Jourcros_Les5_Emotional-turn-in-journalistiek_2025-26.pptx

# De emotionele wending in journalistiek Hier is een gedetailleerde samenvatting over "De emotionele wending in journalistiek", opgesteld als een studiehandleiding voor examens, gebaseerd op de verstrekte documentatie en met strikte naleving van de opmaakvereisten. ## 1. De emotionele wending in journalistiek Dit onderwerp verkent de toenemende rol van emoties binnen de journalistiek, zowel in de productie door journalisten als in de consumptie door het publiek, en de implicaties hiervan voor het vakgebied. ### 1.1 Journalistiek als ‘emotionele arbeid’ Journalistiek wordt steeds meer gezien als een vorm van ‘emotionele arbeid’, wat inhoudt dat journalisten actief arbeid verrichten op affectief vlak in hun werk. Dit concept, oorspronkelijk uit de sociologie en gerelateerd aan zorgberoepen, past ook op de journalistiek, waar journalisten vaak worden geconfronteerd met potentieel traumatiserende gebeurtenissen en situaties die sterke emoties oproepen. #### 1.1.1 De journalist als ‘manager of feelings’ Journalisten moeten omgaan met de emoties die hun werk oproept, zowel bij zichzelf als bij de mensen over wie ze berichten. Dit leidt tot vragen over hoe journalisten hun eigen emoties moeten beheren, hoe ze empathisch kunnen zijn zonder de objectiviteit te verliezen, en hoe ze kunnen omgaan met de psychische impact van hun werk. #### 1.1.2 Inclusieve en zorgzame journalistiek Het idee van ‘inclusieve journalistiek’ of ‘zorgzame journalistiek’ suggereert dat journalisten rekening moeten houden met de gevoelens en de representatie van de personen die in hun artikelen voorkomen. Dit betekent nadenken over hoe uitspraken van geïnterviewden kunnen botsen met de waarden van de krant, en in hoeverre journalisten de gevolgen van hun berichtgeving voor betrokkenen moeten overwegen. De vraag is in hoeverre dit een verantwoordelijkheid van de journalist is. #### 1.1.3 Veiligheid, intimidatie en traumatische ervaringen De emotionele belasting van journalistiek wordt versterkt door factoren als onveiligheid, intimidatie en traumatische ervaringen. Recent onderzoek toont aan dat verbale en fysieke agressie, bedreigingen en intimidatie toenemen, niet alleen van buitenaf maar ook binnen redacties. Dit geldt met name voor vrouwen, maar ook mannen worden getroffen. Veel redacties hebben hier beleid over, maar de implementatie en effectiviteit ervan zijn een aandachtspunt. > **Tip:** Denk na over de ethische dilemma's die ontstaan wanneer een journalist geconfronteerd wordt met persoonlijke emoties die de objectieve verslaggeving zouden kunnen beïnvloeden. #### 1.1.4 Onzekere werkvoorwaarden en precariteit Precaire werkomstandigheden, zoals een toename van freelancers, lagere beloningen, hogere werkdruk, dalende werkzekerheid en een verslechterde balans tussen werk en privé, dragen significant bij aan de emotionele belasting van journalisten. Veel journalisten werken hard voor weinig resultaat en leven in onzekerheid over hun baan en inkomen. > **Tip:** De psychische belasting van het werk wordt vaak genegeerd, ondanks de grote invloed ervan op het leven van journalisten. Het is belangrijk om deze aspecten bespreekbaar te maken en te zoeken naar betere ondersteuning en bescherming. #### 1.1.5 Epistemische onrechtvaardigheid Een belangrijk concept hierbij is ‘epistemische onrechtvaardigheid’, zoals beschreven door Kotisova. Dit verwijst naar situaties waarin de geloofwaardigheid van kennis wordt ondermijnd op basis van sociale identiteit. In de journalistiek kan dit zich uiten doordat lokale journalisten, die affectief dichter bij de gebeurtenissen staan die ze verslaan, minder geloofwaardig worden geacht dan buitenlandse journalisten die meer afstand bewaren. Dit ondanks het feit dat hun affectieve nabijheid vaak juist waardevolle inzichten en nuance kan bieden voor een accurate en ethische verslaggeving. > **Example:** Een lokale journalist die de directe impact van een conflict op zijn gemeenschap meemaakt, wordt mogelijk als te emotioneel en bevooroordeeld gezien door buitenlandse collega's, terwijl hij juist een dieper begrip van de situatie heeft. De samenwerking tussen buitenlandse en lokale media professionals kan hierdoor problematisch zijn, waarbij een epistemische hiërarchie ontstaat die de lokale kennis en ervaringen onderwaardeert. De waarheid wordt in de praktijk vaak gevormd door de interactie tussen de emotioneel betrokken lokale respondenten en de meer afstandelijke westerse journalisten. Er is een groeiend besef dat de affectieve waarde van emotie in de journalistiek meer aandacht verdient. ### 1.2 Emotie in het nieuws zelf: tendens naar ‘nieuwsverzachting’ Er is een duidelijke tendens binnen de nieuwsmedia om meer emoties te tonen en de manier van verslaggeven te verzachten, wat bekend staat als ‘nieuwsverzachting’ (news softening). Dit is deels een reactie op de veranderende mediaconsumptie en de noodzaak om publiek te engageren. #### 1.2.1 Dimensies van ‘nieuwsverzachting’ Nieuwsverzachting manifesteert zich op drie manieren: * **Inhoud:** Een selectie van ‘zachte topics’ zoals cultuur, lifestyle en celebrity-nieuws, die vaak meer emotioneel geladen zijn. * **Stijl:** Een ‘zachte’ nieuwsstijl met emotioneel geladen woordgebruik, sensationalisme, dramatisering en hyperbool. * **Focus:** Een focus op emoties, personalisering (de mens achter de functie, ‘human interest’) en een subjectieve vertelstijl (‘personal reporting’). Harde nieuwsfeiten worden hierdoor vaak ook ‘verzacht’ door personalisering en sensationele framing. > **Example:** Een artikel over een politieke crisis dat zich voornamelijk richt op de persoonlijke strijd en emoties van de betrokken politici, in plaats van op de politieke en economische oorzaken en gevolgen. #### 1.2.2 Publieksgerichtheid en engagement Deze verzachting wordt deels gedreven door een grotere publieksgerichtheid. Nieuws dat emotioneel raakt, bevordert verbondenheid en wordt door kijkers als waardevol ervaren. Sociale media spelen hierin een grote rol; ‘zachte’ nieuwsitems doen het goed in termen van kliks en engagement. Het idee is dat dit nieuws verbindt en bespreekbaar maakt, en dat journalisten hierop moeten inspelen om relevant te blijven. ### 1.3 De ‘affectieve’ dimensie van nieuws(gebruik) Het publiek gaat steeds meer op een affectieve en emotionele manier om met nieuws. Nieuws wordt niet enkel geconsumeerd, maar ook gevoeld, gedeeld en verwerkt. #### 1.3.1 Affectieve nieuwsstromen via ‘networked publics’ Met de opkomst van sociale media en ‘networked publics’ worden affectieve dimensies van nieuwsgebruik steeds duidelijker. Zizi Papacharissi beschrijft hoe sociale media gevoelens van engagement opwekken en mensen in staat stellen hun emoties te delen en zich verbonden te voelen met gebeurtenissen en elkaar. Nieuws fungeert hier als een middel voor gemeenschappelijke emotionele ervaringen. > **Example:** Hashtags zoals #metoo of #blacklivesmatter faciliteren niet alleen de verspreiding van informatie, maar ook het delen van emoties, het creëren van solidariteit en het opbouwen van een collectief gevoel van identiteit en urgentie. Belangrijke aspecten van affectieve nieuwsstromen zijn: * **Citizenship:** Sociaal engagement en het gevoel dat deelname zinvol is. * **Identity:** Het vormen van de persoonlijke identiteit en zelfcommunicatie (‘impression management’). * **Connection:** Het opbouwen van publieke verbondenheid, gemeenschap en een gevoel van ergens bij te horen. * **Empathy:** Emotionele betrokkenheid, medeleven en affectieve verbondenheid. #### 1.3.2 De rol van emotie in de toekomst van journalistiek Emotie wordt gezien als een kerncomponent voor de toekomst van journalistiek. De traditionele focus op ‘bad news’ en ‘hard news’ voedt voornamelijk negatieve emoties, wat leidt tot een dalend vertrouwen in de media en de ‘elites’ die hiervoor verantwoordelijk worden gehouden. Om het vertrouwen te herstellen en relevant te blijven, moet journalistiek bijdragen aan emotionele betrokkenheid en connectie. Dit kan onder meer door: * **Audience engagement:** Begrijpen hoe nieuws op een persoonlijk en gemeenschappelijk niveau wordt gerelateerd en gedeeld, vaak vanuit zelfexpressie en het delen van emoties. * **Tegengewicht bieden:** Actief een tegenwicht bieden aan de negatieve nieuwsstroom, bijvoorbeeld door middel van ‘constructieve journalistiek’. #### 1.3.3 Constructieve journalistiek Constructieve journalistiek, ontwikkeld door Liesbeth Hermans en Cathrine Gyldenstedt, richt zich op positieve aspecten en oplossingen. Het is oplossingsgericht en toekomstgericht, stelt de ‘wat nu?’-vraag en toont waar hoop ligt. Deze vorm van journalistiek streeft naar inclusie en diversiteit door alle stemmen te laten horen, biedt empowerment en moedigt co-creatie aan, waarbij het publiek wordt betrokken bij het nieuws. > **Tip:** Overweeg hoe constructieve journalistiek kan helpen om het vertrouwen tussen media en publiek te herstellen, door niet alleen problemen aan te kaarten, maar ook perspectieven op oplossingen te bieden. Emotie hoeft dus niet per se negatief te zijn voor journalistiek; het kan een krachtig middel zijn om mensen te bereiken, te betrekken en een gevoel van verbondenheid te creëren. --- # Journalistiek als emotionele arbeid Dit thema onderzoekt de emotionele belasting van journalisten door precaire werkomstandigheden, onveiligheid, trauma en de druk van hun beroep, evenals de rol van emoties in nieuwsproductie en nieuwsgebruik. ### 2.1 Emotionele arbeid in de journalistiek Journalistiek wordt steeds meer beschouwd als een vorm van "emotionele arbeid". Dit verwijst naar de inspanningen die journalisten leveren op affectief vlak, vergelijkbaar met de emotionele arbeid die in huishoudens wordt verricht. Deze arbeid is inherent aan het beroep vanwege de relationele aard ervan en de blootstelling aan potentieel belastende situheden. Traditioneel werd het tonen van emoties in de journalistiek als minder geloofwaardig beschouwd, in lijn met een epistemische onrechtvaardigheid waarbij emotionele betrokkenheid werd afgedaan als subjectief en daardoor minder betrouwbaar dan objectieve afstandelijkheid. Echter, recent onderzoek suggereert dat emotionele betrokkenheid juist waardevol kan zijn voor de accuraatheid en nuance van journalistieke berichtgeving, met name in conflictjournalistiek waar lokale journalisten, door hun affectieve nabijheid tot de gebeurtenissen, diepere inzichten kunnen bieden. Het negeren van deze lokale perspectieven en het bevooroordelen van journalisten op basis van hun emotionele betrokkenheid wordt gezien als een vorm van epistemische onrechtvaardigheid. > **Tip:** Emotionele arbeid in journalistiek betreft niet alleen de emoties die een journalist zelf ervaart, maar ook de emoties die de berichtgeving oproept bij het publiek en hoe de journalist daarmee omgaat. ### 2.2 Veiligheid, onveiligheid en trauma Een significant aspect van de emotionele belasting voor journalisten is de toenemende onveiligheid en de blootstelling aan traumatische ervaringen. Dit uit zich in verbale en fysieke agressie, intimidatie en grensoverschrijdend gedrag, niet alleen in het buitenland, maar ook binnen redacties. Met name vrouwelijke journalisten worden hier vaak slachtoffer van, maar ook mannen ervaren dit. Deze factoren dragen bij aan een precaire werkomgeving en een verhoogde emotionele druk. ### 2.3 Precaire werkomstandigheden Precariteit vormt een belangrijke bron van emotionele belasting. Veel journalisten werken als freelancer, verdienen daardoor minder dan hun collega's in loondienst en ervaren een stijgende werkdruk, dalende werkzekerheid en een toegenomen takenpakket. De continue onzekerheid over hun inkomen en baan kan leiden tot voortdurende angst en een slechte work-life balance, wat de mentale belasting verder vergroot. ### 2.4 Epistemische onrechtvaardigheid en affectieve nabijheid De rol van emotionele betrokkenheid in journalistiek is complex en wordt vaak onderworpen aan epistemische onrechtvaardigheid. Dit houdt in dat de kennis en inzichten van lokale journalisten, die affectief dichter bij de gebeurtenissen staan, worden ondergewaardeerd omdat ze als te emotioneel en daardoor minder objectief worden beschouwd. Dit staat haaks op het dominante journalistieke principe van detachment. In de praktijk blijkt er echter vaak sprake te zijn van samenwerking en wederzijds vertrouwen tussen buitenlandse correspondenten en lokale journalisten of 'fixers'. De affectieve nabijheid van lokale journalisten kan juist cruciaal zijn voor de nuance, accuraatheid en ethiek van journalistieke praktijken. > **Tip:** Het herkennen en aanpakken van epistemische onrechtvaardigheid in de journalistiek is essentieel voor een meer inclusieve en accurate berichtgeving. ### 2.5 Mentale belasting van onderzoeksjournalistiek Specifiek voor onderzoeksjournalisten geldt dat zij vaak geconfronteerd worden met aanzienlijke mentale belasting. Kritische berichtgeving over machtige personen of instanties kan leiden tot intimidatie, juridische dreigingen (zoals SLAPP-zaken - Strategic Lawsuits Against Public Participation) en bedreigingen via diverse kanalen. Hoewel internationale samenwerkingen steun kunnen bieden, zijn deze ook tijdsintensief en zwaar. De mentale druk en stress worden vaak genegeerd, en copingstrategieën zijn overwegend individueel. Er is een duidelijke noodzaak voor meer en betere bescherming en ondersteuning van deze journalisten, zowel vanuit de redacties als vanuit wetgevende kaders, zoals anti-SLAPP wetgeving. ### 2.6 De 'emotional turn' in de berichtgeving: Nieuwsverzachting Er is een merkbare tendens naar "nieuwsverzachting" (news softening) in de berichtgeving zelf. Dit fenomeen kent drie dimensies: * **Inhoud:** De selectie van "zachte topics" zoals cultuur, lifestyle en celebrity-nieuws. * **Stijl:** Het gebruik van "zachte" nieuwsstijlen met emotioneel geladen woordgebruik, sensationalisme en dramatisering. * **Focus:** De focus op emoties, personalisering (human interest) en een subjectieve vertelstijl. Zelfs "harde" topics worden vaak verzacht door personalisering en sensationele framing. Deze ontwikkeling wordt deels gedreven door een publieksgerichte aanpak, waarbij de behoeftes van het publiek zwaarder lijken te wegen dan traditionele journalistieke waarden. Sociale media spelen hierin een grote rol, aangezien "zacht" nieuws vaak betere klikcijfers genereert en de betrokkenheid vergroot. > **Voorbeeld:** Een bericht over economische recessie kan verzacht worden door de focus te leggen op de persoonlijke impact op een specifiek gezin (personalisering) en door gebruik te maken van woorden als "ramp" en "ellende" (sensationalisme). ### 2.7 De affectieve dimensie van nieuwsgebruik De "affectieve dimensie" van nieuwsgebruik erkent dat nieuwsgebruikers nieuws niet louter consumeren, maar het ook voelen, delen en verwerken. Nieuws kan een gevoel van verbondenheid en gedeelde ervaring creëren, vooral via sociale media. Dit fenomeen, ook wel "affectieve publieken" genoemd, wordt gedreven door factoren zoals burgerschap (sociaal engagement), identiteit (zelfexpressie), verbinding (community) en empathie (medeleven). * **Burgerschap:** Gevoel dat het de moeite loont om deel te nemen aan maatschappelijke discussies. * **Identiteit:** Nieuws helpt bij het bepalen van persoonlijke waarden en identiteit. * **Verbinding:** Het delen van nieuws creëert publieke verbondenheid en een gemeenschapsgevoel. * **Empathie:** Nieuws kan leiden tot emotionele betrokkenheid en medeleven met anderen. Deze affectieve stromen, vaak via "networked publics", zijn van groot belang voor hoe nieuws wordt ervaren en gedeeld. ### 2.8 De rol van emotie in de toekomst van journalistiek: Naar een meer constructieve journalistiek? De kern van het hedendaagse journalistieke probleem ligt in de interpretatie van nieuws als voornamelijk "bad news" en "hard news", wat negatieve emoties voedt en leidt tot een dalend vertrouwen in de media. Om dit te keren, is het cruciaal om emotie en connectie centraal te stellen. Journalisten moeten manieren vinden om bij te dragen aan emotionele betrokkenheid en connectie om relevant te blijven. Oplossingen omvatten: * **Algoritmes en data-analyse:** Beter begrip van nieuwsgebruikersgedrag en data om engagement te verhogen en te achterhalen wat mensen waardevol vinden. * **Audience engagement:** Het herkennen dat mensen nieuws delen om zichzelf te tonen (zelfexpressie) en om emoties te delen. * **Constructieve journalistiek:** Een aanpak die zich richt op oplossingen, hoopgevend is en de positieve aspecten belicht. Dit betekent ook: * **Oplossingsgericht zijn:** Niet alleen problemen benadrukken, maar ook mogelijke oplossingen presenteren. * **Toekomstgericht zijn:** Vragen stellen als "wat nu?" en mensen empowerment geven om bij te dragen. * **Inclusief en divers:** Alle stemmen laten horen en diverse perspectieven tonen. * **Co-creatie:** Het publiek betrekken bij het nieuws en laten participeren. Door deze benaderingen kan journalistiek het vertrouwen herstellen en relevant blijven in een wereld die behoefte heeft aan verbinding en hoop. Emoties zijn hierin niet per se een negatieve factor, maar kunnen juist een krachtige drijfveer zijn voor effectievere journalistiek. > **Voorbeeld:** In plaats van enkel de problemen van klimaatverandering te belichten, kan constructieve journalistiek ook innovatieve oplossingen van lokale gemeenschappen presenteren en laten zien hoe burgers hieraan kunnen bijdragen. --- # Nieuwsverzachting en de affectieve dimensie van nieuwsgebruik Dit onderwerp onderzoekt de trend van 'nieuwsverzachting' in de berichtgeving en hoe nieuwsgebruikers nieuws affectief en emotioneel verwerken, wat leidt tot 'affectieve nieuwsstromen'. ### 3.1 De 'emotional turn' in journalistiek De traditionele journalistiek werd lang gekenmerkt door een nadruk op objectiviteit en afstandelijkheid, waarbij het tonen van emoties als problematisch of minder geloofwaardig werd beschouwd. Echter, de realiteit van journalistiek, zowel in de productie als in het gebruik, is doordrenkt van emoties. De 'emotional turn' erkent de centrale rol van emoties in het journalistieke proces en de nieuwsbeleving. ### 3.2 Journalistiek als 'emotionele arbeid' Journalistiek kan worden beschouwd als een vorm van 'emotionele arbeid', waarbij journalisten emoties beheren, zowel bij zichzelf als in hun interacties met anderen. Dit omvat verschillende aspecten: #### 3.2.1 Emotionele belasting van journalisten Journalisten worden geconfronteerd met diverse emotionele belastingen in hun werk: * **Veiligheid, intimidatie en trauma:** Er is een toename van verbale en fysieke agressie, bedreigingen en intimidatie tegen journalisten, zowel van buitenaf als binnen redacties. Vrouwelijke journalisten worden hierbij vaker getroffen. Dit heeft een significante impact op hun mentale gezondheid en werkbeleving. * **Precaire werkomstandigheden:** Veel journalisten werken als freelancers, wat leidt tot onzekerheid over inkomen, werkdruk, werkzekerheid en een slechte balans tussen werk en privé. Deze precariteit voegt een extra laag van emotionele belasting toe. * **Epistemische onrechtvaardigheid:** Lokale media- en nieuwsdeskundigen, die affectief dichter bij gebeurtenissen staan, worden soms minder geloofwaardig geacht dan externe, afstandelijke journalisten. Hun ingebedde kennis en emotionele betrokkenheid, die juist bijdragen aan nuance, accuraatheid en ethiek, worden ondergewaardeerd. Deze hiërarchie is onrechtvaardig, aangezien waarheid vaak tot stand komt door de interactie tussen emotioneel betrokken lokale respondenten en meer afstandelijke buitenlandse correspondenten. * **Mentale druk en stress:** De mentale druk en stress die voortkomen uit onderzoeksjournalistiek, het blootstellen van machthebbers en de constante confrontatie met negatieve gebeurtenissen, worden vaak genegeerd of onvoldoende besproken. Strategische rechtszaken (SLAPP-zaken) worden ingezet als intimidatiemiddel. **Tip:** Er is een groeiende behoefte aan betere bescherming, ondersteuning en bespreekbaarheid van de mentale belasting van journalisten, zowel binnen redacties als door middel van beleid en juridische bescherming (zoals anti-SLAPP wetgeving). #### 3.2.2 Zorgzame en inclusieve journalistiek De concepten van 'zorgzame journalistiek' en 'inclusieve journalistiek' nodigen journalisten uit om na te denken over de impact van hun berichtgeving op betrokkenen en hoe zij ervoor kunnen zorgen dat mensen zich correct gerepresenteerd voelen. Dit vereist een overweging van de gevolgen van artikelen en hoe berichtgeving invloed kan hebben op de perceptie van nieuwswaardigheid en de impact op individuen. ### 3.3 Emotie in het nieuws zelf: tendens naar 'nieuwsverzachting' Er is een duidelijke trend merkbaar waarbij nieuws bericht wordt met een focus op emoties, wat kan worden aangeduid als 'nieuwsverzachting' (news softening). Dit manifesteert zich op drie dimensies: * **Inhoud:** De selectie van 'zachte topics' zoals cultuur, lifestyle, en celebrity-nieuws. * **Stijl:** Het gebruik van een 'softe' nieuwsstijl met emotioneel geladen woordgebruik, sensationalisme en dramatisering. * **Focus:** De nadruk leggen op emoties, personalisering (focus op individuele mensen en 'human interest'), en een subjectieve vertelstijl ('personal reporting'). Ook 'harde' topics worden vaak verzacht door personalisering en sensationele framing, waarbij de mens achter de functie wordt benadrukt. Deze verzachting wordt deels gedreven door een publieksgerichtheid, waarbij media inspelen op de voorkeuren van het publiek en de behoefte aan verbondenheid. Sociale media versterken deze trend doordat 'zacht' nieuws vaak beter presteert in termen van klikcijfers en engagement. **Voorbeeld:** Een artikel over een economische crisis kan verzacht worden door de focus te leggen op de persoonlijke verhalen van getroffen gezinnen, in plaats van op de abstracte economische data. ### 3.4 De 'affectieve' dimensie van nieuwsgebruik De 'affectieve dimensie van nieuwsgebruik' erkent dat nieuwsgebruikers nieuws niet alleen rationeel verwerken, maar ook affectief en emotioneel. Nieuws raakt mensen, wordt gedeeld en verwerkt op emotioneel niveau, wat leidt tot 'affectieve nieuwsstromen'. #### 3.4.1 Affectieve nieuwsstromen en 'networked publics' Door de opkomst van sociale media zijn deze affectieve dimensies van nieuwsgebruik duidelijker geworden. Nieuws fungeert als een middel voor verbinding, het delen van ervaringen en het opbouwen van gemeenschappen. Zizi Papacharissi's concept van 'Affective Publics' benadrukt hoe digitale middelen groepen met elkaar verbinden en een gevoel van betrokkenheid creëren. De volgende aspecten zijn hierbij cruciaal: * **Citizenship:** Nieuwsgebruik stimuleert sociaal engagement en het gevoel dat deelname de moeite waard is. * **Identity:** Nieuws helpt bij het vormen van de persoonlijke identiteit en 'impression management' (zelfcommunicatie), waarbij individuen nieuws gebruiken om zichzelf te presenteren. * **Connection:** Nieuws faciliteert publieke verbondenheid, het creëren van communities en een 'sense of belonging'. * **Empathy:** Het bekijken van nieuws kan leiden tot emotionele betrokkenheid, medeleven en affectieve verbondenheid met anderen. **Voorbeeld:** Campagnes als #metoo en #blacklivesmatter laten zien hoe nieuws en sociale media kunnen leiden tot sterke affectieve verbindingen, identiteitsvorming en sociaal engagement. #### 3.4.2 De rol van emotie in de toekomst van journalistiek De traditionele focus op 'bad news' en 'hard news' voedt voornamelijk negatieve emoties, wat leidt tot dalend vertrouwen in de media en de elites die verantwoordelijk worden geacht voor dit negatieve nieuws. Om dit tegen te gaan en journalistiek toekomstbestendig te maken, is het cruciaal om aandacht te besteden aan emotie en connectie. * **Connectie en vertrouwen herstellen:** Journalistiek die bijdraagt aan emotionele betrokkenheid en connectie wordt beter gewaardeerd door het publiek. Het publiek deelt nieuws op sociale media niet alleen om de wereld te tonen, maar ook om zichzelf aan de wereld te tonen (zelfexpressie). * **Constructieve journalistiek:** Een meer constructieve benadering van journalistiek, die zich richt op oplossingen, hoopgevend is en de positieve aspecten van de realiteit belicht, kan een tegenwicht bieden aan de negatieve nieuwsstroom. Dit omvat: * **Oplossingsgerichtheid:** Het stellen van 'wat nu?' vragen en kijken naar de toekomst. * **Inclusiviteit en diversiteit:** Alle stemmen horen en verschillende perspectieven tonen. * **Empowerment:** Mensen de middelen geven om te weten wat zij zelf kunnen doen. * **Co-creatie:** Het betrekken van mensen bij het nieuws en het stimuleren van participatie. **Tip:** Emoties zijn niet inherent negatief voor de journalistiek. Door emoties te erkennen en te gebruiken om mensen te betrekken bij de berichtgeving, kan journalistiek relevanter en meer vertrouwd worden. Het begrijpen hoe mensen zich op persoonlijk en gemeenschappelijk niveau verhouden tot nieuws is essentieel voor het bevorderen van betrokkenheid. --- # Epistemische onrechtvaardigheid in conflictjournalistiek Dit thema onderzoekt hoe emotionele nabijheid of betrokkenheid van lokale journalisten in conflictgebieden wordt ondergewaardeerd ten opzichte van afstandelijke buitenlandse journalisten, wat leidt tot epistemische onrechtvaardigheid. ### 4.1 De rol van emotionele betrokkenheid in conflictberichtgeving #### 4.1.1 Het concept van epistemische onrechtvaardigheid in journalistiek Epistemische onrechtvaardigheid, zoals beschreven door Kotisova, ontstaat wanneer de rol van emotionele betrokkenheid in conflictverslaggeving wordt ondergewaardeerd. Klassieke opvattingen over journalistiek benadrukken objectiviteit, afstandelijkheid en onthechting, wat impliceert dat emotionele betrokkenheid de geloofwaardigheid van een journalist kan aantasten. Dit staat echter haaks op de realiteit dat emotionele betrokkenheid juist waardevolle epistemische waarde kan hebben, namelijk het dichter bij de waarheid brengen van de berichtgeving. #### 4.1.2 Identiteit-vooringenomen geloofwaardigheidstekort Onderzoek naar media-professionals die verslag doen uit conflictgebieden, zoals Oekraïne, Israël en Palestina, toont aan dat de samenwerking tussen buitenlandse en lokale media soms wordt gekenmerkt door een geloofwaardigheidstekort dat lokaal georiënteerde journalisten wordt toegekend. Dit tekort is gebaseerd op hun affectieve nabijheid tot de gebeurtenissen, wat wordt gezien als een identiteit-vooringenomen factor. Dit fenomeen spiegelt andere machtsvectoren en de dominante professionele journalistieke ideologie die onthechting en afstandelijkheid verkiest. #### 4.1.3 De waarde van affectieve nabijheid in de praktijk In de praktijk wordt de affectieve nabijheid van lokale media-professionals tot hun context vaak erkend als belichaamde kennis die gunstig is voor de nuance, nauwkeurigheid en ethiek van journalistieke praktijken en resultaten. Ondanks deze erkenning, wordt hun expertise vaak ondergewaardeerd ten gunste van de meer 'objectieve' positie van de buitenlandse journalist. #### 4.1.4 Hiërarchie en samenwerking tussen journalisten Er bestaat een epistemische hiërarchie die onrechtvaardig is voor lokale mediaprofessionals. Zij beschikken over diepgaande kennis, maar worden puur op basis van hun identiteit – als zijnde te emotioneel betrokken – als minder geloofwaardig beschouwd dan een buitenlandse journalist die zich als objectief en onbevooroordeeld presenteert. Dit contrast is echter niet altijd zo zwart-wit. De samenwerking tussen buitenlandse correspondenten en lokale 'fixers' of journalisten is cruciaal. Buitenlandse journalisten erkennen dat ze zonder de input van lokale correspondenten nooit waarachtig kunnen berichten. Lokale journalisten helpen buitenlanders om de context te begrijpen en de waarheid te achterhalen. Omgekeerd hebben buitenlandse correspondenten de emoties en inzichten van lokale professionals nodig om de accuraatheid van hun berichtgeving te waarborgen. Desondanks wordt de lokale, emotioneel betrokken journalist vaak weggezet als 'emotioneel', wat suggereert dat deze niet alle kanten van het verhaal kan belichten en dus minder gepromoot moet worden. Dit resulteert in een onrechtvaardige epistemische classificatie. De waarheid wordt in de praktijk vaak gevormd door de interactie tussen de emotioneel betrokken lokale respondenten en de meer afstandelijke, westerse respondenten. #### 4.1.5 Het beeld van de "emotioneel betrokken fixer" en de "afstandelijke parachutejournalist" Het heersende beeld van de "emotioneel betrokken fixer" en de "afstandelijke buitenlandse parachutejournalist" is een simplificatie. Op het terrein is er vaak sprake van samenwerking en wederzijds vertrouwen. De epistemische waarde van emotie in journalistiek verdient meer aandacht en erkenning, in plaats van het te zien als een belemmering voor objectiviteit. > **Tip:** Onthoud dat de opdracht van journalistiek niet is om louter feiten te presenteren, maar om betekenis te geven. Emotionele betrokkenheid kan juist helpen om die betekenis beter over te brengen en diepgaandere inzichten te verschaffen, wat essentieel is in complexe situemen zoals conflictgebieden. > **Voorbeeld:** Een lokale journalist die zelf de gevolgen van een conflict van dichtbij ervaart, kan door zijn of haar emotionele connectie met de gebeurtenissen subtiele nuances, menselijke impact en contextuele details blootleggen die een buitenlandse journalist die slechts kort ter plaatse is, zou kunnen missen. De onderwaardering van deze lokale expertise is een vorm van epistemische onrechtvaardigheid. ### 4.2 Emotionele belasting van journalistiek #### 4.2.1 Journalistiek als emotionele arbeid Journalistiek wordt steeds meer erkend als een vorm van "emotionele arbeid". Dit houdt in dat journalisten niet alleen feitelijke informatie vergaren, maar ook actief hun emoties beheren en inzetten tijdens hun werk. Dit kan gaan over de mentale druk die gepaard gaat met onveiligheid, trauma en fysieke integriteit, maar ook over de emotionele last die voortkomt uit precaire en onzekere werkomstandigheden. #### 4.2.2 Precaire werkomstandigheden en emotionele impact De precaire aard van veel journalistieke banen, met name voor freelancers, draagt significant bij aan de emotionele belasting. Een aanzienlijk deel van de journalisten werkt als freelancer, verdient minder dan hun collega's in loondienst en ervaart een toenemende werkdruk, dalende werkzekerheid en een uitgebreid takenpakket. Dit leidt tot een moeilijke balans tussen werk en privéleven en een constante onzekerheid. > **Tip:** Denk bij "emotionele arbeid" in de journalistiek niet alleen aan het tonen van emoties in de berichtgeving, maar ook aan de psychologische en emotionele inspanning die journalisten zelf moeten leveren om hun werk te kunnen doen, zeker onder druk. #### 4.2.3 Onveiligheid, trauma en fysieke integriteit Journalisten, vooral in conflictgebieden of bij het onderzoeken van gevoelige onderwerpen, worden geconfronteerd met aanzienlijke veiligheidsrisico's. Dit omvat verbale en fysieke agressie, intimidatie, bedreigingen en zelfs traumatische ervaringen. Onderzoek toont aan dat dergelijke incidenten toenemen, niet alleen in de buitenwereld maar ook binnen redactionele omgevingen. De mentale belasting van het omgaan met deze risico's is enorm en wordt vaak genegeerd. #### 4.2.4 Mentale druk en stress in de journalistiek Onderzoek, onder andere in Vlaanderen naar de mentale belasting van onderzoeksjournalisten, benadrukt dat mentale druk en stress vaak worden genegeerd binnen de sector. Het bespreekbaar maken van deze problematiek is moeilijk, ondanks de grote impact op het leven van journalisten. SLAPP-rechtszaken (Strategic Lawsuits Against Public Participation) fungeren als intimidatiemiddel, waarbij juridische procedures worden gebruikt om journalisten tot zwijgen te dringen en hen financieel uit te putten. #### 4.2.5 De noodzaak van bescherming en ondersteuning Hoewel samenwerkingen en internationale netwerken enige steun kunnen bieden, blijven de werkdruk en de tijdsintensiviteit van deze samenwerkingsverbanden zwaar. Er is een dringende nood aan meer en betere bescherming en ondersteuning voor journalisten, zowel van redactionele organisaties als vanuit beleid. Het gebrek aan een gezonde balans tussen werk en privéleven draagt bij aan de algehele emotionele belasting. > **Voorbeeld:** Een journalist die verslag doet van een oorlog en daarbij getuige is van gruwelijke gebeurtenissen, kan hieraan traumatische gevolgen overhouden. De emotionele arbeid bestaat dan niet alleen uit het objectief verslaggeven van het conflict, maar ook uit het verwerken van de eigen emoties en het omgaan met mogelijke posttraumatische stress, terwijl de werkdruk vaak onverminderd hoog blijft. --- # Constructieve journalistiek en de toekomst van nieuws Dit onderwerp onderzoekt de rol van emoties in journalistiek, de impact ervan op zowel nieuwscreatie als nieuwsgebruik, en stelt constructieve journalistiek voor als een oplossing om vertrouwen te herstellen. ### 5.1 De rol van emoties in journalistiek De traditionele journalistiek werd lang beschouwd als vrij van emoties, met de nadruk op objectiviteit en detachment. Echter, emoties spelen een significante rol in verschillende aspecten van het journalistieke proces en nieuwsconsumptie. #### 5.1.1 Journalistiek als ‘emotionele arbeid’ Journalistiek wordt beschouwd als een vorm van emotionele arbeid, waarbij journalisten actief hun emoties managen en de emoties van anderen beïnvloeden. Dit omvat: * **Emotionele belasting voor journalisten:** * **Onveiligheid en trauma:** Journalisten worden steeds vaker geconfronteerd met agressie, intimidatie en bedreigingen, zowel in binnen- als buitenland. Dit kan leiden tot traumatische ervaringen en een aanzienlijke mentale belasting. * **Precaire werkomstandigheden:** Veel journalisten werken als freelancers, wat resulteert in onzekere werkvoorwaarden, lagere inkomsten, hogere werkdruk en een slechte balans tussen werk en privé. Deze onzekerheid draagt bij aan de emotionele belasting. * **Epistemische onrechtvaardigheid:** Lokale media professionals die affectief betrokken zijn bij de gebeurtenissen die ze verslaan, worden soms minder geloofwaardig geacht dan buitenlandse journalisten die afstand bewaren. Dit ondanks het feit dat hun affectieve nabijheid vaak juist waardevolle inzichten biedt voor de nuance en accuraatheid van berichtgeving. Dit creëert een onrechtvaardige hiërarchie waarin emotionele betrokkenheid wordt ondergewaardeerd. * **Mentale druk en stress:** Onderzoek toont aan dat de mentale druk en stress in de journalistiek, met name bij onderzoeksjournalisten, vaak worden genegeerd. Er is een dringende behoefte aan meer bescherming en ondersteuning voor journalisten, inclusief bescherming tegen juridische intimidatie zoals SLAPP-rechtszaken (Strategic Lawsuits Against Public Participation). #### 5.1.2 Emotie in het nieuws zelf: tendens naar ‘nieuwsverzachting’ Er is een merkbare tendens naar ‘nieuwsverzachting’ (news softening) in de berichtgeving, waarbij emoties een grotere rol spelen. Dit uit zich in drie dimensies: * **Inhoud:** Selectie van ‘zachte’ topics zoals cultuur, lifestyle en celebrity-nieuws. * **Stijl:** Gebruik van emotioneel geladen woordgebruik, sensationalisme en dramatisering. * **Focus:** Nadruk op emoties, personalisering (focus op individuele mensen en ‘human interest’), en subjectieve, persoonlijke vertelstijlen. Zelfs ‘harde’ topics worden vaak ‘verzacht’ door personalisering en sensationele framing, met als doel meer publieksengagement te genereren. Deze trend wordt deels gedreven door de noodzaak om aan te sluiten bij de voorkeuren van het publiek en de prestaties op sociale media. #### 5.1.3 De ‘affectieve’ dimensie van nieuwsgebruik Nieuwsgebruikers gaan niet alleen rationeel om met nieuws, maar ook op een emotioneel en affectief niveau. Nieuws raakt mensen, wordt gedeeld en verwerkt. * **Affectieve publieken (affective publics):** Sociale media faciliteren een gevoel van betrokkenheid en verbondenheid rondom nieuws, waardoor mensen zich herboren kunnen voelen ten aanzien van maatschappelijke kwesties. Nieuwsstromen via ‘networked publics’ bevorderen: * **Citizenship:** Sociaal engagement en het gevoel dat participatie de moeite waard is. * **Identity:** Het helpen bepalen van persoonlijke identiteit en zelfpresentatie. * **Connection:** Het creëren van publieke verbondenheid en een gemeenschapsgevoel. * **Empathy:** Emotionele betrokkenheid en medeleven met anderen. Voorbeelden hiervan zijn bewegingen als #metoo en #blacklivesmatter, die via affectieve nieuwsstromen sociale betrokkenheid en identiteitsvorming stimuleren. ### 5.2 Naar een meer constructieve journalistiek? De traditionele focus op ‘bad news’ en ‘hard news’ voedt voornamelijk negatieve emoties, wat leidt tot een dalend vertrouwen in de media. Om dit tegen te gaan en de toekomst van journalistiek veilig te stellen, wordt constructieve journalistiek voorgesteld. #### 5.2.1 De noodzaak van connectie, emotie en vertrouwen Om relevant te blijven, moet journalistiek blijven bijdragen aan emotionele betrokkenheid en connectie met het publiek. Het negeren van de affectieve dimensie van nieuwsgebruik ondermijnt het vertrouwen. Journalisten moeten begrijpen hoe mensen op persoonlijk en gemeenschappelijk niveau met nieuws omgaan om effectieve betrokkenheid te creëren. > **Tip:** Begrip van nieuwsgebruikers op persoonlijk en gemeenschappelijk niveau is essentieel voor journalisten om publiek te binden. #### 5.2.2 Constructieve journalistiek als oplossing Constructieve journalistiek richt zich op het bieden van een tegenwicht aan de negatieve nieuwsstroom en probeert het vertrouwen tussen media en publiek te herstellen. De kernprincipes zijn: * **Oplossingsgerichtheid:** Naast het benadrukken van problemen, worden ook mogelijke oplossingen belicht. De vraag "wat nu?" wordt gesteld, met een toekomstgerichte insteek. * **Hoopgevend en empowerend:** Het biedt reden om te geloven dat dingen beter kunnen worden en geeft mensen de middelen om zelf actie te ondernemen. Het toont vooruitgang en positieve ontwikkelingen, en stelt dat niet alles negatief is. * **Inclusiviteit en diversiteit:** Alle stemmen worden gehoord, ook die van gemarginaliseerde groepen, om zo diverse perspectieven te bieden. * **Co-creatie:** Verhoogt de betrokkenheid door mensen met goede intenties te betrekken bij het nieuws en hen niet als naïef te bestempelen. Het publiek wordt uitgenodigd te participeren. > **Voorbeeld:** In plaats van alleen te berichten over de klimaatcrisis, zou constructieve journalistiek ook innovatieve oplossingen en succesvolle lokale initiatieven belichten die bijdragen aan een duurzamere toekomst. Door meer aandacht te besteden aan de affectieve dimensie van nieuwsgebruik en constructieve benaderingen te omarmen, kan journalistiek een cruciale rol spelen in het herstellen van vertrouwen en het bevorderen van een meer betrokken en hoopvolle samenleving. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Epistemische onrechtvaardigheid | Een vorm van onrechtvaardigheid waarbij iemands kennis of geloofwaardigheid wordt ondermijnd op basis van hun identiteit of sociale status, in plaats van op de inhoud van hun bijdrage. Dit kan leiden tot het negeren van waardevolle inzichten van bepaalde groepen. | | Emotionele arbeid | Het proces waarbij werknemers hun emoties reguleren en managen om aan de eisen van hun baan te voldoen, wat kan leiden tot emotionele uitputting en stress, vooral in beroepen met veel menselijk contact. | | Nieuwsverzachting | Een tendens in de journalistiek waarbij de berichtgeving minder hard en meer gericht wordt op emotionele aspecten, cultuur, lifestyle en persoonlijke verhalen, vaak met een emotioneel geladen woordgebruik of dramatisering om het publiek te boeien. | | Affectieve dimensie | De emotionele of gevoelsmatige component van nieuwsconsumptie, waarbij nieuwsgebruikers niet alleen informatie verwerken, maar ook gevoelens ervaren, delen en hierdoor verbinding zoeken met anderen. | | Parachuteprofessionals | Journalisten die voor een korte periode naar een conflictgebied of nieuwsgebeurtenis worden gestuurd om te berichten, vaak zonder diepgaande lokale kennis of langdurige betrokkenheid bij de gemeenschap. | | Fixer | Een lokale contactpersoon of gids die buitenlandse journalisten helpt bij het navigeren en verkrijgen van informatie in een vreemde omgeving, en die vaak nauwe banden heeft met de lokale gemeenschap en gebeurtenissen. | | Affectieve nabijheid | De mate waarin een journalist emotioneel dicht bij de gebeurtenissen staat die hij of zij verslaat, wat kan leiden tot diepgaande kennis maar ook tot mogelijke bias of een verminderde objectiviteit. | | Detachment | Een journalistiek principe dat pleit voor afstandelijkheid en emotionele onthechting bij het verslaan van nieuws, om zo objectiviteit en onpartijdigheid te waarborgen. | | Precariteit | Een staat van onzekerheid en instabiliteit, met name op economisch en sociaal gebied, die zich kan uiten in onzekere werkvoorwaarden, lage lonen en weinig baanzekerheid, wat een aanzienlijke emotionele belasting vormt. | | SLAPP-rechtszaken (Strategic Lawsuits Against Public Participation) | Juridische procedures die worden aangespannen met als doel het intimideren en monddood maken van critici, journalisten of activisten die zich publiekelijk uitspreken over bepaalde kwesties, vaak door de hoge kosten en de lange duur van de procedures. | | Netwerkpubliek (Networked publics) | Sociale omgevingen die worden gecreëerd en onderhouden door middel van digitale netwerken, waarbinnen individuen zich kunnen verbinden, informatie kunnen delen en collectieve identiteiten kunnen vormen rond specifieke thema's of gebeurtenissen. | | Constructieve journalistiek | Een vorm van journalistiek die zich richt op oplossingen, hoopgevende perspectieven en het empoweren van het publiek, in tegenstelling tot de traditionele focus op problemen en negatief nieuws. | | Affectief nieuws | Nieuws dat niet alleen informatief is, maar ook emoties oproept en bijdraagt aan het gevoel van verbondenheid en gedeelde ervaringen binnen gemeenschappen of publieke sferen. | | Personalisering | Een berichtgevingstijl die de nadruk legt op individuele personen, hun ervaringen en emoties om een verhaal menselijker en herkenbaarder te maken voor het publiek. | | Empowermen | Het proces waarbij individuen of groepen de middelen, vaardigheden en het vertrouwen krijgen om controle uit te oefenen over hun eigen leven en de omstandigheden waarin zij verkeren, vaak door middel van informatie en participatie. |