samenvatting Kamid el-Loz (1).pdf

# Historische en geografische context van Kamid el-Loz Dit onderwerp verkent de historische achtergrond van de Kanaänieten en Feniciërs, de strategische geografische ligging van Kamid el-Loz in de Bekavallei, en de rol ervan als een belangrijk handelscentrum [2](#page=2). ### 1.1 Historische omkadering: Kanaänieten en Feniciërs De Kanaänieten worden beschouwd als de vroegste bewoners van de Levant, met name in het huidige Libanon, gedurende de Bronstijd (ongeveer 3000–1200 v.Chr.). Deze bevolkingsgroep vormde geen monolithische natie, maar bestond uit diverse stadstaten die een gemeenschappelijke cultuur, taal en religie deelden. De Fenicische cultuur is uit deze Kanaänietische cultuur voortgekomen. De Feniciërs kunnen worden gezien als de maritieme opvolgers van de Kanaänieten. Hierdoor wordt de Bronstijd vaak aangeduid als de Kanaänitische of proto-Fenicische periode, terwijl de IJzertijd de klassieke Fenicische periode markeert. Net als hun voorgangers bestond ook de Fenicische samenleving uit verschillende stadstaten, waaronder bekende centra als Tyrus, Sidon en Byblos, die een rijke materiële cultuur deelden. De Feniciërs stonden hoog aangeschreven als bekwame zeevaarders, handelaren en kolonisten in het gehele Middellandse Zeegebied. Bovendien hebben zij het Fenicische alfabet ontwikkeld, dat als de directe voorloper van ons huidige schrijfsysteem geldt [2](#page=2). ### 1.2 Geografische ligging van Kamid el-Loz Kamid el-Loz, ook wel bekend onder de naam Kumidi, bevindt zich in het zuidelijke deel van Libanon, specifiek in de Bekavallei. Deze vallei wordt begrensd door het Libanongebergte in het westen en het Anti-Libanongebergte in het oosten. De stad genoot een strategische positie op het kruispunt van cruciale handelsroutes die Egypte, Mesopotamië en de Levant met elkaar verbonden. Hieronder vallen met name de handelsroute van Sidon naar Damascus en de route die Egypte verbond met Syrië en Mesopotamië [2](#page=2). De omliggende regio kenmerkte zich door vruchtbare landbouwgronden, mede dankzij een adequate regenval en de aanwezigheid van een nabijgelegen waterbron. De economie van de inwoners was voornamelijk gebaseerd op veeteelt (inclusief geiten, schapen, varkens en runderen), jacht op gazellen en herten, en visvangst [2](#page=2). > **Tip:** De strategische ligging van een nederzetting was vaak een doorslaggevende factor voor haar economische en politieke dominantie in de oudheid. ### 1.3 Kamid el-Loz als handelscentrum Door de voordelige geografische ligging ontwikkelde Kamid el-Loz zich gedurende de Bronstijd tot een belangrijk stedelijk en commercieel centrum. De stad speelde vermoedelijk een sleutelrol als handelsknooppunt en diende mogelijk ook als een regionaal politiek, militair en ritueel centrum. De nederzetting was gelegen op de grootste en hoogste nederzettingsheuvel (tell) die in de Bekavallei werd aangetroffen. Deze tell is ovaalvormig en meet ongeveer 300 bij 240 meter, en ligt op een hoogte van circa 950 meter boven zeeniveau [2](#page=2). --- # Opgravingsgeschiedenis en chronologie van Kamid el-Loz De opgravingsgeschiedenis en chronologie van Kamid el-Loz beschrijven de ontdekking van de site, de systematische opgravingen en de verschillende periodes van bewoning, van de Bronstijd tot de IJzertijd. ### 2.1 Opgravingsgeschiedenis De tell van Kamid el-Loz werd voor het eerst ontdekt in 1954 door professor Arnulf Kuschke van de Universiteit van Mainz. De systematische opgravingen begonnen in 1963 onder gezamenlijke leiding van Kuschke en professor Rolf Hachmann van de Universität des Saarlandes (Saarbrücken). Tussen 1965 en 1981 zette Hachmann het onderzoek voort, met een focus op het noordwestelijke deel van de tell waar de tempel en het paleis uit de Late Bronstijd zich bevinden. De Libanese burgeroorlog (1975-1990) onderbrak het onderzoek en leidde tot plundering van de site. In 1997 werden de opgravingen hervat door het team van Marlies Heinz, maar deze kwamen sinds 2012 weer stil te liggen vanwege de oorlog in Syrië [3](#page=3). ### 2.2 Chronologie van bewoning De chronologie van Kamid el-Loz omvat verschillende fasen van bewoning, beginnend aan het einde van de Vroege Bronstijd. #### 2.2.1 Vroege en Midden Bronstijd De oudste sporen van bewoning dateren van rond 2000 v.o.t., op de overgang van de Vroege naar de Midden Bronstijd. Er zijn aanwijzingen voor mogelijke bewoning vóór 2000 v.o.t., met vondsten van laat-neolithische en Vroeg Bronstijd scherven die echter niet in situ werden aangetroffen. Rond 1750 v.o.t. begon de eerste stedelijke fase, gekenmerkt door de ontwikkeling van woongebieden, fortificaties en waarschijnlijk de oudste tempel (T6). Deze fase werd afgesloten met een grote brand en een periode van verval, aangeduid als anomie 1. In de tweede stadsfase (Midden Bronstijd II, na circa 1750 v.o.t.) werden bestaande structuren hergebruikt en bleef de stedelijke indeling grotendeels gehandhaafd. Een tweede brand veroorzaakte opnieuw schade aan het paleis en de noordelijke woonwijken, wat leidde tot de verlatenheid van sommige delen [3](#page=3). #### 2.2.2 Late Bronstijd Tijdens de derde en laatste stadsfase, in de Late Bronstijd van circa 1550/1500 tot 1200 v.o.t., werd de stad herbouwd door overlevenden en nieuwkomers. Het paleis, de tempel en de woonwijken werden in deze periode uitgebreid en vernieuwd [3](#page=3). #### 2.2.3 IJzertijd en latere perioden Aan het begin van de IJzertijd viel het stedelijke leven in Kamid el-Loz uiteen, wat waarschijnlijk samenhangt met de Late Bronze Age Collaps waarbij veel steden in het Nabije Oosten werden verlaten. Met het verdwijnen van de Egyptische invloed raakten het paleis, de tempel en het administratieve centrum in verval, en stopte de internationale handel. Gedurende de IJzertijd I en II (circa 1200-540 v.o.t.) ontstond er een landelijke leefstijl [8](#page=8). In de Perzische periode (circa 600-330 v.o.t.) veranderde de functie van de site; het voormalige woongebied werd een grote begraafplaats met honderden eenvoudige graven en enkele rijke begravingen met internationale invloeden. Hoewel er geen duidelijke sporen van bewoning zijn, wijst het grafmateriaal erop dat Kumidi (een andere naam voor Kamid el-Loz) deel uitmaakte van een handelsnetwerk van het Perzische rijk [8](#page=8). Tijdens de Hellenistische periode (330-30 v.o.t.) bleef een deel van de tell in gebruik als begraafplaats, terwijl andere zones opnieuw werden bewoond. De vondsten uit deze periode tonen Griekse invloeden in bouwstijl en grafgewoontes [8](#page=8). > **Tip:** Het is belangrijk om de chronologische fasen van Kamid el-Loz te relateren aan bredere historische gebeurtenissen zoals de Late Bronze Age Collaps om de context van de nederzetting te begrijpen [8](#page=8). > **Tip:** Let op de overgang van stedelijk leven naar een meer landelijke leefstijl in de vroege IJzertijd, en de hernieuwde internationale connecties tijdens de Perzische en Hellenistische perioden [8](#page=8). --- # Architectuur en structuren van Kamid el-Loz Dit gedeelte beschrijft de architecturale componenten van Kamid el-Loz, met bijzondere aandacht voor de tempel, woongebieden, het paleis en het 'Schatzhaus' gedurende de Bronstijd [4](#page=4). ### 3.1 Bronstijd tempel De Bronstijdtempel in Kamid el-Loz onderging minstens vijf bouwfasen, mogelijk met een zesde, oudste fase (T6) uit de vroege Midden-Bronstijd [4](#page=4). #### 3.1.1 Vroege en Midden-Bronstijd fasen * De vroegste tempel, rond 1750 v.o.t., is herkenbaar aan verbrande bakstenen [4](#page=4). * Tijdens de Midden-Bronstijd II (circa 1750-1550/1500 v.o.t.) werden twee nieuwe tempelfasen gebouwd [4](#page=4). * **T5** diende als een "huis voor de goden" met ovens, voorraadpotten en een stenen bank, en werd door brand verwoest [4](#page=4). * **T4** werd monumentaler op dezelfde locatie met vergelijkbare functies [4](#page=4). #### 3.1.2 Late Bronstijd fasen In de Late Bronstijd (circa 1550/1500-1200 v.o.t.) werd de tempel driemaal herbouwd op de traditionele locatie (T3, T2, T1) [4](#page=4). * **T2** (circa 1400/1350 v.o.t.) was een opmerkelijke dubbele tempel, wat duidt op gescheiden cultische activiteiten en de groeiende invloed van een tempel-elite [4](#page=4). * **T1**, de laatste fase, volgde hetzelfde ontwerp met lichte aanpassingen en werd verlaten aan het einde van de Late Bronstijd bij de instorting van de stad [4](#page=4). #### 3.1.3 Rituelen en vondsten Gedurende alle fasen werden keramiek, dierlijke botten en geïmporteerde objecten gevonden, wat duidt op offerpraktijken. Hoewel de specifieke godheden onbekend blijven, tonen de vondsten aan dat voedseloffers en luxe goederen een centrale rol speelden in de tempelcultus [5](#page=5). ### 3.2 Woongebieden In de vroege stad Kumidi waren er minstens drie hoofdwoongebieden: ten westen van het paleis, ten westen van het tempelgebied en op de noordelijke helling van de tell. Opgravingen hebben huizen, binnenplaatsen en smalle straatjes blootgelegd, met duidelijke sporen van dagelijks leven zoals haarden en huishoudelijk aardewerk. Deze bewoning dateert voornamelijk uit de Midden- en Late Bronstijd [6](#page=6). ### 3.3 Bronstijd paleis Het Bronstijdpaleis bevond zich op het hoogste punt van de nederzettingsheuvel en was het centrale gebouw van de stad. De strategische ligging benadrukte het politieke en symbolische belang ervan. Spijkerschrifttabletten met diplomatieke en administratieve informatie bevestigen dat het paleis het centrum van bestuur en buitenlandse contacten was [6](#page=6). #### 3.3.1 Herbouw en functies Gedurende de Midden- en Late Bronstijd werd het paleis meerdere malen door brand verwoest, maar telkens op de traditionele locatie herbouwd, waarbij oudere structuren hergebruikt werden. Een administratief gebouw ten noordoosten van het paleis, herkenbaar aan talrijke zegelafdrukken, kreeg in opeenvolgende fasen nieuwe functies [6](#page=6). #### 3.3.2 Ontstaan en culturele connecties Het eerste paleis van Kamid el-Loz ontstond vermoedelijk in de vroege Midden-Bronstijd II, rond 1750 v.Chr. Het bleef tot circa 1200 v.o.t. het politieke hart van Kumidi. Opvallende vondsten, waaronder rijk beschilderd aardewerk en een uniek fragment met een wagenrijdersmotief, duiden op verbindingen met Myceense, Egeïsche en Cypriotische culturen [7](#page=7). ### 3.4 Het ‘Schatzhaus’ Het zogenaamde ‘Schatzhaus’ in Kamid el-Loz dankt zijn naam aan de vele waardevolle vondsten, maar was geen werkelijk schatgebouw. Het gebouw kende verschillende functies gedurende drie fasen [7](#page=7). #### 3.4.1 Fase 1: Elitebegraafplaats In Fase 1 was het stenen gebouw met een kelder, gelegen ten noordoosten van het paleis, in gebruik als begraafplaats voor de elite. Kamer T en S dienden als grafkamers, met kamer R/U als voorkamer [7](#page=7). #### 3.4.2 Grafgiften in Kamer T In kamer T werden een zevenjarig kind en een volwassen man begraven. De grafgiften omvatten gouden ringen met scarabeeën van farao Thoetmosis III, een vergulde zilveren figurine, keramiek, faience, ivoor en goud [7](#page=7). --- # Latere perioden en culturele invloeden op Kamid el-Loz Dit onderwerp behandelt de veranderingen op de site van Kamid el-Loz vanaf de IJzertijd tot de Romeinse periode, inclusief de ontwikkeling van begrafenispraktijken en de impact van internationale culturele invloeden. ### 4.1 De IJzertijd: van stedelijk centrum naar landelijke leefstijl Aan het begin van de IJzertijd (ca. 1200 v.o.t.) kende Kamid el-Loz een uiteenvallend stedelijk leven, waarschijnlijk als gevolg van de Late Bronze Age Collaps. De Egyptische invloed verdween, waardoor het paleis, de tempel en het administratieve centrum in verval raakten en de internationale handel stopte. In plaats daarvan ontwikkelde zich een landelijke leefstijl tijdens de IJzertijd I en II (ca. 1200-540 v.o.t.) [8](#page=8). ### 4.2 De Perzische periode: een begraafplaats met internationale connecties Gedurende de Perzische periode (ca. 600-330 v.o.t.) transformeerde de site van Kamid el-Loz. Het vroegere woongebied werd een uitgestrekte begraafplaats met honderden eenvoudige graven en enkele rijke begravingen. Hoewel er geen duidelijke sporen van bewoning zijn uit deze periode, wijst het grafmateriaal erop dat Kumidi deel uitmaakte van een handelsnetwerk binnen het Perzische rijk, wat duidt op internationale invloeden [8](#page=8). ### 4.3 De Hellenistische periode: voortzetting van begravingen en nieuwe invloeden In de Hellenistische periode (330-30 v.o.t.) bleef een deel van de tell dienstdoen als begraafplaats, terwijl andere zones opnieuw werden bewoond. Archeologische vondsten uit deze periode onthullen Griekse invloeden in zowel de bouwstijl als de grafgewoontes [8](#page=8). ### 4.4 De Romeinse periode: heropleving van bewoning en veranderde begraafpraktijken Tijdens de Romeinse periode (ca. 30 v.o.t.-300 n.Chr.) verschenen er opnieuw woningen op de site, gekenmerkt door het gebruik van dakpannen, metselwerk en schuine daken. De begrafenispraktijken evolueerden naar stenen sarcofagen en meervoudige bijzettingen. Hoewel de nederzetting uiteindelijk werd verlaten, bleef de site nog lange tijd een belangrijk begravingsgebied [9](#page=9). --- > **Tip:** Let bij het bestuderen van de latere perioden op de verschuiving van functies van de site, van administratief en residentieel naar begraafplaats, en de terugkeer van bewoning. Dit illustreert de dynamiek van nederzettingsgeschiedenis onder invloed van externe factoren en culturele uitwisselingen. > **Voorbeeld:** De vondst van een stenen vat met de naam van de Egyptische prins Ra-Woser in Kamer S is een concreet bewijs van internationale contacten, zelfs in situaties waar de directe bewoning mogelijk minder intensief was. Dit soort vondsten is cruciaal voor het begrijpen van de handelsnetwerken en politieke invloeden [8](#page=8). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Kanaänieten | De vroegste bewoners van de Levant tijdens de Bronstijd, die bekend stonden om hun gedeelde cultuur, taal en religie en de voorlopers waren van de Feniciërs. | | Feniciërs | Maritieme opvolgers van de Kanaänieten, die bekend stonden als uitstekende zeevaarders, handelaars en kolonisten, en het Fenicische alfabet ontwikkelden. | | Tell | Een kunstmatige heuvel die is ontstaan door opeenvolgende bewoningslagen van oude nederzettingen, vaak gevonden in het Nabije Oosten. | | Bronstijd | Een archeologische periode die gekenmerkt wordt door het gebruik van brons voor gereedschappen en wapens, en die in de Levant grofweg liep van 3000 tot 1200 v.Chr. | | IJzertijd | Een archeologische periode die volgde op de Bronstijd, gekenmerkt door het wijdverbreide gebruik van ijzer voor gereedschappen en wapens, en die in de Levant liep van ongeveer 1200 tot 540 v.o.t. | | Paleis | Een groot, prominent gebouw dat diende als residentie voor de heersende klasse en als centrum voor bestuur en administratie in oudere samenlevingen. | | Tempel | Een religieus gebouw gewijd aan de verering van godheden, vaak met specifieke rituelen en offers die uitgevoerd werden door priesters of een religieuze elite. | | Stratigrafie | De studie van de opeenvolgende lagen van sediment of gesteente, die wordt gebruikt om de relatieve ouderdom van de aanwezige materialen en artefacten te bepalen. | | Anomie | Een periode van sociale desorganisatie of verval binnen een samenleving, die vaak gepaard gaat met een afname van stedelijke activiteit en orde. | | Schatzhaus | Een term die in de context van Kamid el-Loz wordt gebruikt voor een gebouw met verschillende functies, waaronder oorspronkelijk een begraafplaats voor de elite en later een werk- en opslagplaats. | | Amarnabrieven | Een archief van kleitabletten gevonden in Amarna, Egypte, met diplomatieke correspondentie tussen de Egyptische farao's en hun ambtenaren en vazallen in de Levant tijdens de Late Bronstijd. | | Loot | Een object of dier dat als offer aan een godheid wordt aangeboden, vaak tijdens religieuze ceremonies om gunst te verwerven of dankbaarheid te tonen. | | Keramiek | Objecten gemaakt van gebakken klei, zoals aardewerk, die belangrijke inzichten bieden in de cultuur, technologie en dagelijkse levenswijze van vroegere beschavingen. | | Faience | Een geglazuurde aardewerksoort, vaak met een blauwgroene tint, die veel werd gebruikt voor het maken van sieraden, amuletten en decoratieve objecten in het oude Egypte en het Nabije Oosten. | | Pyxis | Een kleine, cilindrische doos, vaak versierd, die oorspronkelijk werd gebruikt voor het bewaren van cosmetica, parfum of andere kleine waardevolle spullen in de oudheid. |