DE STRAFPROCEDURE 5.pdf

# De actoren in de strafprocedure Dit onderwerp belicht de diverse partijen die een rol spelen binnen het Belgische strafproces, van de initiële registratie van een misdrijf tot de uiteindelijke tenuitvoerlegging van straffen [1](#page=1). ### 1.1 Politie De politie is de eerste actor die betrokken is bij de registratie van een misdrijf. Dit gebeurt door middel van een proces-verbaal (PV). De vaststelling van een misdrijf kan gebaseerd zijn op [1](#page=1): * De eigen vaststellingen van de politie [1](#page=1). * Een klacht van het slachtoffer [1](#page=1). * Een aangifte door een derde partij [1](#page=1). Bij een klachtneerlegging ontvangt het slachtoffer een attest van klachtneerlegging en een gratis kopie van het verhoor. Hoewel een PV bewijskracht heeft, geldt dit niet voor alle vermeldingen daarin [1](#page=1). ### 1.2 Openbaar Ministerie (OM) Het Openbaar Ministerie, ook wel het parket genoemd, speelt een leidende rol in de strafprocedure. De belangrijkste taken van het OM zijn [1](#page=1): * **Seponering:** Het OM beslist of er wordt overgegaan tot vervolging of niet [1](#page=1). * **Minnelijke schikking/bemiddeling in strafzaken:** Het OM kan een voorstel tot bemiddeling doen [1](#page=1). * **Leiding van het opsporingsonderzoek:** Het OM leidt het onderzoek tegen de verdachte [1](#page=1). * **Aanhouding:** De politie mag een verdachte maximaal 48 uur aanhouden. Een bevel tot aanhouding door het Openbaar Ministerie is niet altijd verplicht bij betrapping op heterdaad [1](#page=1). * **Vorderen van onderzoek:** Het OM kan soms een gerechtelijk onderzoek aanvragen bij de onderzoeksrechter [1](#page=1). * **Pleiten:** Het OM legt bewijzen voor en vordert een straf (dit laatste kan niet door het slachtoffer) [1](#page=1). * **Tenuitvoerlegging:** Het OM neemt het initiatief tot de tenuitvoerlegging van een vonnis [1](#page=1). ### 1.3 Onderzoeksrechter De onderzoeksrechter staat onder toezicht van de Raadkamer en de Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI). De onderzoeksrechter [1](#page=1): * **Begeleidt het onderzoek:** Zorgt voor toezicht op het strafrechtelijk onderzoek [1](#page=1). * **Onderzoeksbevoegdheden:** Kan onderzoeksdaden stellen in het kader van een gerechtelijk onderzoek [1](#page=1). #### 1.3.1 Afsluiten onderzoek en beslissingen van de Raadkamer Na afronding van het vooronderzoek neemt de Raadkamer een beslissing. Er zijn drie mogelijke uitkomsten [2](#page=2): 1. **Buitenvervolgingstelling:** Er is onvoldoende bewijs om de verdachte voor de rechter te laten komen [2](#page=2). 2. **Verwijzing naar bevoegde strafgerecht:** Afhankelijk van het misdrijf kan een verwijzing plaatsvinden. Bij verzachtende omstandigheden kan dit leiden tot 'correctionalisering', wat betekent dat de zaak voor de Correctionele Rechtbank komt [2](#page=2). 3. **Internering:** Dit is van toepassing wanneer iemand niet toerekeningsvatbaar is verklaard [2](#page=2). ### 1.4 Raadkamer en Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) De Raadkamer (RK) en de Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) hebben een controlerende en doorverwijzende functie. De KI behandelt beroepen tegen de beslissingen van de Raadkamer. Deze kamers beslissen of een verdachte wordt doorverwezen naar een bevoegde strafrechtbank [1](#page=1) [2](#page=2). ### 1.5 Strafgerecht Wanneer een zaak voor een strafgerecht komt, wordt de verdachte geconfronteerd met de volgende terminologie: * **Beklaagde:** Bij verwijzing naar de Correctionele Rechtbank [2](#page=2). * **Beschuldigde:** Bij verwijzing naar het Hof van Assisen [2](#page=2). In strafzaken is de persoonlijke aanwezigheid van de beklaagde en beschuldigde verplicht. Dit staat in contrast met burgerlijke procedures, waar partijen vaak niet aanwezig zijn. Binnen het strafgerecht treden het OM en de verdediging (advocaat) tegenover elkaar [3](#page=3). #### 1.5.1 Straffen De strafgerechten kunnen diverse straffen opleggen: * **Hoofdstraffen:** * **Geldboete:** Geïnd door de overheidsadministratie [3](#page=3). * **Werkstraf:** Onder toezicht van de Probatiecommissie en een justitieassistent [3](#page=3). * **Vrijheidsberoving:** Kent vele varianten [3](#page=3). #### 1.5.2 Varianten van Vrijheidsberoving en gerelateerde concepten * **Opschorting:** De beklaagde wordt schuldig bevonden, maar krijgt nog geen straf. Indien er probatievoorwaarden zijn, is er toezicht van de Probatiecommissie [3](#page=3). * **Uitstel:** De beklaagde is schuldig en krijgt een straf, maar hoeft deze (volledig) niet uit te zitten [3](#page=3). * **Effectieve gevangenisstraf:** Indien er geen opschorting of uitstel wordt verleend [3](#page=3). * **Verdere aanhouding:** Kan plaatsvinden bij voorhechtenis [3](#page=3). * **Onmiddellijke aanhouding:** Kan ter zitting plaatsvinden [3](#page=3). * **Vrijwillig aanbieden aan de gevangenis:** Indien geen van bovenstaande van toepassing is [3](#page=3). **Opmerking over internering:** * Bij internering is er geen sprake van een misdrijf en dus ook geen straf [3](#page=3). * Er is wel sprake van vrijheidsberoving, die wordt opgevolgd door de Strafuitvoeringsrechtbank [3](#page=3). * Sinds 1 oktober 2016 vindt er geen internering meer plaats na kleine misdrijven [3](#page=3). #### 1.5.3 Specifieke gevallen (bijv. verkeersovertredingen) Bij verkeersovertredingen kunnen verschillende soorten schades optreden: schadelijke overtredingen (bijvoorbeeld materiële schade) en fysieke overtredingen (letsel). Schadevergoedingen kunnen worden behandeld door de correctionele rechtbank (politierubriek bij verkeersovertredingen). Slachtoffers kunnen zich burgerlijk laten vertegenwoordigen [4](#page=4). Sommige rechtbanken behandelen zowel strafrechtelijke als burgerrechtelijke aspecten [5](#page=5). ### 1.6 Strafuitvoeringsinstanties Strafuitvoeringsinstanties spelen een rol bij de tenuitvoerlegging van straffen. Dit kan bijvoorbeeld gaan om toezicht op werkstraffen of de opvolging van vrijheidsberovingen [1](#page=1) [3](#page=3). ### 1.7 Rechtsbijstand Rechtsbijstand is een sociaal grondrecht, grondwettelijk bepaald als het 'recht op juridische bijstand' (artikel 23 Gw). Er wordt onderscheid gemaakt tussen eerstelijns- en tweedelijnsbijstand [5](#page=5). * **Eerstelijnsbijstand:** De exacte inhoud wordt niet gespecificeerd in de aangeleverde tekst [5](#page=5). * **Tweedelijnsbijstand:** Omvat omstandig juridisch advies, bijstand en vertegenwoordiging, al dan niet in het kader van een procedure. Voorbeelden zijn bijstand bij een aanklacht voor een misdrijf, ontslag door een werkgever, of alimentatiekwesties [5](#page=5). #### 1.7.1 Organisatie van rechtsbijstand Het Bureau voor Juridische Bijstand, georganiseerd door de Orde, regelt het 'Pro Deo' systeem. Bij 'Pro Deo' bijstand is de toegewezen advocaat geheel of gedeeltelijk kosteloos. Deze bijstand kan verleend worden in het kader van een gerechtelijke procedure of bemiddeling. Dit systeem wordt georganiseerd door de Orde, niet door de rechtbank [6](#page=6). Verdere rechtsulp kan ook verkregen worden via OCMW's, vakbonden, mutualiteiten, de huurdersbond, de kinderrechtswinkel en Test Aankoop [6](#page=6). --- # Het verloop van het opsporingsonderzoek en de beslissingsbevoegdheid Dit deel behandelt de stappen die genomen worden tijdens het opsporingsonderzoek, de rol van de raadkamer en de mogelijke beslissingen na afsluiting van het vooronderzoek [1](#page=1) [2](#page=2). ### 2.1 Het opsporingsonderzoek: fasen en actoren Het opsporingsonderzoek is het proces waarbij de politie en het Openbaar Ministerie bewijs verzamelen om een misdrijf op te helderen en de dader te identificeren [1](#page=1). #### 2.1.1 De rol van de politie De politie is verantwoordelijk voor de registratie van een misdrijf in een proces-verbaal (PV). Dit kan gebeuren op basis van [1](#page=1): * Vaststelling door de politie zelf [1](#page=1). * Een klacht van het slachtoffer [1](#page=1). * Aangifte door een derde [1](#page=1). De politie kan een attest van klachtneerlegging afleveren en een gratis kopie van het verhoor verstrekken. De bewijskracht van een PV is niet absoluut voor alle vermeldingen [1](#page=1). #### 2.1.2 De rol van het Openbaar Ministerie (OM) Het Openbaar Ministerie, ook wel het parket genoemd, speelt een leidende rol in het opsporingsonderzoek. Het OM beslist over [1](#page=1): * **Seponering:** het al dan niet vervolgen van een verdachte [1](#page=1). * **Minnelijke schikking/bemiddeling in strafzaken:** het voorstellen van een minnelijke schikking of bemiddeling [1](#page=1). Het OM leidt het opsporingsonderzoek tegen de verdachte en kan maximaal 48 uur aanhouding bevelen. Bij betrapping op heterdaad is een bevel tot aanhouden niet verplicht. Het OM kan soms een gerechtelijk onderzoek aanvragen bij de onderzoeksrechter [1](#page=1). #### 2.1.3 De rol van de onderzoeksrechter De onderzoeksrechter (OR) houdt toezicht op het onderzoek, zowel dat uitgevoerd door de politie als door de onderzoeksrechter zelf. Dit toezicht wordt mede uitgevoerd door de onderzoeksrechtbanken, waaronder de Raadkamer (RK) en de Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) [1](#page=1). #### 2.1.4 De Raadkamer (RK) en Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) De Raadkamer (RK) en de Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) zijn rechtbanken die toezicht houden op het onderzoek. Wanneer een verdachte wordt aangemerkt als 'inverdenkinggestelde', kunnen de RK of KI deze doorverwijzen naar de bevoegde strafrechtbank, zoals de Correctionele Rechtbank of het Hof van Assisen. Het OM legt de bewijzen voor en vordert een straf; dit laatste kan niet door het slachtoffer worden gedaan. Het OM neemt ook het initiatief voor de tenuitvoerlegging van een vonnis [1](#page=1). ### 2.2 Afsluiting van het onderzoek en beslissingsbevoegdheid Na afsluiting van het vooronderzoek zijn er drie mogelijke beslissingen die door de Raadkamer genomen kunnen worden [2](#page=2): #### 2.2.1 Buitenvervolgingstelling Dit betekent dat er onvoldoende bewijs is om de verdachte voor de rechter te laten verschijnen [2](#page=2). #### 2.2.2 Verwijzing naar de bevoegde strafrechtbank Afhankelijk van het misdrijf wordt de zaak verwezen naar de bevoegde rechtbank. Bij verzachtende omstandigheden kan er sprake zijn van 'correctionalisering', waarbij de zaak naar de Correctionele Rechtbank wordt verwezen [2](#page=2). * **Beklaagde:** De verdachte wordt een 'beklaagde' genoemd bij verwijzing naar de Correctionele Rb [2](#page=2). #### 2.2.3 Internering Indien een persoon ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard, kan deze geïnterneerd worden [2](#page=2). #### 2.2.4 Rol van de Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) De Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) behandelt beroep tegen de beslissingen van de Raadkamer. Na een eventuele verwijzing naar de rechtbank, wordt bepaald welke rechtbank bevoegd is [2](#page=2). > **Tip:** Het is cruciaal om de verschillende beslissingsbevoegdheden van de politie, het OM, de onderzoeksrechter, de Raadkamer en de Kamer van Inbeschuldigingstelling te kunnen onderscheiden, evenals de mogelijke uitkomsten van het vooronderzoek [1](#page=1) [2](#page=2). --- # Strafuitvoering en verschillende soorten straffen Strafuitvoering en verschillende soorten straffen omvat de diverse sancties die aan verdachten kunnen worden opgelegd en de procedures voor de tenuitvoerlegging ervan. ## 3 Strafuitvoering en verschillende soorten straffen Dit onderwerp behandelt de diverse straffen die opgelegd kunnen worden en hoe deze worden uitgevoerd. Hoofdstraffen kunnen onderverdeeld worden in geldboetes, werkstraffen en vrijheidsberoving [3](#page=3). ### 3.1 Soorten straffen #### 3.1.1 Geldboete Een geldboete is een straf die door de overheidsadministratie wordt geïnd [3](#page=3). #### 3.1.2 Werkstraf Een werkstraf wordt uitgevoerd onder toezicht van de probatiecommissie en een justitieassistent [3](#page=3). #### 3.1.3 Vrijheidsberoving Vrijheidsberoving kent diverse varianten [3](#page=3). ##### 3.1.3.1 Opschorting en uitstel * **Opschorting:** De beklaagde wordt schuldig bevonden, maar de straf wordt nog niet uitgevoerd. Indien er probatievoorwaarden zijn, volgt er toezicht door de probatiecommissie [3](#page=3). * **Uitstel:** De beklaagde is schuldig en krijgt een straf, maar deze hoeft niet (volledig) te worden uitgezeten [3](#page=3). ##### 3.1.3.2 Effectieve gevangenisstraf Indien er geen opschorting of uitstel wordt verleend, volgt een effectieve gevangenisstraf [3](#page=3). ##### 3.1.3.3 Aanhouding * **Verdere aanhouding:** Dit kan van toepassing zijn bij voorhechtenis [3](#page=3). * **Onmiddellijke aanhouding:** Dit kan ter zitting plaatsvinden. Indien dit niet gebeurt, dient de beklaagde zich vrijwillig aan te bieden bij de gevangenis [3](#page=3). ### 3.2 Internering Internering is een bijzondere situatie waarbij er geen sprake is van een misdrijf en dus ook geen straf in de traditionele zin. Toch kan er sprake zijn van vrijheidsberoving, die verder wordt opgevolgd door de strafuitvoeringsrechtbank. Sinds 1 oktober 2016 vindt er geen internering meer plaats na kleine misdrijven [3](#page=3). > **Tip:** Let op het verschil tussen opschorting, uitstel en effectieve vrijheidsberoving. De aanwezigheid van de beklaagde is bij strafrechtbanken verplicht, in tegenstelling tot burgerlijke zaken waar de partij vaak niet aanwezig is [3](#page=3). --- # Juridische bijstand en rechtsmiddelen Dit deel behandelt het recht op juridische bijstand, onderscheidend tussen eerstelijns- en tweedelijnsbijstand, en verwijst naar diverse instanties die verdere rechtsbijstand verlenen [5](#page=5). ### 4.1 Het recht op juridische bijstand Het recht op juridische bijstand is een sociaal grondrecht dat grondwettelijk is bepaald in artikel 23 van de Grondwet. Dit recht zorgt ervoor dat burgers toegang hebben tot juridisch advies en vertegenwoordiging, ongeacht hun financiële situatie [5](#page=5). ### 4.2 Onderscheid in juridische bijstand Er wordt een onderscheid gemaakt tussen eerstelijnsbijstand en tweedelijnsbijstand [5](#page=5). #### 4.2.1 Eerstelijnsbijstand Eerstelijnsbijstand omvat de meer algemene juridische informatie en advies. Dit kan bijvoorbeeld gaan om het informeren over rechten en plichten, het bieden van oriëntatie of het doorverwijzen naar de juiste instanties [5](#page=5). #### 4.2.2 Tweedelijnsbijstand Tweedelijnsbijstand is diepgaander en omvat omvangrijker juridisch advies. Het houdt ook bijstand en vertegenwoordiging in, al dan niet in het kader van een procedure [5](#page=5). **Voorbeelden van situaties die tweedelijnsbijstand vereisen zijn:** * U wordt aangeklaagd voor een misdrijf [5](#page=5). * U wordt door uw ex-partner voor de rechtbank gedaagd omdat u alimentatie niet tijdig betaalt [5](#page=5). * U daagt uw werkgever voor de rechtbank omdat hij u heeft ontslagen [5](#page=5). > **Tip:** Het is belangrijk om het onderscheid tussen eerstelijns- en tweedelijnsbijstand te begrijpen, aangezien dit bepaalt welke vorm van hulp u nodig heeft en via welke kanalen u deze het best kunt verkrijgen. ### 4.3 Instanties voor juridische bijstand Verschillende instanties bieden juridische bijstand. #### 4.3.1 Bureau voor Juridische Bijstand en het Pro Deo Systeem Het Bureau voor Juridische Bijstand, georganiseerd door de Orde, biedt het 'Pro Deo' systeem. Dit systeem houdt in dat de toegewezen advocaat geheel of gedeeltelijk kosteloos is. Deze bijstand kan verleend worden in het kader van een gerechtelijke procedure of bemiddeling [6](#page=6). > **Let op:** Het is de Orde die het Pro Deo systeem organiseert, niet de rechtbank [6](#page=6). #### 4.3.2 Verdere rechtsulp Naast het Bureau voor Juridische Bijstand, kunnen burgers ook terecht bij diverse andere organisaties voor verdere rechtsulp. Deze omvatten [6](#page=6): * OCMW’s [6](#page=6). * Vakbonden [6](#page=6). * Mutualiteiten [6](#page=6). * Huurdersbond [6](#page=6). * Kinderrechtswinkel [6](#page=6). * Test Aankoop [6](#page=6). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Strafprocedure | Het geheel van wettelijke regels en procedures dat van toepassing is vanaf het moment dat een strafbaar feit wordt vastgesteld tot aan de definitieve beslissing over de schuld en de eventuele bestraffing van de verdachte. | | Politie | De handhavingsinstantie die belast is met het vaststellen van strafbare feiten, het verzamelen van bewijsmateriaal en het opsporen van daders, en dit registreert in een proces-verbaal. | | Openbaar Ministerie (OM) | Het orgaan dat de leiding heeft over het opsporingsonderzoek, beslist over seponering of vervolging, en vordert een straf in naam van de gemeenschap. | | Onderzoeksrechter | Een rechter die belast is met het zelfstandig en onpartijdig onderzoeken van bepaalde strafzaken, met name wanneer de complexiteit of de ernst van het misdrijf dit vereist. | | Raadkamer | Een kamer binnen de rechtbank die toezicht houdt op het onderzoek door de onderzoeksrechter en beslist of een verdachte buiten vervolging wordt gesteld of naar een strafgerecht wordt verwezen. | | Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) | De kamer die beroep behandelt tegen beslissingen van de raadkamer en die de uiteindelijke verwijzing naar het bevoegde strafgerecht doet. | | Strafgerecht | De rechtbank die bevoegd is om een strafzaak te berechten en uitspraak te doen over de schuld van de verdachte en de op te leggen straf. | | Buitenvervolgingstelling | Een beslissing waarbij wordt geoordeeld dat er onvoldoende bewijs is om een verdachte voor de rechter te laten komen, waardoor het strafonderzoek wordt afgesloten zonder verdere vervolging. | | Verwijzing naar bevoegde strafgerecht | De beslissing van de raadkamer of KI om een zaak door te verwijzen naar de rechtbank die bevoegd is om de zaak te behandelen, afhankelijk van de aard van het misdrijf. | | Internering | Een maatregel waarbij iemand die niet toerekeningsvatbaar is verklaard, gedwongen wordt opgenomen in een instelling, vaak ter bescherming van de maatschappij en de betrokkene. | | Beklaagde | De partij die bij de correctionele rechtbank wordt gedagvaard om zich te verantwoorden voor een misdrijf. | | Beschuldigde | De partij die bij het Hof van Assisen wordt gedagvaard om zich te verantwoorden voor een misdrijf waarvoor het Hof van Assisen bevoegd is. | | Hoofdstraffen | De primaire straffen die door een strafrechter kunnen worden opgelegd, zoals geldboetes, werkstraffen of vrijheidsberoving. | | Geldboete | Een straf waarbij de veroordeelde een geldbedrag moet betalen aan de staat, waarvan de inning plaatsvindt door de overheid. | | Werkstraf | Een alternatieve straf waarbij de veroordeelde onbetaalde arbeid verricht ten algemenen nutte, onder toezicht van een justitieassistent. | | Vrijheidsberoving | Een straf die inhoudt dat de vrijheid van de veroordeelde wordt ontnomen, zoals gevangenisstraf, met diverse varianten zoals opschorting of uitstel. | | Opschorting | Een beslissing waarbij de veroordeelde schuldig wordt bevonden maar de straf niet onmiddellijk hoeft uit te zitten, mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. | | Uitstel | Een beslissing waarbij de veroordeelde een straf krijgt maar deze niet volledig hoeft uit te zitten, waarbij de tenuitvoerlegging van de straf wordt uitgesteld. | | Proc-verbaal (PV) | Een schriftelijk verslag opgemaakt door een opsporingsambtenaar waarin de feiten en de vaststellingen met betrekking tot een strafbaar feit worden genoteerd. | | Rechtsbijstand | Juridische hulp verleend aan personen die niet over de financiële middelen beschikken om zelf een advocaat te betalen, in de vorm van eerstelijns- of tweedelijnsbijstand. | | Eerstelijnsbijstand | Basale juridische hulp die gericht is op informatieverstrekking en het wijzen op mogelijke oplossingen, vaak verleend door derden zoals OCMW's of vakbonden. | | Tweedelijnsbijstand | Meeromvattende juridische hulp die bijstand en vertegenwoordiging in rechte omvat, verleend door een advocaat die (gedeeltelijk) kosteloos is. |