Les 1 - Het landschap.pptx

# Ontwikkeling van de hedendaagse geschiedschrijving in België Het onderzoek naar de hedendaagse geschiedenis in België heeft zich in de loop der tijd ontwikkeld via verschillende generaties pioniers en doorbraken, wat resulteerde in een complex archieflandschap en nieuwe onderzoeksinfrastructuur. ## 1. Ontwikkeling van de hedendaagse geschiedschrijving in België ### 1.1 De periode van de hedendaagse geschiedenis in België: in de marge en als discipline De studie van de hedendaagse geschiedenis bevond zich voor 1945 grotendeels aan de rand van de historische discipline. Enkele vroege bijdragen kwamen van prominente historici: * **Henri Pirenne** (1862-1935) schreef het laatste hoofdstuk van zijn *Histoire de Belgique*, dat de periode van de omwenteling van 1830 tot de oorlog van 1914 bestrijkt (gepubliceerd in 1933). * **Frans Van Kalken** (1881-1961) publiceerde *La Belgique contemporaine* (1780-1930) – *Histoire d’une évolution politique* in 1930 en *Entre deux guerres – Esquisse de la vie politique en Belgique de 1918 à 1940* in 1944. ### 1.2 De eerste generatie: pioniers (ca. 1945-1965) Deze generatie legde de basis voor het systematische onderzoek naar de hedendaagse geschiedenis en richtte belangrijke instituten op. * **Belangrijke figuren:** * Jan Dhondt (1915-1972) – Rijksuniversiteit Gent * Jean Stengers (1922-2002) – ULB * Karel Van Isacker (1913-2010) – Ufsia * Henri Haag (1917-2011) en Roger Aubert (1914-2009) – Leuven (UCL) * **Oprichting van het Interuniversitair Centrum voor Hedendaagse Geschiedenis (IUCHG):** Dit centrum werd opgericht door Jan Dhondt en collega's met als doel het bevorderen van het onderzoek naar de persgeschiedenis, gezien de pers als een cruciale sleutel tot de hedendaagse geschiedenis. * **Publicatiereeks 'blauwe reeks':** Deze reeks omvat heuristische hulpinstrumenten, bronnenpublicaties en studies, en telt circa negentig boekdelen. ### 1.3 Archiefwetgeving en het Rijksarchief De archiefwet van 1955, met uitvoeringsbesluiten in 1957 en een wijziging in 2009, legde de basis voor de organisatie van overheidsarchieven. * **Rijksarchieven (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchieven in de Provincies):** Deze instellingen zijn primair belast met overheidsarchieven. Overheidsarchieven worden overgedragen na 100 jaar (of 30 jaar in bepaalde gevallen), met uitzonderingen voor specifieke ministeries. Privé-archieven kunnen facultatief worden overgedragen. * **Functie van het Rijksarchief:** Het Rijksarchief is een federale wetenschappelijke instelling die instaat voor de verwerving, bewaring en het toezicht op openbare archiefvormers. Het beschikt over 20 depots verspreid over het land en is online raadpleegbaar. * **Openbaarheid van archieven:** Archiefstukken van overheidsorganen die ouder zijn dan 30 jaar en overgedragen zijn aan een Rijksarchief, zijn in principe openbaar. Toegang kan beperkt worden ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer of de integriteit van de stukken zelf. ### 1.4 De definitieve doorbraak: de ‘tweede generatie’ (vanaf de jaren 1960-1970) Deze generatie bracht een significante impuls aan het onderzoek en leidde tot de oprichting van gespecialiseerde tijdschriften en centra. * **Belangrijke figuren:** * Lode Wils – KU Leuven * Els Witte - VUB * Romain Van Eenoo - Gent * Herman Balthazar - Gent * Emiel Lamberts – KU Leuven * Roland Baetens – Ufsia / UA * Alfons Thijs – Ufsia / UA * **Oprichting van gespecialiseerde tijdschriften en centra:** * **1969:** Oprichting van het *Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis (BTNG)*, dat nu bekend staat als *Journal of Belgian History*. Het tijdschrift had als doel richting en impuls te geven aan de zich ontwikkelende nieuwste geschiedschrijving. * **1967/1969:** Start van het *Navorsings- en Studiecentrum voor de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog*. Dit leidde tot het tijdschrift *Bijdragen tot de Eigentijdse Geschiedenis (BEG)* (voorheen *Bijdragen tot de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog*), dat sinds 2011 gefuseerd is met het BTNG. * **1997:** Ontstaan van het *Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij (CegeSoma)*, dat zich oorspronkelijk richtte op WOII en later uitbreidde naar de hele 20e eeuw. Sinds 2016 is het een operationele directie van het Rijksarchief. * **1972:** Oprichting van de *Belgische Vereniging voor Nieuwste Geschiedenis*, die vanaf 1977 het mededelingenblad publiceert, nu bekend als *Contemporeana*. Vanaf 1982 wordt de Dag van de Nieuwste Geschiedenis georganiseerd. * **Ontstaan van privaatrechtelijke archiefinstellingen (eind jaren 1970 – begin jaren 1980):** Deze instellingen, vaak ‘kleurarchieven’ genoemd, zijn geënt op ideologische of levensbeschouwelijke gezindheid. * **Vlaamse niveau (erkend door decreet van 1985):** * **KADOC** (1976) – katholiek * **Amsab** (1980) – socialisme * **Liberaal Archief** (1982), nu **Liberas** – liberalisme * **ADVN** (1984) – Vlaams-nationalisme * **Initiatieven voor specifieke tijdschriften:** * ADVN geeft *Wetenschappelijke Tijdingen op het gebied van de geschiedenis van de Vlaamse Beweging* uit. * AMSAB geeft *Brood & Rozen* uit (voorheen *Amsab Tijdingen*). * **Voorbeelden uit Franstalig België:** IHOES (socialistische arbeidersbeweging), Institut Emile Vandervelde (PS-studiedienst), Carhop (Franstalige christelijke arbeidersbeweging), Fonds d’histoire du mouvement wallon. ### 1.5 De ‘derde’ en ‘vierde’ generaties (vanaf de jaren 1980) Deze generaties kenmerken zich door nieuwe onderzoeksinteresses, methodologieën en de ontwikkeling van interdisciplinaire benaderingen. * **Belangrijke figuren (niet-exhaustief):** * *Vanaf de jaren 1980:* Louis Vos, Leen Van Molle, Eliane Gubin, Machteld De Metsenaere, Herman Van Goethem, Jan Art, Bruno De Wever. * *Vanaf de jaren 1990:* Jo Tollebeek, Tom Verschaffel, Gita Deneckere, Kaat Wils, Marnix Beyen, Pieter Lagrou. * **Nieuwe initiatieven op het vlak van archiefbeheer:** * 1995: Archiefcentrum voor Vrouwengeschiedenis (Amazone, Brussel) * 1996: Fonds Suzan Daniel * 2001: Vlaams Architectuurinstituut (De Singel, Antwerpen) ### 1.6 Staatshervormingen en communautarisering van het archieflandschap De staatshervormingen hebben geleid tot een communautarisering van het officieel archieflandschap, met name in Vlaanderen. * **Archiefdecreet van 9 juli 2010 (Vlaamse gemeenschap):** Dit decreet regelt het archiefbeheer binnen de Vlaamse bevoegdheden. * **Bestuursdecreet vanaf 1/1/2019:** Vlaanderen is bevoegd voor dossiers die voortvloeien uit eigen bevoegdheden, met uitzondering van dossiers van lokale besturen en federale bevoegdheden. * **Depot in Vilvoorde:** Dit depot beheert archieven, maar is niet toegankelijk voor het publiek. * **Thematische algemene selectielijsten en informatiebeheersplannen:** Deze instrumenten ondersteunen het beheer van informatiestromen. * **Toekomstvisie:** Ontwikkeling van een Digitaal Archief en Publieksportaal. ### 1.7 Samenwerking binnen het archieflandschap Het archieflandschap is complex, met een belangrijk onderscheid tussen overheidsarchieven (federaal wetenschapsbeleid) en privaatrechtelijke archieven (voornamelijk Gemeenschappen, gericht op cultuur en erfgoed). * **Samenwerkingsverbanden:** * OLAV – Overleg Landelijke Archieven Vlaanderen (nu deel van Archiefpunt), omvat privaatrechtelijke archieven, Letterenhuis (AMVC), Rijksarchief Vlaanderen en andere partners. * VVBAD – Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie. * Faro – Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed. * **Conclusie:** Het hedendaagse archieflandschap in België is complex, mede door de communautarisering en de specifieke regelgeving zoals het Vlaams Archiefdecreet. --- # Het archieflandschap en de archiefwetgeving in België Dit deel behandelt de evolutie van de Belgische archiefwetgeving, de rol van het Rijksarchief, de opkomst van privaatrechtelijke archiefinstellingen en de impact van staatshervormingen op het beheer van overheidsarchieven. ### 2.1 Archiefwetgeving in België De archiefwetgeving in België is fundamenteel voor het beheer en de toegankelijkheid van archiefstukken, met name die van overheidsinstanties. De belangrijkste wetgevende akte is de Archiefwet van 1955, aangevuld met uitvoeringsbesluiten uit 1957. Deze wet is in 2009 gewijzigd bij wet van 6 mei 2009. De wet regelt voornamelijk de overdracht van overheidsarchieven naar het Rijksarchief. Overheidsorganen zijn in principe verplicht hun archieven na honderd jaar over te dragen. Er is echter een uitzondering voor archieven van Buitenlandse Zaken en Koloniën, waarvoor een recent memorandum van overeenstemming is gesloten, en mogelijk ook voor Defensie. Privé-archieven kunnen facultatief worden overgedragen. Een cruciaal principe is de openbaarheid van archieven. Volgens de Archiefwet van 1955, zoals gewijzigd in 2009, zijn alle archieven die door een overheidsorgaan aan een Rijksarchief zijn overgedragen en ouder zijn dan dertig jaar, in principe openbaar. Het Rijksarchief streeft ernaar de toegang tot ook recentere archieven te waarborgen, voor zover dit niet in strijd is met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. De wet op de openbaarheid van bestuursdocumenten garandeert bovendien toegang tot deze documenten vanaf hun ontstaan. Soms kan de vrije raadpleging echter beperkt worden om de archiefstukken zelf te beschermen. ### 2.2 De rol van het Rijksarchief Het Rijksarchief (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provincies) is een federale wetenschappelijke instelling die belast is met de verwerving, bewaring en toegankelijk maken van archiefstukken, en met het toezicht op alle openbare archiefvormers. Het netwerk van het Rijksarchief omvat twintig depots verspreid over heel België. De website www.arch.be biedt toegang tot online archiefmateriaal. Het Rijksarchief in Beveren heeft een bijzondere functie, hoewel de specifieke aard daarvan niet nader wordt toegelicht in de verstrekte tekst. **Tip:** De Archiefwet van 1955, zoals gewijzigd in 2009, is cruciaal voor het begrijpen van de openbaarheid en overdracht van overheidsarchieven. ### 2.3 Ontstaan van privaatrechtelijke archiefinstellingen Eind jaren zeventig en begin jaren tachtig van de twintigste eeuw ontstonden er privaatrechtelijke archiefinstellingen, vaak gebaseerd op ideologische of levensbeschouwelijke gezindheid, wat leidde tot de term 'kleurarchieven'. Deze initiatieven vonden voornamelijk plaats op Vlaams niveau en waren geen overheidsarchieven. De belangrijkste instellingen die hieruit voortkwamen, zijn: * **KADOC** (1976) – gericht op katholieke stromingen. * **Amsab** (1980) – gericht op socialisme. * **Liberaal Archief** (1982), nu **Liberas** – gericht op liberalisme. * **ADVN** (1984) – gericht op Vlaams-nationalisme. Het Vlaams Parlement erkende deze vier instellingen officieel bij decreet van 27 juni 1985 en voorzag hen van recurrente subsidiëring. In Wallonië zijn er ook vergelijkbare initiatieven, waaronder: * **IHOES** (Institut d’histoire ouvrière, économique et sociale) – voor de socialistische arbeidersbeweging. * **Institut Emile Vandervelde (IEV)** – de studiedienst van de PS met een archief en bibliotheek. * **Carhop** (Centre d’Animation et de Recherche en historie ouvrier et populaire) – voor de Franstalige christelijke arbeidersbeweging. * **Fonds d’histoire du mouvement wallon** – voor de Waalse beweging. Bovendien zijn er specifieke tijdschriften ontstaan in samenwerking met deze instellingen, zoals *Wetenschappelijke Tijdingen* (uitgegeven door ADVN, sinds 1940) en *Brood & Rozen* (uitgegeven door Amsab, sinds 1996). **Voorbeeld:** De oprichting van KADOC in 1976 illustreert de trend om archieven te concentreren rond specifieke levensbeschouwelijke stromingen, wat een belangrijk onderdeel werd van het bredere archieflandschap. ### 2.4 De impact van staatshervormingen op het archiefbeheer De staatshervormingen hebben geleid tot de communautarisering van het officiële archieflandschap. Sinds 1 januari 2019 is Vlaanderen volledig bevoegd voor dossiers die voortvloeien uit eigen bevoegdheden, zoals bepaald in het Bestuursdecreet. Echter, Vlaanderen is niet bevoegd voor het bepalen van de bestemming van dossiers die toebehoren aan lokale besturen of die betrekking hebben op federale bevoegdheden. Voor de archivistische aspecten binnen de Vlaamse Gemeenschap is het Archiefdecreet van 9 juli 2010 van kracht. Dit decreet regelt het informatiemanagement, inclusief het opstellen van thematische algemene selectielijsten en informatiebeheersplannen per organisatie. Het Vlaamse Depot in Vilvoorde beheert archiefstukken, maar is niet toegankelijk voor publieke raadpleging. Specifieke vragen over informatiemanagement kunnen gesteld worden via het e-mailadres: informatiemanagement @vlaanderen.be. De toekomst van archiefbeheer in Vlaanderen ligt in het digitale archief en een publieksportaal, aangezien initiatieven zoals het Digitaal Archief Vlaanderen (https://overheid.vlaanderen.be/digitaal-archief-vlaanderen) worden ontwikkeld. Samenwerking binnen het archieflandschap wordt bevorderd door organisaties zoals OLAV (Overleg Landelijke Archieven Vlaanderen, nu onderdeel van Archiefpunt) en de VVBAD (Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie), alsook door Faro, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed. **Conclusie:** Het Belgische archieflandschap is complex en kenmerkt zich door een belangrijk onderscheid tussen overheidsarchieven (onder federaal wetenschapsbeleid) en privaatrechtelijke archieven (voornamelijk onder bevoegdheid van de Gemeenschappen, specifiek op het gebied van cultuur en erfgoed). De staatshervormingen en het Vlaamse Archiefdecreet hebben het beheer van overheidsarchieven verder gecompliceerd en georganiseerd. --- # Belangrijke instellingen en publicaties voor de hedendaagse geschiedenis Hieronder volgt een gedetailleerde samenvatting van de belangrijkste instellingen en publicaties voor de hedendaagse geschiedenis. ## 3. Belangrijke instellingen en publicaties voor de hedendaagse geschiedenis Dit onderwerp verkent de cruciale instellingen, tijdschriften en archiefcentra die een fundament vormen voor het onderzoek naar de hedendaagse geschiedenis in België. ### 3.1 De evolutie van het onderzoek naar de Nieuwste Tijd in België Het onderzoek naar de Nieuwste Tijd in België kende een evolutie in verschillende fasen, beginnend bij pioniers en uitgroeiend tot een complex onderzoekslandschap met diverse instellingen en publicaties. #### 3.1.1 Pioniers (eerste generatie, ca. 1945-1965) In deze periode legden onderzoekers als Jan Dhondt, Jean Stengers, Karel Van Isacker, Henri Haag en Roger Aubert de basis voor het moderne onderzoek naar de hedendaagse geschiedenis. * **Interuniversitair Centrum voor Hedendaagse Geschiedenis (IUCHG):** Opgericht door Jan Dhondt en collega's, bevorderde dit centrum de uitgave van heuristische hulpinstrumenten en bronnenpublicaties, met een speciale focus op persgeschiedenis als sleutel tot de studie van de hedendaagse geschiedenis. De reeks "blauwe reeks" omvatte circa 90 boekdelen met persrepertoria, bibliografieën, bronnenpublicaties en studies. #### 3.1.2 De definitieve doorbraak – de ‘tweede generatie’ (vanaf de jaren 1960-1970) Deze generatie, met vooraanstaande historici als Lode Wils, Els Witte, Romain Van Eenoo, Herman Balthazar, Emiel Lamberts, Roland Baetens en Alfons Thijs, zorgde voor een verdere professionalisering en verbreding van het onderzoek. * **Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis (BTNG):** Opgericht in 1969 door onder anderen Jan Dhondt en Jan Craeybeckx. Het tijdschrift, dat ook de titel "Revue belge d’histoire contemporaine" en later "Journal of Belgian History" draagt, had als doel de nog moeizaam tastende beweging van de nieuwste geschiedschrijving richting en impuls te geven. Het is integraal online beschikbaar. * **Navorsings- en Studiecentrum voor de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog (NCWO):** Gestart in 1967 (en met een tijdschrift vanaf 1970: "Bijdragen tot de Eigentijdse Geschiedenis" (BEG) / "Cahiers d’histoire du temps présent"), focuste dit centrum aanvankelijk op de Tweede Wereldoorlog en breidde zijn scope later uit. Sinds 2011 is het gefuseerd met het BTNG. * **Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij (CegeSoma):** Opgericht in 1997, evolueerde dit centrum van een focus op WOII naar een bredere dekking van de 20e eeuw. Sinds 2016 is het een operationele directie van het Rijksarchief onder de naam Studiecentrum Oorlog en Maatschappij, met opdrachten op het gebied van archief en documentatie, wetenschappelijk onderzoek en publieksgeschiedenis. * **Belgische Vereniging voor Nieuwste Geschiedenis:** Opgericht in 1972, publiceert zij sinds 1977 het "Mededelingenblad", dat nu bekend staat als "Contemporeana". Zij organiseren ook de "Dag van de Nieuwste Geschiedenis" en bieden een overzicht van masterscripties. #### 3.1.3 Ontstaan privaatrechtelijke archiefinstellingen Eind jaren 1970 en begin jaren 1980 ontstonden diverse privaatrechtelijke archiefinstellingen, vaak geënt op ideologische of levensbeschouwelijke gezindheid ("kleurarchieven"). * **KADOC:** Katholiek documentatie- en onderzoekscentrum, opgericht in 1976. * **Amsab:** Documentatiecentrum voor de geschiedenis van de socialistische arbeidersbeweging, opgericht in 1980. * **Liberas (voorheen Liberaal Archief):** Documentatiecentrum voor de geschiedenis van het liberalisme, opgericht in 1982. * **ADVN:** Documentatiecentrum voor de geschiedenis van het Vlaams-nationalisme, opgericht in 1984. Deze vier instellingen kregen in 1985 officiële erkenning en recurrente subsidiëring via een decreet van het Vlaams parlement. Dit creëerde een parallellisme met de Franstalige gemeenschap, waar ook initiatieven bestonden zoals IHOES, Institut Emile Vandervelde, Carhop en het Fonds d’histoire du mouvement wallon. #### 3.1.4 De ‘derde’ en ‘vierde’ generaties en nieuwe initiatieven Vanaf de jaren 1980 en 1990 kwamen nieuwe generaties historici op (o.a. Louis Vos, Leen Van Molle, Eliane Gubin, Machteld De Metsenaere, Herman Van Goethem, Jan Art, Bruno De Wever, Jo Tollebeek, Tom Verschaffel, Gita Deneckere, Kaat Wils, Marnix Beyen, Pieter Lagrou), die nieuwe onderzoeksthema's en methodologieën (zoals interdisciplinariteit) introduceerden. Dit ging gepaard met nieuwe initiatieven op het vlak van archiefbeheer: * **Archiefcentrum voor Vrouwengeschiedenis (Amazone):** Opgericht in 1995 in Brussel. * **Fonds Suzan Daniel:** Opgericht in 1996. * **Vlaams Architectuurinstituut:** Opgericht in 2001 in Antwerpen. ### 3.2 Het Rijksarchief en de archiefwetgeving Het Rijksarchief speelt een centrale rol in het beheer van overheidsarchieven. * **Archiefwetgeving:** De archiefwet van 1955, met uitvoeringsbesluiten in 1957 en een wijziging in 2009, regelt de overdracht en openbaarheid van overheidsarchieven. * **Rijksarchieven (ARA en Rijksarchieven in de Provincies):** Deze instellingen zijn primair belast met overheidsarchieven. Overdrachten van overheidsarchieven gebeuren over het algemeen na 100 jaar (of soms 30 jaar), met uitzonderingen voor Buitenlandse Zaken, Koloniën en Defensie. Privéarchieven kunnen facultatief worden overgedragen. * **Rijksarchief in België (www.arch.be):** Het Rijksarchief is een federale wetenschappelijke instelling die instaat voor de verwerving, bewaring en het toezicht op alle openbare archiefvormers. Het beschikt over 20 depots verspreid over het land. * **Openbaarheid van archieven:** Archiefstukken die meer dan 30 jaar oud zijn en aan het Rijksarchief zijn overgedragen, zijn in principe openbaar, tenzij de bescherming van de persoonlijke levenssfeer dit verhindert. De wet op de openbaarheid van bestuursdocumenten garandeert toegang vanaf het ontstaan van de documenten. Soms kan raadpleging beperkt worden ter bescherming van de archiefstukken zelf. ### 3.3 Staatshervormingen en communautarisering van het archieflandschap De staatshervormingen hebben geleid tot een verdere communautarisering van het archieflandschap. * **Archiefdecreet van 9 juli 2010 (Vlaamse Gemeenschap):** Dit decreet en het Bestuursdecreet vanaf 1 januari 2019 maken Vlaanderen bevoegd voor dossiers die voortvloeien uit eigen bevoegdheden. Vlaanderen is echter niet bevoegd voor de bestemming van dossiers die betrekking hebben op federale bevoegdheden. * **Informatiebeheer in Vlaanderen:** De website van de Vlaamse overheid biedt informatie over selectielijsten, informatiebeheersplannen en het Depot in Vilvoorde (dat niet voor publieke consultatie is). Het Digitaal Archief en Publieksportaal is in ontwikkeling. ### 3.4 Samenwerking binnen het archieflandschap Verschillende organisaties werken samen om het archieflandschap te ondersteunen en te bevorderen. * **OLAV (Overleg Landelijke Archieven Vlaanderen):** Nu deel van Archiefpunt, brengt privaatrechtelijke archieven, het Letterenhuis, het Rijksarchief Vlaanderen en andere partners samen. * **VVBAD (Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie):** Publiceert het tijdschrift "Meta". * **Faro (Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed):** Ondersteunt de sector van kunsten en erfgoed. > **Tip:** Het onderscheid tussen "overheidsarchieven" (federaal wetenschapsbeleid) en "privaatrechtelijke archieven" (voornamelijk gemeenschappen, gericht op cultuur en erfgoed) is cruciaal bij het navigeren in het Belgische archieflandschap. De staatshervormingen en het Vlaams Archiefdecreet hebben dit landschap verder gecompliceerd. ### 3.5 Belangrijke publicaties en bronnen Naast de hierboven genoemde tijdschriften en reeksen, is het werk "Bronnen voor de studie van het hedendaagse België" (eds. Patricia Van den Eeckhout & Guy Vanthemsche) een essentieel naslagwerk voor het onderzoek naar de 19e tot 21e eeuw in België. > **Tip:** De online aanwezigheid van veel van deze instellingen (zoals het BTNG en CegeSoma) en de beschikbaarheid van archieven via hun websites, maken hedendaags historisch onderzoek toegankelijker dan ooit. Raadpleeg steeds de specifieke richtlijnen per instelling voor toegang tot archieven en publicaties. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Heuristiek | Een methode van probleemoplossing die, hoewel niet gegarandeerd om de optimale oplossing te vinden, vaak nuttig is voor het snel vinden van een bevredigende oplossing. In de context van geschiedschrijving kan dit verwijzen naar hulpmiddelen of benaderingen om archiefonderzoek te vergemakkelijken. | | Hedendaagse geschiedenis | Het studiegebied dat zich bezighoudt met de meest recente perioden van de menselijke geschiedenis, meestal vanaf het einde van de 19e of het begin van de 20e eeuw tot het heden. Het analyseert gebeurtenissen, trends en ontwikkelingen die de huidige wereld vormgeven. | | Archiefwet | Een wet die de regels en procedures bepaalt voor het beheer, de opslag, de openbaarheid en de vernietiging van officiële documenten en gegevens die door overheidsinstanties worden geproduceerd of ontvangen. Dit garandeert de toegang tot informatie en de bewaring van historisch erfgoed. | | Rijksarchief | Een overheidsinstelling die belast is met de verwerving, bewaring en ontsluiting van archieven van overheidsorganen. Het speelt een cruciale rol in het bewaren van het nationale geheugen en het faciliteren van historisch onderzoek. | | Privaatrechtelijke archiefinstellingen | Organisaties die niet tot de overheid behoren, maar wel archieven verzamelen, bewaren en ontsluiten. Deze instellingen zijn vaak geassocieerd met specifieke ideologische, levensbeschouwelijke of maatschappelijke bewegingen. | | Interuniversitair Centrum voor Hedendaagse Geschiedenis (IUCHG) | Een samenwerkingsverband tussen verschillende Belgische universiteiten gericht op het bevorderen van onderzoek naar de hedendaagse geschiedenis, onder meer door het publiceren van bronnen en heuristische hulpmiddelen. | | Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis (BTNG) | Een vooraanstaand academisch tijdschrift dat de jongste geschiedenis van België behandelt. Het dient als platform voor de publicatie van onderzoeksresultaten en draagt bij aan de ontwikkeling van het vakgebied. | | Staatshervorming | Het proces waarbij de bevoegdheden en de structuur van de staat worden aangepast, vaak leidend tot de federalisering of regionalisering van verschillende beleidsterreinen, inclusief cultuur en erfgoed. | | Communautarisering | Het proces waarbij bevoegdheden, met name op cultureel en onderwijskundig gebied, worden overgedragen aan de verschillende gemeenschappen binnen een staat, wat invloed heeft op het beheer van archiefinstellingen. | | Informatiebeheerplan | Een strategisch document dat richtlijnen en procedures vastlegt voor het beheer van informatie binnen een organisatie, vanaf de creatie tot en met de archivering of vernietiging, met inachtneming van wettelijke bepalingen. |