Samenvatting brede kijk diversiteit.pdf

# Introductie tot diversiteit en identiteit Dit onderwerp verkent het concept van diversiteit in de hedendaagse samenleving en de multidimensionale aard van persoonlijke en sociale identiteit. ### 1.1 De vloeibare samenleving en diversiteit De hedendaagse samenleving wordt gekenmerkt door een "vloeibare samenleving" waarin vaste structuren verloren gaan en verschillen toenemen. Dit leidt tot veranderingen in maatschappelijke normen en praktijken, zoals geïllustreerd door voorbeelden rond gezinsstructuren en religieuze feesten [2](#page=2). ### 1.2 Begripsvorming rond diversiteit Er is geen eenduidige definitie van diversiteit. Het concept kan worden onderverdeeld in drie onderling samenhangende aspecten [2](#page=2): 1. **Diversiteit en identiteit**: Wie ben ik [2](#page=2)? 2. **Diversiteit en verschil**: Op welke manier verschil ik met de ander [2](#page=2)? 3. **Diversiteit en normen**: Regels en kaders die bepalen wie erbij hoort [2](#page=2). #### 1.2.1 Diversiteit en identiteit: de bouwstenen van "wie ben ik" Identiteit wordt beschouwd als zowel persoonlijk als sociaal [2](#page=2). * **Persoonlijke identiteit**: Dit omvat de unieke eigenschappen van een individu, zoals leeftijd, opleiding, gezondheid en gender [2](#page=2). * **Sociale identiteit**: Deze wordt gevormd door de groepen waartoe iemand behoort, zoals gezin, werk, hobby's, nationaliteit, cultuur en eventuele beperkingen [2](#page=2). * **Dynamische identiteit**: Identiteit is niet statisch, maar ontwikkelt zich gedurende het leven door ervaringen en gebeurtenissen. Een veranderende opvatting, bijvoorbeeld na het krijgen van kinderen, illustreert dit dynamische aspect [3](#page=3). * **Gelaagde identiteit**: Een individu neemt verschillende rollen op zich, waardoor het gedrag kan variëren afhankelijk van de context. Voorbeelden hiervan zijn het verschil in gedrag binnen een jeugdbeweging versus op school, als ouder versus uitgaand, of de transformatie van een rustige vader thuis tot een fanatieke sportsupporter op een wedstrijd [3](#page=3). Elk persoon is een kruispunt van deelidentiteiten en ervaringen. Ontmoetingen tussen mensen vinden plaats op deze diverse aspecten van identiteit, waar overeenkomsten en verschillen zichtbaar worden. Een gedeelde regionale identiteit, zoals die van West-Vlamingen op reis in Spanje, kan bijvoorbeeld direct een band creëren [3](#page=3). > **Tip:** Begrijpen dat identiteit dynamisch en gelaagd is, helpt om open te staan voor de veelzijdigheid van zowel jezelf als anderen. #### 1.2.2 Diversiteit en verschil: de assen van identiteitsvorming Iedereen verschilt van elkaar op verschillende assen van identiteitsvorming, wat bijdraagt aan brede diversiteit. Dit roept de vraag op waar verbinding met anderen gevonden kan worden en waar niet [3](#page=3). ##### 1.2.2.1 Kruispuntdenken Kruispuntdenken is een benadering die verschillen analyseert vanuit de onderlinge samenhang en verwevenheid van kenmerken die mensen en groepen onderscheiden. Het biedt een kader om de complexiteit van diversiteit te begrijpen [3](#page=3). > **Voorbeeld:** Een persoon kan tegelijkertijd deel uitmaken van een bepaalde etnische groep, een specifieke religie aanhangen, een bepaalde sociaaleconomische status hebben en een fysieke beperking ervaren. Kruispuntdenken erkent hoe deze verschillende identiteitskenmerken elkaar beïnvloeden en samen een uniek perspectief vormen. --- # Diversiteit, verschil en normen Dit gedeelte behandelt de manieren waarop individuen van elkaar verschillen en hoe deze verschillen worden geïnterpreteerd binnen de context van sociale normen en referentiekaders. ### 2.1 Diversiteit en verschil Individuen verschillen van elkaar op basis van veertien assen van identiteitsvorming, wat leidt tot een brede diversiteit. Deze verschillen roepen de vraag op waar men verbinding kan vinden met anderen en waar niet [3](#page=3). #### 2.1.1 Kruispuntdenken Kruispuntdenken is een denkwijze over verschillen die uitgaat van de onderlinge samenhang en verwevenheid van kenmerken die mensen en groepen doen verschillen [3](#page=3). ### 2.2 Diversiteit en normen Mensen reageren op verschil vanuit hun eigen kennis en ervaringen. Pogingen om iets dat anders is te begrijpen, gebeuren door het te kaderen [4](#page=4). #### 2.2.1 Referentiekader Een referentiekader, gevormd vanaf de kleuter- en lagere schoolleeftijd, is de manier waarop men naar de wereld en mensen kijkt. Wat bekend is en past binnen dit kader, wordt begrepen (groen). Men probeert het andere te begrijpen (rood). Wanneer iets te veel afwijkt van het eigen kader, kan dit angst veroorzaken [4](#page=4). > **Tip:** Het is belangrijk om bewust te zijn van je eigen referentiekader en ook daarbuiten te kijken. #### 2.2.2 De bevolking in België Specifieke assen van identiteit in België omvatten nationaliteit, etniciteit, verblijfsstatuut en cultuur. De structuur van de Belgische bevolking is geëvolueerd, waarbij de bevolking is toegenomen en cultureel diverser is geworden. Op 1 januari 2022 bestond de Belgische bevolking uit [4](#page=4): * 66,6% Belgen met een Belgische achtergrond [4](#page=4). * 20,6% Belgen met een buitenlandse achtergrond [4](#page=4). * 12,8% niet-Belgen [4](#page=4). De nationaliteitsgroepen van herkomst worden onderscheiden in: A. Buurlanden (Frankrijk, Nederland, Luxemburg, Duitsland, VK) [4](#page=4). B. EU-landen [4](#page=4). C. Landen buiten de EU [4](#page=4). --- # Bevolkingssamenstelling en migratiegeschiedenis in België Dit onderwerp onderzoekt de evolutie van de bevolkingsstructuur in België, met een focus op de toenemende diversiteit en de historische context van migratiestromen. ### 3.1 Evoluerende bevolkingssamenstelling in België De bevolking van België is significant toegenomen en is cultureel veel diverser geworden. Op 1 januari 2022 bestond de Belgische bevolking uit [4](#page=4): * 66,6% Belgen met een Belgische achtergrond. * 20,6% Belgen met een buitenlandse achtergrond. * 12,8% niet-Belgen [4](#page=4). De nationaliteitsgroepen van herkomst worden onderverdeeld in drie categorieën: A. Buurlanden (Frankrijk, Nederland, Luxemburg, Duitsland, Verenigd Koninkrijk). B. Europese Unie (EU). C. Buiten de EU [4](#page=4). De grootste groepen onder de Belgen met een buitenlandse achtergrond en niet-Belgen zijn afkomstig uit: * 51,8% buiten de EU27. * 28,2% uit de EU27 exclusief buurlanden. * 20% uit buurlanden [5](#page=5). Deze cijfers illustreren de toegenomen diversiteit op cultureel vlak [5](#page=5). > **Tip:** Begrijpen van deze statistieken is cruciaal om de huidige bevolkingsdynamiek in België te duiden. Let op de onderscheiding tussen 'Belg met buitenlandse achtergrond' en 'niet-Belg'. ### 3.2 Beknopte geschiedenis van migratie in België België's culturele diversiteit is mede gevormd door de migratiegeschiedenis, die na de Tweede Wereldoorlog een versnelling kende [5](#page=5). #### 3.2.1 Naoorlogse migratie (1946 – 1956) Na WO II was er een grote vraag naar arbeidskrachten, voornamelijk voor de koolmijnen en de opruimingswerkzaamheden. Door de oorlog was er een tekort aan Belgische werkkrachten. In 1946 werd een kolenakkoord gesloten tussen België en Italië, waarbij Italië gastarbeiders leverde in ruil voor steenkool. De initiële bedoeling was dat deze gastarbeiders na verloop van tijd terug zouden keren naar hun land. Dit akkoord werd stopgezet in 1956 na een grote mijnramp [5](#page=5). #### 3.2.2 De golden Sixties (1956 – 1969) Deze periode kenmerkte zich door een onbekende economische groei, wat leidde tot een nog grotere behoefte aan arbeidskrachten. Het recruteringsgebied werd uitgebreid naar andere Zuid-Europese landen zoals Spanje Griekenland en later ook Marokko en Turkije en Algerije. Laagopgeleide mannen uit landelijke gebieden emigreerden naar België omwille van de economische welvaart en de vraag naar arbeid. Hoewel de migratie aanvankelijk een tijdelijk karakter had, bleven veel gastarbeiders en lieten zij hun gezinnen overkomen, wat de migratiebestendig maakte [5](#page=5) [6](#page=6). #### 3.2.3 De migratiestop (1974 – 1989) De wereldwijde economische crisis, mede veroorzaakt door de oliecrisis, leidde tot een dalende vraag naar arbeidskrachten en een stijgende werkloosheid. Dit resulteerde in een migratiestop, waarbij de instroom van nieuwe migranten daalde, maar niet volledig stopte. De aanvankelijke tijdelijkheidsgedachte evolueerde verder naar permanente vestiging [6](#page=6). #### 3.2.4 Superdiversiteit (1989 – heden) Vanaf de jaren '90 deed een aantal belangrijke ontwikkelingen zich voor die leidden tot superdiversiteit. Deze omvatten [6](#page=6): 1. **Economische globalisering en technologische ontwikkelingen:** Dit faciliteerde internationale export en import [6](#page=6). 2. **Grote toestroom van vluchtelingen in Europa:** Oorzaken hiervan waren onder andere economische problemen en oorlogssituaties [6](#page=6). 3. **De val van de Berlijnse Muur en uitbreiding van de EU:** Dit leidde tot openere Europese grenzen en verhoogde bewegingsvrijheid binnen Europa [6](#page=6). > **Tip:** Het concept van 'referentiekaders' (pagina 4) is hier relevant. Verschillen in achtergrond en ervaring kunnen leiden tot uiteenlopende interpretaties en reacties op migratie en diversiteit. ### 3.3 Kenmerken van superdiversiteit Superdiversiteit manifesteert zich op twee manieren: A. **Kwantitatieve toename:** Er is een grotere populatie en de herkomst van de inwoners is diverser geworden [7](#page=7). B. **Kwalitatieve toename:** De diversiteit is niet alleen toegenomen in absolute aantallen, maar ook binnen bestaande groepen. Dit betekent dat er binnen groepen zoals 'Belgen', 'Italianen' of 'Marokkanen' zelf aanzienlijke diversiteit bestaat, waardoor het moeilijk wordt om nog te spreken van een eenduidig typisch voorbeeld [7](#page=7). #### 3.3.1 Majority – Minority – City Dit concept verwijst naar steden of bevolkingsgroepen waar mensen met een migratieachtergrond de meerderheid vormen, of een aanzienlijk deel uitmaken van de populatie, met een andere nationaliteit dan de 'oorspronkelijke'. Voorbeelden hiervan in België zijn Antwerpen, Genk, Vilvoorde en Brussel. Dit fenomeen wordt steeds vaker waargenomen in het onderwijs [7](#page=7). --- # Superdiversiteit en stedelijke context Superdiversiteit verwijst naar de toename van de diversiteit van de bevolking in stedelijke gebieden, zowel kwantitatief als kwalitatief. ### 4.1 De evolutie naar superdiversiteit De periode vanaf 1989 wordt gekenmerkt door de opkomst van superdiversiteit, mede ingegeven door drie belangrijke ontwikkelingen [6](#page=6): * **Economische globalisering en technologische ontwikkelingen**: Dit leidde tot een wereldwijde toename van export en import [6](#page=6). * **Grote toestroom van vluchtelingen in Europa**: Economische redenen en oorlogen droegen bij aan deze instroom [6](#page=6). * **De val van de Berlijnse Muur en de uitbreiding van de EU**: Dit resulteerde in het openen van Europese grenzen, waardoor meer landen deel gingen uitmaken van een gebied met vrij verkeer voor personen [6](#page=6). Deze factoren hebben geleid tot een veranderende bevolkingssamenstelling, waarbij de oorspronkelijke gedachte van tijdelijke migratie is overgegaan in permanente vestiging [6](#page=6). ### 4.2 Kenmerken van superdiversiteit Superdiversiteit kan worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën [7](#page=7): #### 4.2.1 Kwantitatieve toename Dit aspect verwijst naar een algemene toename van het aantal inwoners en een grotere diversiteit in de afkomst van deze inwoners [7](#page=7). #### 4.2.2 Kwalitatieve toename Naast een grotere diversiteit in groepen, wordt ook de diversiteit *binnen* deze groepen significant groter. Dit betekent dat het steeds moeilijker wordt om typische voorbeelden te geven van een bepaalde nationaliteit, aangezien individuen binnen die groepen enorm variëren [7](#page=7). ### 4.3 De stedelijke context: Majority-Minority Cities In de context van superdiversiteit is er sprake van "Majority-Minority Cities" [7](#page=7). * **Definitie**: Dit zijn steden of bevolkingsgroepen waarbij de meerderheid van de inwoners een migratieachtergrond heeft, wat betekent dat ze een andere nationaliteit hebben dan de oorspronkelijke bevolking [7](#page=7). * **Voorbeelden**: Steden zoals Antwerpen, Genk, Vilvoorde en Brussel worden als voorbeelden van dergelijke steden genoemd [7](#page=7). * **Impact**: Dit fenomeen wordt steeds vaker waargenomen, onder andere in het onderwijs [7](#page=7). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Vloeibare samenleving | Een samenlevingsvorm waarin traditionele, vaste structuren en zekerheden afnemen of verdwijnen, wat leidt tot toenemende verandering en onzekerheid. | | Diversiteit | Het concept dat verwijst naar de aanwezigheid van verschillen binnen een groep of samenleving, verdeeld over meerdere aspecten zoals identiteit, meningen en achtergronden. | | Identiteit | Het geheel van kenmerken, rollen en groepsverbanden die bepalen wie een persoon is, zowel op persoonlijk als op sociaal niveau, en die dynamisch kan evolueren. | | Persoonlijke identiteit | Dat deel van iemands identiteit dat voortkomt uit unieke, individuele eigenschappen zoals leeftijd, opleiding, gezondheid en gender. | | Sociale identiteit | Dat deel van iemands identiteit dat wordt gevormd door de groepen waarmee men zich identificeert, zoals familie, werk, hobby's, nationaliteit of cultuur. | | Dynamische identiteit | De identiteit van een persoon die niet statisch is, maar zich gedurende het leven ontwikkelt en verandert door ervaringen en gebeurtenissen. | | Gelaagde identiteit | De identiteit van een persoon die bestaat uit meerdere rollen die tegelijkertijd kunnen worden vervuld en die het gedrag in verschillende situaties beïnvloeden. | | Kruispuntdenken | Een denkwijze die de samenhang en verwevenheid van verschillende kenmerken die mensen en groepen doen verschillen, centraal stelt bij het analyseren van diversiteit. | | Referentiekader | Een door de omgeving gevormd systeem van kennis, ervaringen en normen dat bepaalt hoe iemand de wereld en andere mensen waarneemt en interpreteert. | | Migratie | Het proces waarbij personen zich vanuit een bepaald gebied naar een ander gebied verplaatsen, vaak met de intentie zich daar blijvend te vestigen. | | Gastarbeider | Een werknemer die tijdelijk in een ander land werkt, vaak aangetrokken door economische welvaart en een tekort aan arbeidskrachten in het ontvangende land. | | Superdiversiteit | Een situatie waarin de bevolking niet alleen kwantitatief toeneemt, maar ook kwalitatief veel diverser wordt, met een brede waaier aan achtergronden en identiteiten, zelfs binnen specifieke groepen. | | Majority – Minority – City | Stedelijke gebieden waar de meerderheid van de bevolking bestaat uit mensen met een migratieachtergrond of een andere nationaliteit dan de oorspronkelijke bevolking. |