AJ2526 GR HRS HRM3 Deel 9 Absenteïsmebeleid (1).pptx

# Definitie en soorten ziekteverzuim Dit onderdeel behandelt de definities van verschillende vormen van afwezigheid op het werk, met een specifieke focus op de diverse categorieën en implicaties van ziekteverzuim binnen organisaties. ## 1. Definitie en soorten ziekteverzuim Absenteïsme, arbeidsverzuim en ziekteverzuim zijn termen die gebruikt worden om de afwezigheid van werknemers te beschrijven, elk met een specifieke betekenis. Een effectief ziekteverzuimbeleid (ZVB) is essentieel voor zowel de organisatie als de medewerkers. ### 1.1 Begrippenkader #### 1.1.1 Absenteïsme Absenteïsme is de algemene term voor elke vorm van afwezigheid van een werknemer van de werkplek, ongeacht de reden. Dit omvat situaties waarin de aanwezigheid van de werknemer verplicht is, maar deze afwezig kan zijn door diverse factoren zoals ziekte, persoonlijke verplichtingen, wettelijke afwezigheden, of ongeoorloofde afwezigheid. #### 1.1.2 Arbeidsverzuim Arbeidsverzuim verwijst naar het niet werken door omstandigheden. Dit kan onderverdeeld worden in: * **Intern arbeidsverzuim:** De werknemer is wel aanwezig op het werk, maar levert geen meerwaarde aan de dienstverlening. * **Extern arbeidsverzuim:** De werknemer is niet op het werk aanwezig, terwijl zijn aanwezigheid contractueel verplicht is. Voorbeelden hiervan zijn arbeidsongevallen, zwangerschap, gewettigde afwezigheden, ongewettigde afwezigheden zonder medische staving en ziekte. Ziekte vertegenwoordigt met ongeveer 75% het grootste aandeel van extern arbeidsverzuim. #### 1.1.3 Ziekteverzuim Ziekteverzuim is een specifieke vorm van absenteïsme die zich richt op afwezigheid wegens ziekte. Dit betreft werknemers die niet kunnen werken vanwege gezondheidsproblemen, zowel fysiek als psychisch. ### 1.2 Soorten ziekteverzuim Ziekteverzuim kan worden gecategoriseerd in verschillende soorten, elk met hun eigen kenmerken en implicaties: #### 1.2.1 Wit verzuim Dit is de afwezigheid wegens een gerechtvaardigde ziekte met een duidelijke diagnose door een arts van een algemeen erkende ziekte (fysiek of psychisch). Dit type verzuim vertegenwoordigt ongeveer 25% tot 29% van het ziekteverzuim. #### 1.2.2 Grijs verzuim Grijs verzuim kenmerkt zich door een 'ziektebeleving' waarbij de werknemer zich ziek voelt en zich ziekmeldt op basis van reële klachten. Echter, er blijft twijfel bestaan of de werknemer daadwerkelijk niet tot werken in staat is. De grens tussen wel of niet ziek zijn is vaag. Dit type verzuim beslaat naar schatting 70% van het ziekteverzuim. #### 1.2.3 Zwart verzuim Bij zwart verzuim meldt de werknemer zich ziek zonder daadwerkelijk ziek te zijn. Dit wordt beschouwd als fraude of bedrog en kan voorkomen met of zonder medeweten van een arts. Dit type verzuim wordt geschat op 1% tot 5%. #### 1.2.4 Roze verzuim (Presenteïsme) Roze verzuim, ook wel presenteïsme genoemd, treedt op wanneer een werknemer zich ziek voelt maar toch doorwerkt. Dit kan leiden tot een verminderde productiviteit, langzamere genezing en het besmetten van collega's bij besmettelijke ziekten. Onderzoek suggereert dat werknemers met presenteïsme een verhoogde kans hebben op een burn-out. Dit type verzuim is niet meetbaar of registreerbaar in de gebruikelijke zin, maar in Europa krijgt naar schatting 60% tot 70% van de werknemers jaarlijks te maken met presenteïsme. ### 1.3 Oorzaken en factoren van verzuim De oorzaken van ziekteverzuim kunnen zowel op individueel als op organisatorisch niveau liggen: * **Individuele oorzaken:** * Problemen in de privésfeer (financiële of relationele problemen, sportongevallen). * Effectief ziek zijn. * Gebrek aan motivatie (wat kan leiden tot fraude of zwart verzuim). * **Organisatorische oorzaken:** * Problemen in de werkomgeving, vaak gerelateerd aan de 4 A's of 5 A's (zoals arbeidsinhoud, arbeidsomstandigheden, arbeidsverhoudingen, autonomie). * Werken met 'werkbare jobs' die een positieve balans nastreven tussen werkbelasting en individuele capaciteiten. * Het verhogen van de 'verzuimdrempel' en het verlagen van de 'hersteldrempel'. De mate van motivatie en arbeidsgeschiktheid spelen een cruciale rol. Het type verzuim en de onderliggende redenen bepalen mede de te ondernemen acties binnen een verzuimbeleid. ### 1.4 Gevolgen en kosten van verzuim Ziekteverzuim heeft gevolgen op verschillende niveaus: * **Maatschappelijk vlak:** Belasting van de sociale zekerheid door hogere uitkeringen, en een daling van het Bruto Binnenlands Product (BBP) door verminderde productiviteit. * **Organisatorisch vlak:** * **Directe kosten:** Doorbetaling van gewaarborgd loon. * **Indirecte kosten:** Noodzaak tot vervanging, kwaliteitsverlies van dienstverlening, productiviteitsverlies. * **Medewerker vlak:** Medische kosten, aantasting van persoonlijk welzijn, mogelijke reputatieschade bij collega's, en het risico op een vicieuze cirkel waarbij de afwezigheid van de ene werknemer leidt tot meer werkdruk en afwezigheid bij collega's. ### 1.5 Het ziekteverzuimbeleid (ZVB) Een Ziekteverzuimbeleid (ZVB) is een strategisch plan gericht op het beheersen, verminderen en voorkomen van ziekteverzuim. Het biedt een kader voor de ondersteuning van zieke werknemers, zorgt voor een rechtvaardige werkbelasting en houdt de organisatie operationeel sterk en maatschappelijk verantwoord. #### 1.5.1 Doelen van een ZVB * Beheersen van kosten. * Zorg dragen voor werknemers. * Bijdragen aan maatschappelijk verantwoord werken en een duurzaam HR-beleid. * Het werk "werkbaar" houden en medewerkers optimaal laten bijdragen aan gezamenlijke doelen. #### 1.5.2 Invalshoeken van een ZVB Een ZVB richt zich op twee momenten en twee niveaus: * **Preventieve maatregelen:** Voorkomen van ziekteverzuim en ongevallen door het maximaliseren van het algemeen welzijn op het werk en het nastreven van een positieve balans tussen werk en privé. * **Curatieve of begeleidende maatregelen:** Ondersteuning bieden tijdens ziekte om herstel, terugkeer en re-integratie te bevorderen. Op niveau kijkt een ZVB naar: * **Het individu:** Aandacht voor zieke individuen, het geven van gezonde prikkels en het aanpakken van veelplegers. * **De organisatie:** Aanpassing van het gezondheids- of welzijnsbeleid. #### 1.5.3 De vier pijlers van een ZVB Een effectief ZVB steunt op vier pijlers: 1. **Registratie:** Nauwkeurige, objectieve registratie van verzuim is cruciaal. Dit omvat het meten van verzuimstatistieken en het analyseren van de evolutie ervan. Kernindicatoren zijn: * **Verzuimpercentage:** Het deel van de werktijd verloren door ziekte. $$ \text{Verzuimpercentage} = \frac{\text{Totaal aantal verzuimdagen}}{\text{Totaal aantal beschikbare werkdagen}} \times 100\% $$ * **Verzuimfrequentie (individueel en collectief):** Hoe vaak een werknemer zich ziek meldt in een bepaalde periode. * **Verzuimduur (individueel en collectief):** De gemiddelde tijdsperiode die een werknemer afwezig is tijdens een ziekteverzuimperiode. * **Percentage verzuimers:** Het aandeel werknemers dat zich in een bepaalde periode ten minste één keer ziek heeft gemeld. * **Bradfordfactor:** Een indicator die de impact van frequent kortdurend verzuim meet. De formule is: $$ \text{Bradfordfactor} = S^2 \times D $$ waarbij $S$ het aantal keren afwezigheid is en $D$ de totale duur van de afwezigheid. Een hogere factor duidt op een grotere verstoringsgraad voor de organisatie. Organisaties hanteren vaak drempelwaarden (bv. < 50 acceptabel, 50-200 aandacht nodig, > 200 structureel probleem) voor interpretatie. * **Indeling op basis van (gemiddelde) frequentie en duur:** Verzuim kan worden gecategoriseerd in normaal, frequent, langdurig en extreem ziekteverzuim, elk met specifieke kenmerken en implicaties. 2. **Preventie:** Het voorkomen van ziekteverzuim en ongevallen door het maximaliseren van het algemeen welzijn op het werk, het focussen op de 'werkbare jobs' en het verhogen van de verzuimdrempel. "Voorkomen is beter dan genezen." 3. **Begeleiding:** Dit is primair gericht op het bevorderen van herstel, terugkeer en re-integratie door het verlagen van de hersteldrempel. Dit omvat diverse houdingen ("veeleisend helpen") en gesprekken op maat, zoals contactname, opvolggesprekken, inzetbaarheidsgesprekken, herstelgesprekken, re-integratiegesprekken, verzuimgesprekken en disciplinegesprekken. Het Ziekteverzuimprotocol (ZVP) speelt hierbij een centrale rol. 4. **Bestrijding:** In gevallen waar preventie en begeleiding onvoldoende effect hebben, dient er corrigerend en sanctionerend te worden opgetreden. Dit omvat het uitklaren van grijs verzuim en het bestrijden van zwart verzuim, onder andere via medische controles, disciplinegesprekken, tuchtsancties en eventueel ontslag. Sancties moeten vooraf duidelijk worden vastgelegd in het arbeidsreglement en in overleg met syndicale partners. Positieve stimuli en het creëren van een positief werkklimaat blijven echter belangrijk. --- # Oorzaken, gevolgen en kosten van ziekteverzuim Dit gedeelte behandelt de diverse oorzaken, de verreikende gevolgen en de aanzienlijke kosten van ziekteverzuim op individueel en organisatorisch niveau, evenals de bredere maatschappelijke impact. ## 2. Oorzaken, gevolgen en kosten van ziekteverzuim Ziekteverzuim, als een specifiek type absenteïsme, verwijst naar de afwezigheid van werknemers van het werk wegens ziekte, zowel fysiek als psychisch. Het correct beheren hiervan is cruciaal voor organisaties. ### 2.1 Oorzaken van ziekteverzuim De oorzaken van ziekteverzuim zijn veelzijdig en kunnen worden onderverdeeld in individuele en organisatorische factoren. #### 2.1.1 Individuele oorzaken Individuele oorzaken zijn direct gekoppeld aan de werknemer en kunnen bestaan uit: * **Privé-problematieken:** Financiële zorgen, relatieproblemen, of sportongevallen. * **Effectief ziek zijn:** Een daadwerkelijke medisch vastgestelde ziekte (fysiek of psychisch). * **Gebrek aan motivatie:** Dit kan leiden tot frauduleus of 'zwart' verzuim. #### 2.1.2 Organisatorische oorzaken Organisatorische oorzaken zijn gerelateerd aan de werkomgeving en de manier waarop werk is georganiseerd. De bekende 4 A's (Arbeidsinhoud, Arbeidsomstandigheden, Arbeidsverhoudingen, Arbeidsvoorwaarden) of 5 A's bieden hierbij een raamwerk. Positieve factoren binnen deze A's kunnen de neiging tot ziek melden verminderen. > **Tip:** Een positieve evaluatie van de 4 A's of 5 A's kan leiden tot minder ziekteverzuim, omdat werknemers zich meer gewaardeerd en gesteund voelen in hun werkomgeving. #### 2.1.3 Typen verzuim op basis van motivatie en arbeidsgeschiktheid Het type verzuim (wit, grijs, zwart, roze) is vaak een indicator van de onderliggende motivatie en de perceptie van arbeidsgeschiktheid. * **Wit verzuim:** Gekoppeld aan een gerechtvaardigde ziekte met een duidelijke diagnose. Dit vertegenwoordigt ongeveer 25-29% van het verzuim. * **Grijs verzuim:** Een ziektebeleving waarbij de werknemer zich ziek voelt, maar de grens tussen echt niet kunnen werken en wel kunnen werken vaag is. Dit maakt circa 70% van het verzuim uit en kan privé- of werkgerelateerde redenen of motivatieproblemen omvatten. * **Zwart verzuim:** Fraude waarbij de werknemer zich ziek meldt zonder daadwerkelijk ziek te zijn. Dit betreft 1-5% van het verzuim. * **Roze verzuim (presenteïsme):** De werknemer voelt zich ziek maar werkt door, wat leidt tot verminderde productiviteit, trager herstel en een verhoogd risico op burn-out. Ongeveer 60-70% van de werknemers ervaart jaarlijks presenteïsme. ### 2.2 Gevolgen van ziekteverzuim De gevolgen van ziekteverzuim manifesteren zich op verschillende niveaus. #### 2.2.1 Maatschappelijk niveau * **Belasting van sociale zekerheid:** Hogere uitkeringslasten en meer behoefte aan ondersteuning. * **Economische impact:** Daling van het Bruto Binnenlands Product (BBP) door verminderde productiviteit. #### 2.2.2 Organisatorisch niveau * **Directe kosten:** * Doorbetaling van gewaarborgd loon in de eerste fase van afwezigheid. * Daarna volgt een maatschappelijke kost. * **Indirecte kosten:** * Noodzaak voor vervanging van de afwezige werknemer. * Kwaliteitsverlies in dienstverlening. * Verhoogde werkdruk voor overgebleven collega's, wat een vicieuze cirkel kan creëren. #### 2.2.3 Individueel niveau * **Medische kosten:** Kosten voor eigen rekening of via de verzekering. * **Persoonlijk welzijn:** Impact op de levenskwaliteit, vooral bij chronische ziekte. * **Geloofwaardigheid en sociale perceptie:** Mogelijke twijfel bij collega's over de ernst van de klacht (bv. gebroken arm vs. hoofdpijn, fysiek vs. mentaal). ### 2.3 Kosten van ziekteverzuim De kosten van ziekteverzuim zijn aanzienlijk en omvatten zowel directe als indirecte financiële uitgaven voor de organisatie en de maatschappij. * **Directe kosten:** Dit zijn de kosten die direct voortvloeien uit de afwezigheid, zoals doorbetaling van loon. * **Indirecte kosten:** Deze zijn vaak moeilijker te kwantificeren, maar omvatten productiviteitsverlies, kosten voor vervanging, kwaliteitsverlies, en de impact op de werkdruk van collega's. * **Maatschappelijke kosten:** Dit betreft de bredere economische en sociale impact, zoals de belasting van het sociale zekerheidssysteem. > **Tip:** Het in kaart brengen van zowel de directe als indirecte kosten van ziekteverzuim is essentieel om de noodzaak en het rendement van investeringen in een ziekteverzuimbeleid te rechtvaardigen. Het nauwkeurig registreren en analyseren van deze oorzaken, gevolgen en kosten vormt de basis voor het ontwikkelen van een effectief ziekteverzuimbeleid. --- # Opzetten en uitvoeren van een ziekteverzuimbeleid (ZVB) Dit topic beschrijft hoe een ziekteverzuimbeleid gedefinieerd en opgevolgd kan worden, inclusief de vier pijlers: registratie, preventie, begeleiding en bestrijding, met nadruk op meetmethoden en interventies. ### 3.1 Wat en waarom? Afwezigheid en "afwezigheid"? Absenteïsme is een brede term die elke vorm van afwezigheid van een werknemer op de werkvloer omvat, ongeacht de reden. Arbeidsverzuim verwijst naar het niet werken door omstandigheden, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen intern arbeidsverzuim (wel op het werk, maar geen meerwaarde) en extern arbeidsverzuim (niet op het werk, terwijl aanwezigheid verplicht is). Ziekteverzuim is een specifieke vorm van absenteïsme waarbij de afwezigheid te wijten is aan ziekte, zowel fysiek als psychisch. ### 3.2 Begrippen: Soorten en "keuze"? Er worden verschillende soorten ziekteverzuim onderscheiden: * **Wit verzuim:** Afwezigheid wegens een gerechtvaardigde, duidelijk gediagnosticeerde ziekte. Dit vertegenwoordigt ongeveer 25 tot 29% van het verzuim. * **Grijs verzuim:** Een ziektebeleving waarbij de werknemer zich ziek voelt en melding maakt van reële klachten, maar waarbij twijfelachtig blijft of de werknemer echt niet tot werken in staat is. Dit is een vaag gebied dat ongeveer 70% van het verzuim kan vertegenwoordigen. * **Zwart verzuim:** De werknemer meldt zich ziek zonder daadwerkelijk ziek te zijn, wat neerkomt op fraude. Dit aandeel wordt geschat op 1 tot 5%. * **Roze verzuim of presenteïsme:** De werknemer voelt zich ziek maar werkt door, wat de productiviteit vermindert, genezing vertraagt, collega's kan besmetten en de kans op een burn-out verhoogt. Ongeveer 60-70% van de werknemers in Europa krijgt hier jaarlijks mee te maken. ### 3.3 Begrippen: Oorzaken en factoren De oorzaken van ziekteverzuim kunnen zowel individueel als organisatorisch zijn. Individuele oorzaken omvatten problematiek in de privésfeer (financiële problemen, relatieproblemen, sportongevallen) of effectieve ziekte. Organisatorische oorzaken kunnen gerelateerd zijn aan de werkomgeving (de 4 A's of 5 A's) of een gebrek aan motivatie (wat kan leiden tot zwart verzuim). De mate van motivatie en arbeidsgeschiktheid speelt een cruciale rol in de keuze om zich ziek te melden. Positieve factoren binnen de werkomgeving en een open dialoog kunnen de "verzuimdrempel" verhogen. ### 3.4 Begrippen: Gevolgen en kosten De gevolgen van ziekteverzuim kunnen op drie niveaus worden bekeken: * **Maatschappelijk:** Belasting van de sociale zekerheid en een daling van het Bruto Product (BBP) door verminderde productiviteit. * **Organisatie:** * Directe kosten: doorbetaling van gewaarborgd loon. * Indirecte kosten: noodzaak tot vervanging, kwaliteitsverlies van dienstverlening. * **Medewerker:** Medische kosten, impact op persoonlijk welzijn, mogelijke geloofwaardigheidsproblemen bij collega's, en het risico op een vicieuze cirkel waarbij collega's mee volgen in frequent verzuim. ### 3.5 Hoe ZVB definiëren en opvolgen? #### 3.5.1 Definitie en doelen Een ziekteverzuimbeleid (ZVB) is een strategisch plan gericht op het beheersen, verminderen en voorkomen van ziekteverzuim. Het biedt een kader voor het ondersteunen van zieke werknemers, zorgt voor een rechtvaardige werkbelasting en houdt de organisatie operationeel sterk en maatschappelijk verantwoord. Een ZVB draagt bij aan kostenbeheersing, zorg voor werknemers en een duurzaam HR-beleid. #### 3.5.2 Invalshoeken Een ZVB richt zich op twee momenten en twee niveaus: * **Momenten:** * **Preventieve maatregelen:** Om ziekteverzuim en ongevallen te vermijden ("aan de slag houden"). * **Curatieve of begeleidende maatregelen:** Om herstel, terugkeer en re-integratie te bevorderen tijdens ziekte ("terug aan de slag brengen"). * **Niveaus:** * **Het individu:** Aandacht voor zieke personen, gezonde prikkels geven bij twijfel, en veelplegers aanpakken. * **De organisatie:** Aanpassing van het gezondheidsbeleid of welzijnsbeleid. Een ZVB valt vaak onder een ruimer welzijnsbeleid dat gericht is op het voorkomen van risico's en schade. #### 3.5.3 De 4 pijlers van een ZVB Een effectief ZVB is gebaseerd op de volgende vier pijlers, met als doel een gezonde en duurzame werkomgeving te creëren: ##### 3.5.3.1 Registratie Registratie is cruciaal om ziekteverzuim cijfermatig op te volgen en te evalueren. Het principe "meten = weten = beheersen" geldt hierbij. * **Kernindicatoren of KPI's:** * **Verzuimpercentage:** Het deel van de werktijd verloren door ziekte. * Formule: $$ \text{Verzuimpercentage} = \frac{\text{Totaal aantal verzuimdagen}}{\text{Totaal aantal beschikbare werkdagen}} \times 100\% $$ * Voorbeeld: Een organisatie met 100 medewerkers en 6600 beschikbare werkdagen in een kwartaal, met 300 verzuimdagen, heeft een verzuimpercentage van $\frac{300}{6600} \times 100\% \approx 4.55\%$. * **Verzuimfrequentie:** Hoe vaak medewerkers zich ziek melden (individueel of collectief). * Individuele frequentie: Aantal ziekmeldingen per werknemer per periode. * Collectieve frequentie: Gemiddeld aantal ziekmeldingen per werknemer in een groep of organisatie per periode. * **Verzuimduur:** De gemiddelde duur per ziekmelding (individueel of collectief). * Individuele duur: Gemiddelde lengte van een ziekteperiode voor een individuele medewerker. * Collectieve duur: Gemiddelde lengte van een verzuimperiode per ziekmelding binnen een afdeling of organisatie. * **Percentage verzuimers:** Het aandeel werknemers dat zich in een bepaalde periode ten minste één keer ziek heeft gemeld. * **Bradfordfactor:** Meet de impact van frequent kortdurend verzuim op de organisatie. Het onderzoekt welke werknemer met hun ziekte de organisatie het meest "verstoort" door een combinatie van frequentie (S) en duur (D) van verzuim. * Formule: $$ \text{Bradfordfactor} = S^2 \times D $$ * Interpretatie: Hogere scores duiden op een grotere impact. Drempelwaarden kunnen variëren (bv. onder 50 acceptabel, 50-200 aandacht nodig, boven 200 structureel probleem). * Voorbeeld: Bij 4 ziektes van respectievelijk 2, 3, 1 en 4 dagen (D=10) en dus S=4, is de Bradfordfactor $4^2 \times 10 = 160$. Dit vereist aandacht. Vergeleken met 10 dagen aaneengesloten ziek (S=1, D=10, factor=10), of 10x1 dag ziek (S=10, D=10, factor=1000), toont de Bradfordfactor de hogere verstoring van veel korte afwezigheden. * **Indeling op basis van (gemiddelde) frequentie en verzuim:** * **Normaal ziekteverzuim:** Sporadisch en kortdurend, voornamelijk door ziekte, gemotiveerde en betrokken medewerkers, optimale psychosociale belasting. * **Frequent ziekteverzuim:** Frequent en kortdurend, mogelijk door familiale redenen of stress/overbelasting, iets minder gemotiveerd, lichte indicatie van grijs verzuim. * **Langdurig ziekteverzuim:** Eenmalig, maar langdurig, mogelijk door stress/burn-out of ongunstige werkomstandigheden, sterk betrokken met werk, voelen zich schuldig. * **Extreem ziekteverzuim:** Frequent en langdurig, vooral door demotivatie en andere redenen, weinig betrokkenheid en loyaliteit, grote indicatie van grijs of zwart verzuim. Een nauwkeurige registratie helpt bij het identificeren van oorzaken (werk- of privégerelateerd) en maakt benchmarking mogelijk. ##### 3.5.3.2 Preventie Preventie richt zich op het voorkomen van ziekteverzuim en ongevallen, en het maximaliseren van het algemene welzijn op het werk. Dit omvat het creëren van "werkbare jobs" met een positieve balans tussen werk (werkbelasting) en individu (capaciteiten/belastbaarheid). Het doel is de "verzuimdrempel" te verhogen en de "hersteldrempel" te verlagen. Dit kan door het oprichten van werkgroepen, het vastleggen van protocollen en het bespreken van collectieve maatregelen. ##### 3.5.3.3 Begeleiding Wanneer preventieve maatregelen tekortschieten, start verzuimbegeleiding om herstel, terugkeer en re-integratie te bevorderen. Het doel is de verzuimperiode te verkorten en herval te beperken door obstakels te verminderen. De "hersteldrempel" moet laag gehouden worden. * **Houdingen:** "Veeleisend helpen" is een aanbevolen aanpak die oog heeft voor de organisatie en tegelijkertijd respect toont voor de verzuimer. * **Gesprekken:** * **Contactname:** Tijdens afwezigheid voor betrokkenheid. * **Opvolggesprek:** Regelmatige updates bij langdurige afwezigheid. * **Inzetbaarheidgesprek / Herstelgesprek:** Bij terugkomst om gezondheid en aanpassingen te bespreken. * **Re-integratiegesprek:** Om terugkeer en aanpassingen te bevorderen. * **Verzuimgesprek:** Bij problematisch verzuim, met als doel te evolueren naar een inzetbaarheidsgesprek. * **Disciplinegesprek:** Als laatste stap bij herhaald of zwart verzuim. * **ZV-Procedure:** Het Ziekteverzuimprotocol (ZVP) zorgt voor een gestructureerde aanpak die herstel, terugkeer en re-integratie bevordert. Bij langdurig verzuim kan een nieuw socialisatieproces gestart worden. Dit verlaagt de hersteldrempel, maakt obstakels bespreekbaar en stimuleert preventie. ##### 3.5.3.4 Bestrijding Bestrijding is gericht op het corrigeren en sanctioneren waar nodig, met als doel grijs ziekteverzuim uit te klaren en zwart verzuim te bestrijden. * **Instrumenten:** * **Medische controle:** Kan preventief of repressief worden ingezet. * **Disciplinegesprek.** * **Tuchtsancties.** * **Ontslag:** Als laatste redmiddel, enkel na uitputting van alle andere opties of bij duidelijk zwart verzuim. Sancties en medische controles moeten vooraf worden bepaald, afgesproken met syndicale partners en opgenomen in het arbeidsreglement. Belonen (positieve stimuli) werkt vaak beter dan straffen om een positief werkklimaat te bevorderen. ### 3.6 Samengevat Ziekteverzuim is een signaal dat om opheldering en opvolging vraagt binnen een helder beleid. Iedereen heeft recht op afwezigheid volgens de wetgeving, waarbij diversiteit in gezondheid een rol speelt. Verzuim wordt beïnvloed door individuele en organisatorische factoren. Door verzuim te meten, krijgt men inzicht in werkdruk, werktevredenheid en mogelijke knelpunten. Een effectief ZVB zorgt voor kostenbeheersing én begeleiding van medewerkers, werkt preventief en biedt aangepaste ondersteuning om onnodige uitval te voorkomen. De aanpak van verschillende verzuimtypes (wit, grijs, zwart) vereist een eigen benadering. Een evenwichtige benadering tussen begrip en strengheid voorkomt misbruik en verhoogt de hersteldrempel. Een ZVB is een langetermijninvestering en een hulpmiddel voor een effectieve aanpak van verzuim binnen het welzijns- en personeelsbeleid. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Absenteïsme | Een algemene term die verwijst naar elke vorm van afwezigheid van een werknemer op de werkvloer, ongeacht de reden. Dit omvat situaties waarin een werknemer niet aanwezig is terwijl zijn aanwezigheid verplicht is, en het kan door verschillende factoren worden veroorzaakt zoals ziekte, persoonlijke verplichtingen, wettelijke afwezigheden of ongeoorloofde afwezigheid. | | Ziekteverzuim | Een specifieke vorm van absenteïsme die zich richt op afwezigheid wegens ziekte. Hierbij gaat het om werknemers die niet kunnen werken vanwege gezondheidsproblemen, die gerechtvaardigd kunnen zijn door een medische reden, zoals een blessure of fysieke ziekte, maar ook door mentale aandoeningen zoals psychosociale klachten. | | Wit verzuim | Afwezigheid wegens een gerechtvaardigde ziekte met een duidelijke diagnose door een arts van een algemeen erkende ziekte, zowel fysiek als psychisch. Dit type verzuim wordt geschat op ongeveer 25 tot 29%. | | Grijs verzuim | Afwezigheid gebaseerd op een ziektebeleving waarbij de werknemer zich ziek voelt en een ziekmelding doet op grond van reële klachten, maar waarbij het twijfelachtig blijft of de werknemer echt niet tot werken in staat is. De rechtvaardiging van de afwezigheid is hierbij afhankelijk van de persoon en er is sprake van een vage grens tussen effectief wel of niet ziek zijn. Dit type verzuim wordt geschat op ongeveer 70%. | | Zwart verzuim | Situatie waarbij een werknemer zich ziek meldt zonder daadwerkelijk ziek te zijn, wat kan duiden op fraude of bedrog, mogelijk met medeweten van een arts. Dit type verzuim wordt geschat op 1 tot 5%. | | Presenteïsme (Roze verzuim) | Situatie waarbij een werknemer zich ziek voelt maar toch doorwerkt, wat mogelijk de productiviteit vermindert, de genezing vertraagt, collega's kan besmetten bij besmettelijke ziekten, en het risico op een burn-out kan verhogen. Dit is geen meetbaar of registreerbaar percentage en wordt in Europa geschat op 60-70% van de werknemers die er jaarlijks mee te maken krijgen. | | Verzuimpercentage | Deel van de werktijd dat verloren gaat door ziekte. Dit wordt gemeten over een bepaalde periode en geeft het gemiddelde aantal zieke werknemers weer per honderd werknemers, wat de impact van ziekteverzuim kwantificeert. | | Verzuimfrequentie | Het gemiddeld aantal keren dat een werknemer zich ziek meldt in een bepaalde periode, zowel op individueel als collectief niveau. Dit geeft inzicht in hoe vaak afwezigheid voorkomt en kan wijzen op patroonverzuim. | | Verzuimduur | De gemiddelde tijdsperiode die een medewerker afwezig is tijdens een ziekteverzuimperiode. Dit is een belangrijke indicator om de ernst van het verzuim te reflecteren en te bepalen of het voornamelijk kortdurend of langdurig verzuim betreft. | | Bradfordfactor | Een methode om de impact van frequent kortdurend verzuim op de organisatie te meten. Deze factor houdt rekening met de frequentie (S) en duur (D) van ziekmeldingen, berekend als $S^2 \times D$, waarbij hogere scores duiden op een grotere verstoringsgraad. | | Ziekteverzuimbeleid (ZVB) | Een strategisch plan binnen een organisatie gericht op het beheersen, verminderen en voorkomen van ziekteverzuim. Het biedt een kader voor het ondersteunen van zieke werknemers, zorgt voor een rechtvaardige werkbelasting en draagt bij aan een operationeel sterke en maatschappelijk verantwoorde organisatie. | | Registratie | De eerste pijler van een ZVB, waarbij ziekteverzuim cijfermatig wordt opgevolgd en geëvalueerd met behulp van indicatoren zoals verzuimpercentage, verzuimfrequentie, verzuimduur, percentage verzuimers en de Bradfordfactor, om patronen te identificeren en te beheersen. | | Preventie | De tweede pijler van een ZVB, gericht op het voorkomen van ziekteverzuim en ongevallen door het maximaliseren van algemeen welzijn op het werk, het bevorderen van een positieve balans tussen werk en privé, en het verhogen van de verzuimdrempel. | | Begeleiding | De derde pijler van een ZVB, die start wanneer preventieve maatregelen niet volstaan en gericht is op het bevorderen van herstel, terugkeer en re-integratie van zieke werknemers door middel van diverse houdingen en gesprekken, met als doel de verzuimperiode te verkorten en herval te beperken. | | Bestrijding | De vierde pijler van een ZVB, die corrigerende en sanctionerende maatregelen omvat om grijs ziekteverzuim uit te klaren en zwart verzuim te bestrijden, met middelen als medische controles, disciplinegesprekken, tuchtsancties en, als laatste redmiddel, ontslag. |