2025-11-24 Understanding research design deel 3.pdf

# Verschillende typen literatuuronderzoek Dit onderdeel van de studiehandleiding biedt een overzicht van de diverse methoden voor literatuuronderzoek, elk met eigen kenmerken en toepassingen. ### 1.1 Overzicht van literatuuronderzoektypen Er bestaan verschillende methoden voor literatuuronderzoek, variërend in hun structuur, doel en diepgang. De keuze voor een bepaald type is afhankelijk van de onderzoeksvraag, de beschikbare tijd en de gewenste output [5](#page=5). * Narratieve review [5](#page=5). * Systematische review [5](#page=5). * Rapid review [5](#page=5). * Meta-analyse [5](#page=5). * Umbrella review [5](#page=5). * Critical interpretive synthesis [5](#page=5). * Scoping review [5](#page=5). * Thematic synthesis [5](#page=5). De methodologie van deze onderzoeken beïnvloedt de kwaliteit en de conclusies die eruit getrokken kunnen worden [5](#page=5). ### 1.2 Typen literatuuronderzoek nader uitgelicht #### 1.2.1 Narratieve review De narratieve review is de meest traditionele vorm van literatuuronderzoek. Het wordt vaak gebruikt als inleiding in wetenschappelijke artikelen of masterscripties [8](#page=8). * **Kenmerken:** * Geen specifieke onderzoeksvraag of zoekstrategie; richt zich op een 'onderwerp van interesse' [8](#page=8). * **Voordelen:** * Snel en eenvoudig [8](#page=8). * Biedt een basaal overzicht [8](#page=8). * **Nadelen:** * Selectief (cherry-picking) [8](#page=8). * Subjectief en vatbaar voor bias [8](#page=8). * Niet repliceerbaar [8](#page=8). #### 1.2.2 Systematische review Een systematische review is gericht op het synthetiseren van bestaande onderzoeksresultaten uit primaire studies met behulp van systematische en expliciete methoden. Het wordt beschouwd als de gouden standaard in evidence-based wetenschap [9](#page=9). * **Doel:** * Een duidelijk geformuleerde vraag beantwoorden [9](#page=9). * Relevante onderzoeken identificeren, selecteren en kritisch beoordelen [9](#page=9). * Data uit de studies verzamelen en analyseren [9](#page=9). * **Kenmerken:** * Specifieke en afgebakende onderzoeksvraag, vaak geformuleerd met PICO (Population, Intervention, Comparison, Outcome) [10](#page=10). * Duidelijke inclusie- en exclusiecriteria [10](#page=10). * Gestructureerde zoekstrategie [10](#page=10). * Kwaliteitsbeoordeling van de opgenomen studies [10](#page=10). * **Voorbeelden van onderzoeksvragen:** * Is therapie effectief in het verminderen van recidive [10](#page=10)? * Wat is de relatie tussen drugsgebruik en seksueel geweld [10](#page=10)? * Wat is de prevalentie van depressie onder gevangenen [10](#page=10)? #### 1.2.3 Rapid review Een rapid review is een gestroomlijnde of vereenvoudigde versie van een systematische review. Het is bedoeld om de belangrijkste concepten, theorieën en bronnen in een veld te identificeren en een overzicht te geven van de belangrijkste onderzoeksstudies [22](#page=22). * **Toepassing:** * Tijdsgevoelige besluitvorming [22](#page=22). * Klinisch urgente vragen [22](#page=22). * **Kenmerken:** * Minder tijd wordt besteed aan kritische beoordeling [22](#page=22). * Er wordt de voorkeur gegeven aan evidence briefs en klinische richtlijnen boven een uitputtende dekking van primaire studies [22](#page=22). #### 1.2.4 Meta-analyse Een meta-analyse combineert statistisch de resultaten van kwantitatieve studies. Dit gebeurt vaak met behulp van software zoals R [24](#page=24). * **Resultaat:** * Een enkele effectgrootte, prevalentie, etc. [24](#page=24). * **Vereisten:** * Een meta-analyse wordt nooit uitgevoerd zonder voorafgaande systematische review [24](#page=24). * **Mogelijke beperkingen:** * Niet altijd mogelijk of zinvol, bijvoorbeeld bij significante heterogeniteit tussen studies [24](#page=24). #### 1.2.5 Umbrella review Een umbrella review verzamelt bewijs uit meerdere bestaande reviews. Dit type review bevindt zich op een van de hoogste niveaus van bewijsvoering [31](#page=31). * **Voordelen:** * Maakt eenvoudige vergelijking tussen individuele reviews mogelijk [31](#page=31). * Beantwoordt een bredere vraag [31](#page=31). * Nuttig voor het vergelijken van interventies en het ontwikkelen van richtlijnen [31](#page=31). #### 1.2.6 Critical interpretive synthesis Deze methode is gericht op theorievorming [34](#page=34). * **Kenmerken:** * Staat de inclusie toe van zowel academische literatuur als 'gray literature' (bv. rapporten van overheidsinstanties, conferentiepapers) [34](#page=34). * De kwaliteit van papers wordt beoordeeld op basis van hun relevantie voor de theorieontwikkeling, in plaats van puur methodologische kenmerken [34](#page=34). #### 1.2.7 Scoping review De scoping review is een relatief recente methode. Het hoofddoel is om de omvang van beschikbare literatuur te bepalen [38](#page=38). * **Kenmerken:** * Breed gedefinieerde vragen en minder strikte selectiecriteria [38](#page=38). * Heeft een exploratief karakter [38](#page=38). * Identificeert de aard en omvang van het onderzoeksbewijs en geeft een overzicht van een potentieel grote en diverse literatuur over een breed onderwerp [38](#page=38). #### 1.2.8 Thematic synthesis Thematic synthesis is vergelijkbaar met de analyse van primaire kwalitatieve datasets [42](#page=42). * **Kenmerken:** * Betreft het systematisch coderen van data [42](#page=42). * Leidt tot het genereren van beschrijvende en analytische thema's [42](#page=42). --- # Systematische reviews en hun methodologie Systematische reviews vormen de gouden standaard in evidence-based wetenschap door hun transparante, repliceerbare en methodologisch rigoureuze synthese van bestaand onderzoek [9](#page=9). ### 2.1 Kenmerken van een systematische review Een systematische review kenmerkt zich door specifieke elementen die zorgen voor een gestructureerde en betrouwbare samenvatting van wetenschappelijke literatuur [10](#page=10). #### 2.1.1 Specifieke en afgebakende onderzoeksvraag De review begint met een helder geformuleerde onderzoeksvraag. Vaak wordt hierbij gebruik gemaakt van het PICO-framework (Patient/Population, Intervention, Comparison, Outcome) om de vraag nauwkeurig af te bakenen. Voorbeelden van dergelijke vragen zijn: "Is therapie effectief in het verminderen van recidive?", "Wat is de connectie tussen drugsgebruik en seksueel geweld?", of "Wat is de prevalentie van depressie onder gevangenen?" [10](#page=10). #### 2.1.2 Duidelijke inclusie- en exclusiecriteria Om ervoor te zorgen dat alleen relevante studies worden meegenomen, worden expliciete criteria opgesteld waaraan studies moeten voldoen om in de review te worden opgenomen, en criteria waaronder studies worden uitgesloten [10](#page=10). #### 2.1.3 Transparante zoekstrategie Een gedetailleerde en transparante zoekstrategie is essentieel. Dit omvat de databases die worden doorzocht, de gebruikte zoektermen, en de logica achter de combinaties van deze termen (zoals truncaties, wildcards en Booleaanse operatoren). Een voorbeeld van een volledige zoekstrategie wordt getoond in Tabel 1. Variaties van deze strategie worden toegepast op verschillende databases met noodzakelijke aanpassingen [15](#page=15). #### 2.1.4 Kwaliteitsbeoordeling Alle geïncludeerde studies worden kritisch beoordeeld op hun methodologische kwaliteit. Dit helpt om de betrouwbaarheid van de resultaten te evalueren en eventuele vertekeningen te identificeren [10](#page=10). ### 2.2 PRISMA: Rapportagestandaarden PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses) is een checklist die richtlijnen biedt voor de transparante rapportage van systematische reviews en meta-analyses. De checklist, bestaande uit 27 items, begeleidt auteurs bij het rapporteren van het zoek-, selectie-, beoordelings- en analyseproces van studies. Het doel van PRISMA is het bevorderen van transparantie en het verminderen van bias in de rapportage [12](#page=12). > **Tip:** Het gebruik van PRISMA-richtlijnen zorgt ervoor dat lezers de methodologie van de review volledig kunnen begrijpen en beoordelen, wat de replicabiliteit en betrouwbaarheid vergroot. ### 2.3 Methodologische stappen (geïllustreerd met flowchart) Het proces van een systematische review wordt vaak visueel weergegeven met een flowchart, die de stroom van studies door de verschillende selectiefases toont. Deze flowchart illustreert het aantal studies dat initieel werd geïdentificeerd, het aantal dat na het verwijderen van duplicaten overbleef, het aantal na de screening van titels en abstracten, het aantal na het beoordelen van de volledige tekst, en uiteindelijk het aantal studies dat is opgenomen in de review [18](#page=18). > **Example:** Een typische flowchart laat zien hoe het aantal studies gedurende het proces afneemt, met duidelijke redenen voor de exclusie op elke stap [18](#page=18). ### 2.4 Publicatiebias Een belangrijke uitdaging bij systematische reviews is publicatiebias. Dit verwijst naar de vertekening die ontstaat doordat niet alle studies worden gepubliceerd. Negatieve of niet-significante resultaten hebben minder kans om gepubliceerd te worden, wat kan leiden tot een resultaat dat niet representatief is voor het 'ware' effect, vaak resulterend in een overschatting van het werkelijke effect. Het meenemen van grijze literatuur (zoals proefschriften, congressen) en ongepubliceerde studies is daarom cruciaal om deze bias te mitigeren [21](#page=21). --- # Meta-analyse: statistische combinatie van onderzoeksresultaten Meta-analyse is een statistische techniek die wordt gebruikt om de resultaten van meerdere studies systematisch te combineren om tot een algemene conclusie te komen [24](#page=24). ### 3.1 Het doel en de toepassingen van meta-analyse Het hoofddoel van een meta-analyse is het samenvoegen van kwantitatieve onderzoeksresultaten om één enkele effectgrootte, prevalentie of een ander samenvattend kenmerk te verkrijgen. Dit instrument is van extreem belang in besluitvormingsprocessen. Een meta-analyse is echter nooit te verantwoorden zonder een voorafgaande systematische review van de literatuur. Niet elke meta-analyse is mogelijk of zinvol, met name wanneer er sprake is van aanzienlijke heterogeniteit tussen de studies [24](#page=24) [25](#page=25). #### 3.1.1 Kritische beoordeling van meta-analyses Bij het interpreteren van meta-analyses is het cruciaal om altijd kritisch te lezen. Dit omvat ook een beoordeling van de kwaliteit van de meta-analyse zelf [25](#page=25). ### 3.2 Effectgroottes in meta-analyse Effectgroottes kwantificeren de omvang van een effect en maken het mogelijk om resultaten van verschillende studies met elkaar te vergelijken. #### 3.2.1 Voorbeeld: de effecten van 'hot spots' politiestrategieën op criminaliteit Een meta-analyse van effectgroottes kan een statistisch significante algemene gemiddelde effectgrootte suggereren. Bijvoorbeeld, de analyse van effectgroottes voor onderzoeken naar 'hot spots' politiestrategieën kan een statistisch significante algemene gemiddelde effectgrootte laten zien ten gunste van deze strategieën (p <.001). Echter, de algehele gemiddelde effectgrootte voor deze studies is.184, wat beschouwd wordt als een kleine gemiddelde effectgrootte. Forest plots in dit soort analyses tonen de gestandaardiseerde verschil in gemiddelden (effectgrootte) tussen de behandel- en controlegroepen, met een 95% betrouwbaarheidsinterval eromheen geplot [27](#page=27). > **Tip:** De effectgrootte is essentieel voor het beoordelen van de klinische of praktische significantie van een resultaat, naast de statistische significantie. ### 3.3 Eenheden van analyse voor meta-analyse Verschillende eenheden van analyse kunnen worden gebruikt in meta-analyses, afhankelijk van het type uitkomstmaat en studieontwerp [28](#page=28). * **Risico Ratio (RR)**: Ook bekend als de relatieve risico, vergelijkt het risico op een bepaalde gebeurtenis in de interventiegroep met het risico in de controlegroep. Dit wordt vaak gebruikt in cohortstudies en gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken [28](#page=28). * **Odds Ratio (OR)**: Vergelijkt de odds op een gebeurtenis in de interventiegroep met de odds in de controlegroep. Dit wordt veel gebruikt in patiënt-controleonderzoeken en is van toepassing op binaire uitkomsten [28](#page=28). * **Mean Difference (MD)**: Ook wel de gewogen gemiddelde verschil genoemd, deze maat wordt gebruikt wanneer de uitkomst continu is en op dezelfde schaal wordt gemeten in de studies. Het vertegenwoordigt het verschil in gemiddelden tussen de interventie- en controlegroepen [28](#page=28). * **Correlatiecoëfficiënt (r)**: Wordt gebruikt om de sterkte en richting van de relatie tussen twee continue variabelen te samenvatten [28](#page=28). * **Log Odds Ratio**: Vaak gebruikt voor binaire uitkomsten in logistische regressiemodellen, vertegenwoordigt het de natuurlijke logaritme van de odds ratio en is nuttig vanwege zijn wiskundige eigenschappen [28](#page=28). * **Risk Difference (RD)** [28](#page=28). * **Hazard Ratio (HR)** [28](#page=28). * **Incidence Rate Ratio (IRR)** [28](#page=28). * **Effectgroottes voor Proporties (Proportieverschil of -ratio)** [28](#page=28). > **Tip:** De keuze van de juiste eenheid van analyse is cruciaal voor een correcte interpretatie en synthese van onderzoeksresultaten in een meta-analyse. ### 3.4 Software en tools Meta-analyses worden vaak uitgevoerd met behulp van gespecialiseerde statistische software, zoals R [24](#page=24). ### 3.5 Belangrijke overwegingen * **Heterogeniteit**: Aanzienlijke verschillen tussen studies kunnen de interpretatie van een samenvattend resultaat bemoeilijken [24](#page=24). * **Kwaliteitsbeoordeling**: Zowel de individuele studies als de meta-analyse zelf moeten kritisch worden beoordeeld [25](#page=25). * **Systematische review**: Een meta-analyse is een statistische stap binnen een bredere systematische review [24](#page=24). --- # Belang van transparantie en reproduceerbaarheid Dit thema belicht het belang van transparantie, reproduceerbaarheid en het voorkomen van publicatiebias in wetenschappelijk onderzoek, mede door middel van pre-registratie. ### 4.1 Transparantie in wetenschappelijk onderzoek Transparantie is een fundamenteel principe binnen wetenschappelijk onderzoek dat ervoor zorgt dat de methoden, data en resultaten van een studie openbaar en toegankelijk zijn. Het bevordert het vertrouwen in de wetenschap en maakt kritische evaluatie door de wetenschappelijke gemeenschap mogelijk [3](#page=3). ### 4.2 Reproduceerbaarheid Reproduceerbaarheid verwijst naar het vermogen van andere onderzoekers om dezelfde resultaten te verkrijgen door middel van dezelfde methoden en data van een reeds gepubliceerde studie. Dit is essentieel voor de validatie van wetenschappelijke bevindingen en het opbouwen van een betrouwbare kennisbasis [3](#page=3). ### 4.3 Voorkomen van publicatiebias Publicatiebias treedt op wanneer de kans op publicatie van onderzoeksresultaten afhangt van de richting of significantie van de resultaten. Studies met significante of positieve resultaten hebben een hogere kans om gepubliceerd te worden dan studies met niet-significante of negatieve resultaten. Dit kan leiden tot een vertekend beeld van de werkelijke stand van zaken binnen een onderzoeksveld [47](#page=47). ### 4.4 Pre-registratie als middel Pre-registratie is een methode die wordt ingezet om transparantie te vergroten, publicatiebias te voorkomen en reproduceerbaarheid te bevorderen. Bij pre-registratie worden de onderzoeksvraag, hypothesen, methoden en analyseplannen van een studie vastgelegd voordat de data worden verzameld en geanalyseerd [47](#page=47). #### 4.4.1 Voordelen van pre-registratie * **Transparantie:** Het openbaar maken van de onderzoeksopzet verhoogt de transparantie [47](#page=47). * **Voorkomen van publicatiebias:** Door de analyseplannen vooraf vast te leggen, wordt het moeilijker om achteraf aanpassingen te doen die leiden tot gewenste resultaten, wat publicatiebias tegengaat [47](#page=47). * **Verbeteren van reproduceerbaarheid:** De duidelijke beschrijving van methoden en analyses in de pre-registratie faciliteert de reproductie van de studie [47](#page=47). * **Vaststellen van prioriteit:** Een pre-registratie kan dienen als bewijs van wanneer een idee of onderzoek is opgevat, wat belangrijk is voor het vaststellen van prioriteit [47](#page=47). * **Bevorderen van open science:** Pre-registratie draagt bij aan de bredere principes van open science door openheid en deelname te stimuleren [47](#page=47). > **Tip:** Het implementeren van pre-registratie vereist een zorgvuldige planning van de onderzoeksopzet, maar de voordelen voor de integriteit en betrouwbaarheid van wetenschappelijk onderzoek zijn aanzienlijk. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Narratieve review | Een traditionele vorm van literatuuronderzoek die vaak wordt gebruikt als introductie in wetenschappelijke artikelen of scripties. Deze methode heeft geen specifieke onderzoeksvraag of zoekstrategie en biedt een algemeen overzicht van een onderwerp. De nadelen zijn selectiviteit, subjectiviteit en het gebrek aan repliceerbaarheid. | | Systematische review | Een uitgebreide synthese van bestaand onderzoek die gebruikmaakt van systematische en expliciete methoden om een duidelijk geformuleerde vraag te beantwoorden. Dit omvat het identificeren, selecteren en kritisch beoordelen van relevant onderzoek, evenals het verzamelen en analyseren van gegevens uit de studies. Het wordt beschouwd als de gouden standaard in evidence-based wetenschap vanwege de transparantie, repliceerbaarheid en methodologische rigor. | | Rapid review | Een gestroomlijnde of vereenvoudigde versie van een systematische review, ontworpen om snel de belangrijkste concepten, theorieën en onderzoeksresultaten in een bepaald veld te identificeren. Dit type review is geschikt voor besluitvorming onder tijdsdruk of voor klinisch urgente vragen, waarbij minder nadruk ligt op een uitputtende dekking van primaire studies. | | Meta-analyse | Een statistische methode om de resultaten van meerdere (kwantitatieve) studies te combineren en te analyseren, vaak met behulp van gespecialiseerde software. Het resultaat is een geaggregeerde effectgrootte, prevalentie of ander statistisch gegeven. Een meta-analyse mag nooit zonder een voorafgaande systematische review worden uitgevoerd en is niet altijd mogelijk of zinvol door heterogeniteit tussen studies. | | Umbrella review | Een type review dat bewijs verzamelt uit meerdere bestaande systematische reviews of meta-analyses. Dit biedt een van de hoogste niveaus van bewijs en maakt directe vergelijking tussen verschillende individuele reviews mogelijk. Umbrella reviews kunnen bredere vragen beantwoorden en zijn nuttig voor het vergelijken van interventies en het ontwikkelen van richtlijnen. | | Critical interpretive synthesis | Een benadering gericht op theorievorming, waarbij zowel academische literatuur als "grey literature" (niet-gepubliceerd materiaal) kan worden opgenomen. De beoordeling van de kwaliteit is gebaseerd op de relevantie voor de theorieontwikkeling in plaats van puur op methodologische kenmerken van individuele papers. | | Scoping review | Een relatief recente methode die tot doel heeft de reikwijdte van beschikbaar onderzoek te inventariseren en de aard en omvang van het bewijs te bepalen. Deze review heeft een verkennend karakter, brede vraagstellingen en beperkte selectiecriteria, en is nuttig voor het identificeren van kennishiaten en het verduidelijken van concepten. | | Thematic synthesis | Een kwalitatieve reviewmethode waarbij de systematische codering van data en de generering van beschrijvende en analytische thema's centraal staan, vergelijkbaar met de analyse van primaire kwalitatieve datasets. | | PRISMA | De "Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses" is een checklist met 27 items die richtlijnen biedt voor de rapportage van systematische reviews en meta-analyses. Het doel is het bevorderen van transparantie en het verminderen van bias in de rapportage van het zoekproces, de identificatie, beoordeling en analyse van studies. | | Publication bias | Een vertekening in de literatuur die ontstaat doordat niet alle studies worden opgenomen in een review. Vooral studies met negatieve resultaten worden minder vaak gepubliceerd, wat kan leiden tot een overschatting van het werkelijke effect. Het meenemen van "grey literature" en ongebruikte studies kan helpen dit te mitigeren. | | Effect size | Een kwantitatieve maat die de sterkte van het verband tussen variabelen of het verschil tussen groepen aangeeft. In de context van meta-analyse wordt het gebruikt om de resultaten van verschillende studies te standaardiseren en te combineren. Voorbeelden zijn de Mean Difference (MD) of Risk Ratio (RR). |