les 4_psychosociale kwetsbaarheid.pdf

# Psychosociale kwetsbaarheid en perinatale gezondheid Dit onderwerp verkent de prevalentie, gevolgen en maatschappelijke impact van psychosociale problemen tijdens de perinatale periode, met een focus op de noodzaak van preventie [1](#page=1) [2](#page=2). ### 1.1 Prevalentie van psychosociale problemen in de perinatale periode Psychosociale kwetsbaarheid en mentale problemen tijdens de perinatale periode komen relatief vaak voor. Ongeveer één op de vijf moeders en één op de tien partners ervaren mentale problemen. Kinderen geboren in kansarme gezinnen lopen een verhoogd risico. De prevalentie varieert per regio, met in Vlaanderen 8,5%, in Brussel 21% en in Wallonië 17,3% [2](#page=2). ### 1.2 Gevolgen van psychosociale problemen De gevolgen van psychosociale problemen tijdens de zwangerschap en perinatale periode zijn breed en raken moeder, kind en partner [2](#page=2). #### 1.2.1 Gevolgen voor de moeder Moeders kunnen te maken krijgen met complicaties zoals infecties, bloedingen, pre-eclampsie en zwangerschapsverlies. Daarnaast is er een significant risico op maternale sterfte die gerelateerd is aan mentale problemen, waarbij één op de zeven sterfgevallen het gevolg is van zelfmoord [2](#page=2). #### 1.2.2 Gevolgen voor het kind Kinderen van moeders met psychosociale kwetsbaarheid hebben een verhoogd risico op prematuriteit en een laag geboortegewicht. Op de korte en lange termijn kunnen zij ontwikkelingsproblemen ervaren, waaronder gedragsproblemen en problemen met hechting. De impact op de eerste 1000 dagen van het leven is cruciaal voor de verdere ontwikkeling [2](#page=2). #### 1.2.3 Gevolgen voor de partner Ook partners kunnen geconfronteerd worden met mentale problemen in de perinatale periode [2](#page=2). ### 1.3 Maatschappelijke impact en kosten De psychosociale problematiek in de perinatale periode heeft aanzienlijke maatschappelijke kosten. In België worden deze geschat op 1,5 miljard euro per jaar. Grootschalige Engelse studies bevestigen de hoge kosten van perinatale mentale problemen, waarbij de kosten voornamelijk gerelateerd zijn aan de gevolgen voor het kind. Eén van de schattingen komt neer op 10 000 pond sterling per geboorte [2](#page=2) [3](#page=3). ### 1.4 Ondersdetectie en onderbehandeling Ondanks de grote impact en kosten, is er sprake van aanzienlijke onderdetectie en onderbehandeling van psychosociale problemen. Het systematisch screenen op deze problemen kan de detectiegraad vervijfvoudigen. Gemiddeld wachten mensen tien jaar voordat ze hulp zoeken voor mentale problemen [3](#page=3). > **Tip:** Een significante meerderheid van de psychosociale problemen wordt dus niet tijdig herkend of aangepakt [3](#page=3). ### 1.5 De zwangerschap als unieke kans voor preventie De zwangerschapsperiode biedt een unieke gelegenheid om te investeren in preventie en ondersteuning. Ondersteuning van de moeder tijdens de zwangerschap is direct gerelateerd aan ondersteuning voor het kind [3](#page=3). #### 1.5.1 Investeren in preventie loont De kosten voor alle evidence-based preventieve maatregelen bedragen slechts 56 miljoen euro per jaar, wat een fractie is van de totale maatschappelijke kosten. Er wordt geschat dat elke geïnvesteerde euro in preventie een rendement van 27 euro oplevert [2](#page=2). > **Tip:** Investeren in psychosociale zorg en preventie tijdens de perinatale periode is economisch zeer rendabel en verbetert de gezondheid van moeders, kinderen en partners aanzienlijk [2](#page=2). --- # Het Born in Belgium Professionals platform Het Born in Belgium Professionals platform is een digitaal instrument ontwikkeld voor hulpverleners om psychosociale kwetsbaarheid bij zwangere vrouwen effectief te detecteren en op te volgen, met als doel de zorg te optimaliseren en interdisciplinaire samenwerking te bevorderen [4](#page=4). ### 2.1 Doelen van het platform Het platform streeft naar de optimalisatie van de zorg voor kwetsbare zwangere vrouwen door middel van diverse doelstellingen: * Sensibiliseren van zorgverleners over psychosociale kwetsbaarheid [4](#page=4). * Garanderen van psychosociale begeleiding voor elke zwangere vrouw [4](#page=4). * Systematisch identificeren van psychosociale noden tijdens de zwangerschap [4](#page=4). * Aanbieden van zorg op maat via perinatale zorgpaden [4](#page=4). * Ondersteunen van lokale interdisciplinaire samenwerking met behulp van het platform [4](#page=4). * Aanpakken van verslaving in de zwangerschap [4](#page=4). * Vergroten van de expertise van zorgactoren in de perinatale periode [4](#page=4). * Bouwen van bruggen met bestaande initiatieven [4](#page=4). * Verhogen van de toegankelijkheid voor vroegtijdige identificatie en ondersteuning [11](#page=11). * Bieden van hoogwaardige, persoons- en doelgerichte zorg aangepast aan de noden [11](#page=11). * Garanderen van continuïteit van zorg en welzijn, en het bevorderen van interdisciplinaire samenwerking [11](#page=11). * Bevorderen en ondersteunen van de gezondheid en het welzijn van moeder, kind en gezin [11](#page=11). * Voorkomen van complicaties, onbeantwoorde zorg en vermijden van overconsumptie [11](#page=11). ### 2.2 Tijdlijn en ontwikkeling De ontwikkeling van het Born in Belgium Professionals platform is een proces dat startte in december 2018 en sindsdien verschillende fasen heeft doorlopen [10](#page=10) [4](#page=4): * **December 2018:** Netwerkopbouw en kick-off [10](#page=10) [4](#page=4). * **2019:** Ontwikkeling van de screeningstool en zorgpaden, bijeenkomst van expertpanels, symposium en preview [10](#page=10) [4](#page=4). * **2020:** Technische ontwikkelingen, aanstelling van een Data Protection Officer (DPO), regelen van juridische aspecten en voorbereiding op implementatie in Brussel [10](#page=10) [4](#page=4). * **2021:** Implementatie in Brussel en voorbereiding van de uitrol in Vlaanderen en Wallonië [10](#page=10) [4](#page=4). * **2022:** Verdere uitrol in België en evaluatie [10](#page=10) [4](#page=4). * **2024-2025:** Technische optimalisatie, integratie van databanken en sociale kaarten, integratie in softwarepakketten, ontwikkeling van interoperabiliteit en 'care sets', inhoudelijke review door expertpanels, ontwikkeling van een dashboard voor partners, nieuwe server met nieuwe lay-out, gebruikersgroep e-health, ontwikkeling van zorgpaden voor zwangerschapsverlies [15](#page=15). #### 2.2.1 Ontwikkeling van de screeningstool De ontwikkeling van de screeningstool is gebaseerd op een grondige review van bestaande internationale tools. De uiteindelijke screeningstool bevat 13 indicatoren en 21 vragen, met een focus op het vinden van een evenwicht tussen volledigheid en tijdsduur, en op het behoud van eenvoud. De tool sluit aan bij bestaande evidence en (inter)nationale richtlijnen [5](#page=5) [7](#page=7). > **Tip:** De ontwikkeling van de screeningstool focuste op het maximaliseren van de relevantie van de vragen en het minimaliseren van de afnametijd [7](#page=7). De review van bestaande tools omvatte de analyse van verschillende indicatoren, onderverdeeld in socio-economische/demografische aspecten, obstetrische factoren, mentale welzijn, sociale situatie, en middelengebruik. Diverse bestaande tools uit België, Frankrijk, Nederland en Canada werden vergeleken op het aantal vragen en de gecoverde indicatoren [5](#page=5). #### 2.2.2 Ontwikkeling van zorgpaden De ontwikkeling van de zorgpaden werd vormgegeven door middel van expertpanels die verschillende domeinen van medische zorg en ondersteuning adresseerden. Deze domeinen omvatten depressie, angst, geweld, sociale steun, administratieve steun, huisvesting, financiële en juridische hulp, communicatie, en middelengebruik. Er werd een breed netwerk van ongeveer 160 organisaties, inclusief alle diensthoofden gynaecologie in Brussel, betrokken bij de ontwikkeling. Diverse bijeenkomsten, waaronder een symposium en een "time-task" sessie, met een groot aantal deelnemers, hebben geleid tot de bepaling van doelen en de verfijning van de zorgpaden [8](#page=8). De technische ontwikkeling van het platform omvat per indicator van kwetsbaarheid, input van expertpanels, het faciliteren van doorgedreven screening, doorverwijzen, en informatievoorziening. Het platform is dynamisch, gedigitaliseerd, en beoogt zorgcontinuïteit, transparantie, efficiëntie en het benutten van eigen competenties te bevorderen. Er wordt gestreefd naar een visueel overzicht dat multidisciplinair is en linken legt, met integratie van databanken en informatie, in samenwerking met een eHealth adviseur van de Minister van Volksgezondheid [8](#page=8). ### 2.3 Ethische en wettelijke aspecten De ethische en wettelijke aspecten van het Born in Belgium Professionals platform vereisen de oprichting van een rechtspersoon, waarvoor vzw Together We Care werd opgericht. Een Data Protection Officer (DPO) werd aangesteld om toezicht te houden op privacy en dataprotection. Essentiële documenten en procedures omvatten medisch beroepsgeheim, discretieplicht, vertrouwelijkheid, contactuele verplichtingen tussen partners, een Data Protection Impact Assessment (DPIA), informed consent, een privacy statement, gebruikersvoorwaarden, een reglement inzake gegevensverwerking, en een verwerkersovereenkomst tussen gebruikers. Tevens worden informatiebrochures en video's in verschillende talen aangeboden, en is er goedkeuring van het ethisch comité vereist [9](#page=9). > **Tip:** Het waarborgen van privacy en dataprotection is cruciaal voor het vertrouwen in het platform [9](#page=9). ### 2.4 Het platform als beslissingsondersteunend instrument Het Born in Belgium Pro-platform functioneert als een beslissingsondersteunend instrument voor hulpverleners. Het omvat functionaliteiten voor toestemming, teamoverleg, screening, zorgpaden, persoonlijk prenataal adviesgesprek (PPA), coördinatie, perinataal overleg (MDO) en attestering. Het platform is wetenschappelijk onderbouwd en ontwikkeld door en voor hulpverleners [12](#page=12) [9](#page=9). #### 2.4.1 Implementatie van het programma De implementatie van het Born in Belgium Professionals platform volgt een gefaseerd plan met als doel geïntegreerde zorg met duidelijke samenwerkingsafspraken over zorglijnen heen te realiseren. Het BIB-team faciliteert de implementatie. In fase 2 wordt het programma vertaald naar lokale contexten, met algemene ondersteuning van implementatiecoaches en specifieke ondersteuning van de teams van Born in Belgium Professionals en Vivel. Een stuurgroep bestaande uit vertegenwoordigers van het Departement Zorg, agentschap Opgroeien en FOD Volksgezondheid stuurt het proces aan [13](#page=13). De rol van implementatiecoaches is essentieel: zij betrekken en engageren bestaande mesostructuren (zorgraden, Expertisecentra Kraamzorg, GGZ netwerken, etc.) bij de implementatie. Ze maken het programma bekend, sensibiliseren over het belang ervan, en zorgen voor een kwalitatieve, interdisciplinaire implementatie over zorglijnen heen door het maken en opvolgen van samenwerkingsafspraken. Tevens faciliteren ze het delen van expertise en het ontstaan van nieuwe inzichten [13](#page=13). #### 2.4.2 Handleidingen en ondersteuning Er zijn verschillende handleidingen en ondersteuningsmechanismen beschikbaar om zorgverleners wegwijs te maken in het platform. Een stappenplan omvat opfrissing van de werking via de handleiding in de tool en een testomgeving. Voor nieuwe medewerkers wordt een digitale demo-voorstelling en een gratis dagopleiding "niet-stigmatiserend screenen naar psychosociale kwetsbaarheid" aangeraden. Gebruikers kunnen toegang krijgen via een weblink of integratie in hun elektronisch dossier. Driemaandelijks wordt een evaluatie van de tool uitgevoerd via vragenlijsten of interviews [14](#page=14). > **Tip:** Het volgen van opleidingen en het gebruik van de testomgeving verhogen de effectiviteit van het gebruik van het platform [14](#page=14). Technische problemen kunnen gemeld worden via de support-knop in de tool of via support@leapstation.freshdesk.com. Voor inhoudelijke of praktische vragen kan contact opgenomen worden via info@borninbelgiumpro.be. Men kan op de hoogte blijven van het platform via de website en de nieuwsbrief [14](#page=14). #### 2.4.3 Stand van zaken van partners en gebruikerscijfers Het platform heeft een breed netwerk van partners, waaronder ziekenhuizen, eerstelijnsorganisaties en zelfstandige hulpverleners. Tussen november 2020 en januari 2024 werden 4.481 zwangere vrouwen gescreend. De meest voorkomende psychosociale kwetsbaarheden die werden gedetecteerd, zijn: laag inkomen (19,5%), angstige symptomen (15,4%), geen sociaal netwerk (9,3%), slechte huisvesting (9%), middelengebruik (8,6%), depressieve symptomen (7,6%) en geweld (2%) [14](#page=14). > **Example:** De cijfers tonen aan dat een aanzienlijk percentage van de zwangere vrouwen kampt met psychosociale kwetsbaarheden die via het platform gedetecteerd kunnen worden [14](#page=14). ### 2.5 Evaluatie en onderzoek De evaluatie van het Born in Belgium Professionals platform is continu en gebeurt via werkgroepen, een dashboard in het platform, gebruikersmeetings en na elke opleiding. Het platform is research-based [15](#page=15). Onderzoek naar het gebruik van het platform is in peer review. Een publicatie over de analyse van bevragingen van gebruikers (127/300) en een analyse van implementatiestrategieën zijn ingediend. Het onderzoek naar de percepties van zorgverleners over de implementatie van het platform toont aan dat bijna de helft van de gebruikers frequente gebruikers zijn, voornamelijk vroedvrouwen in grote organisaties. Training bleek cruciaal voor regelmatig gebruik, wat het belang van vertrouwen en ondersteuning onderstreept. Sterke organisatorische ondersteuning en teamwork droegen bij aan het instandhouden van het gebruik. De psychosociale anamnese werd geïdentificeerd als de sterkste motivator tot acceptatie, met een nood aan een gestructureerd plan [15](#page=15). Belemmeringen voor gebruik zijn onder meer tijdsdruk en beperkte EPD-integratie, met de noodzaak van een goede fit met werkprocessen. De meerwaarde ligt in continuïteit van zorg en samenwerking tussen organisaties. Succesvolle implementatie vereist aandacht voor mensen, context, organisatorische ondersteuning en het geloof in de waarde voor zwangere vrouwen [15](#page=15). Toekomstige ontwikkelingen (2024-2025) omvatten technische optimalisatie, integratie van databanken en softwarepakketten, verbetering van interoperabiliteit, inhoudelijke reviews door expertpanels, een dashboard voor partners, een nieuwe server met een vernieuwde lay-out, en de ontwikkeling van zorgpaden voor zwangerschapsverlies [15](#page=15). ### 2.6 Opleiding en communicatie Er wordt een breed scala aan opleidingen aangeboden in 2024-2025, waaronder basisopleidingen, kennismaking met het platform via webinars, demo-omgevingen en instructievideo's. Ook zijn er dagopleidingen en online introducties over gesprekstechnieken, verdiepende opleidingen over zwangerschap en middelengebruik, en specifieke modules over mentaal welzijn en geweld. Intervisie en e-learning materialen worden ook aangeboden [16](#page=16). Communicatie verloopt via maandelijkse nieuwsbrieven, sociale media (LinkedIn, Instagram, Facebook), de website, publicaties (wetenschappelijk, voor gebruikers, voor publiek) en informatiemateriaal zoals affiches, brochures en video's [16](#page=16). ### 2.7 Juridische aspecten In 2025 worden de juridische documentatie geüpdatet. Er is een maandelijks "DPO spreekuur", een GDPR pagina op de website met FAQ, en er is een e-Health partnership. Met betrekking tot het wetgevend kader is er een wetsvoorstel dat advies van de GBA, Raad van State en Commissie Rechten van de Patiënt heeft doorlopen. Er is ook sprake van een overgang van de vzw als verwerkingsverantwoordelijke naar een gezamenlijke verwerkingsverantwoordelijke met het RIZIV/FOD [16](#page=16). ### 2.8 Voordelen van partnerschap Partnerschap met het Born in Belgium Professionals platform biedt diverse voordelen [17](#page=17): * Gratis toegang tot het platform [17](#page=17). * Ondersteuning in de screening en opvolging van psychosociale kwetsbaarheden, inclusief hulp bij het identificeren en begeleiden van kwetsbare gezinnen [17](#page=17). * Faciliteren van interdisciplinaire samenwerking en transparantie tussen hulpverleners, over zorglijnen heen [17](#page=17). * Bevordering van zorgcontinuïteit en efficiënte communicatie met focus op eigen competenties [17](#page=17). * Integratie van databanken voor het in kaart brengen van het zorgaanbod [17](#page=17). * Integratie in softwarepakketten voor een vlotte doorstroom van gegevens [17](#page=17). * Expertiseontwikkeling door sensibilisering, informatie, implementatie en opleidingen [17](#page=17). * Evaluatiemogelijkheden via eigen cijfers via een beheerdersdashboard [17](#page=17). #### 2.8.1 Contactgegevens De contactgegevens voor implementatiecoaches per regio en federale implementatiecoaches zijn beschikbaar, alsook contactpersonen binnen Born in Belgium Professionals. Er zijn contactpunten voor de verschillende deelstaten (Limburg, Vlaams Brabant, Antwerpen, Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Brussel, Wallonië & Duitstalige gemeenschap) [17](#page=17). --- # Geïntegreerde zorgmodellen: Perinataal Programma en Group Care Dit document bespreekt twee modellen voor geïntegreerde zorg, het Perinataal Programma en Group Care, met de nadruk op de zwangerschap en de eerste 1000 dagen van het kind. ## 3. Geïntegreerde zorgmodellen: Perinataal Programma en Group Care Het Interfederaal plan voor geïntegreerde zorg identificeert drie prioritaire doelgroepen waarvoor programma's geïntegreerde zorg worden uitgewerkt, waaronder perinatale zorg. Twee belangrijke modellen die binnen dit kader worden besproken, zijn het Perinataal Programma en Group Care [10](#page=10) [18](#page=18). ### 3.1 Perinataal programma Het Perinataal Programma is een initiatief gericht op het verbeteren van zorg en ondersteuning voor zwangere vrouwen, hun kinderen en hun gezin tijdens de eerste 1000 dagen [11](#page=11). #### 3.1.1 Doelstellingen van het Perinataal Programma De belangrijkste doelstellingen van het Perinataal Programma zijn: * Het verhogen van de toegankelijkheid voor vroegtijdige identificatie en ondersteuning [11](#page=11). * Het bieden van hoogwaardige, persoons- en doelgerichte zorg die is aangepast aan de individuele noden [11](#page=11). * Het garanderen van de continuïteit van zorg en welzijn, en het bevorderen van interdisciplinaire samenwerking [11](#page=11). * Het bevorderen en ondersteunen van de gezondheid en het welzijn van moeder, kind en gezin [11](#page=11). * Het voorkomen van complicaties, onbeantwoorde zorg en het vermijden van overconsumptie [11](#page=11). #### 3.1.2 Implementatie en fasen van het Perinataal Programma Het programma is opgedeeld in drie periodes: * **Prenatale periode:** Vanaf conceptie tot en met de geboorte. Hierin vallen outreaching, sensibilisering, universele screening (via "Born in Belgium" - BiB), persoonlijk prenataal adviesgesprek (PPA), zorg- en welzijnscoördinatie, en multidisciplinair/perinataal overleg [11](#page=11). * **Postnatale fase:** Vanaf de geboorte tot zes weken erna. Dit omvat zorg- en welzijnscoördinatie, en multidisciplinair/perinataal overleg [11](#page=11). * **Periode van het jonge kind in gezin:** Vanaf zes weken na de geboorte tot en met het tweede levensjaar. Ook hier zijn zorg- en welzijnscoördinatie en multidisciplinair/perinataal overleg centrale elementen [11](#page=11). Zorg- en welzijnscoördinatie en multidisciplinair overleg zijn centrale elementen die geïntegreerde zorg op individueel niveau in elke fase waarborgen [11](#page=11). #### 3.1.3 Scenario's na prenatale screening Na de universele screening ("Born in Belgium" - BiB) kunnen verschillende scenario's volgen, afhankelijk van de geïdentificeerde indicatoren voor kwetsbaarheid [11](#page=11). * **Scenario A:** Bij minimaal één positieve indicator uit de acht inclusiecriteria wordt universele zorg en ondersteuning geboden aan de toekomstige ouder(s). Dit wordt aangevuld met proportionele ondersteuning, afgestemd op specifieke zorg- en ondersteuningsnoden, en minimaal twee vergoedbare persoonlijke prenatale adviesgesprekken [11](#page=11). * **Scenario B:** Vanaf twee positieve indicatoren uit de acht inclusiecriteria wordt bovenop Scenario A de mogelijkheid geboden van vergoedbare zorg- en welzijnscoördinatie, evenals de mogelijkheid tot perinataal overleg [11](#page=11). Het basisprincipe hierbij is informatieverstrekking en/of bijschakeling naar een zorg- of welzijnsprofessional of -voorziening, ondersteund door de sociale kaart en actiepaden geïntegreerd in het BiB-platform, met opvolging door de screening uitvoerende professional [11](#page=11). ### 3.2 Group Care (Centering-Based Group Care) Group Care, ook bekend als Centering-Based Group Care, is een ander model voor geïntegreerde zorg dat zich richt op het groepsgewijs aanbieden van prenatale en postnatale zorg. Het model integreert gezondheidseducatie, medische controles en community building in een groepssessie [18](#page=18) [19](#page=19) [20](#page=20). #### 3.2.1 Kerncomponenten van Group Care Group Care is opgebouwd rond drie kerncomponenten die centraal staan: * **Health Assessment:** Gezondheidsbeoordeling [19](#page=19). * **Interactive Learning:** Interactieve leerervaringen en kennisuitwisseling [19](#page=19). * **Community Building:** Het creëren van een gemeenschapsgevoel en sociale steun onder deelnemers [20](#page=20). Deze componenten maken het mogelijk om trouw te blijven aan het model, ondanks uitdagingen [27](#page=27). #### 3.2.2 Methodologie en onderzoeksopzet Onderzoek naar Group Care omvatte systematische reviews van gerandomiseerde gecontroleerde trials (RCTs) en observationele studies. De primaire uitkomstmaat was vroeggeboorte. Secundaire uitkomsten betroffen laag geboortegewicht (LBW), opname op de neonatale intensive care unit (NICU) en initiatie van borstvoeding. Heterogeniteit werd beoordeeld met de Q-test en I2-statistiek, en gepoolde relatieve risico's (RRs) en gewogen gemiddelde verschillen werden berekend met random-effect modellen [22](#page=22). #### 3.2.3 Medische en psychosoicale Outcomes Onderzoek heeft aangetoond dat Group Care (CP - CenteringPregnancy) kan leiden tot: * Minder nood aan obstetrische interventies bij primipare vrouwen, waaronder minder pijnstilling tijdens de bevalling [23](#page=23). * Geen significant effect op inductieratio's [23](#page=23). * Hoger aantal bijgewoonde prenatale zorgbezoeken, zowel bij primipare als multipare vrouwen, met name bij gemarginaliseerde vrouwen [23](#page=23). * Een hogere initiatiegraad van borstvoeding [23](#page=23). * Neutrale tot positieve effecten op maternale en neonatale uitkomsten [24](#page=24). * Grotere tevredenheid bij zowel deelnemers als hulpverleners [24](#page=24). Group Care wordt beschouwd als een gelijkwaardig alternatief voor traditionele zorg. Het model kan antwoorden bieden op de complexe noden van zwangere vrouwen [24](#page=24). #### 3.2.4 Implementatie van Group Care in België Verschillende projecten en initiatieven in België hebben Group Care onderzocht en geïmplementeerd. Een pilootstudie via het RIZIV in Brussel (2019-2021) betrok 5 organisaties, leidde 17 vroedvrouwen op en includeerde 137 vrouwen in 29 groepen [24](#page=24) [25](#page=25). **Aanbevelingen voor toeleiding en rekrutering:** * **Selecteer toeleiders en stel prioriteiten** [25](#page=25). * **Investeer in communicatie** en stel Group Care voor als een evenwaardige optie [25](#page=25) [26](#page=26). * **Leg het zorgpad vast** en voorzie praktische hulpmiddelen [25](#page=25). * **Vergroot het patiëntenvolume** door samenwerking en actieplannen [26](#page=26). * **Informeer, motiveer en train wervers** om assumpties te vermijden [26](#page=26). * **Vermijd logistieke belemmeringen** voor vrouwen en verhoog de zichtbaarheid en normalisatie van Group Care [26](#page=26). #### 3.2.5 Vormgeving en dynamiek van Group Care sessies De vormgeving van Group Care sessies omvat verschillende aspecten: * **Vorm sessies, sfeer, structuur en integratie van medische controles:** Kleine ingrepen en gedragingen kunnen een grote impact hebben. Een ontspannen sfeer bevordert open gesprekken en vertrouwen. Het is haalbaar om trouw te blijven aan het model, ook al is het een uitdaging [27](#page=27). * **Dynamieken, betrokkenheid en interactie van deelnemers, en responsiviteit van facilitators:** Het belang van de groepskenmerken, de groepsgrootte, de faciliterende stijl en een proactieve en reactieve aanpak, waarbij de noden van de groep centraal staan, is cruciaal [28](#page=28). #### 3.2.6 Empowerment in Group Care Group Care draagt bij aan empowerment door: * Het gevoel van ergens thuishoren en gelijkwaardigheid [28](#page=28). * Vrouwen zich bewust te maken van de assertiviteit die ze mogen hebben [29](#page=29). * Het verkrijgen van een stem, vooral in de groep [29](#page=29). * Kennis die leidt tot actie, zoals zelf de bloeddruk en het gewicht meten om gedrag te veranderen [29](#page=29). * Het besef dat men, met begeleiding van de groep, zelf verantwoordelijk is [29](#page=29). #### 3.2.7 Lessons Learned en de toekomst van Group Care Belangrijke lessen geleerd bij de implementatie van Group Care zijn: * Organisaties blijven over het algemeen trouw aan het model [30](#page=30). * Facilitators vervullen diverse rollen [30](#page=30). * De faciliterende stijl is cruciaal voor responsief gedrag, empowerment en groepsdynamiek [30](#page=30). * De groep en de hechte band met facilitators zijn belangrijk voor empowerment [30](#page=30). * Geïndividualiseerde zorg binnen een groepssetting is mogelijk en zelfs versterkt [30](#page=30). * "Mixed groepen" en het betrekken van partners zijn van belang [30](#page=30). Group Care wordt gezien als de toekomst van zorg, met focus op preventie, empowerment, health literacy, community health en population health management. Het kan kostenefficiënt zijn bij voldoende grote groepen en zorgt voor enthousiaste medewerkers en patiënten [34](#page=34). #### 3.2.8 EU Project: GROUP CARE FOR THE FIRST 1000 DAYS Dit project heeft als doel context-specifieke factoren te identificeren die de transitie van individuele zorg naar groepszorg in de eerste 1000 dagen kunnen bevorderen of belemmeren in diverse landen. Het ontwikkelt en implementeert strategieën, monitort en evalueert de implementatie, en ontwikkelt blauwdrukken voor opschaling [30](#page=30) [31](#page=31). > **Tip:** Besteed extra aandacht aan de verschillende studies en hun specifieke aanbevelingen voor implementatie en de ervaren uitkomsten van Group Care. > **Tip:** Begrijp de kerncomponenten van Group Care (Health Assessment, Interactive Learning, Community Building) en hoe deze bijdragen aan empowerment. > **Tip:** Noteer de belangrijkste verschillen en overeenkomsten tussen het Perinataal Programma en Group Care, en hoe ze elkaar kunnen aanvullen. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Psychosociale kwetsbaarheid | Een toestand waarbij een persoon verhoogd risico loopt op psychische of sociale problemen door een combinatie van individuele, relationele en omgevingsfactoren, wat de mentale gezondheid en het welzijn tijdens de zwangerschap kan beïnvloeden. | | Perinatale periode | De periode die zowel de zwangerschap als de tijd direct na de bevalling omvat, doorgaans vanaf ongeveer 22 weken zwangerschap tot 7 dagen na de geboorte, en soms uitgebreid tot 28 dagen na de geboorte. | | Kansarmoede | Een sociaaleconomische situatie die wordt gekenmerkt door een structureel gebrek aan middelen, waardoor personen of huishoudens beperkt worden in hun mogelijkheden om deel te nemen aan de maatschappij en in hun toegang tot basisbehoeften. | | Prematuriteit | De geboorte van een baby vóór 37 weken zwangerschap, wat kan leiden tot diverse gezondheidsproblemen voor de zuigeling door onvolledige ontwikkeling van organen. | | Laag geboortegewicht | Een geboortegewicht van minder dan 2500 gram, ongeacht de zwangerschapsduur, wat een indicator kan zijn van gezondheidsproblemen bij de pasgeborene. | | Maternele sterfte | Het overlijden van een vrouw tijdens de zwangerschap, bevalling of binnen 42 dagen na de bevalling, ongeacht de duur en het verloop van de zwangerschap, door zwangerschapsgerelateerde oorzaken. | | Zelfmoord | Het opzettelijk beëindigen van het eigen leven. In de perinatale context kan dit een gevolg zijn van ernstige mentale gezondheidsproblemen zoals postnatale depressie. | | Evidence-based maatregelen | Preventieve en curatieve interventies die hun effectiviteit hebben bewezen door middel van wetenschappelijk onderzoek en systematische evaluatie. | | Screeningstool | Een instrument of vragenlijst die wordt gebruikt om systematisch te zoeken naar specifieke aandoeningen of risicofactoren, zoals psychosociale kwetsbaarheid, binnen een bepaalde populatie. | | Zorgpaden | Gestandaardiseerde plannen die de opeenvolgende stappen in de zorg voor een patiënt met een specifieke aandoening of behoefte beschrijven, om de continuïteit en kwaliteit van zorg te waarborgen. | | Interdisciplinaire samenwerking | De samenwerking tussen professionals uit verschillende vakgebieden (bijvoorbeeld artsen, verpleegkundigen, sociaal werkers) om een patiënt holistisch te behandelen. | | Data Protection Officer (DPO) | Een functionaris die binnen een organisatie verantwoordelijk is voor de naleving van de privacywetgeving, zoals de GDPR, en toezicht houdt op gegevensbeschermingsactiviteiten. | | DPIA (Data Protection Impact Assessment) | Een proces dat wordt gebruikt om de impact van gegevensverwerking op de privacy van individuen te beoordelen en te mitigeren, met name bij risicovolle verwerkingen. | | Informed Consent | Een proces waarbij een persoon vrijwillig instemt met een medische behandeling of deelname aan een onderzoek, na volledig te zijn geïnformeerd over de risico"s, voordelen en alternatieven. | | GDPR (General Data Protection Regulation) | De Europese Algemene Verordening Gegevensbescherming die regels opstelt voor de verwerking van persoonsgegevens en de bescherming van de privacy van individuen. | | Geïntegreerde zorg | Een vorm van zorg die verschillende diensten en professionals coördineert om een naadloze en patiëntgerichte ervaring te bieden, waarbij de nadruk ligt op preventie en welzijn. | | Perinataal Programma | Een specifiek zorgprogramma gericht op de perinatale periode, dat als doel heeft de toegankelijkheid van zorg te verhogen, gepersonaliseerde ondersteuning te bieden en de continuïteit van zorg te waarborgen voor moeder, kind en gezin. | | Group Care | Een model van zorgverlening waarbij groepen patiënten gezamenlijk worden ontvangen voor consultaties, wat de interactie bevordert, de gemeenschapszin versterkt en wederzijdse ondersteuning stimuleert. | | CenteringPregnancy® | Een specifiek groepszorgmodel dat wordt toegepast tijdens de zwangerschap, waarbij medische zorg, educatie en ondersteuning worden gecombineerd in een groepssetting. | | Empowerment | Het proces waarbij individuen meer controle krijgen over hun eigen leven en beslissingen, vaak door middel van het vergroten van kennis, vaardigheden en zelfvertrouwen. | | Health literacy | Het vermogen van individuen om gezondheidsinformatie te vinden, te begrijpen en te gebruiken om beslissingen te nemen die hun gezondheid bevorderen. | | Population health management | Een benadering die gericht is op het verbeteren van de gezondheidsresultaten van specifieke populaties door middel van gecoördineerde zorg, preventieve interventies en data-analyse. | | Appropriate care | Zorg die passend en effectief is voor de specifieke behoeften van een patiënt, waarbij onnodige of overbodige behandelingen worden vermeden. |