Samenvatting Mensenrechten.pdf

# Wat zijn mensenrechten en hun historische ontwikkeling Deze sectie behandelt de definitie van mensenrechten, de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, internationale verdragen, en de historische context die heeft geleid tot het ontstaan van mensenrechtenconcepten, inclusief de Verlichting en de Franse Revolutie. ### 1.1 Wat zijn mensenrechten? Mensenrechten zijn fundamentele rechten die inherent zijn aan alle mensen, ongeacht hun afkomst, geslacht, nationaliteit, etniciteit, taal, religie of enige andere status. Het concept "universeel" impliceert dat deze rechten wereldwijd gelden voor iedereen. Hoewel er aanknopingspunten in alle menselijke samenlevingen en culturen te vinden zijn, wordt het moderne concept van mensenrechten sterk beïnvloed door het westerse verlichtingsdenken. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM), aangenomen op 10 december 1948 door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, is het centrale document dat deze rechten vastlegt [2](#page=2). > **Tip:** De UVRM is een verklaring en niet direct juridisch bindend, maar vormt de basis voor latere juridisch bindende verdragen. ### 1.2 Internationale verdragen Na de UVRM werden in 1966 het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (IVBPR) en het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR) opgesteld. Deze verdragen werden in 1967 geratificeerd door 35 lidstaten en zijn sindsdien juridisch bindend geworden, wat betekent dat rechters uitspraken die in strijd zijn met deze verdragen niet mogen doen [2](#page=2). #### 1.2.1 Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (IVBPR) Het IVBPR, ook wel aangeduid als BUPO-rechten, richt zich op de rechten van individuen. Dit omvat onder andere het recht op privacy, vrijheid van meningsuiting, het recht op een eerlijk proces, het verbod op foltering, het recht op leven en het kiesrecht. Deze rechten vereisen primair dat de staat zich onthoudt van inbreuken [2](#page=2). * **Artikel 6:** Het recht op leven, inclusief het officiële verbod op de doodstraf, hoewel deze in sommige landen nog steeds bestaat [2](#page=2). * **Artikel 12:** Het recht om de eigen verblijfplaats te kiezen. Dit principe staat in contrast met de situatie waarin men geen legale status heeft en asiel wordt geweigerd, terwijl illegale migratie feitelijk niet bestaat omdat men zich vrij mag verplaatsen [3](#page=3). * **Artikel 17:** Het recht op privacy [3](#page=3). * **Artikel 19:** Het recht op vrijheid van meningsuiting, met bepaalde beperkingen indien dit in het belang is van de rechten of het welzijn van anderen [3](#page=3). * **Artikel 20:** Het verbod op het aanzetten tot discriminatie, vijandigheid of geweld [3](#page=3). Het toezicht op het naleven van het IVBPR gebeurt door het Mensenrechtencomité van de VN [2](#page=2). #### 1.2.2 Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR) Het IVESCR richt zich op collectieve rechten en de basisbehoeften van mensen, zoals het recht op gezondheid, huisvesting en werk. Deze rechten vereisen actieve inspanningen van de staat om te voorzien in deze behoeften, wat kosten met zich meebrengt voor de staat. Het toezicht hierop wordt uitgevoerd door het VN-comité voor Economische, Sociale en Culturele Rechten (CESCR) [3](#page=3). * **Artikel 7:** Het recht op rechtvaardige en gunstige arbeidsomstandigheden [3](#page=3). * **Artikel 9:** Het recht op sociale zekerheid [3](#page=3). * **Artikel 11:** Het recht op een leefstandaard die voldoende voeding, kleding en huisvesting omvat [3](#page=3). * **Artikel 12:** Het recht op de best mogelijke lichamelijke en geestelijke gezondheidstoestand, inclusief gezondheidsveiligheid en universele ziekteverzekering. Dit artikel stelt dat de staat geneeskundige bijstand en verzorging dient te waarborgen [3](#page=3). * **Artikel 14:** Het recht op gratis basisonderwijs [3](#page=3). > **Tip:** Het recht op gezondheid onder het IVESCR is fundamenteel en onmisbaar voor de realisatie van andere mensenrechten. Het betekent niet dat men de staat kan aanklagen voor een chronische ziekte, maar wel dat de staat omstandigheden moet creëren waarin iedereen zo gezond mogelijk kan zijn en moet zorgen voor adequate medische bijstand [3](#page=3). Het recht op gezondheid is nauw verbonden met andere rechten, zoals het recht op een leefstandaard (voeding, huisvesting, kleding) uit Artikel 11 van het IVESCR, aangezien deze sociale determinanten de gezondheid beïnvloeden. Het recht op gezondheid is ook gelinkt aan een democratische samenleving [5](#page=5). ### 1.3 Historische ontwikkeling van mensenrechten Het concept van menselijke waardigheid is door de geschiedenis heen in diverse culturen en religies aanwezig geweest [5](#page=5). * **Codex van Babylonische koning Hammurabi (circa 1750 v.C.):** Deze vroege wettekst beschermde armen, wezen en weduwen en had als doel onderdrukking te voorkomen [5](#page=5). * **Gedragsregels en morele codes:** De "Gulden Regels" uit verschillende tradities, zoals die van Confucius ("Wat u voor uzelf niet wenst, wenst dat ook een ander niet"), het evangelie van Mattheüs ("behandel anderen dus steeds zoals u wilt dat zij u behandelen") en Leviticus ("heb uw naaste lief als uzelf"), weerspiegelen al vroeg ideeën over wederkerigheid en ethisch handelen [5](#page=5). #### 1.3.1 De Verlichting De Verlichting, een periode van intellectuele en culturele transformatie, legde de nadruk op rede, kennis en wetenschap. Belangrijke principes waren de scheiding van kerk en staat, het ideaal van een vrije markt, en de nadruk op de rechten van het individu in plaats van onderwerping aan vorst en kerk. Vrijheid, gelijkheid en tolerantie waren centrale waarden van deze periode [5](#page=5). * **Declaration of Independence:** De onafhankelijkheidsverklaring van de Verenigde Staten in 1776 was een belangrijk document dat stelde dat "All men are created equal with unalienable rights". Echter, "men" verwees in die tijd voornamelijk naar blanke mannen met eigendommen, en de verklaring was dus niet universeel, aangezien zwarte mensen, inheemse volkeren, vrouwen en arme mannen niet als gelijkwaardig werden beschouwd of als volwaardige mensen werden gezien [6](#page=6). #### 1.3.2 De Franse Revolutie De Franse Revolutie van 1789, mede aangewakkerd door armoede, oorlogen, mislukte oogsten en hongersnood, vond plaats tegen de achtergrond van een ancien régime met weinig sociale mobiliteit en een absolute monarchie. Gedreven door de ideeën van de Verlichting, werd de *Déclaration des droits de l’homme et du citoyen* opgesteld [6](#page=6). * **Déclaration des droits de l’homme et du citoyen:** Artikel 1 verklaarde dat "alle mensen zijn vrij en gelijk in rechten". Ook hier was de universaliteit beperkt; vrouwen, joden, slaven, armen, kinderen, buitenlanders en huishoudpersoneel genoten niet van volledig burgerschap [6](#page=6). #### 1.3.3 De Haïtiaanse Revolutie De Haïtiaanse Revolutie, die begon in 1791 als een slavenopstand in Saint-Domingue (het huidige Haïti) naar aanleiding van de Franse Revolutie, eiste het recht op "liberté, égalité, fraternité" op. Frankrijk schafte de slavernij in 1794 af, maar Napoleon voerde deze in 1802 weer in, wat leidde tot een nieuwe opstand en uiteindelijk de onafhankelijkheid van Haïti in 1804. Dit was de enige succesvolle grootschalige slavenopstand en maakte Haïti de tweede onafhankelijke natie in Amerika. De Haïtiaanse grondwet schafte alle onderscheid van kleur af, wat leidde tot de unieke situatie waarin iedereen als "zwart" werd beschouwd, wat een primeur was voor universele gelijkheid tussen mensen [6](#page=6). #### 1.3.4 Koloniale orde en de opkomst van rassentheorieën De 18e en 19e eeuw werden gekenmerkt door een hoogtepunt van koloniale expansie, slavernij en de uitbuiting van arbeidersklassen. Dit stond in schril contrast met het verlichtingsdenken. In deze periode ging de wetenschap op zoek naar biologische verklaringen voor ongelijkheid, wat leidde tot [6](#page=6): * **Rassentheorie:** Ontwikkeld om een hiërarchie van menselijke rassen te rechtvaardigen en discriminatie te rechtvaardigen [7](#page=7). * **Evolutionisme:** Een model van eenlijnige culturele evolutie van de menselijke samenleving [7](#page=7). * **Sociaal Darwinisme:** Een ideologische rechtvaardiging voor sociale ongelijkheid, kapitalisme en kolonialisme, gebaseerd op het idee van erfelijke minderwaardigheid (armen) en voortreffelijkheid (rijken) [7](#page=7). * **Eugenetica:** Gericht op het verbeteren van menselijke groepen door middel van selectieve voortplanting, zowel door het aanmoedigen van voortplanting bij "geschikten" (positief) als het belemmeren daarvan bij "minder geschikten" (negatief). Dit leidde uiteindelijk tot ontmenselijking en in extreme gevallen tot sterilisatie en uitroeiing [7](#page=7). #### 1.3.5 Nazi-Duitsland en de Holocaust De Nazi-ideologie, die de principes van rassentheorie en eugenetica omarmde, leidde tot gruwelijke misdaden tegen de menselijkheid, waaronder de Holocaust. De vergassing van psychiatrische patiënten begon in 1939, gevolgd door de *Endlösung* ("definitieve oplossing voor het Jodenprobleem") in 1941. Roma, LGBT-personen en politieke tegenstanders van de NSDAP werden ook vervolgd [7](#page=7). #### 1.3.6 De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens als reactie De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd opgesteld als een "antidotum" tegen sociaal Darwinisme, rassentheorieën en eugenetica. In hetzelfde jaar werd ook de Conventie inzake de Preventie en de bestraffing van de misdrijf genocide aangenomen, die genocide definieert als daden met de bedoeling een nationale, etnische, raciale of religieuze groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen. Ondanks deze inspanningen zijn er na de Holocaust nog steeds veel genocides voorgekomen [7](#page=7). > **Tip:** Hoewel de mensenrechten voornamelijk als een westers idee worden beschouwd, hebben andere wereldwijde regio's hun eigen mensenrechteninstrumenten ontwikkeld, zoals de Amerikaanse mensenrechten en de Afrikaanse mensenrechten [7](#page=7). ### 1.4 Factoren die leiden tot schendingen van mensenrechten Verschillende factoren kunnen leiden tot schendingen van mensenrechten: 1. Armoede, oorlog en milieurampen [7](#page=7). 2. Superioriteitsdenken, zoals wetenschappelijk racisme, apartheid, kolonialisme en fascisme [7](#page=7). 3. Polarisatie en populisme, die maatschappelijke versus individuele schuldmodellen creëren [7](#page=7). 4. Framing en dehumanisering, waarbij dehumanisering vaak voorafgaat aan schendingen van mensenrechten [7](#page=7). ### 1.5 Kritiek op mensenrechten Er is kritiek op het concept van mensenrechten, waaronder het argument dat het westers, individualistisch en gedateerd is [7](#page=7). --- # Het recht op gezondheid en de criteria voor toegankelijkheid Dit gedeelte behandelt het mensenrecht op gezondheid zoals vastgelegd in het IVESCR en de essentiële criteria voor de realisatie ervan: beschikbaarheid, toegankelijkheid, aanvaardbaarheid en kwaliteit (Triple A&Q). ### 2.1 Het recht op gezondheid: definitie en reikwijdte Het recht op gezondheid is een fundamenteel mensenrecht dat is vastgelegd in artikel 12 van het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR). Dit artikel stelt dat ieder mens recht heeft op de best mogelijke lichamelijke en geestelijke gezondheidstoestand. Het omvat de plicht van staten om geneeskundige bijstand en verzorging te waarborgen in geval van ziekte. Dit recht wordt beschouwd als onmisbaar voor de uitoefening van andere mensenrechten [3](#page=3). Het recht op gezondheid is niet hetzelfde als het recht om gezond te zijn; men kan een staat niet aanklagen omdat men bijvoorbeeld een chronische ziekte heeft. In plaats daarvan verplicht het de staat om omstandigheden te creëren waarin iedereen zo gezond mogelijk kan zijn en om te zorgen voor de nodige geneeskundige bijstand en verzorging [3](#page=3). ### 2.2 De Triple A&Q criteria voor het recht op gezondheid De realisatie van het recht op gezondheid wordt beoordeeld aan de hand van vier kritieke criteria, gezamenlijk bekend als de Triple A&Q: beschikbaarheid, toegankelijkheid, aanvaardbaarheid en kwaliteit [4](#page=4). #### 2.2.1 Beschikbaarheid (Availability) Dit criterium stelt dat gezondheidszorg en de gerelateerde faciliteiten, goederen en diensten beschikbaar moeten zijn. Er moet een werkende gezondheidszorg zijn en voldoende zorg beschikbaar zijn voor iedereen binnen een staat. Rijkere landen hebben de verantwoordelijkheid om armere landen bij te staan bij het realiseren van het recht op gezondheid [4](#page=4). #### 2.2.2 Toegankelijkheid (Accessibility) Gezondheidszorg moet voor iedereen binnen een staat toegankelijk zijn, zonder enige vorm van discriminatie. Dit omvat vier overlappende dimensies [4](#page=4): * **Non-discriminatie:** Gezondheidszorg moet toegankelijk zijn voor alle delen van de bevolking, inclusief de meest kwetsbare en gemarginaliseerde groepen. Discriminatie kan impliciet, onbewust of systematisch plaatsvinden [4](#page=4). > **Example:** Vrouwen van kleur hebben wereldwijd een grotere kans om te overlijden tijdens een bevalling, wat duidt op discriminatie in de toegang tot gezondheidszorg [4](#page=4). * **Fysieke toegankelijkheid:** Voorzieningen moeten fysiek bereikbaar en veilig zijn, rekening houdend met de behoeften van kinderen, ouderen en gehandicapten [4](#page=4). > **Example:** Abortus moet toegankelijk zijn voor alle personen, inclusief die zonder papieren [4](#page=4). * **Economische toegankelijkheid:** Gezondheidszorg moet betaalbaar zijn en gebaseerd zijn op het principe van gelijkheid. Zorg mag niet worden uitgesteld om financiële redenen [4](#page=4). * **Informatie toegankelijkheid:** Informatie en voorlichting rond gezondheid moeten gemakkelijk te verkrijgen zijn [4](#page=4). #### 2.2.3 Aanvaardbaarheid (Acceptability) Gezondheidszorg moet in overeenstemming zijn met medische ethiek en cultureel gepast zijn. Dit betekent dat er rekening moet worden gehouden met de culturele achtergrond van patiënten, wat wordt aangeduid als cultuursensitief werken [4](#page=4). #### 2.2.4 Kwaliteit (Quality) Gezondheidszorg moet van hoge kwaliteit zijn om te voldoen aan het recht op gezondheid [4](#page=4). --- # Kritiek op en uitdagingen van mensenrechten Dit topic onderzoekt de kritiek op het concept van mensenrechten, waaronder de westerse oriëntatie, afdwingbaarheidsproblemen, dubbele standaarden, en de discussie of de huidige definitie voldoende is voor hedendaagse uitdagingen zoals dierenrechten en milieu [7](#page=7) [8](#page=8). ### 3.1 Historische context en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens Het concept van mensenrechten werd mede ontwikkeld als reactie op ideologieën zoals raciale theorieën, evolutionisme, sociaal darwinisme en eugenetica, die probeerden hiërarchieën tussen rassen te rechtvaardigen en sociale ongelijkheid te verklaren. Deze ideologieën leidden tot gruweldaden zoals de Holocaust, met de systematische uitroeiing van Joden, Roma, LGBT'ers en politieke tegenstanders door Nazi-Duitsland [7](#page=7). De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) van 1948 werd opgesteld als een antidotum tegen dergelijke ideologieën. In hetzelfde jaar werd ook de Conventie inzake de voorkoming en de bestraffing van genocide aangenomen, die genocide definieert als daden met de intentie om een nationale, etnische, raciale of religieuze groep te vernietigen, en dit verbiedt. Ondanks deze verklaringen hebben er na de Holocaust nog steeds veel genocides plaatsgevonden. De ontwikkeling van mensenrechten begon vanuit een westers perspectief, maar andere regio's hebben hier ook hun eigen invulling aan gegeven, zoals de Amerikaanse mensenrechten in 1978 en de Afrikaanse mensenrechten in 1979 [7](#page=7). ### 3.2 Oorzaken van mensenrechtenschendingen Verschillende factoren kunnen leiden tot schendingen van mensenrechten: * Armoede, oorlog en milieurampen [7](#page=7). * Superioriteitsdenken, waaronder wetenschappelijk racisme, apartheid, kolonialisme en fascisme [7](#page=7). * Polarisatie en populisme, die leiden tot maatschappelijke en individuele schuldmodellen [7](#page=7). * Framing en dehumanisering, waarbij dehumanisering vaak voorafgaat aan de daadwerkelijke schending van mensenrechten [7](#page=7). ### 3.3 Kritiek op mensenrechten Er is diverse kritiek op het concept en de toepassing van mensenrechten: #### 3.3.1 Westerse, individualistische en verouderde aard Mensenrechten worden bekritiseerd als een overwegend westers en individualistisch concept, opgesteld door westerse, hoogopgeleide mannen in 1948. De juridische principes waarop ze gebaseerd zijn, dateren uit de Verlichting, wat de nadruk legt op individuele vrijheden boven collectieve waarden en tradities [8](#page=8). #### 3.3.2 Afdwingbaarheid Een belangrijke kritiek is het gebrek aan afdwingbaarheid van mensenrechten. Hoewel mensenrechten kunnen worden benoemd, missen ze hun doel als er geen consequenties zijn bij schending [8](#page=8). #### 3.3.3 Westers exceptionalisme en dubbele standaarden Mensenrechten worden soms gebruikt als geopolitiek wapen, waarbij er selectief streng wordt opgetreden afhankelijk van geopolitieke belangen. Dit wordt gezien als westers exceptionalisme en dubbele standaarden. Tijdens het kolonialisme in Afrika hebben mensenrechten er bijvoorbeeld niet noodzakelijk toe geleid dat de lokale bevolking rechten kreeg; ze moesten juist vechten tegen westerse landen om deze rechten te verkrijgen [8](#page=8). #### 3.3.4 Noodzaak van een bredere definitie van ‘mensen’rechten De huidige definitie van ‘mensen’rechten wordt mogelijk als onvoldoende beschouwd voor hedendaagse uitdagingen. Er wordt gediscussieerd over de behoefte aan rechten voor [8](#page=8): * **Dierenrechten:** Dieren worden uitgebuit door middel van dierentesten en verstoring van hun habitatten [8](#page=8). * **Inheemse visies:** Sommige inheemse perspectieven pleiten ervoor dat zowel levende als niet-levende entiteiten erkenning krijgen in rechten [8](#page=8). * **Verantwoordelijkheid jegens de aarde:** Er is een groeiend besef van onze verantwoordelijkheid ten opzichte van de planeet [8](#page=8). #### 3.3.5 Humanitarisme en ‘bare life’ Humanitarisme wordt bekritiseerd omdat het mensenrechten reduceert tot een puur minimum voor overleving. Het concept van ‘bare life’ beschrijft een situatie waarin mensen van alle vormen van rechten zijn beroofd en gereduceerd zijn tot louter menselijk bestaan zonder burgerrechten, waardoor ze geen toegang hebben tot andere rechten. Dit creëert een onhoudbare tegenstelling met ‘political life’. Mensenrechten blijken in de praktijk voornamelijk te gelden voor mensen die ook burgerrechten bezitten. De humanitarisering van ‘political life’ vertaalt fundamentele rechten naar ‘hulp’ in plaats van ‘solidariteit’ [8](#page=8). > **Tip:** Begrijp het onderscheid tussen 'bare life' en 'political life' om de kritiek op het humanitarisme te vatten. Dit concept verklaart waarom mensenrechten soms niet de verwachte bescherming bieden aan gemarginaliseerde groepen. ##### 3.3.5.1 Voorbeelden van mensenrechtenschendingen in context Voorbeelden van situaties waar de toepassing van mensenrechten problematisch kan zijn of waar schendingen voorkomen, zijn: * Kinderen in vluchtelingenkampen [8](#page=8). * Senioren in rusthuizen [8](#page=8). * Gevangenen [8](#page=8). Een concreet voorbeeld is de strijd van mensen zonder papieren in Brussel voor legalisering. Zij strijden al jaren voor hun rechten en hebben zich verenigd, waaronder door de bezetting van de Begijnhofkerk in 2021, wat begon met het genereren van aandacht [8](#page=8). --- # De rol van artsen bij mensenrechten Dit onderwerp verkent de veelzijdige rol van artsen op het gebied van mensenrechten, hun verantwoordelijkheden als individuen en binnen de maatschappij, de bescherming van patiëntenrechten, en de risico's die zij hierbij kunnen lopen. ### 4.1 De rol van artsen in de context van mensenrechten Artsen bekleden een unieke positie om mensenrechtenschendingen te herkennen en aan te pakken, vaak als eersten. Hun rol kan op verschillende manieren worden ingevuld [10](#page=10): * **Schending van mensenrechten:** Erkennen en documenteren van schendingen. * **In gebreke blijven:** Identificeren wanneer anderen (staten, organisaties) nalaten hun verplichtingen na te komen. * **Voorzien in basisbehoeften en oproepen tot ingrijpen:** Zelf proberen te voorzien in basisrechten waar deze ontbreken en organisaties aanspreken om in te grijpen [9](#page=9). * **Mensenrechtenactivist:** Actief aanklagen van het nalatig zijn van anderen of het schenden van rechten door anderen [9](#page=9). #### 4.1.1 Bescherming van patiëntenrechten De eed van Hippocrates onderstreept de fundamentele rechten van patiënten, waaronder het recht op kwaliteitsvolle, op behoeften afgestemde dienstverlening, respect voor menselijke waardigheid en zelfbeschikking, en communicatie in een duidelijke taal. Artsen beloven zich in te zetten voor kwaliteitsvolle geneeskunde, patiënten correct te informeren, geheimhouding te betrachten, zich bij te scholen, verantwoordelijk om te gaan met middelen en te ijveren voor toegankelijke gezondheidszorg. Ze moeten ervoor waken dat hun houding ten opzichte van patiënten niet wordt beïnvloed door levensbeschouwing, politieke overtuiging, sociale stand, ras, etnie, nationaliteit, taal, gender, seksuele voorkeur, leeftijd, ziekte of handicap. De eed verbiedt bovendien het aanwenden van medische kennis voor praktijken die indruisen tegen de menselijkheid, zelfs onder druk [9](#page=9). #### 4.1.2 Praktische inzet voor mensenrechten Artsen kunnen zich op diverse manieren inzetten voor mensenrechten: * **Signaleren bij huisbezoeken:** Vaak zien artsen direct de impact van slechte huisvesting of voeding op de gezondheid tijdens huisbezoeken [10](#page=10). * **Beschermen van het recht op zorg in conflictgebieden:** Actieve hulp bieden in gebieden waar zorgverlening onder druk staat [10](#page=10). * **Hulp bieden aan gemarginaliseerde groepen:** Ondersteuning bieden aan onder meer sekswerkers en andere minderheidsgroepen, zonder zich te laten afschrikken [10](#page=10). * **Wijkgezondheidscentra:** Het opzetten en ondersteunen van centra die diverse gezondheidswerkers samenbrengen in buurten met meer kansarmoede [10](#page=10). #### 4.1.3 Medische neutraliteit en het aankaarten van misstanden Medische neutraliteit houdt in dat zorgverlening aan alle partijen neutraal moet gebeuren, zonder voorkeur of benadeling. Dit betekent echter niet dat artsen misstanden niet mogen aankaarten om ze op de politieke agenda te krijgen. Een voorbeeld hiervan is het undercover gaan als buschauffeur om de gezondheidsimpact van bezuinigingen op buspersoneel te onderzoeken, of het aankaarten van de medische zorg in gevangenissen [10](#page=10). #### 4.1.4 Risico's voor artsen De inzet voor mensenrechten is vaak niet zonder risico's. Artsen en ziekenhuizen kunnen zelf doelwitten worden in conflicten [10](#page=10). > **Tip:** Het is essentieel om de balans te vinden tussen medische neutraliteit in directe zorgverlening en het actief aankaarten van structurele problemen die de gezondheid en mensenrechten beïnvloeden. > **Voorbeeld:** Een arts die tijdens een huisbezoek constateert dat een gezin onvoldoende wordt verwarmd, kan niet alleen medische hulp bieden, maar ook de situatie aankaarten bij sociale instanties of pleiten voor beter sociaal beleid dat dit soort misstanden voorkomt. Dit kan risico's met zich meebrengen indien de arts hierdoor als politiek geëngageerd wordt beschouwd. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Mensenrechten | Fundamentele rechten die inherent zijn aan alle mensen, ongeacht ras, geslacht, nationaliteit, etniciteit, taal, religie of enige andere status, en die universeel, ondeelbaar en onvervreemdbaar zijn. | | Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) | Een mijlpaal in de geschiedenis van de mensenrechten, aangenomen door de Verenigde Naties in 1948, die een gemeenschappelijke standaard van prestaties voor alle volkeren en naties vaststelt. | | Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (IVBPR) | Een internationaal verdrag dat burgerlijke en politieke rechten beschermt, zoals het recht op leven, vrijheid van meningsuiting en het verbod op foltering, en dat juridisch bindend is voor de ratificerende staten. | | Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR) | Een internationaal verdrag dat economische, sociale en culturele rechten vastlegt, zoals het recht op werk, gezondheid en onderwijs, en waarbij staten zich verplichten deze rechten progressief te realiseren. | | Recht op gezondheid | Het recht van ieder mens op het hoogst haalbare niveau van lichamelijke en geestelijke gezondheid, wat inhoudt dat staten ervoor moeten zorgen dat iedereen toegang heeft tot gezondheidszorg en dat de omstandigheden worden gecreëerd die de gezondheid bevorderen. | | Beschikbaarheid (Availability) | Dit criterium voor het recht op gezondheid houdt in dat er werkende gezondheidszorgsystemen en voldoende gezondheidszorgfaciliteiten moeten zijn om aan de behoeften van de hele bevolking te voldoen. | | Toegankelijkheid (Accessibility) | Dit aspect van het recht op gezondheid vereist dat gezondheidszorg voor iedereen fysiek, economisch en informatie-technisch toegankelijk is, zonder discriminatie, en dat er rekening wordt gehouden met kwetsbare groepen. | | Aanvaardbaarheid (Acceptability) | Gezondheidszorg moet respectvol zijn voor medische ethiek en cultureel gepast, wat betekent dat cultuursensitief werken en rekening houden met de achtergrond van patiënten essentieel is. | | Kwaliteit (Quality) | Dit criterium garandeert dat de geleverde gezondheidszorg van een acceptabel hoog niveau is, zowel qua medische effectiviteit als qua menselijke bejegening. | | Menselijke waardigheid | Het inherente respect en de intrinsieke waarde die aan elk mens wordt toegekend, ongeacht zijn of haar omstandigheden, en vormt de basis van alle mensenrechten. | | Verlichting | Een intellectuele en culturele beweging in de 18e eeuw die de nadruk legde op rede, wetenschap, individuele rechten en de scheiding van kerk en staat, en die een belangrijke invloed had op de ontwikkeling van mensenrechten. | | Eugenetica | Een pseudowetenschappelijke praktijk die streeft naar het verbeteren van de menselijke bevolking door middel van selectieve voortplanting, vaak leidend tot discriminatie en gruwelijke praktijken zoals gedwongen sterilisatie en genocide. | | Genocide | Handelingen die worden gepleegd met de bedoeling om een nationale, etnische, raciale of religieuze groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen, zoals gedefinieerd in de Conventie inzake de voorkoming en de bestraffing van de misdaad van genocide. | | Westerse exceptionalisme | Het idee dat westerse landen of hun waarden superieur zijn aan die van andere culturen, wat kan leiden tot dubbele standaarden bij de toepassing van mensenrechten en als rechtvaardiging dient voor interventies. | | Humanitarisme | De praktijk van het bieden van humanitaire hulp, die soms kan worden bekritiseerd wanneer het mensrechten reduceert tot het absolute minimum om te overleven zonder de onderliggende structurele problemen aan te pakken. | | Bare life (naakte leven) | Een concept dat verwijst naar een staat van zijn waarin alle politieke en sociale rechten zijn ontnomen, en het individu is gereduceerd tot een biologisch bestaan dat enkel nog in aanmerking komt voor basis menselijke bescherming. | | Medische neutraliteit | Het principe dat artsen en medische professionals zorg moeten verlenen zonder partij te kiezen of beïnvloed te worden door politieke, militaire of andere conflicten, en dat medische faciliteiten geen doelwitten mogen zijn. |