27_2025-10 antibiotica in de praktijk - S.pptx

# De geschiedenis en ontdekking van antibiotica Hieronder volgt een samenvatting van de geschiedenis en ontdekking van antibiotica, opgesteld als een examenklare studiegids. ## 1. De geschiedenis en ontdekking van antibiotica Dit onderwerp behandelt de revolutionaire ontdekking van penicilline door Alexander Fleming, de impact van antibiotica op de medische geschiedenis en het vroege, soms misbruikmakende, gebruik ervan. ### 1.1 De revolutionaire ontdekking van penicilline * **Alexander Fleming en het toeval (1928):** De ontdekking van penicilline door Alexander Fleming was grotendeels toeval, samengevat in zijn bekende uitspraak: "One sometimes finds what one is not looking for." Hij observeerde dat een petrischaal, die per ongeluk was blijven staan en begroeid was geraakt met de schimmel *Penicillium notatum*, een gebied creëerde waar bacteriën niet konden groeien. * **De impact van de ontdekking:** Deze ontdekking was een keerpunt in de medische geschiedenis. In een tijdperk waarin infectieziekten aanzienlijke sterfte veroorzaakten, met name bij kinderen (bijvoorbeeld door longontsteking, waarbij in 1931 20% van de kindersterfte te wijten was aan deze ziekte), boden antibiotica een levensreddende oplossing. Zware infecties bij soldaten, brandwonden die gevoelig waren voor infecties, en kinderziekten konden nu effectief worden bestreden. > **Tip:** De ontdekking van Fleming illustreert het belang van observatie en het openstaan voor onverwachte bevindingen in wetenschappelijk onderzoek. * **Vroeg en wijdverspreid gebruik:** Na de ontdekking werd penicilline al snel massaal geproduceerd en verkocht, zelfs bij kruideniers. Dit markeerde een maatschappelijke verandering, aangezien een eerdere generatie artsen, die de verwoesting van infectieziekten hadden meegemaakt, geneigd was antibiotica breed voor te schrijven voor diverse aandoeningen. ### 1.2 De waarschuwing van Fleming en de ontdekkingsleegte * **Fleming's vooruitziende waarschuwing:** Al in 1945 voorzag Alexander Fleming de potentiële gevaren van een breed en mogelijk ondeskundig gebruik van antibiotica. Hij waarschuwde: "The time may come when penicillin can be bought by anyone in the shops. Then there is the danger that the ignorant man may easily underdose himself and by exposing his microbes to non-lethal quantities of the drug make them resistant." Hoewel hij de impact op het algemene publiek voorzag, dacht hij aanvankelijk dat artsen zelf de grootste bron van overmatig gebruik zouden zijn. * **De continue stroom en de ontdekkingsleegte:** Gedurende lange tijd was er een continue aanvoer van nieuwe antibiotica, wat het probleem van resistentie grotendeels wist te omzeilen. Dit duurde tot ongeveer 1980. Sindsdien is er echter een stilstand in serieuze innovaties en nieuwe antibiotica. We bevinden ons momenteel in een "ontdekkingsleegte", een periode waarin er nauwelijks nieuwe antibiotica worden ontdekt. > **Tip:** Het huidige gebrek aan nieuwe antibiotica is een significant probleem, mede doordat de ontwikkeling ervan kostbaar is en niet altijd rendabel voor farmaceutische bedrijven. ### 1.3 De opkomst van antibioticumresistentie * **Het fenomeen resistentie:** Bij elk antibioticum geldt: hoe meer het wordt gebruikt, hoe sneller bacteriën resistentie ontwikkelen. Dit wordt samengevat in de uitspraak "The more you use them the more you lose them." De ontdekking van nieuwe antibiotica werd telkens gevolgd door een periode waarin resistentie optrad, wat resulteerde in een voortdurende cyclus. * **De antibiotica-paradox:** Dit fenomeen staat bekend als de "antibiotica-paradox": hoe meer we ze gebruiken, hoe minder effectief ze worden door de toenemende resistentie. * **Late erkenning van het probleem:** Het besef van de omvang van antibioticumresistentie (AMR - antimicrobial resistance) is relatief recent. Wetenschappelijke publicaties over dit onderwerp kenden pas vanaf 1995 een sterke toename. * **De dreiging van superbugs:** Superbugs, zoals MRSA (meticilline-resistente *Staphylococcus aureus*), zijn voorbeelden van bacteriën die resistent zijn tegen een breed scala aan antibiotica. * **De bredere impact van resistentie:** Antibioticaresistentie heeft verstrekkende gevolgen, niet alleen voor het behandelen van infecties, maar ook voor andere medische procedures zoals operaties (bijvoorbeeld heupprotheses), chemotherapie, en orgaantransplantaties, waarbij patiënten extreem kwetsbaar zijn voor infecties. Dit leidt tot langere ziekenhuisopnames, hogere mortaliteit en morbiditeit. * **Statistieken van het probleem:** * **Europees:** Jaarlijks sterven naar schatting 33.000 mensen in Europa aan ziekenhuisinfecties veroorzaakt door de vijf meest voorkomende resistente bacteriën. * **Mondiaal:** Zonder adequate bestrijding wordt verwacht dat tegen 2050 wereldwijd 10 miljoen doden per jaar zullen vallen als gevolg van antibioticaresistentie. Dit zou de grootste doodsoorzaak worden, overstijgend kanker en verkeersongevallen. > **Tip:** Het verband tussen het antibioticagebruik op individueel niveau en de ontwikkeling van resistentie is cruciaal. Studies tonen aan dat zelfs kortdurende antibioticagebruik kan leiden tot verhoogd dragerschap van resistente bacteriën. ### 1.4 Initiatieven ter bestrijding van resistentie * **Europese actie:** De eerste Europese conferentie over dit onderwerp vond plaats in 1998, wat resulteerde in de "Copenhagen recommendations" om antibioticagebruik te verminderen. * **Belgische aanpak (BAPCOC):** In België is de Belgian Antibiotic Policy Coordination Commission (BAPCOC) opgericht om rationeel antibioticagebruik te bevorderen. Dit omvat werkgroepen gericht op diergeneeskunde, ziekenhuizen, hygiëne, ambulante geneeskunde en sensibilisering. * **Het "One Health"-principe:** Dit principe erkent de onderlinge verbondenheid van de gezondheid van mens, dier en milieu. Initiatieven omvatten onder meer: * Het afleveren van exacte hoeveelheden medicatie (in tegenstelling tot het uitdelen van restjes). * Integratie van richtlijnen in elektronische medische dossiers (EMD) voor ondersteuning bij voorschrijven. * Gebruik van "point of care" testen (zoals CRP) om onnodig antibioticagebruik te verminderen. * **Rationeel antibioticumgebruik in de ambulante praktijk:** Aangezien 90% van de antibiotica in de ambulante praktijk wordt voorgeschreven, is rationeel gebruik hier essentieel. Dit impliceert: 1. **De juiste indicatie:** Antibiotica zijn aangewezen bij ernstige infecties en voor kwetsbare patiënten. Banale infecties bij gezonde individuen zijn vaak zelflimiterend en worden nauwelijks beïnvloed door antibiotica, met enkel bijwerkingen en resistentie als gevolg. 2. **De juiste keuze:** Het selecteren van een antibioticum met het smalst mogelijke werkingsspectrum, rekening houdend met lokale resistentiecijfers, veiligheid (nevenwerkingen), geschiktheid en kostprijs. 3. **Correct gebruik:** Toediening van de juiste dosis, duur (zo kort mogelijk) en frequentie. Herhaalde kuren en het beperken van het aantal kuren binnen een gemeenschap zijn ook cruciaal. > **Voorbeeld:** Bij acute rhinosinusitis (neusbijholteontsteking) met purulente neusuitvloed is waakzaam afwachten met neusdruppels en pijnstillers de aanbevolen aanpak volgens de richtlijnen. Studies hebben aangetoond dat amoxicilline hierbij geen significant voordeel biedt op het herstel of de pijn, maar wel de frequentie van diarree kan verhogen. ### 1.5 Vergelijking met andere landen en beleidsmaatregelen * **België versus Nederland:** België vertoont een significant hoger antibioticagebruik dan Nederland, ondanks de geografische nabijheid. Dit verschil is niet wetenschappelijk te rechtvaardigen en wijst op een discrepantie in voorschrijfgedrag. * **Beleidsmaatregelen:** Pogingen om het antibioticagebruik te verminderen, zoals het duurder maken van antibiotica, hebben niet geleid tot een daling van het verbruik, maar wel tot hogere kosten voor de patiënt. Beperkingen op het gebruik van bepaalde breedspectrumantibiotica, zoals chinolonen, toonden ook gemengde resultaten, waarbij patiënten soms aangemoedigd werden zelf de hogere kosten te dragen voor een 'effectievere' behandeling. > **Tip:** De focus moet liggen op gedragsverandering en het implementeren van richtlijnen, ondersteund door praktische hulpmiddelen voor artsen, in plaats van enkel op regelgeving of prijsaanpassingen. * **De impact van minder voorschrijven:** Onderzoek suggereert dat een vermindering van antibioticagebruik leidt tot een daling van resistentie, zonder een significante toename van ernstige complicaties. In feite kan een rationeel gebruik leiden tot minder complicaties. ### 1.6 De toekomst van antibiotica * **Noodzaak van nieuwe antibiotica:** Ondanks de inspanningen om het gebruik te beperken, blijft de noodzaak voor de ontwikkeling van nieuwe antibiotica bestaan. * **Goed gebruik als sleutel:** Het succesvolle beheer van antibioticumresistentie vereist een tweeledige aanpak: het drastisch verminderen van het totale antibioticagebruik en het waarborgen van het juiste voorschrijfgedrag (juiste indicatie, juiste keuze, correct gebruik). Dit kan de resistentie doen dalen zonder dat complicaties toenemen. --- # Antibioticaresistentie: een groeiend probleem Antibioticaresistentie is een ernstige en groeiende bedreiging voor de volksgezondheid wereldwijd, voornamelijk veroorzaakt door het overmatige en verkeerde gebruik van antibiotica. ## 2. De opkomst van antibioticaresistentie ### 2.1 Geschiedenis en ontdekking van antibiotica De ontdekking van penicilline door Alexander Fleming in 1928 was een revolutionaire doorbraak. Voor de komst van antibiotica waren infectieziekten, zoals pneumonie, een belangrijke oorzaak van kindersterfte en waren zelfs kleine verwondingen potentieel dodelijk door infecties. Antibiotica werden als een "wonderdrug" beschouwd en levensreddend ingezet. > **Tip:** Fleming waarschuwde destijds al voor het risico op resistentie als gevolg van onjuist gebruik door de "onwetende man", hoewel hij toen nog niet voorzag hoe breed dit probleem zou worden. ### 2.2 De 'discovery void' en economische belangen Sinds ongeveer 1980 is er een stilstand in de ontdekking van nieuwe antibiotica, wat leidt tot een "ontdekkingsleegte" (discovery void). Het ontwikkelen van nieuwe antibiotica is extreem kostbaar, waardoor farmaceutische bedrijven terughoudend zijn om hierin te investeren. Dit creëert een conflict tussen het economische belang van bedrijven en het maatschappelijk belang van beschikbare antibiotica voor volksgezondheid. ### 2.3 Het principe van resistentie Het principe achter antibioticaresistentie is dat hoe meer antibiotica worden gebruikt, hoe sneller de effectiviteit ervan afneemt. Dit is een directe consequentie van de evolutie van bacteriën die zich aanpassen aan de medicatie. > **Tip:** "The more you use them, the more you lose them" – dit adagium vat de kern van het probleem kernachtig samen. ## 3. De impact van antibioticaresistentie ### 3.1 Wetenschappelijke aandacht en bewustwording De urgentie van antibioticaresistentie (AMR - antimicrobial resistance) groeit en is sinds de jaren '90 significant meer onderwerp van wetenschappelijke discussie en publicaties. Artikelen hierover kenden een piek rond 1995. ### 3.2 'Superbugs' en gevolgen voor de gezondheidszorg Resistente bacteriën, ook wel "superbugs" genoemd (zoals MRSA – methicilline-resistente *Staphylococcus aureus*), vormen een groeiende bedreiging. Antibioticaresistentie heeft verreikende gevolgen: * **Onmogelijkheid om infecties te behandelen:** Dit leidt tot langere ziekenhuisopnames, verhoogde mortaliteit en morbiditeit. * **Beperkingen in medische procedures:** Cruciale medische ingrepen zoals heupprotheses, orgaantransplantaties en chemotherapie worden risicovoller of onmogelijk zonder effectieve antibiotica ter preventie en behandeling van infecties. * **Impact op kankerbehandelingen:** Patiënten die hun immuunsysteem verliezen tijdens chemotherapie, zijn extreem kwetsbaar voor infecties en vereisen antibiotica ter bescherming. ### 3.3 Europese en mondiale cijfers * **Europa:** Jaarlijks overlijden naar schatting 33.000 mensen in Europa aan ziekenhuisinfecties veroorzaakt door de vijf meest voorkomende resistente bacteriën. * **Mondiaal:** De verwachting is dat tegen 2050 antibioticaresistentie kan leiden tot 10 miljoen doden per jaar wereldwijd, waarmee het een grotere doodsoorzaak wordt dan kanker en verkeersongevallen. De economische kost hiervan wordt geschat op 66 biljoen dollars. > **Voorbeeld:** Het gebrek aan een directe visuele link tussen het voorschrijven van antibiotica en de gevolgen van resistentie kan ertoe leiden dat artsen de ernst van het probleem onderschatten. Een arts die routinematig antibiotica voorschrijft, realiseert zich mogelijk niet dat dit indirect kan bijdragen aan een situatie waarin een dierbare in de toekomst aan een behandelbare infectie overlijdt. ### 3.4 België: een zorgwekkend beeld België kent een aanzienlijk aantal sterfgevallen gerelateerd aan resistente bacteriën (ongeveer 700-750 per jaar, met een stijgende trend). De situatie in België is zorgwekkend, vooral in vergelijking met buurlanden zoals Nederland, waar het antibioticaverbruik aanzienlijk lager is (ongeveer 9 keer lager in de ambulante zorg). Dit verschil kan niet wetenschappelijk worden verklaard. ## 4. Oorzaken van antibioticaresistentie ### 4.1 Overmatig en verkeerd antibioticagebruik De meest significante oorzaak van antibioticaresistentie is het overmatig en verkeerd gebruik van antibiotica, zowel in de humane als in de veterinaire geneeskunde. * **Ambulante praktijk:** De huisartsenpraktijk is verantwoordelijk voor 90% van de antibioticavoorschriften in België. Er is een significante hoeveelheid "laaghangend fruit" – gevallen waar antibiotica onnodig worden voorgeschreven. * **Veterinaire geneeskunde:** In het verleden werd er in de diergeneeskunde enorm veel antibiotica gebruikt, met name macroliden. Dit leidde tot resistentie bij dieren, die vervolgens via voedselketen of direct contact kon overspringen op mensen. Hoewel de diergeneeskunde hierin inhaalslagen maakt, blijft het een aandachtspunt. > **Tip:** De gedachte dat patiënten "flink moeten zijn" en "het lijden moeten ondergaan" is misplaatst wanneer het gaat om infecties die niet door antibiotica worden behandeld. Antibiotica helpen bij banale infecties niet en induceren enkel resistentie en bijwerkingen. ### 4.2 Consumptie en resistentie Er is een duidelijke correlatie tussen het antibioticagebruik en het optreden van resistentie. Studies tonen aan dat na het gebruik van antibiotica, zoals amoxicilline, het dragerschap van resistente bacteriën significant toeneemt, zelfs na het stoppen van de behandeling. Sommige antibiotica, zoals azithromycine, kunnen leiden tot langdurig dragerschap van resistente bacteriën. > **Voorbeeld:** Onderzoek naar dragerschap van ESBL (extended-spectrum beta-lactamase) producerende bacteriën toont een enorme stijging in gebieden waar antibiotica, zoals amoxicilline, vrij verkrijgbaar zijn en routinematig worden gebruikt voor diverse klachten, zelfs zonder duidelijke infectie. ## 5. Maatregelen tegen antibioticaresistentie Overheden en gezondheidsorganisaties wereldwijd komen in actie, maar de impact laat vaak op zich wachten. ### 5.1 Beleid en aanbevelingen * **Europese aanbevelingen:** Al in 1998 werden tijdens de Europese conferentie in Kopenhagen aanbevelingen gedaan om het antibioticagebruik te verminderen. * **Belgisch beleid (BAPCOC):** De Belgian Antibiotic Policy Coordination Commission (BAPCOC) is opgericht om rationeel antibioticagebruik te bevorderen via monitoring, gedragsverandering en sensibiliseringscampagnes voor zowel publiek als zorgverleners. * **Initiatieven:** Diverse initiatieven worden genomen, waaronder het afleveren van exacte hoeveelheden medicatie, integratie van richtlijnen in elektronische medische dossiers (EMD) en het gebruik van point-of-care testen (zoals CRP-metingen) om de noodzaak van antibiotica te objectiveren. ### 5.2 Rationeel antibioticumgebruik Rationeel antibioticumgebruik draait om twee kernprincipes: **volume** en **keuze**. 1. **Minder voorschrijven (volume):** * **Juiste indicatie:** Antibiotica zijn enkel geïndiceerd bij ernstige infecties en bij kwetsbare patiënten met een infectie. Banale infecties bij gezonde mensen zijn meestal zelflimiterend en hebben weinig tot geen baat bij antibiotica. * **Waakzaam afwachten (safety netting):** Bij banale infecties, zoals acute rhinosinusitis, is het aan te raden om symptomatische behandeling te bieden (pijnstillers, neussprays) en de patiënt nauwlettend op te volgen. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat antibiotica hierbij geen significant voordeel bieden boven placebo, maar wel bijwerkingen kunnen veroorzaken. > **Voorbeeld:** Bij acute rhinosinusitis is de aanbevolen aanpak volgens de richtlijnen het gebruik van neusdruppels/spray, pijnstillers en waakzaam afwachten, in plaats van onmiddellijk antibiotica voor te schrijven. 2. **Juiste keuze:** * **Effectiviteit:** Kies het antibioticum met het smalst mogelijke spectrum dat effectief is tegen de vermoedelijke verwekker. * **Lokale resistentie:** Houd rekening met bekende lokale resistentiecijfers. * **Veiligheid en nevenwerkingen:** Overweeg de mogelijke bijwerkingen en interacties van het antibioticum. * **Geschiktheid:** Denk aan de verwachte therapietrouw en de kostprijs. 3. **Correct gebruik:** * **Dosis:** Gebruik een voldoende hoge dosis. * **Duur:** De duur van de inname moet zo kort mogelijk zijn. * **Frequentie:** Houd rekening met de toedieningsfrequentie, die afhankelijk is van het type antibioticum (concentratie-afhankelijk versus tijdsafhankelijk). * **Vermijd herhaalde kuren:** Beperk het aantal kuren binnen een gemeenschap om resistentie te voorkomen. > **Tip:** De implementatie van richtlijnen bij artsen is cruciaal. Kennis alleen is niet voldoende; artsen hebben tools nodig om hun voorschrijfgedrag aan te passen. ### 5.3 Beleidsmaatregelen en hun effecten * **Prijsverhoging:** Pogingen om antibiotica duurder te maken om het gebruik te ontmoedigen, hebben geleid tot perverse effecten, waarbij patiënten met lagere inkomens moeilijker toegang krijgen tot medicatie, zonder dat het totale verbruik daalt. * **Beperkingen op specifieke antibiotica:** Het beperken van de terugbetaling voor bepaalde klassen van antibiotica, zoals chinolonen, heeft geleid tot een daling in gebruik, maar ook tot de paradox dat patiënten deze zelf moeten betalen als ze erop aandringen. Dit kan ertoe leiden dat artsen toch bredere of duurdere alternatieven voorschrijven. ### 5.4 De impact van het verminderen van antibioticagebruik Er is bewijs dat het verminderen van het antibioticagebruik leidt tot een daling van resistentiecijfers, zoals te zien is bij pneumokokken en MRSA. Wanneer het antibioticagebruik daalt, krijgen niet-resistente bacteriën een evolutionair voordeel en nemen deze weer de overhand, wat indirect de druk op resistentie vermindert. De daling van het aantal resistente bacteriën kan zelfs optreden zonder dat er een toename van ernstige complicaties is. ### 5.5 Conclusie en toekomstperspectief Antibioticaresistentie is een complex en urgent probleem dat een gecoördineerde aanpak vereist op zowel mondiaal als lokaal niveau. Het is essentieel om het gebruik van antibiotica drastisch te verminderen en enkel in te zetten wanneer strikt noodzakelijk en op de meest rationele manier. De evolutie van de menselijke gezondheidszorg, inclusief moderne medische behandelingen, is sterk afhankelijk van de effectiviteit van antibiotica. Zonder een succesvolle bestrijding van resistentie dreigen we terug te keren naar een pre-antibiotische era, met catastrofale gevolgen voor de volksgezondheid. --- # Beleid en initiatieven ter bestrijding van antibioticaresistentie in België Dit onderwerp behandelt de respons van de Belgische overheid op de problematiek van antibioticaresistentie, met een focus op de rol van BAPCOC, nationale actieplannen en specifieke initiatieven zoals het 'One Health' concept en de implementatie van 'point of care' testen. ### 3.1 De evolutie van antibioticaresistentie: een groeiend probleem De ontdekking van penicilline door Alexander Fleming in 1928 markeerde een revolutionaire doorbraak in de geneeskunde, waardoor voorheen dodelijke infecties behandelbaar werden. Dit leidde echter ook tot een onzorgvuldig gebruik van antibiotica, waarbij Fleming zelf al waarschuwde voor het risico op resistentieontwikkeling door onjuist gebruik. Vanaf de jaren tachtig is er een significante afname in de ontdekking van nieuwe antibiotica, wat resulteert in een 'ontdekkingsleegte' en een verhoogde afhankelijkheid van bestaande middelen. De toename van antibioticaresistentie (AMR) is een recenter erkend probleem, met een piek in wetenschappelijke publicaties vanaf de jaren negentig. Resistente bacteriën, ook wel 'superbugs' genoemd, vormen een mondiale bedreiging met potentieel catastrofale gevolgen voor de gezondheidszorg. Zo kunnen routineuze medische ingrepen zoals heupprotheses, chemotherapie en orgaantransplantaties onmogelijk worden door het gebrek aan effectieve antibiotica. #### 3.1.1 Mondiale en Europese impact van antibioticaresistentie Op Europees niveau sterven jaarlijks naar schatting 33.000 mensen aan ziekenhuisinfecties veroorzaakt door de vijf meest voorkomende resistente bacteriën. Wereldwijd worden de projecties voor 2050 geschat op 10 miljoen doden per jaar, wat de zorgwekkende impact van dit probleem onderstreept. De trend in België toont een lichte, maar toenemende stijging van het aantal sterfgevallen door infecties met resistente bacteriën. #### 3.1.2 De relatie tussen antibioticagebruik en resistentie Een direct verband bestaat tussen het antibioticagebruik en de ontwikkeling van resistentie. Hoger gebruik van antibiotica, zowel op individueel als op populatieniveau, leidt tot een toename van resistente bacteriën. Studies tonen aan dat na een antibioticakuur het dragerschap van resistente bacteriën toeneemt en gedurende een aanzienlijke periode kan aanhouden. Dit effect is sterker bij bepaalde klassen van antibiotica, zoals macroliden, die een langduriger resistentie kunnen induceren. ##### 3.1.2.1 Het 'One Health' concept Het 'One Health' concept erkent de onderlinge verbondenheid tussen de gezondheid van mens, dier en milieu in de aanpak van antimicrobiële resistentie. Dit vertaalt zich in een geïntegreerde aanpak, waarbij zowel het antibioticagebruik in de humane geneeskunde als in de diergeneeskunde wordt gemonitord en aangepakt. Dit omvat ook de rol van de voedingsindustrie en de verspreiding van resistente bacteriën via deze sectoren. ### 3.2 Belgisch beleid en initiatieven ter bestrijding van antibioticaresistentie De Belgische overheid heeft maatregelen genomen om antibioticaresistentie aan te pakken, voornamelijk via de oprichting van de Belgian Antibiotic Policy Coordination Commission (BAPCOC). #### 3.2.1 De rol van BAPCOC en nationale actieplannen BAPCOC coördineert het nationale beleid en de initiatieven ter bestrijding van antibioticaresistentie. Dit omvat sensibiliseringscampagnes gericht op zowel de bevolking als zorgverleners, en het monitoren van antibioticagebruik en resistentiecijfers. BAPCOC werkt met verschillende werkgroepen die zich richten op specifieke domeinen, waaronder diergeneeskunde, ziekenhuisgeneeskunde, ziekenhuishygiëne en ambulante geneeskunde. ##### 3.2.1.1 Nationale actieplannen en implementatie Nationale actieplannen worden opgesteld om de doelstellingen van BAPCOC te realiseren. Enkele belangrijke initiatieven omvatten: * **Aflevering van exacte hoeveelheid medicatie:** De huidige praktijk van het voorschrijven en afleveren van volledige verpakkingen van antibiotica leidt tot restjes die nadien onjuist gebruikt kunnen worden. In Nederland wordt bijvoorbeeld de exacte hoeveelheid medicatie voor de voorgeschreven behandeling afgeleverd, een model dat ook in België wordt overwogen. * **Integratie van richtlijnen in het elektronisch medisch dossier (EMD):** Richtlijnen voor rationeel antibioticagebruik worden ontwikkeld, maar de implementatie ervan is cruciaal. Projecten met Domus Medica en de integratie van 'prescription support systems' (PSS) in het EMD, die artsen adviseren over de juiste behandeling op basis van patiëntkenmerken, zijn hier voorbeelden van. Dit systeem kan pop-ups genereren met aanbevelingen, rekening houdend met de specifieke situatie van de patiënt. * **Point of Care (POC) testen:** De invoering van POC-testen, zoals de CRP-test, in de huisartsenpraktijk kan artsen helpen bij het nemen van beslissingen over het al dan niet voorschrijven van antibiotica. Een lage CRP-waarde kan bijvoorbeeld meer zekerheid bieden om geen antibioticum voor te schrijven, waardoor het antibioticagebruik kan verminderen. #### 3.2.2 Rationeel antibioticumgebruik in de ambulante praktijk De ambulante praktijk is verantwoordelijk voor de meerderheid van het antibioticagebruik. Het stimuleren van rationeel gebruik in dit domein is dan ook van cruciaal belang. Dit houdt in: * **Het belang van richtlijnen:** Het beschikbaar stellen van goed onderbouwde richtlijnen aan artsen is essentieel. * **Implementatie van richtlijnen:** De daadwerkelijke implementatie van deze richtlijnen in de praktijk, door artsen bewust te maken en hun voorschrijfgedrag te beïnvloeden, is nog belangrijker. ##### 3.2.2.1 De rol van de huisarts en verkeerde percepties Er bestaat een misvatting dat artsen in klinieken en specialisten primair verantwoordelijk zijn voor misbruik van antibiotica. Echter, huisartsen schrijven het overgrote deel van de antibiotica voor. Het is belangrijk om te benadrukken dat antibiotica niet altijd nodig zijn voor banale infecties van de bovenste luchtwegen, en zelfs schadelijk kunnen zijn door het induceren van resistentie en bijwerkingen. **Tip:** Het idee dat men bij banale infecties meer moet lijden is onjuist. Antibiotica helpen niet bij dergelijke infecties en brengen enkel nadelen met zich mee. #### 3.2.3 Strategieën voor het stimuleren van rationeel gebruik Het stimuleren van rationeel antibioticagebruik omvat verschillende pijlers: 1. **Juiste indicatie:** * Antibiotica zijn enkel geïndiceerd bij ernstige infecties en voor kwetsbare patiënten. * Banale infecties bij gezonde personen zijn vaak zelflimiterend en vereisen geen antibiotica, aangezien deze weinig tot geen invloed hebben op de genezing en winst vaak minder dan een dag bedraagt. * Wetenschappelijke inzichten evolueren; vroegere aanbevelingen om elke keelontsteking met antibiotica te behandelen, zijn achterhaald. 2. **Juiste keuze:** * **Effectiviteit:** Het kiezen van een antibioticum met het meest nauwe werkingsspectrum is cruciaal om de ontwikkeling van resistentie te beperken. * **Gekende lokale resistentiecijfers:** Rekening houden met lokale resistentiecijfers is belangrijk voor de keuze en dosering van het antibioticum. * **Veiligheid:** Nevenwerkingen en potentiële complicaties door onnodig voorschrijven moeten worden afgewogen. Het niet voorschrijven van een noodzakelijk antibioticum leidt tot complicaties, terwijl het onnodig voorschrijven van een antibioticum eveneens ernstige complicaties kan veroorzaken. * **Geschiktheid:** Factoren zoals verwachte therapietrouw, interacties met andere medicatie en kostprijs spelen ook een rol. 3. **Correct gebruik:** * **Correcte dosis:** Voldoende hoge dosis is noodzakelijk. * **Correcte duur van inname:** Zo kort mogelijk, maar lang genoeg om de infectie te bestrijden. Het idee om een kuur langer door te nemen dan voorgeschreven om de laatste bacterie te doden, is achterhaald. * **Correcte frequentie van toediening:** Afhankelijk van het type antibioticum kan dit éénmaal daags zijn (concentratie-afhankelijk dodend) of meerdere keren per dag, goed gespreid over de 24 uur (tijdsafhankelijk dodend), zoals bij amoxicilline. * **Herhaalde kuren vermijden:** Het aantal kuren binnen een gemeenschap, zoals een rusthuis, dient beperkt te worden. #### 3.2.4 Beleidsmaatregelen en hun effectiviteit Verschillende beleidsmaatregelen zijn geïmplementeerd, met wisselend succes: * **Prijsverhoging van antibiotica:** Een poging om antibiotica duurder te maken, leidde tot perverse effecten en hogere kosten voor de patiënt, zonder significante daling van het antibioticagebruik. * **Beperking van chinolonen:** Sinds 2018 zijn chinolonen enkel nog terugbetaald onder specifieke voorwaarden. Hoewel dit leidde tot een daling in terugbetalingen, was de effectieve daling van het voorschrijfgedrag beperkter, met patiënten die de medicatie zelf moesten betalen. * **Campagnes en richtlijnen:** De initiële campagnes ter vermindering van het antibioticagebruik (2008-2012) hadden niet het gewenste effect. De focus is verschoven naar de implementatie van richtlijnen met de juiste tools voor artsen. ##### 3.2.4.1 Het effect van antibioticagebruik op resistentiecijfers Onderzoek toont aan dat een vermindering van het antibioticagebruik leidt tot een daling van resistentiecijfers. Dit wordt geïllustreerd door de opmerkelijke daling in resistente pneumokokkenstammen en MRSA-gevallen in België, evenals de significante verschillen in antibioticaconsumptie tussen België en Nederland, waarbij Nederland veel minder antibiotica voorschrijft. **Tip:** Het principe 'the more you use them, the more you lose them' is fundamenteel voor antibioticaresistentie. Een vermindering van het gebruik is de sleutel tot het behoud van de effectiviteit van antibiotica. #### 3.2.5 'Point of care' testen en diagnostische hulpmiddelen De invoering van 'point of care' testen, zoals de CRP-test, in de huisartsenpraktijk, biedt huisartsen de mogelijkheid om sneller diagnoses te stellen en hun besluitvorming te onderbouwen. Dit kan leiden tot een rationeler voorschrijfgedrag, met name bij infecties van de bovenste luchtwegen zoals acute rhinosinusitis, waarbij waakzaam afwachten, symptomatische behandeling en het gebruik van neusdruppels/sprays de voorkeur genieten boven antibiotica. ##### 3.2.5.1 De ecologie van medische zorg en onderzoeksresultaten De context van patiëntenpopulaties is cruciaal bij het interpreteren van onderzoeksresultaten. Resultaten uit specialistische zorg, waar patiënten met ernstigere aandoeningen worden behandeld, kunnen niet zomaar geëxtrapoleerd worden naar de eerstelijnsgeneeskunde. Studies naar bijvoorbeeld acute rhinosinusitis tonen aan dat antibiotica geen significant voordeel bieden ten opzichte van placebo wat betreft genezing, pijn of duur van de klachten, maar wel het risico op diarree verhogen. **Tip:** Zoek altijd naar de juiste bronnen en onderzoeksuitslagen die relevant zijn voor de specifieke patiëntenpopulatie waarmee u werkt (bv. eerstelijnsgeneeskunde vs. gespecialiseerde ziekenhuisafdeling). #### 3.2.6 Nieuwe antibiotica en het belang van goed gebruik Ondanks inspanningen om antibioticagebruik te verminderen, blijven nieuwe antibiotica nodig. De focus moet echter niet alleen liggen op de ontwikkeling van nieuwe middelen, maar ook op het optimaliseren van het gebruik van bestaande antibiotica. Een vermindering van het volume en een verbetering van de kwaliteit van het voorschrijven kunnen leiden tot een daling van resistentie zonder toename van complicaties. ##### 3.2.6.1 Belang van de juiste indicatie, keuze en gebruik Het rationeel gebruik van antibiotica is gebaseerd op drie pijlers: de juiste indicatie, de juiste keuze en het correcte gebruik. Dit omvat het beperken van het voorschrijven tot patiënten met ernstige infecties, het selecteren van het breedste mogelijke spectrum antibioticum met inachtneming van lokale resistentiecijfers en het correct toepassen van de dosis, duur en frequentie van inname. **Voorbeeld:** Bij een patiënt met keelpijn wordt in de meeste gevallen geen antibioticum voorgeschreven omdat de infectie zelflimiterend is en antibiotica geen significant voordeel bieden. In plaats daarvan worden symptomatische behandelingen zoals pijnstillers en waakzaam afwachten aanbevolen. Een diepgaand begrip van de mechanismen van antibioticatargeting (concentratie-afhankelijk versus tijdsafhankelijk dodend) is essentieel voor het correct instellen van de dosering en frequentie. Dit draagt bij aan een effectieve behandeling en helpt de ontwikkeling van resistentie te minimaliseren. --- # Rationeel antibioticagebruik in de ambulante praktijk Hier is de samenvatting van "Rationeel antibioticagebruik in de ambulante praktijk", gebaseerd op de verstrekte documentatie: ## 4. Rationeel antibioticagebruik in de ambulante praktijk Dit deel van de studie behandelt de principes van rationeel antibioticagebruik, de specifieke toepassing ervan binnen de huisartsenpraktijk, de correcte indicatie, keuze en toediening van antibiotica, geïllustreerd met casestudies. ### 4.1 De noodzaak van rationeel antibioticagebruik #### 4.1.1 Historische context en de opkomst van resistentie * **Ontdekking en impact:** De ontdekking van penicilline door Alexander Fleming in 1928 was revolutionair en werd gezien als een wondermiddel dat talloze levens redde, met name bij ernstige infecties en kindersterfte door aandoeningen als pneumonie. * **Vroege waarschuwingen:** Fleming zelf voorspelde al dat overmatig gebruik door onwetenden tot resistentie zou kunnen leiden. * **Innovatie-stilstand en ontdekkingsleegte:** Tot ongeveer 1980 was er een continue stroom aan nieuwe antibiotica, maar sindsdien is er een aanzienlijke 'ontdekkingsleegte' ontstaan, waardoor de ontwikkeling van nieuwe middelen stagneert. Dit wordt deels veroorzaakt door de hoge kosten en de businessmodellen van farmaceutische bedrijven, die moeite hebben om winst te genereren met medicijnen die juist beperkt gebruikt moeten worden. * **Antibioticaresistentie (AMR):** Naarmate antibiotica worden gebruikt, treedt er resistentie op. Dit fenomeen krijgt steeds meer aandacht, met een explosieve groei in wetenschappelijke publicaties rond AMR vanaf circa 1995. De boodschap is duidelijk: hoe meer je ze gebruikt, hoe meer je hun werking verliest. #### 4.1.2 De impact van antibioticaresistentie * **Wereldwijde dreiging:** AMR vormt een wereldwijd probleem met ernstige consequenties. In Europa sterven jaarlijks duizenden mensen door ziekenhuisinfecties met resistente bacteriën. Wereldwijd wordt voorspeld dat AMR tegen 2050 een grotere doodsoorzaak kan worden dan kanker en verkeersongevallen, met een enorme economische kost. * **Gevolgen voor de gezondheidszorg:** AMR heeft een domino-effect op diverse medische behandelingen. Zonder effectieve antibiotica worden veel ingrepen, zoals heupprotheses, en behandelingen zoals chemotherapie (waarbij patiënten immuun-gecompromitteerd zijn) riskanter of zelfs onmogelijk. * **De 'missing link' voor artsen:** Vaak maken artsen in de eerste lijn de connectie niet tussen hun dagelijkse voorschrijfgedrag en de bredere, toekomstige impact van resistentie. Het effect op hun eigen kinderen of dierbaren is minder direct voelbaar dan bij de patiënt in de spreekkamer. #### 4.1.3 Relatie tussen consumptie en resistentie * **Nationaal en individueel niveau:** Er is een duidelijke correlatie tussen het antibioticagebruik in een land en de mate van resistentie. Hoger gebruik van antibiotica, met name beta-lactam antibiotica, correleert met hogere resistentiecijfers. * **Draagerschap van resistente bacteriën:** Studies tonen aan dat het gebruik van antibiotica, zoals amoxicilline, leidt tot een toename van dragerschap van resistente bacteriën, wat gedurende weken tot maanden kan aanhouden. Macroliden hebben een nog langduriger effect op het resistentiedragerschap. * **ESBL-productie:** Dragerschap van extended spectrum beta-lactamase (ESBL) producerende bacteriën, zoals E. coli, neemt wereldwijd toe, met name in regio's waar antibiotica vrij verkrijgbaar zijn. #### 4.1.4 Beleid en initiatieven * **Europees beleid:** Vanaf 1998 werden er Europese conferenties gehouden met aanbevelingen om het antibioticagebruik te verminderen, wat leidde tot de oprichting van instanties zoals BAPCOC (Belgian Antibiotic Policy Coordination Commission) in België. * **Belgische initiatieven:** BAPCOC richtte diverse werkgroepen op (diergeneeskunde, ziekenhuishygiëne, ambulante geneeskunde, etc.) om het probleem aan te pakken. Dit omvat campagnes, het monitoren van gebruik en het bevorderen van gedragsverandering bij zowel artsen als de bevolking. * **ONE HEALTH benadering:** Het nationale actieplan tegen AMR volgt de 'One Health' benadering, die de gezondheid van mens, dier en milieu met elkaar verbindt. Initiatieven omvatten het leveren van exacte medicatiehoeveelheden, het integreren van richtlijnen in elektronische medische dossiers (EMD) en het gebruik van point-of-care testen zoals CRP. ### 4.2 Rationeel antibioticagebruik in de huisartsenpraktijk #### 4.2.1 Het belang van de huisarts * **90% van het verbruik:** De huisartsenpraktijk is verantwoordelijk voor circa 90% van het antibioticagebruik in België. Daarom is het stimuleren van rationeel gebruik hier cruciaal. * **Misvattingen over lijden:** Een veelvoorkomende misvatting is dat minder antibiotica voorschrijven betekent dat patiënten langer moeten lijden. Dit is echter onjuist voor veel banale infecties, waar antibiotica nauwelijks of geen invloed hebben op de genezing en juist leiden tot resistentie en bijwerkingen. * **'Laaghangend fruit':** Er is een grote groep patiënten met banale infecties waarvoor antibiotica overbodig zijn en waar het verminderen van het voorschrift een direct positief effect heeft. De stap om eerst enkele dagen af te wachten en te kijken of antibiotica nodig zijn, is een belangrijke vooruitgang. #### 4.2.2 Stimuleren van rationeel gebruik * **Richtlijnen en implementatie:** De beschikbaarheid van goed onderbouwde richtlijnen en, nog belangrijker, actieve implementatie daarvan bij artsen zijn essentieel. * **BCFI-site:** De Belgische Gids voor anti-infectieuze behandeling, te vinden via de BCFI-website, is een belangrijke bron van informatie. * **Antimicrobial Stewardship:** Dit betreft het optimaliseren van antibioticagebruik met als doel het beperken van resistentie en bijwerkingen. #### 4.2.3 Trends in antibioticaconsumptie * **Beperkt succes van vroege pogingen:** Initiële pogingen om het antibioticagebruik te verminderen (circa 2008-2012) hadden niet veel succes en bleven gestagneerd. Dit leidde tot de conclusie dat kennis alleen niet volstaat; implementatiestrategieën zijn nodig. * **Invloed van COVID-19:** Tijdens de COVID-19 pandemie daalde het antibioticagebruik aanzienlijk, omdat infecties veelal viraal waren en het focus van artsen elders lag. Na de pandemie keerde het patroon echter grotendeels terug naar het oude. * **Dalende resistentie door vermindering:** Er is bewijs dat het verminderen van antibioticagebruik leidt tot een daling van resistentie, zoals te zien is bij pneumokokken en MRSA. Bacteriën die energie steken in resistentiemechanismen, worden zonder selectiedruk minder competitief. * **België vs. Nederland:** België kent een significant hoger antibioticagebruik in de ambulante praktijk vergeleken met Nederland, wat niet wetenschappelijk te rechtvaardigen is. Dit suggereert dat er in België ruimte is voor verbetering en dat er iets misgaat in het huidige beleid of de implementatie. * **Maatregelen en hun effecten:** * **Prijsverhoging (Cat B naar Cat C):** De beslissing om antibiotica duurder te maken, leidde niet tot een daling in consumptie, maar creëerde wel een gezondheidsprobleem voor patiënten in precaire situaties. * **Beperking van chinolonen:** Het beperken van de terugbetaling van chinolonen leidde tot een daling van 13% in gebruik, maar niet tot een evenredige daling in resistentie. Artsen schreven ze nog wel voor, maar de patiënt betaalde zelf, wat perverse effecten creëerde. * **Complicaties en resistentie:** Het verminderen van antibioticagebruik leidt niet automatisch tot meer complicaties. Integendeel, de kans op bepaalde ernstige infecties (zoals meningitis) daalt. Een kleine toename van zeldzame complicaties, zoals een peritonsillair abces, is mogelijk, maar staat niet in verhouding tot de enorme schade van antibioticamisbruik. #### 4.2.3 De drie pijlers van rationeel antibioticagebruik 1. **De juiste indicatie:** * **Ernstige infecties en kwetsbare patiënten:** Antibiotica zijn geïndiceerd bij ernstige infecties en bij kwetsbare patiënten. * **Banale infecties bij gezonde mensen:** Voor banale infecties bij (anders) gezonde mensen, die doorgaans zelf-limiterend zijn, hebben antibiotica weinig tot geen invloed op de genezing en verkorten ze het lijden vaak minder dan een dag. Vroeger werden bijvoorbeeld keelontstekingen standaard behandeld uit angst voor complicaties als acuut rheuma, maar deze link is naderhand weerlegd. 2. **De juiste keuze:** * **Effectiviteit:** Kies een antibioticum dat effectief is tegen de vermoedelijke verwekker. * **Werkingsspectrum:** Gebruik een zo smal mogelijk spectrum om resistentieontwikkeling te minimaliseren. * **Lokale resistentiecijfers:** Houd rekening met de lokale prevalentie van resistentie. * **Veiligheid:** Overweeg nevenwerkingen en het risico op complicaties door het voorschrijven van onnodige antibiotica. Een complicatie door onnodig voorschrijven is spijtig, terwijl een complicatie door het *niet* voorschrijven in geval van indicatie een fout is. * **Geschiktheid:** Houd rekening met verwachte therapietrouw, interacties met andere medicatie en de kostprijs. 3. **Correct gebruik:** * **Dosis:** Voldoende hoog om effectief te zijn. * **Duur:** Zo kort mogelijk, maar lang genoeg voor effectieve behandeling. Het idee om "de kuur af te maken" is achterhaald; de resterende bacteriën worden opgeruimd door het eigen immuunsysteem. * **Frequentie:** * **Concentratie-afhankelijk:** Eén dosis per dag volstaat (bv. fluorochinolonen). * **Tijd-afhankelijk:** Meerdere doses per dag, goed gespreid over 24 uur, zijn noodzakelijk om de minimale remmende concentratie te handhaven (bv. amoxicilline: minimaal drie innames per dag). * **Herhaalde kuren vermijden:** Meerdere kuren in korte tijd of binnen één gemeenschap (bv. een rusthuis) verhogen het risico op resistentie. ### 4.3 Casestudies en illustraties #### 4.3.1 Casus: Acute rhinosinusitis * **Presentatie:** Een jonge vrouw met hoofdpijn, purulente rhinorree, neusverstopping en drukpijn in het aangezicht, waarbij de diagnose acute rhinosinusitis wordt gesteld. * **Vragen voor het antibioticagebruik:** * Comorbiditeit (de patiënte is gezond). * Opname in ziekenhuis (niet van toepassing). * Eerder antibioticagebruik (restjes uit de kast?). * Recidiverende klachten. * Penicilline-allergie (vaak overgediagnosticeerd, wat leidt tot breed spectrum gebruik). * **Behandeling volgens richtlijnen:** Neusdruppels/spray, pijnstillers en waakzaam afwachten ('safety netting'). Dit laatste is cruciaal: de huisarts kan patiënten informeren over het normale beloop en alarmsymptomen, en beschikbaarheid bieden voor hercontact. * **Wetenschappelijk bewijs:** * Oudere publicaties suggereerden het nut van antibiotica bij ernstige rhinosinusitis om complicaties te vermijden. * Recenter onderzoek en Cochrane reviews tonen aan dat antibiotica (zoals amoxicilline) geen significant voordeel bieden ten opzichte van placebo bij acute rhinosinusitis. Ze kunnen zelfs leiden tot meer diarree. Rhinosinusitis is in de overgrote meerderheid van de gevallen zelf-limiterend. * De populatie (bv. patiënten op een NKO-dienst vs. patiënten in de eerste lijn) is cruciaal voor de interpretatie van onderzoeksresultaten. #### 4.3.2 Illustratie: De petridish * **Concept:** Een experiment met een grote petridish, verdeeld in zones met oplopende concentraties antibiotica. Bacteriën worden geïntroduceerd aan de randen en groeien naar binnen. * **Mechanisme van resistentie:** Bacteriën die zich aanpassen aan een bepaalde concentratie antibiotica, ontwikkelen resistentie en kunnen zich verspreiden naar zones met hogere concentraties. Dit proces herhaalt zich, totdat uiteindelijk bacteriën kunnen groeien in zones met zeer hoge concentraties antibiotica. * **Relevantie:** Dit illustreert hoe geleidelijk resistentie zich kan ontwikkelen in het lichaam en in de gemeenschap als gevolg van antibioticagebruik. > **Tip:** Bij twijfel over de indicatie voor antibiotica, gebruik point-of-care testen zoals CRP om objectieve informatie te verkrijgen en een weloverwogen beslissing te nemen om overmatig voorschrijven te vermijden. > > **Tip:** Benoem de penicilline-allergie van een patiënt correct. Veel gerapporteerde 'allergieën' zijn geen echte allergische reacties en beperken onnodig de therapeutische opties, wat kan leiden tot het voorschrijven van breedspectrumantibiotica met meer risico op resistentie. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Antibiotica | Geneesmiddelen die bacteriële infecties bestrijden door bacteriën te doden of hun groei te remmen. Ze zijn niet effectief tegen virale infecties. | | Penicilline | Een van de eerste ontdekte en meest gebruikte antibiotica, afkomstig van de schimmel *Penicillium notatum*. Het werd in 1928 ontdekt door Alexander Fleming. | | Resistentie | Het vermogen van bacteriën om ongevoelig te worden voor de werking van antibiotica, waardoor infecties moeilijker te behandelen zijn. Dit wordt versterkt door onjuist of overmatig gebruik van antibiotica. | | Superbugs | Bacteriën die resistent zijn geworden tegen meerdere antibiotica, waardoor ze extreem moeilijk te bestrijden zijn. Een voorbeeld hiervan is MRSA (Meticilline-Resistente *Staphylococcus aureus*). | | BAPCOC | De Belgian Antibiotic Policy Coordination Commission, een instantie die zich bezighoudt met het monitoren en coördineren van het antibioticabeleid in België om resistentie tegen te gaan. | | One Health | Een benadering die erkent dat de gezondheid van mensen, dieren en het milieu met elkaar verbonden is. Dit principe wordt toegepast bij het bestrijden van antibioticaresistentie door aandacht te besteden aan zowel humane als veterinaire geneeskunde en milieugezondheid. | | Point-of-care testen | Diagnostische tests die direct aan de patiënt kunnen worden uitgevoerd, bijvoorbeeld in de huisartsenpraktijk. Deze testen kunnen artsen helpen sneller beslissingen te nemen over de noodzaak van antibiotica, zoals CRP-testen. | | Richtlijnen | Wetenschappelijk onderbouwde aanbevelingen voor artsen over het voorschrijven van antibiotica. Het correct toepassen van richtlijnen is cruciaal voor rationeel antibioticagebruik. | | Amoxicilline | Een veelgebruikt bèta-lactam antibioticum dat effectief is tegen veel bacteriële infecties. Onderzoek toont aan dat het bij sommige veelvoorkomende aandoeningen zoals acute rhinosinusitis weinig tot geen voordeel biedt boven een placebo. | | Acute rhinosinusitis | Een ontsteking van de sinussen die meestal veroorzaakt wordt door een virale infectie en vaak vanzelf geneest. Antibiotica worden in veel gevallen niet aanbevolen voor de behandeling ervan, omdat het voordeel klein is en het risico op resistentie toeneemt. | | Zelf-limiterend | Een aandoening die van nature een beperkte duur heeft en doorgaans vanzelf geneest zonder specifieke medische interventie, hoewel symptomatische behandeling nuttig kan zijn. | | Cochrane review | Een systematische beoordeling van medisch onderzoek, uitgevoerd door de Cochrane Collaboration. Deze reviews worden beschouwd als een van de hoogste vormen van bewijs in de geneeskunde en worden gebruikt om de effectiviteit van behandelingen te evalueren. | | Werkingsspectrum | Het bereik aan bacteriën waarop een antibioticum effectief is. Een smal werkingsspectrum is vaak te verkiezen om onnodige resistentie-inductie te vermijden. | | Concentratie-afhankelijke killing | Een mechanisme waarbij de effectiviteit van een antibioticum afhangt van de concentratie ervan in het lichaam. Een enkele, hoge dosis kan voldoende zijn om bacteriën te doden. | | Tijd-afhankelijke killing | Een mechanisme waarbij de effectiviteit van een antibioticum afhangt van de tijdsduur dat het antibioticum een bepaalde concentratie behoudt. Herhaalde toedieningen gedurende de dag zijn nodig om de bacteriegroei te remmen. | | MRSA (Meticilline-Resistente *Staphylococcus aureus*) | Een stam van de bacterie *Staphylococcus aureus* die resistent is geworden tegen meticilline en veel andere antibiotica. Dit is een belangrijke oorzaak van ziekenhuisinfecties. | | ESBL (Extended-spectrum beta-lactamase) | Enzymen geproduceerd door bacteriën die bèta-lactam antibiotica afbreken, waardoor deze middelen minder effectief worden. Bacteriën die ESBL produceren worden ook wel 'superbugs' genoemd. |