot een 'no show'-vermelding (code 207). Dit betekent geen recht op financiële steun van het OCMW, wel op medische en psychologische begeleiding via Fedasil. #### 5.2.3 Verzoek fase 2: Dublin-onderzoek DVZ onderzoekt welk EU-land verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek, conform de Dublinverordening. Als een ander land verantwoordelijk is, wordt de verzoeker overgedragen. Is België verantwoordelijk, dan wordt het verzoek hier verder afgehandeld. De Dublin-criteria, zoals de aanwezigheid van gezinsleden, eerdere asielaanvragen of de lidstaat van binnenkomst, bepalen de verantwoordelijkheid. #### 5.2.4 Verzoek fase 3: CGVS en beslissing Indien België verantwoordelijk is, ontvangt het CGVS het dossier. Na een persoonlijk gehoor neemt het CGVS een beslissing. * **Niet-ontvankelijkverklaring:** Het CGVS kan een verzoek niet-ontvankelijk verklaren om diverse redenen, zoals een 'eerste land van asiel', een 'veilig derde land', eerdere bescherming in een andere lidstaat, of een volgend verzoek zonder nieuwe elementen. * **Toekenning status:** Het CGVS kan de vluchtelingenstatus of subsidiaire beschermingsstatus toekennen. De beslissing wordt per aangetekend schrijven meegedeeld. Het CGVS motiveert de beslissing tot toekenning van subsidiaire bescherming, maar niet de motivering van erkenning als vluchteling. * **Weigering status:** Indien geen enkele beschermingsstatus wordt toegekend, ontvangt de verzoeker een gemotiveerde weigering. Tegen deze beslissing kan binnen dertig dagen schorsend beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV). Dit schorsend beroep voorkomt terugdrijving of gedwongen verwijdering gedurende de procedure. Een verdere cassatieberoep bij de Raad van State is mogelijk. * **Na een positieve beslissing:** Verkrijgers van een vluchtelingenstatus of subsidiaire bescherming (met verblijfsrecht van meer dan drie maanden) moeten de opvang binnen twee maanden verlaten. Ze hebben recht op financiële steun van het OCMW indien behoeftig. Ze worden ingeschreven in het vreemdelingenregister. * **Na een negatieve beslissing:** Een definitief afgewezen verzoeker kan een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) krijgen, met een termijn van 30 dagen (tenzij wettelijk bepaald korter). Na het verstrijken van deze termijn, en zonder verlenging om humanitaire redenen, verblijft de persoon illegaal. Afgewezen verzoekers die vrijwillige terugkeer overwegen, krijgen actieve ondersteuning. Indien vrijwillige terugkeer niet haalbaar is, wordt gefocust op gedwongen terugkeer. De opvang stopt na afloop van de termijn van het BGV en eventuele verlengingen. Bij weigering de opvang te verlaten, kan de lokale politie ingeschakeld worden. De verbindingsambtenaar van DVZ organiseert gedwongen terugkeer. #### 5.2.5 Versnelde procedures Het CGVS kan verzoeken om internationale bescherming via een versnelde procedure behandelen, bijvoorbeeld voor personen uit een 'veilig land van herkomst' of bij volgende verzoeken. De beoordeling gebeurt ten gronde, maar binnen een korter tijdsbestek. Een persoonlijk onderhoud vindt plaats, met minimaal twee dagen tussen kennisgeving en gehoor. De beslissingen zijn dezelfde als in de standaardprocedure. ### 5.3 Specifieke procedures en doelgroepen Verschillende specifieke procedures en doelgroepen kennen eigen regels en begeleiding. #### 5.3.1 Humanitaire regularisatie (9bis) Humanitaire regularisatie (artikel 9bis Verblijfswet) is een machtiging tot verblijf voor meer dan drie maanden in uitzonderlijke situaties waarvoor geen andere verblijfsprocedure bestaat, maar waar toch een gegronde reden voor verblijf in België is. Vereist is een identiteitsbewijs, aantonen dat een aanvraag vanuit het land van herkomst niet mogelijk is, een verblijfplaats in België en betaling van administratieve kosten. De overheid beslist vrij of een 9bis-aanvraag gegrond is, maar deze discretionaire bevoegdheid mag niet willekeurig zijn. Criteria zijn onder meer het voorkomen van schending van mensenrechten. > **Tip:** De overheid moet een weigering van een 9bis-aanvraag motiveren en mag geen kennelijk onredelijke of willekeurige beslissingen nemen. Het algemene criterium is het voorkomen van een schending van mensenrechten, vaak samengevat onder het begrip 'prangende humanitaire situatie'. Dit betreft situaties die zo klemmend zijn dat repatriëring in strijd zou zijn met internationale mensenrechtenverdragen, zoals het Internationaal Kinderrechtenverdrag en het EVRM. Kwetsbare groepen, zoals mishandelde vrouwen en kinderen, of personen in een uitzichtloze persoonlijke of familiale situatie, krijgen bijzondere aandacht. Naast het algemene criterium bestaan er specifieke criteria die vaak voorkomen, zoals langdurige asielprocedures (gezinnen met schoolgaande kinderen, langer dan 1 jaar procedure, 5 jaar ononderbroken verblijf) of duurzame lokale verankering. Een positieve beslissing resulteert in een machtiging tot verblijf voor meer dan drie maanden, die beperkt of onbeperkt kan zijn. Een negatieve beslissing moet gemotiveerd worden, en kan gepaard gaan met een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV). #### 5.3.2 Medische regularisatie (9ter) Medische regularisatie (artikel 9ter Verblijfswet) kan worden aangevraagd bij ernstige ziekte indien de noodzakelijke behandeling niet beschikbaar of toegankelijk is in het land van herkomst. De aanvraag moet in België worden ingediend bij DVZ, ook vanuit de transitzone van de luchthaven of een gesloten transitcentrum. In het buitenland dient een medisch visum te worden aangevraagd. > **Voorbeeld:** Een persoon die ernstig ziek is en de benodigde gespecialiseerde medische behandeling enkel in België kan krijgen, kan een medische regularisatie aanvragen. De procedure is in principe schriftelijk. Verplichte documenten zijn een bewijs van identiteit en een standaard medisch attest. De aanvraag moet per aangetekende brief worden verstuurd; anders is deze onontvankelijk. Bij ontvankelijkheid krijgt de aanvrager een attest van immatriculatie (oranje kaart) van 3 maanden, driemaal verlengbaar met 3 maanden, en nadien met 1 maand. Na een gegronde aanvraag volgt een elektronische A-kaart, een tijdelijk en voorwaardelijk verblijfsrecht, geldig voor minstens 1 jaar en daarna tweejaarlijks vernieuwd. Bij aanzienlijke en duurzame verbetering van de gezondheidstoestand wordt de kaart niet vernieuwd. Na 5 jaar kan een elektronische B-kaart worden verkregen, wat een onbeperkt en onvoorwaardelijk verblijfsrecht betekent. #### 5.3.3 Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) Een niet-begeleide minderjarige vreemdeling (NBMV) is iemand jonger dan 18 jaar, die niet vergezeld wordt door een persoon met ouderlijk gezag of voogdij, en die geen onderdaan is van een EER-land. NBMV's hebben recht op extra bescherming, een toegewezen voogd en een bijzondere verblijfsprocedure. Ze kunnen daarnaast ook andere procedures volgen (internationale bescherming, slachtoffer mensenhandel/mensensmokkel, humanitaire of medische regularisatie). Het belang van het kind staat centraal. De Dienst Voogdij van de FOD Justitie is verantwoordelijk voor de voogdij over NBMV's. De dienst neemt de minderjarige onder hoede, identificeert hem/haar als NBM, wijst een voogd aan, coördineert contacten tussen bevoegde overheden en zoekt naar een duurzame oplossing in het belang van het kind. De voogd vertegenwoordigt de minderjarige, begeleidt hem/haar, vraagt bijstand van een advocaat aan, zorgt voor onderwijs, medische verzorging, passende huisvesting en beheer van goederen. Het opvangtraject voor NBMV's kent drie fasen: 1. **Observatie:** In een Observatie- en Oriëntatiecentrum (OOC) wordt nagegaan of de jongere effectief niet-begeleid en minderjarig is. Er wordt een medisch, psychologisch en sociaal profiel opgesteld om kwetsbaarheden te detecteren en de jongere te oriënteren naar een aangepaste opvangstructuur. 2. **Stabilisatie:** Na 2 tot 4 weken wordt de jongere doorverwezen naar een collectieve opvangstructuur (federaal centrum of partnerorganisatie), waar hij/zij in een leefgroep met begeleiders verblijft en voorbereid wordt op autonomie. 3. **Begeleide autonomie:** Jongeren ouder dan 16 met een aanvaard verzoek om internationale bescherming en voldoende zelfstandigheid kunnen doorstromen naar een lokaal opvanginitiatief (LOI) van een OCMW, voor verdere voorbereiding op een zelfstandig leven. Projecten zoals 'My Future' bereiden NBMV's zonder verblijfsperspectief voor op hun terugkeer of alternatieve trajecten. #### 5.3.4 Mensenhandel en -smokkel Mensenhandel wordt gedefinieerd als de uitbuiting van mensen, zoals in de prostitutie, bedelarij, of onder dwang uitgevoerde arbeid. Mensensmokkel daarentegen betreft het illegaal over de grens helpen van personen tegen betaling. Beide zijn strafbaar. Slachtoffers van mensenhandel die samenwerken met gerechtelijke instanties kunnen sinds de jaren 1990 een specifiek verblijfsstatuut krijgen. Dit vereist het verbreken van banden met het netwerk, begeleiding door een gespecialiseerd opvangcentrum en het indienen van een klacht of verklaringen tegen de uitbuiters. De procedure omvat detectie en identificatie, gevolgd door een bedenktijd van 45 dagen met een tijdelijk verblijfsdocument (attest van immatriculatie). Indien een klacht wordt ingediend, kan het verblijf verlengd worden met telkens zes maanden, zolang de gerechtelijke procedure loopt, op voorwaarde van medewerking, geen gevaar voor de openbare orde en het parket/arbeidsauditoraat beschouwt de persoon als slachtoffer. Na een veroordeling of indien de klacht betekenisvol was voor de procedure, kan een verblijfstitel van onbepaalde duur worden verkregen. Verblijfsdocumenten kunnen ingetrokken worden indien het slachtoffer opnieuw contact opneemt met de uitbuiters, een gevaar vormt voor de openbare orde of nationale veiligheid, of indien de medewerking frauduleus of de klacht ongegrond is. #### 5.3.5 Humanitair visum Een humanitair visum kan worden verleend op basis van humanitaire overwegingen, ook als er geen recht op verblijf is. Het is een gunst, geen recht. * **Meerderjarig kind dat alleen achterblijft:** Meerderjarige kinderen van een vreemdeling met verblijfsrecht in België kunnen onder strikte voorwaarden (ten laste zijn, deel uitmaken van het gezin, alleen achterblijven in herkomstland) een humanitair visum verkrijgen, met bijkomende vereisten rond bestaansmiddelen en geen eigen inkomen. * **Voogdij:** Verlaten verklaarde kinderen of weeskinderen kunnen in aanmerking komen voor een humanitair visum, omdat zij geen recht hebben op gezinshereniging wegens het ontbreken van een juridische afstammingsband. * **Bijzondere banden met een Belg of legaal verblijvende vreemdeling:** Een bijzondere band kan, mede door de rechtspraak van het EHRM (arrest 'Sen'), een basis vormen voor een humanitair visum, met het oog op eerbiediging van het recht op familie- en gezinsleven. #### 5.3.6 Gezinshereniging Gezinshereniging biedt de mogelijkheid tot een verblijfsrecht indien familiebanden bestaan met een Belg of een derdelander met een verblijfsrecht. * **Gezinshereniging met een Belg:** Echtgenoten/gelijkgestelde partners (21+), wettelijke partners (bewijs van duurzame relatie, 21+, of 18+ indien 1 jaar samenwonend vóór aanvraag), kinderen/kleinkinderen (21+ en ten laste), en ouders van een minderjarige Belg (met quasi geen bijkomende voorwaarden) hebben onder voorwaarden recht op gezinshereniging. Er zijn vereisten rond administratieve kosten, het vormen van een gezinscel, toereikende en stabiele bestaansmiddelen, voldoende huisvesting en ziekteverzekering. * **Gezinshereniging met een derdelander:** Dit wordt hier beperkt tot derdelanders met een onbeperkt of beperkt verblijfsrecht. Familieleden die in aanmerking komen zijn echtgenoot/gelijkgesteld partner (21+), wettelijke partner, minderjarig kind, meerderjarig kind met handicap, en ouder van een minderjarig kind met onbeperkt verblijfsrecht. Er zijn vergelijkbare vereisten rond administratieve kosten, bestaansmiddelen, huisvesting en ziekteverzekering. > **Tip:** Het bewijzen van bloed- of aanverwantschap is vaak een struikelblok bij gezinshereniging, en kan leiden tot vertragingen in de procedure, soms zelfs met DNA-testen. #### 5.3.7 Toegang tot de Belgische nationaliteit Vreemdelingen kunnen de Belgische nationaliteit verkrijgen via automatische toekenning of door verkrijging (nationaliteitsverklaring of naturalisatie). * **Automatische toekenning:** Dit kan onder meer plaatsvinden op basis van afstamming (ius sanguinis) of geboorte in België (ius soli), zoals bij een kind geboren in België uit een Belgische ouder, of een kind geboren in België dat anders staatloos zou zijn. * **Verkrijging via nationaliteitsverklaring:** Dit geldt voor meerderjarigen en kan onder meer gebaseerd zijn op geboorte in België met wettelijk verblijf sinds de geboorte, integratie (minimaal 5 jaar verblijf, talenkennis, maatschappelijke en economische participatie), huwelijk met een Belg (minimaal 5 jaar verblijf en 3 jaar samenwonen), of handicap/invaliditeit die economische activiteit verhindert (minimaal 5 jaar verblijf). * **Naturalisatie:** Dit is een uitzonderlijke weg voor personen met buitengewone verdiensten aan België of erkende staatlozen. België staat dubbele nationaliteit toe onder bepaalde voorwaarden, bijvoorbeeld voor kinderen uit gemengde huwelijken, of voor Belgen die vrijwillig een andere nationaliteit verwerven na 9 juni 2007. #### 5.3.8 Toegang tot de gezondheidszorg De kosten voor gezondheidszorg van vreemdelingen worden verschillend gedekt, afhankelijk van hun status: * **Verzoekers om internationale bescherming:** Medische kosten worden vergoed door Fedasil (direct of via een betalingsverbintenis) indien verblijvend in een opvangcentrum. Werkende asielzoekers sluiten zich aan bij een ziekenfonds. * **Vluchtelingen of subsidiair beschermden:** Zij moeten zich aansluiten bij de publieke ziekteverzekering. Het OCMW kan tussenkomen voor kosten die niet onder de publieke ziekteverzekering vallen, indien de persoon behoeftig is. * **Personen zonder wettig verblijf:** Zij hebben doorgaans recht op 'dringende medische hulp', die noodzakelijk is om de lichamelijke en geestelijke integriteit te beschermen. Dit omvat geen kosten voor voeding, kleding of huisvesting. Bij ernstige ziekte kan een medische regularisatie worden verkregen. > **Tip:** Het attest van immatriculatie (oranje kaart) is cruciaal voor toegang tot medische zorgen tijdens de asielprocedure. --- Dit gedeelte behandelt de procedure voor het aanvragen en registreren van internationale bescherming in België, met specifieke aandacht voor de betrokken instanties, de verschillende fases van de procedure en de opvang van verzoekers. ### 5.1 Procedures voor internationale bescherming #### 5.1.1 Verzoek om internationale bescherming: algemeen Een verzoek om internationale bescherming moet persoonlijk worden ingediend bij de bevoegde dienst. Hierna volgt een onderzoek waarbij het asielverhaal van de verzoeker wordt getoetst aan de criteria voor een vluchtelingenstatus of subsidiaire bescherming. * **Indiening van het verzoek:** * Onmiddellijk of binnen acht werkdagen na illegale binnenkomst in België. * Vóór het einde van een kort verblijf van minder dan drie maanden. * Binnen acht werkdagen na het einde van een verblijf van meer dan drie maanden. * Onmiddellijk bij een poging tot illegale binnenkomst aan de grens. Indien het verzoek niet tijdig wordt ingediend, kan dit worden beschouwd als een indicatie van een risico op onderduiken, of kan een versnelde asielprocedure worden toegepast. * **Rechten en plichten vanaf het moment van het verzoek:** * Recht op materiële opvang. * Recht op bescherming tegen refoulement. * Plicht tot medewerking. Verzoekers die verblijven in een strafinrichting of een gesloten centrum kunnen hun verzoek indienen bij de directeur van de instelling. Het verzoek kan zowel aan de grens als op het Belgische grondgebied worden ingediend. #### 5.1.2 Verzoek aan de grens Een verzoek om internationale bescherming kan aan de grens worden ingediend, met name aan de luchthaven van Zaventem. De aanvraag gebeurt persoonlijk bij de grensautoriteiten, die contact opnemen met de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) voor registratie binnen drie werkdagen. De fasen van het doen en indienen van het verzoek vallen hier praktisch samen. In afwachting van een behandeling kan de verzoeker worden vastgehouden in een repatriërings- of gesloten centrum en ontvangt hij een bijlage 25 of bij een volgend verzoek een bijlage 25 quinquies. #### 5.1.3 Verzoek op het grondgebied Op het grondgebied moet het verzoek persoonlijk worden ingediend, waarbij alle familieleden die een aanvraag wensen te doen zich dienen aan te melden. Na het doen van het verzoek ontvangt de verzoeker een "bewijs van aanmelding". #### 5.1.4 Registratie van het verzoek door DVZ DVZ registreert het verzoek om internationale bescherming binnen drie werkdagen, hoewel deze termijn kan oplopen tot tien werkdagen bij een grote instroom. Tijdens de fase van het doen en registreren van het verzoek vinden onder andere de volgende stappen plaats: * Veiligheidscontrole * Identificatie * In bewaring nemen van identiteitsdocumenten * Afname van biometrische gegevens (foto en vingerafdrukken) Vingerafdrukken worden vergeleken met het internationale PRINTRAK/Eurodac-systeem om na te gaan of de verzoeker via een ander land heeft gereisd en al elders asiel heeft aangevraagd. Er wordt ook een medische screening uitgevoerd door Fedasil, met focus op TBC. #### 5.1.5 Daadwerkelijke indiening van het verzoek Het verzoek moet onmiddellijk of zo snel mogelijk na het doen ervan (binnen dertig dagen) daadwerkelijk worden ingediend bij DVZ op de afgesproken datum en tijd. Deze termijn kan bij koninklijk besluit worden verlengd bij een grote instroom, maar geldt dan maximaal voor drie maanden. Op de dag van de indiening ontvangt de verzoeker een bijlage 26 of bij een volgend verzoek een bijlage 26 quinquies, wordt geregistreerd in het wachtregister, een taalkeuze wordt gemaakt, een vragenlijst over bijzondere procedurele noden wordt ingevuld, het eerste gehoor wordt afgenomen (indien tolken beschikbaar zijn), en er wordt een woonplaatskeuze gedaan. Binnen acht werkdagen na de indiening van het eerste verzoek, moet de verzoeker zich aanmelden bij de gemeente van zijn woonplaats, waar hij een attest van immatriculatie (oranje kaart) ontvangt, geldig voor vier maanden en verlengbaar gedurende de asielprocedure. #### 5.1.6 Toewijzing opvangplaats Na indiening van het verzoek bij DVZ, begeven verzoekers zich naar de Dispatching van Fedasil, die een opvangplaats toewijst (code 207). Criteria voor toewijzing omvatten gezinssituatie, gezondheidstoestand, kennis van landstalen, proceduretaal en kwetsbare groepen. Volgens de Opvangwet kan na zes maanden ononderbroken verblijf in een collectieve opvangplaats een aanvraag tot overplaatsing naar een individuele opvangplaats worden ingediend. Dit is een gunst en geen recht, en is momenteel voorbehouden voor begunstigden met een hoge beschermingsgraad, een verblijfstitel van meer dan drie maanden, of die kwetsbaar zijn. ### 5.2 De verschillende statuten van internationale bescherming #### 5.2.1 Vluchteling Om als vluchteling erkend te worden, moet een persoon voldoen aan de definitie in de Conventie van Genève: "elke persoon die zich buiten het land waarvan hij de nationaliteit heeft of, indien hij geen nationaliteit heeft, buiten zijn land van herkomst bevindt, en die de bescherming van dat land niet kan of wil inroepen omdat hij vreest voor vervolging omwille van zijn ras, zijn religie, zijn nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep, of zijn politieke overtuiging". De vrees voor vervolging is hierbij cruciaal. Ook indien er geen effectieve vervolging plaatsvindt, kan een duidelijke en waarachtige angst voor wat er bij terugkeer kan gebeuren, leiden tot erkenning. Een "vluchteling ter plaatse" is iemand die het land verliet zonder vrees, maar die na verloop van tijd deze vrees inroept wegens veranderde omstandigheden of ontwikkelde activiteiten in België. Het begrip "politiek vluchteling" is verwarrend en niet correct, aangezien bescherming ook kan worden geboden op basis van andere redenen dan politiek. #### 5.2.2 Subsidiaire bescherming Voor subsidiaire bescherming is er een reëel risico op "ernstige schade" bij terugkeer naar het land van herkomst of het land waar men vroeger gewoonlijk verbleef. Dit risico moet concreet worden aangetoond, en enkel verwijzen naar de algemene toestand van het land is onvoldoende. Ernstige schade kan omvatten: * Doodstraf of executie. * Foltering of onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing (in strijd met artikel 3 EVRM). * Ernstige schade door een gewapend conflict: dit betreft een ernstige bedreiging van het leven of de persoon als gevolg van willekeurig geweld in een georganiseerd, aanhoudend en intensief gewapend conflict, waarbij enkel burgers in aanmerking komen. #### 5.2.3 Procedure bij het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) Indien België verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek, ontvangt het CGVS het dossier van DVZ. De asielzoeker wordt opgeroepen voor een gehoor. ##### 5.2.3.1 Ontvankelijkheid Het CGVS kan een verzoek niet-ontvankelijk verklaren in de volgende gevallen: * Een eerste land van asiel. * Een veilig derde land. * Reeds internationale bescherming verkregen in een andere lidstaat van de EU. * Onderdaan van een EU-lidstaat of een staat die partij is bij een Toetredingsverdrag tot de EU. * Volgend verzoek zonder nieuwe elementen. * Begeleide minderjarige vreemdeling wiens eerdere aanvraag definitief werd beslist en die geen eigen feiten aanhaalt die een apart verzoek rechtvaardigen. ##### 5.2.3.2 Toekenning van een status * **Erkend vluchteling:** De beslissing vermeldt enkel de erkenning als vluchteling. Het CGVS motiveert deze beslissing niet. * **Subsidiaire beschermingsstatus:** Indien de persoon niet als vluchteling wordt erkend, maar wel in aanmerking komt voor subsidiaire bescherming, wordt dit per aangetekende brief meegedeeld. De motivatie legt uit waarom de vluchtelingenstatus wordt geweigerd maar de subsidiaire bescherming wordt toegekend. Tegen deze beslissing kan beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV). * **Geen status toegekend:** Indien de verzoeker noch de vluchtelingenstatus noch de subsidiaire beschermingsstatus verkrijgt, ontvangt hij een gemotiveerde weigeringsbeslissing. Tegen deze beslissing kan binnen dertig dagen een schorsend beroep ten gronde worden ingesteld bij de RVV. Dit schorst de verwijdering van het grondgebied en behoudt het recht op materiële opvang en het attest van immatriculatie. Na een negatief arrest van de RVV kan nog cassatieberoep worden ingesteld bij de Raad van State. #### 5.2.4 Positieve beslissing en gevolgen Na het verkrijgen van de vluchtelingenstatus of subsidiaire bescherming (verblijfsrecht van meer dan drie maanden), moet de opvang in principe binnen twee maanden verlaten worden. De betrokkene kan aanspraak maken op financiële steun van het OCMW indien behoeftig. De inschrijving in het vreemdelingenregister gebeurt bij de gemeente. #### 5.2.5 Negatieve beslissing en gevolgen Indien het verzoek om internationale bescherming definitief wordt afgewezen, kan een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) volgen. Na het verstrijken van de termijn ontstaat een onwettig verblijf, tenzij het bevel om humanitaire redenen verlengd kan worden. De termijn bedraagt in principe dertig dagen. Fedasil wijst doorgaans door naar een open terugkeerplaats (OTP) voor de laatste fase van het terugkeertraject. Het recht op opvang kan worden verlengd indien men zich in specifieke situaties bevindt en aan bepaalde voorwaarden voldoet. Bij een realistische vrijwillige terugkeer wordt actieve ondersteuning geboden; anders verschuift de focus naar gedwongen terugkeer. Bij het verstrijken van de termijn van het BGV en eventuele verlengingen, wordt de opvang stopgezet. Indien de bewoner weigert de opvang te verlaten, kan DVZ de lokale politie inschakelen. ### 5.3 Verzoek fase 3: versnelde procedures Het CGVS kan een verzoek om internationale bescherming behandelen via een versnelde procedure, waarbij het onderzoek en de beoordeling grondig gebeuren maar binnen een verkort tijdsbestek. Een persoonlijk onderhoud vindt in principe steeds plaats, met minstens twee dagen tussen kennisgeving van de oproeping en het onderhoud. Het CGVS kan voor een versnelde procedure kiezen indien de verzoeker afkomstig is uit een zogenaamd veilig land van herkomst of een volgend verzoek indient. ### 5.4 Opvang Het opvangnetwerk in België bestaat uit collectieve en individuele opvangstructuren. * **Collectieve structuren:** Opvangcentra beheerd door Fedasil, het Belgische Rode Kruis of andere partners. * **Individuele structuren:** Woningen beheerd door OCMW's (lokale opvanginitiatieven - LOI) of NGO's. Alle opvangstructuren zijn "open", wat inhoudt dat bewoners vrij binnen en buiten kunnen. Zij ontvangen onderdak, maaltijden, kledij, sociale, medische en psychologische begeleiding, een dagelijkse uitkering (zakgeld) en toegang tot juridische bijstand, tolken en opleidingen. Het Belgische opvangmodel voorziet in collectieve centra als norm. Opvang in individuele woningen is voorbehouden voor kwetsbare personen en voor verzoekers met een grote kans op erkenning als vluchteling. * **Materiële hulp:** Verzoekers hebben recht op materiële hulp, waaronder huisvesting, informatiebrochures, sociale tolken- en vertaaldiensten, medische en psychologische begeleiding, maatschappelijke begeleiding, juridische hulp, zakgeld en gemeenschapsdiensten. * **"No show" (code 207):** Indien een asielzoeker ervoor kiest niet in de opvangstructuur te verblijven, ontvangt hij de vermelding "no show" code 207. In dit geval heeft hij recht op medische en psychologische begeleiding, maar geen recht op financiële steun van het OCMW. Fedasil komt tussen via de Cel Medische Kosten. ### 5.5 Deelname aan het leven van de gemeenschap en opvang #### 5.5.1 Verzoekers om internationale bescherming Verzoekers om internationale bescherming hebben recht op materiële opvang vanaf het moment van hun verzoek. In principe wijst Fedasil een opvangplaats toe. Vanaf het doen van het verzoek gelden ook andere rechten, zoals bescherming tegen refoulement, en plichten, zoals de medewerkingsplicht. #### 5.5.2 Dublin-onderzoek DVZ onderzoekt welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek om internationale bescherming op basis van de Dublin-verordening. Dit onderzoek vindt onmiddellijk na registratie plaats. Indien een andere staat verantwoordelijk is, wordt de verzoeker aan die staat overgedragen. Is België verantwoordelijk, dan handelt het land het verzoek verder af. De Dublin-criteria bepalen de verantwoordelijke lidstaat. In volgorde van toepassing zijn dit: * Lidstaat waar een gezinslid, broer of zus of familielid van een niet-begeleide minderjarige aanwezig is. * Lidstaat waar een gezinslid internationale bescherming geniet. * Lidstaat waar een gezinslid een verzoek om internationale bescherming indiende. * Lidstaat die bevoegd is voor het grootste aantal gezinsleden en/of minderjarige ongehuwde broers of zussen, of voor de oudste. * Lidstaat van afgifte van verblijfstitel of visum. * Lidstaat van illegale grensoverschrijding, komende vanuit een derde land. * Lidstaat waar geen visumplicht geldt. * Lidstaat van het verzoek om internationale bescherming in de internationale transitzone van een luchthaven. Wanneer geen verantwoordelijke lidstaat kan worden aangeduid volgens deze criteria, is de lidstaat waar het verzoek het eerst werd ingediend verantwoordelijk. #### 5.5.3 Bijzondere verblijfsprocedure voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) Naast de klassieke asielprocedure bestaat er een bijzondere procedure om een duurzame oplossing te verkrijgen voor NBMV. Het opvangtraject verloopt in drie fasen: 1. **Observatie:** In een Observatie- en Oriëntatiecentrum (OOC) wordt nagegaan of de jongere effectief minderjarig en niet-begeleid is, en wordt een medisch, psychologisch en sociaal profiel opgesteld om kwetsbare punten te detecteren en de jongere te oriënteren naar een aangepaste opvangstructuur. 2. **Stabilisatie:** Na twee tot vier weken in het OOC wordt de jongere doorverwezen naar een collectieve opvangstructuur (federaal opvangcentrum of partnercentrum). De jongeren verblijven in een afzonderlijke leefgroep met een eigen team van begeleiders en worden voorbereid op meer autonomie. NBMV's jonger dan 15 jaar of met duidelijke kwetsbaarheden worden opgevangen in voorzieningen van de gemeenschappen, mede gefinancierd door Fedasil. 3. **Begeleide autonomie:** Jongeren met een aanvaard verzoek om internationale bescherming, ouder dan 16 en voldoende zelfstandig, kunnen doorstromen naar een lokaal opvanginitiatief (LOI) van een OCMW voor meer vrijheid en autonomie, met behoud van begeleiding. Het belang van het kind staat centraal in dit traject, met continuïteit in begeleiding en een traject op maat. Projecten zoals "My Future" bieden specifieke begeleiding aan NBMV's zonder verblijfsperspectief in België, gericht op toekomstkeuzes, weerbaarheid en beroepsgerichte opleidingen. * **Einde van het opvangtraject:** Een niet-begeleide minderjarige vreemdeling mag tot zijn 18e niet uitgewezen worden. Na erkenning als vluchteling of verkrijgen van een ander verblijfsstatuut voor zijn 18e, heeft hij recht op financiële steun van een OCMW. Bij het bereiken van 18 jaar zonder beslissing over zijn verzoek, gaat hij naar een opvangstructuur voor volwassenen. Zonder verblijfsvergunning na 18 jaar, moet hij het opvangnetwerk verlaten. #### 5.5.4 Specifieke doelgroepen binnen NBMV Er zijn specifieke begeleidingstrajecten voor: * **Minderjarige alleenstaande moeders:** Opvang in een familiale omgeving met speciale begeleiding en een crèche. * **Niet-begeleide jongeren die geen verzoek om internationale bescherming doen:** Speciale begeleiding in het opvangcentrum van Sugny. * **Gedragsproblematieken (Time-out):** Specifieke begeleiding. ### 5.6 Diverse verblijfsprocedures #### 5.6.1 Medische regularisatie (artikel 9ter Verblijfswet) Een medische regularisatie kan worden aangevraagd bij ernstige ziekte waarvoor de behandeling niet beschikbaar of toegankelijk is in het herkomstland. De aanvraag moet in België worden ingediend (bij DVZ, de transitzone van de luchthaven, of een gesloten transitcentrum). Vanuit het buitenland is een medisch visum vereist. Er is geen bewijs van bijzondere omstandigheden nodig om de aanvraag in België in te dienen. * **Vereiste documenten:** Bewijs van identiteit en een standaard medisch attest. * **Procedure:** De aanvraag dient per aangetekende brief te worden verstuurd, anders is deze onontvankelijk. * **Attest van immatriculatie (oranje kaart):** Bij ontvankelijkheid krijgt de aanvrager dit attest, geldig voor drie maanden en driemaal verlengbaar voor telkens drie maanden. Na één jaar wordt het verlengd voor telkens één maand. De gemeente kan dit ambtshalve verlengen. * **Verblijfsrecht:** Na een gegronde 9ter-aanvraag volgt een elektronische A-kaart (tijdelijk en voorwaardelijk verblijfsrecht), geldig voor minstens één jaar en daarna tweejaarlijks vernieuwd. Na vijf jaar wordt een elektronische B-kaart toegekend (onbeperkt en onvoorwaardelijk verblijfsrecht). #### 5.6.2 Humanitaire regularisatie (artikel 9bis Verblijfswet) Dit is een uitzonderingsprocedure voor verblijf van meer dan drie maanden, bedoeld voor situaties waarin iemand niet in aanmerking komt voor andere verblijfsprocedures, maar toch een reden heeft om in België te verblijven. * **Ontvankelijkheidscriteria:** Identiteitsbewijs, aantonen dat een aanvraag niet vanuit het land van herkomst kan worden ingediend, een verblijfplaats in België en betaling van administratieve kosten. * **Discretionaire bevoegdheid:** De overheid beslist vrij of een 9bis-aanvraag gegrond is, zonder wettelijke criteria. De beoordeling mag echter niet willekeurig zijn en criteria, vastgelegd in omzendbrieven en richtlijnen, moeten gehanteerd worden. Weigeringen moeten gemotiveerd worden. * **Algemeen criterium:** Preventie van schending van mensenrechten. Dit is de enige oplossing om een schending van een mensenrecht te voorkomen. Dit valt onder het begrip "prangende humanitaire situatie", een klemmende situatie die men niet kan ontvluchten en waarbij repatriëring in strijd zou zijn met internationale mensenrechtenverdragen. Kwetsbare groepen, zoals mishandelde, misbruikte of uitgebruikte vrouwen en kinderen, en personen in een uitzonderlijke persoonlijke of familiale situatie, krijgen bijzondere aandacht. * **Specifieke criteria:** Langdurige asielprocedures (gezinnen met schoolgaande kinderen, procedure langer dan 1 jaar, ononderbroken verblijf van 5 jaar) en duurzame lokale verankering. * **Beslissing:** * **Positief:** DVZ kent de aanvraag toe als ontvankelijk en gegrond. De machtiging tot verblijf kan voor beperkte of onbeperkte duur zijn. * **Negatief:** DVZ wijst de aanvraag af als ongegrond. Indien al een definitieve verblijfsvergunning is verkregen of de aanvrager overleden is, wordt de aanvraag "zonder voorwerp" verklaard. De weigeringsredenen moeten gemotiveerd worden. Gelijktijdig kan een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) worden afgegeven. #### 5.6.3 Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) NBMV's zijn minderjarigen (jonger dan 18 jaar) van buiten de Europese Economische Ruimte (EER) die niet begeleid worden door een persoon met ouderlijk gezag of voogdij. Zij hebben recht op extra bescherming, een voogd en een bijzondere verblijfsprocedure. Naast deze procedure kunnen ook andere verblijfsprocedures gevolgd worden (internationale bescherming, slachtoffer mensenhandel/mensensmokkel, humanitaire of medische regularisatie). Meerdere procedures kunnen tegelijkertijd gevoerd worden. Het is belangrijk de bijzondere verblijfsprocedure zo snel mogelijk op te starten. * **Dienst Voogdij (FOD Justitie):** Verantwoordelijk voor de voogdij over NBMV en niet-begeleide Europese minderjarigen (NBEM). De dienst neemt de minderjarige onder hoede, identificeert hem/haar, stelt een voogd aan, coördineert contacten tussen bevoegde overheden en zoekt naar een duurzame oplossing in het belang van het kind. De voogd vertegenwoordigt de minderjarige, begeleidt hem bij procedures, vraagt bijstand van een advocaat aan, zorgt voor onderwijs, medische zorg, passende huisvesting, bescherming van overtuigingen, beheert goederen en probeert familieleden op te sporen. #### 5.6.4 Humanitair visum Een humanitair visum, verleend door DVZ op basis van humanitaire overwegingen, is een gunst en geen recht. Het wordt individueel beoordeeld en kan worden verleend in drie situaties: * **Meerderjarig kind dat alleen achterblijft:** Voorwaarden zijn onder meer ten laste zijn van de ouder in België, deel uitmaken van het gezin van de ouder, alleen achterblijven in het herkomstland, en voldoende bestaansmiddelen van de ouder en geen eigen inkomen van het kind. Er wordt een visum D voor lang verblijf afgegeven. De administratieve kost bedraagt 363 euro. * **Op basis van voogdij:** Verlaten verklaarde kinderen of weeskinderen komen in aanmerking. De betrokken persoon moet verplichte documenten overmaken aan de Belgische diplomatieke post. Na beslissing van DVZ moet de voogd het kind binnen acht dagen na aankomst aanmelden bij de gemeente. * **Wegens bijzondere banden met een Belg of legaal verblijvende vreemdeling:** Dit kan ter bescherming van het recht op familie- en gezinsleven (artikel 8 EVRM). #### 5.6.5 Gezinshereniging Gezinshereniging kan een verblijfsrecht opleveren, afhankelijk van de nationaliteit van de betrokkenen en de familieband. * **Gezinshereniging met een Belg:** Echtgenoot/gelijkgesteld partner (vanaf 21 jaar, tenzij samenwonend), wettelijke partner (vanaf 21 jaar, met bewijs van duurzame relatie), kind of kleinkind (vanaf 21 jaar, ten laste), en ouder van een minderjarige Belg. Vereisten zijn onder meer een administratieve kost, het feitelijk vormen van een gezinscel, toereikende en stabiele bestaansmiddelen (110% van het GGMMI, plus 10% per ten laste), voldoende huisvesting, en een ziekteverzekering die de risico's dekt. * **Gezinshereniging met een derdelander:** Alleen echtgenoot/gelijkgesteld partner (21+), wettelijke partner, minderjarig kind, gehandicapt meerderjarig kind en ouder van een minderjarige met onbeperkt verblijfsrecht komen in aanmerking. Vereisten zijn vergelijkbaar met gezinshereniging met een Belg, met specifieke aandacht voor het geen gevaar vormen voor de volksgezondheid. #### 5.6.6 Mensenhandel en -smokkel * **Definities:** * **Mensenhandel:** Uitbuiting van mensen voor geld (seksueel, economisch, etc.). Gedefinieerd als de werving, het vervoer, de overbrenging, de huisvesting, de opvang van een persoon, teneinde deze uit te buiten, met limitatief opgesomde sectoren van uitbuiting (prostitutie, bedelarij, werkomstandigheden in strijd met menselijke waardigheid, orgaandiefstal, verplichten tot misdrijven). * **Mensensmokkel:** Geld verdienen door mensen illegaal een grens over te helpen, strafbaar in België. Gedefinieerd als bijdragen aan de illegale binnenkomst, doortocht of het verblijf van een niet-EU-burger, met het oog op direct of indirect vermogensvoordeel. * **Slachtofferstatuut:** Slachtoffers van mensenhandel die samenwerken met gerechtelijke instanties kunnen een specifiek verblijfsstatuut krijgen. Vereisten zijn: breken met het netwerk, begeleiding door een gespecialiseerd opvangcentrum, en klacht indienen of verklaringen afleggen tegen de daders. * **Procedure:** Detectie en identificatie, 45 dagen bedenktijd met een bevel om het grondgebied te verlaten. Keuze tussen klacht indienen of terugkeren. * **Voorlopig verblijf:** Bij klacht of verklaring ontvangt het slachtoffer een attest van immatriculatie (AI), geldig voor drie maanden, met recht op werken (arbeidskaart C). * **Verlengd verblijf:** Op basis van de procedurevoortgang kan het verblijf verlengd worden met zes maanden, herhaalbaar zolang de gerechtelijke procedure loopt, mits aan voorwaarden is voldaan (slachtofferstatus, lopend gerechtelijk dossier, wil tot samenwerking, geen gevaar voor openbare orde). * **Verblijf van onbepaalde duur:** Na veroordeling op basis van de wet op mensenhandel, of indien klacht/verklaringen betekenisvol waren voor de procedure en het parket het element mensenhandel heeft weerhouden. * **Intrekking of niet-verlenging:** Voorlopige verblijfsdocumenten kunnen worden ingetrokken of niet verlengd indien het slachtoffer opnieuw contact opneemt met de uitbuiters, een gevaar vormt voor de openbare orde/nationale veiligheid, niet meer meewerkt, de procedure wordt beëindigd, of de medewerking/klacht frauduleus of ongegrond is. #### 5.6.7 "Transmigranten" Een transmigrant is een economische migrant die geen asiel wil aanvragen en zich zonder geldige verblijfspapieren op Belgisch grondgebied bevindt, vaak met de intentie om illegaal naar Engeland te reizen. Het non-refoulement beginsel verbiedt terugzending naar een land waar de vluchteling vervolging te vrezen heeft, en is vastgelegd in internationale verdragen. #### 5.6.8 Toegang tot de Belgische nationaliteit * **Automatische toekenning:** Voor minderjarigen, onder diverse hypotheses gebaseerd op *ius sanguinis* (afstamming) en *ius soli* (geboorte in België), zoals geboren in België uit een Belgische ouder, geboren in het buitenland uit een Belgische ouder (met specifieke voorwaarden), of staatloos geboren in België. * **Verkrijging (voor meerderjarigen):** * **Nationaliteitsverklaring:** * In België geboren en wettelijk verblijf sinds geboorte (vermoeden van integratie). * Geïntegreerde vreemdeling (minimaal 5 jaar wettelijk verblijf, bewijs van talenkennis, maatschappelijke integratie en economische participatie). * Gehuwd met een Belg of ouder van een Belgisch minderjarig kind (minimaal 5 jaar wettelijk verblijf, bewijs van talenkennis, maatschappelijke integratie, en samenwoonst met echtgenoot gedurende drie jaar voorafgaand aan de verklaring). * Geen mogelijkheid tot economische activiteit wegens handicap, invaliditeit of pensioengerechtigde leeftijd (minimaal 5 jaar wettelijk verblijf). * 10 jaar wettelijk verblijf in België (bewijs van talenkennis en deelname aan het leven van de onthaalgemeenschap). * **Naturalisatie:** Via buitengewone verdiensten aan België of als erkende staatloze (vereist onder meer onbeperkt verblijfsrecht en bewijs van onmogelijkheid tot verkrijging via nationaliteitsverklaring). * **Dubbele nationaliteit:** Toegestaan in België onder bepaalde voorwaarden. ### 5.7 Opvang en financiële steun #### 5.7.1 Verzoekers om internationale bescherming Verzoekers hebben recht op materiële opvang, inclusief huisvesting, informatie, sociale, medische en psychologische begeleiding, zakgeld en juridische bijstand. #### 5.7.2 Vluchteling of subsidiair beschermde Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden hebben in principe dezelfde sociale rechten als Belgen, inclusief recht op maatschappelijke integratie, inkomensgarantie voor ouderen en tegemoetkomingen bij handicap. Zij kunnen aanspraak maken op sociale huisvesting onder bepaalde voorwaarden. * **Aansluiting bij de publieke ziekteverzekering:** Verplicht vanaf ontvangst van de erkennings- of toekenningsbeslissing van het CGVS. Het OCMW kan tussenkomen voor kosten die niet onder de publieke ziekteverzekering vallen indien behoeftig. #### 5.7.3 Personen zonder wettig verblijf Personen zonder wettig verblijf hebben meestal recht op "dringende medische hulp", wat noodzakelijk is om de lichamelijke en geestelijke integriteit te beschermen. Dit omvat medische zorgen van preventieve en curatieve aard, nazorg, ambulante zorg en zorg in een verplegingsinstelling. Kosten van voeding, kledij en huisvesting vallen hierbuiten. In geval van ernstige ziekte kan onder bepaalde voorwaarden een verblijfsrecht verkregen worden via medische regularisatie. --- **Definities van afkortingen:** * **AI:** Attest van immatriculatie * **CGVS:** Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen * **DVZ:** Dienst Vreemdelingenzaken * **NBMV:** Niet-begeleide minderjarige vreemdeling * **RVV:** Raad voor Vreemdelingenbetwistingen --- # Het aanvragen en registreren van internationale bescherming Dit hoofdstuk behandelt de procedure en de voorwaarden voor het aanvragen en registreren van internationale bescherming in België, met specifieke aandacht voor de rol van overheidsinstanties en de verschillende fasen van het proces. ## 5. De aanvraagprocedure voor internationale bescherming Het aanvragen van internationale bescherming is een proces dat in verschillende fasen verloopt en waarbij verschillende instanties betrokken zijn. ### 5.1 De eerste fase: het verzoek, de registratie en de indiening De procedure begint met het doen van een verzoek om internationale bescherming, gevolgd door de registratie ervan en de uiteindelijke indiening. #### 5.1.1 Het doen van het verzoek Een verzoek om internationale bescherming moet persoonlijk gebeuren. Het kan worden ingediend aan de grens (meestal de luchthaven van Zaventem) bij de grensautoriteiten, of op het Belgische grondgebied zelf. * **Aan de grens:** De aanvraag gebeurt in persoon bij de grensautoriteiten. Deze nemen contact op met de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) die het verzoek registreert. In afwachting van de behandeling kan detentie in een repatriëringscentrum of gesloten centrum volgen. De betrokkene krijgt een bijlage 25 of bij een volgend verzoek een bijlage 25 quinquies. * **Op het grondgebied:** Het verzoek moet in persoon gebeuren, waarbij alle gezinsleden die een aanvraag wensen te doen, zich moeten aanmelden. Na het doen van het verzoek wordt een "bewijs van aanmelding" afgeleverd. Vanaf het moment van het doen van het verzoek heeft de verzoeker recht op materiële opvang, het recht op bescherming tegen refoulement en de plicht tot medewerking. #### 5.1.2 Registratie van het verzoek De DVZ registreert het verzoek binnen de drie werkdagen. Deze termijn kan oplopen tot tien werkdagen bij een hoog aantal gelijktijdige verzoeken. Tijdens deze fase gebeuren onder andere een veiligheidscontrole, identificatie, het in bewaring nemen van identiteitsdocumenten en het afnemen van biometrische gegevens (foto en vingerafdrukken). De vingerafdrukken worden vergeleken in het Eurodac-systeem om te bepalen of al elders asiel werd aangevraagd. Een medische screening door Fedasil, met name op TBC, vindt ook plaats. #### 5.1.3 Daadwerkelijke indiening van het verzoek Het verzoek moet zo snel mogelijk nadat het is gedaan (uiterlijk dertig dagen) daadwerkelijk worden ingediend bij de DVZ op de afgesproken datum en uur. Op de dag van de indiening: * Krijgt de verzoeker een bijlage 26 of een bijlage 26 quinquies (bij een volgend verzoek). * Wordt de betrokkene geregistreerd in het wachtregister. * Doet de verzoeker een taalkeuze. * Wordt een vragenlijst over bijzondere procedurele noden ingevuld. * Wordt, indien mogelijk, het eerste gehoor afgenomen. * Doet de verzoeker een keuze van woonplaats. Binnen acht werkdagen na de indiening moet de verzoeker zich aanmelden bij het gemeentebestuur van de woonplaats. De gemeente overhandigt een attest van immatriculatie model A (oranje kaart) met een geldigheidsduur van vier maanden, dat tijdens de procedure verlengd wordt. ### 5.2 Toewijzing opvangplaats Na het indienen van het verzoek bij de DVZ, begeeft de verzoeker zich naar de Dispatching van Fedasil. Fedasil wijst de verzoeker een opvangplaats toe (code 207), rekening houdend met criteria zoals gezinssituatie, gezondheidstoestand, kennis van landstalen en kwetsbaarheid. Verzoekers hebben recht op materiële hulp, wat huisvesting, informatie, sociale, medische en psychologische begeleiding, zakgeld en juridische bijstand omvat. Wie er voor kiest niet in de opvangstructuur te verblijven, krijgt de vermelding 'no show' en behoudt enkel recht op medische en psychologische begeleiding. ### 5.3 Verzoek fase 2: Dublin-onderzoek De DVZ onderzoekt welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek om internationale bescherming, op basis van de Dublinverordening. Dit onderzoek gebeurt onmiddellijk na registratie. Als een ander land verantwoordelijk is, wordt de verzoeker daar overgedragen. Is België verantwoordelijk, dan handelt België het verzoek verder af. De Dublin-criteria bepalen de verantwoordelijke lidstaat. Enkele belangrijke criteria zijn: * Lidstaat waar een gezinslid, broer of zus, of familielid van een niet-begeleide minderjarige aanwezig is. * Lidstaat van illegale grensoverschrijding. Wanneer geen verantwoordelijke lidstaat kan worden aangeduid, is de lidstaat waar het verzoek het eerst werd ingediend verantwoordelijk. ### 5.4 Verzoek fase 3: CGVS en beslissing Indien België verantwoordelijk is, ontvangt het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) het dossier. #### 5.4.1 Procedure bij het CGVS Het CGVS nodigt de asielzoeker uit voor een gehoor om zijn vluchtverhaal toe te lichten. Het CGVS beoordeelt of de verzoeker in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus of de subsidiaire beschermingsstatus. #### 5.4.2 Niet-ontvankelijkheid van het verzoek Het CGVS kan een verzoek niet-ontvankelijk verklaren in specifieke gevallen, zoals: * Een eerste land van asiel of een veilig derde land. * Een verzoeker die reeds internationale bescherming geniet in een andere lidstaat. * Een volgend verzoek zonder nieuwe elementen. #### 5.4.3 Toekenning van een status * **Erkenning als vluchteling:** Het CGVS kent de vluchtelingenstatus toe indien de verzoeker voldoet aan de definitie van de Conventie van Genève: vrees voor vervolging omwille van ras, religie, nationaliteit, sociale groep of politieke overtuiging. De beslissing wordt aangetekend verstuurd en vermeldt enkel de erkenning als vluchteling, zonder motivatie. * **Subsidiaire beschermingsstatus:** Indien geen vluchtelingenstatus wordt toegekend, onderzoekt het CGVS de subsidiaire bescherming. Deze wordt verleend indien er reële risico's zijn op ernstige schade (doodstraf, foltering, ernstige schade door gewapend conflict). De beslissing motiveert waarom de vluchtelingenstatus niet wordt toegekend, maar wel de subsidiaire bescherming. * **Geen status toegekend:** Indien noch de vluchtelingenstatus, noch de subsidiaire bescherming wordt toegekend, ontvangt de verzoeker een gemotiveerde weigering. Tegen beslissingen van het CGVS kan beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV). #### 5.4.4 Na een positieve beslissing Bij verkrijging van een status als erkende vluchteling of subsidiair beschermde (verblijfsrecht van meer dan drie maanden), moet de betrokkene in principe de opvang binnen twee maanden verlaten en heeft hij recht op financiële steun van het OCMW indien behoeftig. De betrokkene wordt ingeschreven in het vreemdelingenregister. #### 5.4.5 Na een negatieve beslissing Indien het verzoek definitief is afgewezen, kan een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) volgen. Bij het verstrijken van de termijn ontstaat een onwettig verblijf, tenzij het bevel verlengd kan worden om humanitaire redenen. Afgewezen verzoekers die vrijwillige terugkeer realistisch wordt geacht, krijgen actieve ondersteuning. Anders verschuift de focus naar gedwongen terugkeer. Bij weigering de opvang te verlaten, kan DVZ de lokale politie inschakelen. ### 5.5 Verzoek fase 3: versnelde procedures Het CGVS kan verzoeken om internationale bescherming versneld behandelen, bijvoorbeeld wanneer de verzoeker uit een zogenaamd veilig land van herkomst komt of een volgend verzoek indient. Het onderzoek en de beoordeling gebeuren ten gronde binnen een verkort tijdsbestek. ## 6. Opvang van verzoekers om internationale bescherming Het Belgische opvangnetwerk bestaat uit collectieve en individuele structuren, beheerd door Fedasil, het Rode Kruis, partners of lokale opvanginitiatieven (LOI's) van OCMW's. Alle opvangstructuren zijn 'open', wat betekent dat bewoners vrij kunnen in- en uitlopen. Ze ontvangen er onderdak, voeding, kledij, begeleiding, zakgeld en toegang tot juridische bijstand en diensten. Opvang in individuele woningen is voorbehouden voor kwetsbare personen en zij met een grote kans op erkenning. ## 7. Gezinshereniging voor erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden Vier categorieën personen kunnen een erkende vluchteling via gezinshereniging vervoegen: echtgenoot/echtgenote of geregistreerde partner, kinderen onder 18 jaar, gehandicapt meerderjarig kind en ouders (indien de betrokkene een niet-begeleide minderjarige vluchteling is). De partner moet officieel geregistreerd zijn. Het bewijzen van familiebanden is een cruciaal aspect van deze procedure. ## 8. Sociale rechten en toegang tot de Belgische nationaliteit ### 8.1 Sociale rechten Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden hebben in principe dezelfde sociale rechten als Belgen, zoals recht op maatschappelijke integratie, inkomensgarantie voor ouderen en tegemoetkomingen bij een handicap. Ze kunnen ook, onder voorwaarden, aanspraak maken op sociale huisvesting. ### 8.2 Toegang tot de Belgische nationaliteit De toegang tot de Belgische nationaliteit kan gebeuren via automatische toekenning of verkrijging (nationaliteitsverklaring of naturalisatie). Er zijn verschillende hypotheses voor automatische toekenning gebaseerd op afstamming (ius sanguinis) of geboorte in België (ius soli). Verkrijging via een nationaliteitsverklaring vereist onder meer een wettelijk verblijf van bepaalde duur, integratie en talenkennis. Naturalisatie is mogelijk bij buitengewone verdiensten of voor erkende staatlozen. België staat dubbele nationaliteit toe. ## 9. Toegang tot de gezondheidszorg Verzoekers om internationale bescherming hebben recht op betaling of terugbetaling van medische kosten, afhankelijk van hun opvang. Fedasil betaalt of geeft een betalingsverbintenis voor medische zorgen in collectieve opvangstructuren. In LOI's komt het OCMW tussen bij behoeftigheid. Asielzoekers met 'no show' hebben recht op medische en psychologische begeleiding via de Cel Medische Kosten van Fedasil. Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden moeten zich aansluiten bij de publieke ziekteverzekering. Personen zonder wettig verblijf hebben doorgaans recht op dringende medische hulp. Bij ernstige ziekte kan onder voorwaarden een medische regularisatie worden aangevraagd. --- # Instellingen en procedures voor internationale bescherming in België Dit onderwerp behandelt de verschillende instellingen, procedures en verblijfsstatuten die van toepassing zijn op personen die internationale bescherming zoeken in België. ### 6.1 Publieke instanties betrokken bij migratierecht Verschillende overheidsinstanties spelen een cruciale rol in migratieprocedures in België. #### 6.1.1 Dienst vreemdelingenzaken (DVZ) De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) is een federale instantie met diverse bevoegdheden op het gebied van migratie en verblijf: * **Visa:** DVZ geeft visa voor kort verblijf af in samenwerking met diplomatieke posten (FOD Buitenlandse Zaken) en behandelt aanvragen voor lang verblijf (studenten, werknemers, gezinshereniging). * **Registratie asielaanvragen:** DVZ registreert alle asielaanvragen en gebruikt het Eurodac-systeem om aanvragers te identificeren en de verantwoordelijke lidstaat voor de behandeling van de aanvraag te bepalen volgens de Dublin-overeenkomst. * **Gevangenenzetters en woonunits:** DVZ beheert gesloten centra en woonunits voor personen zonder wettig verblijf of families met minderjarige kinderen aan wie de toegang tot het grondgebied is geweigerd, met als doel hun humane detentie in afwachting van verwijdering. * **Juridische opvolging:** DVZ volgt gerechtelijke procedures op en verleent juridisch advies bij betwiste administratieve beslissingen. #### 6.1.2 Commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen (CGVS) Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) is een onafhankelijke federale administratie die internationale bescherming verleent aan personen die gevaar lopen bij terugkeer naar hun land van herkomst. * **Opdracht:** Het CGVS beoordeelt of een asielzoeker in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus of, indien niet, voor de subsidiaire beschermingsstatus, conform Belgische, Europese en internationale normen. Elk verzoek wordt individueel, objectief en onpartijdig onderzocht. #### 6.1.3 Fedasil (Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers) Fedasil is een instelling van openbaar nut verantwoordelijk voor de opvang van asielzoekers en andere specifieke doelgroepen. * **Verantwoordelijkheden:** Fedasil garandeert de kwaliteit en conformiteit van opvangstructuren, coördineert de organisatie van vrijwillige terugkeer en verzekert een geïntegreerde begeleiding, rekening houdend met de specifieke behoeften van de doelgroepen. Fedasil streeft ernaar de internationale engagementen van België inzake mensenrechten en asiel te respecteren. ### 6.2 Toegang tot het grondgebied en verblijf De toegang tot en het verblijf in België zijn geregeld op basis van de nationaliteit en het doel van het verblijf. #### 6.2.1 Kort verblijf * **Derdelanders:** Vereist in principe een visum, tenzij vrijgesteld. Voor familieleden van Unieburgers gelden soepelere regels. * **Unieburgers:** Mogen tot drie maanden verblijven zonder procedure. Langer verblijf vereist een procedure als EU-werkzoekende, -werknemer, -zelfstandige, -student of economisch niet-actieve burger. #### 6.2.2 Arbeidsmigratie Vergunningen om in België te werken worden verleend aan werknemers en zelfstandigen. * **Werknemer:** Vereist een gecombineerde vergunning (single permit) voor tewerkstelling langer dan 90 dagen, of een arbeidskaart voor tewerkstelling korter dan 90 dagen. Hooggeschoolde werknemers kunnen een Europese blauwe kaart aanvragen. Na 5 jaar tijdelijk verblijf kan een verblijfsrecht van onbepaalde duur worden toegekend (elektronische B kaart). * **Zelfstandige:** Vereist eerst een beroepskaart. De procedure wordt doorgaans vanuit het buitenland opgestart. #### 6.2.3 Medische regularisatie * **"9ter"-procedure:** Een aanvraag voor lang verblijf wegens ernstige ziekte waarvoor de behandeling niet beschikbaar of toegankelijk is in het herkomstland. De aanvraag moet schriftelijk worden ingediend bij DVZ. Bij ontvankelijkheid wordt een attest van immatriculatie (oranje kaart) toegekend, gevolgd door een elektronische A kaart en na 5 jaar een elektronische B kaart. #### 6.2.4 Humanitaire regularisatie * **"9bis"-procedure:** Een uitzonderingsprocedure voor verblijf van meer dan 3 maanden wanneer geen andere verblijfsprocedure mogelijk is, maar er een legitieme reden is voor verblijf. DVZ beoordeelt de aanvraag met een grote discretionaire bevoegdheid, rekening houdend met criteria zoals het voorkomen van schending van mensenrechten ("prangende humanitaire situatie") en specifieke situaties zoals langdurige asielprocedures of duurzame lokale verankering. #### 6.2.5 Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) * **Definitie:** Minderjarigen (<18 jaar) die niet worden begeleid door een persoon met ouderlijk gezag en van buiten de Europese Economische Ruimte komen. * **Bescherming:** NBMV's hebben recht op een voogd toegewezen door de Dienst Voogdij en kunnen een bijzondere verblijfsprocedure volgen, naast andere verblijfsprocedures zoals internationale bescherming of medische/humanitaire regularisatie. * **Opvangtraject:** Bestaat uit drie fasen: observatie (OOC), stabilisatie (collectieve opvang) en begeleide autonomie (LOI). Het belang van het kind staat centraal, met focus op continuïteit in begeleiding en het vinden van een duurzame oplossing. * **Einde opvangtraject:** Minderjarigen mogen tot 18 jaar niet worden uitgewezen. Na 18 jaar wordt de opvang stopgezet indien er geen verblijfsvergunning is. #### 6.2.6 Humanitair visum * **Procedure:** Een gunst die DVZ kan verlenen op basis van humanitaire overwegingen voor specifieke situaties. * **Mogelijkheden:** * Meerderjarig kind dat alleen achterblijft bij een ouder met verblijfsrecht in België. * Verlaten verklaarde kinderen of weeskinderen waarvoor voogdij is geregeld. * Bijzondere banden met een Belg of legaal verblijvende vreemdeling, waarbij het recht op familie- en gezinsleven (artikel 8 EVRM) relevant kan zijn. #### 6.2.7 Gezinshereniging Vergunning om zich te voegen bij familieleden in België. * **Met een Belg:** Echtgenoot/partner (21+), wettelijke partner (bewijs van duurzame relatie, 21+ of 18+ bij 1 jaar samenwonen), kind/kleinkind (ten laste indien 21+), ouder van een minderjarige Belg. Vereist o.a. betaling van administratieve kosten en toereikende, stabiele en regelmatige bestaansmiddelen. * **Met een derdelander:** Echtgenoot/gelijkgesteld partner (21+), wettelijke partner, minderjarig kind, meerderjarig kind met handicap, ouder van een minderjarig kind met onbeperkt verblijfsrecht. Vereist o.a. betaling van administratieve kosten en toereikende, stabiele en regelmatige bestaansmiddelen. #### 6.2.8 Mensenhandel en -smokkel * **Definities:** Mensenhandel betreft uitbuiting van personen, terwijl mensensmokkel het illegaal over de grens helpen van personen betreft. * **Slachtofferstatuut:** Biedt een verblijfsstatuut aan slachtoffers van mensenhandel die samenwerken met gerechtelijke instanties. Vereist verbreking met het netwerk, begeleiding door een erkend centrum en klachtneging. Dit leidt tot tijdelijke verblijfsdocumenten, en na veroordeling tot een verblijfstitel van onbepaalde duur. #### 6.2.9 Transmigranten Economische migranten zonder geldige verblijfspapieren die geen asiel willen aanvragen en vaak proberen door te reizen naar het Verenigd Koninkrijk. Het non-refoulement beginsel is hier van toepassing. ### 6.3 Verzoek om internationale bescherming (asielprocedure) De procedure om internationale bescherming aan te vragen in België kent verschillende fasen. #### 6.3.1 Fase 1: Aanvraag, registratie en indiening * **Indiening:** Het verzoek moet in persoon gebeuren bij DVZ, aan de grens (bv. luchthaven Zaventem) of op het Belgisch grondgebied. * **Termijnen:** Er gelden specifieke termijnen voor het indienen van het verzoek om niet als onderduiker te worden beschouwd of om een versnelde procedure te vermijden. * **Rechten en plichten:** Vanaf het moment van het verzoek heeft de verzoeker recht op materiële opvang en bescherming tegen refoulement, maar ook plichten zoals de medewerkingsplicht. * **Registratie door DVZ:** Omvat veiligheidscontroles, identificatie, afname van biometrische gegevens (foto, vingerafdrukken) en een medische screening. * **Daadwerkelijke indiening:** Bij DVZ op afspraak, waarbij een "bewijs van aanmelding" wordt afgeleverd, gevolgd door een bijlage 26, registratie in het wachtregister, taalkeuze en een eerste gehoor. Nadien moet men zich binnen 8 werkdagen bij de gemeente aanmelden voor een attest van immatriculatie (oranje kaart). #### 6.3.2 Fase 2: Dublin-onderzoek * **Doel:** Vaststellen welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van de asielaanvraag, conform de Dublin-verordening. * **Criteria:** Bepalen de verantwoordelijke lidstaat op basis van o.a. aanwezigheid van gezinsleden, eerdere asielaanvragen of illegale grensoverschrijding. Indien België niet verantwoordelijk is, wordt de verzoeker overgedragen. #### 6.3.3 Fase 3: CGVS en beslissing * **Beoordeling door CGVS:** Indien België verantwoordelijk is, onderzoekt het CGVS het asielverhaal aan de hand van de criteria voor vluchtelingenstatus en subsidiaire bescherming. * **Vluchteling:** Een persoon die buiten zijn land van herkomst is en gegronde vrees heeft voor vervolging omwille van ras, religie, nationaliteit, lidmaatschap van een bepaalde sociale groep of politieke overtuiging. * **Subsidiaire bescherming:** Toegekend indien er een reëel risico is op ernstige schade (doodstraf, foltering, ernstige schade door gewapend conflict) bij terugkeer, en de persoon zich niet onder de bescherming van het land kan stellen. * **Beslissing:** Het CGVS kent een status toe (vluchteling of subsidiair beschermde) of weigert deze. Tegen negatieve beslissingen kan beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV). #### 6.3.4 Versnelde procedures Het CGVS kan een aanvraag sneller behandelen, bijvoorbeeld voor verzoekers uit een "veilig land van herkomst" of bij een volgend verzoek. ### 6.4 Opvang en sociale rechten #### 6.4.1 Opvangnetwerk * **Structuur:** Bestaat uit collectieve (Fedasil, Rode Kruis, partners) en individuele (OCMW's, LOI's, NGO's) opvangstructuren. * **Diensten:** Bieden onderdak, maaltijden, kledij, sociale, medische en psychologische begeleiding, dagelijkse uitkering (zakgeld) en toegang tot juridische bijstand en diensten. * **Materiële hulp:** Verzoekers hebben recht op huisvesting, informatie, tolken-, vertaal-, medische, maatschappelijke en juridische bijstand, en zakgeld. #### 6.4.2 Gezinshereniging voor erkende vluchtelingen Vier categorieën kunnen via gezinshereniging bij een erkende vluchteling in België komen: echtgenoot/partner, kinderen (<18 jaar), gehandicapt meerderjarig kind, en ouders (indien NBMV). Het bewijzen van familiebanden kan een uitdaging vormen. #### 6.4.3 Sociale rechten Vluchtelingen en subsidiair beschermden hebben in principe dezelfde sociale rechten als Belgen, waaronder het recht op maatschappelijke integratie, inkomensgarantie voor ouderen en tegemoetkomingen bij handicap. Ze kunnen onder voorwaarden aanspraak maken op sociale huisvesting. ### 6.5 Toegang tot de Belgische nationaliteit Er zijn twee manieren om de Belgische nationaliteit te verkrijgen: automatische toekenning en verkrijging via een nationaliteitsverklaring of naturalisatie. * **Automatische toekenning:** Geldt voor minderjarigen op basis van afstamming (ius sanguinis), geboorte in België (ius soli) of adoptie. * **Verkrijging (meerderjarigen):** * **Nationaliteitsverklaring:** Mogelijk voor personen geboren in België met wettelijk verblijf sinds geboorte, geïntegreerde vreemdelingen, gehuwden met een Belg, personen zonder economische activiteit wegens handicap/invaliditeit/pensioen, en vreemdelingen met 10 jaar wettelijk verblijf. * **Naturalisatie:** Via buitengewone verdiensten of als erkende staatloze. #### 6.5.1 Dubbele nationaliteit België erkent de dubbele nationaliteit sinds 9 juni 2007. ### 6.6 Toegang tot de gezondheidszorg De kosten voor medische zorg van vreemdelingen worden verschillend gedekt afhankelijk van hun statuut. * **Verzoekers om internationale bescherming:** Recht op betaling of terugbetaling van medische kosten via Fedasil of het OCMW, afhankelijk van de opvangstructuur. * **Vluchteling of subsidiair beschermde:** Moeten zich aansluiten bij de publieke ziekteverzekering. Het OCMW kan tussenkomen voor niet-gedekte kosten bij behoeftigheid. * **Personen zonder wettig verblijf:** Hebben recht op "dringende medische hulp". Bij ernstige ziekte kan een medische regularisatie mogelijk zijn. --- **Tip:** Bestudeer de specifieke voorwaarden en documentatie die vereist is voor elke verblijfsprocedure grondig, aangezien deze complex kunnen zijn en per situatie kunnen verschillen. **Tip:** Begrijp de rol en bevoegdheden van elke betrokken overheidsinstantie (DVZ, CGVS, Fedasil, Dienst Voogdij) om de procedures helder te krijgen. --- Hieronder volgt een samenvatting van de instellingen en procedures voor internationale bescherming in België, met focus op de periode van 15-28 uit het verstrekte document. Dit onderdeel van de studiehandleiding behandelt de belangrijkste instellingen en procedures die betrokken zijn bij het verlenen van internationale bescherming in België, alsook diverse verblijfsprocedures, de bescherming van specifieke doelgroepen en toegang tot rechten. ### 6.1 Publieke instanties betrokken bij internationale bescherming Verschillende overheidsinstanties spelen een cruciale rol in het migratie- en asielbeleid van België. De Dienst Vreemdelingenzaken is een centrale overheidsinstantie die verschillende bevoegdheden heeft met betrekking tot migratie en verblijf. DVZ behandelt aanvragen voor visa voor kort en lang verblijf, en is verantwoordelijk voor de registratie van alle asielaanvragen die op Belgisch grondgebied of aan de grens worden ingediend. Door gebruik te maken van het Eurodac-systeem voor vingerafdrukken, bepaalt DVZ welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielaanvraag volgens de Overeenkomst van Dublin. DVZ beheert ook gesloten centra voor vreemdelingen zonder wettig verblijf of met geweigerde toegang tot het grondgebied, met als doel hen op humane wijze vast te houden ter voorbereiding van hun verwijdering. Daarnaast volgt DVZ gerechtelijke procedures op en verleent het juridisch advies bij betwiste administratieve beslissingen. Het CGVS is een federale, onafhankelijke administratie die de opdracht heeft bescherming te bieden aan personen die risico lopen op vervolging of ernstige schade bij terugkeer naar hun land van herkomst. Het CGVS onderzoekt asielaanvragen op individuele, objectieve en onpartijdige wijze, conform Belgische, Europese en internationale normen. De procedure omvat de vaststelling of de asielzoeker in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus, en indien niet, voor de subsidiaire beschermingsstatus. Fedasil is een instelling van openbaar nut die sinds mei 2002 operationeel is en verantwoordelijk is voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming en andere specifieke doelgroepen. Fedasil garandeert de kwaliteit en conformiteit van de opvangstructuren en coördineert ook de organisatie van vrijwillige terugkeer naar herkomstlanden. De organisatie streeft naar een gelijkwaardige dienstverlening en geïntegreerde begeleiding, met aandacht voor persoonlijke integriteit en een realistisch toekomstbeeld. Fedasil draagt bij aan de beeldvorming en maatschappelijke aanvaarding van een rechtvaardig migratiebeleid en houdt rekening met internationale engagementen van België. Verschillende procedures regelen de toegang tot en het verblijf in België. * **Als derdelander:** In principe is een visum vereist voor een kort verblijf (minder dan drie maanden) in België, tenzij er een vrijstelling van de visumplicht geldt. Voor familieleden van Unieburgers gelden soepelere visumregels. * **Als Unieburger:** Unieburgers mogen België binnenkomen en er verblijven voor een periode van maximaal drie maanden. Langer verblijf vereist het opstarten van een specifieke verblijfsprocedure (bv. als werkzoekende, werknemer). * **Werknemer:** Een verblijfsrecht als arbeidsmigrant kan worden verkregen door te voldoen aan de arbeidsvoorwaarden. De procedure start meestal vanuit het buitenland via de werkgever. Bestaande verblijfsrechten kunnen eventueel omgezet worden. Vereist is een gecombineerde vergunning (single permit) voor tewerkstelling langer dan 90 dagen, of een arbeidskaart voor tewerkstelling korter dan 90 dagen. Voor hooggeschoolden kan een Europese blauwe kaart worden aangevraagd. Na vijf jaar kan een verblijfsrecht van onbepaalde duur worden verkregen (elektronische B-kaart). * **Zelfstandige:** Om als zelfstandige te werken, is een beroepskaart vereist. De procedure voor een verblijfsrecht als arbeidsmigrant start doorgaans vanuit het buitenland. #### 6.2.3 Medische regularisatie (9ter) Een medische regularisatie kan worden aangevraagd bij ernstige ziekte waarvoor de behandeling niet beschikbaar of toegankelijk is in het land van herkomst. De aanvraag wordt ingediend bij DVZ in België. Bij een gegronde aanvraag wordt een attest van immatriculatie (oranje kaart) verkregen, gevolgd door een elektronische A-kaart (tijdelijk en voorwaardelijk verblijfsrecht). Na vijf jaar kan een elektronische B-kaart (onbeperkt en onvoorwaardelijk verblijfsrecht) worden verkregen. #### 6.2.4 Humanitaire regularisatie (9bis) Dit is een uitzonderingsprocedure die een machtiging tot verblijf voor meer dan drie maanden verleent in situaties waar andere procedures niet van toepassing zijn, maar er toch een legitieme reden voor verblijf in België bestaat. De beslissing hieromtrent is discretionair en gebaseerd op het voorkomen van schending van mensenrechten, vaak samengevat als een "prangende humanitaire situatie". NBMV's (minderjarigen van buiten de EER die niet begeleid worden) hebben recht op extra bescherming, waaronder een toegewezen voogd en een bijzondere verblijfsprocedure. Naast de bijzondere procedure kunnen NBMV's ook andere procedures volgen, zoals een verzoek om internationale bescherming. Het opvangtraject verloopt in drie fasen: observatie, stabilisatie en begeleide autonomie. Een verblijfsrecht voor NBMV's is initieel tijdelijk (A-kaart) en wordt pas na drie jaar definitief (B-kaart). Een humanitair visum kan worden verleend op basis van humanitaire overwegingen, ook al is er geen recht op verblijf. Dit kan onder meer voor meerderjarige kinderen die alleen achterblijven bij een ouder met verblijfsrecht, voor verlaten verklaarde kinderen of weeskinderen die voogdij zoeken, of wegens bijzondere banden met een Belg of legaal verblijvende vreemdeling. Gezinshereniging is mogelijk voor specifieke familieleden van Belgen of van derdelanders met een verblijfsrecht. De voorwaarden variëren afhankelijk van de nationaliteit van de referentiepersoon en de familierelatie. Er zijn specifieke regels voor echtgenoten, wettelijk geregistreerde partners, kinderen, en in sommige gevallen ouders. Bewijs van bloed- of aanverwantschap kan een uitdaging vormen. Slachtoffers van mensenhandel en mensensmokkel, die samenwerken met gerechtelijke instanties, kunnen onder voorwaarden een specifiek verblijfsstatuut krijgen. Dit vereist het verbreken van banden met het netwerk, begeleiding door een gespecialiseerd centrum, en het indienen van een klacht of het afleggen van verklaringen. Dit leidt tot een tijdelijk verblijfsdocument dat, afhankelijk van de gerechtelijke procedure, kan worden verlengd en eventueel kan leiden tot een verblijfstitel van onbepaalde duur. #### 6.2.9 "Transmigranten" Dit begrip verwijst naar economische migranten zonder asielaanvraag die zich zonder geldige papieren op Belgisch grondgebied bevinden, vaak met de intentie door te reizen naar een ander land. ### 6.3 Verzoek om internationale bescherming Het proces van een verzoek om internationale bescherming omvat meerdere fasen, uitgevoerd door verschillende instanties. #### 6.3.1 Algemeen Een verzoek om internationale bescherming moet persoonlijk worden ingediend bij DVZ. Vanaf het moment van het verzoek heeft de verzoeker recht op materiële opvang en bescherming tegen refoulement. #### 6.3.2 Criteria voor bescherming * **Vluchteling:** Erkend worden als vluchteling vereist dat de persoon voldoet aan de definitie uit de Conventie van Genève, waarbij er een gegronde vrees voor vervolging bestaat omwille van ras, religie, nationaliteit, lidmaatschap van een bepaalde sociale groep of politieke overtuiging. Dit omvat ook situaties waarin iemand ter plaatse vluchteling wordt door veranderde omstandigheden in het herkomstland. * **Subsidiaire bescherming:** Dit wordt toegekend wanneer er zwaarwegende gronden zijn om aan te nemen dat de persoon bij terugkeer een reëel risico op ernstige schade loopt. Ernstige schade kan bestaan uit de doodstraf, foltering of onmenselijke/vernederende behandeling, of ernstige schade door een gewapend conflict. De aanvraag wordt individueel beoordeeld, waarbij de link tussen de algemene toestand van het land en de persoonlijke situatie moet worden aangetoond. #### 6.3.3 Procedure voor een verzoek om internationale bescherming De procedure is opgedeeld in drie fasen: 1. **Fase 1: Indienen van het verzoek (DVZ)** * **Het doen van het verzoek:** Dit moet in persoon gebeuren, aan de grens of op het grondgebied. Er wordt een "bewijs van aanmelding" verkregen. * **Registratie van het verzoek:** DVZ registreert het verzoek binnen een bepaalde termijn, waarbij identificatie, veiligheidscontroles en afname van biometrische gegevens plaatsvinden. * **Daadwerkelijke indiening:** Dit gebeurt op een afspraak bij DVZ, waarbij een bijlage 26 wordt verkregen, het eerste gehoor kan plaatsvinden en een woonplaats wordt gekozen. 2. **Fase 2: Dublin-onderzoek (DVZ)** DVZ onderzoekt welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van het verzoek, gebaseerd op de Dublin-verordening. Indien een ander land verantwoordelijk is, wordt de persoon daarheen overgedragen. 3. **Fase 3: Behandeling door CGVS en beslissing** * Indien België verantwoordelijk is, ontvangt het CGVS het dossier. De asielzoeker wordt uitgenodigd voor een gehoor. * Het CGVS kan het verzoek niet-ontvankelijk verklaren (bv. bij "eerste land van asiel" of "veilig derde land"). * Het CGVS kent een status toe: erkend als vluchteling of subsidiair beschermde. De beslissing wordt gemotiveerd, tenzij het een vluchtelingenstatus betreft. * Tegen beslissingen kan beroep worden ingesteld bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV) en eventueel de Raad van State. * Een positieve beslissing leidt tot een verblijfsrecht van meer dan drie maanden, waarna opvang dient te worden verlaten. * Een negatieve beslissing kan leiden tot een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV). Het CGVS kan verzoeken volgens een verkort tijdsbestek behandelen, bijvoorbeeld voor aanvragers uit zogenaamde "veilige landen van herkomst" of bij volgende verzoeken. Het Belgische opvangnetwerk bestaat uit collectieve opvangcentra (beheerd door Fedasil, Rode Kruis, etc.) en individuele opvangstructuren (lokale opvanginitiatieven - LOI's). Alle structuren zijn "open" en bieden onderdak, maaltijden, kledij, begeleiding en zakgeld. #### 6.4.2 Materiële hulp Verzoekers hebben recht op materiële hulp, waaronder huisvesting, informatie, tolken-, medische-, psychologische- en sociale begeleiding, juridische hulp en zakgeld. Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden hebben in principe dezelfde sociale rechten als Belgen, zoals recht op maatschappelijke integratie en tegemoetkomingen bij handicap. Ze kunnen onder voorwaarden aanspraak maken op sociale huur. De toegang tot de Belgische nationaliteit kan via automatische toekenning (bv. ius sanguinis, ius soli) of verkrijging (nationaliteitsverklaring, naturalisatie). Specifieke voorwaarden gelden, zoals wettelijk verblijf, talenkennis, maatschappelijke integratie en economische participatie, afhankelijk van de hypothese. België staat de dubbele nationaliteit toe. * **Verzoekers om internationale bescherming:** Hebben recht op betaling of terugbetaling van medische kosten, afhankelijk van hun opvangstatus. Dit kan via de medische dienst van de opvangstructuur, een betalingsverbintenis van Fedasil, of tussenkomst van het OCMW bij verblijf in een LOI. * **Vluchtelingen of subsidiair beschermden:** Moeten zich aansluiten bij de publieke ziekteverzekering. Het OCMW kan tussenkomen voor kosten die niet gedekt worden. * **Personen zonder wettig verblijf:** Hebben meestal recht op "dringende medische hulp", waarbij de behandelende arts bepaalt wat noodzakelijk is voor de bescherming van de lichamelijke en geestelijke integriteit. --- **Tip:** Zorg ervoor dat je de verschillen tussen de verschillende verblijfsprocedures (bv. medische regularisatie, humanitaire regularisatie, gezinshereniging) en de bijhorende voorwaarden goed uit elkaar kent. Let ook op de specifieke rechten en plichten die voortvloeien uit de verschillende statuten (bv. vluchteling versus subsidiair beschermde). --- # Instellingen en procedures voor internationale bescherming in België Dit document beschrijft de procedures en instellingen die betrokken zijn bij internationale bescherming in België, met speciale aandacht voor de specifieke situaties van verschillende doelgroepen. ### 6.1 Publieke instanties betrokken bij het migratierecht In België zijn diverse publieke instanties betrokken bij migratie en internationale bescherming, elk met specifieke bevoegdheden. De Dienst Vreemdelingenzaken is een centrale instantie die een breed scala aan taken uitvoert met betrekking tot vreemdelingen in België. Dit omvat: * **Visumverlening:** Afgifte van visa voor kort verblijf (toerisme, zaken, familiebezoek, medisch consult) in samenwerking met diplomatieke posten. * **Langdurig verblijf:** Behandeling van aanvragen voor langdurig verblijf (studenten, werknemers, gezinshereniging). * **Registratie asielaanvragen:** Registreren van alle asielaanvragen die op Belgisch grondgebied of aan de grens worden ingediend. * **Dublin-samenwerking:** Gebruik van het Eurodac-systeem om vingerafdrukken te analyseren en de verantwoordelijke staat voor asielaanvragen te bepalen, conform de Dublin-overeenkomst die dubbele aanvragen in de EU voorkomt. * **Beheer gesloten centra:** Beheer van gesloten centra en woonunits voor vreemdelingen zonder wettig verblijf en gezinnen met minderjarige kinderen aan wie de toegang tot het grondgebied werd geweigerd, met als doel humane detentie voorafgaand aan verwijdering. * **Juridische opvolging:** Opvolgen van gerechtelijke procedures en verstrekken van juridisch advies bij betwiste administratieve beslissingen. Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) is een federale, onafhankelijke administratie met als hoofdopdracht het bieden van bescherming aan personen die risico lopen op vervolging of ernstige schade bij terugkeer naar hun land van herkomst. * **Beoordeling asielverzoeken:** Het CGVS onderzoekt individuele verzoeken om internationale bescherming op een objectieve en onpartijdige manier, conform Belgische, Europese en internationale normen. * **Vluchtelingenstatus:** Vaststellen of een asielzoeker in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus. * **Subsidiaire bescherming:** Indien geen vluchtelingenstatus wordt toegekend, onderzoekt het CGVS of de aanvrager in aanmerking komt voor subsidiaire bescherming. #### 6.1.3 Fedasil Fedasil is het Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers, een instelling van openbaar nut die sinds mei 2002 operationeel is en onder het toezicht staat van de staatssecretaris voor Asiel en Migratie. * **Verantwoordelijkheid opvang:** Fedasil is verantwoordelijk voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming en andere specifieke doelgroepen, en garandeert de kwaliteit en conformiteit van de opvangstructuren. * **Coördinatie vrijwillige terugkeer:** Coördineert de organisatie van vrijwillige terugkeer naar de herkomstlanden. * **Dienstverlening en begeleiding:** Zorgt voor een gelijkwaardige dienstverlening en een geïntegreerd begeleidingstraject, afgestemd op de specifieke kenmerken van de doelgroepen, met aandacht voor persoonlijke integriteit en een realistisch toekomstbeeld. * **Migratiebeleid:** Draagt bij aan de definitie, beeldvorming, maatschappelijke aanvaarding en uitvoering van een rechtvaardig migratiebeleid, en leeft de internationale engagementen van België na. Het document onderscheidt verschillende vormen van toegang tot het grondgebied en verblijf, gebaseerd op de duur en de nationaliteit van de vreemdeling. * **Als derdelander:** Vereist in principe een visum voor binnenkomst en kort verblijf, tenzij vrijgesteld van de visumplicht. Soepelere regels gelden voor familieleden van Unieburgers. * **Als Unieburger:** Mag België binnenkomen en verblijven voor maximaal drie maanden. Voor langere verblijven is een procedure voor werkzoekenden, werknemers, zelfstandigen, studenten of economisch niet-actieven vereist. * **Werknemer:** Verblijfsrecht kan verkregen worden voor tewerkstelling, mits aan de arbeidsvoorwaarden wordt voldaan. De procedure start doorgaans vanuit het buitenland via de werkgever, tenzij men reeds in België verblijft op een andere wettelijke basis (bv. gezinshereniging). * **Single permit/Arbeidskaart:** Een gecombineerde vergunning (single permit) is vereist voor tewerkstelling langer dan 90 dagen; een arbeidskaart voor tewerkstelling van minder dan 90 dagen. Vrijstellingen zijn mogelijk. * **Europese blauwe kaart:** Kan aangevraagd worden door hooggeschoolde werknemers. * **Tijdelijk verblijfsrecht:** Met een gecombineerde vergunning of arbeidskaart kan een visum worden aangevraagd. Vanuit België kan bij de gemeente een verblijfskaart (elektronische A-kaart) worden aangevraagd, die meestal 1 jaar geldig is en verlengbaar is. * **Omzetting naar verblijfsrecht van onbepaalde duur:** Na 5 jaar krijgt een arbeidsmigrant een verblijfsrecht van onbepaalde duur (elektronische B-kaart), waarbij hij vrijgesteld wordt van de gecombineerde vergunning. De periode van 5 jaar begint te lopen vanaf de afgifte van de eerste verblijfskaart. * **Zelfstandige:** Verblijfsrecht kan verkregen worden voor zelfstandige activiteit, na aanvraag van een beroepskaart. De procedure start doorgaans vanuit het buitenland, tenzij men reeds in België verblijft op een andere wettelijke basis. #### 6.2.3 Medische regularisatie ("9ter") Een medische regularisatie kan worden aangevraagd indien men ernstig ziek is en de benodigde behandeling niet beschikbaar of toegankelijk is in het herkomstland. * **Toepassingsgebied:** Voor een lang verblijf (meer dan 3 maanden). Bij kortstondige ziekte is een verlenging van het kort verblijf of het bevel tot verlaten van het grondgebied aangewezen. * **Procedure:** De aanvraag moet in België worden ingediend bij DVZ, ook vanuit een transitzone of gesloten transitcentrum. Vanuit het buitenland is een medisch visum vereist. * **Verplichte documenten:** Bewijs van identiteit en een standaard medisch attest. * **Ontvankelijkheid en verblijfsrecht:** Bij ontvankelijkheidsverklaring ontvangt men een attest van immatriculatie (oranje kaart) van 3 maanden, driemaal verlengbaar met 3 maanden, en daarna jaarlijks met 1 maand. Na een gegronde aanvraag volgt een elektronische A-kaart (tijdelijk en voorwaardelijk verblijfsrecht), die minstens 1 jaar geldig is en daarna tweejaarlijks wordt vernieuwd. Na 5 jaar kan een elektronische B-kaart (onbeperkt en onvoorwaardelijk verblijfsrecht) worden verkregen. #### 6.2.4 Humanitaire regularisatie ("9bis") De humanitaire regularisatie (artikel 9bis Verblijfswet) is een uitzonderingsprocedure voor een machtiging tot verblijf van meer dan 3 maanden, in situaties waar geen andere verblijfsprocedure van toepassing is, maar er toch een reden is voor verblijf in België. * **Voorwaarden voor ontvankelijkheid:** Identiteitsbewijs, aantonen dat een aanvraag niet vanuit het land van herkomst kan worden ingediend, verblijfplaats in België en betaling van administratieve kosten. * **Discretionaire bevoegdheid:** De overheid (minister/staatssecretaris voor Asiel en Migratie en DVZ) beslist vrij of een 9bis-aanvraag gegrond is, maar de beoordeling mag niet willekeurig zijn en moet gemotiveerd worden. Criteria kunnen vastgelegd zijn in omzendbrieven, richtlijnen of instructies. * **Criteria ter beoordeling:** * **Algemeen criterium:** Preventie van schending van mensenrechten. Dit omvat situaties die zo klemmend zijn dat repatriëring in strijd zou zijn met internationale mensenrechtenverdragen, met speciale aandacht voor kwetsbare groepen (vrouwen, kinderen, personen in een uitzonderlijke persoonlijke of familiale situatie). Dit wordt ook wel een "prangende humanitaire situatie" genoemd. * **Specifieke criteria:** Vaak voorkomende situaties, zoals langdurige asielprocedures (gezinnen met schoolgaande kinderen waarvan de procedure langer dan 1 jaar duurde en die 5 jaar ononderbroken in België verblijven) en duurzame lokale verankering. * **Beslissing:** * **Positief:** Machtiging tot verblijf voor meer dan drie maanden, met een beperkte of onbeperkte duur. * **Negatief:** Afwijzing van de argumenten. Kan gepaard gaan met een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV). * **Zonder voorwerp:** Indien men reeds een definitieve verblijfsvergunning heeft of is overleden. Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (jonger dan 18, niet begeleid door ouderlijk gezag, van buiten de EER) hebben recht op extra bescherming. * **Definitie NBMV:** Minder dan 18 jaar, geen wettelijke vertegenwoordiger, onderdaan van buiten de EER, heeft asiel aangevraagd of geen geldige binnenkomstdocumenten/verblijfsrecht, en geïdentificeerd als NBMV door de dienst Voogdij. * **Rechten:** Recht op een voogd en de mogelijkheid om een bijzondere verblijfsprocedure op te starten, naast andere verblijfsprocedures zoals internationale bescherming, slachtoffer van mensenhandel/mensensmokkel, humanitaire of medische regularisatie. * **Bijzondere verblijfsprocedure:** * **Opvangtraject (3 fasen):** 1. **Observatie:** Opvang in een Observatie- en Oriëntatiecentrum (OOC) om minderjarigheid en onbegeleide status te verifiëren, en een profielschets te maken. 2. **Stabilisatie:** Doorverwijzing naar collectieve opvangstructuren met begeleiding en voorbereiding op autonomie. Jongeren onder 15 jaar of met duidelijke kwetsbaarheden worden opgevangen in voorzieningen van de gemeenschappen in samenwerking met Fedasil. 3. **Begeleide autonomie:** Voor jongeren wiens verzoek om internationale bescherming werd aanvaard en die ouder zijn dan 16 en zelfstandig genoeg, in een lokaal opvanginitiatief (LOI) van een OCMW, ter voorbereiding op een zelfstandig leven. * **My Future project:** Specifiek project voor NBMV zonder verblijfsperspectief, gericht op toekomstkeuzes, weerbaarheid en beroepsgerichte opleidingen. * **Einde opvangtraject:** Tot 18 jaar mag een NBMV niet uitgewezen worden. Na 18 jaar kan men, indien erkend als vluchteling of ander statuut verkregen, financiële steun van een OCMW ontvangen. Zonder verblijfsvergunning moet men het opvangnetwerk verlaten. * **Dienst Voogdij:** Verantwoordelijk voor voogdij over NBM, zorgt voor opvang, identificatie, aanstelling van voogden, coördinatie met overheden, en zoekt naar duurzame oplossingen. De voogd vertegenwoordigt, begeleidt, vraagt bijstand van een advocaat aan, zorgt voor onderwijs, medische/psychologische bijstand, huisvesting, beheert goederen en zoekt naar familieleden. Een humanitair visum kan onder bepaalde omstandigheden worden verleend, zelfs indien men geen recht op verblijf heeft. Het is een gunst, beoordeeld op individuele basis door DVZ. * **Voor meerderjarig kind dat alleen achterblijft:** Indien men ten laste is van een ouder met verblijfsrecht in België, deel uitmaakt van diens gezin, alleen achterblijft in het herkomstland, en de ouder voldoende bestaansmiddelen heeft. Er zijn administratieve kosten van 363 euro. * **Op basis van voogdij:** Voor verlaten verklaarde kinderen of weeskinderen, wanneer er geen juridische afstammingsband is voor gezinshereniging. De voogd moet het kind binnen 8 dagen na aankomst aanmelden bij de gemeente. * **Wegens bijzondere banden met een Belg of legaal verblijvende vreemdeling:** Indien het recht op familie- en gezinsleven (artikel 8 EVRM) geschonden kan worden. Gezinshereniging kan een verblijfsrecht verlenen indien men familie heeft in België, afhankelijk van nationaliteit en familieband. * **Met een Belg:** Echtgenoot/gelijkgestelde partner (21+), wettelijke partner (21+, met bewijs van duurzame relatie, of 18+ bij gemeenschappelijk kind), kind of kleinkind (21+, 'ten laste'), ouder van een minderjarige Belg. Vereisten omvatten administratieve kosten, vorming van een gezinscel, toereikende en stabiele bestaansmiddelen, en geschikte huisvesting en ziekteverzekering (laatste drie niet voor ouder van minderjarige Belg). * **Met een derdelander (onbeperkt/beperkt verblijfsrecht):** Echtgenoot/gelijkgestelde partner (21+, geen polygamie indien andere echtgeno(o)t(e) reeds in België verblijft), wettelijke partner, minderjarig kind, meerderjarig kind met handicap, ouder van een minderjarig kind met onbeperkt verblijfsrecht. Vereisten omvatten administratieve kosten, toereikende en stabiele bestaansmiddelen (met uitsluiting van bepaalde uitkeringen), geschikte huisvesting, ziekteverzekering, en geen gevaar voor de volksgezondheid. Voor gezinshereniging met een derdelands kind gelden afwijkende voorwaarden. * **Definities:** * **Mensenhandel:** Uitbuiting van mensen voor financieel gewin (seksueel, economisch, dwangarbeid, etc.). Gedefinieerd in artikel 433quinquies van het Strafwetboek. * **Mensensmokkel:** Illegaal over de grens helpen van mensen voor financieel gewin. Gedefinieerd in artikel 77bis van de vreemdelingenwet. * **Slachtofferstatuut:** Slachtoffers van mensenhandel (en mensensmokkel met verzwarende omstandigheid) die samenwerken met gerechtelijke instanties kunnen een specifiek verblijfsstatuut krijgen. * **Basisvoorwaarden:** Breken met het netwerk, begeleiding door een erkend centrum, klacht indienen of verklaringen afleggen. * **Procedure (4 fasen):** 1. **Detectie en identificatie:** Eerstelijnsdiensten detecteren en verwijzen door. 45 dagen bedenktijd (bevel tot verlaten grondgebied). Keuze: klacht of terugkeer. NBMV krijgen direct een verblijfsdocument van 3 maanden. 2. **Voorlopig verblijf:** Na verklaring/klacht: attest van immatriculatie (AI) van 3 maanden, verlengbaar. Werken met arbeidskaart C is toegestaan. 3. **Verlengd verblijf:** Verlenging met 6 maanden (bewijs van inschrijving Vreemdelingenregister) indien het parket de persoon als slachtoffer beschouwt, het gerechtelijk dossier loopt, er samenwerking is, en geen gevaar voor de openbare orde. 4. **Verblijf van onbepaalde duur:** Na veroordeling op basis van de wet op mensenhandel, of indien de klacht/verklaringen betekenisvol waren voor de procedure en het parket het element mensenhandel heeft weerhouden. * **Intrekking/niet-verlenging:** Voorlopige documenten kunnen ingetrokken/niet verlengd worden indien het slachtoffer contact opneemt met uitbuiters, een gevaar vormt voor de openbare orde, niet meewerkt, de procedure wordt beëindigd, of de klacht frauduleus/ongegrond is. * **“Transmigranten”:** Economische migranten zonder asielaanvraag en zonder geldige verblijfspapieren, vaak met de intentie naar Engeland door te reizen. Het beginsel van non-refoulement (verbod op terugzending naar een land waar men vervolging vreest) is hierbij relevant. Een verzoek om internationale bescherming moet persoonlijk worden ingediend en wordt vervolgens onderzocht om te bepalen of de aanvrager recht heeft op vluchtelingenstatus of subsidiaire bescherming. * **Vluchteling:** Definitie conform de Conventie van Genève (vrees voor vervolging omwille van ras, religie, nationaliteit, lidmaatschap van een bepaalde sociale groep, of politieke overtuiging). Dit omvat ook "vluchtelingen ter plaatse". * **Subsidiaire bescherming:** Indien er "zwaarwegende gronden" zijn om aan te nemen dat men een reëel risico loopt op "ernstige schade" (doodstraf, foltering/onmenselijke behandeling, ernstige schade door gewapend conflict) bij terugkeer naar het land van herkomst, en men zich niet onder de bescherming van dat land kan stellen. Elke aanvraag wordt individueel onderzocht. #### 6.3.2 Procedurefases ##### 6.3.2.1 Verzoek fase 1: Indienen en registreren van het verzoek * **Wanneer indienen:** Onmiddellijk of binnen 8 werkdagen na illegale binnenkomst, vóór einde kort verblijf, binnen 8 dagen na einde lang verblijf, of onmiddellijk bij illegale binnenkomst aan de grens. Te late indiening kan leiden tot onderduiken of versnelde procedure. * **Rechten vanaf het verzoek:** Recht op materiële opvang, bescherming tegen refoulement, en plichten (zoals medewerkingsplicht). * **Indiening aan de grens:** Meestal aan de luchthaven van Zaventem, bij de grensautoriteiten. Fase van doen en indienen vallen samen. Detentie is mogelijk in afwachting van behandeling. * **Indiening op het grondgebied:** Moet persoonlijk gebeuren. Alle gezinsleden moeten zich mee aanmelden. Men ontvangt een "bewijs van aanmelding". * **Registratie door DVZ:** Binnen 3 werkdagen (kan oplopen tot 10 werkdagen bij grote drukte). In de praktijk vaak op dezelfde dag en locatie als het doen van het verzoek. * **Gezamenlijke procedures:** Veiligheidscontrole, identificatie, in bewaring nemen van identiteitsdocumenten, afname biometrische gegevens (foto's, vingerafdrukken voor Eurodac-systeem). * **Medische screening:** Uitgevoerd door Fedasil, met focus op TBC. Vaccinaties kunnen gegeven worden. * **Daadwerkelijke indiening:** Uiterlijk 30 dagen na het doen van het verzoek (termijn kan via KB aangepast worden). Op de dag van indiening: bijlage 26, registratie in wachtregister, taalkeuze, invullen vragenlijst bijzondere procedurele noden, eerste gehoor (indien tolken beschikbaar), keuze woonplaats. * **Attest van immatriculatie (AI - oranje kaart):** Binnen 8 werkdagen na indiening (en toelating tot binnenkomst indien aan de grens), bij de gemeente van woonplaats. Geldigheidsduur 4 maanden, verlengbaar gedurende de procedure. ##### 6.3.2.2 Toewijzing opvangplaats Na indiening bij DVZ, wijst de Dispatching van Fedasil de verzoeker een opvangplaats toe (verplichte plaats van inschrijving, 'code 207'). Criteria omvatten gezinssituatie, gezondheid, kennis landstalen, proceduretaal, en kwetsbaarheid. Overplaatsing naar individuele opvang is een gunst na 6 maanden collectieve opvang en is voorbehouden voor begunstigden met hoge beschermingsgraad, verblijfstitel >3 maanden, of kwetsbaarheid. ##### 6.3.2.3 Verzoek fase 2: Dublin-onderzoek DVZ onderzoekt welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van het asielverzoek conform de Dublin-verordening. * **Verantwoordelijkheid:** Indien een andere staat verantwoordelijk is, wordt de aanvrager aan die staat overgedragen. Is België verantwoordelijk, dan wordt het verzoek verder afgehandeld. * **Dublin-criteria (in volgorde van toepassing):** Aanwezigheid van gezinsleden, genoten internationale bescherming, ingediend verzoek door gezinslid, lidstaat met meeste gezinsleden/minderjarige ongehuwde broers/zussen, lidstaat van afgifte verblijfstitel/visum, illegale grensoverschrijding, lidstaat zonder visumplicht, lidstaat van eerste indiening in transitzone. Indien geen verantwoordelijke lidstaat kan worden aangeduid, is de lidstaat van eerste indiening verantwoordelijk. ##### 6.3.2.4 Verzoek fase 3: CGVS en beslissing Indien België verantwoordelijk is, ontvangt het CGVS het dossier. * **Gehoor:** Het CGVS nodigt de asielzoeker uit voor een gehoor om de redenen voor vertrek toe te lichten. * **Niet-ontvankelijkheid door CGVS:** Mogelijk bij 'eerste land van asiel', 'veilig derde land', reeds verkregen bescherming in EU, onderdaan van EU-lidstaat, volgend verzoek zonder nieuwe elementen, of minderjarige met definitief beslist verzoek zonder eigen argumenten. * **Toekenning status door CGVS:** * **Erkend als vluchteling:** Beslissing wordt per aangetekend schrijven verstuurd. Motivatie wordt niet gegeven. * **Subsidiaire beschermingsstatus toegekend:** Beslissing van weigering vluchtelingenstatus en toekenning subsidiaire bescherming. Motivatie waarom men niet voor vluchtelingenstatus, maar wel voor subsidiaire bescherming in aanmerking komt. Beroep bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV) is mogelijk voor het 'sterkere' statuut van erkende vluchteling, maar brengt risico mee op verlies van subsidiaire bescherming. * **Geen status toegekend door CGVS:** Beslissing van weigering vluchtelingenstatus en subsidiaire beschermingsstatus, met motivatie. Schorsend beroep ten gronde bij de RVV binnen 30 dagen (geen terugdrijving/gedwongen verwijdering tijdens beroep, behoud van materiële opvang en AI). Mogelijk cassatieberoep bij de Raad van State. * **Na positieve beslissing:** Verblijfsrecht van meer dan drie maanden. Moet opvang binnen 2 maanden verlaten. Recht op financiële steun OCMW bij behoeftigheid. Inschrijving in vreemdelingenregister bij de gemeente. * **Na negatieve beslissing:** Bevel om het grondgebied te verlaten (BGV), meestal 30 dagen. Onwettig verblijf na verstrijken termijn, tenzij verlenging om humanitaire redenen. Toewijzing aan open terugkeerplaats (OTP). Verlenging van opvang mogelijk mits aan specifieke voorwaarden voldaan. Actieve ondersteuning bij vrijwillige terugkeer of focus op gedwongen terugkeer. Opvang stopt na einde termijn. DVZ kan lokale politie inschakelen bij weigering opvang te verlaten. Verbindingsambtenaar DVZ organiseert gedwongen terugkeer. #### 6.3.3 Versnelde procedures Het CGVS kan verzoeken behandelen via een versnelde procedure, met verkort tijdsbestek, maar wel met grondig onderzoek en een persoonlijk onderhoud (min. 2 dagen tussen oproeping en onderhoud). Dit kan bij komst uit een 'veilig land van herkomst' of bij een volgend verzoek. ### 6.4 Opvang Het opvangnetwerk in België bestaat uit collectieve (Fedasil, Rode Kruis, partners) en individuele (OCMW's, LOI's, ngo's) opvangstructuren. * **Kenmerken:** Open structuur (vrij in- en uitgaan). Biedt onderdak, eten, kledij, sociale, medische en psychologische begeleiding, dagelijkse uitkering (zakgeld), en toegang tot juridische bijstand, tolken en opleidingen. * **Opvangmodel:** Collectieve centra als norm. Individuele woningen voor kwetsbare personen en verzoekers met grote kans op erkenning. * **Materiële hulp:** Recht op huisvesting, informatiebrochure, sociale tolk- en vertaaldiensten, medische en psychologische begeleiding, maatschappelijke begeleiding, juridische hulp, zakgeld en gemeenschapsdiensten. * **Code 207 'no show':** Indien men niet in de opvangstructuur verblijft, maar wel recht heeft op medische en psychologische begeleiding (via Cel Medische Kosten van Fedasil). Geen recht op financiële steun van OCMW. ### 6.5 Sociale rechten Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden hebben in principe dezelfde sociale rechten als Belgen, waaronder recht op maatschappelijke integratie, inkomensgarantie voor ouderen en tegemoetkomingen bij handicap. * **Sociale huur:** Onder bepaalde voorwaarden toegang tot sociale huisvesting, via sociaal verhuurkantoor of huursubsidie. Asielzoekers in procedure komen hiervoor niet in aanmerking (recht op opvang). * **Inschrijving bij sociale verhuurder:** Erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden kunnen zich inschrijven, zonder voorrang, maar mits voldaan aan voorwaarden voor inschrijving/toewijzing. ### 6.6 Toegang tot de Belgische nationaliteit * **Automatische toekenning:** Via nationaliteit van de vader of moeder (ius sanguinis) of door geboorte in België (ius soli) onder specifieke voorwaarden (bv. kind geboren in België uit Belgische ouder, kind geboren in het buitenland uit Belgische ouder, kind geboren in België dat anders staatloos zou zijn, kind geboren in België uit niet-Belgische ouders met specifieke verblijfsvoorwaarden, na adoptie). * **Nationaliteitsverklaring:** * In België geboren en wettelijk verblijf sinds geboorte (vermoeden van integratie). * Geïntegreerd (min. 5 jaar wettelijk verblijf, onbeperkt verblijfsrecht, bewijs talenkennis, maatschappelijke integratie, economische participatie). * Gehuwd met een Belg of ouder van een Belgisch minderjarig kind (min. 5 jaar wettelijk verblijf, onbeperkt verblijfsrecht, talenkennis, 3 jaar wettelijk samengeleefd met Belgische echtgenoot, maatschappelijke integratie). * Geen mogelijkheid tot economische activiteit (handicap, invaliditeit, pensioenleeftijd) (min. 5 jaar wettelijk verblijf, onbeperkt verblijfsrecht). * 10 jaar wettelijk verblijf (min. 10 jaar wettelijk verblijf, onbeperkt verblijfsrecht, talenkennis, deelname aan leven onthaalgemeenschap). * **Naturalisatie:** Via buitengewone verdiensten aan België of erkende staatlozen. * **Dubbele nationaliteit:** Mogelijk sinds 9 juni 2007. Drie categorieën: Belgen met vreemde nationaliteit van rechtswege, Belgen die vrijwillig andere nationaliteit kiezen en Belgische nationaliteit behouden, vreemdelingen die Belgische nationaliteit verkrijgen en oorspronkelijke nationaliteit behouden. ### 6.7 Toegang tot de gezondheidszorg #### 6.7.1 Verzoekers om internationale bescherming * **Collectieve opvangstructuur:** Medische zorgen worden verleend of betaald door Fedasil (medische dienst of betalingsverbintenis 'requisitorium'). * **Lokaal opvanginitiatief (LOI):** OCMW komt tussen voor medische kosten bij behoeftigheid, via betalingsverbintenis. * **'No show' (code 207):** Recht op medische en psychologische begeleiding via Cel Medische Kosten van Fedasil (voorafgaande betalingsverbintenis vereist). Geen recht op financiële steun OCMW. #### 6.7.2 Vluchteling of subsidiair beschermde * **Aansluiting publieke ziekteverzekering:** Vereist zodra men een erkennings- of toekenningsbeslissing van het CGVS (of arrest RvV) ontvangt. * **OCMW-tussenkomst:** Kan tussenkomen voor kosten die niet onder de publieke ziekteverzekering vallen, bij behoeftigheid. #### 6.7.3 Personen zonder wettig verblijf * **Dringende medische hulp:** Meestal recht op dringende medische hulp (preventief, curatief, nazorg, ambulant, verplegingsinstelling). Kosten voor voeding, kledij, huisvesting vallen hier buiten. * **Noodzakelijke medische zorg:** De behandelende arts bepaalt of de zorg noodzakelijk is om de lichamelijke en geestelijke integriteit te beschermen (huisarts, tandarts, onderzoeken, ingrepen, medicatie). * **Medische regularisatie:** Mogelijk onder bepaalde voorwaarden bij ernstige ziekte. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Term | Definitie | | Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) | Een federale, onafhankelijke administratie die als opdracht heeft bescherming te bieden aan personen die bij terugkeer naar hun land van herkomst risico lopen op vervolging of ernstige schade. Het CGVS onderzoekt elk verzoek om internationale bescherming op individuele, objectieve en onpartijdige wijze, conform Belgische, Europese en internationale normen. | | Vluchtelingenstatus | Een status die wordt toegekend aan personen die voldoen aan de definitie van vluchteling uit de Conventie van Genève. Dit houdt in dat zij zich buiten hun land van herkomst bevinden en gegronde vrees hebben voor vervolging omwille van hun ras, religie, nationaliteit, behoren tot een bepaalde sociale groep, of politieke overtuiging. | | Subsidiaire beschermingsstatus | Een beschermingsstatus die wordt toegekend aan personen die, hoewel ze niet voldoen aan de definitie van vluchteling, toch een reëel risico lopen op ernstige schade bij terugkeer naar hun land van herkomst. Ernstige schade kan bestaan uit de doodstraf, foltering, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing, of ernstige schade door een gewapend conflict. | | Internationale bescherming | Een overkoepelende term die zowel de vluchtelingenstatus als de subsidiaire beschermingsstatus omvat. Het verwijst naar de bescherming die een staat biedt aan personen die hun land van herkomst hebben moeten ontvluchten vanwege vervolging of ernstige schade. | | Verzoek om internationale bescherming | De formele aanvraag die een persoon indient om bescherming te verkrijgen in een ander land dan zijn land van herkomst. Dit verzoek wordt onderzocht door de bevoegde autoriteiten om te bepalen of de aanvrager recht heeft op de vluchtelingenstatus of subsidiaire bescherming. | | Non-refoulement | Een fundamenteel beginsel in het internationaal vluchtelingenrecht dat het verbiedt om vluchtelingen terug te zenden naar een land waar zij vervolging te vrezen hebben of waar hun leven of veiligheid in gevaar zijn. Dit beginsel is vastgelegd in diverse internationale verdragen. | | Prangende humanitaire situatie | Een situatie die zo klemmend is dat de persoon er zich niet van kan ontdoen en waarbij repatriëring naar het land van herkomst in strijd zou zijn met internationale mensenrechtenverdragen. Dit kan leiden tot een humanitaire regularisatie. | | Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) | De overheidsdienst die verantwoordelijk is voor het beheer van de toegang tot het grondgebied en het verblijf van vreemdelingen in België. DVZ registreert asielaanvragen, wisselt informatie uit met andere instanties, beheert gesloten centra en volgt gerechtelijke procedures op. | | Fedasil | Het Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers, een instelling die verantwoordelijk is voor de opvang van verzoekers om internationale bescherming en de coördinatie van vrijwillige terugkeer naar herkomstlanden. | | Niet-begeleide minderjarige vreemdeling (NBMV) | Een minderjarige die de leeftijd van 18 jaar nog niet heeft bereikt, niet wordt begeleid door een persoon die het ouderlijk gezag of de voogdij uitoefent, en geen onderdaan is van een lidstaat van de Europese Unie, Noorwegen, IJsland of Liechtenstein. | | Mensenhandel | De werving, het vervoer, de overbrenging, de huisvesting of de opvang van een persoon met het oog op uitbuiting, zoals seksuele uitbuiting, dwangarbeid of bedelarij. | | Mensensmokkel | Het illegaal helpen overschrijden van grenzen met het oog op het verkrijgen van een vermogensvoordeel, waarbij de persoon die wordt gesmokkeld geen onderdaan is van een lidstaat van de Europese Unie. | | Slachtofferstatuut | Een speciaal verblijfsstatuut dat kan worden toegekend aan slachtoffers van mensenhandel die samenwerken met de gerechtelijke instanties, met als doel hen te beschermen en een toekomstperspectief te bieden. | | Humanitaire regularisatie (9bis) | Een uitzonderingsprocedure die een machtiging tot verblijf voor meer dan 3 maanden verleent aan personen die niet in aanmerking komen voor een andere verblijfsprocedure, maar wel een geldige reden hebben om in België te verblijven, vaak gebaseerd op het voorkomen van schending van mensenrechten. | | Asielprocedure | Het proces waarbij een verzoeker om internationale bescherming zijn of haar verhaal toetst aan de criteria voor de vluchtelingenstatus en de subsidiaire beschermingsstatus. | | Subsidiaire bescherming | Bescherming die wordt geboden aan personen die, bij terugkeer naar hun land van herkomst, een reëel risico lopen op ernstige schade, zoals de doodstraf, foltering, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing, of ernstige schade door een gewapend conflict. | | Bed-bad-brood | Een beleid in België dat voorziet in de basisbehoeften van verzoekers om internationale bescherming, waaronder huisvesting, maaltijden en kledij. | | Kort verblijf | Een verblijf in België van maximaal drie maanden, waarvoor in principe een visum nodig is, tenzij men vrijgesteld is van de visumplicht. | | Lang verblijf | Een verblijf in België van meer dan drie maanden, waarvoor specifieke procedures en verblijfsvergunningen vereist zijn, zoals voor studenten, werknemers of gezinshereniging. | | Arbeidsmigratie | Migratie met het doel om in België te werken, waarvoor een verblijfsrecht als arbeidsmigrant kan worden verkregen, vaak via een gecombineerde vergunning (single permit) of arbeidskaart. | | Gecombineerde vergunning (single permit) | Een vergunning die nodig is voor tewerkstelling in België die langer dan 90 dagen duurt, en die zowel een arbeidsvergunning als een verblijfsvergunning combineert. | | Arbeidskaart | Een document dat nodig is voor tewerkstelling in België die minder dan 90 dagen duurt. | | Europese blauwe kaart | Een verblijfsvergunning voor hooggeschoolde werknemers uit niet-EU-landen die in de EU willen werken. | | Tijdelijk verblijfsrecht | Een verblijfsrecht dat beperkt is in duur, vaak uitgedrukt in de vorm van een elektronische A kaart, die verlengd moet worden. | | Verblijfsrecht van onbepaalde duur | Een permanent verblijfsrecht dat na een bepaalde periode van tijdelijk verblijf kan worden verkregen, vaak aangeduid met een elektronische B kaart. | | Dublinverordening | Een Europese verordening die bepaalt welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielaanvraag, om te voorkomen dat een asielzoeker in meerdere lidstaten asiel aanvraagt. | | Medische regularisatie (9ter) | Een procedure die het mogelijk maakt om een verblijfsrecht te verkrijgen op basis van ernstige ziekte, wanneer de benodigde behandeling niet beschikbaar of toegankelijk is in het land van herkomst. | | Derdelander | Een persoon die geen onderdaan is van een lidstaat van de Europese Unie, Noorwegen, IJsland of Liechtenstein. | | Unieburger | Een burger van een lidstaat van de Europese Unie. |

# Historische evolutie van het juridisch kader van het Europees integratieproces Dit onderwerp behandelt de historische ontwikkeling van het juridisch kader dat ten grondslag ligt aan het Europese integratieproces, vanaf de naoorlogse initiatieven tot aan recente verdragsherzieningen. ### 1.1 Naoorlogse initiatieven en de oprichting van supranationale organisaties Na de Tweede Wereldoorlog ontstond de behoefte aan duurzame vrede en economisch herstel in Europa. Initiatieven zoals het Marshallplan en de oprichting van de Organisatie voor Europese Economische Samenwerking (OEES) in 1948 legden de basis voor internationale samenwerking. De Benelux, gevormd in 1944, toonde reeds een vroeg stadium van regionale integratie. Het Congres van Den Haag in mei 1948, voorgezeten door Winston Churchill, was een belangrijke mijlpaal voor de verdere Europese integratie. Dit leidde tot de oprichting van de Raad van Europa op 5 mei 1949. De Raad van Europa is een intergouvernementele organisatie met een eigen institutionele structuur, die zich richt op de bescherming van mensenrechten, democratie en de rechtsstaat, met als belangrijkste instrumenten het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Tegenover intergouvernementele organisaties staan supranationale organisaties. Bij supranationale organisaties opereren instellingen onafhankelijk van de lidstaten, kunnen beslissingen bij meerderheid worden genomen, en ontstaat er een autonome rechtsorde met eigen rechtsbronnen die directe werking en voorrang hebben in de nationale rechtsorde. Dit staat in contrast met intergouvernementele organisaties, waar lidstaten de dominante actoren zijn en beslissingen vaak bij consensus of unanimiteit worden genomen, waarbij rechtsgevolgen afhankelijk zijn van nationaal grondwettelijk recht. De Europese Unie (EU) daarentegen, opgericht in de jaren '50 met de Verdragen van Rome, kenmerkt zich door een supranationaal karakter. De belangrijkste instellingen zijn de Europese Raad, de Commissie, de Raad van de EU, het Europees Parlement en het Hof van Justitie. In tegenstelling tot de Raad van Europa, waar individuen niet direct een lidstaat voor het Hof van Justitie kunnen dagen (zij moeten eerst nationale rechtsmiddelen uitputten), kunnen in de EU individuen, onder bepaalde voorwaarden, wel een beroep doen op het Europees recht, hoewel de directe dagvaarding van een lidstaat door een particulier bij het Hof van Justitie beperkt is. ### 1.2 De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) en verdere integratiepogingen De Verklaring van Schuman op 9 mei 1950, uitgesproken door de Franse politicus Robert Schuman, wordt beschouwd als de geboorteakte van de Europese integratie. Schuman stelde voor om de productie van kolen en staal, cruciale grondstoffen voor oorlogsvoering, onder te brengen in een supranationale instelling. Dit leidde tot de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) middels het Verdrag van Parijs (1951/52). De oorspronkelijke zes lidstaten (Frankrijk, Duitsland, België, Nederland, Luxemburg en Italië) gaven hiermee een tastbaar voorbeeld van supranationale samenwerking. De EGKS was opgericht voor een periode van 50 jaar en kende een Hoge Autoriteit, een Gemeenschappelijke Vergadering, een Raad van Ministers en een Hof van Justitie. Pogingen tot verdere integratie volgden, waaronder het Pleven Plan in 1950 en het Verdrag tot oprichting van een Europese Defensiegemeenschap (EDG) en een Europese Politieke Gemeenschap (EPG) in 1952. De ratificatie van het EDG-verdrag werd echter verworpen door het Franse parlement. De Conferentie van Messina in juni 1955 markeerde een belangrijk keerpunt, waar twee visies op verdere integratie naar voren kwamen: sectorale integratie, gericht op specifieke sectoren zoals kolen en staal, en algemene economische integratie. Uit deze conferentie kwamen de Verdragen tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (EEG) en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) voort, gesloten in Rome in 1957 en in werking getreden in 1958. ### 1.3 Economische integratie: van vrijhandelszone tot economische en monetaire unie De EEG had als kerndoelstelling de oprichting van een gemeenschappelijke markt, zoals verwoord in artikel 2 van het EEG-Verdrag. Dit hield in de geleidelijke nader tot elkaar brengen van het economische beleid van de lidstaten, ter bevordering van harmonische economische ontwikkeling, gestadige expansie, grotere stabiliteit, verbetering van de levensstandaard en nauwere betrekkingen tussen de lidstaten. Verschillende vormen van economische integratie werden onderscheiden: * **Vrijhandelszone:** Afschaffing van douaneheffingen en quota tussen lidstaten, maar elk land behoudt zijn eigen externe douanetarief. * **Douane-unie:** Vrijhandelszone plus een gemeenschappelijk extern douanetarief. * **Gemeenschappelijke markt:** Douane-unie plus vrij verkeer van productiefactoren (goederen, personen, diensten en kapitaal). Dit betekent het zoveel mogelijk benaderen van de omstandigheden van een binnenlandse markt, zonder grenzen tussen lidstaten. * **Economische en monetaire unie (EMU):** Gemeenschappelijke markt met een gemeenschappelijke munt. Het streven naar een gemeenschappelijke markt was een proces dat aanvankelijk voorzien was van een overgangsperiode van 12 jaar. Dit proces van verdieping en verbreding werd door de jaren heen voortgezet. ### 1.4 Verdieping van het Europese integratieproces De verdieping van het integratieproces omvatte zowel veranderingen binnen de bestaande verdragen als integratie buiten de verdragen. #### 1.4.1 Verdragsherzieningen en institutionalisering Na periodes van stagnatie, zoals de "lege stoel crisis" in 1965 en de periode van "eurosclerose", werd met het Witboek ter voltooiing van de interne markt ('1992 programma') in 1985 een impuls gegeven aan verdere integratie. De Europese Akte (1986/87) was een belangrijke verdragswijziging die de interne markt als een ruimte zonder binnengrenzen vastlegde en gekwalificeerde meerderheid van stemmen (QMV) invoerde voor harmonisatierichtlijnen. Tevens werden bevoegdheden van de EEG uitgebreid naar domeinen als onderzoek en ontwikkeling, en milieu. Institutioneel bracht de Europese Akte aanpassingen met zich mee, zoals de versterkte rol van het Europees Parlement en de oprichting van het Gerecht van Eerste Aanleg. #### 1.4.2 Integratie buiten de verdragen Naast de formele verdragsherzieningen vonden er ook initiatieven plaats buiten de bestaande verdragen, gericht op samenwerking op gebieden als buitenlands- en veiligheidsbeleid (via het Fouchet plan en het Rapport Davignon, leidend tot Europese Politieke Samenwerking - EPS), en justitie en binnenlandse zaken (met het EEX Verdrag en de Schengenakkoorden). Ook economische en monetaire integratie zette door, met het Rapport Werner en de invoering van de European Currency Unit (ECU) in 1978, een voorloper van de euro. #### 1.4.3 Verdrag van Maastricht (1992/93) en de oprichting van de Europese Unie Het Verdrag van Maastricht (1992/93) was een keerpunt, aangezien hierin de Europese Unie (EU) werd opgericht. De EU werd gestructureerd rond een pijlerstructuur, met een supranationale eerste pijler (de voormalige EEG, die werd omgevormd tot de Europese Gemeenschap - EG, met uitgebreide bevoegdheden) en twee intergouvernementele pijlers: het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid (GBVB) en Justitie en Binnenlandse Zaken (JBZ). Dit betekende dat voor de tweede en derde pijler andere spelregels golden, met unanimiteit in de Raad en een beperktere rol voor het Europees Parlement en het Hof van Justitie. Het Verdrag van Maastricht legde ook de basis voor de Economische en Monetaire Unie (EMU) met de "Maastrichtcriteria" voor landen die de euro wilden invoeren. De euro werd uiteindelijk ingevoerd als giraal betaalmiddel in 1999 en als chartaal betaalmiddel in 2002. Daarnaast introduceerde het verdrag het concept van Europees burgerschap, met rechten zoals vrij verkeer, verblijf, kiesrecht bij Europese en lokale verkiezingen, en diplomatieke bescherming in het buitenland. #### 1.4.4 Verdrag van Amsterdam (1997/99) en Nice (2000/2003) Het Verdrag van Amsterdam (1997/99) beoogde een aanpassing en consolidatie van de pijlerstructuur. Het bracht aspecten als visa, asiel en migratie over naar de eerste pijler ("communautarisering" van het Schengenacquis), en deelde de derde pijler verder in. Er werden aanpassingen gedaan op het gebied van non-discriminatie en de mogelijkheid van constructieve onthouding in het GBVB werd ingevoerd. Het verdrag faalde echter in de ambitie om de EU fundamenteel voor te bereiden op een grote uitbreiding. Het Verdrag van Nice (2000/2003) pakte de resterende institutionele kwesties aan, zoals de samenstelling van de Commissie en de gekwalificeerde meerderheid van stemmen in de Raad, om de EU gereed te maken voor de uitbreiding. Er werd ook gestreefd naar een nauwkeurige afbakening van bevoegdheden en een rol voor nationale parlementen. #### 1.4.5 Verdrag van Lissabon (2007/2009) Na de mislukking van het Grondwettelijk Verdrag (als gevolg van negatieve referenda in Frankrijk en Nederland in 2005), leidde het Verdrag van Lissabon (2007/2009) tot een grondige hervorming van de EU. Het schafte de pijlerstructuur af en creëerde een enkele rechtspersoonlijkheid voor de Unie (met uitzondering van het GBVB). De democratisering van de besluitvorming werd versterkt door een grotere rol voor het Europees Parlement, de invoering van het burgerinitiatief en een versterkte rol voor nationale parlementen bij de subsidiariteitstoets. Het Handvest van de grondrechten werd juridisch bindend, met dezelfde kracht als de verdragen. Het Verdrag van Lissabon consolideerde en moderniseerde de EU-verdragen, resulterend in het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU). ### 1.5 Verbreding van het Europees integratieproces Naast de verdieping van de integratie, kende de EU ook een significante verbreding door de toetreding van nieuwe lidstaten. Dit proces van uitbreiding ging hand in hand met verdieping, aangezien de groeiende Unie nieuwe structuren en regels vereiste. #### 1.5.1 Toetredingscriteria en -procedure De procedure voor toetreding is vastgelegd in artikel 49 VEU, dat bepaalt dat elke Europese staat die de waarden van de Unie eerbiedigt, lid kan worden. De aanvraag wordt gericht aan de Raad, die na raadpleging van de Commissie en goedkeuring van het Europees Parlement, met eenparigheid van stemmen beslist. De Europese Raad stelt de criteria voor toetreding vast, zoals de Kopenhagencriteria (politieke stabiliteit, democratie, rechtsstaat, mensenrechten, bescherming van minderheden en een functionerende markteconomie). De voorwaarden voor toelating en de aanpassingen van de verdragen vormen het onderwerp van een akkoord tussen de lidstaten en de verzoekende staat, dat door alle partijen moet worden bekrachtigd. #### 1.5.2 Uitbreidingen en specifieke gevallen De geschiedenis van de EU kent meerdere uitbreidingsgolven. De "Big Bang" uitbreiding in 2004 voegde tien nieuwe lidstaten toe, gevolgd door Bulgarije en Roemenië in 2007. Het proces van toetreding is politiek complex en kan langdurig zijn, zoals de casus Turkije en het Ankara Akkoord (1963) illustreert, waarbij toetredingsonderhandelingen al in 2005 zijn gestart maar door diverse kwesties, waaronder de kwestie Cyprus, nog steeds gespannen zijn. De Brexit, de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de EU in 2020, is een uniek geval dat de complexiteit van lidmaatschap en de gevolgen van uittreding benadrukt. Na een referendum in 2016 en onderhandelingen gebaseerd op artikel 50 VEU, trad het VK per 1 februari 2020 uit de EU, gevolgd door een overgangsperiode en de totstandkoming van een handels- en samenwerkingsakkoord. De Ierse kwestie, met de Gode Vrijdagakkoord van 1998, bleef een gevoelig punt tijdens het Brexit-proces. > **Tip:** Het is cruciaal om de evolutie van het juridisch kader te zien als een continu proces van verdieping (meer bevoegdheden, supranationaliteit) en verbreding (meer lidstaten), waarbij de interactie tussen beide factoren de complexiteit van het Europese integratieproces vormgeeft. Begrip van de verschillende verdragen en hun specifieke bijdragen is essentieel. --- # Kenmerken van intergouvernementele en supranationale organisaties Dit deel van de analyse verklaart de fundamentele verschillen tussen intergouvernementele en supranationale organisaties, met nadruk op hun institutionele structuren, besluitvormingsprocessen en rechtsgevolgen binnen de nationale rechtsordes. ### 2.1 Intergouvernementele organisaties Intergouvernementele organisaties worden gekenmerkt doordat de lidstaten de belangrijkste actoren zijn. Beslissingen worden doorgaans genomen bij consensus of unanimiteit. Deze organisaties maken gebruik van de klassieke bronnen van internationaal recht, zoals verdragen en conventies. De rechtsgevolgen die deze beslissingen hebben binnen de nationale rechtsorde, worden bepaald door het nationale constitutionele recht, wat aansluit bij de principes van monisme of dualisme. > **Tip:** Denk aan de Raad van Europa als een klassiek voorbeeld van een intergouvernementele organisatie. #### 2.1.1 Institutionele structuur en besluitvorming Bij intergouvernementele organisaties overleggen lidstaten met elkaar, waarbij de lidstaten dominant blijven in het besluitvormingsproces. Wanneer er afspraken worden gemaakt, is dit vaak gebaseerd op consensus of unanimiteit. Dit betekent dat alle lidstaten akkoord moeten gaan met een besluit. #### 2.1.2 Rechtsgevolgen in nationale rechtsordes De beslissingen van intergouvernementele organisaties hebben interne rechtsgevolgen die afhankelijk zijn van hoe de nationale rechtsorde is ingericht. Dit wordt bepaald door de keuze tussen een monistisch of dualistisch systeem: * **Monisme:** Internationaal recht wordt automatisch onderdeel van het nationale recht. * **Dualisme:** Internationaal recht moet eerst worden omgezet in nationaal recht om rechtsgevolgen te hebben. ### 2.2 Supranationale organisaties Supranationale organisaties kenmerken zich door instellingen die onafhankelijk van de lidstaten opereren. Besluitvorming vindt vaak plaats bij gekwalificeerde meerderheid. Deze organisaties creëren een autonome rechtsorde met eigen rechtsbronnen, en hun beslissingen kunnen directe werking hebben en voorrang genieten boven nationaal recht. > **Tip:** De Europese Unie, met name de instellingen die onder de eerste pijler vielen, is een prominent voorbeeld van een supranationale organisatie. #### 2.2.1 Institutionele structuur en besluitvorming In een supranationale organisatie opereren instellingen die een zekere mate van onafhankelijkheid genieten ten opzichte van de lidstaten. Dit stelt hen in staat om beslissingen te nemen die bindend zijn, zelfs als niet alle lidstaten ermee instemmen. De besluitvorming gebeurt vaak via een gekwalificeerde meerderheid, wat betekent dat een besluit kan worden aangenomen als een bepaald percentage van de stemmen wordt behaald, in plaats van unanimiteit te vereisen. #### 2.2.2 Rechtsgevolgen in nationale rechtsordes Beslissingen van supranationale organisaties creëren een eigen rechtsorde die losstaat van de nationale rechtsordes. Dit leidt tot twee belangrijke rechtsgevolgen: * **Directe werking:** Bepaalde bepalingen van het recht van de supranationale organisatie kunnen rechtstreeks van toepassing zijn op individuen en bedrijven binnen de lidstaten, zonder dat nationale wetgeving nodig is. * **Voorrang:** Het recht van de supranationale organisatie geniet voorrang boven strijdig nationaal recht. > **Voorbeeld:** Het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie in de zaak *Van Gend & Loos* (1963) heeft de directe werking van gemeenschapsrecht bevestigd. Dit betekent dat individuen zich rechtstreeks kunnen beroepen op bepalingen van gemeenschapsrecht voor hun nationale rechter. ### 2.3 Vergelijking tussen intergouvernementele en supranationale organisaties Het fundamentele verschil ligt in de mate van soevereiniteit die lidstaten overdragen aan de organisatie. | Kenmerk | Intergouvernementele organisatie | Supranationale organisatie | | :----------------------- | :----------------------------------------------- | :----------------------------------------------------------- | | **Rol van lidstaten** | Dominant, actoren | Minder dominant, instellingen opereren onafhankelijk | | **Besluitvorming** | Consensus, unanimiteit | Gekwalificeerde meerderheid | | **Rechtsbronnen** | Bronnen van internationaal recht (verdragen) | Autonome rechtsorde met eigen rechtsbronnen | | **Rechtsgevolgen nationaal** | Bepaald door nationaal grondwettelijk recht | Directe werking, voorrang boven nationaal recht | | **Kracht van beslissingen** | Afhankelijk van implementatie door lidstaten | Bindend, rechtstreeks toepasbaar (met voorrang) | De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), opgericht bij het Verdrag van Parijs, was een van de eerste voorbeelden van een supranationale organisatie. De oprichters zagen dit als een manier om oorlogen in Europa onmogelijk te maken door sleutelsectoren onder gemeenschappelijk beheer te plaatsen. Dit vereiste een overdracht van soevereiniteit naar een supranationaal niveau. De ontwikkeling van de Europese Unie laat een voortdurende evolutie zien van meer intergouvernementele elementen naar steeds meer supranationale kenmerken, met name door de "verdieping" van integratie, waarbij meer beleidsterreinen onder de supranationale besluitvormingsmechanismen vallen. > **Tip:** De "pijlerstructuur" van het Verdrag van Maastricht toonde deels de hybride aard van de toenmalige Europese Unie, met een supranationale eerste pijler (Europese Gemeenschappen) en intergouvernementele tweede (Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid) en derde pijlers (Justitie en Binnenlandse Zaken). Het Verdrag van Lissabon heeft deze pijlerstructuur afgeschaft om een meer coherente en supranationale structuur te creëren. --- # Verdragswijzigingen en de verbreding van de Europese Unie Dit onderwerp beschrijft de belangrijkste verdragswijzigingen die de Europese Unie hebben gevormd, de processen van de verbreding van de EU en de criteria voor de toelating van nieuwe lidstaten. ## 3.1 De belangrijkste verdragswijzigingen De Europese integratie is een continu proces geweest van verdieping en verbreding, sterk gestuurd door opeenvolgende verdragswijzigingen die de institutionele en juridische structuur van de EU hebben aangepast en uitgebreid. ### 3.1.1 Vroege integratie en de oprichting van de Gemeenschappen Na de Tweede Wereldoorlog ontstond de noodzaak om oorlog onmogelijk te maken door economische belangen te bundelen. Dit leidde tot de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) via het Verdrag van Parijs in 1951/52, die kolen en staal, essentiële oorlogsmaterialen, onder supranationaal bestuur plaatste. Hierna volgden de Verdragen van Rome in 1957, die de Europese Economische Gemeenschap (EEG) en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) oprichtten. De EEG had als kerndoel het instellen van een gemeenschappelijke markt, gekenmerkt door het vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen. > **Tip:** De vorming van een gemeenschappelijke markt is een cruciaal stadium van economische integratie, waarbij belemmeringen voor handel worden afgeschaft en de omstandigheden van een interne markt zoveel mogelijk worden benaderd. ### 3.1.2 De Europese Akte (1986/87) Na een periode van "eurosclerose" was de Europese Akte een belangrijke stap voorwaarts. Deze wijziging intensiveerde het integratieproces met als doel de voltooiing van de interne markt tegen 1992. Belangrijke aanpassingen waren de uitbreiding van de bevoegdheden van de EEG naar gebieden zoals onderzoek en ontwikkeling en milieu, de invoering van gekwalificeerde meerderheid van stemmen (QMV) voor harmonisatierichtlijnen, en institutionele aanpassingen zoals een grotere rol voor het Europees Parlement en de oprichting van het Gerecht van Eerste Aanleg. ### 3.1.3 Het Verdrag van Maastricht (1992/93) Dit verdrag markeerde een fundamentele transformatie met de oprichting van de Europese Unie (EU). Het introduceerde de pijlerstructuur, met de eerste pijler (de Gemeenschappen) die supranationaal was, en de tweede (Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid) en derde pijler (Justitie en Binnenlandse Zaken) die intergouvernementeel van aard waren. De EEG werd omgevormd tot de Europese Gemeenschap (EG), met een bredere bevoegdheid inclusief onderwijs, cultuur en consumentenbescherming. Het verdrag legde ook de basis voor de Economische en Monetaire Unie (EMU), inclusief de invoering van de euro en de "Maastrichtcriteria" voor lidstaten die de munt wilden adopteren. Europees burgerschap werd geïntroduceerd, met rechten zoals vrij verkeer en verblijf, en kiesrecht bij Europese en lokale verkiezingen. > **Tip:** De pijlerstructuur van Maastricht reflecteerde een compromis tussen supranationale en intergouvernementele integratie, wat leidde tot verschillende besluitvormingsprocedures en institutionele rollen per pijler. ### 3.1.4 Het Verdrag van Amsterdam (1997/99) Dit verdrag beoogde de pijlerstructuur aan te passen en te consolideren. Belangrijke stappen waren de "communautarisering" van Visa, asiel en migratie naar de eerste pijler, waardoor besluitvorming op dit gebied supranationaal werd. De derde pijler, Politiële en Justitiële Samenwerking in Strafzaken, kende beperkte materiële wijzigingen. Het verdrag voegde ook de non-discriminatiebepalingen toe en introduceerde de constructieve onthouding in het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid. Ondanks ambitieuze doelen om de EU voor te bereiden op uitbreiding, bleken veel grote institutionele veranderingen niet haalbaar. ### 3.1.5 Het Verdrag van Nice (2000/2003) Het Verdrag van Nice pakte de "Amsterdam left-overs" aan, met name de institutionele aanpassingen die nodig waren voor de uitbreiding. Het vereenvoudigde de verdragen, bakende bevoegdheden nauwkeuriger af en introduceerde het Statuut van het Handvest van de grondrechten. Bepalingen over de samenstelling van de Commissie en gekwalificeerde meerderheid van stemmen in de Raad werden aangepast om de efficiëntie na uitbreiding te waarborgen. ### 3.1.6 Het Verdrag van Lissabon (2007/2009) Voortkomend uit de poging om een grondwet voor Europa te creëren, die in referenda in Frankrijk en Nederland werd verworpen, werd het Verdrag van Lissabon een "hervormingsverdrag". De belangrijkste aanpassingen waren de afschaffing van de pijlerstructuur, wat resulteerde in een enkele rechtspersoonlijkheid voor de EU, en een versterking van de democratische besluitvorming door uitbreiding van de bevoegdheden van het Europees Parlement. De rol van nationale parlementen bij de subsidiariteitstoets werd versterkt, en een burgerinitiatief werd ingevoerd. Het Handvest van de grondrechten werd juridisch bindend, en het verdrag consolideerde de EU- en VWEU-verdragen. > **Tip:** Het Verdrag van Lissabon heeft de EU hervormd tot een coherentere juridische entiteit, met een grotere nadruk op democratie en de rol van burgers en nationale parlementen. ### 3.1.7 Verdere aanpassingen van verdragen Er bestaan zowel klassieke als vereenvoudigde procedures voor verdragswijzigingen. De klassieke procedure vereist unanimiteit van alle lidstaten en bekrachtiging volgens hun constitutionele bepalingen. Vereenvoudigde procedures zijn beschikbaar voor kleinere aanpassingen, hoewel deze nog steeds unanimiteit in de Raad vereisen na raadpleging van het Europees Parlement en de Commissie. De eurocrisis leidde bijvoorbeeld tot de invoering van een permanent noodfonds voor de stabiliteit van de eurozone via een verdragsaanpassing. ## 3.2 De verbreding van de Europese Unie De verbreding van de EU verwijst naar het proces waarbij nieuwe lidstaten toetreden tot de Unie. Dit proces gaat hand in hand met verdieping en vereist zowel procedurele stappen als het voldoen aan specifieke criteria. ### 3.2.1 Procedure voor toetreding Volgens Artikel 49 VEU kan elke Europese staat die de door de Unie hooggehouden waarden eerbiedigt en zich ertoe verbindt deze uit te dragen, een verzoek tot lidmaatschap indienen. Dit verzoek wordt gericht aan de Raad, die bij eenparigheid van stemmen beslist na consultatie van de Commissie en goedkeuring van het Europees Parlement. De criteria voor toetreding worden vastgesteld door de Europese Raad. De voorwaarden voor toelating en de aanpassingen van de verdragen die daaruit voortvloeien, worden vastgelegd in een akkoord tussen de lidstaten en de verzoekende staat, dat door alle partijen moet worden bekrachtigd. > **Tip:** Het toetredingsproces is zowel een juridische procedure als een politiek proces, waarbij de bestaande lidstaten bepalen wanneer een kandidaat-land klaar is om toe te treden. ### 3.2.2 Criteria voor toetreding (Kopenhagen criteria) De Kopenhagen criteria, vastgesteld in 1993, vormen de basisvoorwaarden voor toetreding: 1. **Politieke criteria:** Stabiliteit van instellingen die democratie, de rechtsstaat, mensenrechten en respect voor en bescherming van minderheden garanderen. 2. **Economische criteria:** Een functionerende markteconomie die in staat is de concurrentiedruk en de marktkrachten binnen de Unie het hoofd te bieden. 3. **Aanneming van het gemeenschapsrecht (acquis communautaire):** Het vermogen om de verplichtingen die voortvloeien uit het lidmaatschap, inclusief de aanvaarding van de doelstellingen van politieke, economische en monetaire unie, op zich te nemen. ### 3.2.3 De toetredingsprocedure in de praktijk Het toetredingsproces is langdurig en complex. Kandidaat-landen moeten uitgebreide onderhandelingen voeren en aanzienlijke hervormingen doorvoeren om aan de criteria te voldoen. Voorbeelden zoals Turkije, dat in 1963 een associatieovereenkomst sloot en in 1999 als kandidaat-lidstaat werd erkend, illustreren de complexiteit en de politieke uitdagingen, zoals de Cypruskwestie die de start van onderhandelingshoofdstukken heeft belemmerd. De "Big Bang" uitbreiding in 2004, waarbij tien landen toetraden, en de latere toetreding van Kroatië in 2013, tonen de dynamiek van de verbreding. ### 3.2.4 Brexit en de implicaties Het Verenigd Koninkrijk, dat in 1973 toetrad, kende een specifieke rol binnen de EU met diverse opt-outs. Interne politieke ontwikkelingen, zoals de opkomst van UKIP en een verkiezingsbelofte van premier David Cameron, leidden tot een referendum in 2016 waarin 52% van de kiezers voor uittreding stemde. Het Brexit-proces, gebaseerd op Artikel 50 VEU, resulteerde in een uittredingsakkoord en een overgangsperiode, waarna een handels- en samenwerkingsakkoord van kracht werd. De Ierse kwestie, met betrekking tot de grens tussen Noord-Ierland (VK) en Ierland (EU), vormde een significant obstakel in het Brexit-proces. > **Example:** De "Big Bang" uitbreiding in 2004, waarbij landen als Estland, Letland en Litouwen (voormalige Sovjetrepublieken) lid werden, was een significante stap in de verbreding van de EU, gedreven door de wens tot herstel van onafhankelijkheid en integratie in de Europese structuren. --- # Brexit en de gevolgen voor het Verenigd Koninkrijk en de EU Dit onderwerp behandelt de achtergrond, het proces en de gevolgen van de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, inclusief de Ierse kwestie en de nieuwe handels- en samenwerkingsakkoorden. ## 4. Brexit en de gevolgen voor het Verenigd Koninkrijk en de EU ### 4.1 Achtergrond van Brexit Het Verenigd Koninkrijk (VK) trad toe tot de Europese Economische Gemeenschap (EEG) in 1973, na een aanvankelijk lidmaatschap van de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA). De toetreding werd in 1963 en 1967 geblokkeerd door een Frans veto onder Charles De Gaulle. Een referendum in 1975 resulteerde in een overweldigende meerderheid (67,2%) ten gunste van het lidmaatschap. Het VK had door de jaren heen een bijzondere positie binnen de EU. Premier Margaret Thatcher eiste in 1979 haar geld terug ("I want my money back"). Het VK maakte gebruik van diverse opt-outs, waaronder op het gebied van de Economische en Monetaire Unie (EMU), Schengen en het Handvest van de grondrechten. Intern kreeg de eurosceptische politieke partij UKIP steeds meer aanhang, wat leidde tot de verkiezingsbelofte van premier David Cameron in 2015 om een nieuw reglement voor het VK binnen de EU te onderhandelen. Dit resulteerde in het Brexit-referendum op 23 juni 2016, waarbij 52% van de stemmers koos voor uittreding uit de EU. ### 4.2 Het Brexit-proces Het Brexit-proces kende een gefaseerde aanpak, waarbij de uittreding werd gebaseerd op Artikel 50 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU). Dit leidde tot de totstandkoming van een uittredingsakkoord, ondersteund door een politieke verklaring die het juridisch kader voor de toekomstige relatie zou schetsen. Op 1 februari 2020 trad het VK de jure uit de EU. Vanaf die datum begon een overgangsperiode die liep tot 31 december 2020. Na afloop van deze periode, op 1 januari 2021, trad het handels- en samenwerkingsakkoord tussen het VK en de EU in werking. ### 4.3 De Ierse kwestie De Ierse kwestie vormde een centraal en complex aspect van de Brexit. Historisch gezien was er een diepe verdeeldheid tussen de protestantse 'unionisten', die voorstander waren van het VK, en de katholieke 'nationalisten', die streefden naar een verenigd Ierland. Het Goede Vrijdagakkoord van 1998 was cruciaal in het brengen van vrede en stabiliteit in Noord-Ierland. Een van de grootste uitdagingen van Brexit was het voorkomen van harde grenscontroles tussen Noord-Ierland (onderdeel van het VK) en de Republiek Ierland (lidstaat van de EU). Harde grenscontroles werden gezien als een bedreiging voor het Goede Vrijdagakkoord en de vrede in de regio. Verschillende oplossingen, waaronder een speciaal 'backstop'-mechanisme voor Noord-Ierland, werden besproken en vormden een significant struikelblok in de onderhandelingen over het uittredingsakkoord. ### 4.4 Nieuwe handels- en samenwerkingsakkoorden Het handels- en samenwerkingsakkoord, dat op 1 januari 2021 van kracht werd, vormt de basis voor de nieuwe relatie tussen het VK en de EU na Brexit. Dit akkoord reguleert een breed scala aan gebieden, waaronder handel in goederen en diensten, visserij, lucht- en zeevervoer, en deelname aan EU-programma's. Het akkoord beoogt een zo soepel mogelijke handel te waarborgen, maar introduceert wel douanecontroles en regelgevende verschillen die voorheen niet bestonden. De implementatie en de langetermijneffecten van dit akkoord op de Britse en Europese economieën zijn onderwerp van voortdurende analyse en aanpassing. > **Tip:** Begrijp de historische context van het VK binnen de EU, inclusief de opt-outs en de opkomst van euroscepticisme, om de achterliggende redenen voor Brexit beter te plaatsen. > **Tip:** Concentreer je bij de Ierse kwestie op de spanning tussen het Goede Vrijdagakkoord en de noodzaak van grenscontroles, en de politieke en sociale implicaties daarvan. > **Voorbeeld:** Het ontbreken van een harde grens tussen Noord-Ierland en de Republiek Ierland was een cruciaal punt. Zonder een akkoord hierover, dreigde de vrede en stabiliteit in de regio in gevaar te komen, wat de onderhandelingen over het uittredingsakkoord bemoeilijkte. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Intergouvernementeel | Een vorm van organisatie waarbij lidstaten hun soevereiniteit behouden en beslissingen doorgaans bij consensus of unanimiteit worden genomen; de lidstaten blijven de belangrijkste actoren. | | Supranationaal | Een organisatievorm waarbij instellingen onafhankelijk van de lidstaten opereren, beslissingen bij meerderheid kunnen nemen en een eigen autonome rechtsorde creëren met directe werking en voorrang boven nationaal recht. | | Congres van Den Haag | Een belangrijke bijeenkomst in mei 1948, voorgezeten door W. Churchill, die cruciaal was voor de vroege stappen richting Europese samenwerking na de Tweede Wereldoorlog. | | Raad van Europa | Een intergouvernementele organisatie opgericht op 5 mei 1949, met als doel het bevorderen van mensenrechten, democratie en de rechtsstaat in Europa, met lidstaten en een eigen institutionele structuur. | | Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) | De eerste supranationale Europese organisatie, opgericht bij het Verdrag van Parijs in 1951/52, met als doel de controle over de productie van kolen en staal in Frankrijk en Duitsland te verenigen. | | Verklaring van Schuman | Een historische speech van de Franse politicus Robert Schuman op 9 mei 1950, die de basis legde voor het idee van een Europese eenmaking door de kolen- en staalindustrie onder een supranationaal bestuur te plaatsen. | | Verdrag van Rome | Een reeks verdragen, waaronder het verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (EEG) en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom), ondertekend in 1957, die de economische en atoomenergie-integratie binnen Europa verder vormgaven. | | Gemeenschappelijke markt | De afschaffing van alle belemmeringen van het intracommunautaire handelsverkeer, teneinde de nationale markten te verenigen tot één enkele markt die de omstandigheden van een binnenlandse markt zoveel mogelijk benadert, met vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal. | | Verdieping | Het proces waarbij de Europese Unie haar beleidsterreinen uitbreidt en de integratie binnen bestaande domeinen versterkt, vaak door middel van supranationale besluitvorming en aanpassing van verdragen. | | Verbreding | Het proces van uitbreiding van het aantal lidstaten van de Europese Unie, waarbij nieuwe landen toetreden tot de gemeenschap en zich aan de bestaande verdragen en wetgeving moeten conformeren. | | Europese Akte | Een verdrag uit 1986 dat de oprichting van de interne markt tegen 1992 nastreefde en de besluitvormingsprocedures binnen de EEG aanpaste, onder andere door de invoering van gekwalificeerde meerderheid van stemmen voor bepaalde aangelegenheden. | | Verdrag van Maastricht | Ondertekend in 1992, dit verdrag legde de basis voor de oprichting van de Europese Unie (EU) als zodanig, introduceerde het concept van Europees burgerschap en zette de weg vrij voor de Economische en Monetaire Unie (EMU) en de euro. | | Verdrag van Lissabon | Een hervormingsverdrag uit 2007 dat de pijlerstructuur van de EU afschafte, de rol van het Europees Parlement versterkte en het Handvest van de grondrechten juridisch bindend maakte, met als doel de besluitvorming te democratiseren en de coherentie van het extern beleid te verbeteren. | | Kopenhagencriteria | De voorwaarden die een kandidaat-lidstaat moet vervullen om lid te kunnen worden van de Europese Unie, waaronder politieke stabiliteit, democratie, respect voor mensenrechten en minderheden, en een functionerende markteconomie. | | Brexit | De uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, een proces dat in gang werd gezet na een referendum in 2016 en resulteerde in het verlaten van de EU per 1 februari 2020. | | Schengenakkoorden | Een reeks overeenkomsten die oorspronkelijk voorzagen in de geleidelijke afschaffing van de grenstoezichtcontroles tussen deelnemende Europese landen, wat resulteerde in een ruimere ruimte van vrij verkeer voor personen. | | Gekwalificeerde meerderheid (QMV) | Een besluitvormingsprocedure in de Raad van de Europese Unie waarbij een voorstel wordt aangenomen indien het de steun krijgt van een bepaald percentage van de lidstaten, dat een bepaald percentage van de bevolking vertegenwoordigt. |

# De EU als autonome rechtsorde De Europese Unie wordt erkend als een unieke, autonome rechtsorde die losstaat van het traditionele volkenrecht, met significante implicaties voor de soevereiniteit van lidstaten en de rechten van hun onderdanen. ## 1. De EU als autonome rechtsorde ### 1.1 Ontstaan en concept De erkenning van de Europese Unie (EU) als een autonome rechtsorde is een cruciaal concept dat de aard en de structuur van het Europese recht fundamenteel heeft gevormd. Deze rechtsorde onderscheidt zich van het traditionele volkenrecht doordat de lidstaten, op specifieke terreinen, hun soevereiniteit hebben begrensd. Deze begrenzing creëert een juridisch kader waarbinnen niet alleen de lidstaten, maar ook hun onderdanen, directe rechten en plichten kunnen ontlenen. Dit betekent dat het EU-recht een eigen dynamiek heeft en op een zelfstandige wijze wordt geïnterpreteerd en toegepast door de Europese instellingen, met name het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ). ### 1.2 Jurisprudentie die de autonomie bevestigt #### 1.2.1 Zaak 26/62, Van Gend en Loos Deze baanbrekende uitspraak van het HvJ markeerde de erkenning van de EU als een nieuwe rechtsorde. * **Feiten:** Een Nederlandse transportfirma werd geconfronteerd met hogere importtarieven in Nederland dan toegestaan onder het EEG-Verdrag (nu EU-Verdrag). De firma betoogde dat dit in strijd was met artikel 12 van het EEG-Verdrag. * **Rechtsvraag:** Kunnen particulieren rechtstreeks rechten ontlenen aan het EEG-Verdrag? * **Analyse door het Hof:** Het Hof analyseerde de 'geest, inhoud en bewoordingen' van het Verdrag en oordeelde dat het EEG-Verdrag meer was dan een loutere overeenkomst die wederzijdse verplichtingen tussen lidstaten creëerde. De preambule van het verdrag, de institutionele structuur en de prejudiciële procedure die het Hof de bevoegdheid geeft om het recht te interpreteren en toe te passen, wezen op een nieuwe rechtsorde. * **Uitspraak:** Het Hof stelde dat het EEG-recht een autonome rechtsorde vormt met de mogelijkheid tot directe werking van verdragsbepalingen, mits deze duidelijk en onvoorwaardelijk zijn. #### 1.2.2 Zaak 6/64, Costa t. Enel Deze zaak versterkte het principe van de autonomie van het EU-recht en introduceerde het concept van de voorrang van Europees recht. * **Feiten:** Mr. Costa, een aandeelhouder van een privaat elektriciteitsbedrijf, weigerde zijn elektriciteitsrekening te betalen als protest tegen de nationalisering van de Italiaanse elektriciteitssector. * **Rechtsvraag:** Wat is de verhouding tussen Italiaanse wetgeving en het Europees recht? * **Uitspraak:** Het HvJ oordeelde dat het EEG-recht, eens in werking getreden, een integraal deel uitmaakt van de rechtsorde van elke lidstaat en door de nationale rechter moet worden toegepast. Het Europese recht heeft voorrang op strijdige nationale wetgeving, zelfs op latere nationale wetgeving. Dit impliceert dat nationale wetten die in strijd zijn met het EU-recht, buiten toepassing moeten worden gelaten. #### 1.2.3 Zaak 10/70, Internationale Handelsgesellschaft Deze uitspraak bevestigde de voorrang van het Europees recht, zelfs ten opzichte van nationaal grondwettelijk recht. * **Uitspraak:** Het Hof stelde expliciet dat de geldigheid van handelingen van de EU-instellingen alleen mag worden getoetst aan het EU-recht zelf. Dit betekent dat nationaal grondwettelijk recht geen toetsingsmaatstaf kan vormen voor de geldigheid van EU-rechtshandelingen. ### 1.3 De verhouding tussen EU-recht en nationaal recht De autonomie van de EU-rechtsorde heeft verreikende consequenties voor de verhouding tussen Europees recht en nationaal recht. * **Voorrang van EU-recht:** Zoals uiteengezet in de jurisprudentie, heeft het EU-recht voorrang boven nationaal recht, inclusief nationaal grondwettelijk recht. Lidstaten kunnen niet afwijken van EU-verplichtingen op basis van hun eigen constitutionele bepalingen. * **Directe werking:** Bepaalde bepalingen van het EU-recht kunnen rechtstreeks rechten en plichten creëren voor particulieren, die zij rechtstreeks kunnen inroepen bij nationale rechterlijke instanties. Dit geldt voor bepalingen die voldoende duidelijk en onvoorwaardelijk zijn. > **Tip:** De principes van voorrang en directe werking zijn fundamenteel voor de effectiviteit van het EU-recht en de bescherming van de rechten van burgers binnen de interne markt. #### 1.3.1 Grenzen aan de voorrang en de rol van nationale constitutionele waarden Hoewel het principe van de voorrang van EU-recht sterk is, zijn er discussies en beperkingen, met name vanuit de nationale constitutionele hoven. * **Duitse Grondwettelijk Hof en 'Solange'-uitspraken:** Het Duitse Grondwettelijk Hof heeft in zijn 'Solange'-uitspraken (o.a. Solange I en Solange II) gesteld dat de voorrang van het EU-recht relatief is en dat het Duitse constitutionele recht grenzen kan stellen, met name wanneer het gaat om de bescherming van fundamentele rechten die in de Duitse grondwet zijn verankerd en die niet voldoende gewaarborgd worden door het EU-recht. * **Ultra vires controle:** Dit houdt in dat nationale rechterlijke instanties EU-maatregelen niet hoeven toe te passen als deze buiten de bevoegdheden (ultra vires) van de EU vallen. * **'Constitutionele kernwaarden':** Lidstaten kunnen beroep doen op hun constitutionele kernwaarden die verband houden met essentiële staatsfuncties en de bescherming van de nationale identiteit. Dit is vastgelegd in artikel 4, lid 2 VEU. * **Voorbeeld:** Bescherming van de officiële taal of de staatsvorm kan als een constitutioneel kernelement worden beschouwd. Deze uitzondering mag echter geen afbreuk doen aan de gemeenschappelijke Uniewaarden, zoals vastgelegd in artikel 2 VEU. * **Evenredigheidstoets:** In het arrest Las (C-202/11) werd een evenredigheidstoets toegepast in het kader van de bescherming van nationale identiteit. #### 1.3.2 Verhouding EU-recht – internationaal recht (Zaak C-402/05 P, Kadi en Al Barakaat) Deze zaak onderzoekt de verhouding tussen EU-recht en internationale verplichtingen, met name die van de Verenigde Naties. * **Feiten:** Het ging om de uitvoering van bindende resoluties van de VN-Veiligheidsraad binnen de EU. * **Jurisprudentie:** * Het Gerecht van Eerste Aanleg oordeelde aanvankelijk dat bindende resoluties van de VN-Veiligheidsraad ontsnappen aan rechterlijke controle van het Gerecht, met uitzondering van gevallen die strijdig zijn met jus cogens (dwingend volkenrecht). * Het HvJ nuanceerde dit door te stellen dat internationale verplichtingen geen afbreuk mogen doen aan de constitutionele basisbeginselen van de EU-Verdragen. Dit omvat het beginsel dat alle EU-maatregelen de grondrechten moeten eerbiedigen. De wettigheid van dergelijke maatregelen, en dus de toetsing aan grondrechten, valt onder de controle van het HvJ. ### 1.4 Conclusies betreffende de autonomie van de EU-rechtsorde De EU vormt een unieke rechtsgemeenschap met eigen regels en kenmerken, die zich duidelijk onderscheiden van het traditionele volkenrecht. * **Eigen regelregels:** Kenmerkend zijn de principes van directe werking en voorrang van het EU-recht. * **Interpretatie door het HvJ:** Het Hof van Justitie van de Europese Unie is de hoogste instantie bevoegd om de interpretatie en toepassing van het EU-recht te verzekeren. Dit is essentieel om de uniformiteit en consistentie van het Europese recht te waarborgen. * **Advies 2/13 (toetreding tot EVRM):** Dit advies onderstreepte de autonomie van het EU-recht en de specifieke rol van het HvJ. * **Zaak C-284/16, Achmea vs. Advies 1/17 (CETA):** Deze zaken belichten de verhouding tussen de autonomie van de EU-rechtsorde en de bevoegdheid van internationale arbitragepanels of nationale rechters. > **Voorbeeld:** De mogelijkheid voor een individu om rechtstreeks een beroep te doen op het verbod op discriminatie op grond van nationaliteit in het EU-Verdrag bij een nationale rechter, illustreert zowel directe werking als de autonomie van de rechtsorde. --- # Verhouding tussen EU-recht en nationaal recht Dit onderwerp onderzoekt de hiërarchische relatie tussen het recht van de Europese Unie en de nationale wetgevingen van de lidstaten, inclusief de doctrines van voorrang en directe werking. ### 2.1 De EU als autonome rechtsorde De Europese Unie wordt beschouwd als een autonome rechtsorde die losstaat van het traditionele volkenrecht. Dit betekent dat de lidstaten, op bepaalde gebieden, hun soevereiniteit hebben begrensd om een supranationale gemeenschap te creëren waarbinnen niet alleen staten, maar ook hun burgers rechten kunnen ontlenen. #### 2.1.1 Zaak 26/62, Van Gend en Loos * **Feiten:** Een Nederlandse transportfirma werd geconfronteerd met hogere importtarieven in Nederland, wat mogelijk in strijd was met artikel 12 van het EEG-Verdrag. * **Rechtsvraag:** Kunnen particulieren rechtstreeks rechten ontlenen aan het EEG-Verdrag? * **Analyse:** Het Hof van Justitie analyseerde de 'geest, inhoud en bewoordingen' van het Verdrag en concludeerde dat het meer was dan een overeenkomst die wederzijdse verplichtingen schept tussen lidstaten. De preambule van het verdrag, de institutionele structuur en de prejudiciële procedure, die de rol van het Hof van Justitie waarborgt voor de interpretatie en toepassing van het recht, wezen erop dat de EU een autonome rechtsorde is met de mogelijkheid tot directe werking van verdragsbepalingen. * **Uitspraak:** Het Hof oordeelde dat bepalingen van het Verdrag directe werking kunnen hebben indien zij duidelijk en onvoorwaardelijk zijn. > **Tip:** De doctrine van directe werking, zoals vastgesteld in Van Gend en Loos, stelt individuen in staat om zich rechtstreeks te beroepen op EU-recht voor nationale rechter. #### 2.1.2 Zaak 6/64, Costa t. Enel * **Feiten:** Mr. Costa, aandeelhouder van een privaat elektriciteitsbedrijf, weigerde zijn elektriciteitsrekening te betalen als protest tegen de nationalisering van de Italiaanse elektriciteitssector. * **Rechtsvraag:** Wat is de verhouding tussen Italiaanse wetgeving en het Europees recht? * **Analyse:** Het Hof van Justitie stelde dat, door de oprichting van de Gemeenschap met een eigen rechtsorde, de lidstaten hun soevereiniteit op bepaalde gebieden hebben beperkt. Dit leidt tot een juridische orde die bindend is voor zowel de lidstaten als hun burgers. De invoering van Gemeenschapsrecht op een bepaald gebied maakt dat nationaal recht op dat gebied moet wijken, ongeacht of het nationaal recht op een later tijdstip is aangenomen. * **Uitspraak:** Het Hof introduceerde het beginsel van de voorrang van Europees recht boven nationaal recht. > **Tip:** De doctrine van voorrang houdt in dat EU-recht prevaleert boven strijdig nationaal recht, ongeacht de datum van inwerkingtreding van het nationale recht. #### 2.1.3 Zaak 10/70, Internationale Handelsgesellschaft * **Uitspraak:** Het Hof van Justitie bevestigde dat de geldigheid van handelingen van de EU-instellingen alleen aan het Gemeenschapsrecht getoetst mag worden. De voorrang van Europees recht geldt ook ten opzichte van nationaal grondwettelijk recht. #### 2.1.4 Verhouding EU-recht en nationaal grondwettelijk recht Hoewel het Hof van Justitie de absolute voorrang van EU-recht boven nationaal recht handhaaft, is er discussie en soms spanning met nationale constitutionele hoven. * **Duitse constitutionele hoven:** Deze hebben de voorrang van Europees recht als relatief beschouwd en eigen toetsingskaders ontwikkeld, zoals de 'Solange I en II'-arresten, de ultra vires-controle en de theorie van 'constitutionele kernwaarden'. Dit betekent dat nationaal recht, met name grondwettelijk recht dat fundamentele rechten en essentiële staatsfuncties beschermt, in bepaalde omstandigheden kan prevaleren als het EU-recht de grenzen van zijn bevoegdheden overschrijdt of deze kernwaarden aantast. * **Zaak Weiss:** Een voorbeeld hiervan is de zaak Weiss met betrekking tot de bevoegdheden van de Europese Centrale Bank (ECB), waar het Duitse constitutionele hof zich uitsprak over de grenzen van de bevoegdheden van de ECB en de toetsing aan het Duitse grondwettelijke recht. > **Tip:** Het is essentieel om het spanningsveld tussen de voorrang van EU-recht en de bescherming van nationale constitutionele identiteit te begrijpen, inclusief de rol van nationale constitutionele hoven. ### 2.2 Verhouding voorrang – directe werking De doctrines van voorrang en directe werking zijn nauw met elkaar verbonden en versterken de autonome rechtsorde van de EU. * **Directe werking:** Maakt het mogelijk dat individuen rechten ontlenen aan EU-recht bij nationale instanties. * **Voorrang:** Zorgt ervoor dat nationaal recht dat in strijd is met EU-recht, geen toepassing vindt, waardoor de effectiviteit van de directe werking wordt gegarandeerd. #### 2.2.1 Bescherming van nationale identiteit Artikel 4, lid 2, VEU stelt dat de Unie de identiteit van de lidstaten, die haar wezenlijke staatsfuncties waarborgt, eerbiedigt. Dit kan betrekking hebben op constitutionele kernelementen, zoals de bescherming van de officiële taal of de staatsvorm. * **Geen uitzondering op gemeenschappelijke Uniewaarden:** Deze bescherming vormt echter geen uitzondering op de gemeenschappelijke waarden van de Unie, zoals vastgelegd in artikel 2 VEU (bv. menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, rechtsstaat, mensenrechten). * **Evenredigheidstoets:** Arresten zoals Las (zaak C-202/11) laten zien dat beperkingen op nationaal niveau die betrekking hebben op deze identiteit, moeten voldoen aan de evenredigheidstoets. #### 2.2.2 Verhouding EU-recht – internationaal recht De autonomie van de EU-rechtsorde beperkt zich niet tot de relatie met nationaal recht, maar strekt zich ook uit tot internationale verplichtingen. * **Zaak Kadi en Al Barakaat (C-402/05 P):** Het Gerecht van Eerste Aanleg oordeelde dat bindende resoluties van de VN-Veiligheidsraad ontsnapten aan rechterlijke controle, met uitzondering van jus cogens. * **Hof van Justitie:** Het Hof van Justitie nuanceerde dit door te stellen dat internationale verplichtingen geen afbreuk mogen doen aan de constitutionele basisbeginselen van de EU-Verdragen. Dit omvat het beginsel dat alle EU-maatregelen de grondrechten moeten eerbiedigen, wat een voorwaarde is voor hun wettigheid en controleerbaar is door het Hof. > **Tip:** Zelfs internationale verplichtingen, zoals VN-resoluties, moeten in de EU worden uitgevoerd op een manier die verenigbaar is met de fundamentele rechtsbeginselen en grondrechten van de Unie. ### 2.3 Conclusies met betrekking tot de autonomie van de EU-rechtsorde * De EU is een rechtsgemeenschap met eigen regels en kenmerken, zoals directe werking en voorrang. * De interpretatie van het EU-recht geschiedt op basis van de EU-Verdragen. * Het Hof van Justitie is als laatste instantie bevoegd om zich uit te spreken over de interpretatie en toepassing van het EU-recht. Dit is bevestigd in advies 2/13 (toetreding tot het EVRM) en zaak C-284/16, Achmea, evenals advies 1/17 (CETA). > **Example:** Als een nationale wet in strijd is met een duidelijke en onvoorwaardelijke bepaling van een EU-verdrag, zal een nationale rechter deze wet niet toepassen vanwege de voorrang van EU-recht. Een individu kan zich dan direct beroepen op de bepaling van het EU-verdrag. --- # EU-recht en internationaal recht Dit onderwerp analyseert de complexe wisselwerking tussen het EU-recht en internationaal recht, met speciale aandacht voor de juridische toetsing van bindende resoluties van de VN-Veiligheidsraad binnen de EU-rechtsorde. ### 3.1 De EU als autonome rechtsorde De Europese Unie (EU) wordt gekenmerkt als een autonome rechtsorde, wat betekent dat zij eigen regels en kenmerken heeft die losstaan van de nationale rechtsordes van de lidstaten. Dit principe werd al vroeg vastgelegd in de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ). #### 3.1.1 Autonomie en directe werking Het HvJ heeft in de zaak *Van Gend en Loos* geoordeeld dat de EU een nieuwe rechtsorde in het volkenrecht vormt, ten gunste waarvan lidstaten hun soevereiniteit hebben begrensd. Binnen deze rechtsorde kunnen niet alleen lidstaten, maar ook hun onderdanen, rechten ontlenen aan het EU-recht. Dit principe van **directe werking** houdt in dat bepaalde bepalingen uit het EU-recht rechtstreeks toepasbaar zijn in de nationale rechtsordes en particulieren rechten en plichten kunnen verlenen. Dit is met name het geval wanneer deze bepalingen duidelijk en onvoorwaardelijk zijn. > **Tip:** Het concept van directe werking is cruciaal voor het begrip van de effectiviteit van EU-recht in de nationale rechtsordes. Particulieren kunnen zich rechtstreeks beroepen op deze bepalingen voor de nationale rechter. #### 3.1.2 Voorrang van EU-recht De autonome rechtsorde van de EU impliceert tevens het principe van **voorrang** van het EU-recht boven nationaal recht. Dit betekent dat indien er een conflict ontstaat tussen een bepaling van EU-recht en een bepaling van nationaal recht (inclusief nationaal grondwettelijk recht), het EU-recht voorrang heeft. Het HvJ heeft in de zaak *Internationale Handelsgesellschaft* bevestigd dat de geldigheid van handelingen van EU-instellingen alleen aan het EU-recht zelf mag worden getoetst. > **Voorbeeld:** Een nationale wet die in strijd is met een bepaling uit een EU-verdrag of verordening, is nietig voor zover deze strijd bestaat. #### 3.1.3 Relativiteit van de voorrang en constitutionele toetsing Hoewel de voorrang van EU-recht sterk is, heeft de rechtspraak van nationale constitutionele hoven, zoals het Duitse Grondwettelijk Hof, aangetoond dat deze voorrang relatief kan zijn. Dit is onder meer zichtbaar in de jurisprudentie over de **ultra vires** controle en de theorie van **constitutionele kernwaarden**. Het Duitse Hof heeft bijvoorbeeld geoordeeld dat het EU-recht de constitutionele identiteit van de lidstaten, met name die welke verband houden met essentiële staatsfuncties, niet mag aantasten. Dit betekent dat er grenzen zijn aan de bevoegdheden van de EU, bepaald door de fundamentele structuur van de nationale constitutionele orde. Dit geldt echter niet als uitzondering op de gemeenschappelijke Uniewaarden, zoals vastgelegd in artikel 2 VEU. > **Tip:** Het concept van "Solange" (zolang) jurisprudentie in Duitsland illustreert de spanning tussen de voorrang van EU-recht en de bescherming van nationale grondrechten en constitutionele structuren. #### 3.1.4 Bescherming van nationale identiteit Artikel 4, lid 2 VEU erkent expliciet het belang van de nationale identiteit van de lidstaten, die inherent is aan hun politieke en constitutionele grondslagen. Dit beschermt constitutionele kernelementen die verband houden met essentiële staatsfuncties, zoals de bescherming van de officiële taal of de staatsvorm. De evenredigheidstoets, toegepast door het HvJ (bijvoorbeeld in arrest *Las*), speelt een rol bij het bepalen of EU-maatregelen een disproportionele inbreuk maken op deze nationale identiteit. ### 3.2 Verhouding EU-recht en internationaal recht De EU opereert binnen het internationale juridische kader en wordt geconfronteerd met de vraag hoe zij omgaat met internationale verplichtingen, met name bindende resoluties van de VN-Veiligheidsraad. #### 3.2.1 Juridische toetsing van VN-Veiligheidsraadresoluties In de zaak *Kadi en Al Barakaat* stond de vraag centraal of bindende resoluties van de VN-Veiligheidsraad, die economische sancties opleggen, konden worden getoetst aan de grondrechten van de EU. Het Gerecht van Eerste Aanleg oordeelde aanvankelijk dat dergelijke resoluties, tenzij ze in strijd zijn met *jus cogens* (dwingend internationaal recht), aan rechterlijke controle ontsnapten. Het HvJ ging hier echter niet volledig in mee. Het HvJ bepaalde dat internationale verplichtingen geen afbreuk mogen doen aan de **constitutionele basisbeginselen van de EU-Verdragen**. Een van deze beginselen is dat alle EU-maatregelen de grondrechten moeten eerbiedigen. De toetsing aan grondrechten is een voorwaarde voor de wettigheid van EU-maatregelen en valt onder de controle van het HvJ. Dit impliceert dat EU-rechtelijke handelingen die de bindende resoluties van de VN-Veiligheidsraad uitvoeren, wel degelijk getoetst kunnen worden aan de grondrechten die binnen de EU gelden. > **Tip:** Hoewel de EU internationale verplichtingen nakomt, kan zij niet toestaan dat deze verplichtingen leiden tot schendingen van de fundamentele grondbeginselen van haar eigen rechtsorde, waaronder de bescherming van grondrechten. #### 3.2.2 Interpretatie en toepassing van EU-recht Als autonome rechtsorde heeft de EU haar eigen instrumenten en procedures voor interpretatie en toepassing van haar recht. Het HvJ is de hoogste autoriteit voor de interpretatie van het EU-recht, zoals ook bevestigd in adviezen zoals *advies 2/13* (over toetreding tot het EVRM) en *advies 1/17* (over CETA). Het Hof zorgt voor de uniforme toepassing en interpretatie van het EU-recht in alle lidstaten. > **Voorbeeld:** De prejudiciële procedure stelt nationale rechters in staat om het HvJ te raadplegen over de interpretatie of geldigheid van EU-recht, wat bijdraagt aan de eenvormige ontwikkeling van het EU-recht. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Autonome rechtsorde | Een juridisch systeem dat binnen een bepaalde gemeenschap zelfstandig regels schept, interpreteert en handhaaft, los van externe rechtsordes. De EU wordt als zodanig beschouwd, met eigen principes en een eigen gerechtelijke instantie. | | Soevereiniteit | De hoogste en onafhankelijke macht binnen een staat. Lidstaten van de EU hebben hun soevereiniteit op specifieke gebieden beperkt ten gunste van de Unie. | | Lidstaten | De landen die volwaardig lid zijn van de Europese Unie en zich hebben gecommitteerd aan de verdragen en wetgeving van de Unie. | | Onderdanen | Natuurlijke personen die de nationaliteit van een lidstaat bezitten en daardoor bepaalde rechten en plichten hebben binnen de EU. | | Directe werking | Het principe waarbij bepalingen van EU-recht rechtstreeks rechten en plichten creëren voor particulieren in de lidstaten, zonder dat nationale wetgeving nodig is voor de implementatie. | | Prejudiciële procedure | Een procedure waarbij nationale rechterlijke instanties een prejudiciële vraag kunnen stellen aan het Hof van Justitie van de EU over de interpretatie of geldigheid van EU-recht. | | Voorrang van EU-recht | Het beginsel dat EU-recht boven nationaal recht gaat in geval van conflict, waardoor nationaal recht dat hiermee in strijd is, buiten toepassing moet blijven. | | Grondwettelijk recht | De fundamentele wetgeving van een staat die de organisatie van de overheid, de grondrechten van burgers en de beginselen van het staatsbestuur vastlegt. | | Ultra vires controle | De controle die een nationale rechter uitoefent om te beoordelen of een handeling van een EU-instelling niet de bevoegdheden overschrijdt die aan de Unie zijn toegekend door de verdragen. | | Constitutionele kernwaarden | Fundamentele beginselen en waarden die essentieel zijn voor de identiteit en structuur van een staat of de Europese Unie, zoals democratie, rechtsstaat en mensenrechten. | | Gelijkheid van de lidstaten | Het principe dat alle lidstaten van de EU in principe gelijk worden behandeld en gelijke rechten en plichten hebben binnen de Unie. | | Internationaal recht | Het geheel van regels en beginselen dat de betrekkingen regelt tussen staten en andere internationale subjecten. | | Jus cogens | Dwingend internationaal recht dat niet kan worden afgeweken door verdragen en algemeen wordt erkend als fundamenteel. | | Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ) | Het hoogste gerecht van de EU dat zorg draagt voor de uniforme interpretatie en toepassing van het EU-recht. | | VN-Veiligheidsraad | Een van de zes hoofdorgaantjes van de Verenigde Naties, met de primaire verantwoordelijkheid voor de handhaving van internationale vrede en veiligheid. |

# Differentiatie binnen de EU Het onderwerp 'differentiatie binnen de EU' behandelt de diverse manieren waarop EU-lidstaten wetgeving toepassen, waaronder overgangsperiodes, opt-outs en nauwere samenwerking tussen specifieke lidstaten. ## 1. Differentiatie binnen de EU EU-wetgeving wordt niet door alle lidstaten op dezelfde wijze en op hetzelfde moment toegepast. Dit fenomeen van differentiatie kent verschillende vormen, waaronder overgangsperiodes voor nieuwe lidstaten, de mogelijkheid tot opt-outs die in de verdragen zijn vastgelegd, en nauwere samenwerkingsverbanden tussen een beperkt aantal lidstaten om specifieke EU-doelstellingen te verwezenlijken. ### 1.1 Overgangsperiodes en opt-outs Na de toetreding van nieuwe lidstaten worden vaak overgangsperiodes ingesteld waarin deze landen de tijd krijgen om EU-wetgeving volledig toe te passen. Daarnaast bestaan er 'opt-outs', die in de EU-verdragen zijn opgenomen. Deze stellen lidstaten in staat om bepaalde beleidsterreinen of integratiestappen niet te volgen. Voorbeelden hiervan zijn de opt-out van Denemarken ten aanzien van de eurozone en de opt-out van Ierland met betrekking tot de Schengenzone. ### 1.2 Nauwere samenwerking Nauwere samenwerking tussen een beperkt aantal lidstaten is een mechanisme om de integratie voort te stuwen wanneer een consensus onder alle lidstaten niet haalbaar is binnen een redelijke termijn. * **Juridische basis:** De bepalingen hiervoor zijn voornamelijk te vinden in Artikel 20 VEU en Artikel 326-334 VWEU. * **Voorwaarden voor nauwere samenwerking:** * Er moeten minimaal negen deelnemende lidstaten zijn. * De samenwerking moet gericht zijn op het verwezenlijken van EU-doelstellingen en -belangen, en het versterken van het integratieproces. * De doelstellingen mogen niet binnen een redelijke termijn door de EU als geheel kunnen worden bereikt. * De samenwerking mag niet in strijd zijn met bestaande Europese regelgeving, met name wat betreft de interne markt. * Nauwere samenwerking is niet mogelijk in domeinen waar de EU exclusief bevoegd is. * Het proces vereist machtiging van de Raad (met gekwalificeerde meerderheid van stemmen) op voorstel van de Commissie en goedkeuring van het Europees Parlement. * Niet-deelnemende lidstaten kunnen later aansluiten. * **Voorbeeld:** Verordening (EU) nr. 1259/2010 inzake de toepasselijkheid van het recht op echtscheiding en scheiding van tafel en bed. * **Permanente Gestructureerde Samenwerking (PESCO):** Specifiek voor militaire aangelegenheden is er de permanente gestructureerde samenwerking (PESCO) onder Artikel 42, lid 6, en Artikel 46 VEU. ### 1.3 De eurozone De eurozone, het economische en monetaire unie van lidstaten die de euro als munt hebben aangenomen, kent eveneens vormen van differentiatie. * **Toetredingscriteria:** De Maastrichtcriteria, vastgelegd in Artikel 140 VWEU, bepalen de voorwaarden voor toetreding tot de Economische en Monetaire Unie (EMU). Momenteel zijn er twintig lidstaten die de euro gebruiken. * **Derogaties:** Denemarken heeft een opt-out van de eurozone, vastgelegd in Protocol nr. 16. Lidstaten die onder een derogatie vallen, kunnen deze derogatie intrekken volgens de procedure in Artikel 140, lid 2, VWEU. #### 1.3.1 De eurocrisis en de impact daarvan De eurocrisis heeft geleid tot versterkte economische governance en stabiliteitsmechanismen binnen de eurozone. * **Maastrichtcriteria en Stabiliteits- en Groeipact:** Deze instrumenten, opgericht in 1997, waarborgen discipline in de overheidsfinanciën na toetreding tot de eurozone. * **Buitensporigtekortprocedure:** Artikel 126 VWEU voorziet in procedures om tekorten aan te pakken. De Griekse begrotingscrisis in 2009, waarbij het tekort aanzienlijk hoger uitviel dan voorspeld, leidde tot dalende koersen van Grieks staatspapier en stijgende rentepremies, niet alleen voor Griekenland maar ook voor andere landen met een hoge staatsschuld zoals Portugal, Spanje, Italië en België. * **Aanpak van de eurocrisis:** * **Noodfondsen:** Initieel ad hoc fondsen, later uitgebreid tot een permanent Europees Stabilisatiemechanisme (ESM). * **Preventieve maatregelen:** * Het 'sixpack' versterkte het Stabiliteits- en Groeipact, inclusief sancties. * Het 'twopack' versterkte de monitoring van de begrotingen van lidstaten, onder meer via het Europees semester. * Het Begrotingspact (Fiscal Compact) verplichtte lidstaten onder andere tot het opnemen van een schuldenrem in hun nationale grondwetten. * **Bankenunie:** Omvat gemeenschappelijk bankentoezicht voor de eurozone. #### 1.3.2 De eurocrisis voor het Hof van Justitie * **Zaak Pringle (C-370/12):** Deze zaak betrof de compatibiliteit van het Europees Stabilisatiemechanisme (ESM) met de 'no bail-out' clausule (Artikel 125, lid 1, VWEU). * Het Hof van Justitie oordeelde dat de invoeging van Artikel 136, lid 3, VWEU de oprichting van een stabiliteitsmechanisme toestaat, mits dit onontbeerlijk is voor de stabiliteit van de eurozone. * Financiële steun via een dergelijk mechanisme is compatibel met Artikel 125 VWEU indien: * De betrokken lidstaat zelf verantwoordelijk blijft voor zijn schulden ten opzichte van schuldeisers. * De steun is gebaseerd op het principe van conditionaliteit. * De steun gericht is op het waarborgen van de financiële stabiliteit van de eurozone. > **Tip:** Begrijp de balans tussen nationale soevereiniteit in begrotingszaken en de noodzaak van collectieve stabiliteit binnen de eurozone. ### 1.4 De Schengenzone De Schengenzone, waarbinnen fysieke grenscontroles aan de binnengrenzen zijn afgeschaft, kent eveneens differentiërende aspecten. * **Achtergrond:** De Schengenconventie van 1985 is sinds 1999 geïntegreerd in het EU-acquis. * **Kernprincipe:** Afschaffing van fysieke grenscontroles aan de binnengrenzen en een gezamenlijk beleid ten aanzien van de buitengrenzen. * **Controle buitengrenzen:** Blijft een nationale bevoegdheid, maar wordt ondersteund door Frontex, het EU-agentschap voor grensbeheer. #### 1.4.1 Grenzen van de Schengenregels * **Tijdelijke grenscontroles:** Deze zijn mogelijk om redenen van openbare orde en veiligheid. * **Identiteitscontroles vs. grenscontroles:** Er is een onderscheid tussen deze twee. Arresten zoals Melki en Abdeli en Adil t. Minister voor Immigratie, Integratie en Asiel verduidelijken dit. * **Verboden door privémaatschappijen:** Grenscontroles door privémaatschappijen zijn verboden, zoals bleek uit het arrest Touring Tours. #### 1.4.2 Rechtspraak inzake de Schengenzone * **Zaak C-128/22, Nordic Info:** Deze zaak illustreerde hoe nationale maatregelen, zelfs met de beste bedoelingen (zoals ter bestrijding van COVID-19), kunnen botsen met de Schengenregels. * **Achtergrond:** Een reisbureau moest reizen naar Zweden annuleren omdat België niet-essentiële reizen naar Zweden verbood en quarantaineverplichtingen oplegde. * **Juridische vraag:** Was het Belgische ministerieel besluit verenigbaar met de Schengenregels, met name het verbod op interne grenscontroles? * **Uitspraak Hof van Justitie:** Een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid kan tijdelijk grenstoezicht aan de binnengrenzen rechtvaardigen, mits aan strikte voorwaarden wordt voldaan: * Er is sprake van een werkelijke en ernstige bedreiging die het fundamenteel belang van de samenleving aantast. * Er is een duidelijke motiveringsplicht met nauwkeurige voorschriften. * De maatregelen zijn niet-discriminerend en evenredig. > **Tip:** De Schengenzone is geen absolute grensloze ruimte; de interne markt en de open grenzen kunnen onder specifieke, streng gedefinieerde omstandigheden tijdelijk worden beperkt om essentiële belangen te beschermen. --- # De eurozone en de eurocrisis Dit deel behandelt de criteria voor toetreding tot de eurozone, de impact en aanpak van de eurocrisis, en de rol van het Hof van Justitie bij de interpretatie van verdragen hieromtrent. ### 2.1 De eurozone: criteria en de eurocrisis De eurozone, bestaande uit landen die de euro als munt hebben aangenomen, is onderworpen aan specifieke economische criteria en regels om de stabiliteit te waarborgen. #### 2.1.1 Toetredingscriteria tot de EMU De criteria voor toetreding tot de Economische en Monetaire Unie (EMU) en daarmee tot de eurozone zijn vastgelegd in artikel 140 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) en Protocol Nr. 13. Momenteel maken 20 lidstaten deel uit van de eurozone. Denemarken heeft een opt-out, zoals vastgelegd in Protocol Nr. 16. Lidstaten die onder een derogatie vallen, kunnen deze derogatie intrekken overeenkomstig artikel 140, lid 2 VWEU. #### 2.1.2 Het Pact voor Stabiliteit en Groei Na de toetreding tot de eurozone is het Pact voor Stabiliteit en Groei (PSG), opgericht in 1997, van kracht. Het PSG heeft tot doel de discipline in de overheidsfinanciën van de lidstaten te waarborgen. Een belangrijk instrument binnen het PSG is de 'buitensporigtekortprocedure', geregeld in artikel 126 VWEU. #### 2.1.3 De impact en aanpak van de eurocrisis De eurocrisis kwam aan het licht in 2009 toen de Griekse regering bekendmaakte dat het overheidstekort aanzienlijk hoger was dan aanvankelijk gerapporteerd, namelijk 12,6% van het Bruto Binnenlands Product (BBP) in plaats van 5,6%. Dit leidde tot een daling van de waarde van Griekse staatsobligaties en een stijging van de Griekse rentepremie. Vervolgens stegen ook de rentepremies voor andere landen met een hoge staatsschuld, zoals Portugal, Spanje, Italië en België. De aanpak van de eurocrisis omvatte diverse maatregelen: * **Oprichting van noodfondsen:** Aanvankelijk werden ad hoc noodfondsen opgericht, gevolgd door de instelling van een permanent noodfonds: het Europees stabilisatiemechanisme (ESM). * **Preventieve maatregelen:** * **Sixpack:** Dit pakket van wetgeving versterkte het Stabiliteits- en Groeipact, onder meer door de sancties aan te scherpen. * **Twopack:** Dit pakket versterkte de monitoring van de begrotingen van de lidstaten, mede via het Europees semester. * **Begrotingspact (Fiscal Compact):** Dit pact bevat onder andere de verplichting om een schuldenrem in de nationale grondwetten op te nemen. * **Bankenunie:** Er is een gemeenschappelijk bankentoezicht ingesteld voor de eurozone. ### 2.2 De eurocrisis voor het Hof van Justitie Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft een cruciale rol gespeeld bij de interpretatie van verdragsartikelen in het kader van de eurocrisis. #### 2.2.1 Zaak Pringle (C-370/12) Deze zaak betrof de compatibiliteit van artikel 136, lid 3 VWEU, dat de oprichting van een stabiliteitsmechanisme voor de eurozone mogelijk maakt, met de 'no-bail out'-clausule (artikel 125, lid 1 VWEU). * **Nieuwe bepaling:** Artikel 136, lid 3 VWEU stelt: "De lidstaten die de euro als munt hebben kunnen een stabiliteitsmechanisme instellen dat geactiveerd wordt indien dat onontbeerlijk is om de stabiliteit van de eurozone in haar geheel te waarborgen. De verlening van financiële steun, indien vereist, uit hoofde van het mechanisme zal aan stringente voorwaarden gebonden zijn." * **'No-bail out' clausule:** Artikel 125, lid 1 VWEU bepaalt dat lidstaten niet aansprakelijk zijn voor de schulden van andere lidstaten. * **Uitspraak Hof van Justitie (Pringle):** Het Hof oordeelde dat financiële bijstand via een stabiliteitsmechanisme verenigbaar is met artikel 125 VWEU, mits aan de volgende voorwaarden is voldaan: * De steun is gericht op het waarborgen van de financiële stabiliteit van de eurozone als geheel. * De gesteunde lidstaat blijft zelf verantwoordelijk voor zijn schulden tegenover schuldeisers. * De steun is gebaseerd op het principe van conditionaliteit (d.w.z. gekoppeld aan strikte voorwaarden). Deze uitspraak bevestigde dat noodsteun aan een lidstaat in financiële moeilijkheden, mits strikt geconditioneerd en gericht op de stabiliteit van de eurozone, niet in strijd is met het principe dat lidstaten niet voor elkaars schulden opdraaien. --- # De Schengenzone en grenscontroles Dit onderwerp verkent de achtergrond van de Schengenzone, de afschaffing van fysieke grenscontroles, de regels rond tijdelijke grenscontroles en de juridische interpretaties van het Hof van Justitie met betrekking tot de naleving van de Schengenregels. ### 3.1 De Schengenzone: achtergrond en doelstellingen De Schengenzone is ontstaan vanuit de Schengenconventie van 1985 en maakt sinds 1999 deel uit van het EU-acquis. Het primaire doel van de Schengenzone is de afschaffing van fysieke grenscontroles aan de binnengrenzen tussen de deelnemende lidstaten. Dit wordt gecombineerd met een gezamenlijk beleid ten aanzien van de buitengrenzen van de zone. Hoewel de controle aan de buitengrenzen een nationale bevoegdheid blijft, wordt deze ondersteund door Frontex, het EU-agentschap dat in 2004 is opgericht. ### 3.2 De regels rondom grenscontroles binnen de Schengenzone Ondanks het principe van het afschaffen van interne grenscontroles, staan de Schengenregels tijdelijke grenscontroles toe onder specifieke omstandigheden. #### 3.2.1 Toegestane redenen voor tijdelijke grenscontroles Tijdelijke grenscontroles zijn toegestaan om redenen van openbare orde en veiligheid. Dit betekent dat lidstaten de mogelijkheid hebben om, in uitzonderlijke situaties, controles aan hun interne grenzen te herintroduceren. > **Tip:** Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen identiteitscontroles die binnen het grondgebied van een lidstaat plaatsvinden en daadwerkelijke grenscontroles die aan een grenspost worden uitgevoerd. #### 3.2.2 Juridische interpretaties van het Hof van Justitie Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft diverse arresten gewezen die de interpretatie en toepassing van de Schengenregels, met name met betrekking tot grenscontroles, hebben verduidelijkt. ##### 3.2.2.1 Zaak Melki en Abdeli Dit arrest (en soortgelijke jurisprudentie) heeft bijgedragen aan het verduidelijken van de grenzen van identiteitscontroles en de verhouding tot het verbod op interne grenscontroles. ##### 3.2.2.2 Zaak Adil Dit arrest versterkt de interpretatie van het verbod op het uitvoeren van grenscontroles door private maatschappijen, zoals duidelijk wordt uit het arrest Touring Tours. ##### 3.2.2.3 Zaak C-128/22, Nordic Info Dit arrest, dat betrekking had op reisbeperkingen ingesteld door België vanwege COVID-19, heeft belangrijke uitgangspunten geformuleerd voor de rechtvaardiging van tijdelijke grenstoezichten aan de binnengrenzen. > **Voorwaarden voor tijdelijke grenstoezicht aan binnengrenzen:** > 1. Er moet sprake zijn van een werkelijke en ernstige bedreiging die het fundamenteel belang van de samenleving aantast. > 2. De lidstaat die de controles invoert, moet een duidelijke motiveringsplicht hebben, met duidelijke en nauwkeurige voorschriften. > 3. De maatregelen mogen niet-discriminerend zijn en moeten evenredig worden toegepast. De uitspraak in de zaak Nordic Info benadrukt dat zelfs bedreigingen voor de volksgezondheid, zoals een pandemie, een tijdelijk grenstoezicht aan de binnengrenzen kunnen rechtvaardigen, mits aan de hierboven genoemde voorwaarden wordt voldaan. Dit illustreert de flexibiliteit binnen de Schengenregels om in te spelen op uitzonderlijke omstandigheden, terwijl de kernprincipes van de vrije beweging worden gewaarborgd. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Gedifferentieerde rechtsorde | Een juridisch systeem binnen de Europese Unie waarbij niet alle lidstaten verplicht zijn om alle EU-wetgeving op hetzelfde moment of op dezelfde manier toe te passen, wat ruimte biedt voor variatie en specifieke regelingen. | | Overgangsperiodes | Een afgesproken tijdsbestek waarin nieuwe lidstaten van de Europese Unie de tijd krijgen om zich aan te passen aan en te voldoen aan de bestaande EU-wetgeving voordat deze volledig van kracht wordt in hun nationale rechtsorde. | | Opt-outs | Specifieke uitzonderingen of afwijkingen die zijn vastgelegd in de EU-verdragen, waardoor een lidstaat niet verplicht is deel te nemen aan bepaalde beleidsterreinen of integratiestappen, zoals de eurozone of de Schengenzone. | | Nauwere samenwerking | Een mechanisme binnen de Europese Unie dat het voor een beperkt aantal lidstaten mogelijk maakt om verdergaande integratie op specifieke gebieden na te streven, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan en dit de interne markt niet schaadt. | | Maastrichtcriteria | Een reeks economische en monetaire convergentiecriteria die lidstaten moeten vervullen om toe te mogen treden tot de eurozone en de Europese Monetaire Unie (EMU), gericht op prijsstabiliteit, overheidsfinanciën en wisselkoersstabiliteit. | | Pact voor Stabiliteit en Groei | Een reeks regels die in 1997 zijn ingesteld om de begrotingsdiscipline van de EU-lidstaten te waarborgen na hun toetreding tot de eurozone, met als doel overmatige tekorten te voorkomen en economische stabiliteit te bevorderen. | | Buitensporigtekortprocedure | Een procedure binnen de Europese Unie die wordt ingezet wanneer een lidstaat de begrotingsnormen van het Pact voor Stabiliteit en Groei overschrijdt, wat kan leiden tot economische en financiële sancties. | | Europees stabilisatiemechanisme (ESM) | Een permanent noodfonds dat is opgericht om financiële steun te verlenen aan eurozone-lidstaten in ernstige economische moeilijkheden, onder strikte voorwaarden, om de stabiliteit van de eurozone te waarborgen. | | Sixpack | Een reeks van vijf wetgevende voorstellen die in 2011 zijn aangenomen om het Pact voor Stabiliteit en Groei te versterken en de economische governance binnen de eurozone te verbeteren, met een focus op strengere begrotingscontroles en sancties. | | Twopack | Een ander wetgevingspakket, aangenomen in 2013, dat de monitoring van de begrotingen van de lidstaten versterkt en de coördinatie van het economisch beleid binnen de eurozone verbeterde, onder meer via het Europees semester. | | Begrotingspact (Fiscal Compact) | Een intergouvernementeel verdrag dat in 2012 is gesloten, waarin lidstaten zich verplichten tot een striktere begrotingsdiscipline, inclusief de opname van schuldremmende regels in hun nationale wetgeving. | | Bankenunie | Een project binnen de eurozone dat gericht is op de harmonisatie en centralisatie van het bankentoezicht en het depositogarantiestelsel om de stabiliteit van het banksysteem te versterken en de verbinding tussen banken en staatsschulden te doorbreken. | | Schengenconventie | Een internationale overeenkomst die in 1985 is gesloten, met als doel de afschaffing van de persoonscontroles aan de gemeenschappelijke binnengrenzen tussen de deelnemende staten, wat de vrije beweging van personen faciliteert. | | EU acquis | Het geheel van gemeenschappelijke wetgeving, verdragen, jurisprudentie en beleidsdoelstellingen van de Europese Unie, dat alle lidstaten moeten accepteren en naleven. | | Frontex | Het Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen van de lidstaten van de Europese Unie, dat ondersteuning biedt bij de bewaking en beveiliging van de buitengrenzen. | | Openbare orde en veiligheid | Gronden die lidstaten de mogelijkheid geven om tijdelijke grenscontroles in te voeren aan de binnengrenzen, indien er een daadwerkelijke en ernstige bedreiging is voor de samenleving. | | No-bail-out clause | Een bepaling in het EU-verdrag (Art. 125 VWEU) die stelt dat de Unie niet aansprakelijk is voor de schulden van de lidstaten, en dat lidstaten niet verantwoordelijk zijn voor de schulden van andere lidstaten. | | Conditionaliteit | Het principe dat financiële steun of andere voordelen worden verleend onder de voorwaarde dat de ontvanger voldoet aan specifieke eisen of voorwaarden, zoals begrotingsdiscipline of hervormingen. |

# Les fondements et caractéristiques du droit international Voici un résumé détaillé des fondements et caractéristiques du droit international, basé sur les pages fournies. ## 1. Les fondements et caractéristiques du droit international Cette section explore la définition du droit international, ses différentes terminologies, ses caractéristiques essentielles comme le rôle du consentement de l'État, ainsi que ses insuffisances. ### 1.1 Définition du droit international Le droit international englobe les normes et les institutions visant à régir la société internationale. Cette société est décrite comme plurilatérale, décentralisée et intrinsèquement conflictuelle [4](#page=4). #### 1.1.1 Précisions terminologiques * **Droit international et droit interétatique**: Bien que synonymes, l'expression "droit interétatique" est considérée comme datée car les États ne sont plus les seuls producteurs de normes, et celles-ci concernent des relations plus larges que celles entre États. Le terme "droit international" est aujourd'hui préférable [4](#page=4). * **Droit international et droit des gens**: Le "droit des gens" est une ancienne formule romaine qui a connu un renouveau au XVIIe siècle pour désigner le droit entre les nations. Cette notion est aujourd'hui obsolète et met l'accent sur les individus en tant que destinataires des normes [4](#page=4). * **Droit international public et droit international privé**: Le droit international public concerne les règles qui régissent la société internationale. En contraste, le droit international privé vise à régler les différends entre personnes privées ayant un rapport d'extranéité, en tranchant les conflits de lois [4](#page=4). * **Droit international et droit transnational**: Le droit transnational implique des règles privées mobilisées par des acteurs privés, concernant des personnes privées et des sujets du droit international, liant souvent États et acteurs privés étrangers. La *Lex Mercatoria* (loi des marchands) et les contrats extractifs sont cités comme exemples [4](#page=4) [5](#page=5). #### 1.1.2 Approches de la définition Le droit international public peut être défini de deux manières : * **Définition formelle**: Toutes les règles juridiques par leur origine, émanant des acteurs internationaux [5](#page=5). * **Définition matérielle**: Le droit qui régit les relations internationales et s'applique à la société internationale [5](#page=5). La définition la plus pertinente résulte de la combinaison de ces deux approches [5](#page=5). ### 1.2 Caractéristiques du droit international #### 1.2.1 Le rôle essentiel du consentement de l'État Le droit international est créé par et pour les États. Ce principe fondamental explique certaines incomplétudes et difficultés de mise en œuvre des règles. La Cour Permanente de Justice Internationale (CPJI) a affirmé dans l'affaire du Lotus que les règles de droit liant les États émanent de leur volonté, manifestée dans des conventions ou des usages. Par conséquent, les limitations à l'indépendance des États ne se présument pas [5](#page=5). > **Tip:** La souveraineté territoriale est considérée comme la caractéristique la plus ancrée du droit international, mais la compétence personnelle est également importante. Le consentement de l'État est crucial pour l'exercice de la compétence territoriale. * **Exemple de l'affaire du Lotus**: Une collision entre un navire français et un navire turc a soulevé la question de la compétence juridictionnelle. Bien que les Français aient ramené les survivants à Constantinople, ils ont été retenus pour être jugés en Turquie. La Turquie, exerçant sa compétence territoriale, a pu les juger, la France n'ayant pas pu s'y opposer au nom de sa compétence personnelle [5](#page=5). * **Application au consentement**: L'opposition d'un État à la reconnaissance d'un autre État signifie son opposition à l'extension de sa souveraineté sur le territoire concerné. Cet acte unilatéral de reconnaissance, même refusé par un État, peut produire des effets, mais pas à l'égard des tiers qui le reconnaissent [5](#page=5). * **Pacta sunt servanda**: Ce principe latin signifie que les conventions doivent être respectées, renforçant l'idée que le droit international repose sur l'accord des parties [5](#page=5). #### 1.2.2 Les insuffisances du droit international Le droit international présente plusieurs lacunes structurelles par rapport aux systèmes juridiques internes. ##### 1.2.2.1 Absence d'autorité législative unique Il n'existe pas d'organe législatif supranational unique ayant compétence pour l'ensemble de la communauté internationale, contrairement à un parlement national. Le système repose sur plusieurs centres de pouvoir. De plus, il n'y a pas de hiérarchie stricte des sources du droit international; la portée des règles dépend souvent de la ratification par les États concernés [6](#page=6). > **Tip:** L'absence de centralisation de la société internationale conduit chaque État à développer ses règles souveraines, ce qui peut donner une impression d'anarchie [6](#page=6). * **Exemple de l'Afrique du Sud et de la CPI**: L'Afrique du Sud a examiné les conventions la liant à Israël pour souhaiter traduire ce dernier devant la Cour Pénale Internationale (CPI) au titre de la convention relative aux génocides [6](#page=6). ##### 1.2.2.2 Absence de juge obligatoire Bien qu'il existe de nombreux juges internationaux spécialisés et des arbitres (par exemple, la Cour Permanente d'Arbitrage (CPA), le CIRDI), leur compétence est conditionnelle: un État ne se soumet à leur juridiction que s'il y consent. Le juge interne joue également un rôle croissant dans l'application du droit international, grâce à son intégration dans la hiérarchie des normes du droit interne [6](#page=6). > **Example:** L'affaire des biens mal acquis (affaire Obiang) a impliqué des procédures en droit interne et en droit international. La Cour Internationale de Justice (CIJ) a donné raison à la France qui avait saisi des biens acquis par le dirigeant étranger, confirmant que l'hôtel particulier en question n'était pas couvert par l'immunité diplomatique [6](#page=6). ##### 1.2.2.3 Absence de sanction sociale organisée Il n'y a pas d'organe exécutif centralisé en droit international pour faire appliquer les décisions. Bien que des sanctions et des réparations existent, il manque une "force de police" internationale pour assurer leur mise en œuvre [6](#page=6). > **Tip:** L'exécution des sanctions internationales repose essentiellement sur la volonté des États [6](#page=6). * **Exemple de la Russie et de la CEDH**: La Russie a été condamnée à de nombreuses reprises par la Cour Européenne des Droits de l'Homme (CEDH). Cependant, la cour suprême russe a considéré ces décisions comme facultatives. Malgré la signature de la convention, l'application effective dépend de la volonté de l'État russe [6](#page=6). --- # L'histoire et les théories du droit international public Cette section retrace l'évolution historique du droit international public, de ses origines antiques à la période contemporaine, et présente les principales théories qui ont façonné cette discipline. ### 2.1 Brève histoire du droit international public #### 2.1.1 Période classique : des origines au 16e siècle La période classique du droit international public trouve ses prémices dans l'Antiquité et le Moyen Âge. Des traces de droit international, notamment sous forme de traités internationaux, ont été identifiées. Les conflits armés ont été des catalyseurs pour le développement de ces accords [7](#page=7). * **Exemples de traités anciens :** * Le traité de paix entre Ramsès II et Hatusili III (souverain hittite) en -1292 avant J.-C., qui prévoyait le renvoi mutuel des opposants politiques [7](#page=7). * La Ligue de Délos, qui établissait des règles concernant les prisonniers de guerre et représentait une forme de société internationale à l'échelle des cités grecques [7](#page=7). * Le traité de Bakht (652 après J.-C.), alliant l'émir d'Égypte et la Nubie, stipulait notamment que la Nubie enverrait annuellement des esclaves de l'élite nubienne [7](#page=7). Au Moyen Âge, le développement du commerce maritime a conduit à l'élaboration du droit de la mer afin de sécuriser cet espace et d'établir des règles applicables à tous les États armateurs de bateaux. L'avènement de l'Église a également représenté une tentative de domination mondiale par l'évangélisation, entraînant le développement des premières règles de guerre et une recherche de codification du droit international [7](#page=7). #### 2.1.2 Le développement avec l'avènement de l'État moderne La notion de souveraineté est devenue le fondement de l'État moderne, marquant une rupture avec l'autorité ecclésiastique. Le Traité de Westphalie est un événement clé qui a réduit l'autorité du pape et affirmé la souveraineté des monarques sur leurs territoires. Ce modèle a consacré la place centrale de l'État dans le droit international et a conduit à une recherche d'équilibre [7](#page=7). À partir du XVIIIe siècle, chaque nation s'est constituée en État, s'érigeant en maître absolu et devenant le point de départ de l'évolution du droit international, qui repose désormais sur l'État [8](#page=8). #### 2.1.3 La période contemporaine La période contemporaine est marquée par le renforcement constant du phénomène étatique, mais aussi par des tentatives de dépassement de l'interétatisme [8](#page=8). * **Tentatives de dépassement de l'interétatisme :** * **Alliances entre États:** Initialement militaires, ces alliances sont devenues également économiques (G8, G20), basées sur des accords entre États sans remise en cause de leur souveraineté [8](#page=8). * **Organisations internationales:** L'avènement des organisations internationales à la fin du XIXe siècle, telles que l'OIT, l'Union internationale des postes, ou encore l'Organisation Rhin et Danube, a marqué une nouvelle étape. La Société des Nations et l'ONU ont ensuite promu la paix. Aujourd'hui, il existe plus de 200 OI avec des nombres variables d'États membres [8](#page=8). * **Domaine économique:** Le développement économique a vu la création de nombreuses associations commerciales régionales (comme l'UE) et de zones de libre-échange [8](#page=8). ### 2.2 Les théories du droit international public #### 2.2.1 Les premiers auteurs : la construction doctrinale du droit international Parmi les premiers auteurs ayant contribué à la construction doctrinale du droit international, on peut citer Christine de Pizan, De Vittoria, Suarez, Verdross, Leben, Scelle, De Vattel, et Grotius. Trois courants théoriques principaux peuvent être distingués [8](#page=8): ##### 2.2.1.1 La théorie traditionnelle du droit naturel Cette école postule que des règles s'imposent naturellement à la société internationale et doivent la régir. Francesco de Vittoria est un représentant de cette école, estimant que les autochtones devaient bénéficier d'un droit naturel respecté par l'Espagne coloniale, tout en ne s'opposant pas à la liberté de commerce ou à l'évangélisation. L'apport religieux est significatif dans cette théorie [8](#page=8) [9](#page=9). ##### 2.2.1.2 L'apport de Grotius À la fin du XVIe siècle, Grotius a développé une théorie du droit naturel en cherchant à le laïciser. Il a mis en avant le principe *"pacta sunt servanda"*, soulignant l'importance du respect des engagements. Il a également développé une théorie de la guerre juste, arguant que les guerres de religion n'étaient pas justifiables et qu'une guerre juste devait répondre à une injustice, enracinée dans une notion morale [9](#page=9). ##### 2.2.1.3 L'apport de Vattel et le positivisme Au XVIIIe siècle, Vattel a introduit le positivisme en droit international, s'écartant des écoles précédentes. Selon lui, le droit est exclusivement le droit posé, et aucune règle naturelle ne s'impose aux États. Le droit positif est considéré comme un droit volontaire, à l'usage des États [9](#page=9). #### 2.2.2 Les auteurs plus récents : l'analyse doctrinale actuelle du droit international Plusieurs courants ont marqué l'analyse doctrinale actuelle du droit international : * **Renouveau du droit naturel:** Certains auteurs, comme Alfred Verdross, Simma ou Reuter, cherchent à redonner vie au droit naturel en développant une forme de morale du droit international. Bien que minoritaires, ces approches invoquent des principes tels que la *Due Diligence* [9](#page=9). * **Volonté de l'État:** Plusieurs courants estiment que le droit ne s'applique que par la volonté de l'État [9](#page=9). * **Anzilotti et Jellinek:** Ces auteurs ont développé la théorie de l'auto-limitation des États [9](#page=9). * **Triepel:** Il a fondé une école basée sur la volonté commune des États, adoptant une approche plus multilatérale [9](#page=9). * **Normativistes:** Inspirés par la hiérarchie des normes de Kelsen, les normativistes, tels que Combacau, tentent de rationaliser le droit international [9](#page=9). * **École de Georges Scelle:** Cette école se distingue en considérant le droit comme un fait social, contraignant les individus et les États de manière identique, abolissant ainsi la distinction entre société interne et internationale [9](#page=9). > **Tip:** Il est crucial de comprendre que l'évolution historique du droit international est intrinsèquement liée à celle de l'État, et que les différentes théories tentent d'expliquer la nature et la source des normes internationales. Les figures clés comme Grotius et Vattel marquent des tournants conceptuels importants. > **Example:** L'exemple du traité entre Ramsès II et Hatusili III illustre comment les besoins diplomatiques et militaires anciens ont conduit à la formalisation d'accords internationaux, préfigurant le droit international moderne [7](#page=7). --- # Les sujets du droit international public : État, Organisation Internationale et Individus Ce chapitre explore les principaux acteurs du droit international public, en détaillant les caractéristiques de l'État, le rôle et les compétences des organisations internationales, ainsi que la personnalité juridique progressive des individus. ### 3.1 L'État : sujet primaire du droit international public L'État est défini comme une collectivité composée d'un territoire et d'une population, soumis à un pouvoir politique organisé, et se caractérisant par la souveraineté. Il est le seul détenteur de la souveraineté dans l'ordre juridique international [11](#page=11). #### 3.1.1 Les conditions d'existence de l'État Trois éléments sont nécessaires à l'existence d'un État : * **Le territoire:** Il s'agit de l'espace géographique sur lequel l'État exerce l'intégralité de ses compétences sans interférence possible d'un autre État. Le territoire peut être terrestre, aérien ou maritime. La convention de Montego Bay codifie les règles relatives au territoire maritime. Concernant l'espace aérien, la convention de Chicago de 1944 stipule que chaque État a une souveraineté complète et exclusive sur l'espace aérien au-dessus de son territoire. La définition d'un territoire implique la délimitation de ses frontières [11](#page=11). * **La population :** Cet élément se réfère à l'ensemble des individus vivant sur le territoire d'un État et soumis à sa souveraineté. * **Le pouvoir politique organisé :** Il s'agit d'une autorité capable d'exercer des fonctions étatiques et de maintenir l'ordre public sur son territoire. > **Tip :** La souveraineté de l'État est le concept clé qui le distingue des autres sujets du droit international. #### 3.1.2 La souveraineté de l'État La souveraineté confère à l'État le droit et le devoir de conduire ses affaires internes et externes sans ingérence extérieure. Elle se manifeste par la capacité de l'État à agir sur la scène internationale, à conclure des traités et à être représenté devant les juridictions internationales [11](#page=11). ### 3.2 L'Organisation Internationale : sujet secondaire du droit international public Les Organisations Internationales (OI) sont considérées comme des sujets secondaires du droit international public. Elles possèdent une personnalité juridique, mais celle-ci est considérée comme fonctionnelle, c'est-à-dire qu'elle est limitée aux buts et fonctions énoncés dans leur acte constitutif. La CIJ a reconnu cette personnalité juridique dans l'affaire de la "Réparation des dommages subis au service des Nations Unies" (11 avril 1949) [11](#page=11) [19](#page=19) [21](#page=21). #### 3.2.1 Création et composition des OI * **Acte constitutif:** Une OI est créée par un traité, qualifié d'acte constitutif, qui a une double nature: conventionnelle et constitutionnelle. Le traité engage les États membres et fonde le fonctionnement de l'OI. L'accord de siège, distinct du traité constitutif, règle les relations entre l'OI et l'État sur le territoire duquel elle est implantée, notamment en matière d'immunités et d'avantages fiscaux pour son personnel [19](#page=19). * **Composition:** Les OI peuvent avoir des organes principaux prévus dans leur acte constitutif et des organes subsidiaires créés par les organes principaux. Elles peuvent également être classées en organes restreints (quelques États représentés) et organes pléniers (tous les États membres représentés) [21](#page=21). #### 3.2.2 Compétences des OI Les compétences des OI sont déterminées par leur acte constitutif et leur pratique. La théorie des compétences implicites permet d'étendre ces compétences si un lien peut être établi avec les buts et objectifs de l'OI, même si elles ne sont pas explicitement prévues dans le traité [21](#page=21). * **Compétences normatives:** Les OI ont le pouvoir d'élaborer des conventions et du droit dérivé. Elles peuvent participer à la négociation et à l'adoption de conventions, ou servir d'enceinte de discussion pour leur élaboration. Les OI peuvent également être les gardiennes de traités [21](#page=21). > **Tip :** La personnalité juridique fonctionnelle des OI implique que leurs droits et obligations sont directement liés à leurs missions institutionnelles. > **Example:** L'Union Européenne est membre de l'Organisation Mondiale du Commerce (OMC), démontrant la capacité d'une OI à participer à des traités internationaux [21](#page=21). ### 3.3 L'Individu : sujet émergent du droit international public Initialement, l'individu n'existait pas en tant que sujet autonome du droit international, n'étant considéré qu'à travers son lien de nationalité et la protection diplomatique exercée par son État. Cependant, l'évolution du droit international, notamment avec l'essor des droits de l'homme, a progressivement reconnu une personnalité juridique aux individus, bien que celle-ci reste ponctuelle et non pleine et entière [24](#page=24). #### 3.3.1 La protection diplomatique et les droits individuels La protection diplomatique permettait aux individus de faire appel à leur État pour défendre leurs droits sur la scène internationale. Des arrêts de la CIJ, tels que Lagrand et Avena ont individualisé cette protection en reconnaissant des droits au profit des particuliers découlant de conventions internationales, comme la Convention de Vienne sur les relations diplomatiques. L'affaire Diallo a confirmé cette tendance en parlant de violation des droits des individus et d'indemnisation directe de ces derniers [24](#page=24). #### 3.3.2 Les droits de l'homme et la compétence universelle Après la Seconde Guerre mondiale, la protection des droits de l'homme a pris une importance croissante, conduisant à l'adoption de la Déclaration Universelle des Droits de l'Homme (DUDH). La protection des droits de l'homme se fait aujourd'hui à travers divers textes et comités spécialisés au sein des Nations Unies, comme le Conseil des droits de l'Homme [24](#page=24). La compétence universelle est un mécanisme juridique qui permet de juger des individus pour des crimes internationaux, même s'ils n'ont pas de lien territorial ou de nationalité avec l'État qui les juge. Elle est née de la lutte contre la piraterie et s'est multipliée après la Seconde Guerre mondiale, notamment avec les conventions prévoyant cette compétence pour des crimes comme le génocide, les crimes de guerre et les crimes contre l'humanité. Cette compétence est cruciale pour combler les lacunes de la justice pénale internationale et assurer que les auteurs de crimes internationaux rendent des comptes [25](#page=25). > **Example:** Des procès basés sur la compétence universelle ont eu lieu concernant des crimes commis en Libye, au Rwanda, et en Syrie, démontrant son application pratique pour des situations où la justice nationale ou internationale classique est difficile à mettre en œuvre [25](#page=25). > **Tip :** La compétence universelle constitue une exception importante au principe de territorialité en droit pénal international, offrant une voie de recours pour les victimes de crimes internationaux graves. --- # Les sources du droit international public Voici un guide d'étude détaillé sur les sources du droit international public, structuré selon vos instructions. ## 4. Les sources du droit international public Cette section explore les fondements du droit international public, en détaillant les principaux modes de création des normes juridiques et leur légitimité. ### 4.1 Définition des sources du droit international Le terme "source" en droit international est une métaphore qui désigne l'origine ou le procédé d'émergence des règles juridiques. Il existe une distinction entre les sources formelles, qui sont les procédures d'établissement des règles juridiquement applicables et légitimes, et les sources matérielles, qui renvoient aux raisons ou aux motivations derrière ces règles. Les sources confèrent la juridicité aux normes, c'est-à-dire qu'elles permettent d'identifier comment le droit valide est créé, indépendamment de son respect effectif [26](#page=26). Les spécificités des sources en droit international public incluent la référence à l'article 38 du Statut de la Cour internationale de Justice (CIJ), une portée large du terme "source", l'absence d'un procédé de production centralisé, et un rôle essentiel du consentement des États. Comme l'a souligné la CIJ, "un État ne peut, dans ses rapports conventionnels, être lié sans son consentement" [26](#page=26). L'article 38 du Statut de la CIJ liste les sources que la Cour applique : 1. Les conventions internationales, générales ou spéciales, établissant des règles expressément reconnues par les États en litige [26](#page=26). 2. La coutume internationale comme preuve d'une pratique générale acceptée comme étant le droit [26](#page=26). 3. Les principes généraux de droit reconnus par les nations civilisées [26](#page=26). 4. Sous réserve de l'article 59, les décisions judiciaires et la doctrine des publicistes les plus qualifiés, comme moyens auxiliaires de détermination des règles de droit [26](#page=26). Il est important de noter qu'il n'y a pas de hiérarchie entre les sources elles-mêmes, mais plutôt une hiérarchie des normes. L'article 38 est considéré comme daté et incomplet, notamment car il ne mentionne pas les actes unilatéraux des États ou des organisations internationales, ni les accords concertés non conventionnels [27](#page=27). > **Tip:** L'article 38 du Statut de la CIJ est une référence fondamentale pour comprendre les sources du droit international, mais il est crucial de reconnaître ses limites et l'évolution des modes de production normative. #### 4.1.1 Les sources principales Les sources principales du droit international public sont généralement considérées comme étant les traités et la coutume internationale. ##### 4.1.1.1 Le traité Le traité est un accord conclu entre des sujets de droit international, régi par le droit international et destiné à produire des effets de droit. La Convention de Vienne de 1969 sur le droit des traités codifie les règles relatives aux traités. La terminologie utilisée n'est pas déterminante quant au caractère de l'engagement international, comme l'a rappelé la jurisprudence de la CIJ en 1962. Les traités peuvent être classifiés selon leur contenu, comme les "traités-lois" qui créent des obligations générales et objectives (par exemple, les traités relatifs aux droits de l'homme) et les "traités-contrats" qui impliquent une réciprocité des obligations [27](#page=27) [28](#page=28). ###### 4.1.1.1.1 La conclusion des traités Le processus de conclusion des traités implique plusieurs étapes : * **Négociation:** Les États mettent en forme l'accord souhaité [28](#page=28). * **Rédaction:** Il s'agit de définir la langue, le contenu du préambule, et d'autres questions de forme [28](#page=28). * **Conclusion institutionnalisée:** Cela peut impliquer une conférence internationale pour adoption par consensus [28](#page=28). La capacité des parties à conclure un traité est régie par l'article 7 de la Convention de Vienne de 1969, qui identifie les personnes habilitées à représenter un État pour l'adoption, l'authentification ou l'expression du consentement à être lié. Les chefs d'État, de gouvernement et ministres des affaires étrangères sont considérés comme représentant leur État pour tous les actes relatifs à la conclusion d'un traité sans avoir à produire de pleins pouvoirs [28](#page=28). Le consentement à être lié peut être modulé par des réserves. Une réserve est une déclaration unilatérale par laquelle un État vise à exclure ou modifier l'effet juridique de certaines dispositions du traité dans leur application à cet État. Elle diffère d'une déclaration interprétative, qui vise à préciser ou clarifier le sens ou la portée d'une disposition [28](#page=28) [29](#page=29). La finalisation du consentement concerne la validité du traité. La CIJ, dans son avis consultatif de 1951 sur les Réserves à la Convention pour la prévention et la répression du crime de génocide, a assoupli la vision restrictive antérieure. L'objection à une réserve vise à exclure ou modifier les effets juridiques de cette réserve. Les effets d'une objection peuvent être de rendre l'article concerné inapplicable entre les deux États dans la mesure prévue par les réserves [29](#page=29). La signature d'un traité peut avoir plusieurs fonctions: authentification, expression du consentement, ou source d'une obligation de comportement. La ratification est une autre forme d'expression du consentement, dont la forme dépend du droit interne de l'État [29](#page=29) [30](#page=30). L'entrée en vigueur des traités est fixée par leurs dispositions ou par accord entre les États négociateurs. À défaut, elle intervient dès que le consentement à être lié a été établi pour tous les États ayant participé à la négociation. L'article 102 §1 de la Charte des Nations Unies impose l'enregistrement des traités auprès du Secrétariat des Nations Unies [30](#page=30). ###### 4.1.1.1.2 Validité des traités La validité d'un traité repose sur trois conditions : 1. **Capacité:** La capacité des parties à s'engager [30](#page=30). 2. **Validité du consentement:** Il doit être régulier tant sur le plan formel (par exemple, le respect des règles internes de procédure) que matériel (absence d'erreur, de dol, de corruption ou de contrainte) [30](#page=30). 3. **Licéité de l'objet:** L'objet du traité ne doit pas être en conflit avec une norme impérative du droit international général, le jus cogens. Une norme impérative est une norme acceptée et reconnue par la communauté internationale comme indérogeable et ne pouvant être modifiée que par une norme de même caractère. Des exemples de jus cogens incluent l'interdiction de la torture, du génocide, de l'esclavage, et le droit à la vie [30](#page=30) [31](#page=31). La nullité d'un traité peut être relative, pour des vices tels que l'erreur, le dol ou la corruption, affectant principalement l'État concerné et permettant la divisibilité des dispositions. La nullité peut être absolue, pour des raisons de contrainte ou d'illicéité de l'objet, frappant le traité dans son ensemble (indivisibilité) et étant imprescriptible (nullité ab initio) [31](#page=31). ###### 4.1.1.1.3 Application et extinction des traités Les effets des traités se déploient : * **Entre les parties:** Ils sont liés par le principe *pacta sunt servanda* (les pactes doivent être respectés) et doivent être exécutés de bonne foi. Ils ne sont généralement pas rétroactifs et s'appliquent à l'ensemble du territoire des parties [32](#page=32). * **À l'égard des tiers:** Le principe de relativité des traités (*res inter alios acta aliis nec nocet nec prodest*) signifie que les traités ne créent ni droits ni obligations pour les tiers sans leur consentement [32](#page=32). En cas de conflit de normes entre traités, plusieurs hypothèses peuvent se présenter, notamment en fonction de l'identité des parties et de la généralité ou spécificité des règles [32](#page=32). L'interprétation des traités doit se faire de bonne foi et tenir compte du contexte interne et externe, ainsi que de l'effet utile des dispositions. Des méthodes d'interprétation telles que l'interprétation téléologique et évolutive sont également employées [32](#page=32) [33](#page=33). La révision des traités est régie par l'article 39 de la Convention de Vienne. La succession d'États en matière de traités est traitée par l'article 73 de la Convention de Vienne [33](#page=33). L'extinction des traités peut résulter de la volonté des parties (initiale ou ultérieure, expresse ou implicite) ou de raisons extérieures au traité. Ces raisons extérieures peuvent être liées au comportement des parties (violation du traité, rupture des relations diplomatiques) ou à des circonstances externes (impossibilité d'exécution, changement fondamental de circonstances, survenance d'une règle de jus cogens) [33](#page=33). > **Tip:** La Convention de Vienne de 1969 sur le droit des traités est un instrument essentiel pour maîtriser ce sujet. Concentrez-vous sur les conditions de validité et les effets des traités. ##### 4.1.1.2 La coutume internationale La coutume internationale occupe une place prépondérante en droit international, reflétant la nature décentralisée de sa production normative, contrairement au droit interne où elle est souvent subsidiaire. La coutume est comprise comme un procédé autonome de création de normes juridiques [34](#page=34). ###### 4.1.1.2.1 La formation de la coutume La formation de la coutume repose sur deux éléments constitutifs : 1. **Une pratique générale:** Il s'agit d'une pratique effective des États, y compris de leurs représentants au niveau international. La pratique peut inclure des actes et s'appuyer sur la pratique des tribunaux nationaux. La durée de la pratique n'est pas le seul critère; l'homogénéité et l'ininterruption sont également importantes. Des coutumes locales peuvent exister. L'opposabilité d'une pratique générale se pose pour les États tiers, notamment en identifiant les "objecteurs constants" qui se sont opposés de manière constante à cette pratique [35](#page=35). 2. **Une *opinio juris*:** Il s'agit du sentiment ou de la conviction que cette pratique est rendue obligatoire par l'existence d'une règle juridique. La pratique répétée, les actes et le besoin de droit pour éviter un vide juridique sont des éléments qui témoignent de cette conviction [36](#page=36). Le rôle du juge est crucial dans la découverte et la délimitation de la coutume, contribuant ainsi à la création du droit. La codification d'une règle coutumière ne fait pas disparaître son caractère coutumier [36](#page=36). > **Tip:** La distinction entre "pratique générale" et "*opinio juris*" est fondamentale pour comprendre la formation de la coutume internationale. Pensez à des exemples concrets de pratiques étatiques. #### 4.1.2 Les autres sources En dehors des traités et de la coutume, d'autres sources contribuent à la formation du droit international public. ##### 4.1.2.1 Les actes unilatéraux Les actes unilatéraux peuvent émaner des États ou des organisations internationales. ###### 4.1.2.1.1 Les actes unilatéraux étatiques Ils incluent des promesses (par exemple, l'engagement de la France de cesser les essais nucléaires ), la reconnaissance, la renonciation, et la protestation. Pour qu'un acte unilatéral produise des effets juridiques, il doit émaner d'un représentant de l'État habilité à engager celui-ci, être public, et être licite. Le caractère obligatoire découle de la création d'attentes légitimes, comme l'a précisé la CIJ dans l'arrêt de 1974 sur les Essais nucléaires. L'intention doit être non équivoque, et l'acte doit être imputable à un sujet de droit international. Une fois qu'un État s'engage par un acte unilatéral, il ne peut réviser son engagement [37](#page=37). ###### 4.1.2.1.2 Les actes unilatéraux des organisations internationales Les organisations internationales produisent du "droit dérivé", comprenant généralement des décisions et des recommandations. Sauf exception (comme l'Union européenne), il n'y a pas de contrôle de validité systématique, mais une présomption de validité. L'autorité de ces actes dépend de l'organe émetteur et du processus décisionnel. Les effets à l'égard des membres sont basés sur le principe de l'absence d'effet obligatoire, sauf si le traité constitutif en dispose autrement [38](#page=38). ##### 4.1.2.2 Les principes généraux de droit Les principes généraux de droit ont vocation à compléter l'ordre juridique international et sont souvent puisés dans les ordres juridiques internes pour combler des lacunes du droit international. Ils se distinguent des principes généraux *du* droit international qui n'existent que pour le droit international. Les principes généraux de droit peuvent être rattachés à des conceptions générales du droit, avoir un caractère contractuel transposé, concerner le contentieux de la responsabilité, ou être de nature procédurale [38](#page=38). ##### 4.1.2.3 Les actes concertés non conventionnels Ces actes sont souvent des déclarations émanant de sujets de droit international mais ne découlant pas du *pacta sunt servanda*. Ils sont parfois qualifiés de "gentlemen agreements". Bien qu'ils ne produisent pas d'effets juridiques directement attaquables devant un juge, ils participent à l'élaboration et au fonctionnement du droit international et doivent être appliqués de bonne foi [38](#page=38). --- ## Erreurs courantes à éviter - Révisez tous les sujets en profondeur avant les examens - Portez attention aux formules et définitions clés - Pratiquez avec les exemples fournis dans chaque section - Ne mémorisez pas sans comprendre les concepts sous-jacents

| Term | Definition | |------|------------| | Droit interétatique | Terme synonyme de droit international, bien que légèrement daté, soulignant les relations entre États. | | Droit des gens | Ancienne formule de droit romain, qui au XVIIe siècle mettait l'accent sur le droit entre les nations et aujourd'hui sur les individus comme destinataires des normes. | | Droit international privé | Droit servant à régler les différends entre personnes privées ayant une dimension internationale, tranchant les conflits de lois. | | Droit transnational | Ensemble de règles privées mobilisées par des acteurs privés impliquant des personnes privées et des sujets du droit international, régissant des rapports internationaux mixtes par leurs sources et sujets. | | Lex mercatoria | Droit des marchands, exemple de droit transnational, régissant les relations commerciales internationales. | | Souveraineté de l'État | Principe fondamental du droit international, signifiant l'indépendance d'un État et le droit d'y exercer les fonctions étatiques à l'exclusion de tout autre État. | | Pacta sunt servanda | Principe juridique latin signifiant que les accords doivent être respectés, constituant une règle fondamentale de droit international des traités. | | Domaine réservé | Domaine dans lequel le droit international s'implique peu ou pas, laissant à l'État un pouvoir discrétionnaire, bien que ce domaine tende à s'amenuiser. | | Immunités | Principe protégeant les représentants et les biens étrangers des pressions juridiques d'un autre État, incluant l'immunité d'exécution et de juridiction. | | Compétences personnelles | Pouvoir juridique reconnu à un État d'agir à l'égard de ses nationaux se trouvant à l'étranger, incluant la protection diplomatique, le droit de légiférer et la compétence pénale. | | Compétences territoriales | Pouvoir juridique d'un État d'agir dans l'espace constituant son territoire, incluant les compétences législatives, administratives et juridictionnelles. | | Due diligence | Principe de droit international imposant une obligation de vigilance et de précaution pour ne pas causer de tort à un autre État dans l'exercice de sa souveraineté. | | Organisation internationale (OI) | Association d'États constituée par un traité, dotée d'une constitution et d'organes communs, possédant une personnalité juridique distincte de celle de ses États membres. | | Personnalité juridique fonctionnelle | Capacité juridique d'une Organisation Internationale qui dépend des buts et fonctions énoncés dans son acte constitutif et développés dans la pratique. | | Théorie des compétences implicites | Théorie selon laquelle une OI peut exercer des compétences non spécifiquement prévues dans son acte constitutif, à condition d'établir un lien avec ses buts et objectifs. | | Droit dérivé | Ensemble des actes produits par les Organisations Internationales, découlant de leur traité constitutif et s'appliquant aux États membres ou à l'organisation elle-même. | | Actes unilatéraux étatiques | Manifestations de volonté d'un État produisant des effets juridiques, tels que la promesse, la reconnaissance, la renonciation ou la protestation. | | Principes généraux de droit | Principes juridiques puisés dans les ordres juridiques internes et adaptés au droit international pour combler des lacunes, ou principes propres au droit international. | | Actes concertés non conventionnels | Accords politiques, ou "gentlemen agreements", émanant de sujets de DIP mais ne découlant pas de pacta sunt servanda, ne produisant pas d'effets juridiques attaquables devant un juge mais participant à l'élaboration du DIP. | | Jus cogens | Norme impérative du droit international général, acceptée et reconnue par la communauté internationale comme indérogeable et ne pouvant être modifiée que par une norme de même caractère. | | Coutume internationale | Pratique générale des États, acceptée comme étant le droit, constituant une source principale du droit international. | | Opinio juris | Élément psychologique de la coutume internationale, représentant la conviction des États que leur pratique est rendue obligatoire par une règle juridique. | | Convention de Vienne sur le droit des traités | Traité international codifiant les règles relatives à la conclusion, la validité, l'interprétation, l'application et l'extinction des traités. | | Nullité relative | Nullité d'un traité résultant d'une erreur, d'un dol ou d'une corruption, affectant uniquement l'État concerné et pouvant être divisée au sein du traité. | | Nullité absolue | Nullité d'un traité résultant de la contrainte ou de l'illicéité de l'objet, affectant tous les États intéressés, le traité étant considéré comme nul ab initio. | | Succession d'États | Passage des droits et obligations d'un État à un autre État successeur, concernant notamment en matière de traités. | | Traité contrat | Traité créant des obligations de réciprocité entre les parties. | | Traité loi | Traité créant des obligations générales et objectives, non basées sur la réciprocité, comme les traités instituant des droits de l'homme. | | Non-rétroactivité | Principe selon lequel un traité ne s'applique pas aux faits antérieurs à son entrée en vigueur, sauf disposition contraire. | | Réserves aux traités | Déclaration unilatérale visant à exclure ou modifier l'effet juridique de certaines dispositions d'un traité pour l'État qui la formule. | | Objection à une réserve | Réaction d'un État à la réserve formulée par un autre État, visant à exclure ou modifier les effets juridiques de la réserve ou du traité dans leurs relations mutuelles. | | Compétence universelle | Principe permettant de juger des étrangers ayant commis des crimes internationaux à l'étranger sur des étrangers, indépendamment du territoire ou de la nationalité. | | Extradition | Remise d'une personne accusée ou condamnée par un État à un autre État qui en fait la demande, aux fins de poursuites judiciaires ou d'exécution d'une peine. | | Protection diplomatique | Droit d'un État de protéger ses nationaux lésés par des actes contraires au droit international commis par un autre État, lorsque les voies ordinaires ont été épuisées. |

# De Raad van Europa en zijn instellingen Dit onderwerp biedt een overzicht van de Raad van Europa, zijn structuur, doelstellingen en de rol van zijn belangrijkste instellingen, met name het Ministercomité en de Parlementaire Vergadering, en de relatie met het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM). ### 1.1 Introductie tot de Raad van Europa De Raad van Europa is een internationale organisatie die op 5 mei 1949 is opgericht door tien landen. Het is geen onderdeel van de Europese Unie. De organisatie heeft haar zetel in Straatsburg. Momenteel telt de Raad van Europa 46 leden, aangevuld met waarnemende leden zoals de VS, Canada en Vaticaanstad. Waarnemende leden mogen vergaderingen bijwonen, maar hebben geen stemrecht, deels omdat de VS en Canada niet volledig geografisch in Europa liggen, en Vaticaanstad niet voldoet aan de eis van scheiding van kerk en staat voor lidmaatschap [1](#page=1). #### 1.1.1 Doelstellingen De hoofddoelstellingen van de Raad van Europa zijn het beschermen van mensenrechten, democratie en de rechtsstaat. Daarnaast bevordert de organisatie het bewustzijn en de ontwikkeling van de Europese culturele identiteit en diversiteit. De focus ligt op humanitaire en culturele aspecten, in tegenstelling tot economische doelen [1](#page=1). #### 1.1.2 Lidmaatschapseisen Om lid te worden van de Raad van Europa, moet een land aan vijf eisen voldoen [2](#page=2): 1. Het land moet geografisch in Europa liggen (hoewel sommige huidige leden deels buiten Europa liggen) [2](#page=2). 2. Het land moet het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM) ondertekenen en bekrachtigen [2](#page=2). 3. Het land moet het Europees Sociaal Handvest van 1961 ondertekenen en bekrachtigen [2](#page=2). 4. Het land moet het Europees Verdrag ter voorkoming van foltering van 1987 ondertekenen en bekrachtigen [2](#page=2). 5. Het land moet volledig afzien van de doodstraf, hoewel niet alle bestaande leden dit direct deden bij toetreding [2](#page=2). #### 1.1.3 Officiële Talen De officiële talen van de Raad van Europa zijn Frans en Engels [1](#page=1). ### 1.2 De Instellingen van de Raad van Europa De Raad van Europa kent verschillende belangrijke instellingen: #### 1.2.1 Het Ministercomité * Het Ministercomité is het beslissende orgaan van de Raad van Europa [1](#page=1). * Het is samengesteld uit de ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten [1](#page=1). * Het comité neemt beslissingen over nieuwe lidstaten, verdragen en het toezicht op de naleving van eerdere beslissingen. Het houdt toezicht op de uitvoering van uitspraken, zoals het betalen van boetes of het nemen van maatregelen, en houdt zaken op de agenda totdat alle lidstaten hieraan hebben voldaan [1](#page=1). #### 1.2.2 De Parlementaire Vergadering * De Parlementaire Vergadering telt 306 leden die door de nationale parlementen van de lidstaten worden benoemd [1](#page=1). * De vergadering komt vier keer per jaar bijeen [1](#page=1). * De Parlementaire Vergadering heeft de bevoegdheid om aanbevelingen te doen, maar geen beslissingsbevoegdheid [1](#page=1). #### 1.2.3 Het Congres van Lokale en Regionale Overheden * Dit is een overlegorgaan dat de lokale en regionale overheden van de lidstaten vertegenwoordigt [1](#page=1). #### 1.2.4 Het Secretariaat * Het Secretariaat bestaat uit meer dan 2000 leden en medewerkers [1](#page=1). * Het staat onder leiding van de secretaris-generaal [1](#page=1). #### 1.2.5 Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) Het EHRM, hoewel niet direct genoemd als onderdeel van de kerninstellingen op pagina 1, is een cruciaal onderdeel van de Raad van Europa en wordt uitgebreid behandeld [1](#page=1) [2](#page=2) [3](#page=3). > **Tip:** Het is essentieel om onderscheid te maken tussen de Raad van Europa, de Europese Raad en de Raad van de EU, aangezien deze vaak verward worden [1](#page=1). ### 1.3 Verdragen en Conventies De Raad van Europa heeft meer dan 220 verdragen en conventies opgesteld. Enkele belangrijke voorbeelden zijn [2](#page=2): * Het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM) [2](#page=2). * Het Europees Sociaal Handvest [2](#page=2). * Het Europees Verdrag ter voorkoming van foltering [2](#page=2). * Het Kaderverdrag inzake bescherming van minderheden [2](#page=2). * Het Europees Kinderrechtenverdrag [2](#page=2). ### 1.4 Het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM) #### 1.4.1 Materieel Recht en Beperkingen * Het EVRM, voluit het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en fundamentele vrijheden, werd opgesteld in 1950 [2](#page=2). * Het is een internationaal verdrag waarbij lidstaten zich verbinden om fundamentele burgerlijke en politieke rechten te waarborgen binnen hun rechtsgebied. Ratificatie van het EVRM is een vereiste voor lidmaatschap van de Raad van Europa [2](#page=2). * Het verdrag somt fundamentele rechten op, zoals het recht op leven, vrije meningsuiting, een eerlijk proces, het recht om te huwen, en het verbod op slavernij, dwangarbeid, en willekeurige detentie [2](#page=2). > **Tip:** De rechten die in het EVRM worden gegarandeerd, zijn niet absoluut [2](#page=2). * Uitzonderingsgronden zijn vaak expliciet vermeld in de verdragsartikelen zelf [2](#page=2). * Bijvoorbeeld, artikel 8 EVRM (recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven, woning en correspondentie) kan worden ingeperkt indien aan drie voorwaarden is voldaan [2](#page=2): 1. De inmenging moet voorzien zijn bij wet [2](#page=2). 2. De inmenging moet een legitiem doel dienen, zoals nationale veiligheid, openbare veiligheid, economisch welzijn, voorkoming van strafbare feiten, bescherming van de gezondheid, zeden, of de rechten en vrijheden van anderen. Dit vereist proportionaliteit [2](#page=2). 3. De inmenging moet noodzakelijk zijn in een democratische samenleving (pertinentie) [2](#page=2). * Een voorbeeld van een gerechtvaardigde inmenging in het privéleven is een huiszoeking door de politie [2](#page=2). * Lidstaten hebben een bepaalde appreciatiebevoegdheid bij de toepassing van deze bepalingen [2](#page=2). #### 1.4.2 Rechtsbescherming en de Procedure bij het EHRM * Individuen kunnen hun rechten doen gelden via de nationale rechter (met directe werking van het verdrag) en vervolgens, indien nodig, via het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) [2](#page=2). * Een aanvraag bij het EHRM kan zowel individueel (door een particulier) als interstatelijk (door een lidstaat tegen een andere lidstaat) zijn. Interstatelijke zaken zijn diplomatiek gevoeliger. De verweerder is altijd een lidstaat [2](#page=2) [3](#page=3). ##### 1.4.2.1 Ontvankelijkheid van een Vordering bij het EHRM Een vordering bij het EHRM is ontvankelijk indien aan de volgende voorwaarden is voldaan [3](#page=3): 1. Alle nationale rechtsmiddelen moeten uitgeput zijn [3](#page=3). 2. De vordering moet binnen vier maanden na de definitieve nationale beslissing worden ingesteld [3](#page=3). 3. De vordering moet gericht zijn tegen een lidstaat [3](#page=3). Een vordering is niet ontvankelijk indien: * Het een anonieme klacht betreft [3](#page=3). * De klacht geen betrekking heeft op verdragsbepalingen [3](#page=3). * Er geen belangrijk en ernstig nadeel is geleden door de verzoeker (geen belang) [3](#page=3). ##### 1.4.2.2 Samenstelling van het EHRM * Het EHRM is een permanent rechtscollege met één rechter per land [3](#page=3). * De rechters hebben een niet-hernieuwbare ambtstermijn van negen jaar [3](#page=3). * Er zijn gewone kamers van één, drie of zeven rechters [3](#page=3). * Een Grote Kamer, bestaande uit 17 rechters, komt bijeen voor beroepszaken ('referral') tegen een beslissing van een gewone kamer, of wanneer een zaak spontaan wordt doorverwezen ('relinquishment') [3](#page=3). ##### 1.4.2.3 Procedure bij het EHRM * De procedure omvat de indiening van de aanvraag, de beoordeling van de ontvankelijkheid, en vervolgens een uitspraak ten gronde (schending of geen schending) [3](#page=3). * De procedure is laagdrempelig: het is gratis, er is geen advocaat vereist, en verzoekers kunnen in hun eigen taal communiceren [3](#page=3). * In spoedeisende gevallen kan de procedure versneld worden behandeld [3](#page=3). * Beslissingen worden genomen bij gewone meerderheid [3](#page=3). * Rechters hebben de mogelijkheid tot een 'separate opinion', waarbij ze hun mening kunnen toelichten als ze niet akkoord gaan met de meerderheidsbeslissing. Dit kan een 'concurring opinion' zijn (niet akkoord met de motivering, wel met de uitspraak) of een 'dissenting opinion' (niet akkoord met de uitspraak zelf) [3](#page=3). #### 1.4.3 Jurisdictie en Uitspraken van het EHRM * De uitspraken van het EHRM zijn bindend [3](#page=3). * Deze uitspraken kunnen leiden tot de toekenning van een billijke vergoeding ('just satisfaction') en/of de verplichting voor de lidstaat om algemene of individuele maatregelen te nemen om toekomstige schendingen te voorkomen [3](#page=3). * Het Ministercomité houdt toezicht op de uitvoering van deze uitspraken [3](#page=3). * Sinds 1 augustus 2018 bestaat er een prejudiciële procedure [3](#page=3). * De uitspraken van het EHRM hebben ook een preventieve werking, wat betekent dat ze toekomstige gedragingen kunnen beïnvloeden. Voorbeelden hiervan zijn het arrest Marckx en de Salduz-wetgeving [3](#page=3). --- # Het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM) Dit gedeelte behandelt het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM), de inhoud van het materiële recht, de beperkingen van rechten en de procedure bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). ## 2. Het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM) Het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en fundamentele vrijheden, ook wel bekend als het EVRM, is een internationaal verdrag uit 1950. Lidstaten van de Raad van Europa verbinden zich hiermee om fundamentele burgerlijke en politieke rechten te waarborgen voor iedereen binnen hun rechtsgebied. Het ondertekenen en bekrachtigen van het EVRM is tegenwoordig een van de vijf eisen voor lidmaatschap van de Raad van Europa. Andere belangrijke verdragen die vereist zijn voor lidmaatschap zijn het Europees Sociaal Handvest van 1961 en het Europees Verdrag ter voorkoming van foltering van 1987. Daarnaast moet een kandidaat-lidstaat de doodstraf volledig verzaken [2](#page=2). Het EVRM kent meer dan 220 verdragen en conventies. Voorbeelden van andere verdragen zijn het Europees Sociaal Handvest het Europees Verdrag ter voorkoming van foltering het Kaderverdrag inzake bescherming van minderheden en het Europees Kinderrechtenverdrag [2](#page=2). Het verdrag zelf is opgebouwd uit drie secties [2](#page=2). ### 2.1 Materieel recht Sectie I van het EVRM bevat een opsomming van fundamentele rechten. Voorbeelden hiervan zijn het recht op leven, vrije meningsuiting, een eerlijk proces, het recht om te huwen, het verbod op slavernij en dwangarbeid, en het verbod op willekeurige en onwettige detentie [2](#page=2). > **Tip:** Het is belangrijk te onthouden dat de bescherming van deze rechten niet absoluut is [2](#page=2). #### 2.1.1 Beperkingen van rechten De uitzonderingsgronden op de rechten zijn vaak expliciet vermeld in de verdragsartikelen zelf. Een voorbeeld hiervan is artikel 15 EVRM. Artikel 8 EVRM, dat betrekking heeft op het recht op respect voor privéleven, familie- en gezinsleven, woning en correspondentie, kent bijvoorbeeld drie voorwaarden waaronder inmenging gerechtvaardigd kan zijn [2](#page=2): 1. De inmenging moet zijn vastgelegd in de wet [2](#page=2). 2. De inmenging moet een legitiem doel dienen, zoals het belang van nationale veiligheid, openbare veiligheid, economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of goede zeden, of de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. Dit impliceert proportionaliteit [2](#page=2). 3. De inmenging moet noodzakelijk zijn in een democratische samenleving, wat betekent dat het niet enkel nuttig maar ook pertinent moet zijn [2](#page=2). Een voorbeeld van een inmenging in het privéleven die gerechtvaardigd kan zijn op basis van artikel 8 EVRM is een huiszoeking door de politie. Lidstaten hebben hierbij een zekere appreciatiebevoegdheid, zoals blijkt uit het voorbeeld van het homohuwelijk [2](#page=2). ### 2.2 Rechtsbescherming en procedure bij het EHRM Individuen kunnen rechtsbescherming zoeken bij zowel de nationale rechter als het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) [2](#page=2). #### 2.2.1 Aanvraag bij het EHRM Een aanvraag bij het EHRM kan op twee manieren gebeuren: * **Individuele aanvraag:** Een particulier of burger kan een klacht indienen [2](#page=2). * **Interstatelijke aanvraag:** Een lidstaat kan een klacht indienen tegen een andere lidstaat, bijvoorbeeld België tegen Turkije [2](#page=2). > **Tip:** Individuele aanvragen komen het meest frequent voor, omdat interstatelijke aanvragen gevoeliger liggen en diplomatiek complex kunnen zijn [3](#page=3). De verweerder is altijd één van de lidstaten van de Raad van Europa [3](#page=3). #### 2.2.2 Ontvankelijkheid van een vordering bij het EHRM Een vordering bij het EHRM is alleen ontvankelijk indien aan de volgende voorwaarden is voldaan [3](#page=3): 1. Alle nationale rechtsmiddelen moeten zijn uitgeput [3](#page=3). 2. De vordering moet binnen vier maanden na de definitieve nationale beslissing bij het EHRM worden ingesteld [3](#page=3). 3. De vordering moet gericht zijn tegen een lidstaat [3](#page=3). 4. De vordering is niet ontvankelijk indien: * het gaat om een anonieme klacht [3](#page=3). * de klacht geen betrekking heeft op verdragsbepalingen [3](#page=3). * er geen belangrijk en ernstig nadeel is voor de verzoeker, oftewel het ontbreken van belang [3](#page=3). #### 2.2.3 Samenstelling van het EHRM Het EHRM is een permanent rechtscollege. Elk land heeft één rechter bij het Hof, die wordt benoemd voor een niet-hernieuwbare ambtstermijn van negen jaar. De procedures worden gevoerd door kamers bestaande uit één, drie of zeven rechters. Een Grote Kamer van zeventien rechters behandelt zaken in twee specifieke situaties [3](#page=3): * **Referral ('beroep'):** Wanneer beroep wordt ingesteld tegen een uitspraak van een gewone kamer [3](#page=3). * **Relinquishment (spontane uithandengeving):** Wanneer de Grote Kamer een zaak spontaan overneemt [3](#page=3). > **Tip:** Deze procedures kunnen leiden tot baanbrekende arresten, zoals het eerste arrest waarin het homohuwelijk werd geëist op basis van artikel 12 EVRM [3](#page=3). #### 2.2.4 Procedure bij het EHRM De procedure bij het EHRM volgt doorgaans drie stappen: aanvraag, ontvankelijkheid, en uitspraak ten gronde (schending of niet). De procedure is laagdrempelig; men kan de eigen taal gebruiken, het is gratis en een advocaat is niet verplicht. In spoedeisende gevallen, meestal bij fysieke bedreigingen, worden zaken met voorrang behandeld. De beslissingen worden genomen bij gewone meerderheid. Rechters hebben de mogelijkheid tot een separate opinion. Dit kan een concurring opinion zijn (wanneer men het niet eens is met de mening van de meerderheid, maar wel met de uitspraak) of een dissenting opinion (wanneer men het niet eens is met de uitspraak zelf) [3](#page=3). #### 2.2.5 Jurisdictie en uitvoering van uitspraken De uitspraken van het EHRM zijn bindend. Ze kunnen inhouden [3](#page=3): * Het toekennen van een billijke vergoeding (just satisfaction) [3](#page=3). * Het bevelen van algemene of individuele maatregelen om schendingen in de toekomst te voorkomen [3](#page=3). Het Ministercomité van de Raad van Europa houdt toezicht op de uitvoering van deze uitspraken. Sinds 1 augustus 2018 bestaat er een prejudiciële procedure. De uitspraken van het EHRM hebben ook een preventieve werking, wat geïllustreerd wordt door arresten zoals Marckx en de Salduz-wetgeving [3](#page=3). --- # Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) is een internationaal rechtscollege dat waakt over de naleving van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en Fundamentele Vrijheden (EVRM) door de lidstaten van de Raad van Europa [2](#page=2). ## 3 Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) Het EVRM, ondertekend in 1950, is een cruciaal verdrag dat lidstaten verplicht tot het waarborgen van burgerlijke en politieke rechten binnen hun rechtsgebied. Lidmaatschap van de Raad van Europa vereist onder andere de ratificatie van het EVRM, het Europees Sociaal Handvest en het Europees Verdrag ter voorkoming van foltering evenals de volledige afschaffing van de doodstraf [2](#page=2). ### 3.1 Structuur en materieel recht van het EVRM Het EVRM is opgebouwd uit verschillende secties, waarvan sectie I het materiële recht bevat. Deze sectie somt fundamentele rechten op, zoals het recht op leven, vrije meningsuiting, en het recht op een eerlijk proces [2](#page=2). > **Tip:** Het is belangrijk te onthouden dat de bescherming van deze rechten niet absoluut is. Het verdrag zelf voorziet in uitzonderingsgronden. #### 3.1.1 Uitzonderingsgronden en proportionaliteit Uitzonderingen op de rechten zijn vaak expliciet vermeld in de verdragsartikelen. Bijvoorbeeld, artikel 8 EVRM, dat het privéleven beschermt, kan onder bepaalde voorwaarden worden geschonden. Deze voorwaarden zijn [2](#page=2): a) De inmenging moet wettelijk zijn vastgelegd [2](#page=2). b) Het doel van de inmenging moet een legitiem belang dienen, zoals nationale veiligheid, de bescherming van de volksgezondheid of het voorkomen van strafbare feiten. Dit aspect omvat ook het beginsel van proportionaliteit [2](#page=2). c) De inmenging moet noodzakelijk zijn in een democratische samenleving, wat betekent dat het niet louter nuttig mag zijn, maar een dringende maatschappelijke behoefte moet vervullen (pertinentie) [2](#page=2). Een huiszoeking door de politie kan bijvoorbeeld gerechtvaardigd zijn als een inmenging in het privéleven, mits aan deze voorwaarden is voldaan. Lidstaten hebben hierbij een appreciatiebevoegdheid, wat bijvoorbeeld tot uiting kan komen in de evolutie van het huwelijk voor homoseksuele koppels [2](#page=2). #### 3.1.2 Rechtsbescherming Rechtsbescherming bij schending van het EVRM kan op twee niveaus plaatsvinden: a) Via de nationale rechter, aangezien het EVRM directe werking heeft [2](#page=2). b) Via het EHRM zelf [2](#page=2). ### 3.2 Aanvragen bij het EHRM Aanvragen bij het EHRM kunnen op twee manieren worden ingediend [2](#page=2): a) **Individuele aanvraag:** Een particulier of burger kan een klacht indienen [2](#page=2). b) **Interstatelijke aanvraag:** Een lidstaat kan een klacht indienen tegen een andere lidstaat [2](#page=2). > **Belangrijk:** Alle aanvragen zijn altijd gericht tegen een lidstaat van de Raad van Europa, aangezien deze de verweerder is. Individuele aanvragen komen vaker voor dan interstatelijke aanvragen, omdat dit laatste diplomatiek gevoeliger ligt [2](#page=2) [3](#page=3). ### 3.3 Ontvankelijkheid van een vordering bij het EHRM Om een vordering bij het EHRM ontvankelijk te laten verklaren, moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan [3](#page=3): 1. Alle nationale rechtsmiddelen moeten uitgeput zijn [3](#page=3). 2. De vordering moet worden ingesteld binnen vier maanden na de definitieve nationale beslissing [3](#page=3). 3. De vordering moet gericht zijn tegen een lidstaat [3](#page=3). 4. De vordering is niet ontvankelijk indien: * Het een anonieme klacht betreft [3](#page=3). * De klacht geen betrekking heeft op verdragsbepalingen [3](#page=3). * Er geen belangrijk en ernstig nadeel is voor de verzoeker (gebrek aan belang) [3](#page=3). ### 3.4 Samenstelling van het EHRM Het EHRM is een permanent rechtscollege [3](#page=3). * Elk land heeft één rechter aangewezen [3](#page=3). * Rechters worden voor een niet-hernieuwbare ambtstermijn van negen jaar benoemd [3](#page=3). * De rechtspraak wordt behandeld door een gewone kamer van één, drie of zeven rechters [3](#page=3). * Er bestaat ook een Grote Kamer, bestaande uit zeventien rechters, die zich buigt over zaken die doorverwezen worden ('referral') of zaken die de gewone kamer spontaan aan haar overdraagt ('relinquishment'). Deze Grote Kamer kan mijlpaarresten uitspreken, zoals de eerste keer dat het homohuwelijk werd geëist op basis van artikel 12 EVRM [3](#page=3). ### 3.5 Procedure bij het EHRM De procedure bij het EHRM kent de volgende stappen: aanvraag, ontvankelijkheid, en ten gronde uitspraak (schending of niet) [3](#page=3). > **Tip:** De procedure is laagdrempelig, aangezien aanvragers in hun eigen taal kunnen procederen, het gratis is en geen advocaat vereist is [3](#page=3). Bepaalde spoedeisende gevallen, met name die met fysieke bedreigingen, worden met voorrang behandeld. Beslissingen worden genomen bij gewone meerderheid. Rechters hebben de mogelijkheid om een aparte mening te geven [3](#page=3): * **Concurring opinion:** De rechter is het niet eens met de redenering van de meerderheid, maar wel met de uiteindelijke uitspraak [3](#page=3). * **Dissenting opinion:** De rechter is het niet eens met zowel de redenering als de uitspraak van de meerderheid [3](#page=3). ### 3.6 Jurisdictie en uitspraken van het EHRM De uitspraken van het EHRM zijn bindend. Deze kunnen betrekking hebben op [3](#page=3): * **Billijke vergoeding (just satisfaction):** Compensatie voor geleden schade [3](#page=3). * **Algemene of individuele maatregelen:** Maatregelen die de lidstaat moet nemen om de schending in de toekomst te voorkomen [3](#page=3). Het Ministercomité van de Raad van Europa houdt toezicht op de uitvoering van deze uitspraken. Sinds 1 augustus 2018 bestaat er ook een prejudiciële procedure. De uitspraken van het EHRM hebben ook een preventieve werking, zoals geïllustreerd door arresten als Marckx en Salduz-wetgeving [3](#page=3). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Raad van Europa | Een internationale organisatie die zich richt op de bescherming van mensenrechten, democratie en de rechtsstaat in Europa. Het is geen onderdeel van de Europese Unie en heeft zijn zetel in Straatsburg. | | Ministercomité | Het beslissende orgaan van de Raad van Europa, samengesteld uit de ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten, dat zich bezighoudt met zaken als lidmaatschap, verdragen en het toezicht op de naleving van beslissingen. | | Parlementaire Vergadering | Een vergadering van de Raad van Europa die bestaat uit 306 leden, benoemd door de nationale parlementen. Deze vergadering brengt vier keer per jaar samen en doet aanbevelingen, maar neemt geen bindende beslissingen. | | Secretaris-generaal | Het hoofd van het Secretariaat van de Raad van Europa, dat bestaat uit meer dan 2000 leden en medewerkers die de dagelijkse werkzaamheden van de organisatie ondersteunen. | | EVRM | Afkorting voor het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en fundamentele vrijheden. Dit internationale verdrag verplicht lidstaten om fundamentele burgerlijke en politieke rechten te waarborgen voor iedereen binnen hun rechtsgebied. | | Materiële recht (EVRM) | Het deel van het EVRM dat de opsomming bevat van fundamentele rechten en vrijheden, zoals het recht op leven, vrije meningsuiting en het verbod op foltering. Deze rechten zijn echter niet absoluut en kunnen onder bepaalde voorwaarden worden beperkt. | | Nationale rechter | De gerechtelijke instantie binnen een lidstaat die bevoegd is om individuele aanvragen met betrekking tot mensenrechten te behandelen. Volgens het EVRM moeten nationale rechtsmiddelen uitgeput zijn alvorens een zaak bij het EHRM aanhangig kan worden gemaakt. | | EHRM | Afkorting voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Dit is een permanent rechtscollege dat bevoegd is om individuele en interstatelijke klachten betreffende schendingen van het EVRM te behandelen. | | Ontvankelijkheid (EHRM) | De voorwaarden waaraan een klacht moet voldoen om door het EHRM te worden behandeld, waaronder de uitputting van nationale rechtsmiddelen, het tijdig indienen van de klacht en het aantonen van een significant nadeel. | | Grote Kamer (EHRM) | Een kamer binnen het EHRM die bestaat uit 17 rechters en bevoegd is om zaken te behandelen die worden doorverwezen (referral) of spontaan worden overgedragen (relinquishment) van de gewone kamer. | | Jurisdictie (EHRM) | De bevoegdheid van het EHRM om uitspraken te doen die bindend zijn voor de lidstaten. Deze uitspraken kunnen leiden tot het toekennen van een billijke vergoeding of het bevelen van algemene of individuele maatregelen om schendingen te voorkomen. | | Billijke vergoeding (just satisfaction) | Een financiële compensatie die het EHRM kan toekennen aan een slachtoffer van een schending van het EVRM, als genoegdoening voor de geleden schade. | | Separate opinion | Een mening van één of meerdere rechters die afwijkt van de meerderheid van de kamer van het EHRM. Dit kan een concurring opinion zijn (niet eens met de redenering maar wel met de uitspraak) of een dissenting opinion (niet eens met de uitspraak zelf). |

# Internationale en Europese organisaties Dit onderwerp behandelt de aard van internationale organisaties, het concept van staatssoevereiniteit en de verschillende vormen van samenwerking, met specifieke aandacht voor intergouvernementele en supranationale organisaties, en de oprichting en structuur van de EVA, EER en de Raad van Europa. ### 1.1 Internationale organisaties: concept en staatssoevereiniteit Internationale organisaties omvatten afspraken die worden vastgelegd tussen nationale (NP) en private (RP) partijen, evenals tussen staten onderling, vaak in de vorm van verdragen. Een centraal concept bij internationale organisaties is staatssoevereiniteit, dat verwijst naar de ultieme beslissingsbevoegdheid van een overheid binnen het grondgebied van een staat en haar exclusieve recht om regelgeving op te stellen. Deze soevereiniteit kan echter worden beperkt [1](#page=1). * **Vrijwillige beperking:** Dit gebeurt bijvoorbeeld door de overdracht van bevoegdheden aan een internationale organisatie (IO), hoewel niet alle vormen van vrijwillige samenwerking leiden tot soevereiniteitsoverdracht [1](#page=1). * **Gedwongen beperking:** Dit kan bijvoorbeeld plaatsvinden via militair ingrijpen [1](#page=1). Internationale samenwerking kan plaatsvinden tussen personen in de vorm van niet-gouvernementele organisaties (NGO's) zoals het WWF, Artsen Zonder Grenzen en Amnesty International. Daarnaast is er internationale samenwerking tussen organisaties, wat leidt tot gouvernementele organisaties zoals Unicef, NAVO en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) [1](#page=1). ### 1.2 Europese organisaties en vormen van samenwerking Europese organisaties bevorderen specifieke vormen van samenwerking tussen Europese staten. Enkele belangrijke organisaties zijn: #### 1.2.1 De Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) De EVA werd opgericht in 1960 middels de Conventie van Stockholm. Oorspronkelijk opgezet als een alternatief voor de Europese Economische Gemeenschap (EEG), traden enkele leden later toe tot de Europese Unie (EU). De huidige leden van de EVA zijn Zwitserland, Noorwegen, Liechtenstein en IJsland [2](#page=2). #### 1.2.2 De Europese Economische Ruimte (EER) De EER werd opgericht in 1994. Het is een overeenkomst tussen de EU en de EFTA-landen (met uitzondering van Zwitserland). Dit stelt de EFTA-landen in staat te profiteren van de interne markt van de EU zonder zelf EU-lid te hoeven zijn [2](#page=2). #### 1.2.3 De Raad van Europa De Raad van Europa (Conseil de l’Europe in het Frans, Council of Europe in het Engels) werd opgericht in 1949 door tien stichtende leden middels het Verdrag van Londen. De zetel van de Raad van Europa is gevestigd in Straatsburg. De belangrijkste verwezenlijkingen van de Raad van Europa zijn het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) [2](#page=2). ### 1.3 Soorten samenwerking bij gouvernementele organisaties Er worden twee hoofdsoorten van samenwerking onderscheiden bij gouvernementele organisaties: intergouvernementele organisaties en supranationale organisaties [2](#page=2). #### 1.3.1 Intergouvernementele organisatie Bij een intergouvernementele organisatie vindt er **geen overdracht van staatssoevereiniteit** plaats [2](#page=2). * **Organen:** Bestaan uit vertegenwoordigers van de lidstaten [2](#page=2). * **Besluitvorming:** Beslissingen worden genomen op basis van unanimiteit, wat betekent dat individuele lidstaten een veto kunnen uitspreken [2](#page=2). * **Jurisdictie:** Er is geen bindende jurisdictie, tenzij de rechterlijke autoriteit expliciet wordt aanvaard [2](#page=2). * **Binding en voorrang:** Internationale akkoorden zijn niet automatisch onderdeel van de nationale rechtsorde en moeten eerst worden geratificeerd door de lokale regering. Ze hebben niet in alle gevallen voorrang op nationale wetgeving [2](#page=2). **Voorbeeld:** De Raad van Europa is een voorbeeld van een intergouvernementele organisatie. Deze heeft 46 lidstaten en ongeveer 800 miljoen inwoners, opgericht in 1949, met organen zoals het Comité van Ministers en de Parlementaire Vergadering [2](#page=2). #### 1.3.2 Supranationale organisaties Bij supranationale organisaties vindt er **wel een overdracht van staatssoevereiniteit** plaats [2](#page=2). * **Organen:** Bestaan uit onafhankelijke organen [2](#page=2). * **Besluitvorming:** Beslissingen worden genomen op basis van een meerderheid van stemmen [2](#page=2). * **Jurisdictie:** Er is sprake van verschillende ordehandhaving en bindende jurisdictie [2](#page=2). * **Binding en voorrang:** De akkoorden zijn bindend en hebben voorrang. Het recht van de organisatie zorgt voor een onafhankelijke rechtsorde en de regels zijn bindend voor lidstaten, waarbij ze in vele gevallen voorrang hebben op nationale wetgeving [2](#page=2). **Voorbeeld:** De Europese Unie (EU) is een voorbeeld van een supranationale organisatie. De EU telt 27 lidstaten en ongeveer 500 miljoen inwoners, opgericht in 1951, met instellingen zoals de Europese Raad, de Raad van de Europese Unie, de Europese Commissie en het Hof van Justitie [2](#page=2). > **Tip:** Het cruciale verschil tussen intergouvernementele en supranationale organisaties ligt in de mate van soevereiniteitsoverdracht en de daaruit voortvloeiende besluitvormingsprocedures en de voorrang van het recht. Begrijp dit onderscheid goed voor examens. --- # Ontstaan, uitbreiding en verdieping van de Europese Unie De Europese Unie (EU) is geëvolueerd van een samenwerkingsverband voor economische wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog tot een economische grootmacht en een gemeenschap van normen en waarden, gekenmerkt door voortdurende territoriale uitbreiding en inhoudelijke verdieping [3](#page=3). ### 2.1 Historische ontwikkeling en oprichting De noodzaak voor samenwerking na de Tweede Wereldoorlog was evident, ondanks het bestaande wantrouwen tussen landen. Het initiatief voor economisch herstel en vrede kwam voort uit plannen van figuren als Jean Monnet en Robert Schuman [3](#page=3). #### 2.1.1 De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) De EGKS, opgericht middels het Verdrag van Parijs in 1951 (ondertekening) en inwerkingtreding in 1952, was de voorloper van de EU. Het idee, afkomstig van Jean Monnet, was om de kolen- en staalindustrie, cruciaal voor oorlogsindustrie, te integreren en de samenwerking hierin te controleren. De EGKS creëerde een interne markt voor een specifiek deel van het economische leven en kende een "Hoge Autoriteit" als controleorgaan, de voorloper van de Europese Commissie. De EGKS kende 6 oprichtende landen: de Benelux, Italië, (West-)Duitsland en Frankrijk [3](#page=3) [7](#page=7). #### 2.1.2 Verdere Verdragen en Instellingen Naast de EGKS werden de volgende cruciale verdragen gesloten: * **Verdrag tot oprichting van de EEG (Verdrag van Rome) 1957**: Dit verdrag breidde de interne markt uit naar alle economische activiteiten en legde de basis voor samenwerking in diverse sectoren. Hierbij werden belangrijke instellingen opgericht, waaronder het Europees Parlement, de Raad, de Europese Commissie en het Hof van Justitie [7](#page=7). * **EGA of Euratom-Verdrag 1957**: Dit verdrag richtte zich specifiek op de Europese gemeenschap voor atoomenergie en bestaat nog steeds [7](#page=7). Deze vroege initiatieven waren aanvankelijk gebaseerd op intergouvernementalisme, maar de EU heeft zich ontwikkeld tot een toonbeeld van supranationale samenwerking [5](#page=5) [7](#page=7). ### 2.2 Territoriale uitbreiding De EU is sinds haar oprichting aanzienlijk gegroeid, van 6 lidstaten naar de huidige 27. Dit proces van territoriale uitbreiding, ook wel 'enlargement' genoemd, heeft geleid tot de huidige status van de EU als economische grootmacht met circa 450 miljoen inwoners [3](#page=3). #### 2.2.1 Voorwaarden en Procedure voor Toetreding Om lid te worden van de EU, dient een land te voldoen aan specifieke criteria en een uitgebreide procedure te doorlopen. **A. Criteria van Kopenhagen (examen)** De belangrijkste voorwaarden voor toetreding zijn vastgelegd in de Criteria van Kopenhagen: * **Politiek**: Het kandidaat-land moet beschikken over stabiele instellingen die democratie, de rechtsstaat, mensenrechten en de bescherming van minderheden garanderen [4](#page=4). * **Economisch**: Er dient een functionerende markteconomie te zijn en het land moet in staat zijn de concurrentiedruk binnen de EU aan te kunnen [4](#page=4). * **Juridisch**: Het land moet het vermogen hebben om de verplichtingen van het lidmaatschap te dragen en de gehele *acquis communautaire* te kunnen overnemen. De *acquis communautaire* omvat alle EU-wetgeving die tot dan toe is verworven of tot stand gebracht [4](#page=4). **B. Toetredingsprocedure (examen)** De procedure voor toetreding, beschreven in artikel 49 VEU, is complex en tijdrovend [4](#page=4): 1. Indiening van een aanvraag bij de Raad [4](#page=4). 2. Formeel advies door de Europese Commissie [4](#page=4). 3. Unanieme beslissing door de Raad over de status als kandidaat-lidstaat [4](#page=4). 4. Formele opening van toetredingsonderhandelingen over voorwaarden, verplichtingen en financiële regelingen [4](#page=4). 5. Definitieve sluiting van de onderhandelingen [4](#page=4). 6. Raadpleging van de Commissie [4](#page=4). 7. Goedkeuring door het Europees Parlement met gewone meerderheid [4](#page=4). 8. Besluit van de Raad (unaniem) [4](#page=4). 9. Ondertekening van het toetredingsverdrag door de kandidaat-lidstaat en alle lidstaten [4](#page=4). 10. Voorlegging van het toetredingsverdrag aan de lidstaten en kandidaat-lidstaten voor ratificatie [4](#page=4). 11. Inwerkingtreding van het verdrag en het lidmaatschap na voltooiing van het ratificatieproces [4](#page=4). Er zijn momenteel 9 landen die minimaal stap 3 hebben bereikt en als kandidaat-lidstaat worden beschouwd: Oekraïne, Turkije, Bosnië en Herzegovina, Albanië, Noord-Macedonië, Georgië, Servië, Montenegro en Moldavië. Kosovo is een potentiële kandidaat-lidstaat, maar heeft stap 3 nog niet bereikt [4](#page=4). **Voorbeeld: Turkije** Turkije is de oudste kandidaat-lidstaat (sinds 1999) en heeft inspanningen geleverd om aan de Criteria van Kopenhagen te voldoen, zoals de afschaffing van de doodstraf. De relatie met de EU is echter complex, met periodes van toenadering en spanningen, mede door politieke ontwikkelingen in Turkije en kwesties zoals de asielcrisis [4](#page=4). #### 2.2.2 Het Krimpende Europa: Brexit Tot 23 juni 2016 was er enkel sprake van uitbreiding. Het referendum over het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU (Brexit) markeerde echter een keerpunt. Sinds het Verdrag van Lissabon is het voor lidstaten mogelijk om de EU te verlaten, aangezien dit destijds niet in de verdragen was opgenomen [4](#page=4) [5](#page=5). **Procedure voor terugtrekking (Artikel 50 VEU) (examen)** 1. Een lidstaat kan, conform zijn grondwettelijke bepalingen, besluiten zich terug te trekken. Dit moet wettelijk gebeuren [5](#page=5). 2. De lidstaat brengt zijn voornemen ter kennis van de Europese Raad. De EU onderhandelt vervolgens een akkoord over de terugtrekking, rekening houdend met de toekomstige betrekkingen. Dit akkoord wordt namens de Unie gesloten door de Raad, na goedkeuring van het Europees Parlement [5](#page=5). 3. De verdragen zijn niet meer van toepassing op de betrokken staat vanaf de inwerkingtreding van het terugtrekkingsakkoord, of twee jaar na kennisgeving, tenzij verlengd [5](#page=5). 4. De vertegenwoordigers van de terugtrekkende lidstaat nemen niet deel aan beraadslagingen of besluiten van de Europese Raad en de Raad die hem betreffen [5](#page=5). De Brexit heeft economische schade toegebracht, geschat op 140 miljard euro. Mocht het Verenigd Koninkrijk opnieuw lid willen worden, dan moeten zij opnieuw de volledige toetredingsprocedure volgen conform artikel 49 VEU [5](#page=5). ### 2.3 Inhoudelijke verdieping Naast territoriale uitbreiding (enlargement) heeft de EU ook een aanzienlijke inhoudelijke verdieping (deepening) ondergaan. Dit betekent dat de EU steeds meer bevoegdheden en beslissingsmacht heeft gekregen op diverse beleidsterreinen [5](#page=5). #### 2.3.1 Evolutie van Bevoegdheden Door de jaren heen zijn er via de kernverdragen steeds meer bevoegdheden door de lidstaten aan de EU toegekend. In ruil hiervoor ontvangt men verordeningen en richtlijnen die de nationale wetgeving bepalen. Het afstaan van bevoegdheden gebeurt vrijwillig en is een vereiste om lid te blijven. Dit vereist een constante afweging voor lidstaten, aangezien beslissingen kunnen worden genomen waar niet iedereen het mee eens is [6](#page=6). #### 2.3.2 Belangrijke Momenten in de EU-geschiedenis Enkele cruciale momenten die de inhoudelijke verdieping markeren: * **Verdrag van Maastricht **: Dit verdrag creëerde de EU als één juridische entiteit met drie pijlers, zorgde voor de realisatie van de interne markt en legde het tijdschema vast voor de invoering van de euro (ingevoerd op 1 januari 2002). Het was de grootste wijziging sinds de oprichting [6](#page=6). * **Verdrag van Amsterdam **: Dit verdrag integreerde het Schengenakkoord (getekend in 1985) in de EU-verdragen, wat leidde tot open grenzen voor goederen en personen [6](#page=6). * **Verdrag van Nice **: Hoewel minder ingrijpend dan verwacht [6](#page=6). * **EU-grondwet en Verklaring van Berlijn**: Een voorstel voor een EU-grondwet in 2004 werd in referenda in Frankrijk en Nederland afgewezen, mede uit angst voor een superstaat en het verlies van nationale identiteit. In 2007 werd middels de Verklaring van Berlijn, onder Duits voorzitterschap, opgeroepen tot inzet voor het Europese project [6](#page=6). #### 2.3.3 Naar een Supranationale Samenwerking De EU is geëvolueerd van de Schuman-verklaring (9 mei 1950), die als de geboorteakte van de EU wordt beschouwd en de contouren voor de EGKS schetste naar een sterk supranationaal karakter [5](#page=5) [7](#page=7). #### 2.3.4 Verdrag van Lissabon . Het Verdrag van Lissabon transformeerde de Europese Gemeenschap tot de Europese Unie. Dit verdrag wordt gezien als een "afgeslankte EU-grondwet". Belangrijke wijzigingen omvatten [7](#page=7): * Afschaffing van het 3-pijlersysteem, waardoor alles onder de EU-bevoegdheid viel. Momenteel zijn er 3 verdragen: Euratom, VEU (Verdrag Europese Unie) en VWEU (Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie) [7](#page=7) [8](#page=8). * Duidelijke afbakening van bevoegdheden [7](#page=7). * Instelling van een vaste voorzitter voor de Europese Raad [7](#page=7) [8](#page=8). * Uitbreiding van het medebeslissingsrecht van het Europees Parlement, wat resulteert in meer democratie [6](#page=6) [7](#page=7). * Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie werd bindend [7](#page=7). * De functie van minister van Buitenlandse Zaken werd hervormd tot de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken [7](#page=7). Het pijlersysteem, dat verschillende besluitvormingsprocedures kende (meerderheid voor de eerste kolom, unanimiteit voor de middelste en laatste kolommen), is afgeschaft, hoewel de structuur nog herkenbaar is. Het pijlersysteem werd ingevoerd omdat er destijds nog anders beslist werd binnen elke pijler [8](#page=8). > **Tip:** Begrijp de evolutie van de EU als een continu proces van zowel het toevoegen van nieuwe leden (uitbreiding) als het versterken van de bestaande structuren en bevoegdheden (verdieping). Beide aspecten zijn cruciaal voor het begrip van de huidige EU. > **Voorbeeld:** Het Verdrag van Maastricht in 1992 is een uitstekend voorbeeld van inhoudelijke verdieping door de oprichting van de EU als juridische entiteit en de invoering van de euro. Tegelijkertijd heeft de EU sindsdien meerdere uitbreidingsrondes gekend, zoals de toetreding van veel Oost-Europese landen in 2004. --- # Doelstellingen en waarden van de Europese Unie De Europese Unie is een rechtsgemeenschap gebaseerd op gemeenschappelijke fundamentele waarden en doelstellingen, waaronder vrede, welzijn, vrijheid, veiligheid, en de interne markt, met een specifieke focus op de economische en monetaire unie [9](#page=9). ### 3.1 Gemeenschappelijke waarden van de Europese Unie De fundamentele waarden waarop de Unie berust, zijn vastgelegd in Artikel 2 VEU. Deze waarden omvatten [9](#page=9): * Eerbied voor de menselijke waardigheid [9](#page=9). * Vrijheid [9](#page=9). * Democratie [9](#page=9). * Gelijkheid [9](#page=9). * De rechtsstaat [9](#page=9). * Eerbiediging van de mensenrechten, inclusief de rechten van personen die tot minderheden behoren [9](#page=9). Deze waarden moeten de lidstaten gemeenschappelijk hebben in een samenleving die wordt gekenmerkt door pluralisme, non-discriminatie, verdraagzaamheid, rechtvaardigheid, solidariteit en gelijkheid van vrouwen en mannen [9](#page=9). > **Tip:** Het is belangrijk te realiseren dat deze waarden niet altijd vanzelfsprekend zijn binnen alle lidstaten, en soms onder druk komen te staan [9](#page=9). ### 3.2 Gemeenschappelijke doelstellingen van de Europese Unie De Europese Unie streeft naar het realiseren van diverse gemeenschappelijke doelstellingen, zoals uiteengezet in Artikel 3 VEU [9](#page=9). #### 3.2.1 Vrede en welzijn Een primaire doelstelling van de EU is het creëren van vrede en welzijn voor haar burgers. Sinds de oprichting van de Europese Kolen- en Staalunie (EGKS) is er geen oorlog meer geweest binnen de grenzen van de EU. De economische verwevenheid tussen de lidstaten maakt het aanvallen van een andere lidstaat economisch onhoudbaar en schadelijk voor de aanvaller zelf. Als erkenning van deze inspanningen ontving de EU in 2012 de Nobelprijs voor de Vrede [9](#page=9). #### 3.2.2 Vrijheid en veiligheid De EU beoogt een ruimte van vrijheid en veiligheid te creëren. Dit omvat de vrijheid om te zijn wie men is en de vrijheid om te reizen, wat zich uit in open grenzen. De keerzijde hiervan is echter dat criminelen en illegalen ook relatief eenvoudig de grenzen kunnen oversteken [9](#page=9). #### 3.2.3 De interne markt Een cruciale doelstelling is de creatie van een interne markt. Dit is een ruimte zonder economische grenzen en belemmeringen, waarin economisch verkeer zo vrij mogelijk kan plaatsvinden [9](#page=9). #### 3.2.4 Economische en monetaire unie (EMU) De EU streeft naar het vestigen en onderhouden van een economisch welvarende unie, de Economische en Monetaire Unie (EMU) [9](#page=9). * **Europees semester:** Lidstaten stemmen hun economisch beleid op elkaar af binnen het Europees semester [9](#page=9). * **Monetaire Unie en de euro:** De euro is sinds 1999 beschikbaar voor overschrijvingen en sinds 2002 kan er fysiek mee betaald worden. Op 1 januari 2023 trad Kroatië toe, waardoor nu 20 van de 27 lidstaten de euro als munteenheid hanteren [9](#page=9). #### 3.2.5 Extern mensenrechtenbeleid De EU hecht groot belang aan mensenrechten, zowel binnen de Unie als in haar buitenlands beleid. De Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken, momenteel Kaja Kallas, speelt hierin een sleutelrol [9](#page=9). ### 3.3 De Economische en Monetaire Unie (EMU) en de Euro De Economische en Monetaire Unie (EMU) is een belangrijk facet van de EU, met de euro als gemeenschappelijke munt voor een aanzienlijk deel van de lidstaten [9](#page=9). #### 3.3.1 Toetredingscriteria tot de eurozone: de Maastrichtnormen Om te mogen toetreden tot de eurozone moeten lidstaten voldoen aan de Maastrichtnormen. Deze criteria zijn ingesteld om te voorkomen dat economisch zwakke of incapabele landen de waarde van de euro zouden ondermijnen [9](#page=9). * **Belang van de criteria:** Landen zoals Roemenië voldoen nog niet aan deze criteria en zijn daarom nog geen lid van de eurozone [10](#page=10). #### 3.3.2 Afwijkende lidstaten Niet alle EU-lidstaten gebruiken de euro als hun munteenheid. * **Denemarken:** Denemarken heeft in 1992 een 'opt-out' bedongen en verkregen, wat betekent dat ze ervoor gekozen hebben de euro nooit in te voeren. Zonder deze afspraak zou de euro door hen waarschijnlijk geblokkeerd zijn geweest [10](#page=10). * **Zweden:** Zweden heeft geen 'opt-out' verkregen, maar gebruikt de euro ook niet. De EU laat dit voorlopig toe, mede omdat Zweden veel bijdraagt aan het budget van de EU en ze de invoering van de euro voorlopig niet wensen [10](#page=10). * **Andere lidstaten:** Polen, Denemarken en Hongarije zijn voorbeelden van lidstaten die momenteel niet met de euro betalen [9](#page=9). #### 3.3.3 Voor- en nadelen van een gemeenschappelijke munt (de euro) Het gebruik van een gemeenschappelijke munt brengt zowel voordelen als nadelen met zich mee [10](#page=10). **Voordelen:** * Gemakkelijker reizen door het niet hoeven omwisselen van geld [10](#page=10). * Geen transactiekosten voor valutaomzet [10](#page=10). * Versterking van de internationale positie van de Unie door een gezamenlijke munt en economie [10](#page=10). * Eenvoudiger prijsvergelijking tussen verschillende landen [10](#page=10). * Lagere drempel voor consumenten om online aankopen te doen op buitenlandse websites [10](#page=10). **Nadelen:** * Economische tegenslagen in één lidstaat kunnen negatieve gevolgen hebben voor andere lidstaten, die de gevolgen dragen van economisch onderpresteren [10](#page=10). > **Voorbeeld:** Griekenland stond bijna aan de rand van faillissement en dreigde uit de eurozone gezet te worden [10](#page=10). * Gezamenlijk monetair beleid voeren wordt bemoeilijkt, aangezien het 'pompen' van geld in de economie niet alleen door één land besloten kan worden maar afhankelijk is van de EU-context [10](#page=10). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Staatssoevereiniteit | Het concept dat een overheid de ultieme beslissingsbevoegdheid heeft op het grondgebied van een staat en de enige is die regelgeving mag opstellen; deze soevereiniteit kan vrijwillig of gedwongen worden beperkt. | | Internationale organisaties | Organisaties die gericht zijn op internationale samenwerking, onderverdeeld in niet-gouvernementele organisaties (NGO's) zoals WWF en Artsen Zonder Grenzen, en gouvernementele organisaties zoals de NAVO en de EU. | | Intergouvernementele organisatie | Een vorm van samenwerking bij gouvernementele organisaties waarbij geen overdracht van staatssoevereiniteit plaatsvindt; beslissingen worden doorgaans unaniem genomen, wat leidt tot veto-mogelijkheden. | | Supranationale organisatie | Een vorm van samenwerking bij gouvernementele organisaties waarbij wel sprake is van overdracht van staatssoevereiniteit; onafhankelijke organen nemen beslissingen op basis van een meerderheid van stemmen, en de akkoorden zijn bindend en hebben voorrang op nationale wetgeving. | | EGKS | De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, opgericht in 1951, was de voorloper van de huidige Europese Unie en beoogde economische samenwerking en controle in de kolen- en staalindustrie tussen zes landen. | | Acquis communautaire | Het geheel van verworvenheden en gemeenschapsrecht dat tot een bepaald moment is opgebouwd binnen de Europese Unie, inclusief alle bestaande EU-wetgeving die door toetredende lidstaten moet worden overgenomen. | | Criteri van Kopenhagen | Een set politieke, economische en juridische voorwaarden waaraan landen moeten voldoen om in aanmerking te komen voor lidmaatschap van de Europese Unie, waaronder stabiele instellingen, democratie, rechtstaat, mensenrechten en een functionerende markteconomie. | | Brexit | Het proces van de terugtrekking van een lidstaat uit de Europese Unie, zoals vastgelegd in artikel 50 van het Verdrag betreffende de Europese Unie, waarbij een lidstaat zijn voornemen tot uittreden kenbaar maakt en onderhandelingen voert over de voorwaarden van terugtrekking. | | Interne markt | Een economische ruimte binnen de Europese Unie zonder economische grenzen en belemmeringen, waar het economisch verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen zo vrij mogelijk kan bewegen. | | Economische en Monetaire Unie (EMU) | Een economisch beleidskoordinaat dat de lidstaten van de eurozone aanhouden, met als belangrijkste doel het creëren van economische welvaart door middel van een gemeenschappelijke munt en gecoördineerd economisch beleid. | | Maastrichtnormen | Criteria die zijn vastgelegd in het Verdrag van Maastricht en waaraan landen moeten voldoen om de euro als munteenheid te mogen invoeren, gericht op prijsstabiliteit, overheidsfinanciën en rentestanden. |

# Instellingen van de Europese Unie Dit onderdeel van de studiehandleiding biedt een gedetailleerd overzicht van de belangrijkste instellingen van de Europese Unie, hun evolutie, structuur, functies en werkwijze. ### 1.1 Algemeen overzicht van EU-instellingen Lidstaten hebben via verdragen specifieke taken opgedragen aan de Europese Unie. Deze taken worden uitgevoerd door verschillende instellingen van de EU. Er is een onderscheid tussen wetgevende, uitvoerende en rechterlijke machten binnen de EU [1](#page=1). * **Wetgevende macht:** Maakt de regels van de Europese Unie. Hierbij zijn de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie betrokken [1](#page=1). * **Uitvoerende macht:** De Europese Commissie vervult hierin een dubbele rol [1](#page=1). * **Rechterlijke macht:** Het Hof van Justitie is hiervoor verantwoordelijk [1](#page=1). ### 1.2 De Europese Raad #### 1.2.1 Ontstaan en samenstelling De Europese Raad is ontstaan met het Verdrag van Lissabon in 2009. De samenstelling bestaat uit de staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten. Daarnaast zijn de voorzitter van de Europese Raad en de voorzitter van de Europese Commissie lid. Ook de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid neemt deel [1](#page=1) [2](#page=2). De voorzitter van de Europese Raad is een voltijdse functie, wordt permanent benoemd voor een termijn van 2,5 jaar die één keer verlengd kan worden (maximaal 5 jaar). De huidige voorzitter is Antonio Costa [1](#page=1) [2](#page=2). #### 1.2.2 Taken van de Europese Raad De belangrijkste taken van de Europese Raad zijn: * Het opstellen of wijzigen van verdragen [2](#page=2). * Het vaststellen van beleidslijnen, waarbij een kader en focus worden aangegeven voor toekomstige wetgeving. Voorbeelden hiervan zijn sancties tegen Rusland of steun aan Oekraïne [2](#page=2). #### 1.2.3 Werking van de Europese Raad De Europese Raad komt minimaal vier keer per jaar bijeen in Brussel, ook wel bekend als Europese toppen. Gemiddeld vinden er acht tot negen van deze toppen per jaar plaats. Beslissingen worden genomen bij consensus. De voorzitter leidt de vergaderingen, bereidt de werkzaamheden voor, bevordert samenhang en consensus, rapporteert aan het Europees Parlement en vertegenwoordigt de Unie extern. De voorzitter heeft geen nationale functie meer [2](#page=2). ### 1.3 De Europese Commissie #### 1.3.1 Ontstaan en samenstelling De Commissie vindt haar oorsprong in de ‘hoge autoriteit’ van de EGKS en veranderde bij het fusieverdrag in 1965 in de ‘Europese Commissie’. De Commissie bestaat uit één commissaris per lidstaat, die worden benoemd voor een termijn van vijf jaar. Commissarissen worden gekozen op basis van competentie en Europese betrokkenheid en opereren onafhankelijk. Ze worden benoemd, niet verkozen. De huidige voorzitter is Ursula von der Leyen [3](#page=3). #### 1.3.2 Benoeming van de Commissie Het proces van benoeming verloopt in twee stappen: 1. **Kiezen van de voorzitter:** De Europese Raad draagt een kandidaat voor, waarna het Europees Parlement hiermee moet instemmen [3](#page=3). 2. **Voordragen van commissarissen:** Lidstaten dragen kandidaten voor in samenspraak met de Commissievoorzitter. Deze kandidaten worden vervolgens gehoord en gestemd door het Europees Parlement. Kandidaten worden aan de tand gevoeld over hun voorgenomen beleid en politiek verleden [3](#page=3) [4](#page=4). #### 1.3.3 Taken van de Europese Commissie De Europese Commissie heeft drie hoofdtaken: * **Wetgevende taak:** De Commissie heeft als enige Europese instelling het recht om wetgevingsinitiatieven te nemen voor secundair recht, zoals verordeningen en richtlijnen [4](#page=4). * **Controleerende taak:** De Commissie controleert of lidstaten de verdragen naleven. Daarnaast controleert zij bedrijven op naleving van EU-regels, zoals vrije concurrentie. Bij niet-naleving kunnen boetes worden opgelegd of kan de zaak voor de rechter worden gebracht. Ook controleert zij de begrotingen van lidstaten [4](#page=4). * **Uitvoerende taak:** De Commissie voert de begroting uit, beheert programma's (zoals Erasmus) en vertegenwoordigt de Unie in contacten met derde landen [4](#page=4). #### 1.3.4 Werking van de Europese Commissie De Commissie werkt volkomen onafhankelijk en denkt in het belang van de EU. Ze vergadert wekelijks en neemt beslissingen bij meerderheid, hoewel consensus wordt nagestreefd. De Commissie is verantwoording schuldig aan het Europees Parlement en wordt voor vijf jaar benoemd, gelijktijdig met het parlement [4](#page=4). ### 1.4 De Raad van de Europese Unie (Ministerraad) #### 1.4.1 Samenstelling De Raad van de Europese Unie bestaat uit één vertegenwoordiger, doorgaans een minister, uit elke lidstaat. Er zijn tien verschillende raadsformaties, die afhankelijk van het onderwerp bijeenkomen, zoals Algemene Zaken, Buitenlandse Zaken, Economische en Financiële Zaken, Werkgelegenheid, Sociaal Beleid, Volksgezondheid en Consumentenzaken, Justitie en Binnenlandse Zaken, Concurrentievermogen, Vervoer, Telecommunicatie en Energie, Landbouw en Visserij, Milieu, en Onderwijs, Jeugd, Cultuur en Sport. De minister die deelneemt, hangt af van het te behandelen onderwerp [5](#page=5). #### 1.4.2 Voorzitterschap Het voorzitterschap van de Raad roteert elke zes maanden en wordt uitgevoerd in trios van lidstaten. Een uitzondering hierop is de Raad Buitenlandse Zaken, die wordt voorgezeten door de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid, wiens voorzitterschap niet roteert [5](#page=5). #### 1.4.3 Taken van de Raad De belangrijkste taak van de Raad is de wetgevingstaak. Samen met het Europees Parlement stemt de Raad over verordeningen en richtlijnen [5](#page=5). #### 1.4.4 Werking van de Raad De Raad vergadert in Brussel of Luxemburg. Vergaderingen zijn alleen openbaar bij wetgevende activiteiten. Beslissingen worden genomen met gekwalificeerde meerderheid. Dit systeem is een kenmerk van een supranationale organisatie, waarbij niet alle lidstaten het eens hoeven te zijn [5](#page=5). Voor gekwalificeerde meerderheid is vereist dat minimaal 55% van de leden van de Raad (minimaal 15 lidstaten) instemt, en deze lidstaten samen ten minste 65% van de bevolking van de Unie vertegenwoordigen. Het voorbereidend werk hiervoor wordt gedaan door Coreper [5](#page=5). ### 1.5 Het Europees Parlement #### 1.5.1 Ontstaan Het Europees Parlement is ontstaan bij het Verdrag van Rome in 1957. Sinds 1979 vinden er rechtstreekse verkiezingen plaats. Daarvoor werden leden uit de nationale parlementen afgevaardigd [6](#page=6). #### 1.5.2 Samenstelling Het Europees Parlement telt momenteel 720 parlementsleden (voorheen 751 voor Brexit). De vertegenwoordiging is degressief: er is een minimum van 6 en een maximum van 96 zetels per lidstaat. Hoe groter de bevolking van een lidstaat, hoe meer zetels deze krijgt, maar met een maximum om te zorgen voor democratische evenwicht [6](#page=6). > **Tip:** Duitsland is, ondanks zijn grote bevolking, ondervertegenwoordigd in het Europees Parlement vanwege het maximumaantal zetels [6](#page=6). De parlementsleden zijn georganiseerd per politieke fractie, gebaseerd op dezelfde ideologische stromingen. Voorbeelden van fracties zijn EVP (Europese Volkspartij), S&D (Socialisten & Democraten), Renew Europe, en ECR (Europese Conservatieven en Hervormers) [6](#page=6). #### 1.5.3 Taken van het Europees Parlement Het Europees Parlement heeft diverse taken: * **Medewetgever:** Het Parlement is een medewetgever en stemt mee over verordeningen en richtlijnen, samen met de Raad van de EU. Deze bevoegdheid is door de jaren heen steeds verder uitgebreid [6](#page=6). * **Begroting goedkeuren:** Het Parlement keurt de begroting van de EU goed [6](#page=6). * **Politieke controle:** Het Parlement controleert de Europese Commissie [6](#page=6). * **Andere taken:** Het benoemen van de Europese ombudsman, het agenderen van burgervoorstellen (vereist 1.000.000 handtekeningen uit 7 verschillende landen) [6](#page=6). #### 1.5.4 Werking van het Europees Parlement De verkiezingen voor het Europees Parlement vinden om de vijf jaar plaats. Hoewel er een uniforme verkiezingsprocedure is, kunnen er verschillen bestaan per lidstaat, zoals het stemmen op verschillende dagen of de leeftijd waarop men mag stemmen (16 of 18 jaar). In België geldt een opkomstplicht [7](#page=7). Het Parlement kiest zijn eigen voorzitter voor een termijn van 2,5 jaar. Er zijn 24 officiële talen in het Parlement, zodat iedereen zich in zijn eigen taal kan uitdrukken en deelname aan verkiezingen eerlijk blijft [7](#page=7). > **Tip:** De officiële zetel van het Europees Parlement is in Straatsburg, waar 12 plenaire vergaderingen per jaar plaatsvinden [7](#page=7). Beslissingen worden genomen met een quorum van minimaal een derde van de parlementsleden die aanwezig moeten zijn, en een volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen [7](#page=7). #### 1.5.5 Rol van nationale parlementen Nationale parlementen spelen ook een rol in het Europese besluitvormingsproces, met name via de controle op het subsidiariteitsbeginsel. De Commissie informeert nationale parlementen over wetsvoorstellen. Na acht weken kunnen nationale parlementen reageren [7](#page=7): * **Akkoord:** Het voorstel gaat door [7](#page=7). * **Gele kaartprocedure:** Als minimaal een derde (9 landen) van de nationale parlementen geen akkoord geeft, moet de Commissie het voorstel herbekijken. Ze kan het dan intrekken, amenderen, of ongewijzigd behouden [7](#page=7). * **Oranjekaartprocedure:** Als minimaal de helft (14 landen) van de nationale parlementen geen akkoord geeft, moet de Commissie het voorstel herbekijken. Ze kan het dan intrekken, amenderen, of ongewijzigd behouden mits motivatie [7](#page=7). --- # Het Hof van Justitie van de Europese Unie Dit onderwerp behandelt de rol, samenstelling en belangrijkste procedures van het Hof van Justitie van de Europese Unie. ### 2.1 Inleiding tot het Hof van Justitie van de EU Het Hof van Justitie van de Europese Unie is een onafhankelijke instantie die tot doel heeft Europees recht uit te leggen en geschillen te beslechten, teneinde de duidelijkheid en toepassing ervan te waarborgen [8](#page=8). ### 2.2 Samenstelling De instelling is samengesteld uit: * Het Hof van Justitie van de EU, dat op zijn beurt bestaat uit: * Het Hof * Het Gerecht [8](#page=8). * Elke lidstaat is vertegenwoordigd door één rechter, bijgestaan door advocaten-generaal [8](#page=8). * De zetel van het Hof is gevestigd in Luxemburg [8](#page=8). ### 2.3 Belangrijkste taken Het Hof van Justitie van de EU vervult diverse cruciale taken, waaronder het vernietigingsberoep en de verdragsschendingsprocedure. #### 2.3.1 Vernietigingsberoep Dit beroep, geregeld in artikel 263 VWEU, wordt ingesteld bij het Hof van Justitie met het doel de vernietiging te verkrijgen van een bindende rechtshandeling van een Europese instelling wegens onwettigheid. Onwettigheid kan voortvloeien uit [8](#page=8): * Het overschrijden van de bevoegdheid van de instelling bij het opstellen van de rechtshandeling [8](#page=8). * Het niet naleven van bepaalde procedures, zoals het niet inwinnen van vereist advies [8](#page=8). **Mogelijke eisers:** * **Bevoorrechte eisers:** de Europese Commissie, de Raad, het EU-Parlement en lidstaten [8](#page=8). * **Niet-bevoorrechte eisers:** particulieren, natuurlijke of rechtspersonen. Deze moeten een belang kunnen aantonen dat aan cumulatieve voorwaarden voldoet [8](#page=8): 1. De rechtshandeling is tegen hen gericht [8](#page=8). 2. Zij worden rechtstreeks en individueel geraakt door de rechtshandeling [8](#page=8). > **Voorbeeld:** Microsoft krijgt een boete van de Commissie wegens schending van economische EU-regels door zijn machtspositie. Microsoft kan een vernietigingsberoep instellen omdat de boete tegen hen gericht is en hen rechtstreeks en individueel raakt [8](#page=8). > **Voorbeeld:** Een verordening voor tijdelijke subsidies voor milieuschadelijke activiteiten kan niet door een groene organisatie worden aangevochten via een vernietigingsberoep, aangezien de rechtshandeling niet specifiek tegen die organisatie is gericht [8](#page=8). De verwerende partij is altijd een EU-instelling. EU-instellingen kunnen te allen tijde een beroep instellen [8](#page=8). #### 2.3.2 Verdragsschendingsprocedure Deze procedure, vastgelegd in de artikelen 258-260 VWEU, heeft tot doel vast te stellen dat een lidstaat zijn verdragsverplichtingen niet nakomt, bijvoorbeeld door een richtlijn te laat om te zetten [9](#page=9). * **Eisers:** de Europese Commissie of lidstaten (burgers kunnen geen eiser zijn) [9](#page=9). * **Verweerder:** de lidstaat in kwestie [9](#page=9). * **Procedure:** kent twee fasen: * **Administratieve fase:** Omvat een aanmaning, gevolgd door een met redenen omkleed advies. De aanmaning wijst op de begane fout, terwijl het advies de specifieke rechtsregel die geschonden is, aanwijst en aangeeft welke maatregelen de Commissie van de lidstaat verwacht. Indien de lidstaat hier niet op ingaat, gaat de zaak over naar de gerechtelijke fase [9](#page=9). * **Gerechtelijke fase:** Vindt plaats voor het Hof van Justitie [9](#page=9). ### 2.4 Rol van de nationale rechter Nationale rechters passen Europees recht toe. Wanneer er een conflict ontstaat tussen burgers, of tussen een burger en de overheid, waarbij Europees recht betrokken is, is de nationale rechter bevoegd. Burgers dienen zich in dergelijke gevallen tot de nationale rechtbanken te wenden, aangezien deze de EU-regels toepassen [9](#page=9). Omdat nationale rechters niet altijd specialisten zijn in het EU-recht, bestaat er de prejudiciële procedure. ### 2.5 Prejudiciële procedure Via deze procedure kan een nationale rechter een rechtsvraag voorleggen aan het Hof van Justitie. Dit dient twee doelen [9](#page=9): * Het waarborgen van een uniforme uitlegging van het EU-recht [9](#page=9). * De uitspraak van het Hof is bindend voor de nationale rechter [9](#page=9). * Dit leidt tot de prejudiciële werking van eerdere arresten [9](#page=9). > **Voorbeeld:** De vraag of studieleningen exclusief voorbehouden mogen worden aan eigen onderdanen werd voorgelegd aan het Hof van Justitie als prejudiciële vraag. Het Hof besliste dat dit is toegestaan. Hierdoor kon een wet in het VK die gelden enkel toekent aan eigen studenten, standhouden [9](#page=9). --- # Europese pijler van sociale rechten De Europese pijler van sociale rechten benadrukt het welzijn van de Europese bevolking naast het economische aspect [1](#page=1). ### 1.3.1 Kernprincipes en Belang De pijler, geïntroduceerd in 2017, focust op de sociale dimensie van de Europese Unie. Hoewel lidstaten veel beslissingen op dit gebied zelf nemen, is er een groeiende aandacht voor het welzijn van de Europese bevolking [1](#page=1). ### 1.3.2 Het belang van evenwicht tussen werk en privé Een cruciaal aspect van de pijler is het bevorderingen van een evenwicht tussen werk en privé. Dit wordt geïllustreerd door het voorbeeld van vrachtwagenchauffeurs die lange periodes van huis zijn voor hun inkomen, maar waarbij het belangrijk is dat werkgevers zorgen voor adequate rustfaciliteiten en hen de mogelijkheid bieden om af en toe naar huis te keren [1](#page=1). > **Tip:** Voor examens is het essentieel om de 20 beginselen van sociaal beleid te kunnen uitleggen, met concrete voorbeelden zoals het evenwicht tussen werk en privé. ### 1.3.3 Relatie met Sociaal Beleid Het sociaal beleid van de EU steunt op de 20 beginselen van de Europese pijler van sociale rechten. Het begrijpen van deze beginselen en het kunnen illustreren ervan met praktijkvoorbeelden is cruciaal voor het examen [1](#page=1). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Europese Pijler van Sociale Rechten | Een initiatief uit 2017 dat naast het economische aspect ook steeds meer aandacht vraagt voor het welzijn van de Europese bevolking, met beginselen zoals het evenwicht tussen werk en privéleven. | | Europese Raad | Instelling van de EU, opgericht in 2009, bestaande uit staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten, met een permanente voorzitter die het werk voorbereidt en consensus bevordert. | | Europese Commissie | Een van de oudste instellingen van de EU, met één commissaris per lidstaat, die onafhankelijk handelt in het belang van de Unie en een wetgevende, controlerende en uitvoerende taak heeft. | | Raad van de Europese Unie (Ministerraad) | Instelling die bestaat uit één minister per lidstaat en verschillende formaties kent afhankelijk van het onderwerp, met een wetgevende taak die hij deelt met het Europees Parlement. | | Europees Parlement | Instelling die sinds 1979 rechtstreeks wordt verkozen en een medewetgever is die samen met de Raad van de EU wetten goedkeurt, de begroting controleert en politieke controle uitoefent op de Commissie. | | Hof van Justitie van de EU | Onafhankelijke instantie die Europees recht uitlegt en geschillen beslecht, samengesteld uit het Hof en het Gerecht, met rechters uit elke lidstaat. | | Vernietigingsberoep | Een rechtsmiddel ingesteld bij het Hof van Justitie om een bindende rechtshandeling van een EU-instelling wegens onwettigheid te vernietigen, bijvoorbeeld wegens onbevoegdheid of procedurefouten. | | Verdragsschendingsprocedure | Procedure ingesteld om vast te stellen dat een lidstaat zijn verdragsverplichtingen niet nakomt, waarbij de Europese Commissie of lidstaten de eisers zijn en de lidstaat de verweerder. | | Prejudiciële procedure | Een procedure waarbij een nationale rechter een rechtsvraag over de interpretatie van Europees recht kan voorleggen aan het Hof van Justitie, wat leidt tot een bindende uitspraak voor de nationale rechter en bijdraagt aan uniforme rechtsuitlegging. | | Secundair recht | Recht dat is afgeleid van de verdragen, zoals verordeningen en richtlijnen, dat wordt uitgevaardigd door de instellingen van de Europese Unie. | | Gekwalificeerde meerderheid | Een stemprocedure binnen de Raad van de Europese Unie waarbij beslissingen worden genomen indien ten minste 55% van de leden (die ten minste 65% van de bevolking vertegenwoordigen) instemt. |

# Inleiding tot de interne markt en economische integratie Dit onderwerp introduceert het concept van de interne markt in de EU, de fasen van economische integratie, en de voordelen en nadelen van een interne markt [1](#page=1). ### 1.1 Economische en monetaire integratie De focus binnen de EU ligt mede op economisch en monetair beleid, met als doel economische en monetaire integratie te bewerkstelligen door het wegnemen van fysieke, financiële en juridische belemmeringen, wat leidt tot een gemeenschappelijke markt. Dit proces omvat tevens de harmonisering van wetgeving met als uiteindelijke doel het bevorderen van vrede en welvaart. De EU streeft ernaar economieën en monetaire systemen steeds meer samen te voegen tot één geheel [1](#page=1). ### 1.2 Fasen van economische integratie Er zijn verschillende fasen van economische integratie te onderscheiden: #### 1.2.1 Vrijhandelszone In een vrijhandelszone besluiten twee of meer landen om onderlinge importtarieven op elkaars goederen af te schaffen. Importtarieven blijven wel van toepassing op goederen die afkomstig zijn uit landen die geen lid zijn van de overeenkomst [1](#page=1). #### 1.2.2 Douane-unie Een douane-unie gaat een stap verder dan een vrijhandelszone door de invoering van één gemeenschappelijke buitengrens voor alle lidstaten. Goederen die deze gemeenschappelijke grens passeren, worden aan de buitengrens belast. Na binnenkomst kunnen deze goederen vrij binnen de gehele douane-unie worden vervoerd zonder verdere controle of importheffingen. Controle aan de buitengrens blijft echter noodzakelijk [1](#page=1). #### 1.2.3 Interne markt De interne markt is een verdere ontwikkeling waarbij niet alleen financiële belemmeringen, maar ook alle andere obstakels worden weggenomen. Dit resulteert in het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal, waardoor de EU wordt beschouwd als een ruimte zonder binnengrenzen voor deze categorieën. De EU functioneert als een interne markt waar het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal is gewaarborgd [1](#page=1). ### 1.3 Voordelen en nadelen van een interne markt | Voordelen | Nadelen | | :------------------------------------------------------------------------------------------------------ | :--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | | Geen import-/exportkosten, wat handel over landsgrenzen heen vergemakkelijkt en de afzetmarkt vergroot. | Slechte economische situaties in lidstaten kunnen overslaan op andere lidstaten. | [1](#page=1). | Meer concurrentie leidt tot betere kwaliteit van producten/diensten en lagere prijzen voor consumenten. | Concurrentie kan nadelig zijn voor sommige bedrijven, zoals kleine bedrijven die hierdoor moeilijkheden kunnen ondervinden. | [1](#page=1). | Meer keuzevrijheid voor de consument. | Illegale migratie, zoals uitgewezen asielzoekers die grenzen oversteken, wordt gemakkelijker. | [1](#page=1). | Gemakkelijker reizen en verblijven, zelfs voor langere periodes in andere lidstaten. | | [1](#page=1). #### 1.3.1 Protectionisme Protectionisme betekent dat eigen goederen, bedrijven en diensten niet mogen worden bevoordeeld ten opzichte van die uit andere lidstaten. De interne markt verbiedt protectionisme [1](#page=1). > **Tip:** Door de interne markt is de welvaart in de gehele EU-zone toegenomen [1](#page=1). --- # De vier vrijheden van de interne markt Dit deel behandelt de vier fundamentele vrijheden van de interne markt: het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal, inclusief hun definities en onderliggende verdragsartikelen [2](#page=2) [3](#page=3). ### 2.1 De definities van de vier vrijheden De interne markt omvat de volgende onderdelen: vrij verkeer, het verbod op staatssteun en het mededingingsrecht. De Europese wetgeving streeft ernaar om belemmeringen op deze gebieden te verminderen. Voor alle vier de vrijheden geldt het gelijkheidsbeginsel [2](#page=2). #### 2.1.1 Vrij verkeer van goederen Het vrij verkeer van goederen heeft betrekking op alle producten en goederen die het voorwerp kunnen zijn van handelstransacties en die in geld waardeerbaar zijn. Dit omvat geen illegale producten. De verdragsartikelen die hierop van toepassing zijn, zijn art. 28-37 VWEU en art. 110 VWEU. Goederen worden gedefinieerd als tastbare objecten [2](#page=2) [4](#page=4). #### 2.1.2 Vrij verkeer van personen Dit vrij verkeer omvat de mogelijkheid om vrij te reizen en te verblijven binnen de EU. In beginsel geldt dit onder de voorwaarde dat men de nationaliteit van een lidstaat bezit en economisch actief is (marktvrijheid). Door het EU-burgerschap is dit uitgebreid naar niet-economisch actieven, zoals studenten en gepensioneerden. Economisch actieve EU-burgers kunnen werknemers of zelfstandigen zijn. De relevante verdragsartikelen zijn art. 45-55 VWEU [2](#page=2). ##### 2.1.2.1 Vrij verkeer van werknemers Dit aspect (art. 45(,3) VWEU) verbiedt elke discriminatie op grond van nationaliteit met betrekking tot werkgelegenheid, beloning en overige arbeidsvoorwaarden. Een werknemer wordt gedefinieerd als iemand die in loondienst arbeid verricht. Er zijn drie voorwaarden om te kunnen spreken van een 'werknemer in Europeesrechtelijke zin': een ondergeschiktheidsrelatie met gezag, daadwerkelijke en reële arbeid, en loon. Deeltijdse arbeid en arbeid met een verloning onder het bestaansminimum vallen hier ook onder [2](#page=2). ##### 2.1.2.2 Vrijheid van vestiging De vrijheid van vestiging (art. 49 VWEU) betreft toegang tot werkzaamheden die niet in loondienst zijn. Dit omvat de oprichting van zelfstandige ondernemingen en vennootschappen, inclusief agentschappen, filialen en dochterondernemingen. Zowel natuurlijke als rechtspersonen moeten een reële en daadwerkelijke economische activiteit duurzaam en voor onbepaalde duur uitoefenen [3](#page=3). #### 2.1.3 Vrij verkeer van diensten Dit vrij verkeer (art. 56-62 VWEU) is enkel van toepassing op commerciële dienstverlening die gewoonlijk tegen vergoeding geschiedt, en niet op overheidsdiensten. Het omvat de volgende tijdelijke activiteiten [3](#page=3): * Het brengen van diensten naar een andere lidstaat [3](#page=3). * Het ontvangen van diensten in een andere lidstaat [3](#page=3). * Het brengen of ontvangen van diensten zonder dat de dienstverlener of ontvanger zich verplaatst (bijvoorbeeld elektronische dienstverlening) [3](#page=3). * Het brengen of ontvangen van diensten waarbij zowel de dienstverlener als de ontvanger zich verplaatst [3](#page=3). Diensten zijn immaterieel, in tegenstelling tot goederen die materieel zijn [4](#page=4). #### 2.1.4 Vrij verkeer van kapitaal Dit vrij verkeer (art. 63-66 VWEU) verbiedt alle beperkingen op het kapitaalverkeer en het betalingsverkeer. Kapitaalverkeer omvat investeringen in andere lidstaten, zoals beleggingen, aandelen en vastgoed. Kapitaal omvat onder meer waardepapieren en valuta, terwijl goederen alle andere tastbare producten zijn [3](#page=3) [4](#page=4). ### 2.2 Onderscheid tussen de vier vrijheden Op een specifieke casus kan slechts één verdragsregime van toepassing zijn. Elke vrijheid heeft eigen kenmerken die onderscheid mogelijk maken. Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ) vult deze begrippen in [3](#page=3). > **Tip:** Het is cruciaal om de kenmerken en toepassingsgebieden van elke vrijheid goed te onderscheiden, aangezien dit bepalend is voor de juridische beoordeling van een casus. | Vrijheid | Omschrijving | Kenmerken | Onderscheid met andere vrijheden | | :----------------- | :------------------------------------------------------------------------- | :------------------------------------------- | :-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | | **Goederen** | Producten en goederen die het voorwerp kunnen zijn van handelstransacties | Tastbare objecten | Kapitaal: Goederen zijn alle fysieke objecten die geen kapitaal zijn. Diensten: Goederen zijn materieel, diensten zijn immaterieel. | | **Kapitaal** | Handelstransacties in het kader van kapitaal en betalingsverkeer | Financiële transacties, valuta, waardepapieren | Goederen: Kapitaal omvat onder meer waardepapieren & valuta, goederen zijn alle andere tastbare producten. | | **Diensten** | Tijdelijk verrichten van werkzaamheden voor een ander onder eigen gezag | Tijdelijke opdrachten | Goederen: Goederen zijn materieel, diensten zijn immaterieel. Personen (vestiging): Diensten zijn tijdelijk, vestiging is duurzaam. | | **Werknemers** | Tegen vergoeding werkzaamheden verrichten onder het gezag van een ander | Arbeidscontract | Vestiging: Werknemers werken in loondienst; vestiging is onder eigen gezag. Het onderscheid is de ondergeschiktheidsrelatie. | | **Vestiging** | Duurzaam verrichten van werkzaamheden voor een ander onder eigen gezag | Ondernemingsvorm, bv. zzp'er, vof, bv… | Diensten: Vestiging is duurzaam, diensten zijn tijdelijk. Werknemers: Vestiging is als zelfstandige; werknemers zijn in loondienst. | #### 2.2.1 Vrij verkeer van diensten versus vrij verkeer van goederen Goederen zijn materiële, zichtbare, tastbare zaken, terwijl diensten immaterieel zijn. Het onderscheid kan lastig zijn bij zaken als elektriciteit of films. Bij loterijbriefjes is het briefje een goed, maar de dienst erachter (de trekking) is bepalend [4](#page=4). #### 2.2.2 Vrij verkeer van diensten versus vrij verkeer van personen (vestiging) Het element 'tijd' is hier cruciaal. Werkzaamheden die tijdelijk worden uitgeoefend vallen onder diensten, terwijl duurzame werkzaamheden onder vestiging vallen. Een tijdelijk project door buitenlandse werknemers valt onder diensten, terwijl het starten van een bakkerij in het buitenland voor lange tijd onder vestiging valt [4](#page=4). #### 2.2.3 Vrij verkeer van werknemers versus vrijheid van vestiging Werken in loondienst valt onder het vrij verkeer van werknemers, terwijl werken als zelfstandige (natuurlijke of rechtspersoon) onder de vrijheid van vestiging valt. Het onderscheidend criterium is de aanwezigheid van een ondergeschiktheidsrelatie [4](#page=4). #### 2.2.4 Vrij verkeer van goederen versus vrij verkeer van kapitaal Documenten die een bepaalde waarde vertegenwoordigen, zoals geld en waardepapieren, vallen onder het vrij verkeer van kapitaal [4](#page=4). ### 2.3 Samenhang tussen de vrijheden Naast de verschillen, vertonen de vier vrijheden ook veel gemeenschappelijke kenmerken. In de praktijk gaan meerdere vrijheden vaak hand in hand. Er zijn ook regels die voor alle vrijheden gelden [5](#page=5). ### 2.4 Grensoverschrijdend aspect Een grensoverschrijdend aspect is noodzakelijk om een beroep te kunnen doen op één van de vier vrijheden. Zuiver interne aangelegenheden, waarbij slechts één lidstaat betrokken is, vallen hier niet onder [5](#page=5). ### 2.5 Vormen van belemmeringen van het vrij verkeer Belemmeringen van het vrij verkeer omvatten het verbod op discriminatie op basis van nationaliteit en het tegengaan van protectionisme. Alle maatregelen die direct, daadwerkelijk of potentieel een beperking van het vrij verkeer kunnen opleveren, zijn in strijd met deze vrijheden. Dit kan zowel open (directe) als verkapte (indirecte) discriminatie betreffen. Zowel directe als indirecte discriminatie is verboden [5](#page=5). > **Voorbeeld:** Een vacature die specifiek zoekt naar een "Belgische paralegal" is open discriminatie op basis van nationaliteit. Een vacature die vraagt naar een diploma van een specifieke Belgische hogeschool kan, hoewel niet direct discriminerend, indirect leiden tot discriminatie als het aantal kandidaten met dat diploma uit andere lidstaten zeer beperkt is [5](#page=5). Een Frans voorbeeld van verkapte discriminatie bij goederen is een belasting op alcohol gemaakt uit graanproducten, terwijl alcohol gemaakt uit druiven vrijgesteld is. Hoewel dit niet direct goederen uit andere lidstaten duurder maakt, heeft het wel een discriminerend effect [5](#page=5). ### 2.6 Uitzonderingen op het vrij verkeer De rechten op basis van vrij verkeer zijn geen absolute rechten. Er zijn twee mogelijkheden om de toepassing van de artikelen omtrent vrij verkeer buiten toepassing te laten [5](#page=5): 1. **Verdragsuitzonderingen:** Deze zijn mogelijk bij zowel directe als indirecte discriminatie [5](#page=5) [6](#page=6). 2. **Rule of reason:** Deze is van toepassing op redelijke maatregelen voor dwingende eisen van algemeen belang en geldt enkel bij indirecte discriminatie [5](#page=5) [6](#page=6). > **Tip:** Bij indirecte discriminatie kunnen zowel verdragsuitzonderingen als de rule of reason worden toegepast. Bij directe discriminatie is enkel de verdragsuitzondering mogelijk [6](#page=6). #### 2.6.1 Verdragsuitzonderingen De specifieke verdragsuitzonderingen per vrijheid zijn: * **Goederen (Art. 36 VWEU):** Openbare orde, openbare veiligheid, openbare zedelijkheid, gezondheid en het leven van planten, dieren of mensen, nationaal artistiek, historisch en archeologisch belang, industrieel en commercieel eigendom [6](#page=6). * **Werknemers (Art. 45, lid 3 & 4 VWEU):** Openbare orde, openbare veiligheid, volksgezondheid, betrekkingen in overheidsdienst [6](#page=6). * **Vestiging (Art. 51 & 52 VWEU):** Openbare orde, openbare veiligheid, volksgezondheid, werkzaamheden ter uitoefening van het openbaar gezag [6](#page=6). * **Diensten (Art. 62 VWEU, verwijzend naar Art. 51 & 52 VWEU):** Zie vestiging [6](#page=6). * **Kapitaal (Art. 65 VWEU):** Maatregelen ter bestrijding van overtredingen van nationale wetten en voorschriften, met name op fiscaal gebied en met betrekking tot het bedrijfseconomisch toezicht op financiële instellingen [6](#page=6). #### 2.6.2 Rule of reason De rule of reason staat toe dat andere rechtvaardigingsgronden worden toegepast die niet expliciet in de verdragen zijn opgenomen, mits deze dienen ter bescherming van dwingende eisen van algemeen belang [6](#page=6). > **Voorbeeld:** De Cassis de Dijon-zaak illustreert de toepassing van de rule of reason. Duitsland verbood de invoer van Franse cassis met een alcoholpercentage van 15%, met het argument van volksgezondheid. Het HvJ oordeelde dat hoewel volksgezondheid een dwingende reden van algemeen belang is, het verbod niet proportioneel was. Er waren minder ingrijpende maatregelen mogelijk, zoals waarschuwingen op de verpakking [6](#page=6) [7](#page=7). #### 2.6.3 Aanvullende voorwaarden voor uitzonderingen Voor het succesvol toepassen van uitzonderingen (zowel verdragsuitzonderingen als rule of reason) moeten aanvullende voorwaarden worden vervuld [6](#page=6): 1. **Niet in strijd met secundaire wetgeving:** Als er Europese harmonisatiewetgeving bestaat, kunnen lidstaten geen afwijkende nationale wetgeving handhaven, omdat Europees recht voorrang heeft [6](#page=6) [7](#page=7). 2. **Daadwerkelijke bescherming van publiek belang:** De maatregel moet een legitiem publiek belang dienen en geen privébelang [7](#page=7). 3. **Evenredigheidsbeginsel:** De maatregel moet geschikt zijn om het nagestreefde doel te bereiken en noodzakelijk zijn, waarbij minder ingrijpende alternatieven moeten worden overwogen [6](#page=6) [7](#page=7). 4. Deze voorwaarden gelden zowel voor verdragsuitzonderingen als voor de rule of reason [6](#page=6). > **Voorbeeld:** Een wet gericht op de bescherming van diersoorten door het verbieden van voedingsmiddelen van beschermde diersoorten, kan worden gerechtvaardigd als het evenredigheidsbeginsel is vervuld. Echter, als een minder ingrijpende maatregel (zoals een verbod op de handel in die specifieke diersoorten) even effectief is, kan een totaalverbod op voedingsmiddelen onnodig zijn [7](#page=7). --- # Onderscheid en samenhang tussen de vier vrijheden Dit onderwerp verklaart hoe de vier vrijheden van elkaar te onderscheiden zijn, welke kenmerken ze hebben, en hoe ze in de praktijk vaak samenhangen. ### 3.1 Het onderscheid tussen de vier vrijheden De vier vrijheden van het vrije verkeer in de EU – vrij verkeer van goederen, kapitaal, diensten en personen (werknemers en vestiging) – kennen specifieke kenmerken die hen onderscheiden, hoewel er ook overlap bestaat. #### 3.1.1 Vrij verkeer van goederen Goederen worden gedefinieerd als tastbare objecten die het voorwerp kunnen zijn van handelstransacties. Het zijn materiële, zichtbare en stoffelijke zaken. Soms kan het onderscheid tussen goederen en andere vrijheden complex zijn. Elektriciteit en films worden bijvoorbeeld beschouwd als goederen. Loterijbriefjes zijn een interessant geval: het briefje zelf is een goed, maar de waarde ervan is onlosmakelijk verbonden met de dienst van de trekking [4](#page=4). #### 3.1.2 Vrij verkeer van kapitaal Kapitaal omvat onder meer waardepapieren en valuta. Het onderscheidt zich van goederen doordat goederen alle tastbare producten zijn die geen kapitaal zijn. Handelstransacties in het kader van kapitaal en betalingsverkeer, en de bewijzen daarvan, vallen onder deze vrijheid [4](#page=4). #### 3.1.3 Vrij verkeer van diensten Diensten betreffen het tijdelijk verrichten van werkzaamheden voor een ander, onder eigen gezag en tegen een vergoeding. Ze zijn immaterieel, in tegenstelling tot goederen. Het cruciale onderscheid met het vrij verkeer van goederen ligt in de materiële aard van goederen versus de immateriële aard van diensten [4](#page=4). #### 3.1.4 Vrij verkeer van personen Binnen het vrij verkeer van personen wordt een onderscheid gemaakt tussen werknemers en vestiging. * **Vrij verkeer van werknemers:** Dit betreft het tegen een vergoeding verrichten van werkzaamheden onder het gezag van een ander, waarbij sprake moet zijn van reële en daadwerkelijke arbeid via een arbeidscontract [4](#page=4). * **Vrijheid van vestiging:** Dit houdt in het duurzaam verrichten van werkzaamheden voor een ander onder eigen gezag en tegen vergoeding, vaak in de vorm van een ondernemingsvorm zoals een zzp'er, vof of bv [4](#page=4). Het onderscheid tussen diensten en vestiging hangt primair af van het aspect 'tijd'. Werkzaamheden die tijdelijk worden uitgeoefend, vallen onder diensten (bijvoorbeeld Roemeense arbeiders die voor een project komen werken). Werkzaamheden die duurzaam worden uitgeoefend, vallen onder vestiging (bijvoorbeeld het starten van een bakkerij in het buitenland). Het onderscheid tussen werknemers en vestiging wordt bepaald door de aanwezigheid van een ondergeschiktheidsrelatie: werken in loondienst is vrij verkeer van werknemers, terwijl werken als zelfstandige (natuurlijk of rechtspersoon) onder de vrijheid van vestiging valt [4](#page=4). ### 3.2 Samenhang tussen de vier vrijheden Naast de verschillen vertonen de vier vrijheden ook aanzienlijke samenhang en gemeenschappelijke kenmerken. In de praktijk gaan de verschillende vrijheden vaak hand in hand. Diverse regels gelden dan ook voor alle vier de vrijheden [5](#page=5). ### 3.3 Het grensoverschrijdend aspect Een essentieel vereiste om een beroep te kunnen doen op één van de vier vrijheden is het bestaan van een grensoverschrijdend aspect. Situaties die een 'zuiver interne aangelegenheid' betreffen waarbij slechts één lidstaat betrokken is, kunnen geen beroep doen op Europees recht [5](#page=5). ### 3.4 Vormen van belemmeringen van het vrij verkeer Belemmeringen van het vrij verkeer manifesteren zich voornamelijk door discriminatie op basis van nationaliteit en protectionisme. Alle maatregelen die, al dan niet rechtstreeks, daadwerkelijk of potentieel, een beperking van het vrij verkeer kunnen opleveren, zijn in strijd met deze vrijheden [5](#page=5). #### 3.4.1 Vormen van discriminatie Er wordt onderscheid gemaakt tussen open (directe) discriminatie en verkapte (indirecte) discriminatie [5](#page=5). * **Open discriminatie:** Dit zijn maatregelen die expliciet onderscheid maken op basis van nationaliteit. Een voorbeeld is het in een vacature stellen dat men uitsluitend een Belgische paralegal zoekt [5](#page=5). * **Verkapte discriminatie:** Dit zijn maatregelen die op het eerste gezicht geen onderscheid maken, maar wel een discriminerend effect hebben. Een voorbeeld is een Franse wet die belasting heft op alcohol gemaakt uit graanproducten, maar alcohol gemaakt uit druiven hiervan vrijstelt. Hoewel dit niet direct de invoer van buitenlandse goederen duurder maakt, heeft het wel een discriminerend effect [5](#page=5). Zowel directe als indirecte discriminatie zijn verboden [5](#page=5). > **Tip:** Wees alert op hoe vacatures of wetgeving geformuleerd zijn. Soms lijkt een maatregel neutraal, maar kan deze in de praktijk een verkapte vorm van discriminatie zijn. ### 3.5 Uitzonderingen op het vrij verkeer De rechten die voortvloeien uit de vier vrijheden zijn geen absolute rechten. Er zijn twee hoofdmogelijkheden om de toepassing van artikelen betreffende vrij verkeer buiten toepassing te laten [5](#page=5): 1. **Verdragsuitzonderingen:** Deze kunnen worden toegepast bij zowel directe als indirecte discriminatie [5](#page=5). 2. **Rule of reason (redelijke maatregelen voor dwingende eisen van algemeen belang):** Deze uitzondering is enkel van toepassing bij indirecte discriminatie en moet voldoen aan aanvullende voorwaarden [5](#page=5). --- # Belemmeringen en uitzonderingen op het vrij verkeer Hieronder volgt een gedetailleerde studiehandleiding voor het onderwerp "Belemmeringen en uitzonderingen op het vrij verkeer", gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 4. Belemmeringen en uitzonderingen op het vrij verkeer Dit deel behandelt de verschillende vormen van belemmeringen en discriminatie, evenals de mogelijke uitzonderingen die de interne marktregels van het vrij verkeer kunnen beperken. ### 4.1 Algemene beginselen van vrij verkeer Het vrij verkeer binnen de EU kent niet alleen verschillen, maar ook veel gemeenschappelijke kenmerken. In de praktijk gaan meerdere 'vrijheden' vaak hand in hand, en er gelden een aantal gemeenschappelijke regels voor alle vrijheden [5](#page=5). #### 4.1.1 Het grensoverschrijdend aspect Een grensoverschrijdend aspect is noodzakelijk om een beroep te kunnen doen op één van de vier vrijheden. Dit is niet het geval bij een 'zuiver interne aangelegenheid', waarbij slechts één lidstaat betrokken is [5](#page=5). > **Voorbeeld:** Een situatie waarbij een individu zich niet kan beroepen op Europees recht omdat deze puur intern is [5](#page=5). ### 4.2 Vormen van belemmeringen van het vrij verkeer Belemmeringen van het vrij verkeer omvatten het verbod op discriminatie op basis van nationaliteit en het tegengaan van protectionisme. Alle maatregelen die, al dan niet rechtstreeks, daadwerkelijk of potentieel een beperking van het vrij verkeer kunnen opleveren, zijn in strijd met de regels inzake vrij verkeer [5](#page=5). #### 4.2.1 Discriminatie Er kan onderscheid gemaakt worden tussen open discriminatie, die direct onderscheid maakt, en verkapte discriminatie, die indirect werkt. Zowel directe als indirecte discriminatie is verboden [5](#page=5). > **Voorbeeld (discriminatie bij personen):** Een vacature die specifiek zoekt naar een Belgische paralegal is directe discriminatie op basis van nationaliteit. Een vacature die eist dat de ideale kandidaat een diploma rechtspraktijk behaald aan een specifieke Belgische hogeschool kan, ondanks dat dit niet expliciet nationaliteit eist, wel een indirecte (verkapte) vorm van discriminatie zijn indien het effectief neerkomt op het uitsluiten van buitenlandse kandidaten [5](#page=5). > **Voorbeeld (discriminatie bij goederen):** Een Franse wet die een belasting invoert op alcohol gemaakt uit graanproducten, maar alcohol gemaakt uit druiven vrijstelt, kan een discriminerend effect hebben. Hoewel het niet direct het invoeren van buitenlandse goederen duurder maakt, kan het wel leiden tot een ongelijke behandeling van producten die met elkaar concurreren [5](#page=5). ### 4.3 Uitzonderingen op het vrij verkeer Rechten die voortvloeien uit het vrij verkeer zijn geen absolute rechten. Er zijn twee mogelijkheden om de artikelen betreffende vrij verkeer buiten toepassing te laten [5](#page=5): 1. **Verdragsuitzonderingen**: Specifieke gronden die in de verdragen zijn opgenomen [5](#page=5). 2. **Rule of reason**: Maatregelen die gerechtvaardigd zijn door dwingende redenen van algemeen belang [5](#page=5). > **Tip:** Bij het analyseren van casussen op een examen is het cruciaal om te bepalen of er sprake is van directe of indirecte discriminatie, en vervolgens te onderzoeken hoe deze gerechtvaardigd kan worden [6](#page=6). #### 4.3.1 Verdragsuitzonderingen versus Rule of Reason De mogelijkheid om zich te beroepen op verdragsuitzonderingen en de rule of reason hangt af van het type inbreuk [6](#page=6): * **Directe discriminatie:** Alleen verdragsuitzonderingen zijn van toepassing [6](#page=6). * **Indirecte discriminatie:** Zowel verdragsuitzonderingen als de rule of reason kunnen van toepassing zijn [6](#page=6). * **Belemmering (zonder discriminatie):** De rule of reason is van toepassing [6](#page=6). De rule of reason laat toe om ook andere rechtvaardigingsgronden toe te passen die niet expliciet in de verdragen zijn opgesomd, maar die door het Hof van Justitie zijn aanvaard [6](#page=6). #### 4.3.2 Overzicht van verdragsuitzonderingen per vrij verkeer Tabel 4.3 geeft een overzicht van de verdragsuitzonderingen per type vrij verkeer: * **Goederen (Artikel 36 VWEU):** Openbare orde, openbare veiligheid, openbare zedelijkheid, gezondheid en het leven van planten, dieren of mensen, nationaal artistiek, historisch en archeologisch bezit, industrieel en commercieel eigendom [6](#page=6). * **Werknemers (Artikel 45, lid 3 & 4 VWEU):** Openbare orde, openbare veiligheid, volksgezondheid, betrekkingen in overheidsdienst [6](#page=6). * **Vestiging (Artikelen 51 & 52 VWEU):** Openbare orde, openbare veiligheid, volksgezondheid, werkzaamheden ter uitoefening van het openbaar gezag [6](#page=6). * **Diensten (Artikel 62 VWEU via Artikel 51 & 52 VWEU):** Zie vestiging [6](#page=6). * **Kapitaal (Artikel 65 VWEU):** Met name maatregelen om overtredingen van nationale wetten en voorschriften tegen te gaan, zoals op fiscaal gebied en met betrekking tot het bedrijfseconomisch toezicht op financiële instellingen [6](#page=6). #### 4.3.3 Voorwaarden voor de toepassing van uitzonderingen Om succesvol een beroep te kunnen doen op een uitzondering, moeten aan aanvullende voorwaarden worden voldaan. Deze voorwaarden gelden zowel voor de verdragsuitzonderingen als voor de 'rule of reason' [6](#page=6): 1. **Niet in strijd met secundaire wetgeving:** De nationale maatregel mag niet in strijd zijn met reeds bestaande EU-wetgeving (harmonisatie). Indien er EU-wetgeving is, heeft deze voorrang op nationale wetgeving [6](#page=6). 2. **Daadwerkelijke bescherming van publiek belang:** De maatregel moet een reële bescherming bieden aan een publiek belang (bv. consumentenbescherming, bescherming van diersoorten). Het mag geen privébelang dienen [6](#page=6) [7](#page=7). 3. **Evenredigheidsbeginsel (geschiktheid en noodzakelijkheid):** De maatregel moet geschikt zijn om het nagestreefde doel te bereiken en noodzakelijk zijn. Dit houdt in dat er geen minder ingrijpende middelen beschikbaar mogen zijn om hetzelfde doel te bereiken [6](#page=6) [7](#page=7). > **Voorbeeld (Cassis de Dijon-arrest):** Een Duitse wet die de invoer van een Franse cassis met een alcoholpercentage van 15% verbood op grond van volksgezondheid (preventie van alcoholverslaving door subtiele consumptie) werd getoetst. Het Hof van Justitie oordeelde dat het verbod niet proportioneel was. Hoewel de bescherming van de volksgezondheid een legitiem belang is, waren er minder ingrijpende maatregelen mogelijk, zoals het aanpassen van de leeftijd voor alcoholconsumptie of het plaatsen van waarschuwingen op de verpakking, in plaats van een volledig verbod [6](#page=6) [7](#page=7). > **Voorbeeld (Casus 4.6):** Een maatregel zonder onderscheid (bv. verbod op het eten van beschermde diersoorten) kan mogelijk gerechtvaardigd worden op grond van de bescherming van diersoorten (publiek belang). De geschiktheid is aanwezig, maar de noodzakelijkheid kan in twijfel getrokken worden als er minder ingrijpende maatregelen zijn die ook bescherming bieden [7](#page=7). > **Voorbeeld (Casus 4.7):** Dit voorbeeld verwijst naar de toepassing van het vrij verkeer van diensten en het vrij verkeer van kapitaal [7](#page=7). > **Tip:** Bij een casus op examen is het cruciaal om de aanvullende voorwaarden van de uitzonderingen grondig te analyseren, met speciale aandacht voor de geschiktheid en noodzakelijkheid van de maatregel in het licht van het evenredigheidsbeginsel. Ook is het van belang te controleren of er reeds harmonisatie op EU-niveau heeft plaatsgevonden [6](#page=6) [7](#page=7). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Interne markt | Een ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal is gewaarborgd, met als doel economische integratie en welvaart binnen de Europese Unie. | | Vrijhandelszone | Een economische associatie tussen twee of meer landen die alle importtarieven op elkaars goederen elimineren, maar eigen externe tarieven handhaven ten opzichte van niet-leden. | | Douane-unie | Een vorm van economische integratie die verder gaat dan een vrijhandelszone, door naast de afschaffing van interne handelsbelemmeringen ook een gemeenschappelijk extern douanetarief aan te nemen ten opzichte van derde landen. | | Vrij verkeer van goederen | Het principe dat goederen die de handelstransacties kunnen vormen, vrij over de grenzen van de lidstaten van de EU mogen worden verhandeld zonder importheffingen of kwantitatieve beperkingen. | | Vrij verkeer van personen | Het recht voor burgers van de lidstaten om vrij te reizen, verblijven en werken binnen de Europese Unie, zowel als werknemer als zelfstandige, met verbod op discriminatie op grond van nationaliteit. | | Vrij verkeer van diensten | Het recht om tijdelijk diensten te verlenen of te ontvangen in een andere lidstaat, ongeacht de nationaliteit van de dienstverlener of ontvanger, zolang dit commerciële activiteiten betreft die gewoonlijk tegen vergoeding geschieden. | | Vrij verkeer van kapitaal | Het principe dat beperkingen op het verplaatsen van kapitaal en betalingen tussen lidstaten verboden zijn, wat investeringen, waardepapieren en financiële transacties omvat. | | Discriminatie op grond van nationaliteit | Elke behandeling die personen van een bepaalde lidstaat anders behandelt dan personen van een andere lidstaat, zonder objectieve rechtvaardiging, wat indruist tegen de principes van het vrije verkeer in de EU. | | Protectionisme | Beleid dat gericht is op het bevoordelen van binnenlandse bedrijven en goederen ten koste van buitenlandse concurrentie, vaak door middel van tarieven, subsidies of regelgeving, en dat wordt tegengewerkt door de interne markt van de EU. | | Verdragsuitzonderingen | Specifieke uitzonderingen op de vier vrijheden, vastgelegd in de EU-verdragen, die lidstaten kunnen inroepen om bepaalde maatregelen te rechtvaardigen die anders een belemmering zouden vormen voor het vrije verkeer, bijvoorbeeld om redenen van openbare orde of veiligheid. | | Rule of reason | Een juridisch principe dat het mogelijk maakt om beperkingen op het vrije verkeer te rechtvaardigen indien deze noodzakelijk zijn voor dwingende redenen van algemeen belang en proportioneel zijn, zelfs als ze niet expliciet in de verdragen zijn opgenomen. | | Grensoverschrijdend aspect | De vereiste dat een situatie een verband moet hebben met meer dan één lidstaat om onder het Europees recht, waaronder de vier vrijheden, te vallen; zuiver interne aangelegenheden zijn hiervan uitgesloten. | | Directe discriminatie | Maatregelen die expliciet onderscheid maken op basis van nationaliteit of andere beschermde kenmerken, waardoor een specifieke groep anders wordt behandeld. | | Indirecte discriminatie | Maatregelen die neutraal lijken, maar in de praktijk of potentieel een onevenredig nadelig effect hebben op personen of goederen uit andere lidstaten, wat neerkomt op verkapte discriminatie. |

# De interne markt en de vier vrijheden in het Europees Recht De interne markt van de EU is een ruimte zonder binnengrenzen die het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal garandeert, met als doel vrede en welvaart te bevorderen. ### 1.1 De interne markt en economische integratie Economische en monetaire integratie binnen de EU beoogt de wegneming van fysieke, financiële en juridische belemmeringen, aangevuld met harmonisering van wetgeving. De EU functioneert als een interne markt, wat een geavanceerdere vorm is van economische integratie dan een vrijhandelszone of douane-unie. De interne markt is voornamelijk opgebouwd rond de volgende pijlers: 1. Vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal. 2. Het verbod op staatssteun. 3. Mededingingsrecht. ### 1.2 De vier vrijheden Voor alle vier de vrijheden geldt het gelijkheidsbeginsel, waarbij discriminatie op grond van nationaliteit verboden is. Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft de precieze invulling van deze vrijheden verder gedefinieerd. #### 1.2.1 Vrij verkeer van goederen * **Definitie:** Het vrij verkeer van goederen (artikelen 28-37 en 110 VWEU) omvat alle producten en goederen die een handelstransactie kunnen zijn en dus in geld waardeerbaar zijn. Dit geldt voor goederen met een positieve of negatieve waarde, met uitzondering van illegale producten. * **Kern:** Het is gericht op de handel in tastbare, materiële zaken. #### 1.2.2 Vrij verkeer van personen * **Definitie:** Het vrij verkeer van personen (artikelen 45-55 VWEU) geeft EU-burgers de mogelijkheid om vrij te reizen en te verblijven binnen de EU. Oorspronkelijk was dit primair gericht op economisch actieve personen (werknemers en zelfstandigen), maar door het EU-burgerschap is dit uitgebreid naar niet-economisch actieven, zoals studenten en gepensioneerden. * **Subonderdelen:** * **Vrij verkeer van werknemers (artikel 45 VWEU):** * Elke discriminatie op grond van nationaliteit met betrekking tot werkgelegenheid, beloning en arbeidsvoorwaarden is verboden. * Het omvat het recht om aanbiedingen tot tewerkstelling te aanvaarden, zich te verplaatsen, in een lidstaat te verblijven en na het vervullen van een betrekking aldaar te blijven, mits dit gerechtvaardigd is op grond van openbare orde, openbare veiligheid of volksgezondheid. * Een "werknemer" is iemand die in loondienst arbeid verricht. * **Vrijheid van vestiging (artikel 49 VWEU):** * Dit betreft toegang tot werkzaamheden die niet in loondienst worden verricht, zoals het oprichten van zelfstandige ondernemingen en vennootschappen, inclusief agentschappen, filialen en dochterondernemingen. * Zowel natuurlijke als rechtspersonen moeten een reële en daadwerkelijke economische activiteit duurzaam en voor onbepaalde duur uitoefenen. #### 1.2.3 Vrij verkeer van diensten * **Definitie:** Het vrij verkeer van diensten (artikelen 56-62 VWEU) is van toepassing op commerciële dienstverlening die gewoonlijk tegen vergoeding geschiedt, en is niet van toepassing op overheidsdiensten. * **Werkingssfeer:** Het omvat de volgende tijdelijke activiteiten: 1. Het brengen van diensten naar een andere lidstaat. 2. Het ontvangen van diensten in een andere lidstaat. 3. Het brengen/ontvangen van diensten zonder dat de dienstverlener of -ontvanger zich verplaatst. 4. Het brengen/ontvangen van diensten waarbij zowel de dienstverlener als de -ontvanger zich verplaatst. * **Kern:** Het element 'tijd' is cruciaal; werkzaamheden die tijdelijk worden uitgeoefend, vallen onder diensten. #### 1.2.4 Vrij verkeer van kapitaal * **Definitie:** Het vrij verkeer van kapitaal (artikelen 63-66 VWEU) omvat het verbod op alle beperkingen van het kapitaalverkeer en het betalingsverkeer. * **Kern:** Dit omvat ook documenten die een bepaalde waarde vertegenwoordigen, zoals geld en waardepapieren. ### 1.3 Onderscheid tussen de vier vrijheden Op een specifieke casus kan doorgaans slechts één verdragsregime van toepassing zijn. Het Hof van Justitie heeft duidelijke onderscheidingen gemaakt: * **Diensten versus goederen:** Goederen zijn materiële zaken, terwijl diensten immaterieel zijn. Dit onderscheid kan echter complex zijn, bijvoorbeeld bij elektriciteit, films of loterijbriefjes. * **Diensten versus personen (vestiging):** Tijdelijke werkzaamheden vallen onder diensten, duurzame werkzaamheden onder vestiging. * **Werknemers versus vestiging:** Werken in loondienst is vrij verkeer van werknemers; werken als zelfstandige valt onder vrijheid van vestiging. Het onderscheidend criterium is de aanwezigheid van een ondergeschiktheidsrelatie. * **Goederen versus kapitaal:** Documenten zoals geld en waardepapieren die een waarde vertegenwoordigen, vallen onder kapitaalverkeer. Naast de verschillen bestaan er ook samenhangen en gemeenschappelijke kenmerken tussen de vrijheden. In de praktijk gaan vaak meerdere vrijheden hand in hand, en er gelden ook regels die voor alle vrijheden van toepassing zijn. ### 1.4 Grensoverschrijdend aspect Om een beroep te kunnen doen op een van de vier vrijheden, is een grensoverschrijdend aspect noodzakelijk. Zuiver interne aangelegenheden waarbij slechts één lidstaat betrokken is, vallen niet onder deze regelingen. ### 1.5 Vormen van belemmeringen van het vrij verkeer Belemmeringen van het vrij verkeer worden onder meer gevormd door protectionisme. Alle maatregelen die, al dan niet rechtstreeks, daadwerkelijk of potentieel, het vrij verkeer kunnen beperken, zijn in strijd met de desbetreffende vrijheid. Er wordt onderscheid gemaakt tussen: * **Open discriminatie (maatregelen met onderscheid):** Maatregelen die expliciet onderscheid maken op basis van nationaliteit. * **Verkapte discriminatie (maatregelen zonder onderscheid):** Maatregelen die op het eerste gezicht neutraal zijn, maar in de praktijk een onevenredig zwaar effect hebben op onderdanen van andere lidstaten. Zowel directe als indirecte discriminatie is verboden. ### 1.6 Uitzonderingen op het vrij verkeer De rechten die voortvloeien uit het vrij verkeer zijn geen absolute rechten. Er zijn twee hoofdcategorieën van uitzonderingen waardoor artikelen inzake vrij verkeer buiten toepassing kunnen blijven: 1. **Verdragsuitzonderingen:** Specifieke uitzonderingen die direct in de verdragen zijn opgenomen. Deze kunnen zowel bij directe als indirecte discriminatie worden ingeroepen. 2. **Rule of reason (dwingende eisen van algemeen belang):** Maatregelen die nodig zijn voor de bescherming van dwingende redenen van algemeen belang. Deze zijn enkel van toepassing bij indirecte discriminatie. #### 1.6.1 Voorwaarden voor het toepassen van de uitzonderingen Om een beroep te kunnen doen op een van de uitzonderingen, moeten aanvullende voorwaarden vervuld zijn: * De maatregel mag niet in strijd zijn met secundaire EU-wetgeving. * De maatregel moet daadwerkelijk bijdragen aan de bescherming van het publieke belang. * De maatregel moet in overeenstemming zijn met het evenredigheidsbeginsel (geschikt en noodzakelijk). Deze voorwaarden gelden zowel voor de verdragsuitzonderingen als voor de 'rule of reason'. > **Tip:** Het is cruciaal om de specifieke toepassingsgebieden van de vier vrijheden en de relevante artikelen uit het VWEU te kennen, evenals de criteria die het Hof van Justitie hanteert bij de interpretatie ervan. > **Tip:** Wees uiterst zorgvuldig bij het toepassen van de uitzonderingen; deze zijn limitatief en vereisen dat aan alle gestelde voorwaarden wordt voldaan. --- # Onderscheid en belemmeringen van de vier vrijheden Dit deel focust op hoe de vier vrijheden van elkaar te onderscheiden zijn, met specifieke aandacht voor casussen waarin meerdere vrijheden mogelijk van toepassing zijn, en de verschillende vormen van belemmeringen die het vrije verkeer kunnen tegenwerken. De interne markt van de EU is een ruimte zonder binnengrenzen waar het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal is gewaarborgd. Dit wordt bewerkstelligd door het wegnemen van fysieke, financiële en juridische belemmeringen, evenals door harmonisering van wetgeving. De interne markt omvat primair het vrije verkeer, het verbod op staatssteun en het mededingingsrecht. ### 2.1 Definities van de vier vrijheden Voor alle vier de vrijheden geldt het gelijkheidsbeginsel. #### 2.1.1 Vrij verkeer van goederen Dit artikel (art. 28-37 VWEU, art. 110 VWEU) omvat alle producten en goederen die het voorwerp kunnen zijn van handelstransacties en een geldelijke waarde vertegenwoordigen. Illegale producten vallen hier niet onder. #### 2.1.2 Vrij verkeer van personen Dit artikel (art. 45-55 VWEU) betreft de mogelijkheid om vrij te reizen en te verblijven in de EU. In beginsel geldt dit voor onderdanen van lidstaten die economisch actief zijn (marktvrijheid). Door het EU-burgerschap is dit uitgebreid naar niet-economisch actieven, zoals studenten en gepensioneerden. ##### 2.1.2.1 Economisch actieve EU-burgers Economisch actieve EU-burgers kunnen worden onderverdeeld in werknemers en zelfstandigen. ###### 2.1.2.1.1 Vrij verkeer van werknemers Dit artikel (art. 45 VWEU) verbiedt elke discriminatie op grond van nationaliteit met betrekking tot werkgelegenheid, beloning en andere arbeidsvoorwaarden. Het omvat het recht om in te gaan op een feitelijk aanbod tot tewerkstelling, zich te verplaatsen binnen lidstaten, en te verblijven en te werken overeenkomstig de regels die van toepassing zijn op nationale werknemers. Een werknemer wordt gedefinieerd als iemand die in loondienst arbeid verricht. Hierbij wordt gekeken naar de aard van de arbeid, ongeacht of het deeltijds is of de beloning onder het bestaansminimum ligt. ###### 2.1.2.1.2 Vrijheid van vestiging Dit artikel (art. 49 VWEU) geldt voor toegang tot werkzaamheden anders dan in loondienst. Het omvat de oprichting van zelfstandige ondernemingen en vennootschappen, inclusief agentschappen, filialen en dochterondernemingen. Zowel natuurlijke als rechtspersonen moeten een reële en daadwerkelijke economische activiteit duurzaam en voor onbepaalde duur uitoefenen. #### 2.1.3 Vrij verkeer van diensten Dit artikel (art. 56-62 VWEU) is van toepassing op commerciële dienstverlening die gewoonlijk tegen een vergoeding geschiedt, en niet op overheidsdiensten. Het omvat vier situaties: 1. Het brengen van diensten naar een andere lidstaat. 2. Het ontvangen van diensten in een andere lidstaat. 3. Het brengen of ontvangen van diensten zonder dat de dienstverlener of -ontvanger zich verplaatst. 4. Het brengen of ontvangen van diensten waarbij zowel de dienstverlener als de -ontvanger zich verplaatst. #### 2.1.4 Vrij verkeer van kapitaal Dit artikel (art. 63-66 VWEU) verbiedt alle beperkingen op het kapitaalverkeer en het betalingsverkeer. Documenten die een bepaalde waarde vertegenwoordigen, zoals geld en waardepapieren, vallen hieronder. ### 2.2 Onderscheid tussen de vier vrijheden Op een specifieke casus kan slechts één verdragsrechtelijk regime van toepassing zijn. * **Vrij verkeer van diensten versus vrij verkeer van goederen:** Goederen zijn materiële, tastbare zaken. Diensten zijn immateriële zaken. Het onderscheid kan echter moeilijk zijn bij zaken als elektriciteit, films of loterijbriefjes. * **Vrij verkeer van diensten versus vrij verkeer van personen (vestiging):** Het tijdsaspect is cruciaal. Tijdelijke werkzaamheden vallen onder diensten, duurzame werkzaamheden onder vestiging. * **Vrij verkeer van werknemers versus vrijheid van vestiging:** Werken in loondienst is vrij verkeer van werknemers. Werken als zelfstandige (natuurlijke of rechtspersoon) is vrijheid van vestiging. Het onderscheidend criterium is de aanwezigheid van een ondergeschiktheidsrelatie. * **Vrij verkeer van goederen versus vrij verkeer van kapitaal:** Geld en waardepapieren vallen onder het vrij verkeer van kapitaal, niet onder goederen. Naast verschillen zijn er ook samenhangen en veel gemeenschappelijke kenmerken tussen de vrijheden. Vaak gaan meerdere vrijheden hand in hand, en een aantal regels geldt voor alle vrijheden. ### 2.3 Grensoverschrijdend aspect Een grensoverschrijdend aspect is noodzakelijk om een beroep te kunnen doen op een van de vier vrijheden. Een zuiver interne aangelegenheid waarbij slechts één lidstaat betrokken is, valt hier niet onder. ### 2.4 Vormen van belemmeringen van het vrij verkeer Het verbod op discriminatie op basis van nationaliteit beoogt protectionisme tegen te gaan. Alle maatregelen die, al dan niet rechtstreeks, daadwerkelijk of potentieel het vrije verkeer kunnen beperken, zijn in strijd met het vrij verkeer. * **Open discriminatie:** Maatregelen die een direct onderscheid maken op basis van nationaliteit. * **Verkapte discriminatie:** Maatregelen die ogenschijnlijk neutraal zijn, maar in de praktijk nadelig uitpakken voor goederen of personen uit andere lidstaten. Zowel directe als indirecte discriminatie is verboden. > **Tip:** Belemmeringen kunnen zowel expliciet als impliciet zijn. Het is belangrijk om de feitelijke impact van een maatregel te beoordelen, niet alleen de bewoording ervan. ### 2.5 Uitzonderingen op het vrij verkeer De rechten die voortvloeien uit het vrije verkeer zijn geen absolute rechten. Er zijn twee mogelijkheden om artikelen omtrent vrij verkeer buiten toepassing te laten: 1. **Verdragsuitzonderingen:** Deze zijn direct in het Verdrag vastgelegd. 2. **Rule of reason (redelijke maatregelen voor dwingende eisen van algemeen belang):** Dit betreft maatregelen die noodzakelijk zijn voor dwingende redenen van algemeen belang en die voldoen aan aanvullende voorwaarden. Verdragsuitzonderingen kunnen zowel bij directe als indirecte discriminatie worden toegepast. De 'rule of reason' is enkel van toepassing bij indirecte discriminatie. ### 2.6 Voorwaarden voor het toepassen van de uitzonderingen Om gebruik te kunnen maken van de uitzonderingen, moeten altijd aanvullende voorwaarden worden vervuld: * De maatregel mag niet in strijd zijn met secundaire EU-wetgeving. * De maatregel moet daadwerkelijk bijdragen aan de bescherming van het publiek belang. * De maatregel moet in overeenstemming zijn met het evenredigheidsbeginsel, wat inhoudt dat de maatregel geschikt en noodzakelijk moet zijn om het nagestreefde doel te bereiken. Deze voorwaarden gelden zowel voor de verdragsuitzonderingen als voor de 'rule of reason'. > **Voorbeeld:** Een lidstaat kan de invoer van een bepaald product beperken om de volksgezondheid te beschermen (bv. door strenge veiligheidsnormen). Deze beperking moet echter evenredig zijn en mag niet als een verkapte vorm van protectionisme worden ingezet. --- # Uitzonderingen en voorwaarden voor vrij verkeer Dit onderwerp behandelt de uitzonderingen die mogelijk zijn op de vrijheden van het vrije verkeer, inclusief verdragsuitzonderingen en de 'rule of reason', evenals de aanvullende voorwaarden die vervuld moeten zijn om deze uitzonderingen toe te passen. ## 3. Uitzonderingen op het vrij verkeer De rechten die voortvloeien uit de vier vrijheden van het vrije verkeer zijn geen absolute rechten. Er zijn twee hoofdmanieren om de toepassing van de verdragsartikelen inzake vrij verkeer terzijde te schuiven: ### 3.1 Verdragsuitzonderingen Dit zijn uitzonderingen die expliciet in de verdragen zijn opgenomen. Ze kunnen van toepassing zijn op zowel directe als indirecte discriminatie. ### 3.2 De 'rule of reason' De 'rule of reason' betreft maatregelen die, hoewel ze indirect discriminerend kunnen zijn, gerechtvaardigd worden door dwingende eisen van algemeen belang. Deze uitzondering is specifiek van toepassing op indirecte discriminatie. ## 4. Voorwaarden voor het toepassen van uitzonderingen Om uitzonderingen op het vrij verkeer succesvol te kunnen toepassen, moeten zowel de verdragsuitzonderingen als de 'rule of reason' aan een reeks aanvullende voorwaarden voldoen: ### 4.1 Niet in strijd met secundaire wetgeving De betreffende maatregel mag niet in strijd zijn met reeds bestaande Uniewetgeving (secundaire wetgeving). ### 4.2 Daadwerkelijke bescherming van publiek belang De maatregel moet daadwerkelijk bijdragen aan de bescherming van een publiek belang. Dit kan bijvoorbeeld gaan om openbare orde, openbare veiligheid of volksgezondheid. ### 4.3 Evenredigheidsbeginsel De maatregel moet voldoen aan het evenredigheidsbeginsel. Dit houdt in dat de maatregel geschikt moet zijn om het nagestreefde doel te bereiken en dat deze noodzakelijk moet zijn. Er mag geen minder ingrijpende maatregel bestaan die hetzelfde doel kan bereiken. > **Tip:** Zowel de verdragsuitzonderingen als de 'rule of reason' moeten aan deze aanvullende voorwaarden voldoen. De rechtvaardiging van een beperking is dus niet enkel gebaseerd op de oorspronkelijke basis in het verdrag of de algemene categorie van de 'rule of reason', maar vereist ook een gedetailleerde toetsing aan de gestelde voorwaarden. > **Voorbeeld:** Een lidstaat wil de import van een bepaald product beperken om de volksgezondheid te beschermen. Deze maatregel kan gerechtvaardigd zijn onder de 'rule of reason' mits de volksgezondheid een dwingend belang van algemeen belang vormt, de beperking daadwerkelijk de volksgezondheid beschermt en er geen minder ingrijpende middelen voorhanden zijn om dit doel te bereiken. Als bijvoorbeeld een simpel etiketteringsvoorschrift volstaat, dan is een volledig importverbod niet evenredig. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Interne markt | Een economische ruimte binnen de Europese Unie waar het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal is gegarandeerd, zonder binnengrenzen en met geharmoniseerde wetgeving om belemmeringen weg te nemen. | | Vrij verkeer van goederen | Het beginsel dat alle producten en goederen die het voorwerp kunnen zijn van handelstransacties, vrij mogen circuleren tussen de lidstaten van de EU, met uitzondering van illegale producten. | | Vrij verkeer van personen | De mogelijkheid voor burgers van de EU om vrij te reizen, te verblijven en economisch actief te zijn in andere lidstaten, uitgebreid naar niet-economisch actieven door het EU-burgerschap. | | Vrij verkeer van werknemers | Een specifieke toepassing van het vrij verkeer van personen, waarbij elke discriminatie op grond van nationaliteit met betrekking tot werkgelegenheid, beloning en arbeidsvoorwaarden verboden is. | | Vrijheid van vestiging | Het recht voor burgers en rechtspersonen om duurzaam en voor onbepaalde duur economische activiteiten uit te oefenen in een andere lidstaat, hetzij als zelfstandige, hetzij door het oprichten van ondernemingen, agentschappen of filialen. | | Vrij verkeer van diensten | De mogelijkheid om commerciële dienstverlening, die gewoonlijk tegen vergoeding geschiedt, tijdelijk te verrichten of te ontvangen in een andere lidstaat, zonder dat dit leidt tot permanente vestiging. | | Vrij verkeer van kapitaal | Het beginsel dat alle beperkingen op het verkeer van kapitaal en betalingen tussen de lidstaten van de EU verboden zijn, wat investeringen en financiële transacties vergemakkelijkt. | | Discriminatie op basis van nationaliteit | Een maatregel die burgers van de ene lidstaat anders behandelt dan burgers van een andere lidstaat, puur op basis van hun nationaliteit, en die in strijd is met het vrije verkeer. | | Protectionisme | Economisch beleid dat gericht is op het beschermen van binnenlandse industrieën tegen buitenlandse concurrentie, vaak door middel van tarieven of andere handelsbelemmeringen, wat in de EU wordt tegengewerkt. | | Open discriminatie | Een maatregel die expliciet onderscheid maakt op basis van nationaliteit, waardoor de toepassing van nationale wetgeving direct leidt tot ongelijke behandeling van buitenlandse en nationale marktdeelnemers. | | Verkapte discriminatie | Een maatregel die geen direct onderscheid maakt op basis van nationaliteit, maar die in de praktijk wel onevenredige nadelen toebrengt aan buitenlandse marktdeelnemers, waardoor het vrije verkeer wordt belemmerd. | | Verdragsuitzonderingen | Specifieke uitzonderingen op de toepassing van de verdragsregels betreffende het vrije verkeer die expliciet in de EU-verdragen zijn opgenomen, bijvoorbeeld vanwege openbare orde, veiligheid of volksgezondheid. | | Rule of reason | Een juridisch principe dat toestaat dat indirecte discriminatie gerechtvaardigd kan zijn indien de maatregel noodzakelijk is ter bescherming van dwingende eisen van algemeen belang, zoals openbare orde, veiligheid of volksgezondheid, en evenredig is. | | Evenredigheidsbeginsel | Een fundamenteel beginsel in het EU-recht dat stelt dat maatregelen niet verder mogen gaan dan noodzakelijk is om het nagestreefde doel te bereiken, wat betekent dat ze geschikt en noodzakelijk moeten zijn. |