De burn-out maatschappij 2025.pptx

# Eenzaamheid en psychisch welzijn Dit onderwerp verkent de aard van eenzaamheid, de verschillen tussen sociale en emotionele eenzaamheid, de prevalentie ervan in België, en de impact van hyperindividualisme op psychisch welzijn en de opkomst van een "burn-out samenleving". ## 1. Eenzaamheid en isolatie Eenzaamheid kan worden onderscheiden in twee vormen: ### 1.1. Sociale eenzaamheid (isolatie) Dit verwijst naar het ontbreken van een sociaal netwerk, het gevoel geen mensen om je heen te hebben, en uitgesloten te worden. ### 1.2. Emotionele eenzaamheid Dit type eenzaamheid ontstaat wanneer men niemand heeft met wie men de zaken kan delen die er echt toe doen, zoals passies, interesses, idealen, liefde en leed, en de diepste roerselen van de ziel. ### 1.3. Eenzaamheid in België Onderzoek suggereert een toename van eenzaamheid. Vergelijkingen van studies tonen aan dat het aantal mensen met wie men belangrijke zaken kan bespreken, is afgenomen. Bijvoorbeeld, in 2004 werden gemiddeld 2.08 hechte vrienden gemeld, tegenover 2.94 in 1985. Een aanzienlijk deel van de Amerikaanse mannen geeft aan geen enkele hechte vriend te hebben, en bijna een kwart van de mensen heeft niemand om belangrijke zaken mee te bespreken. ### 1.4. Eenzaamheid, stabiele relaties en geluk De aard van relaties en de mate van stabiliteit daarin spelen een cruciale rol in het welbevinden. Een gebrek aan diepe, betekenisvolle connecties kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid, wat op zijn beurt de algemene levenskwaliteit en geluksperceptie kan beïnvloeden. ### 1.5. Evoluties in eenzaamheid en connectie Er is een trend zichtbaar waarbij het individu centraal staat in ons denken en handelen. Dit leidt tot een loskoppeling van de omgeving, waarbij de invloed van die omgeving op het individu als verwaarloosbaar wordt beschouwd. De nadruk ligt sterk op individuele keuze en verantwoordelijkheid, zoals geïllustreerd door de uitspraak "er is geen maatschappij, alleen individuele mannen en vrouwen". Dit hyperindividualisme doordringt alle aspecten van het leven, leidend tot een 'atomisering' van de samenleving en een collectief gevoel van eenzaamheid. > **Tip:** Begrijpen hoe het individualisme ons verbindt met eenzaamheid is essentieel om de hedendaagse psychische uitdagingen te duiden. ## 2. Psychisch welzijn ### 2.1. Psychisch welzijn in België Recentere gezondheidsenquêtes tonen een zorgwekkende stijging in indicaties voor psychisch onwelbevinden bij Belgen van 15 jaar en ouder. Het percentage is gestegen van 25% in 2008 naar 33% in 2018. Dit betekent dat honderdduizenden Vlamingen kampen met ernstige psychische problemen, een kwart van de Belgen voelt zich slecht in zijn vel, en een derde komt vroeg of laat in aanraking met psychische stoornissen. ### 2.2. Psychisch welzijn bij jongeren Specifieke gegevens tonen aan dat 38% van de jongeren kampt met psychische problemen. De druk om te voldoen aan verwachtingen wordt door 60% van hen als oorzaak van zich slecht voelen aangegeven. Problemen op school zijn voor 41% van de jongeren de reden dat ze zich niet goed voelen. Een significant deel van de jongeren (bijna veertig procent) weet niet waarom ze zich slecht voelen, wat mogelijk wijst op een gebrek aan het juiste kader en de taal om hun ervaringen te duiden. Er is sprake van een wereldwijde mentale gezondheidscrisis bij jongeren, die de lang bestudeerde midlifecrisis heeft vervangen. ### 2.3. Psychisch welzijn en arbeid Ruim 7% van de werkende bevolking ervaart burn-outklachten, en nog eens 9% bevindt zich in de gevarenzone. Tussen 2016 en 2021 is er een stijging van meer dan 46% in het aantal mensen in invaliditeit door burn-out of depressie. Op 31 december 2023 was 37,57% van de langdurig arbeidsongeschikten (langer dan 1 jaar) arbeidsongeschikt door psychische stoornissen, waarvan 69,48% leed aan depressie of burn-out. Vooral de jongste leeftijdsgroepen onder de 30 jaar laten de hoogste stijgingspercentages zien in arbeidsongeschiktheid door deze oorzaken. ### 2.4. Psychisch welzijn en medicatie Een op de vier Belgen gebruikte in 2022 psychofarmaca. Het gebruik van antidepressiva bij jongeren (12-18 jaar) steeg in 2022 met ruim 60 procent ten opzichte van 2018, en met bijna 40 procent bij 19- tot 24-jarigen. Ook het gebruik van antipsychotica nam aanzienlijk toe. > **Tip:** Wees kritisch op de stijgende trend van psychisch onwelbevinden, vooral bij jongeren, en de toenemende afhankelijkheid van medicatie. ### 2.5. Eenzaamheid en internalisering van lijden Mensen kunnen eenzaamheid internaliseren door niet te willen belasten en angst om niet goed genoeg te zijn. Dit leidt tot 'punching inward', waarbij men zichzelf de schuld geeft van psychisch lijden. Er is een nood aan 'looking outward', waarbij de omgeving in vraag wordt gesteld en pijn wordt begrepen als een inherent onderdeel van het leven. ### 2.6. Psychisch welzijn zit niet (alleen) in je hoofd Het idee dat psychisch welzijn puur een individuele kwestie is, is te beperkt. Herbert Marcuse stelt dat de "ziekte van het individu uiteindelijk wordt veroorzaakt en in stand gehouden door de ziekte van zijn beschaving". Een zieke omgeving creëert zieke individuen. Het individualistische mensbeeld maakt ons kwetsbaar voor zelfuitbuiting en persoonlijke culpabilisering, waarbij het probleem bij onszelf wordt gelegd. ## 3. De burn-out samenleving ### 3.1. Het prestatiesubject: de prestatiemaatschappij De huidige samenleving wordt gekenmerkt door zelfuitbuiting, waarbij de dwang tot presteren niet langer van buitenaf komt, maar van binnenuit. We zijn "ondernemers van onszelf" geworden, die zichzelf definiëren aan de hand van economische prestaties. De constante noodzaak om onszelf te verbeteren en te optimaliseren ('ik kan alles worden wat ik wil!') creëert een veeleisende omgeving. ### 3.2. Het prestatiesubject: zelfoptimalisatie Dit houdt in dat men voortdurend aan zichzelf moet werken om "de beste versie van zichzelf" te zijn, inclusief het optimaliseren van gedachten zoals positief denken en optimisme. Het imperatief van productiviteit dicteert dat elk aspect van het leven economische waarde moet genereren. De noodzaak om te presteren (‘ik kan!’) wordt een verplichting (dus ‘ik moet!’), anders wordt men als een "loser" beschouwd. Het voortdurend vermarkten en "branden" van zichzelf ('storyselling') is hierbij cruciaal. ### 3.3. Het prestatiesubject: zelfuitbuiting Zelfuitbuiting wordt voorgesteld als een uiting van persoonlijke vrijheid: "ik presteer dus ik ben vrij!". Maximaliseren van eigen prestaties wordt gezien als het uitoefenen van individuele vrijheid en het worden van de beste versie van onszelf. Echter, deze zelfuitbuiting, beschreven als "vrijwillige en zelf passionele uitbuiting", brengt geen vrijheid, maar een efficiënte vorm van uitbuiting en onderdrukking, waarbij de psyché zelf wordt uitgebuit. De prestatie- en werkmaatschappij genereert nieuwe beperkingen, en de dialectiek van meester en slaaf leidt tot een maatschappij waarin iedereen een werkende slaaf is, gevangen in een innerlijke dwang en tegelijkertijd gevangene en bewaker, slachtoffer en dader. > **Voorbeeld:** De druk om altijd "aan" te staan, productief te zijn en jezelf continu te verbeteren, ook al voelt dit als een opgelegde noodzaak om te voorkomen dat je als "mislukt" wordt gezien. De logica "ik kan… dus ik moet!" maakt het prestatiesubject slaaf aan hyperactiviteit, wat leidt tot overproductie, overconsumptie, overprestatie en overcommunicatie. Competitie wordt absoluut en escalleert in een zelfgecentreerde dwang om zichzelf keer op keer te overtreffen, wat destructieve gevolgen heeft. ### 3.4. Het prestatiesubject: burn-out Wanneer werknemers geconfronteerd worden met de negatieve kanten van werk (gebrek aan erkenning, autonomie, ontslag, zinloosheid, uitbuiting), vervreemden ze van hun arbeid. Omdat prestatie en werk worden gezien als zelfontplooiing, richten mensen hun frustratie en agressie op zichzelf, wat leidt tot een gevoel van inadequate zelf. Dit duwt hen om nog harder te presteren, met uiteindelijke mentale uitputting als gevolg: burn-out. Burn-out is een existentiële crisis, waarbij zelfuitbuiting de drang naar zingeving en connectie niet vervult. ### 3.5. Het prestatiesubject: depressie Neoliberalisme maakt mensen tot geïsoleerde ondernemers van zichzelf, wat leidt tot isolement, angst en onzekerheid, en de uitschakeling van solidariteit. Dit verhoogt de productiviteit. Door dit hyperindividualisme worden maatschappelijke problemen gezien als persoonlijke mislukkingen. De focus op prestatie en zelfoptimalisatie laat weinig ruimte voor zingeving, waarbij alles wordt gereduceerd tot productiviteit. Wanneer de eigenwaarde en identiteit verbonden zijn aan individueel presteren, leidt het falen tot een diep zwart gat, wat wordt toegeschreven aan persoonlijke verantwoordelijkheid. Depressie ontstaat door een teveel aan zichzelf moeten maken/presteren en een te weinig "de wereld maken". Het prestatiesubject is uitgeput en in oorlog met zichzelf, niet in staat om naar buiten te treden of op de Ander te vertrouwen, wat paradoxaal genoeg leidt tot zelfuitputting en leegloop. > **Tip:** De overgang van de disciplinaire maatschappij (met externe dwang) naar de prestatiemaatschappij (met interne dwang) is cruciaal voor het begrijpen van hedendaagse psychische problematiek. Het neoliberale subject mist het vermogen tot relaties die vrij zijn van nutsdenken; vriendschap, dat oorspronkelijk verbonden was met vrijheid, wordt uitgewist. De kapitalistische economie verabsoluteert 'overleven' en reduceert de mens tot zijn biologische functies ("bare life"), waarbij de manier waarop een leven wordt geleefd ondergeschikt wordt gemaakt aan het pure biologische feit van leven. Dit leidt tot een leven dat kwijnt tot pure overleving, waarbij het vermogen tot inactiviteit verloren gaat en de mens op machines gaat lijken die enkel moeten functioneren. ### 3.6. Overzicht: disciplinair vs. prestatie | Disciplinaire maatschappij | Prestatie maatschappij | |-----------------------------------|------------------------------------| | Controleren van lichamen | Controleren van geest/ psyche | | Dwang tot productie van buitenaf | Dwang tot productie van binnenuit | | Werk/prestatie noodzakelijk | Werk/prestatie als uiting van vrijheid en zelfontplooiing | | Duidelijke scheiding werk/eigen tijd | Prestatie/werk loopt door alle levensaspecten | | Machtsrelaties direct en duidelijk | Machtsrelaties indirect en obscuur | | Ik moet! | Ik kan! | ## 4. Vertragen ### 4.1. Vertragen als zijnskwaliteit Vertragen omvat het oefenen van "niet-doen" om de productiviteit te richten op zinvolle en betekenisvolle zaken. Dit is een noodzaak om hyperactiviteit te onderbreken en te temperen. Het houdt in: * Tijd nemen om te denken, niet alleen om te doen. * Tijd nemen voor zinvolle connectie met de wereld en anderen. * Tijd nemen om de eigen wereld en maatschappij kritisch te beschouwen. * Tijd nemen om engagement in de wereld te laten groeien. > **Tip:** Vertragen is geen luiheid, maar een bewuste keuze om dieper te verbinden en betekenis te creëren in een hyperactieve wereld. --- # De burn-out samenleving Dit deel analyseert de kenmerken van de prestatiegerichte samenleving, waar zelfuitbuiting en zelfoptimalisatie centraal staan, en beschrijft hoe dit leidt tot excessieve productiviteit, verlies van zingeving, en uiteindelijk burn-out en depressie. ### 2.1 Het prestatiesubject: de prestatiemaatschappij De hedendaagse maatschappij wordt gekenmerkt door een verschuiving van externe dwang naar interne dwang. Waar vroeger discipline van buitenaf centraal stond, komt de druk nu van binnenuit. Dit manifesteert zich in de mentaliteit van "ik kan!", in plaats van "ik moet!". Individuen worden "ondernemers van zichzelf" en definiëren hun identiteit voornamelijk aan de hand van economische prestaties en carrièreplanning. Dit creëert een constante drang tot zelfverbetering en optimalisatie, met het geloof dat "ik alles kan worden wat ik wil!". #### 2.1.1 Zelfoptimalisatie Zelfoptimalisatie impliceert het voortdurend werken aan zichzelf, met als doel de "beste versie van jezelf" te worden. Dit omvat ook het optimaliseren van gedachten, zoals het toepassen van "positief denken" en optimisme. Het imperatief van productiviteit eist dat elk aspect van het leven bijdraagt aan economische waarde. Het "moeten" verdwijnt niet, maar wordt omgevormd tot "ik kan (presteren), dus ik moet!", anders wordt men als een "loser" beschouwd. Zelfverkoop of "storyselling" wordt cruciaal, waarbij men zichzelf voortdurend moet vermarkten. #### 2.1.2 Zelfuitbuiting Een fundamenteel aspect van deze maatschappij is dat zelfuitbuiting wordt voorgesteld als een uiting van persoonlijke vrijheid: "ik presteer, dus ik ben vrij!". Het maximaliseren van eigen prestaties wordt gezien als een uitoefening van individuele vrijheid en het bereiken van het beste zelf. > **Tip:** Begrijp dat de neoliberale politiek vaak "zachte" macht gebruikt, waarbij burgers worden aangemoedigd om imperatieven vrijwillig over te nemen. Men wordt verteld dat presteren in het eigen voordeel is en integraal deel uitmaakt van ideale zelfontplooiing. Zoals Byung-Chul Han stelt, leidt deze zelfuitbuiting, voortkomend uit zelfoptimalisatie, niet tot vrijheid, maar tot een efficiënte vorm van uitbuiting en onderdrukking waarbij de psyche zelf wordt uitgebuit. De prestatiemaatschappij genereert nieuwe beperkingen. De dialectiek van meester en slaaf leidt niet tot een vrije samenleving met vrije tijd, maar tot een maatschappij van werk waarin de meester zelf een werkende slaaf is geworden. Iedereen draagt een "werkkamp" in zich, functionerend als zowel gevangene als bewaker, slachtoffer als dader. Uitbuiting wordt mogelijk, zelfs zonder directe overheersing. Het mantra "ik kan… dus ik moet!" maakt het prestatiesubject slaaf aan hyperactiviteit. Er is een constante noodzaak om "iets te doen", wat leidt tot overproductie, overconsumptie, overprestatie en overcommunicatie. > **Voorbeeld:** De druk om altijd "aan" te staan en productief te zijn, zelfs in persoonlijke tijd, is een kenmerk van hyperactiviteit. De problematische factor is niet de competitie op zich, maar de zelfgecentreerde, absolute competitie. Het prestatiesubject concurreert met zichzelf en bezwijkt voor de destructieve dwang om zichzelf voortdurend te overtreffen. Deze zelfbeperking, die zich voordoet als vrijheid, heeft destructieve gevolgen. Wanneer men geconfronteerd wordt met negatieve aspecten van werk, zoals gebrek aan erkenning, ontslag, zinloosheid, of uitbuiting, vervreemdt men zich van het werk. Het gevoel een pion te zijn op het schaakbord van een leidinggevende leidt tot een breuk. #### 2.1.3 Burn-out Omdat prestatie en werk worden gezien als zelfontplooiing, richt men frustratie en agressie op zichzelf. Men beschouwt zichzelf als inadequaat en pusht zichzelf nog harder. Dit leidt uiteindelijk tot totale mentale uitputting, oftewel burn-out. Burn-out is essentieel een existentiële crisis, omdat zelfuitbuiting de drang naar zin en connectie niet vervult. Het neoliberalisme maakt mensen tot geïsoleerde ondernemers van zichzelf, wat onzekerheid en angst veroorzaakt. Deze angst verhoogt de productiviteit. #### 2.1.4 Depressie De logica van de prestatiemaatschappij creëert geïsoleerde individuen die de connectie met anderen verliezen, leidend tot een "samen alleen" of "eenzaam zijn". Maatschappelijke problemen worden gezien als persoonlijke mislukkingen. De focus op prestatie en zelfoptimalisatie laat weinig ruimte voor zingeving, waarbij alles wordt gereduceerd tot productiviteit ten gunste van "de economie". Prestatie en werk worden een doel op zich. Omdat zelfwaarde en identiteit verbonden zijn aan individuele prestaties, ontstaat er een leegte wanneer deze prestatie niet langer volgehouden kan worden. Het falen wordt volledig aan zichzelf toegeschreven, vanuit het idee dat men zelf verantwoordelijk is voor het eigen leven. > **Voorbeeld:** De druk om continu succesvol te zijn en te falen als persoonlijk tekort te zien, zelfs bij tegenslagen die buiten iemands controle liggen. De combinatie van isolatie en prestatie leidt tot een interne oorlog: zelfuitbuiting gaat hand in hand met zelfdestructie. Depressie ontstaat door een teveel aan zelf moeten maken/presteren en een tekort aan "de wereld maken". Presteren wordt gezien als een rol spelen; wanneer de show eindigt, rest de vraag wat er nog over is. Depressie volgt uit overmatige zelfverwezenlijking met destructieve eigenschappen. Het depressieve prestatie-subject is uitgeput door zichzelf en in oorlog met zichzelf. Door onvermogen om naar buiten te treden, op de ander te vertrouwen, of de wereld tegemoet te treden, holt het zelf zich uit. Dit resulteert in een uitputtende "ratrace" tegen zichzelf. Het neoliberale subject, als ondernemer van zichzelf, mist het vermogen tot relaties die vrij zijn van nutsdenken. Vriendschap wordt onbekend. Oorspronkelijk betekende vrij zijn "onder vrienden zijn". Echte vrijheid ontstaat in een vruchtbare relatie waar samenzijn geluk brengt. Het huidige neoliberale regime leidt echter tot totaal isolement en bevrijdt daardoor niet. Een kapitalistische economie verabsoluteert overleven, zonder oog voor een goed of zinvol leven. Het wordt in stand gehouden door de illusie dat meer kapitaal meer "leven" betekent. De mens wordt gereduceerd tot zijn biologische functies, een staat van "bare life" waar het pure biologische feit van leven voorrang krijgt op de manier waarop geleefd wordt. Wanneer het leven de regels van stimulus-respons, behoefte-bevrediging en doel-actie volgt, kwijnt het weg tot pure overleving. Het verliezen van het vermogen tot inactiviteit maakt ons tot machines die simpelweg moeten functioneren. #### 2.1.5 Overzicht disciplinair versus prestatie | Kenmerk | Disciplinaire maatschappij | Prestatie maatschappij | | ------------------- | ---------------------------------------------------------------- | ------------------------------------------------------------------ | | Controle | Lichamen | Geest/ psyche | | Dwang tot productie | Van buitenaf | Van binnenuit | | Werk & prestatie | Noodzakelijk voor productie | Uiting van vrijheid en zelfontplooiing | | Tijd | Duidelijke scheiding tussen werk en eigen tijd | Werk en prestatie lopen door alle aspecten van het leven | | Macht | Direct en duidelijk | Indirect en obscuur | | Gevolg | Ik moet! | Ik kan! | ### 2.2 Vertragen #### 2.2.1 Vertragen als zijnskwaliteit Vertragen wordt gezien als het oefenen van "niet-doen" om de productiviteit te richten op zinvolle en betekenisvolle zaken. Er is een noodzaak tot onderbreking en temperen van hyperactiviteit. Dit omvat: * Tijd nemen om te denken, niet alleen om te doen. * Tijd nemen voor zinvolle connectie met de wereld en anderen. * Tijd nemen om de wereld en maatschappij kritisch te beschouwen. * Tijd nemen om het engagement in de wereld te laten groeien. --- # Vertragen als zijnskwaliteit Vertragen als zijnskwaliteit verkent het concept van 'niet-doen' als een middel om productiviteit te richten op zinvolle en betekenisvolle activiteiten, met ruimte voor reflectie, verbinding en kritische beschouwing van de maatschappij. ### 3.1 De kunst van het niet-doen Het idee van vertragen is fundamenteel verbonden met de kunst van het niet-doen. Dit houdt in dat er bewust tijd wordt genomen om te ontsnappen aan de voortdurende druk van hyperactiviteit. In plaats van constant te 'doen', is er behoefte aan onderbreking en temperen van deze drang. Dit biedt ruimte voor: * **Reflectie:** De tijd nemen om te denken, in plaats van enkel te handelen. * **Zinvolle connectie:** De tijd nemen om op een betekenisvolle manier verbinding te maken met de wereld en medemensen. * **Kritische beschouwing:** De tijd nemen om de maatschappij en de eigen rol daarin kritisch te evalueren. * **Engagement:** De tijd nemen om het eigen engagement in de wereld te laten groeien. > **Tip:** Vertragen is geen passiviteit, maar een actieve keuze om bewust pauzes in te lassen om nadien gerichter en zinvoller te kunnen handelen. ### 3.2 De noodzaak van vertragen in de prestatiegerichte samenleving De huidige maatschappij, gekenmerkt door het 'prestatiesubject' en de 'burn-out samenleving', legt een enorme druk op individuen om constant te presteren en zichzelf te optimaliseren. Dit leidt tot zelfuitbuiting en een verlies van connectie. Vertragen biedt een tegenwicht tegen deze excessieve focus op productiviteit. * **Hyperactiviteit:** Het prestatiesubject is slaaf aan hyperactiviteit, de drang om altijd iets 'te doen'. Dit resulteert in overproductie, overconsumptie en overcommunicatie. * **Absolute competitie:** De focus op prestatie escaleert vaak in een absolute competitie met zichzelf, waarbij het individu zichzelf keer op keer moet overtreffen. Dit leidt tot zelfbeperking die zich voordoet als vrijheid. * **Vervreemding:** Wanneer werk en prestatie niet langer als zelfontplooiing worden ervaren, maar eerder als uitbuiting of zinloosheid, leidt dit tot vervreemding van het werk en van zichzelf. * **Burn-out en depressie:** De constante druk tot presteren, gecombineerd met de zelfuitbuiting, kan leiden tot mentale uitputting (burn-out) en depressie. Dit zijn existentiële crises die voortkomen uit het falen van zelfuitbuiting om zin en connectie te bieden. * **Isolatie:** Het neoliberale regime, dat mensen reduceert tot 'geïsoleerde ondernemers van zichzelf', bevordert isolement. Dit isolement, gecombineerd met angst en onzekerheid, verhoogt de productiviteit ten koste van welzijn en connectie. > **Voorbeeld:** In de prestatiegerichte maatschappij wordt 'vrijheid' vaak gelijkgesteld aan de mogelijkheid om onbeperkt te presteren ('ik kan!'). Dit leidt echter paradoxaal genoeg tot een 'innerlijk werkkamp' waarin men tegelijkertijd gevangene en bewaker is. Vertragen doorbreekt deze cyclus door ruimte te creëren voor iets anders dan constante prestatie. ### 3.3 Vertragen als tegenbeweging tegen individualisme en hyperproductiviteit Vertragen is essentieel om het hyperindividualisme en de dwang tot productiviteit te doorbreken. Het biedt de mogelijkheid om: * **Connectie te herstellen:** Door te vertragen kunnen individuen de connectie met anderen en de wereld herstellen, wat essentieel is voor zowel sociaal als emotioneel welzijn. * **Zingeving te vinden:** De focus op prestatie reduceert alles tot economische waarde. Vertragen maakt ruimte voor het zoeken naar diepere zingeving buiten productiviteit. * **Zelfreflectie te cultiveren:** Het stelt individuen in staat om hun eigen rol en verantwoordelijkheden kritisch te bekijken, in plaats van maatschappelijke problemen enkel als persoonlijke mislukkingen te zien. * **"Bare life" te ontstijgen:** Vertragen helpt om te ontsnappen aan de reductie van het menselijk leven tot louter biologische functies en overleving, zoals Han beschrijft in de context van kapitalistische economieën. Door het vermogen tot 'niet-doen' te behouden, ontsnappen we aan een machinale, puur functionele bestaanswijze. > **Tip:** Het verlies van het vermogen om inactief te zijn, kan leiden tot een leven dat wegkwijnt tot pure overleving. Vertragen is dus niet enkel een manier om beter te presteren, maar een noodzaak voor een volwaardig en betekenisvol leven. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Sociale eenzaamheid | Dit type eenzaamheid verwijst naar een gebrek aan een sociaal netwerk, het gevoel geïsoleerd te zijn van anderen en uitgesloten te worden uit groepen of gemeenschappen. | | Emotionele eenzaamheid | Emotionele eenzaamheid treedt op wanneer men niemand heeft om de diepste gedachten, gevoelens, passies, interesses en idealen mee te delen, wat leidt tot een gemis aan intieme verbinding. | | Hyperindividualisme | Een maatschappelijke tendens waarbij het individu centraal staat als norm voor denken en handelen, wat kan leiden tot een loskoppeling van de omgeving en een verwaarlozing van de invloed van de maatschappij op het individu. | | Psychisch onwelbevinden | Een staat van algeheel mentaal ongemak die zich kan uiten in diverse symptomen, en die een breder spectrum omvat dan specifieke psychische stoornissen. | | Burn-out | Een staat van emotionele, fysieke en mentale uitputting veroorzaakt door langdurige blootstelling aan stress, vaak gerelateerd aan werk, waarbij men zich overweldigd en lusteloos voelt. | | Prestatiesubject | Een individu dat zijn identiteit en eigenwaarde primair baseert op economische prestaties en voortdurende zelfverbetering, gedreven door de imperatieven van de prestatiemaatschappij. | | Zelfoptimalisatie | Het proces waarbij een individu voortdurend werkt aan het verbeteren van zichzelf, inclusief gedachten, vaardigheden en prestaties, om de "beste versie van zichzelf" te worden. | | Zelfuitbuiting | Een vorm van uitbuiting waarbij individuen zichzelf, vaak vrijwillig en schijnbaar uit vrije wil, uitputten door excessieve inspanningen en zelfoptimalisatie, wat leidt tot mentale en fysieke uitputting. | | Atomisering | Het proces waarbij individuen steeds meer geïsoleerd raken van hun gemeenschap en sociale verbanden, wat leidt tot een fragmentatie van de samenleving. | | Disciplinaire maatschappij | Een maatschappij waarin controle plaatsvindt door middel van discipline, met externe dwang, duidelijke hiërarchieën en een strikte scheiding tussen werk en privé. | | Prestatie maatschappij | Een maatschappij waarin de druk om te presteren voortkomt uit interne dwang en zelfontplooiing, waarbij werk en prestaties alle aspecten van het leven doordringen en machtsrelaties indirect zijn. | | Internaliseren van lijden | Het proces waarbij psychische pijn en problemen worden toegeschreven aan het individu zelf, in plaats van aan externe factoren of maatschappelijke structuren, wat kan leiden tot zelfbeschuldiging. | | Holistisch denken | Een benadering die zaken in hun totaliteit en onderlinge samenhang bekijkt, in plaats van ze op te splitsen in afzonderlijke onderdelen. | | Existentiële crisis | Een diepgaande crisis waarin iemand twijfelt aan de zin en het doel van zijn bestaan, vaak veroorzaakt door een gevoel van leegte of het falen van de eigen identiteit. | | Bare life | Een concept dat een leven beschrijft waarin het pure biologische bestaan prioriteit krijgt boven de kwaliteit of betekenis van het geleefde leven, vaak in een context van kapitalistische economie. | | Nutsdenken | Een denkwijze waarbij relaties en handelingen primair worden beoordeeld op hun bruikbaarheid en economische waarde, in plaats van op emotionele of intrinsieke waarde. | | Vertragen | Een bewuste keuze om het tempo van het leven te verlagen, om ruimte te creëren voor reflectie, zingeving en betekenisvolle interacties, in plaats van enkel te focussen op productiviteit. |