3.pdf

# Indeling van het recht Dit onderwerp biedt een fundamentele indeling van het recht, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen privaatrecht en publiekrecht, en tussen nationaal en grensoverschrijdend recht. ### 1.1 De basisindeling: privaatrecht versus publiekrecht De meest klassieke basisindeling van het recht is die tussen privaatrecht en publiekrecht [1](#page=1). #### 1.1.1 Privaatrecht Het privaatrecht regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling. Het bepaalt welke subjectieve rechten burgers toekomen, hoe zij deze kunnen verwerven, en hoe zij deze kunnen laten gelden wanneer deze door medeburgers niet worden gerespecteerd. Kenmerkend is de contractuele vrijheid, waarbij personen in veel levensgebieden vrij zijn om afspraken te maken [1](#page=1). * **Subjectieve rechten:** Dit zijn rechten die burgers kunnen verwerven, zoals eigendomsrecht of het recht om te huwen [1](#page=1). * **Verwerving van rechten:** Rechten kunnen worden verworven via overeenkomsten of door erfenis [1](#page=1). * **Rechtsmiddelen:** Bij niet-naleving van rechten, kan men een beroep doen op rechtsmiddelen zoals schadevergoeding of de gedwongen uitvoering van verbintenissen [1](#page=1). De contractuele vrijheid is echter niet onbeperkt en wordt door de overheid beperkt om redenen van morele, politieke, economische en sociale aard. Dit leidt tot regels van dwingend recht, waarvan rechtshandelingen van burgers op straffe van nietigheid moeten overeenstemmen [2](#page=2). > **Voorbeeld:** Artikel 4 van de Handelshuurwet bepaalt dat de huur minimaal negen jaar bedraagt, zelfs indien partijen een kortere termijn afspreken [2](#page=2). > **Voorbeeld:** De consument geniet bescherming tegen agressieve verkooptactieken; een onlineaankoop kan binnen 14 dagen zonder reden worden herroepen, een regel van dwingend recht [2](#page=2). Het nationaal privaatrecht omvat verschillende rechtstakken: * **Burgerlijk recht:** Regelt de meest elementaire verhoudingen tussen burgers, zoals het statuut van personen, huwelijk, verhoudingen tussen ouders en kinderen, goederenrecht, erfenissen en overeenkomsten. De meeste burgerrechtelijke geschillen worden beslecht door de vredegerechten en rechtbanken van eerste aanleg. Het vormt de basis voor vele andere rechtsgebieden [2](#page=2). * **Economisch recht:** Is geëvolueerd uit het handelsrecht en omvat zowel privaatrechtelijke als publiekrechtelijke regels, vanwege de toenemende overheidsinterventie in het economische leven. Het omvat onder meer marktrecht (mededingingsrecht en consumentenrecht), ondernemingsrecht en vennootschapsrecht. Geschillen worden behandeld door de ondernemingsrechtbanken [3](#page=3). * **Arbeidsrecht:** Regelt de verhouding tussen privéwerkgevers en werknemers die arbeid presteren in ondergeschikt verband. Het valt uiteen in individueel arbeidsrecht (rechten en plichten bij aanwerving, tewerkstelling en ontslag) en collectief arbeidsrecht (regels tot stand gekomen via collectieve arbeidsovereenkomsten (cao's)) [3](#page=3) [4](#page=4). Het privaatrechtelijk procesrecht regelt de organisatie, bevoegdheid en procedure van privaatrechtelijke rechtscolleges [4](#page=4). #### 1.1.2 Publiekrecht Het publiekrecht regelt de verhouding tussen burgers en de overheid, de interne organisatie van de overheid, en de verhoudingen tussen staten [1](#page=1). In de verhouding met haar burgers heeft de overheid een bevoorrechte positie, gebaseerd op haar **geweldmonopolie**. Dit stelt de overheid in staat rechten en plichten op te leggen, burgers tot betaling te dwingen, en misdadigers te vervolgen. De overheid treedt hier op als behoeder van het algemeen belang [4](#page=4). Daarnaast kan de overheid publiekrechtelijke doelstellingen bereiken met privaatrechtelijke technieken, zoals het kopen van grond in plaats van onteigenen. In dergelijke gevallen zijn de verhoudingen van zuiver privaatrechtelijke aard [4](#page=4). Het nationaal publiek recht omvat de volgende rechtstakken: * **Grondwettelijk recht:** Omvat de bepalingen van de Grondwet, die de inrichting van de staat en de fundamentele rechten van de burgers regelen [5](#page=5). * **Administratief recht (bestuursrecht):** Regelt de inrichting en werking van de administratie (uitvoerende macht) [5](#page=5). * **Socialezekerheidsrecht:** Regelt de verplichte sociale verzekeringen voor werknemers en zelfstandigen. Samen met het arbeidsrecht vormt het het sociaal recht. Geschillen vallen onder de bevoegdheid van de arbeidsrechtbanken en arbeidshoven [5](#page=5). * **Strafrecht:** Bepaalt welke handelingen strafbaar zijn en welke straffen van toepassing zijn. Alleen de overheid mag legitiem straffen opleggen [5](#page=5). * **Strafprocesrecht:** Regelt de inrichting, bevoegdheid en procedure van strafrechtscolleges. De procedure wordt geleid door het openbaar ministerie en gaat gepaard met bijzondere bewijsvoering. Strafprocedures worden gevoerd voor de politierechtbank, correctionele rechtbank of het hof van assisen, afhankelijk van de ernst van het misdrijf [6](#page=6). ### 1.2 Nationaal recht versus grensoverschrijdend recht Naast het onderscheid privaatrecht/publiekrecht, kan men ook een onderscheid maken tussen nationaal recht en grensoverschrijdend recht [1](#page=1). #### 1.2.1 Nationaal recht Nationaal recht geldt enkel binnen de grenzen van een staat, hoewel niet steeds voor het gehele grondgebied of alle onderdanen. Het nationaal recht omvat alle rechtsregels die worden uitgevaardigd door bevoegde politieke instellingen en die van toepassing zijn binnen het Belgisch grondgebied. Dit omvat zowel federaal als regionaal, provinciaal en gemeentelijk recht [1](#page=1). #### 1.2.2 Grensoverschrijdend recht Grensoverschrijdend recht omvat: * Rechtsregels uitgevaardigd door supranationale politieke instellingen, zoals grote delen van het Europees recht [1](#page=1). * Verdragen gesloten tussen België en één of meer staten (traditioneel internationaal recht, internationaal publiekrecht of volkenrecht) [1](#page=1). * Rechtsregels die bepalen welk nationaal recht van toepassing is bij privaatrechtelijke verhoudingen tussen Belgen en vreemdelingen of voor Belgen in het buitenland (internationaal privaatrecht) [1](#page=1). ##### 1.2.2.1 Internationaal privaatrecht Internationaal privaatrecht bepaalt welke nationale wetgeving van toepassing is wanneer in een rechtsverhouding elementen uit verschillende staten voorkomen. Dit gebeurt via wijzigingsregels of conflictregels. De regels zelf zijn zuiver nationaal recht, wat kan leiden tot tegenstrijdigheden tussen staten. Internationale verdragen uniformiseren het internationaal privaatrecht deels. In België werden in 2004 nieuwe regels ingevoerd in een Wetboek van Internationaal Privaatrecht [6](#page=6). ##### 1.2.2.2 Internationaal publiekrecht (volkenrecht) Dit regelt de betrekkingen tussen staten onderling en tussen staten en internationale instellingen. Traditioneel komt het tot stand via internationale verdragen. Sinds de twintigste eeuw zijn internationale politieke instellingen gecreëerd die zelf rechtsregels kunnen tot stand brengen [6](#page=6) [7](#page=7). ##### 1.2.2.3 Europees recht Europees recht ontstaat binnen de Europese Unie en de rechtsregels ervan zijn bindend voor lidstaten en hun inwoners. De EU-lidstaten dragen bepaalde beslissingsbevoegdheid over aan Europese instellingen. Europees recht regelt de verhoudingen tussen lidstaten, tussen staten en EU-instellingen, en zelfs zuiver privaatrechtelijke verhoudingen tussen onderdanen van lidstaten. Hoewel de vorm nog volkenrechtelijk is, is de inhoud grotendeels privaatrecht [7](#page=7). --- # Nationaal privaatrecht Hieronder volgt een samenvatting van nationaal privaatrecht, gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 2. Nationaal privaatrecht Nationaal privaatrecht regelt de onderlinge verhoudingen tussen burgers en rechtspersonen binnen de grenzen van een staat [1](#page=1). ### 2.1 Definitie en reikwijdte * **Privaatrecht vs. Publiekrecht:** Privaatrecht regelt de verhoudingen tussen burgers onderling. Publiekrecht regelt de verhoudingen tussen burgers en de overheid, de interne organisatie van de overheid, en verhoudingen tussen staten [1](#page=1). * **Nationaal vs. Internationaal recht:** Nationaal recht geldt binnen de grenzen van één staat. Grensoverschrijdend recht omvat supranationaal recht, verdragen en internationaal privaatrecht [1](#page=1). ### 2.2 Kernprincipes van privaatrecht Het privaatrecht legt subjectieve rechten van burgers vast en bepaalt hoe deze verworven en gehandhaafd kunnen worden [1](#page=1). * **Subjectieve rechten:** Dit zijn rechten die burgers toekomen of kunnen verwerven, zoals eigendomsrecht of het recht om te huwen [1](#page=1). * **Verwerving van rechten:** Subjectieve rechten kunnen worden verworven via bijvoorbeeld een overeenkomst of door te erven [1](#page=1). * **Handhaving van rechten:** Wanneer rechten niet worden gerespecteerd, kunnen deze via instellingen zoals het recht op schadevergoeding (art. 1382-1386 BW) of de gedwongen uitvoering van verbintenissen (art. 5.83-5.88 BW) worden gehandhaafd [1](#page=1). * **Contractuele vrijheid:** Personen zijn vrij om te bepalen welke afspraken er tussen hen gelden. Dit houdt in dat burgers en rechtspersonen vrij zijn om te beschikken over hun subjectieve rechten, zoals het wijzigen, vervreemden of bezwaren van rechten [1](#page=1). > **Tip:** Contractuele vrijheid is de basis, maar er zijn grenzen gesteld door de overheid [2](#page=2). * **Aanvullend recht:** Wanneer partijen niet alle details of mogelijke problemen hebben vastgelegd in een contract, treden regels van aanvullend recht in werking. Deze regels gelden als een vangnet en partijen mogen ervan afwijken [2](#page=2). > **Voorbeeld:** Het wettelijke huwelijksvermogensstelsel is van toepassing tenzij echtgenoten anders overeenkomen via een huwelijksovereenkomst (art. 1398-1450 BW, art. 1387 BW) [2](#page=2). * **Dwingend recht:** Dit zijn regels die de contractuele vrijheid van burgers en rechtspersonen beperken om redenen van morele, politieke, economische en sociale aard. Rechtshandelingen moeten, op straffe van nietigheid, overeenstemmen met deze regels [2](#page=2). > **Voorbeeld:** Artikel 4 van de Handelshuurwet bepaalt dat de huur niet korter mag zijn dan negen jaar, zelfs indien partijen een kortere duur afspreken [2](#page=2). > **Voorbeeld:** Verkopers hebben de plicht consumentenrechten na te leven. Een online aankoop kan binnen 14 dagen na levering zonder reden en kosten worden herroepen, een regel van dwingend recht waarvan niet mag worden afgeweken [2](#page=2). ### 2.3 Rechtstakken van nationaal privaatrecht Het nationaal privaatrecht omvat verschillende rechtsgebieden [2](#page=2). #### 2.3.1 Burgerlijk recht Het burgerlijk recht regelt de meest elementaire verhoudingen tussen burgers en raakt vrijwel iedereen. Het omvat onder andere [2](#page=2): * Het statuut van de persoon (naam, woonplaats, rechtsbekwaamheid) [2](#page=2). * Het huwelijk [2](#page=2). * Verhoudingen tussen ouders en kinderen [2](#page=2). * Het statuut van goederen (eigendom, hypotheek) [2](#page=2). * Erfenissen [2](#page=2). * Overeenkomsten (koop, huur) [2](#page=2). * Het aansprakelijkheidsrecht (ingevoerd bij wet van 1 februari 2024) [2](#page=2). De meeste burgerrechtelijke geschillen worden beslecht door de vredegerechten, de rechtbanken van eerste aanleg (burgerlijke rechtbank, familierechtbank) en de hoven van beroep. Het burgerlijk recht vormt de basis voor vele andere rechtsgebieden en komt daardoor met nagenoeg alle rechtbanken in aanraking [2](#page=2). #### 2.3.2 Economisch recht Het economisch recht is de evolutie van het handelsrecht en omvat zowel privaatrechtelijke als publiekrechtelijke regels. De overheid grijpt steeds meer in het economische leven in om concurrenten of consumenten te beschermen [3](#page=3). * **Marktrecht:** Dit omvat het mededingingsrecht (bescherming van eerlijke concurrentie) en het consumentenrecht [3](#page=3). * **Ondernemingsrecht:** Dit regelt de juridische status van ondernemingen. Een onderneming is een entiteit die economische activiteiten uitoefent, ongeacht of ze winsten uitkeert [3](#page=3). * **Vennootschapsrecht:** Dit omvat de regels voor de oprichting, organisatie en werking van vennootschappen, die rechtspersonen zijn. Sinds de wet van 23 maart 2019 zijn de rechtsvormen beperkt tot de naamloze vennootschap (nv), besloten vennootschap (bv), coöperatieve vennootschap (cv) en maatschap (zonder rechtspersoonlijkheid), alsook Europese vennootschapsvormen. Het onderscheid tussen handels- en burgerlijke vennootschappen is opgeheven [3](#page=3). * **Regels voor ondernemingen in moeilijkheden:** Dit omvat faillissement en gerechtelijke reorganisatie [3](#page=3). Geschillen in het economisch recht worden behandeld door de ondernemingsrechtbanken en de hoven van beroep [3](#page=3). #### 2.3.3 Arbeidsrecht Het arbeidsrecht regelt de verhouding tussen privéwerkgevers en werknemers die arbeid verrichten in ondergeschikt verband [3](#page=3). * **Individueel arbeidsrecht:** Regelt de individuele arbeidsverhouding, inclusief de rechten en plichten van werkgever en werknemer bij aanwerving, tewerkstelling en ontslag. Het beschermt de werknemer tegen willekeur [3](#page=3). * **Collectief arbeidsrecht:** Betreft regels die van toepassing zijn op werknemers en werkgevers van een bepaald bedrijf, sector of nationaal niveau. Deze regels komen tot stand via onderhandelingen tussen werknemersorganisaties, werkgevers en de overheid, en leiden tot collectieve arbeidsovereenkomsten (cao's) [4](#page=4). ### 2.4 Privaatrechtelijk procesrecht Het privaatrechtelijk procesrecht regelt de organisatie, bevoegdheid en het verloop van procedures bij privaatrechtelijke rechtscolleges zoals de vredegerechten, rechtbanken van eerste aanleg, ondernemingsrechtbanken, arbeidsrechtbanken, arbeidshoven, hoven van beroep en het Hof van Cassatie bij privaatrechtelijke geschillen [4](#page=4). --- # Nationaal publiek recht Nationaal publiek recht regelt de bevoegdheden en samenstelling van overheidsorganen en de relatie tussen burger en overheid, met de overheid die een bevoorrechte positie inneemt op basis van haar geweldmonopolie [4](#page=4). ### 3.1 Deelgebieden van het nationaal publiek recht Het nationaal publiek recht omvat diverse rechtsgebieden die de inrichting van de staat, de verhouding tussen burger en overheid, en de handhaving van de openbare orde regelen [4](#page=4) [5](#page=5). #### 3.1.1 Grondwettelijk recht Grondwettelijk recht omvat alle regels die in de Grondwet zijn vastgelegd. De Grondwet bepaalt de basisstructuur van politieke en gerechtelijke instellingen en hun fundamentele bevoegdheden. Daarnaast erkent de Belgische Grondwet fundamentele rechten van burgers, zoals democratische rechten (bv. stemrecht) politieke vrijheden (bv. vrijheid van eredienst, onderwijs, pers) en sociaal-economische en culturele rechten (bv. recht op sociale zekerheid) [5](#page=5). #### 3.1.2 Administratief recht Administratief recht, ook wel bestuursrecht genoemd, regelt de inrichting en werking van de uitvoerende macht. Onderwerpen zoals onteigening, ruimtelijke ordening en stedenbouw vallen hieronder. Het administratief recht is vastgelegd in diverse wetten, besluiten, verordeningen en omzendbrieven [5](#page=5). #### 3.1.3 Sociaal zekerheidsrecht Het sociaal zekerheidsrecht regelt de verplichte sociale verzekeringen voor werknemers en zelfstandigen, waaronder ziekte, invaliditeit, arbeidsongevallen, werkloosheid, vakantiegeld, kinderbijslagen en pensioenen. Samen met het arbeidsrecht vormt het sociaal recht. Geschillen inzake sociale zekerheid vallen onder de bevoegdheid van de arbeidsrechtbanken en arbeidshoven [5](#page=5). #### 3.1.4 Strafrecht Strafrecht bepaalt welke handelingen als misdrijven worden beschouwd en welke straffen daarop van toepassing zijn. Het is een kerntaak van de overheid om op te treden tegen alles wat de openbare orde en veiligheid in gevaar brengt. De overheid is de enige die op legitieme wijze straffen mag opleggen. Dit behoort tot het geweldmonopolie van de staat. Strafrecht wordt toegepast door de politierechtbank, correctionele rechtbank, hof van beroep en het hof van assisen [5](#page=5). #### 3.1.5 Strafprocesrecht Strafprocesrecht, ook wel strafvorderingsrecht genoemd, regelt de inrichting en bevoegdheid van strafrechtscolleges en de procedure in strafzaken. Deze procedure verschilt van privaatrechtelijke procedures doordat deze wordt geleid door het openbaar ministerie en gepaard gaat met bijzondere bewijsvoering. Strafprocedures worden gevoerd voor de politierechtbank, correctionele rechtbank of het assisenhof [5](#page=5) [6](#page=6). > **Tip:** Het strafprocesrecht is te onderscheiden van het strafrecht. Strafrecht bepaalt wat strafbaar is en welke straffen eraan verbonden zijn, terwijl strafprocesrecht de procedure beschrijft hoe dit wordt vastgesteld en opgelegd. ### 3.2 De relatie tussen burger en overheid In de verhouding met haar burgers bekleedt de overheid een bevoorrechte positie. Dit komt voort uit haar monopolie op het uitoefenen van geweld binnen een bepaald grondgebied en ten aanzien van bepaalde personen [4](#page=4). * **Publiekrechtelijke verhoudingen:** Wanneer de overheid gebruikmaakt van haar privileges, die steunen op haar geweldmonopolie, zijn de relaties tussen overheid en burger van publiekrechtelijke aard. De overheid treedt dan op als behoeder van het algemeen belang, bijvoorbeeld door misdadigers te vervolgen en te bestraffen, of door gronden en gebouwen te onteigenen voor algemeen nut. De overheid kan rechtsregels uitvaardigen die burgers verplichten of hen rechten en plichten opleggen, zoals het afdwingen van belastingbetaling [4](#page=4). * **Privaatrechtelijke verhoudingen:** De overheid kan echter ook privaatrechtelijke technieken gebruiken om bepaalde doelstellingen te bereiken, bijvoorbeeld door een stuk grond te kopen in plaats van het te onteigenen. Wanneer de overheid afstand doet van haar bevoorrechte positie, zijn haar verhoudingen met burgers of andere overheidsinstanties van zuiver privaatrechtelijke aard [4](#page=4). ### 3.3 Het geweldmonopolie Het geweldmonopolie is een cruciaal concept binnen het nationaal publiek recht. Het houdt in dat de overheid het exclusieve recht heeft om binnen haar grondgebied geweld te gebruiken, zowel afdwingend (bv. belastinginning) als bestraffend (bv. gevangenisstraf). Dit monopolie stelt de overheid in staat om de openbare orde en veiligheid te handhaven en burgers te beschermen. Het legt ook de basis voor de bevoegdheid om bijvoorbeeld gronden te onteigenen [4](#page=4) [5](#page=5). > **Verschil met privaatrechtelijke verhoudingen:** In privaatrechtelijke verhoudingen tussen burgers onderling, of wanneer de overheid zich als een private partij gedraagt, is er geen sprake van een bevoorrechte positie gebaseerd op een geweldmonopolie [4](#page=4). --- # Grensoverschrijdend recht Grensoverschrijdend recht omvat de rechtsregels die betrekking hebben op verhoudingen die zich buiten de nationale grenzen uitstrekken, inclusief supranationaal recht, internationaal publiekrecht en internationaal privaatrecht [1](#page=1) [6](#page=6). ### 4.1 Indeling van het recht Een fundamenteel onderscheid in het recht is dat tussen privaatrecht en publiekrecht. Privaatrecht regelt de verhoudingen tussen burgers onderling, terwijl publiekrecht de relatie tussen burgers en de overheid, de interne overheidsorganisatie en de verhoudingen tussen staten regelt. Naast dit onderscheid kan men ook een onderscheid maken tussen nationaal recht, dat enkel binnen de grenzen van een staat geldt, en grensoverschrijdend recht [1](#page=1). Grensoverschrijdend recht kan onderverdeeld worden in: * Rechtsregels uitgevaardigd door supranationale politieke instellingen, zoals grote delen van het Europees recht [1](#page=1) [7](#page=7). * Verdragen tussen België en een of meer staten, ook wel traditioneel internationaal recht, verdragsrecht, internationaal publiekrecht of volkenrecht genoemd [1](#page=1) [6](#page=6). * Rechtsregels die bepalen welk nationaal recht van toepassing is op privaatrechtelijke verhoudingen met internationale elementen, bekend als internationaal privaatrecht [1](#page=1) [6](#page=6). ### 4.2 Internationaal privaatrecht Internationaal privaatrecht (IPR) bepaalt welk nationaal recht van toepassing is wanneer een rechtsverhouding elementen uit verschillende staten bevat. Dit gebeurt aan de hand van verwijzingsregels of conflictregels. De regels van IPR zijn op zichzelf nationaal recht, maar worden "internationaal" genoemd omdat ze betrekking hebben op rechtsverhoudingen met aanknopingspunten met meer dan één rechtsorde [6](#page=6). Elke staat heeft zijn eigen IPR, wat tot conflicten kan leiden wanneer verschillende regelingen gelden voor dezelfde situatie in verschillende landen. Om dit te ondervangen, zijn internationale verdragen gesloten die het IPR deels uniformiseren, zoals het Verdrag van Rome van 19 juni 1980 dat het recht op verbintenissen uit overeenkomst regelt [6](#page=6). In België zijn in 2004 nieuwe IPR-regels ingevoerd in het Wetboek van Internationaal Privaatrecht (wet 16 juli 2004). Dit wetboek regelt de bevoegdheid van de rechter, het toe te passen recht en de uitwerking van buitenlandse beslissingen en akten in België. Het omvat regels over personen- en familierecht, erfrecht, zakelijke rechten, verbintenissenrecht, rechtspersonen, insolventieprocedures en trust [6](#page=6). > **Tip:** Het IPR lost niet de vraag op *welke rechter* bevoegd is, maar *welk recht* van toepassing is op een internationale situatie. De bevoegdheid van de rechter wordt door andere regels bepaald [6](#page=6). ### 4.3 Internationaal publiek recht of volkenrecht Het klassieke volkenrecht regelt de betrekkingen tussen staten onderling, en tussen staten en internationale instellingen. Het regelt ook de inrichting en werking van internationale instellingen. Traditioneel komt volkenrecht tot stand via internationale verdragen die staten sluiten. Een verdrag is bindend voor de staten die het ondertekenen, en elk land blijft soeverein om toe te treden tot een verdrag. Een verdrag is daarmee vergelijkbaar met een contract tussen staten [6](#page=6) [7](#page=7). In de loop van de twintigste eeuw zijn via verdragen internationale politieke instellingen gecreëerd die de bevoegdheid hebben gekregen om zelf rechtsregels tot stand te brengen. Hierdoor heeft het volkenrecht zowel zijn eenheid als zijn zuiver publiekrechtelijke karakter verloren, met de vorming van nieuwe rechtstakken zoals het Europees recht [7](#page=7). ### 4.4 Europees recht Europees recht ontstaat binnen de Europese Unie (EU). De rechtsregels die binnen de EU worden uitgevaardigd, zijn bindend voor de lidstaten en hun inwoners. Lidstaten dragen bepaalde delen van hun beslissingsbevoegdheid over aan Europese instellingen [7](#page=7). Europees recht regelt niet alleen de verhoudingen tussen lidstaten en de EU-instellingen, maar ook de verhoudingen tussen onderdanen van lidstaten en de EU-instellingen, en zelfs puur privaatrechtelijke verhoudingen tussen onderdanen van lidstaten (bv. mededingingsrecht). Hoewel het qua vorm nog steeds volkenrecht is, is het inhoudelijk grotendeels privaatrecht geworden [7](#page=7). > **Voorbeeld:** Het consumentenrecht is een onderdeel van het Europees Recht, waardoor afzonderlijke lidstaten hierover geen eigen rechtsregels meer kunnen bepalen [7](#page=7). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Privaatrecht | Het rechtsgebied dat de verhoudingen tussen burgers onderling regelt, inclusief aspecten als contracten, eigendom en familieverhoudingen. | | Publiek recht | Het rechtsgebied dat de verhoudingen tussen burgers en de overheid regelt, de interne organisatie van de overheid, en ook de verhoudingen tussen staten. | | Nationaal recht | Het recht dat enkel binnen de grenzen van een staat geldt en uitgevaardigd wordt door bevoegde politieke instellingen van die staat. | | Grensoverschrijdend recht | Omvat alle rechtsregels die voortkomen uit supranationale instellingen, internationale verdragen en regels die het toepasselijke nationale recht bepalen bij grensoverschrijdende verhoudingen. | | Subjectieve rechten | Rechten die toegekend worden aan burgers, zoals het eigendomsrecht of het recht om te huwen, en waarover zij in beginsel vrij kunnen beschikken. | | Contractuele vrijheid | Het principe dat burgers en rechtspersonen vrij zijn om onderlinge afspraken te maken en te bepalen welke voorwaarden gelden voor hun subjectieve rechten. | | Dwingend recht | Rechtsregels die de contractuele vrijheid beperken omwille van morele, politieke, economische of sociale redenen, en waarvan rechtshandelingen niet mogen afwijken, vaak met nietigheid tot gevolg. | | Burgerlijk recht | Het rechtsgebied dat de meest elementaire verhoudingen tussen burgers regelt, zoals het statuut van de persoon, huwelijk, erfopvolging en overeenkomsten. | | Economisch recht | Een ruim rechtgebied dat zowel privaatrechtelijke als publiekrechtelijke regels omvat en betrekking heeft op economische activiteiten, concurrentie en consumentenbescherming. | | Arbeidsrecht | Het rechtsgebied dat de verhoudingen tussen werkgevers en werknemers regelt, inclusief rechten en plichten voortvloeiend uit arbeidsovereenkomsten, en dat opgesplitst kan worden in individueel en collectief arbeidsrecht. | | Nationaal publiek recht | Omvat de regels betreffende de bevoegdheid en samenstelling van overheidsorganen en de verhouding tussen burger en overheid, waarbij de overheid vaak een bevoorrechte positie inneemt. | | Geweldmonopolie | Het exclusieve recht van de overheid om binnen een bepaald grondgebied legitiem geweld te gebruiken ter handhaving van de openbare orde en het opleggen van wetten. | | Grondwettelijk recht | Het rechtsgebied dat de basiswetgeving van een land regelt, inclusief de inrichting van de staat, politieke en gerechtelijke instellingen, en fundamentele rechten van burgers. | | Administratief recht (Bestuursrecht) | Regelt de inrichting en werking van de uitvoerende macht (de administratie) en omvat materies zoals ruimtelijke ordening en onteigening. | | Socialezekerheidsrecht | Regelt de verplichte sociale verzekeringen die voorzien in inkomenszekerheid bij ziekte, invaliditeit, werkloosheid, pensioen en andere sociale risico's. | | Strafrecht | Bepaalt welke handelingen strafbaar zijn (misdrijven) en welke straffen daarop van toepassing zijn, en is exclusief voorbehouden aan de overheid. | | Strafprocesrecht (Strafvorderingsrecht) | Regelt de inrichting en bevoegdheid van strafrechtscolleges en de procedure die gevolgd wordt in strafzaken. | | Internationaal privaatrecht | Heeft tot doel uit te maken welke nationale wetgeving van toepassing is wanneer een rechtsverhouding elementen uit verschillende staten bevat, vaak via conflictregels. | | Internationaal publiek recht (Volkenrecht) | Regelt de betrekkingen tussen staten onderling, tussen staten en internationale instellingen, en de inrichting en werking van internationale instellingen. | | Europees recht | De rechtsregels die binnen de Europese Unie worden uitgevaardigd en bindend zijn voor de lidstaten en hun inwoners, en die de verhoudingen tussen lidstaten, EU-instellingen en burgers regelen. |