Hoorcollege 1.pptx

# Introductie tot politiek en beleid in sociaal werk Dit gedeelte introduceert de rol van politiek en beleid binnen het sociaal werk, met nadruk op de sociaal werker als reflexieve professional en de agogische en politieke opdrachten van het vak. ## 1\. Introductie tot politiek en beleid in sociaal werk ### 1.1 De opleiding tot sociaal werker * De opleiding tot sociaal werker richt zich op het opleiden van studenten tot **reflexieve professionals** die sociaal handelen in complexe contexten vanuit een **sociaal-politiek bewustzijn**. * Dit houdt in dat sociaal werkers niet alleen handelend optreden, maar ook kritisch reflecteren op de maatschappelijke context waarin zij werkzaam zijn. ### 1.2 De finaliteit van sociaal werk * De kerndoelstelling van sociaal werk is het versterken van de **sociale positie en het welzijn** van mensen in kwetsbare situaties. * Dit gaat hand in hand met het streven naar een **meer sociaal rechtvaardige samenleving**. * Deze finaliteit wordt nagestreefd via twee complementaire opdrachten: de agogische en de politieke opdracht. #### 1.2.1 De agogische opdracht * De agogische opdracht richt zich op het directe handelen, de begeleiding en ondersteuning van individuen en groepen om hun welzijn en positie te verbeteren. #### 1.2.2 De politieke opdracht * De politieke opdracht houdt in dat sociaal werkers zich bewust zijn van en actief betrokken zijn bij de maatschappelijke structuren en beleidskaders die van invloed zijn op het welzijn van hun cliënten. * Dit vereist een **sociaal-politiek bewustzijn**. ### 1.3 Wat nodig is voor de politieke opdracht Om de politieke opdracht effectief te kunnen uitvoeren, hebben sociaal werkers de volgende kennis en vaardigheden nodig: * **Technische kennis**: Inzicht in hoe de samenleving georganiseerd is, inclusief de werking van politieke en bestuurlijke systemen. * **Emancipatorische kennis**: Inzicht in hoe de samenleving kan veranderen en hoe sociale rechtvaardigheid bevorderd kan worden. * **Politiek bewustzijn**: Een scherp besef van politieke processen, machtsverhoudingen en beleidsvorming. ### 1.4 Een systemische kijk op politiek * Een **systemische kijk** op politiek beschouwt politiek als een geheel van elementen die wederzijds invloed op elkaar uitoefenen en met elkaar een systeem vormen. * Het geheel bepaalt in grote mate wat er met de afzonderlijke elementen gebeurt. * Vanuit de **systeemtheorie** wordt gekeken naar de onderlinge afhankelijkheid van deze elementen. > **Voorbeeld:** Het studeren aan een hogeschool kan systemisch bekeken worden door de interactie tussen de ligging van de school, de infrastructuur, de IT-omgeving, de docenten, de studenten, het administratief personeel en het beleid. ### 1.5 Het politiek systeem van Easton * **Model en paradigma**: Een model is een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid en een hulpmiddel om ernaar te kijken. Een paradigma is de manier waarop de wetenschap op een bepaald moment naar de realiteit kijkt. * Het model van Easton is gebaseerd op het **paradigma van de systeemtheorie**. * **Kringloopgedachte**: Centraal in het model van Easton staat de kringloop van inputs, omzetting en outputs in het politieke systeem. * **Maatschappij omvattend systeem**: Het politieke systeem wordt gezien als een systeem binnen de maatschappij dat zich bezighoudt met de toebedeling van materiële en immateriële waarden. * **Bindende allocatie**: Het doel van het politieke systeem is het realiseren van de bindende allocatie van deze waarden, wat betekent dat er bindende beslissingen worden genomen over wie wat krijgt. * **Politiek als bindende besluitvorming**: Politiek wordt gedefinieerd als de bindende besluitvorming en acties door de overheid, die door de meeste mensen in de samenleving aanvaard worden. * **Contextafhankelijkheid**: Politiek kan alleen begrepen worden in relatie tot de context waarin het plaatsvindt. #### 1.5.1 De inputs in het systeem van Easton * De inputs zijn de eisen en steunbetuigingen vanuit de samenleving aan het politieke systeem. Dit kunnen materiële en immateriële waarden zijn die als waardevol worden beschouwd, maar die schaars zijn, wat leidt tot conflicten. #### 1.5.2 De outputs in het systeem van Easton * De outputs zijn de beslissingen, beleidsmaatregelen en acties die voortkomen uit het politieke systeem. Dit zijn de bindende allocaties van waarden. #### 1.5.3 Afbakening van het politieke systeem * Easton's definitie van politiek is breder dan enkel overheidsbeslissingen en omvat ook organisaties zoals belangengroepen. * Echter, Easton bakent het af naar beslissingen die gezaghebbend zijn voor de **gehele samenleving**. De vraag wat als relevant voor de hele samenleving wordt beschouwd en wie tot die samenleving behoort, blijft een punt van discussie. ### 1.6 Vier sferen in de samenleving De samenleving kan worden opgedeeld in verschillende sferen die elk hun eigen dynamiek en relatie tot politiek en beleid hebben: * **Private sfeer**: De sfeer waarin mensen relaties aangaan, zoals gezin, familie, sportverenigingen, kerk en buurt, vanuit vrije keuze. Deze vrijheid wordt echter begrensd door bijvoorbeeld de sociaaleconomische positie. * **Private markt**: Deze sfeer omvat ondernemerschap, commerciële belangen en de dynamiek van vraag en aanbod. * **Publieke sfeer / Overheid**: De overheid maakt wetten, regels en procedures, voorziet in toeslagen, uitkeringen en voorzieningen. Een belangrijke taak hier is het omvormen van individuele belangen naar publiek belang. * **Middenveld**: Organisaties opgericht door burgers, zoals belangengroepen en verenigingen. Het middenveld versterkt individuele burgers, verenigt hen en kan druk uitoefenen op de politieke agenda. > **Voorbeeld:** Crowdfunding om de boodschap "Wij eisen de nacht op, laat vrouwen veilig thuiskomen" te tonen, valt binnen de dynamiek van het middenveld en de private sfeer die publieke aandacht zoekt. > **Voorbeeld:** Een minister die maatregelen neemt om de veiligheid van vrouwen op straat te verbeteren, zoals het langer laten branden van straatverlichting en GAS-boetes tegen straatintimidatie, behoort tot de publieke sfeer en de overheid. > **Voorbeeld:** De stijging van het aantal downloads van een noodapp na een gewelddadige dood, en de daaruit voortvloeiende vragen van burgers aan gemeenten over veiligheid op straat, illustreert de interactie tussen de private sfeer (veiligheid van burgers) en de publieke sfeer (reactie van de overheid). > **Voorbeeld:** Vrouwen die zelfverdediging gaan volgen of jongeren die een app ontwikkelen tegen straatintimidatie, tonen initiatieven vanuit de private sfeer die potentieel impact hebben op de publieke agenda. ### 1.7 Het politiek bestuurlijk systeem en legitimiteit Een legitiem beleid voeren vereist dat de overheid aan drie vormen van legitimiteit voldoet: * **Inputlegitimiteit**: Dit betreft de betrokkenheid van burgers en de mate waarin de overheid rekening houdt met diverse standpunten en belangen. Is er voldoende participatie en inspraak? * **Throughputlegitimiteit**: Dit gaat over de manier waarop de overheid beslissingen neemt. Is de besluitvorming transparant en zichtbaar? * **Outputlegitimiteit**: Dit verwijst naar de effectiviteit van het overheidsbeleid. Pakt de overheid maatschappelijke problemen aan en leidt het beleid tot goede dienstverlening en oplossingen? * * * # Een systemische kijk op politiek en maatschappelijke sferen Dit onderdeel introduceert de systeemtheorie als een benadering voor het begrijpen van politiek, waarbij de nadruk ligt op onderlinge afhankelijkheid en het geheel. Er worden vier maatschappelijke sferen onderscheiden: het private, het publieke, het economische en het middenveld. ### 2.1 Inleiding tot de systeemtheorie in politiek Politiek en maatschappelijke fenomenen kunnen begrepen worden door te kijken naar hoe verschillende elementen elkaar wederzijds beïnvloeden en hoe deze elementen samen een groter geheel vormen. Het geheel bepaalt in grote mate wat er met de afzonderlijke onderdelen gebeurt. De systeemtheorie biedt een kader om het geheel en de onderlinge afhankelijkheid van deze onderdelen te analyseren. #### 2.1.1 Het politiek systeem van Easton Een model is een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid en dient als hulpmiddel om de werkelijkheid te bestuderen. Het politiek systeem van Easton is gebaseerd op een paradigma, een manier van denken die bepaalt hoe we naar de wereld kijken. Easton's model sluit aan bij systeemtheoretisch denken en kenmerkt zich door een kringloopgedachte. Het politiek systeem wordt gezien als een maatschappij omvattend systeem dat zich bezighoudt met de toebedeling van materiële en immateriële waarden die een gemeenschap waardevol acht. Door schaarste van deze waarden ontstaan er conflicten. Een gezaghebbend orgaan, vaak de overheid, neemt hierover beslissingen. Politiek wordt gedefinieerd als de bindende besluitvorming en acties door de overheid, die door de meeste mensen in de samenleving gedurende het grootste deel van de tijd worden aanvaard. Dit concept is ruimer dan enkel overheidsoptreden en kan ook organisaties zoals belangengroepen omvatten, hoewel Easton de afbakening legt bij beslissingen die gezaghebbend zijn voor de gehele samenleving. De vraag wat relevant is voor de gehele samenleving en wie er toe behoort, blijft hierbij centraal staan. ### 2.2 Vier sferen in de samenleving De samenleving kan worden onderverdeeld in vier onderscheiden sferen: * **Het private:** Dit is de sfeer waarin mensen onderlinge relaties aangaan, zoals in het gezin, familie, sportverenigingen, kerken, buurten en andere informele verbanden, vaak gebaseerd op vrije keuze. Deze vrijheid wordt echter begrensd door factoren zoals de sociaaleconomische positie. * **Het publieke:** Deze sfeer omvat het politiek bestuur. De overheid maakt wetten, regels en procedures, en voorziet in toeslagen, uitkeringen en voorzieningen. De taak is om individuele belangen om te vormen naar een publiek belang. * **Het economische:** Dit betreft de sfeer van ondernemerschap en commerciële belangen, gebaseerd op vraag en aanbod. * **Het middenveld:** Dit zijn organisaties die door burgers zijn opgericht. Het middenveld versterkt individuele burgers, verenigt hen en kan zo druk uitoefenen op de politieke agenda. #### 2.2.1 Toepassing van de sferen: Wat hoort waar? De volgende voorbeelden illustreren hoe verschillende maatschappelijke fenomenen binnen deze sferen geplaatst kunnen worden: * **Crowdfunding voor een maatschappelijke boodschap ('Wij eisen de nacht op, laat vrouwen veilig thuiskomen')** kan worden gezien als een actie vanuit het middenveld, gericht op het beïnvloeden van het publieke debat en beleid. * **Een minister die de legalisering van pepperspray onderzoekt en maatregelen voor de veiligheid van vrouwen voorstelt (bv. langer straatverlichting, GAS-boetes tegen straatintimidatie)** valt duidelijk binnen de sfeer van het publieke, namelijk het politiek bestuur. * **Het grote aantal downloads van een noodapp na een gewelddadige dood en vragen van inwoners aan gemeenten over veiligheid op straat** illustreert de interactie tussen het private (burgerlijke onrust en zorg) en het publieke (reactie van gemeenten op veiligheidsvraagstukken). * **Meer vrouwen die zelfverdedigingstraining volgen en jongeren die een app tegen straatintimidatie ontwikkelen**, zijn voorbeelden van initiatieven die voortkomen uit het middenveld en het private, met het doel oplossingen te bieden voor maatschappelijke problemen en druk uit te oefenen op het publieke domein. * * * # Het politiek-bestuurlijk systeem en legitimiteit ### Het politiek-bestuurlijk systeem en legitimiteit Voor een legitiem beleid van de overheid zijn drie vormen van legitimiteit essentieel: #### Inputlegitimiteit Inputlegitimiteit betreft de betrokkenheid van burgers en diverse standpunten en belangen bij het politieke proces. Het gaat na in hoeverre de overheid rekening houdt met de inbreng van de diversiteit aan meningen. > **Tip:** Een hoge inputlegitimiteit wordt vaak geassocieerd met democratische processen waarbij de stem van de burger centraal staat. #### Throughputlegitimiteit Throughputlegitimiteit richt zich op de manier waarop de overheid beslissingen neemt. Het onderzoek hoe transparant en toegankelijk de besluitvormingsprocessen van de overheid zijn. > **Voorbeeld:** Transparante parlementaire debatten of raadplegingen van belangengroepen dragen bij aan de throughputlegitimiteit. #### Outputlegitimiteit Outputlegitimiteit evalueert of de overheid maatschappelijke problemen effectief aanpakt en of het beleid leidt tot goede dienstverlening en uiteindelijke oplossingen voor deze problemen. > **Tip:** Outputlegitimiteit is vaak het meest zichtbaar voor de burger, omdat deze direct de impact van overheidsbeleid ervaart in de praktijk. Het succes van beleidsmaatregelen is hierin cruciaal. * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Reflexieve professional | Een professional die in staat is om kritisch na te denken over het eigen handelen, de context waarin dit plaatsvindt, en de gevolgen daarvan, met als doel de kwaliteit van het werk te verbeteren. | | Sociaal-politiek bewustzijn | Het vermogen om de invloed van politieke en maatschappelijke structuren op individuen en groepen te herkennen en te begrijpen, en om deze kennis te integreren in het sociaal werk. | | Sociaal handelen | Handelingen die gericht zijn op het ondersteunen, versterken of veranderen van sociale relaties en structuren, met als doel het welzijn van individuen en gemeenschappen te bevorderen en sociale rechtvaardigheid te realiseren. | | Agogische opdracht | De taak van de sociaal werker om mensen te begeleiden in hun ontwikkeling, emancipatie en sociale participatie, vaak door middel van educatieve en ondersteunende interventies. | | Politieke opdracht | De rol van de sociaal werker om zich bewust te zijn van politieke processen en structuren, en indien nodig, te interveniëren om sociale rechtvaardigheid en het welzijn van kwetsbare groepen te bevorderen, bijvoorbeeld door middel van belangenbehartiging. | | Systemische kijk | Een benadering die uitgaat van het principe dat elementen in een systeem onderling afhankelijk zijn en elkaar wederzijds beïnvloeden, waarbij het geheel meer is dan de som der delen. | | Systeemtheorie | Een theoretisch kader dat zich richt op de studie van systemen, hun structuur, gedrag en interacties, vaak gebruikt om complexe fenomenen in de sociale wetenschappen te analyseren. | | Paradigma | Een fundamenteel denkkader of een set van aannames die de manier waarop wetenschappers naar de werkelijkheid kijken en onderzoek doen, bepaalt; een voorbeeld is de systeemtheorie. | | Bindende allocatie | Het proces waarbij gezaghebbende instanties, zoals de overheid, beslissingen nemen over de verdeling van schaarse materiële en immateriële waarden binnen een samenleving. | | Middenveld | Een maatschappelijke sector die bestaat uit maatschappelijke organisaties opgericht door burgers, zoals verenigingen, stichtingen en vakbonden, die een rol spelen in de maatschappelijke belangenbehartiging en de versterking van de burgerparticipatie. | | Inputlegitimiteit | De mate waarin het beleidsproces van de overheid rekening houdt met de inbreng van burgers en diverse belangen, en of er voldoende betrokkenheid en participatie is in de beleidsvorming. | | Throughputlegitimiteit | De transparantie en de wijze waarop beslissingen worden genomen binnen de overheid; het gaat om de zichtbaarheid en de acceptatie van het besluitvormingsproces. | | Outputlegitimiteit | De effectiviteit van overheidsbeleid in het aanpakken van maatschappelijke problemen en het leveren van goede dienstverlening, wat leidt tot concrete oplossingen en verbeteringen voor burgers. | | GAS-boetes | Gemeentelijke administratieve sancties die door lokale overheden kunnen worden opgelegd voor bepaalde overtredingen van plaatselijke verordeningen of wetten, vaak gebruikt voor kleinschalige overlast. |