Les 3 en 4 - Miserie miserie miserie, mijn hoofd slaat op hol! - versie docent (2).pptx

# Algemene sociale dienstverlening Dit onderwerp verkent de algemene sociale dienstverlening, haar structuur, wettelijke kaders, de betekenis van algemeen welzijnswerk en de beoogde doelen. ### 1.1 Wat is algemeen welzijnswerk? Algemeen welzijnswerk kan worden gezien als een breed concept dat antwoorden biedt op zowel individuele als maatschappelijke problemen. Het omvat een diversiteit aan organisaties en diensten die zich richten op problemen van persoonlijke, relationele of maatschappelijke aard. ### 1.2 Algemene sociale dienstverlening Algemene sociale dienstverlening kan worden onderverdeeld in drie hoofdgroepen: * **OCMW (Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn):** Biedt maatschappelijke dienstverlening met als doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. * **AWW/CAW (Algemeen Welzijnswerk/Centrum Algemeen Welzijnswerk):** Verleent psychosociale hulp en dienstverlening aan personen wiens welzijnskansen bedreigd of verminderd worden. * **DMW (Dienst Maatschappelijk Werk van ziekenfondsen):** Biedt informatie, hulp en dienstverlening op het vlak van welzijn en gezondheid. * **Tele-onthaal 106:** Biedt 24/7 telefonische en online hulp- en dienstverlening, met als doel eerste opvang en ondersteuning te bieden in vroeg stadium van probleemwording. ### 1.3 Wettelijk kader De verschillende onderdelen van de algemene sociale dienstverlening kennen hun eigen wettelijke basis: * **OCMW:** De organieke wet van 8 juli 1976 vormt de basis. * **CAW:** Het decreet betreffende het Algemeen Welzijnswerk reguleert deze diensten. * **DMW:** Het decreet van 1997 en het Woonzorgdecreet van 2019 zijn hierbij relevant. ### 1.4 Doelen algemene sociale dienstverlening De algemene sociale dienstverlening streeft naar de volgende doelen: * Het bevorderen van de toegankelijkheid van maatschappelijke basisvoorzieningen (zoals onderwijs, huisvesting, werk) en gespecialiseerde zorgvoorzieningen. * Het realiseren van bereikbaarheid van deze voorzieningen. * Het voorkomen van problemen inzake sociale integratie en persoonlijk functioneren. * Het aanbieden van oplossingen voor problemen van gebruikers. * Fungeren als schakel tussen maatschappelijke basisvoorzieningen en categoriale zorgsectoren (gespecialiseerd in bepaalde thema's en doelgroepen). ### 1.5 De maatschappelijk werker als brugfiguur De maatschappelijk werker speelt een cruciale rol als brugfiguur. Dit houdt in: * **Samenwerking:** Coördineren van de inzet van verschillende diensten. * **Multicomplexe problematieken:** Aanpakken van ingewikkelde en samengestelde problemen. * **Beheer van wachtlijsten:** Efficiënt omgaan met de wachttijden voor hulp. ### 1.6 Belangrijkste spelers binnen het algemeen welzijnswerk #### 1.6.1 Openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn (OCMW) * **Basisprincipe:** Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening die een leven in menselijke waardigheid mogelijk maakt. * **Financiële dienstverlening:** * Leeftools of tewerkstelling voor wie geen inkomsten heeft. * Bijkomende financiële steun voor wie onvoldoende inkomen heeft. * Voorschotten op onderhoudsgelden of andere uitkeringen. * Budgetbeheer. * **Dienstverlening ter verhoging van het welzijn:** * **Thuiszorgdiensten:** Poetsdienst, bejaardenhulp, alarmoproep, warme maaltijden. * **Residentiële instellingen:** Woonzorgcentra, ziekenhuizen, serviceflats, noodwoningen, crisisopvang, lokale opvanginitiatieven. #### 1.6.2 Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) * **Definitie:** Psychosociale hulp- en dienstverlening voor personen met bedreigde of verminderde welzijnskansen door persoonlijke gebeurtenissen, criminaliteit of sociale uitsluiting. * **Doel:** Ondersteuning bieden bij problemen die voortkomen uit de persoonlijke levenssfeer, criminaliteit, of meervoudige kwetsbaarheid door sociale uitsluiting. #### 1.6.3 Dienst maatschappelijk werk van ziekenfondsen (DMW) * **Doelstelling:** Maximale toegang tot rechten en voorzieningen realiseren, zelfzorgvermogen bevorderen, maatschappelijke participatie stimuleren en de thuiszorg optimaal organiseren en afstemmen. * **Soorten dienstverlening:** * **Eerstelijnsdienst:** Sociaal advies geven, doorverwijzen, begeleiden. * **Specifieke hulpvragen:** Thuiszorg, kinderbijslag, zorgverzekering, sociale/financiële situaties, pensioenen, ziekte- en invaliditeitsverzekering, aanvragen voor personen met een handicap, administratieve zaken. * **Onthaal, psychosociale begeleiding:** Bij verliesverwerking en zorgbegeleiding in complexe situaties. * **Doelgroep:** Gericht naar alle burgers (en mantelzorgers), met prioriteit voor gebruikers met verminderd zelfzorgvermogen (door ziekte, handicap, ouderdom, sociale kwetsbaarheid). Vooral gericht naar eigen leden van het ziekenfonds. #### 1.6.4 Tele-onthaal 106 * **Diensten:** 24/7 hulpverlening, telefonisch en online. * **Bereikbaarheid:** Algemeen nummer 106, chatfunctie. * **Operationeel:** In elke Vlaamse provincie en Brussel. * **Opdrachten:** * Telefonische of online hulp- en dienstverlening. * Eerste opvang en ondersteuning om escalatie van problemen te voorkomen (met bijzondere aandacht voor zelfdoding). * Opvangen en doorverwijzen naar professionele hulpverlening. * Signaalfunctie naar overheden. * **Operationele basis:** Meer dan 600 opgeleide vrijwilligers, ondersteund door professionele medewerkers. Een federatie coördineert de diensten en behartigt de belangen van de sector. * **Kosten:** Gratis. ### 1.7 Geïntegreerd breed onthaal (GBO) * **Definitie:** Een samenwerkingsverband tussen minimaal het OCMW, het CAW en erkende diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen. Dit wordt gerealiseerd vanuit een Sociaal Huis, onder regie van het lokale bestuur, eventueel in samenwerking met andere lokale besturen. * **Doelstellingen:** * Het realiseren van toegankelijke sociale hulp- en dienstverlening. * Het tegengaan van onderbescherming (mensen die te weinig gebruik maken van hun rechten op hulp). * **Werking:** * Het Sociaal Huis fungeert als herkenbaar lokaal aanspreekpunt. * Het GBO deelt expertise van OCMW, CAW en DMW met elke hulpverlener waar een burger zich aanmeldt. * Burgers die niet weten waar naartoe met hun hulpvraag, kunnen terecht bij de kernactoren. * De hulpvraag wordt verhelderd en vervolledigd, waarbij ook de niet-uitgesproken behoeften worden meegenomen. * Gerichte acties (pro-actief en outreachend) naar kwetsbare doelgroepen om te zorgen dat zij hun rechten niet mislopen. * Samenwerking met o.a. huisartsen, thuiszorgdiensten, buurtwerk. * Duidelijke afspraken over taak- en verantwoordelijkheidsverdeling. * De eerstelijnszone is de geografische afbakening waarin lokale besturen en partners randvoorwaarden creëren voor een goede ontwikkeling van het GBO. * De vraagverheldering door het GBO is een voortraject voor zorgcoördinatie. > **Tip:** Het GBO is geen fysiek loket, maar een overkoepelend samenwerkingsverband dat de toegankelijkheid van hulp moet verbeteren en onderbescherming moet tegengaan. --- # Belangrijke spelers in het algemeen welzijnswerk Dit deel van de studiehandleiding bespreekt de cruciale organisaties en diensten die een centrale rol spelen in het algemene welzijnswerk, waaronder het OCMW, CAW, DMW en Tele-onthaal. ### 2.1 Het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) De basiswet voor het OCMW is de organieke wet van 8 juli 1976. Deze wet stelt dat elke persoon recht heeft op maatschappelijke dienstverlening, met als doel iedereen in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. #### 2.1.1 Wetgeving en doelstellingen * **Recht op maatschappelijke dienstverlening:** Dit omvat hulp aan personen met ontoereikende inkomsten, wat kan leiden tot een leefloon of tewerkstelling via artikel 60. * **Financiële steun:** Bij ontoereikend inkomen kan er recht zijn op bijkomende financiële steun. * **Voorschotten:** Het OCMW kan voorschotten verlenen op onderhoudsgelden of andere uitkeringen. * **Budgetbeheer:** Het OCMW kan ondersteuning bieden bij budgetbeheer. #### 2.1.2 Dienstverlening Het OCMW biedt diverse vormen van dienstverlening aan om het welzijn te verhogen: * **Financiële dienstverlening:** Hulp bij financiële problemen en beheer. * **Thuiszorgdiensten:** Dit omvat onder andere poetsdiensten, bejaardenhulp, alarmoproepen voor alleenwonenden, en warme maaltijdendiensten. * **Residentiële instellingen:** Het OCMW kan eigen instellingen beheren, zoals woonzorgcentra, ziekenhuizen, serviceflats, en nood- of crisisopvangwoningen voor daklozen, alsook lokale opvanginitiatieven. ### 2.2 Het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) Het CAW is wettelijk verankerd in het decreet betreffende het Algemeen Welzijnswerk. #### 2.2.1 Definities en werkterrein Het CAW biedt psychosociale hulp- en dienstverlening aan alle personen wiens welzijnskansen bedreigd of verminderd worden door: * Gebeurtenissen in de persoonlijke levenssfeer. * Problemen ten gevolge van gebeurtenissen in een context van criminaliteit. * Problemen van meervoudige kwetsbaarheid ten gevolge van een proces van sociale uitsluiting. Het CAW is werkzaam in elke Vlaamse provincie en Brussel, met een specifieke regionale indeling. ### 2.3 De Dienst Maatschappelijk Werk van Ziekenfondsen (DMW) De wettelijke basis voor de Diensten Maatschappelijk Werk van de ziekenfondsen (DMW) is het Woonzorgdecreet van 2019 (artikel 19). #### 2.3.1 Doelstellingen en taken De DMW biedt objectieve en transparante informatie, hulp- en dienstverlening op het gebied van welzijn en gezondheid. De doelstellingen zijn: * Maximale toegang tot rechten en voorzieningen realiseren. * Het zelfzorgvermogen bevorderen. * Maatschappelijke participatie stimuleren. * Optimale organisatie en afstemming van thuiszorg voor de gebruiker. #### 2.3.2 Dienstverlening De DMW functioneert als een eerstelijnsdienst die sociaal advies geeft, doorverwijst en begeleidt bij vragen of problemen rond: * Thuiszorg. * Kinderbijslag. * Zorgverzekering. * Sociale of financiële situaties. * Pensioenen, ziekte- en invaliditeitsverzekering. * Aanvragen voor het Vlaams Agentschap voor Personen met een handicap. * Administratieve aangelegenheden. Daarnaast biedt de DMW onthaal en psychosociale begeleiding bij verliesverwerking en zorgbegeleiding in complexe zorgsituaties. De dienstverlening is gericht naar alle burgers en hun mantelzorgers, met een prioritaire aandacht voor gebruikers met verminderd zelfzorgvermogen door ziekte, handicap, ouderdom of sociale kwetsbaarheid. De diensten richten zich in de eerste plaats tot de eigen leden van het ziekenfonds. ### 2.4 Tele-onthaal 106 Tele-onthaal biedt 24 uur per dag, 7 dagen per week hulpverlening, zowel telefonisch als online. #### 2.4.1 Bereikbaarheid en werking * **Contact:** Bereikbaar via het gratis nummer 106 of via chat. * **Annonimiteit en gratis:** De dienstverlening is gratis en anoniem. * **Vrijwilligers:** Werkt met meer dan 600 opgeleide vrijwilligers die ondersteuning bieden. Professionele medewerkers zorgen voor verdere ondersteuning. * **Federatie:** De Federatie van Tele-onthaaldiensten coördineert de diensten en behartigt de belangen van de sector. #### 2.4.2 Opdrachten en doelgroepen De belangrijkste opdrachten van Tele-onthaal zijn: * **Eerste opvang en ondersteuning:** Het bieden van hulp in de vroegste fase van probleemvorming om escalatie te voorkomen, met bijzondere aandacht voor suïcidaliteit. * **Doorverwijzing:** Personen opvangen en doorverwijzen naar professionele hulpverlening. * **Signaalfunctie:** Signaleren van noden aan overheden op provinciaal, Vlaams en federaal niveau. #### 2.4.3 Statistieken en thema's In 2022 ontving Tele-onthaal 128.817 telefoongesprekken. De belangrijkste gespreksthema's waren relaties, gezondheid, zelfdoding, slachtofferbeleving, eenzaamheid en seksualiteit. Opvallend is dat 77,3% van de oproepers aan de telefoon ouder is dan 60 en vrouwelijk. De chatlijn toont een toenemende verjonging van de oproepers. Een aanzienlijk deel van de bellers (71%) heeft reeds professionele hulp gehad, en 37,70% heeft een psychotische stoornis. ### 2.5 Het Geïntegreerd Breed Onthaal (GBO) Het Geïntegreerd Breed Onthaal (GBO) is een samenwerkingsverband gericht op het realiseren van toegankelijke sociale hulp- en dienstverlening en het tegengaan van onderbescherming. #### 2.5.1 Samenstelling en doelstellingen * **Kernactoren:** Het GBO omvat minstens het OCMW, het CAW en de erkende diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen (DMW). * **Realisatie:** Het GBO wordt gerealiseerd vanuit het Sociaal Huis, onder regie van het lokale bestuur, en kan ook in samenwerking met andere lokale besturen worden opgezet. * **Doelstellingen:** * Een toegankelijke sociale hulp- en dienstverlening realiseren. * Onderbescherming tegengaan. #### 2.5.2 Werkwijze Het GBO is geen fysiek loket, maar deelt de expertise van de kernactoren met elk aanspreekpunt waar burgers met een hulpvraag terechtkunnen. De hulpvraag wordt verhelderd en vervolledigd, waarbij wordt bepaald welke hulp nodig is, wie betrokken moet worden en naar welke gespecialiseerde diensten kan worden doorverwezen. Dit voorkomt onnodige doorverwijzingen en dubbele verhalen. Het GBO legt de nadruk op de meest kwetsbaren en onderneemt proactieve en outreachende acties om hen te bereiken en te zorgen dat zij hun rechten niet mislopen. Lokale besturen voeren een omgevingsanalyse uit om kwetsbare doelgroepen te detecteren en benaderen hen via het GBO. #### 2.5.3 Samenwerking en eerstelijnszones Het GBO werkt samen met onder andere instituten voor samenlevingsopbouw, armoedeverenigingen, huisartsen, thuiszorgdiensten en huizen van het kind. Er worden duidelijke afspraken gemaakt over taakverdeling en verantwoordelijkheden, inclusief de regierol van het lokaal bestuur. De eerstelijnszone is de geografische afbakening waarbinnen lokale besturen en andere partners de randvoorwaarden creëren voor een goede ontwikkeling van het GBO. De vraagverheldering door het GBO dient als voorbereiding op het zorg- en ondersteuningsproces en als voortraject voor zorgcoördinatie. --- # Het geïntegreerd breed onthaal (GBO) Het Geïntegreerd Breed Onthaal (GBO) is een samenwerkingsverband tussen diverse sociale diensten met als primair doel het verbeteren van de toegankelijkheid van hulp en dienstverlening en het effectief tegengaan van onderbescherming. ### 3.1 Definitie en kernactoren Het GBO is een samenwerkingsverband dat minimaal de volgende kernactoren omvat: * Het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW). * Het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW). * De erkende Diensten Maatschappelijk Werk van de ziekenfondsen (DMW). Dit samenwerkingsverband wordt geïmplementeerd vanuit het Sociaal Huis en staat onder de regie van het lokale bestuur. Het GBO kan ook ontwikkeld worden in samenwerking met andere lokale besturen. ### 3.2 Doelstellingen van het GBO De samenwerking binnen het GBO richt zich op twee cruciale doelstellingen: 1. **Het realiseren van toegankelijke sociale hulp- en dienstverlening:** Dit houdt in dat burgers makkelijker toegang krijgen tot de hulp en diensten die ze nodig hebben. 2. **Het tegengaan van onderbescherming:** Dit verwijst naar het proactief opsporen en ondersteunen van kwetsbare groepen die mogelijk geen gebruik maken van de beschikbare hulp of rechten, waardoor hun welzijn in gevaar komt. ### 3.3 Werkwijze en functies van het GBO Het GBO is geen fysiek loket op zichzelf, maar een strategisch samenwerkingsverband dat de expertise van de kernactoren (OCMW, CAW, DMW) optimaal benut. * **Herkenbaar lokaal aanspreekpunt:** Het lokale bestuur faciliteert een Sociaal Huis dat dient als een herkenbaar lokaal aanspreekpunt voor burgers met een hulpvraag. * **Expertisedeling en vraagverheldering:** Wanneer een burger zich met een hulpvraag aanmeldt, deelt het GBO de expertise van OCMW, CAW en DMW om de vraag te verhelderen en te vervolledigen. Dit omvat het achterhalen van de precieze aard van de vraag, de benodigde hulp en advies, de betrokken partijen en mogelijke doorverwijzingen naar gespecialiseerde diensten. * **Tip:** Het doel is om te voorkomen dat mensen onnodig doorverwezen worden of meerdere keren hun verhaal moeten doen. * **Proactieve en outreachende aanpak:** Het GBO legt specifieke nadruk op de meest kwetsbaren en onderneemt gerichte acties om hen te bereiken en te ondersteunen, zodat zij hun rechten niet mislopen. * **Lokale omgevingsanalyse:** Het lokale bestuur voert een omgevingsanalyse uit om lokale kwetsbare doelgroepen te detecteren. Vervolgens benadert het GBO deze groepen proactief om hulpvragen te identificeren en de realisatie van hun rechten te ondersteunen. * **Samenwerking met ketenpartners:** Het GBO werkt samen met diverse instituten zoals samenlevingsopbouw, armoedeverenigingen, huisartsen, thuiszorgdiensten en huizen van het kind. Deze partners spelen een rol in het in contact brengen van burgers met hun hulpvragen bij de kernactoren van het GBO. * **Duidelijke afspraken en regie:** Het samenwerkingsverband hanteert duidelijke en transparante afspraken over de taak- en verantwoordelijkheidsverdeling, waarbij het lokale bestuur de regie voert. * **Geografische afbakening (eerstelijnszone):** Binnen een eerstelijnszone werken meerdere lokale besturen samen met andere partners om de voorwaarden te creëren voor een goede ontwikkeling van het GBO. * **Voortraject voor zorgcoördinatie:** De vraagverheldering door het GBO dient als een goede voorbereiding op het zorg- en ondersteuningsproces en als een voortraject voor het inzetten van zorgcoördinatie waar nodig. ### 3.4 GBO als hervormingsproject De uitbouw van het geïntegreerd breed onthaal is een van de projecten die gericht zijn op de hervorming van de eerste lijn van sociale dienstverlening. Het initiatief beoogt de toegankelijkheid en bereikbaarheid van de lokale sociale hulp- en dienstverlening te verhogen en de aanpak van onderbescherming te versterken. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Algemeen Welzijnswerk | Een breed concept dat verwijst naar diensten en organisaties die antwoorden bieden op maatschappelijke of individuele problemen van persoonlijke, relationele of maatschappelijke aard. Het omvat een diversiteit aan organisaties en diensten die zich richten op het welzijn van burgers. | | Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) | Een openbaar centrum dat zich bezighoudt met maatschappelijke dienstverlening met als doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Het biedt financiële steun, tewerkstellingsmogelijkheden en thuiszorgdiensten. | | Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) | Een organisatie die psychosociale hulp- en dienstverlening aanbiedt aan personen wiens welzijnskansen bedreigd worden door gebeurtenissen in de persoonlijke levenssfeer, criminaliteit of sociale uitsluiting. Het focust zich op het bieden van ondersteuning en begeleiding bij diverse problematieken. | | Dienst Maatschappelijk Werk van de ziekenfondsen (DMW) | Een voorziening die objectieve en transparante informatie, hulp- en dienstverlening aanbiedt op het vlak van welzijn en gezondheid. Het doel is maximale toegang tot rechten, het bevorderen van zelfzorgvermogen en maatschappelijke participatie, en het optimaliseren van thuiszorg. | | Tele-onthaal | Een gratis hulplijn en online chatdienst die 24/7 bereikbaar is en eerste opvang en ondersteuning biedt bij psychosociale problemen. Het fungeert als luisterend oor, biedt emotionele steun en kan doorverwijzen naar professionele hulpverlening. | | Geïntegreerd Breed Onthaal (GBO) | Een samenwerkingsverband tussen het OCMW, CAW en erkende diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen. Het doel is het realiseren van toegankelijke sociale hulp- en dienstverlening en het tegengaan van onderbescherming door expertise te delen en hulpvragen te verhelderen. | | Onderbescherming | Een situatie waarin personen of gezinnen onvoldoende toegang hebben tot sociale hulp en voorzieningen, waardoor hun welzijn bedreigd wordt. Het GBO tracht dit fenomeen te bestrijden door proactief kwetsbare groepen te benaderen en hun rechten te realiseren. | | Brugfiguur | Een maatschappelijk werker die fungeert als schakel tussen verschillende instanties, diensten of doelgroepen. De brugfiguur faciliteert communicatie, coördinatie en samenwerking om de hulpverlening te optimaliseren, met name bij multicomplexe problematieken. |