H4 - Nierfunctiemeting

# Het concept klaring en de meting ervan Dit onderwerp introduceert het concept van klaring als een maat voor de snelheid waarmee een stof uit het lichaam wordt verwijderd, met name door de nieren, en hoe dit gerelateerd is aan de glomerulaire filtratiesnelheid (GFR). ### 1.1 Definitie en berekening van klaring Klaring, gedefinieerd als de snelheid waarmee een stof uit het lichaam wordt verwijderd, kan plaatsvinden via excretie, metabolisatie, of een combinatie van beide. Renale excretie, de verwijdering van een stof via de urine, vindt plaats in de nieren [1](#page=1). De excretie van een stof is het resultaat van filtratie minus reabsorptie plus secretie. De klaring van een specifieke stof 'X' wordt echter berekend door de excretiesnelheid van X te delen door de plasmaconcentratie van X. De formule hiervoor is [1](#page=1): $Klaring_X = \frac{Excretiesnelheid_X}{Plasmaconcentratie_X}$ [1](#page=1). De eenheid van klaring is milliliters plasma per minuut (ml/min). Conceptueel kan klaring worden gezien als het volume plasma dat per tijdseenheid volledig van een bepaalde stof wordt gezuiverd door de nier [1](#page=1). ### 1.2 De glomerulaire filtratiesnelheid (GFR) De GFR is een cruciale maatstaf voor de nierfunctie en vertegenwoordigt de snelheid waarmee bloedplasma door de glomeruli wordt gefilterd. De gefilterde lading van een stof X is direct gerelateerd aan de plasmaconcentratie van X en de GFR, uitgedrukt als [1](#page=1): $Gefilterde lading_X = Plasmaconcentratie_X \times GFR$ [1](#page=1). #### 1.2.1 Inuline klaring als maat voor GFR Inuline, een stof die uit planten wordt gewonnen, is ideaal voor het meten van de GFR omdat het enkel wordt gefilterd en niet wordt gereabsorbeerd of gesecreteerd door de nieren [1](#page=1). > **Voorbeeld:** Als de plasmaconcentratie van inuline 4 deeltjes per 100 ml plasma is en de filtratie 100 ml/min bedraagt, wordt er 4 deeltjes inuline per minuut gefilterd. Aangezien er geen reabsorptie of secretie plaatsvindt en de urine wel wordt geconcentreerd (vocht wordt gereabsorbeerd), is de klaring van inuline 100 ml/min, wat direct gelijk is aan de GFR. Dit betekent dat 100% van het gefilterde inuline wordt geëxcreteerd [1](#page=1). De GFR kan dus worden berekend als de excretiesnelheid van inuline gedeeld door de plasmaconcentratie van inuline, wat overeenkomt met de inulineklaring. Het meten van de inulineklaring vereist echter een getimede urineverzameling, wat praktisch bezwaarlijk is, waardoor deze test niet meer routinematig wordt uitgevoerd [1](#page=1). #### 1.2.2 Creatinine klaring als schatting voor GFR Creatinine is een afbraakproduct van fosfocreatine, aanwezig in het plasma in een relatief constante hoeveelheid. De excretie van creatinine gebeurt voornamelijk via filtratie, met een kleine bijdrage van secretie. Omdat creatinine nauwelijks wordt gereabsorbeerd in de tubuli en het een lichaamseigen product is, wordt de creatinineklaring routinematig gebruikt om de GFR in te schatten [1](#page=1). ### 1.3 Klaring van verschillende stoffen De klaring van verschillende stoffen varieert afhankelijk van hun interactie met de nieren (filtratie, reabsorptie, secretie). #### 1.3.1 Glucose klaring Glucose wordt volledig gereabsorbeerd in de tubuli. Bij een plasmaconcentratie van 4 deeltjes/100 ml en een filtratie van 100 ml/min, wordt 4 deeltjes glucose/min gefilterd. Aangezien 100% van de glucose wordt gereabsorbeerd, is de glucoseklaring 0 ml/min [2](#page=2). #### 1.3.2 Ureum klaring Ureum wordt deels gereabsorbeerd in de tubuli, wat leidt tot een netto reabsorptie. Bij een plasmaconcentratie van 4 deeltjes/100 ml en een filtratie van 100 ml/min, wordt 4 deeltjes ureum/min gefilterd. Als 2 deeltjes ureum per minuut worden gereabsorbeerd (samen met 100 ml vocht), wordt slechts 50% van het gefilterde ureum geëxcreteerd. De ureumklaring is dan 50 ml/min, wat aangeeft dat slechts 50% van het oorspronkelijke plasma volume van ureum wordt gezuiverd [2](#page=2). #### 1.3.3 Penicilline klaring Penicilline wordt actief gesecreteerd in de tubuli, wat leidt tot een netto secretie. Bij een plasmaconcentratie van 4 deeltjes/100 ml en een filtratie van 100 ml/min, wordt 4 deeltjes penicilline/min gefilterd. Als 2 deeltjes penicilline extra worden gesecreteerd in de tubuli, worden er in totaal 6 deeltjes penicilline/min geëxcreteerd. Dit resulteert in een penicillineklaring van 150 ml/min, wat aangeeft dat er meer dan het gefilterde volume plasma per minuut wordt gezuiverd [2](#page=2). --- # Verschillende stoffen en hun klaring door de nieren Dit deel van het document verkent de klaring van specifieke stoffen door de nieren, inclusief hun reabsorptie en secretie, om zo de GFR te kunnen inschatten. ### 2.1 Het concept van renale klaring Klaring van een stof is de snelheid waarmee deze uit het lichaam wordt verwijderd door excretie, metabolisatie, of een combinatie daarvan. Renale excretie, ofwel de verwijdering van een stof via de urine, vindt plaats in de nieren. De excretie zelf is gedefinieerd als filtratie minus reabsorptie plus secretie [1](#page=1). De klaring van een stof "X" wordt gedefinieerd als de excretiesnelheid van X (in mg/min) gedeeld door de plasmaconcentratie van X (in mg/ml plasma). De eenheid van klaring is daarom ml plasma/min. Conceptueel vertegenwoordigt de klaring het volume plasma dat per tijdseenheid volledig van stof X wordt gezuiverd door de nier [1](#page=1). #### 2.1.1 De relatie tussen GFR en klaring De glomerulaire filtratiesnelheid (GFR) is het volume plasma dat per tijdseenheid wordt gefilterd door de glomeruli. De gefilterde lading van een stof X is het product van de plasmaconcentratie van X en de GFR [1](#page=1). $$Gefilterde\ Lading_X = Plasmaconcentratie_X \times GFR$$ ### 2.2 Klaring van specifieke stoffen Verschillende stoffen vertonen uniek gedrag in de nieren, wat resulteert in uiteenlopende klaringen en hun geschiktheid voor GFR-schatting beïnvloedt. #### 2.2.1 Inuline klaring Inuline is een stof die enkel wordt gefilterd en niet wordt gereabsorbeerd of gesecreteerd in de nieren. Dit maakt het een ideale stof om de GFR direct te meten [1](#page=1). * **Voorbeeld:** Bij een plasmaconcentratie van 4 deeltjes/100 ml en een filtratie van 100 ml/min, worden er 4 deeltjes/min gefilterd. Aangezien er geen reabsorptie of secretie plaatsvindt, is de excretie van inuline ook 4 deeltjes/min. De klaring van inuline is dan 100 ml/min, wat direct gelijk is aan de GFR [1](#page=1). * **Formule:** De GFR is gelijk aan de inuline klaring ($Cl_{inuline}$), die berekend kan worden als de excretiesnelheid van inuline gedeeld door de plasmaconcentratie van inuline [1](#page=1). $$GFR = Cl_{inuline} = \frac{Excretiesnelheid_{inuline}}{Plasmaconcentratie_{inuline}}$$ * **Praktische beperking:** Het meten van de inuline klaring vereist een getimed urineverzamelingsonderzoek, wat logistiek lastig is, waardoor deze test niet routinematig wordt gebruikt [1](#page=1). #### 2.2.2 Creatinine klaring Creatinine is een lichaamseigen afbraakproduct van fosfocreatine en is altijd in een constante hoeveelheid in het plasma aanwezig. De excretie van creatinine is het resultaat van filtratie plus een kleine hoeveelheid secretie. Omdat creatinine nauwelijks wordt gereabsorbeerd in de tubuli, wordt de creatinineklaring routinematig gebruikt om de GFR in te schatten [1](#page=1). > **Tip:** Hoewel creatinine voornamelijk wordt gefilterd, resulteert de minimale secretie in een creatinineklaring die iets hoger ligt dan de werkelijke GFR. #### 2.2.3 Glucose klaring Glucose wordt volledig gereabsorbeerd in de proximale tubuli [2](#page=2). * **Voorbeeld:** Met een glucose plasmaconcentratie van 4 deeltjes/100 ml en een filtratie van 100 ml/min, wordt er 4 deeltjes/min glucose gefilterd. Omdat 100% van de glucose wordt gereabsorbeerd en er geen secretie plaatsvindt, is de glucose klaring 0 ml/min. Dit geeft aan dat geen plasma van glucose wordt gezuiverd [2](#page=2). #### 2.2.4 Ureum klaring Bij ureum treedt er een netto reabsorptie op in de tubuli, waardoor de excretiesnelheid lager is dan de gefilterde hoeveelheid [2](#page=2). * **Voorbeeld:** Met een ureum plasmaconcentratie van 4 deeltjes/100 ml en een filtratie van 100 ml/min, worden er 4 deeltjes/min ureum gefilterd. Als 2 deeltjes ureum en 100 ml vocht worden gereabsorbeerd, wordt slechts 50% van het gefilterde ureum geëxcreteerd. Dit resulteert in een ureumklaring van 50 ml/min [2](#page=2). #### 2.2.5 Penicilline klaring Penicilline ondergaat netto tubulaire secretie, wat betekent dat de excretie hoger is dan de initiële filtratie [2](#page=2). * **Voorbeeld:** Met een penicilline plasmaconcentratie van 4 deeltjes/100 ml en een filtratie van 100 ml/min, wordt er 4 deeltjes/min penicilline gefilterd. Als er 2 deeltjes penicilline worden gesecreteerd in de tubuli, samen met de reabsorptie van 100 ml vocht, worden er uiteindelijk 6 deeltjes/min penicilline geëxcreteerd. Dit resulteert in een penicilline klaring van 150 ml/min [2](#page=2). > **Tip:** Stoffen met een hoge secretiecomponent, zoals penicilline, kunnen klaringen hebben die groter zijn dan de GFR. Dit kan nuttig zijn voor het schatten van de nierfunctie, maar vereist aangepaste interpretatie ten opzichte van zuiver gefilterde stoffen. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Klaring | De snelheid waarmee een stof uit het lichaam wordt verwijderd, hetzij via excretie, metabolisatie of een combinatie hiervan. Voor een stof 'X' is dit de excretiesnelheid van X gedeeld door de plasmaconcentratie van X, uitgedrukt in ml plasma/min. | | Renale excretie | Het proces waarbij een stof via de urine uit het lichaam wordt verwijderd, wat plaatsvindt in de nieren. | | Filtratie | Het proces waarbij vloeistoffen en opgeloste stoffen vanuit het bloed door de glomerulaire membraan naar het nierbuisje worden getransporteerd. | | Reabsorptie | Het proces waarbij nuttige stoffen vanuit het nierbuisje terug naar het bloed worden getransporteerd. | | Secretie | Het proces waarbij afvalstoffen vanuit het bloed actief naar het nierbuisje worden getransporteerd. | | Inuline klaring | De klaring van inuline, een stof die enkel gefilterd wordt, niet gereabsorbeerd of gesecreteerd. De inulineklaring is gelijk aan de glomerulaire filtratiesnelheid (GFR). | | GFR (Glomerulaire filtratiesnelheid) | De hoeveelheid bloedplasma die per tijdseenheid door de glomeruli wordt gefilterd. Wordt vaak geschat met behulp van de creatinineklaring. | | Creatinine | Een afbraakproduct van fosfocreatine dat in constante hoeveelheid in het plasma aanwezig is en voornamelijk wordt gefilterd en enigszins gesecreteerd, waardoor de klaring ervan een goede schatting geeft van de GFR. | | Glucose klaring | De klaring van glucose, een stof die volledig wordt gefilterd en vervolgens volledig wordt gereabsorbeerd in de tubuli, wat resulteert in een klaring van 0 ml/min bij normale plasmaconcentraties. | | Ureum klaring | De klaring van ureum, waarbij een netto reabsorptie plaatsvindt. Dit betekent dat een deel van het gefilterde ureum wordt teruggevoerd naar het bloed, waardoor de excretie lager is dan de filtratie en de klaring van ureum lager dan de GFR. | | Penicilline klaring | De klaring van penicilline, waarbij een netto secretie plaatsvindt. Dit betekent dat naast de filtratie ook nog extra penicilline naar het nierbuisje wordt getransporteerd, waardoor de excretie hoger is dan de filtratie en de klaring van penicilline hoger dan de GFR. |