Ebla_Samenvatting (2).docx

# Ontdekking en geschiedenis van Ebla Dit onderwerp behandelt de ontdekking, opgravingen en de gedetailleerde geschiedenis van de stad Ebla, met de focus op de drie opeenvolgende koninkrijken en hun bloeiperioden en verwoestingen. ### 1.1 De stad Ebla: een korte introductie Ebla, tegenwoordig bekend als Tell Mardikh, was een van de oudste en meest invloedrijke steden van het oude Syrië. De naam "Ebla" betekent waarschijnlijk "witte rots", verwijzend naar de kalksteen waarop de stad gebouwd werd. Het was een belangrijk politiek en economisch centrum in de vroege bronstijd, gelegen in een vruchtbare vlakte met een mediterraan klimaat, wat extensieve droge akkerbouw mogelijk maakte. De archeologische site beslaat ongeveer 60 hectare en vormt een tell. ### 1.2 Ontdekking en opgravingen Ondanks vermeldingen in oude Sumerische en Akkadische teksten, bleef de precieze locatie van Ebla eeuwenlang onbekend. De site werd pas in de twintigste eeuw geïdentificeerd. In 1963 startte de Italiaanse archeoloog Paolo Matthiae een onderzoek op Tell Mardikh. De identificatie als het legendarische Ebla werd in 1968 bevestigd door de vondst van een votief fragment met koninklijke inscripties. De Italiaanse Archeologische Expeditie in Syrië (MAIS), onder leiding van Matthiae, voerde intensieve opgravingen uit tussen 1964 en 2010. De grote doorbraak kwam in 1973 met de ontdekking van het koninklijk paleis, Paleis G, en in 1975 een omvangrijke collectie kleitabletten. Deze vondsten boden een uniek inzicht in de vroege bronstijd. Helaas heeft de Syrische burgeroorlog de site beschadigd door plunderingen en conflicten, maar Ebla blijft een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen in het Oude Nabije Oosten. ### 1.3 De geschiedenis van Ebla: de drie koninkrijken Ebla kende een lange geschiedenis die gekenmerkt wordt door drie opeenvolgende koninkrijken, die elk eindigden in verwoesting. De eerste bewoning dateert van rond 3500 v.C. #### 1.3.1 Het eerste koninkrijk (ca. 3000–2400 v.C.) Deze periode, ook wel Mardikh IIA genoemd, zag Ebla uitgroeien tot een machtig handelscentrum en een expansionistische macht. Het was een gecentraliseerde samenleving met een koning, ondersteund door gouverneurs en ambtenaren. De koningin speelde ook een belangrijke rol. Ebla onderhield uitgebreide handelscontacten met steden als Mari, Kish en Akkad, en stond bekend om de productie en export van wol, textiel en meubels. Het diende ook als een cruciale tussenstop voor kostbare goederen, zoals lapis lazuli uit Afghanistan. Rivaliteit met Mari, met name over handel, was kenmerkend voor deze periode. Het eerste koninkrijk werd rond 2400 v.C. verwoest, vermoedelijk door Sargon van Akkad of Naram-Sin tijdens de Akkadische expansie. De verwoesting van het koninklijk paleis (Paleis G) en een deel van de Acropolis, leidde tot een brand die de Ebla-tabletten uit deze periode uitzonderlijk goed bewaarde. > **Tip:** De brand tijdens de verwoesting van het eerste koninkrijk is cruciaal geweest voor onze kennis van Ebla, omdat deze de administratieve en economische documenten, bekend als de Ebla-tabletten, heeft bewaard. #### 1.3.2 Het tweede koninkrijk (ca. 2400–2250 v.C.) Na de eerste vernietiging werd Ebla heropgebouwd. Deze periode, aangeduid als Mardikh IIB2, kenmerkte zich door een verminderde politieke macht maar een versterkte regionale invloed. De stad bleef een belangrijk religieus en economisch centrum, met de bouw van nieuwe tempels zoals de Temple of the Rock en de Red Temple. Echter, rond 2000 v.C. werd de stad opnieuw verwoest, waarschijnlijk door lokale conflicten en invallen van de Amorieten. #### 1.3.3 Het derde koninkrijk (ca. 2000–1600 v.C.) Bekend als Mardikh IIIA en IIIB, zag Ebla een herbouw als een gestichte stad met de vestiging van Amorietische stammen. De stad ontwikkelde zich tot een regionaal handelscentrum met nieuwe tempels, paleizen en stadsmuren. Het sloot een bondgenootschap met het koninkrijk Yamhad (het huidige Aleppo). Ondanks deze ontwikkelingen bereikte de welvaart van Ebla nooit meer het niveau van haar eerste bloeiperiode. Rond 1600 v.C. werd de stad definitief verwoest door de Hettieten onder koning Mursili I, wat het einde van Ebla betekende. Vanaf Mardikh IV waren er nog slechts kleine nederzettingen in het gebied, zonder het vroegere belang van Ebla. ### 1.4 Architectuur van Ebla Ebla was architecturaal opgebouwd uit twee niveaus: een hoger gelegen Acropolis, waar de koninklijke en religieuze gebouwen stonden, en een lagere stad met vier districten en evenveel stadspoorten. Vanwege de herhaaldelijke verwoestingen en herbouw, zijn monumentale gebouwen vaak op de fundamenten van eerdere structuren geplaatst. Paleis P5 op de Acropolis werd bijvoorbeeld herhaaldelijk omgebouwd tot het "intermediate palace" en later het "Northern Palace". #### 1.4.1 Paleis G Paleis G, gebouwd rond 2400 v.Chr. op de Acropolis, was het bestuurlijke hart van Ebla. Met een oppervlakte van circa 10.000 vierkante meter, was het gebouwd met leemtichels op een stenen fundering. Het paleis omvatte meerdere binnenplaatsen, een monumentale trap en een groot ontvangstplein (the Audience Court) met zuilengalerijen en een troonpodium. Een ceremoniële trap verbond de privévertrekken van de koning met de troonzaal. De vloeren waren van gestampte klei of kalk, en de muren waren versierd met reliëfs, ingelegde houten panelen en beeldhouwwerk. De architectonische stijl van Paleis G toonde een duidelijke Syrische traditie, onafhankelijk van Mesopotamië, die later invloed had op sites als Ugarit en Alalakh. ### 1.5 Het grote archief en de Ebla-tabletten De ontdekking van het paleisarchief in Paleis G in 1975 was een revolutionaire gebeurtenis. Hier werden ongeveer 20.000 kleitabletten gevonden, daterend uit 2500–2350 v.Chr. Deze tabletten waren verdeeld over twee archieven: het Grote Archief (circa 14.000 teksten) en het Kleine Archief (vooral diplomatieke documenten). > **Tip:** De tweetalige aard van veel Ebla-tabletten (Eblaïtisch en Sumerisch) is van onschatbare waarde gebleken voor de taalkunde, aangezien ze het oudste bekende lexicon ter wereld vertegenwoordigen. De teksten zijn geschreven in het Eblaïtisch, een vroege Semitische taal, en het Sumerisch via het spijkerschrift. De inhoud van de tabletten is zeer divers en omvat administratieve, economische en diplomatieke teksten, alsook rituele en religieuze hymnen. Ze beschrijven de handel in diverse goederen, zoals goud, zilver, textiel, koper en landbouwproducten, en bevatten lijsten van maandelijkse offers door de elite. De vondst van deze tabletten heeft significant bijgedragen aan de kennis van de Sumerische taal en gaf diepgaande inzichten in de politieke, economische en religieuze organisatie van de vroege bronstijd in de Levant. ### 1.6 Materiële cultuur en kunst De archeologische vondsten uit Ebla getuigen van de rijkdom van de stad. Er zijn zegelafdrukken, aardewerk, metalen objecten, luxegoederen, beeldjes en ingelegde panelen gevonden. Ebla stond bekend om haar ambachtelijke productie van wol, textiel, koper en steen. De aanwezigheid van Egyptische importen onderstreept de handelsbetrekkingen en de welvaart. Kleine vondsten, voornamelijk uit Paleis G (2350–2250 v.C.), tonen een verfijnde esthetiek die doet denken aan de Late Uruk- en Proto-Elamitische tradities. Voorbeelden hiervan zijn de liggende stier met een mensenhoofd, hoofdtooien van elitaire personen, en fragmenten van houten panelen met schelpeninlegwerk die dieren en rozetten voorstellen. ### 1.7 Begrafenisrituelen De begrafenispraktijken in Ebla zijn goed gedocumenteerd. Graven bevonden zich voornamelijk op de zuidelijke helling van de Acropolis, maar ook in woonwijken en nabij tempelcomplexen. Tijdens de Midden-Bronstijd werden kuilgraven, ondergrondse grafkamers en hergebruikte cisternen als familiegraven gebruikt. De overledenen werden doorgaans in foetushouding begraven, soms gezalfd met olie en omwikkeld met textiel. Grafgiften, zoals drinkkommen, beeldjes, sieraden en miniatuurvoorwerpen, wijzen op sociale stratificatie. Graf P.8680, een diepe schacht onder het Zuidpaleis (ca. 1800–1600 v.Chr.), is een bijzonder voorbeeld. Hier werden resten van minstens 56 personen gevonden, voornamelijk vrouwen en kinderen, samen met luxe aardewerk, sieraden en Egyptische importen. De resten duiden op rituele reiniging met vuur en mogelijk gemeenschappelijke maaltijden. Een individu toonde tekenen van schedeloperatie (trepanatie), wat wijst op medische kennis en rituele status. ### 1.8 Bestuur, economie en religie Ebla was een gecentraliseerde staat onder leiding van een koning, bijgestaan door een raad en ambtenaren, waarbij de koningin een belangrijke rol speelde. Het bestuur was hiërarchisch en werd ondersteund door schriftelijke administratie. Economisch fungeerde Ebla als een strategisch handelscentrum dat karavanen en handelsroutes controleerde tussen Mesopotamië, Anatolië, de Levant en Egypte. Het paleis speelde een centrale rol in de herverdeling van goederen zoals hout, textiel, ambachtelijke producten en metalen. Ebla was een commerciële rivaal van Mari, wat leidde tot conflicten over handelsroutes en toegang tot luxegoederen. De religie was polytheïstisch, met een pantheon van Semitische goden zoals Dagan, Ishtar en Damu, aangevuld met Sumerische invloeden. Rituelen en offers waren significant, zoals blijkt uit de tabletten. De religieuze tradities van Ebla kenmerken zich door een mengeling van Syrische en Mesopotamische elementen, mede gevormd door handel en culturele uitwisseling. ### 1.9 De rol van de vrouw Vrouwen bekleedden in Ebla een opmerkelijk centrale rol. Zij hadden eretitels, waren actief in tempels, handel en bestuur, en genoten aanzien binnen de samenleving. De tempel van Ishtar onderstreepte hun hoge status en de gelijkheid tussen mannen en vrouwen, wat Ebla onderscheidt van veel andere samenlevingen uit die periode. ### 1.10 Betekenis van Ebla Ondanks de herhaaldelijke verwoestingen en huidige bedreigingen door oorlog en plundering, blijft Ebla een cruciale archeologische vindplaats. De stad toont aan dat de Levant niet slechts een periferie van Mesopotamië was, maar een zelfstandig centrum van beschaving. Ebla's handel en cultuur hadden een blijvende invloed op de geschiedenis van het Nabije Oosten. --- # Architectuur en materiële cultuur van Ebla Dit onderwerp verkent de architectonische opbouw van Ebla, inclusief Paleis G, en de rijke materiële cultuur die door archeologische vondsten is blootgelegd, zoals aardewerk, metalen objecten en inlegwerk. ### 2.1 Architectonische opbouw van Ebla Ebla was opgebouwd uit twee hoofdgebieden: de hoger gelegen Acropolis en de lager gelegen stad. #### 2.1.1 De Acropolis De Acropolis bevatte de belangrijkste koninklijke en religieuze gebouwen van de stad. Door herhaaldelijke verwoestingen en herbouw zijn op deze locatie monumentale structuren over elkaar heen gebouwd. Zo stond Paleis P5 aanvankelijk op de plek waar later tijdens het Tweede Koninkrijk het intermediate palace werd gebouwd, en in het Derde Koninkrijk nam het Northern Palace deze functie over. #### 2.1.2 De lager gelegen stad De lager gelegen stad was onderverdeeld in vier districten en werd ontsloten door vier stadspoorten. #### 2.1.3 Paleis G Paleis G, gebouwd rond 2400 v.Chr. op de acropolis, vormde het administratieve hart van Ebla. * **Omvang en constructie:** Het paleis besloeg een oppervlakte van circa 10.000 vierkante meter en was opgetrokken uit leemtichels op een stenen fundering. * **Indeling en kenmerken:** Het paleis kende diverse binnenplaatsen, een monumentale trap en een groot ontvangstplein (the Audience Court). Dit plein werd gekenmerkt door zuilengalerijen en een troonpodium. * **Koninklijke toegang:** Koningen konden via een ceremoniële trap rechtstreeks vanuit hun privévertrekken naar de troonzaal reizen. * **Decoratie:** De vloeren waren afgewerkt met gestampte klei of kalk. De muren waren versierd met reliëfs, ingelegde houten panelen en beeldhouwwerk. * **Architectonische stijl:** De architectuur van Paleis G vertoont een duidelijke Syrische traditie, die onafhankelijk van Mesopotamië is ontwikkeld. Deze stijl had later invloed op archeologische sites zoals Ugarit, Alalakh en Aramese citadellen. ### 2.2 Het paleisarchief en de Ebla-tabletten De ontdekking van het paleisarchief in 1975 was een revolutionaire gebeurtenis. * **Aantal en datering:** In Paleis G werden ongeveer 20.000 kleitabletten gevonden, die dateren uit de periode 2500–2350 v.Chr. * **Archiefstructuur:** De tabletten werden aangetroffen in twee specifieke archieven: * Het Grote Archief (L.2769) bevatte circa 14.000 teksten. * Het Kleine Archief (L.2712) bevatte voornamelijk diplomatieke documenten. * **Talen en inhoud:** De teksten zijn geschreven in het Eblaïtisch, een vroege Semitische taal, en in het Sumerisch, via het spijkerschrift. Deze tweetalige documenten vormden het oudste bekende lexicon ter wereld. De inhoud varieert van administratieve, economische en diplomatieke teksten tot rituele en religieuze hymnen. Ze beschrijven handel in waardevolle goederen zoals goud, zilver, textiel, koper, brons en landbouwproducten, en documenteren maandelijkse offers door de elite. * **Wetenschappelijke impact:** De vondst van de Ebla-tabletten heeft significant bijgedragen aan de kennis van de Sumerische taal en heeft diepgaande inzichten geboden in de politieke, economische en religieuze organisatie van de vroege bronstijd in de Levant. ### 2.3 Materiële cultuur en kunst De archeologische vondsten uit Ebla getuigen van de rijkdom en het ambachtelijke niveau van de stad. * **Vondsten:** Er zijn diverse artefacten ontdekt, waaronder zegelafdrukken, aardewerk, metalen objecten, luxegoederen, beeldjes en ingelegde panelen. * **Ambachtelijke productie:** Ebla stond bekend om haar gespecialiseerde productie van wol, textiel, koper en steen. * **Getuigenis van welvaart:** De materiële cultuur weerspiegelt de economische bloei en de uitgebreide handelsactiviteiten van Ebla. De aanwezigheid van Egyptische importproducten onderstreept deze rijkdom eveneens. * **Specifieke vondsten in Paleis G:** Kleinvondsten uit Paleis G, daterend uit 2350–2250 v.Chr., vertonen een verfijnde esthetiek die doet denken aan de Late Uruk- en Proto-Elamitische tradities. Voorbeelden hiervan zijn: * Een liggende stier met een mensenhoofd. * Hoofdtooi van elitaire personen. * Fragmenten van houten panelen met schelpeninlegwerk, die dieren en rozetten voorstellen. ### 2.4 Begrafenisrituelen De begrafenispraktijken in Ebla zijn uitgebreid gedocumenteerd, wat inzicht geeft in hun cultuur en maatschappelijke structuur. * **Locaties van graven:** De graven bevonden zich voornamelijk op de zuidelijke helling van de Acropolis, maar ook in woonwijken en nabij tempelcomplexen. * **Begraafwijzen:** Tijdens de Midden-Bronstijd werden verschillende methoden gebruikt, waaronder kuilgraven (pit burials), ondergrondse grafkamers en hergebruikte cisternen als familiegrafkamers. * **Lijkbezorging:** Overledenen werden doorgaans in foetushouding begraven, soms gezalfd met olie en omwikkeld met textiel. * **Grafgiften:** De graven bevatten vaak grafgiften zoals drinkkommen, beeldjes, sieraden en miniatuurvoorwerpen. De rijkdom van deze giften wijst op sociale stratificatie. * **Speciaal graf P.8680:** Dit graf, een diepe schacht onder het Zuidpaleis (ca. 1800–1600 v.Chr.), is een bijzonder voorbeeld. Hier werden de resten van minstens 56 personen gevonden, voornamelijk vrouwen en kinderen, samen met luxe aardewerk, sieraden en Egyptische importen. * **Rituele aspecten:** De overblijfselen in graf P.8680 suggereren rituele reiniging met vuur en mogelijk gemeenschappelijke maaltijden. * **Medische kennis:** Het voorkomen van een schedeloperatie (trepanatie) bij één individu, die deze procedure overleefd had, duidt op medische kennis en mogelijk een speciale rituele status. ### 2.5 Bestuur, economie en religie Ebla functioneerde als een gecentraliseerde en economisch belangrijke stadstaat. * **Bestuur:** De stad werd bestuurd door een koning, bijgestaan door een raad en ambtenaren. De koningin speelde ook een significante rol. Het bestuur was hiërarchisch en maakte gebruik van schriftelijke administratie. * **Economie:** Ebla was een cruciaal handelscentrum dat karavanen en handelsroutes controleerde. De strategische ligging maakte het een knooppunt tussen Mesopotamië, Anatolië, de Levant en Egypte. Het paleis speelde een centrale rol in de herverdeling van goederen zoals hout, textiel, ambachtelijke producten en metalen. * **Handelsrivaliteit:** Ebla kende een intense commerciële rivaliteit met Mari, die voornamelijk draaide om de controle over handelsroutes en de toegang tot luxegoederen. * **Religie:** De religie in Ebla was polytheïstisch. Het pantheon omvatte Semitische goden zoals Dagan, Ishtar en Damu, aangevuld met Sumerische invloeden zoals Enki en Nink. Rituelen en offers, zoals gedocumenteerd op de tabletten, waren essentieel. De religieuze tradities van Ebla waren een synthese van Syrische en Mesopotamische elementen, beïnvloed door handel en culturele uitwisseling. ### 2.6 De rol van de vrouw Vrouwen namen in Ebla een opmerkelijk centrale positie in. * **Maatschappelijke participatie:** Vrouwen bekleedden eretitels, waren actief in tempels, handel en bestuur, en genoten aanzien binnen de samenleving. * **Symboliek van de tempel:** De tempel van Ishtar benadrukte hun hoge status en de gelijkheid tussen mannen en vrouwen in Ebla. * **Uniek aspect:** Deze prominente rol van vrouwen onderscheidt Ebla van veel andere samenlevingen uit die periode. ### 2.7 Betekenis van Ebla Ondanks herhaaldelijke verwoestingen en de huidige bedreigingen door oorlog en plundering, blijft Ebla een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen. * **Zelfstandig centrum van beschaving:** Ebla toont aan dat de Levant niet slechts een periferie van Mesopotamië was, maar een zelfstandig centrum van beschaving. * **Culturele en economische invloed:** De stad had een handel en cultuur die een blijvende invloed uitoefende op de geschiedenis van het Oude Nabije Oosten. --- # Bestuur, economie, religie en de rol van vrouwen Dit onderwerp verkent de politieke structuur van Ebla als gecentraliseerde staat, de economische rol als handelscentrum, het polytheïstische religieuze systeem en de opvallende centrale rol die vrouwen in de samenleving speelden. ### 3.1 Bestuur en politieke structuur Ebla functioneerde als een gecentraliseerde staat, gekenmerkt door een hiërarchische bureaucratie. #### 3.1.1 Koning en raad * De staat werd geleid door een koning. * De koning werd bijgestaan door een raad en diverse ambtenaren. * Het bestuur was sterk afhankelijk van schriftelijke administratie, zoals blijkt uit de ontdekking van tienduizenden kleitabletten. #### 3.1.2 De rol van de koningin * De koningin bekleedde een belangrijke positie binnen de samenleving en het bestuur van Ebla. #### 3.1.3 Administratieve en economische centra * Het koninklijk paleis, zoals Paleis G, vormde het hart van het bestuur. Dit paleis had een oppervlakte van circa 10.000 vierkante meter en was opgebouwd uit leemtichels op een stenen fundering. * Het paleis omvatte verschillende ruimtes, waaronder binnenplaatsen, een monumentale trap en een groot ontvangstplein (the Audience Court) met zuilengalerijen en een troonpodium. * Ceremoniële trappen verbonden de privévertrekken van de koningen met de troonzaal, wat de koninklijke autoriteit benadrukte. ### 3.2 Economie en handel Ebla was een cruciaal handelscentrum in de vroege bronstijd, dat een strategische rol speelde in de regionale economie. #### 3.2.1 Handelspositie en handelsroutes * Ebla beheerste karavanen en handelsroutes, en fungeerde als een belangrijk knooppunt tussen Mesopotamië, Anatolië, de Levant en Egypte. * De stad stond bekend om de productie en export van wol, textiel en meubels. * Ebla was ook een essentiële tussenstop voor kostbare goederen uit andere regio's, zoals lapis lazuli uit Afghanistan. #### 3.2.2 Commerciële rivaliteit * Er was sprake van aanzienlijke rivaliteit met de stad Mari, met name met betrekking tot de controle over handelsroutes en toegang tot luxegoederen. #### 3.2.3 De rol van het paleis in redistributie * Het paleis speelde een centrale rol in de redistributie van goederen, waaronder hout, textiel, ambachtelijke producten en metalen. #### 3.2.4 Handelsproducten * De Ebla-tabletten vermelden uitgebreid de handel in goud, zilver, textiel, koper, brons en diverse landbouwproducten. ### 3.3 Religie Het religieuze systeem van Ebla was polytheïstisch en toonde een samensmelting van lokale en Mesopotamische invloeden. #### 3.3.1 Pantheon * Het pantheon bestond uit Semitische goden zoals Dagan, Ishtar en Damu. * Daarnaast waren er Sumerische invloeden, met goden zoals Enki en Nink. #### 3.3.2 Rituelen en offers * Rituelen en offers speelden een centrale rol in de religieuze praktijken van Ebla, zoals de maandelijkse offers door de elite die op de tabletten vermeld staan. #### 3.3.3 Invloeden * De religieuze tradities van Ebla weerspiegelen een mix van Syrische en Mesopotamische elementen, mede gevormd door handel en culturele uitwisseling. * Nieuwe tempels, zoals de Temple of the Rock en de Red Temple, werden gebouwd in latere periodes. ### 3.4 De rol van vrouwen Vrouwen bekleedden een opvallend centrale en gerespecteerde positie binnen de Eblaïsche samenleving, wat onderscheidend was in vergelijking met veel andere beschavingen uit die periode. #### 3.4.1 Maatschappelijke positie * Vrouwen hadden eretitels en waren actief betrokken bij diverse maatschappelijke functies. * Ze speelden een rol in tempels, handel en bestuur. * Binnen de samenleving genoten vrouwen aanzien. #### 3.4.2 Gelijkheid en status * De tempel gewijd aan de godin Ishtar benadrukte de hoge status van vrouwen. * Er was een zekere mate van gelijkheid tussen mannen en vrouwen, wat uit de archeologische vondsten en teksten blijkt. #### 3.4.3 Archeologisch bewijs * Begrafenisgegevens, zoals in graf P.8680, tonen de aanwezigheid van een significant aantal vrouwen en kinderen, vaak samen met luxe grafgiften, wat duidt op hun maatschappelijke belang, zelfs post-mortem. > **Tip:** De centrale rol van vrouwen in Ebla is een belangrijk onderscheidend kenmerk dat de stad anders plaatst dan veel hedendaagse samenlevingen in het Nabije Oosten. Let op de specifieke vermeldingen van hun activiteiten en status in de tekst en de tabletten. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Ebla | Een oude stad in Syrië, ook bekend als Tell Mardikh, die een belangrijk politiek en economisch centrum was in de vroege bronstijd en beroemd is om haar archeologische vondsten, met name de Ebla-tabletten. | | Tell | Een kunstmatige heuvel of verhoging gevormd door de opeenstapeling van bewoningslagen van oude nederzettingen gedurende lange perioden, kenmerkend voor archeologische vindplaatsen in het Nabije Oosten. | | Bronstijd | Een archeologische periode die gekenmerkt wordt door het wijdverbreide gebruik van brons voor gereedschap en wapens. In de context van Ebla verwijst dit naar de vroege bronstijd (ca. 3300-2000 v.Chr.). | | Vruchtbare halve maan | Een historische en culturele regio die zich uitstrekt over het Midden-Oosten, waar landbouw en de ontwikkeling van vroege beschavingen mogelijk waren dankzij vruchtbare grond en waterbronnen. | | Votief fragment | Een religieus object, vaak een stukje van een beeld of inscriptie, dat als offer aan een godheid werd geschonken om dankbaarheid te tonen of een gunst te verkrijgen. | | Paleis G | Het koninklijk paleis in Ebla, ontdekt in 1973, dat een enorme hoeveelheid kleitabletten bevatte en cruciaal was voor het begrip van de vroege bronstijd. | | Ebla-tabletten | Een collectie van ongeveer 20.000 kleitabletten gevonden in Paleis G, daterend uit 2500-2350 v.Chr., die waardevolle informatie verschaffen over de politieke, economische en religieuze structuur van Ebla. | | Eblaïtisch | Een oude Semitische taal gesproken in Ebla, bekend van de inscripties op de Ebla-tabletten, die veel inzicht biedt in de vroege ontwikkeling van Semitische talen. | | Spijkerschrift | Een van de vroegste schriftsystemen ter wereld, oorspronkelijk ontwikkeld in Sumerië, waarbij tekens werden ingedrukt in kleitabletten met een stylus. | | Lexicon | Een woordenlijst of woordenboek, in dit geval verwijzend naar de tweetalige documenten op de Ebla-tabletten die het oudste bekende lexicon ter wereld vormen. | | Materiële cultuur | Alle fysieke objecten en artefacten gemaakt en gebruikt door een bepaalde groep mensen, die inzicht bieden in hun levensstijl, technologie en artistieke uitingen. | | Acropolis | Het hoogste deel van een oude stad, vaak gedomineerd door religieuze gebouwen, paleizen en verdedigingswerken, dat diende als centrum van macht en religie. | | Redistributie | Een economisch systeem waarbij goederen centraal worden verzameld en vervolgens opnieuw worden verdeeld onder de bevolking, vaak georganiseerd vanuit het paleis of tempel. | | Polytheïstisch | Het geloof in meerdere goden, kenmerkend voor veel oude religies, waaronder de religie van Ebla die een pantheon van Semitische en Sumerische goden kende. | | Pantheon | Een verzameling van alle goden binnen een bepaalde religie of mythologie, in het geval van Ebla een mix van lokale en geïmporteerde goden. | | Trepanatie | Een chirurgische ingreep waarbij een gat in de schedel wordt geboord, vaak uitgevoerd om medische of rituele redenen; gedocumenteerd bij een individu in Ebla. |