SCW Verkennen 2 - Les 2 Leerfunctie (2) (1).pptx

# De leerfunctie in het sociaal-cultureel werk Dit onderwerp verkent de essentie en het doel van de leerfunctie binnen sociaal-cultureel werk, inclusief de definitie volgens het decreet en de implementatie ervan. ### 1.1 Het doel van de leerfunctie Het primaire doel van de leerfunctie in het sociaal-cultureel werk is het verbreden van de blik op leren en het creëren van effectieve leeromgevingen. Dit omvat een levenslang en levensbreed leren, waarbij de sociaal-cultureel werker verschillende aanpakken van leren kan faciliteren. ### 1.2 Definitie van de leerfunctie volgens het decreet Volgens het decreet wordt de leerfunctie gedefinieerd als: "Het doelgericht opzetten van leeromgevingen die het leren door individuen, groepen of gemeenschappen mogelijk maken of bevorderen." > **Tip:** Denk na over hoe jouw organisatie scoort op deze leerfunctie en schrijf een concrete educatieve activiteit op die hierop inspeelt. ### 1.3 Strategieën voor de leerfunctie Er worden drie hoofdstrategieën onderscheiden voor het waarmaken van de leerfunctie door de sociaal-cultureel werker: #### 1.3.1 Ingroeiend leren faciliteren Deze strategie richt zich op het faciliteren van leren dat nodig is om te kunnen meedoen binnen een gemeenschap. Het gaat om het aanleren van ontbrekende competenties, kennis, vaardigheden en attitudes. De nadruk ligt op het lid worden van gemeenschap(pen). * **Kenmerkend:** "IK KAN MEER OF IK KAN IETS BETER." * **Voorbeelden van activiteiten:** Vegetarische kookcursus, klussen voor klunzen, workshops over meervoudige intelligentie. #### 1.3.2 Bevrijdend leren faciliteren Deze strategie is gericht op emancipatie, oftewel bevrijding, en het veranderen van perspectieven. Het daagt houdingen, gedachtengoeden en consensus uit, en stimuleert bewustwording. Dit wordt ook wel 'educatie van het wankelen' genoemd. * **Kenmerkend:** "IK BEN ME MEER BEWUST VAN MEZELF, DE OMGEVING EN DE RELATIE TUSSEN BEIDE." * **Voorbeelden van activiteiten:** Inleefweek in armoede, leren kennen van je eigen meervoudig intelligentiepatroon. #### 1.3.3 Betekenend leren faciliteren Bij deze strategie worden deelnemers ondersteund om hun engagement te verkennen of ermee te experimenteren. Dit bouwt voort op nieuwe competenties (strategie 1) en nieuwe inzichten (strategie 2). Het doel is om deelnemers te ondersteunen bij het veroveren van de openbare ruimte door betekenis te geven aan wie of wat zij mogelijk al dan niet zijn, kennen en kunnen, of willen zijn, kennen en kunnen. * **Kenmerkend:** "IK GEEF BETEKENIS AAN WIE OF WAT IK MOGELIJK AL DAN NIET BEN, KEN EN KAN OF WIL ZIJN, WIL KENNEN EN KUNNEN." * **Voorbeelden van activiteiten:** Aan de slag gaan met je meervoudig intelligentiepatroon, aan de slag gaan met je kennis over en nieuwe inzichten in armoede. ### 1.4 De leerfunctie in de praktijk: groepering en reflectie Activiteiten die binnen de leerfunctie vallen, kunnen worden gegroepeerd onder een van de drie strategieën. Het is belangrijk om te overwegen onder welke strategie een specifieke educatieve activiteit het beste past en dit te motiveren. ### 1.5 Samenvatting: De educatieve functie in sociaal-cultureel werk De educatieve functie binnen sociaal-cultureel werk bevindt zich op het snijvlak en in het spanningsveld tussen het individu en de samenleving, en tussen de aanpassingslogica en de veranderingslogica. Tegen de achtergrond van een steeds veranderende samenleving, kan dit leiden tot veranderingen in de functiemix van de sociaal-cultureel werker. ### 1.6 Sociaal-culturele aanpak van leren De sociaal-culturele aanpak van leren kenmerkt zich door: * **Ervaringsgericht/leefwereldgericht:** Er wordt vertrokken vanuit de leefwereld van de deelnemer. Wat er leeft wordt naar boven gebracht, en de leefwereld wordt opengetrokken. Ervaringen zijn groter dan men denkt. Via een reflectieproces worden nieuwe inzichten gegenereerd. De focus ligt op het potentieel van de deelnemer, niet op de tekorten. De deelnemer wordt als competent beschouwd en zijn kwaliteiten worden (her)ontdekt. * **Tempo van de deelnemers centraal:** Deelnemers worden mede verantwoordelijk en eigenaar van hun leerproces. De educatief werker treedt op als ondersteuner. * **Belang van de groep:** Groepsleerprocessen krijgen prioriteit boven individueel leren. Dialoog en interactie binnen de groep, die fungeert als leerbiotoop, zijn cruciaal. --- # Strategieën voor het faciliteren van leren Dit gedeelte belicht drie kernstrategieën die sociaal-cultureel werkers kunnen toepassen om leerprocessen te ondersteunen: ingroeiend, bevrijdend en betekenend leren. ### 2.1 De leerfunctie in de sociaal-culturele sector De leerfunctie binnen de sociaal-culturele sector heeft als doel de blik op leren te verruimen en doelgericht leeromgevingen op te zetten die leren door individuen, groepen of gemeenschappen mogelijk maken of bevorderen. Dit sluit aan bij het principe van levenslang en levensbreed leren. ### 2.2 Drie strategieën voor het faciliteren van leren #### 2.2.1 Ingroeiend leren Ingroeiend leren richt zich op het faciliteren van het bijleren van kennis, vaardigheden, competenties en attitudes die iemand ontbreekt om te kunnen meedoen in een gemeenschap. De nadruk ligt op het lid worden van gemeenschap(pen). > **Voorbeeld:** Een vegetarische kookcursus, een workshop "klussen voor klunzen", of een sessie over "wat is meervoudige intelligentie". Het doel is dat men het gevoel krijgt: "Ik kan meer of ik kan iets beter." #### 2.2.2 Bevrijdend leren Bevrijdend leren is gericht op emancipatie, het veranderen van perspectieven, het loskomen van vaste houdingen en gedachtegoed, en het in vraag stellen van consensus. Het behelst het proces van bewustwording. Dit wordt ook wel omschreven als "educatie van het wankelen". > **Voorbeeld:** Een inleefweek in armoede, of het leren kennen van je eigen meervoudig intelligentiepatroon. Het resultaat is een groter zelfbewustzijn, bewustzijn van de omgeving en de relatie daartussen: "Ik ben me meer bewust van mezelf, de omgeving en de relatie tussen beide." #### 2.2.3 Betekenend leren Betekenend leren ondersteunt deelnemers bij het verkennen van engagement of het experimenteren daarmee. Dit bouwt voort op nieuwe competenties (strategie 1) en nieuwe inzichten (strategie 2). Het gaat erom deelnemers te ondersteunen bij het "veroveren" van de openbare ruimte, wat betekent dat zij betekenis geven aan wie of wat zij mogelijk al dan niet zijn, kennen en kunnen, of willen zijn, kennen en kunnen. > **Voorbeeld:** Deelnemers aanmoedigen om aan de slag te gaan met hun meervoudig intelligentiepatroon, of met hun kennis over en nieuwe inzichten in armoede. Het doel is: "Ik geef betekenis aan wie of wat ik mogelijk al dan niet ben, ken en kan of wil zijn, wil kennen en kunnen." ### 2.3 Kenmerken van de sociaal-culturele aanpak van leren De sociaal-culturele aanpak van leren kenmerkt zich door de volgende principes: * **Ervaringsgericht en leefwereldgericht:** Er wordt uitgegaan van de leefwereld van de deelnemer. Wat er leeft wordt naar boven gebracht en de leefwereld wordt opengetrokken, omdat ervaringen groter zijn dan men vaak denkt. Een reflectieproces leidt tot nieuwe inzichten. De nadruk ligt op het **potentieel** van de deelnemer, niet op tekorten. De deelnemer wordt als competent beschouwd en dit wordt benadrukt door het (her)ontdekken van eigen kwaliteiten. * **Tempo van de deelnemers centraal:** Deelnemers worden mede verantwoordelijk en eigenaar van hun leerproces. De educatief werker fungeert als ondersteuner. * **Belang van de groep:** Groepsleerprocessen krijgen prioriteit boven individueel leren. De groep wordt gezien als een leer-biotoop, waarin dialoog en interactie essentieel zijn. Deze drie strategieën – ingroeiend, bevrijdend en betekenend leren – bevinden zich op het snijvlak of spanningsveld tussen het individu en de samenleving, en tussen de aanpassingslogica en de veranderingslogica. Tegen de achtergrond van een steeds veranderende samenleving, is het cruciaal om de sociaal-culturele aanpak van leren voortdurend te evalueren en aan te passen. --- # De SCW-aanpak van leren De SCW-aanpak van leren richt zich op het faciliteren van leerprocessen die nauw verbonden zijn met de leefwereld en het potentieel van de deelnemer, waarbij het tempo van de deelnemer en de dynamiek van de groep centraal staan. ### 3.1 Kernprincipes van de SCW-aanpak van leren De sociaal-cultureel werker (SCW'er) zet in op een specifieke benadering van leren die verschilt van traditionele onderwijsvormen. Deze aanpak is fundamenteel ervaringsgericht en leefwereldgericht, met een sterke focus op het potentieel van de deelnemer, het tempo waarin de deelnemer leert, en het belang van de groep als leeromgeving. #### 3.1.1 Ervaringsgericht en leefwereldgericht leren Het uitgangspunt van de SCW-aanpak is dat geleerd wordt vanuit de directe leefwereld van de deelnemer. Dit betekent dat de sociaal-cultureel werker zich richt op wat er leeft bij de deelnemers en hun ervaringen als startpunt neemt. De leefwereld wordt actief opengetrokken, omdat ervaringen vaak breder zijn dan initieel gedacht. Via een reflectieproces worden nieuwe inzichten gegenereerd. > **Tip:** Het erkennen en benutten van de leefwereld van de deelnemer is cruciaal voor het creëren van betekenisvol leren. #### 3.1.2 Potentieel als basis, niet de tekorten De SCW-aanpak legt de nadruk op het potentieel en de competenties van de deelnemer, in plaats van te focussen op tekorten. Het doel is om de deelnemer te ondersteunen bij het (her)ontdekken van eigen kwaliteiten. > **Tip:** Een positieve grondhouding die uitgaat van de kracht van de deelnemer bevordert de motivatie en het leervermogen. #### 3.1.3 Het tempo van de deelnemers centraal Binnen deze aanpak worden de deelnemers mede verantwoordelijk gemaakt voor hun leerproces. Zij worden gezien als eigenaars van hun leerweg. De rol van de sociaal-cultureel werker is die van ondersteuner, die het proces faciliteert op het tempo dat bij de deelnemer past. > **Tip:** Flexibiliteit in het plannen en aanbieden van leeractiviteiten is essentieel om tegemoet te komen aan individuele leercurves. #### 3.1.4 Het belang van de groep Groepsleerprocessen krijgen de voorkeur boven puur individueel leren. De groep wordt gezien als een waardevolle leer-biotoop waarin dialoog en interactie centraal staan. Dit bevordert het delen van ervaringen, het leren van elkaar en het ontwikkelen van collectieve inzichten. > **Example:** Een groepswerk waarbij deelnemers met verschillende achtergronden samen een project ontwikkelen, kan leiden tot wederzijdse beïnvloeding en een dieper begrip van diverse perspectieven. ### 3.2 Strategieën voor de leerfunctie in SCW De SCW-aanpak onderscheidt drie strategieën om de leerfunctie in sociaal-cultureel werk waar te maken: ingroeiend, bevrijdend en betekenend leren. #### 3.2.1 Ingroeiend leren faciliteren Deze strategie richt zich op het faciliteren van "ingroeiend leren", waarbij de deelnemer wordt ondersteund bij het verwerven van competenties, kennis, vaardigheden en attitudes die nodig zijn om te participeren binnen gemeenschappen. De nadruk ligt op het lid worden van een of meerdere gemeenschappen en het bijleren van datgene wat men nog ontbreekt om volledig mee te kunnen doen. > **Example:** Een cursus "klussen voor klunzen" kan deelnemers de vaardigheden aanleren die nodig zijn om zelfstandig kleine reparaties uit te voeren, waardoor ze beter kunnen participeren in het onderhoud van hun woonomgeving. #### 3.2.2 Bevrijdend leren faciliteren Bevrijdend leren is gericht op emancipatie en het veranderen van perspectief. Het daagt bestaande houdingen, gedachtegoeden en consensusvragen uit, en bevordert bewustwording. Het doel is om los te komen van ingesleten patronen en een nieuw perspectief te ontwikkelen. Dit wordt ook wel "educatie van het wankelen" genoemd. > **Example:** Een inleefweek in armoedesituaties kan deelnemers een dieper inzicht geven in de uitdagingen waarmee mensen in armoede worden geconfronteerd, wat kan leiden tot een verandering in hun eigen perspectief en houding ten opzichte van dit onderwerp. #### 3.2.3 Betekenend leren faciliteren Betekenend leren ondersteunt deelnemers bij het verkennen van engagement en het experimenteren hiermee. Dit kan voortbouwen op nieuwe competenties (strategie 1) en nieuwe inzichten (strategie 2). Het doel is om deelnemers te ondersteunen bij het veroveren van de openbare ruimte en het geven van betekenis aan wie of wat men mogelijk is, kent en kan, of wil zijn, kennen en kunnen. > **Example:** Na het verkrijgen van nieuwe inzichten over armoede, kunnen deelnemers gestimuleerd worden om zich te engageren in een lokale belangenbehartigingsgroep voor mensen met schulden, om zo betekenis te geven aan hun kennis en ervaringen. ### 3.3 De educatieve functie in SCW: een spanningsveld De educatieve functie binnen sociaal-cultureel werk bevindt zich op het snijvlak van het individu en de samenleving, en op het spanningsveld tussen aanpassingslogica en veranderingslogica. Tegen de achtergrond van een steeds veranderende samenleving, wordt ook de functiemix van de sociaal-cultureel werker beïnvloed en mogelijk aangepast. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Leerfunctie | Het doelgericht opzetten van leeromgevingen die het leren door individuen, groepen of gemeenschappen mogelijk maken of bevorderen. Dit impliceert het creëren van de juiste voorwaarden en structuren om leren te stimuleren. | | Ingroeiend leren | Een leeraanpak gericht op het faciliteren van de integratie van nieuwe leden in een gemeenschap of groep door het aanleren van de nodige competenties, kennis, vaardigheden en attitudes. De nadruk ligt op het lid worden van bestaande gemeenschappen. | | Bevrijdend leren | Een leeraanpak die zich richt op emancipatie en perspectiefverandering. Het moedigt deelnemers aan om bestaande houdingen, gedachtegoeden en consensus in vraag te stellen, waardoor ze zich meer bewust worden van zichzelf en hun omgeving. | | Betekenend leren | Een leeraanpak waarbij deelnemers ondersteund worden om hun engagement te verkennen, te experimenteren met nieuwe inzichten of competenties, en betekenis te geven aan hun identiteit en mogelijke toekomstige rol in de samenleving. | | Meervoudige intelligentie | Een theorie die stelt dat intelligentie niet één algemene capaciteit is, maar bestaat uit meerdere, relatief onafhankelijke intelligenties, zoals linguïstische, logisch-wiskundige, muzikale, lichamelijk-kinesthetische, ruimtelijke, interpersoonlijke en intrapersoonlijke intelligentie. | | SCW'er | Sociaal-cultureel werker; een professional die werkzaam is in het sociaal-cultureel werk en zich richt op het versterken van individuen, groepen en gemeenschappen door middel van educatieve en vormingsactiviteiten. | | Leefwereld | De context van iemands dagelijks leven, inclusief ervaringen, relaties, normen, waarden en de sociale en culturele omgeving waarin die persoon zich bevindt. | | Ervaringsgericht leren | Een leermethode die vertrekt vanuit de concrete ervaringen van de lerende. Door reflectie op deze ervaringen worden nieuwe inzichten ontwikkeld en kan de lerende zich verder ontplooien. | | Groepsleerprocessen | Leerprocessen die plaatsvinden binnen een groep, waarbij interactie, dialoog en gedeelde ervaringen een centrale rol spelen in het verwerven van kennis en vaardigheden. De groep fungeert als een leer-biotoop. | | Aanpassingslogica | Een benadering binnen maatschappelijke veranderingen die gericht is op het aanpassen van individuen of groepen aan bestaande structuren en omstandigheden. | | Veranderingslogica | Een benadering die gericht is op het actief bewerkstelligen van maatschappelijke transformatie, waarbij bestaande structuren en machtsverhoudingen worden uitgedaagd en veranderd. |