Forsyth (2020).pdf

# Groepsweerstand tegen gezondheidsmandaten Dit onderwerp onderzoekt de redenen achter groepsweerstand tegen gezondheidsmandaten tijdens de COVID-19-pandemie, met een specifieke focus op de rol van groepstenken. ## 1. Groepsweerstand tegen gezondheidsmandaten Publieke gezondheidsinterventies, zoals verplichte vaccinaties of quarantaines tijdens een epidemie, zijn noodzakelijk om de verspreiding van besmettelijke ziekten te beperken, maar in veel gevallen stuiten deze initiatieven op weerstand van bepaalde groepen. Tijdens de COVID-19-pandemie protesteerden antiquarantaine-groepen tegen de mandaten voor sociale afstand en thuisblijven, omdat zij van mening waren dat deze bevelen hun recht op vergadering, reizen en werken schonden. Deze analyse onderzoekt mediabeschrijvingen van dergelijke groepen om te bepalen of hun afwijkende reacties op een wettelijk en medisch gerechtvaardigd gezondheidsinitiatief voortkwamen uit groepstenken: de verslechtering van oordeel en rationaliteit die soms in groepen optreedt [1](#page=1) [2](#page=2). ### 1.1 Historische voorbeelden van weerstand De weerstand tegen gezondheidsinterventies is geen nieuw fenomeen. Voorbeelden hiervan zijn [2](#page=2): * De Anti-Mask League in San Francisco tijdens de griep pandemie van 1918, die protesteerde tegen het dragen van gezichtsmaskers in het openbaar [2](#page=2). * Groepen in New Hampshire die zich in 2009 verzetten tegen de wet die het gebruik van veiligheidsgordels verplicht stelde [2](#page=2). * Vakbonden die zich organiseerden om vaccinaties tegen polio, pokken en mazelen te bestrijden, zoals de Anti-Vaccination Society of America in 1879 [2](#page=2). Tijdens de COVID-19-pandemie van 2020 ontstonden er in de Verenigde Staten antiquarantaine-groepen die protesteerden tegen de niet-farmaceutische interventies. Deze groepen argumenteerden dat de beperkingen hun fundamentele rechten schonden en meer kwaad dan goed deden. Sommige demonstranten blokkeerden zelfs medische faciliteiten en intimideerden zorgpersoneel [2](#page=2). ### 1.2 Theoretische verklaringen voor groepsgedrag Verschillende theoretische perspectieven kunnen dit gedrag verklaren: * **"Mob mentaliteit" (Le Bon, 1895/1960):** Mensen verliezen hun individualiteit in groepen, waardoor hun overtuigingen, acties en emoties convergeren en intensiveren. Dit maakt groepen vatbaar voor manipulatie door leiders [3](#page=3). * **Psychodynamische verklaringen:** Groepsgedrag kan voortkomen uit onbewuste angsten van leden, die rebels reageren op autoriteit om goedkeuring te zoeken voor het verlichten van existentiële angst [3](#page=3). * **Convergentietheorieën:** Deze theorieën richten zich op het type individuen dat zich aansluit bij dergelijke groepen, omdat ze mensen aantrekken met compatibele behoeften, verlangens en motivaties. Een gevoel van gemeenschapsvernedering kan een drijfveer zijn om deel te nemen aan radicale politieke groepen [3](#page=3). ### 1.3 De theorie van groepstenken Een meer specifieke verklaring voor opvallend en onverstandig groepsgedrag is de theorie van groepstenken (groupthink) van Irving Janis. Janis identificeerde gemeenschappelijke processen en omstandigheden in groepen die catastrofes meemaakten versus groepen die dit vermeden. Groepen die ernstige fouten maken, vertonen bepaalde gedeelde eigenschappen die leiden tot groepstenken: een verstoorde denkstijl die groepsleden onbekwaam maakt om rationele beslissingen te nemen. Hoewel de oorspronkelijke gevallen die Janis bestudeerde uniek waren en de processen niet objectief gedocumenteerd, biedt de groepstenken-theorie een robuuste beschrijving van situationele en groepsniveauvariabelen die de kwaliteit van besluitvormingsprocessen kunnen beïnvloeden. De theorie is toegepast op diverse groepen, waaronder politieke besluitvormers, overheidsinstanties, onderwijs- en zorgprofessionals, en bedrijfsleven [3](#page=3). #### 1.3.1 Invloed van groepstenken op besluitvorming Groepstenken wordt gekenmerkt door een verslechtering van de mentale efficiëntie, realiteitstoetsing en moreel oordeel. Dit kan leiden tot [9](#page=9): * Het negeren van informatie die de bestaande overtuigingen van de groep tegenspreekt [5](#page=5). * Het haasten naar consensus zonder adequate afweging van alternatieven [5](#page=5). * Een voorkeur voor hiërarchische en op status gerichte structuren in plaats van egalitaire structuren [5](#page=5). ### 1.4 Situaties en kenmerken die bijdragen aan groepstenken De theorie van groepstenken identificeert verschillende factoren die de kans op dit fenomeen vergroten: #### 1.4.1 Cohesie en identiteit * **Groepscohesie:** Een gevoel van eenheid, kameraadschap en gedeelde identiteit is de enige noodzakelijke voorwaarde voor groepstenken volgens Janis. Cohesieve groepen bieden voordelen zoals meer plezier, duurzaamheid en effectiviteit bij het bereiken van doelen. Echter, cohesie verhoogt ook de druk om zich te conformeren aan groepsdoelen, beslissingen en normen. Dissenters kunnen negatieve gevolgen ondervinden, zoals sociale uitsluiting [4](#page=4). * **Gedeelde sociale identiteit:** Identificatie met een groep wordt sterker wanneer andere groepen als tegenstanders worden gezien, wat typisch is voor protestgroepen. Extreme identificatie kan leiden tot het opgeven van het persoonlijke zelf en het overnemen van collectieve groepskwaliteiten. Dit kan resulteren in het uitvoeren van objectief irrationele handelingen, omdat individuen zichzelf niet meer onderscheiden van de groep [4](#page=4) [5](#page=5). #### 1.4.2 Isolatie Groepen die groepstenken ervaren, zijn vaak geïsoleerd van externe informatiebronnen. De COVID-19 quarantainemaatregelen versterkten dit effect door sociale netwerken te beperken en de toegang tot bredere perspectieven te verminderen. Dit kan leiden tot "echokamers", waar gelijkgestemde individuen informatie filteren die hun gedeelde opvattingen bevestigt, wat kan resulteren in groepspolarisatie [5](#page=5). #### 1.4.3 Stress Een bedreigende situatie, zoals een pandemie en economische depressie, vergroot de kans op groepstenken. Individuele stress door isolatie en verlies van inkomsten kan leiden tot een verminderd vermogen om rationeel te denken. Op groepsniveau kan stress leiden tot verhoogde cohesie en een meer defensieve, aannemelijke oriëntatie in plaats van rationele probleemoplossing. Dit kan resulteren in een behoefte aan cognitieve afsluiting, waarbij onzekerheid wordt vermeden door een snelle, definitieve conclusie te omarmen, zelfs als deze niet volledig gebaseerd is op feiten [5](#page=5). ### 1.5 Symptomen van groepstenken Groepen die lijden aan groepstenken vertonen kenmerkende, vaak onjuiste, manieren van waarnemen van de groep en andere groepen, die bekend staan als groepillusies [6](#page=6). #### 1.5.1 Illusies van moraliteit Leden van groepen met groepstenken zijn ervan overtuigd dat zij moreel juist handelen. De COVID-19-protesters bijvoorbeeld, geloofden dat zij het recht hadden om vrij te reizen en te werken, en dat de thuisblijfbeleid in strijd was met hun rechten. Dit kan leiden tot weerstand tegen argumenten die hun gedrag als immoreel bestempelen omdat het anderen schaadt [6](#page=6) [9](#page=9). #### 1.5.2 Illusies van onkwetsbaarheid Groepen met groepstenken zijn overmatig zelfverzekerd in hun beslissingen, zelfs als deze gebaseerd zijn op onjuiste informatie. Ze geloven dat niets hun succes kan tegenhouden, wat kan leiden tot een falen om alternatieven te overwegen of plannen aan te passen [6](#page=6). #### 1.5.3 Illusies van eenstemmigheid Diversiteit aan meningen is zeldzaam in groepen met groepstenken; leden vertonen een opvallende gelijkenis in hun acties, emoties en overtuigingen. Dit is echter vaak een illusie; veel leden kunnen twijfels hebben, maar passen zich aan om sociale afwijzing of verlies van status te vermijden [6](#page=6). #### 1.5.4 Normatieve druk Ondanks dat weerstand tegen gezondheidsbeleid relatief zeldzaam is in de algemene bevolking, kan het binnen een specifieke groep de norm worden. Deze normen bevatten vaak een moreel component dat definieert wat "het juiste" is om te doen. Leden die twijfels hebben, drukken deze niet publiekelijk uit om sociale afwijzing te voorkomen. De druk tot conformiteit wordt versterkt binnen groepen die groepstenken ervaren, waardoor afwijkende meningen worden onderdrukt [7](#page=7). ### 1.6 Interventies tegen groepstenken Om groepsweerstand tegen gezondheidsmandaten te verminderen, kunnen groepsniveau-interventies worden overwogen: #### 1.6.1 Cohesie en identiteit * **Vervagen van groepsgrenzen:** Het promoten van een gemeenschappelijke 'in-group'-identiteit kan de overtuiging van eigen superioriteit verminderen. Dit kan door gedeelde kwaliteiten te benadrukken, zoals identificatie met een gemeenschap, een gemeenschappelijke erfgoed, of een gemeenschappelijke vijand (zoals een virus) [8](#page=8). * **Bewustzijn van diversiteit:** Het benadrukken van de interne diversiteit binnen groepen kan insulariteit en vooroordelen verminderen [8](#page=8). #### 1.6.2 Isolatie en contact tussen groepen * **Intergroepscontact:** Contact tussen groepen kan vooroordelen verminderen door bekendheid te creëren en de uitwisseling van informatie via informele kanalen te bevorderen. Vriendschappen tussen groepen kunnen helpen misverstanden over ziekte en preventieve maatregelen te corrigeren [8](#page=8). * **Gestructureerd contact:** Contact moet idealiter plaatsvinden in situaties waar beide groepen eerlijk worden behandeld en een wederzijds voordelig doel nastreven [8](#page=8). #### 1.6.3 Stress en informatievoorziening * **Tijdige en accurate informatie:** Het verstrekken van betrouwbare informatie over de ernst van een bedreiging en de effectiviteit van voorzorgsmaatregelen kan de distress en onzekerheid verminderen. Informatie van vertrouwde bronnen, bij voorkeur uit de eigen groep, is effectiever [9](#page=9). * **Perifere route van overtuiging:** Levendige beelden, emotioneel geladen frasen en slogans kunnen overtuigender zijn dan feiten, vooral als leden de motivatie of mogelijkheid missen om informatie centraal te verwerken [9](#page=9). #### 1.6.4 Het ongedaan maken van groepillusies * **Identificeren van psychologische wortels:** In plaats van direct de verkeerde overtuigingen te weerleggen, kan het nuttiger zijn om de psychologische redenen achter de overtuigingen te achterhalen [9](#page=9). * **Aanpassen van gedrag aan morele behoeften:** Argumenten die aansluiten bij de behoefte om als moreel respectabel te worden gezien, kunnen effectiever zijn dan directe kritiek [9](#page=9). * **Alternatieve doelstellingen:** Interventies die alternatieve manieren identificeren om groepsdoelen te bereiken, kunnen leden aanzetten tot heroverweging van hun strategieën [9](#page=9). #### 1.6.5 Normatieve druk * **Verantwoordingsplicht:** Mensen conformeren zich minder aan groepsnormen als ze weten dat ze verantwoordelijk worden gehouden voor hun acties [10](#page=10). * **Verhoging van autonomie:** Situaties die autonomie en onafhankelijkheid benadrukken, kunnen conformiteit verminderen [10](#page=10). * **Modificeren van groepsnormen:** Het toestaan dat één of meer leden afwijken van de groepsnormen kan de conformiteitsdruk verminderen [10](#page=10). * **Sociale normen aanpak:** Het presenteren van accurate informatie over de feitelijke distributie van voorkeuren, overtuigingen en gedragingen kan misvattingen over wat normaal is, tegengaan [10](#page=10). * **Leiderschap:** Leiders kunnen normen beïnvloeden door openheid voor kritiek te bevorderen en isolatie te beperken. Leiders die hun mening vroegtijdig uiten of consensus boven kritische discussie stellen, kunnen groepstenken onbedoeld bevorderen. Het kan leiden tot de vorming van normen die irrationeel en ongezond gedrag bij volgers aanmoedigen [10](#page=10). --- # Groepstenken en de kenmerken ervan Groepstenken beschrijft een patroon van denken dat optreedt bij goed functionerende groepen, waarbij de leden hun motivatie om overeenstemming te bereiken belangrijker achten dan het kritisch evalueren van alternatieve actieplannen [3](#page=3). ### 2.1 De theorie van groepstenken De theorie van groepstenken, ontwikkeld door Irving Janis, verklaart waarom groepen soms buitengewoon vreemde en onverstandige beslissingen nemen. Dit fenomeen treedt op wanneer groepsgerichte processen de leden verhinderen om informatie nauwkeurig te beoordelen, fouten te identificeren en superieure alternatieven te overwegen. Hoewel de theorie moeilijk empirisch te toetsen is vanwege de vele complexe en multilevel theoretische constructen, biedt ze een robuuste beschrijving van de situationele en groepsgerichte variabelen die de kwaliteit van besluitvormingsprocessen kunnen beïnvloeden. De theorie is succesvol toegepast op diverse groepen, waaronder politieke besluitvormers, overheidsinstanties, onderwijsinstellingen, militaire strategen, zorgverleners en professionals in het bedrijfsleven [3](#page=3). #### 2.1.1 Oorzakelijke omstandigheden van groepstenken Volgens Janis zijn er verschillende omstandigheden die de kans op groepstenken vergroten: * **Cohesie en identiteit**: Hoge groepscohesie, een gevoel van eenheid, esprit de corps en gedeelde identiteit, is een noodzakelijke voorwaarde voor groepstenken. Cohesieve groepen zijn vaak prettiger, blijven langer intact, leden besteden meer tijd en energie aan de groep, en ze zijn succesvoller in het bereiken van hun doelen. Echter, cohesie kan ook leiden tot druk om te voldoen aan groepsdoelen, beslissingen en normen. Dissenters kunnen negatieve interpersoonlijke consequenties ervaren, zoals uitsluiting, spot of zelfs ostracisme. Een sterke groepscohesie kan ook leiden tot insulariteit, waarbij de connecties met buitenstaanders verzwakken. In grotere, meer diffuse groepen kunnen clusters van cohesieve subgroepen bestaan, wat de structurele eenheid vergroot. De cohesie van een grote groep kan meer bepaald worden door de toewijding aan de groepsdoelen en de identificatie met de groep zelf, dan door de interpersoonlijke banden. Naarmate sociale identificatie toeneemt, denken individuen dat hun groepslidmaatschap persoonlijk significant is, hun gehechtheid aan de groep neemt toe en hun zelfconcept breidt zich uit met collectieve kwaliteiten. Dit kan leiden tot een meer affectief gedreven, emotioneel intense identificatie, waardoor de groep niet alleen cognitief, maar ook emotioneel belangrijk wordt. Het gevoel van het eigen zelf kan ook steeds meer gedepersonaliseerd raken. Hoewel groepseenheid op zichzelf groepstenken mogelijk niet triggert, kan een bedreiging van een gedeelde sociale identiteit dit wel doen. Groepsleden zijn bijzonder geneigd zich met hun groep te identificeren wanneer andere groepen in oppositie lijken te staan. Bij extreme identificatie kan het persoonlijke zelf versmelten met het collectieve, groepsgerichte zelf, waardoor leden eerder bereid zijn objectief irrationele dingen te doen [4](#page=4) [5](#page=5). > **Tip:** Hoewel groepscohesie veel voordelen biedt, is het belangrijk om de potentiële negatieve gevolgen voor de besluitvorming in gedachten te houden. * **Isolatie**: Groepen die relatief geïsoleerd zijn, profiteren niet van blootstelling aan feiten en gegevens van buitenaf. Fysieke isolatie, zoals tijdens quarantaine, kan de neiging van groepen om "echokamers" te worden, versterken. Dit zijn clusters van gelijkgestemden die informatie die niet consistent is met hun gedeelde opvattingen, filteren, terwijl informatie die hun overtuigingen bevestigt, wordt gefaciliteerd. Beperkte blootstelling aan een reeks meningen kan leiden tot groepspolarisatie, waarbij gelijkgestemden discussiëren en hun overtuigingen extremer worden in plaats van gematigder [5](#page=5). > **Voorbeeld:** Tijdens de COVID-19 pandemie trokken antiquarantaine protestgroepen zich terug in hun eigen informatiebubbel, waardoor alternatieve perspectieven op de ernst van de ziekte en de effectiviteit van preventieve maatregelen werden genegeerd. * **Stress**: Groepen die te maken hebben met een bedreigende situatie lopen een groter risico op groepstenken. Stress kan de capaciteit om informatie grondig te verwerken, alternatieven af te wegen en rationele beslissingen te nemen, verminderen. Stress kan er ook voor zorgen dat groepen meer gefocust raken op consensus en defensief gedrag vertonen, in plaats van op rationele probleemoplossing. Dit kan leiden tot "cognitieve afsluiting", een verlangen naar een definitief antwoord, ongeacht de onzekerheid of ambiguïteit. Dergelijke groepen vermijden informatie die hun positie tegenspreekt en accepteren gemakkelijk informatie die hun standpunt ondersteunt. Ze zijn minder geneigd tot integratieve oplossingen tijdens conflicten en neigen naar een "take it or leave it" benadering [5](#page=5). > **Tip:** Wanneer groepen onder stress staan, is het cruciaal om processen te implementeren die kritische evaluatie en een open uitwisseling van ideeën bevorderen. #### 2.1.2 Symptomen van groepstenken Groepen die in de val van groepstenken trappen, vertonen kenmerkende symptomen: * **Groepsillusies**: Deze zijn karakteristiek, maar inaccuraat, in de manier waarop de groep en andere groepen worden waargenomen [6](#page=6). * **Illusies van moraliteit**: Leden van een groep die groepstenken ervaart, zijn ervan overtuigd dat zij moreel juist handelen. Ze geloven dat ze de morele hoge grond hebben op alle relevante kwesties. Zelfs de uitspraken van juridische autoriteiten houden geen stand wanneer leden zeker zijn van de morele rechtvaardiging van hun standpunt [6](#page=6). > **Voorbeeld:** Religieuze groepen die bezwaar maken tegen beperkingen op het aantal deelnemers aan diensten, met het argument dat de scheiding van kerk en staat hun recht op het houden van religieuze diensten beschermt. * **Illusies van onkwetsbaarheid**: Een groep die groepstenken ervaart, is vol vertrouwen en neemt aan dat ze juist handelen, ook al is dit niet het geval. Er is weinig bewijs van aarzeling en voorzichtigheid in de beraadslagingen van deze groepen. Ze geloven dat niets hun succes in de weg kan staan. Een gevoel van groepseffectiviteit kan leiden tot het nalaten om alternatieven te overwegen of plannen te herzien wanneer de situatie verandert [6](#page=6). * **Illusies van unanimiteit**: Diversiteit aan meningen is zeldzaam in groepen die groepstenken ervaren; ze neigen naar een opvallende gelijkenis in hun acties, emoties en overtuigingen. Janis suggereerde dat de unanimiteit van dergelijke groepen meer een illusie dan realiteit is. Een aanzienlijk aantal leden kan bedenkingen hebben, maar gaat toch akkoord om hun status in de groep te behouden en conflicten te vermijden. Het uiten van afwijkende meningen kan leiden tot uitsluiting uit de groep [6](#page=6). * **Normatieve druk**: In groepen die groepstenken ervaren, worden normen vaak geassocieerd met een moreel component, dat definieert wat het "juiste" is om te doen. Individuele leden die aarzelen om het groepsstandpunt te volgen, uiten hun bedenkingen niet publiekelijk om sociale afwijzing en verlies van status te vermijden. Conformiteitspressies nemen toe, terwijl krachten die leden ondersteunen die het oneens zijn met de groep, verzwakken. Hoewel leden denken dat ze onafhankelijke denkers zijn, hebben ze vaak onbewust de normen van hun groep geïnternaliseerd [7](#page=7). > **Voorbeeld:** Protesteren tegen redelijk gezondheidsbeleid, zoals vaccinatie of het dragen van mondkapjes, kan tegengesteld zijn aan sociale normen in de bredere samenleving, maar kan binnen een specifieke groep met groepstenken als normatief worden beschouwd. ### 2.2 Omgaan met groepen die groepstenken vertonen Het weerstand bieden aan gezondheidsinitiatieven kan geworteld zijn in groepsprocessen, zoals groepscohesie, identiteit, isolatie, stress, groepsillusies en normatieve druk. Het verklaren van deze irrationele daden door middel van groepsprocessen, hoe alledaags ook, bagatelliseert de acties niet. Het aanpakken van groepstenken vereist groep-niveau interventies die de "verslechtering van mentale efficiëntie, realiteitstests en moreel oordeel" kunnen verminderen. Hoewel er algemene strategieën bestaan om groepstenken te minimaliseren, is empirisch bewijs cruciaal voorafgaand aan implementatie [7](#page=7). --- # Interventies om groepstenken te verminderen Dit onderwerp behandelt mogelijke strategieën en interventies op groepsniveau om de effecten van groepstenken te minimaliseren en de weerstand tegen gezondheidsinitiatieven te verminderen. ### 3.1 Algemene benaderingen voor het omgaan met groepen die groepstenken vertonen Weerstand tegen volksgezondheidsinitiatieven, zoals vaccinatie of het dragen van veiligheidsgordels, wordt vaak verklaard door individuele, idiosyncratische redenen. Echter, een deel van deze weerstand kan geworteld zijn in groepsprocessen die Janis identificeerde in zijn groepstenkentheorie: cohesie en identiteit, isolatie en stress, groepsillusies, en normatieve druk. Een groepstenkenbenadering stelt vijf algemene strategieën voor om de "verslechtering van mentale efficiëntie, realiteitstoetsing en moreel oordeel" in groepen te verminderen [7](#page=7). > **Tip:** Hoewel de oorzaken van groepstenken in anti-gezondheidsprotestgroepen aanwezig waren, is het belangrijk om de acties van groepsleden niet te dehumaniseren. Hun gedrag kan voortkomen uit alledaagse groepsprocessen die de besluitvormingscapaciteit van een groep ondermijnen [7](#page=7). ### 3.2 Cohesie en identiteit Anti-gezondheidsprotesten kunnen worden gezien als intergroepsconflicten, waarbij een groep met een duidelijke agenda en waarden zich verzet tegen de vereisten van een andere groep om zich te houden aan een gezondheidsmandaat. Groepen vertonen vaak een voorkeur voor hun eigen groep (ingroepbias), wat wordt ondersteund door stereotiepe opvattingen over de leden van die groepen. Deze conflicten escaleren vaak door stereotypering en uitsluiting, wat kan leiden tot verbale agressie, discriminatie en fysiek geweld [8](#page=8). Een strategie om deze conflicten te verminderen is het vervagen van de grenzen tussen groepen of het volledig oplossen van de onderscheidingen. Het 'common in-group identity model' beveelt aan om de zelfcategorisaties van groepsleden te verschuiven, zodat zij zich identificeren met één bovenliggende groep in plaats van twee aparte en tegengestelde groepen. Dit kan worden bereikt door onderscheidende kenmerken te minimaliseren en gedeelde kwaliteiten, zoals identificatie met een gemeenschap, gemeenschappelijke afkomst, of een gemeenschappelijke vijand (bijv. een virus), meer naar voren te brengen [8](#page=8). #### 3.2.1 Beperken van bias door diversiteit te benadrukken Bias kan ook worden beperkt door individuen meer bewust te maken van de diversiteit binnen hun eigen groep en in andere groepen. Hoewel leden van protestgroepen verenigd kunnen zijn in hun oppositie tegen gezondheidsinitiatieven, kunnen ze verschillen in welvaart, politieke waarden, etniciteit, ras, enzovoort. Het benadrukken van deze kwaliteiten en het identificeren van leden van de buitenroep die deze kwaliteiten delen, kan insulariteit en bias verminderen [8](#page=8). > **Tip:** Sociale identiteiten zijn veerkrachtig. Pogingen om deze identiteiten te verschuiven vereisen aanzienlijk vooronderzoek en fijnregeling. Campagnes die een gedeelde identiteit creëren, kunnen bijvoorbeeld averechts werken als kijkers zich niet kunnen identificeren met de woordvoerders [8](#page=8). #### 3.2.2 Uitdagingen bij identiteitsverschuiving Recategorisatie is ook onwaarschijnlijk als groepen historisch gezien tegenover elkaar hebben gestaan. Met name statusongelijkheden, percepties van slachtofferschap, gebrek aan vertrouwen, collectieve woede en ontkenning van verantwoordelijkheid voor schade kunnen voorkomen dat een groep lid wordt van een bovenliggende sociale categorie [8](#page=8). ### 3.3 Isolatie en intergroepscontact Groepen die groepstenken ervaren, zijn vaak geïsoleerd van andere groepen en van de informatie die deze groepen verstrekken. Intergroepscontact, dat over het algemeen vooroordelen vermindert, kan daarom de vooroordelen van protestanten tegen autoriteiten en burgers die naleving van gezondheidsvoorschriften aanbevelen, verminderen. Contact genereert niet alleen de bekendheid met leden van andere groepen die nodig is om categorische onderscheidingen te herzien, maar stimuleert ook de uitwisseling van informatie via minder geformaliseerde communicatielijnen en kan leiden tot vriendschappen die sociale groepen overstijgen. Omdat veel individuen informatie van een vriend of familielid meer vertrouwen dan deskundig advies, biedt het vormen van sociale banden tussen groepen een middel om misverstanden over ziekte en de effectiviteit van preventieve behandelingen te corrigeren [8](#page=8). > **Tip:** Contact op zich is vaak onvoldoende. Oppervlakkig contact of zelfs vijandig contact tussen groepen kan de relaties tussen de groepen verder verstoren [8](#page=8). Idealiter vindt contact plaats in een situatie waarin beide groepen eerlijk worden behandeld en streven naar een uitkomst die beide groepen ten goede komt [8](#page=8). ### 3.4 Stress Volksgezondheidsinterventies, zoals quarantaine, zijn ontworpen om individuen te helpen omgaan met de fysieke bedreiging voor hun gezondheid, maar verminderen mogelijk niet de stress, onzekerheid en angst die groepsleden ervaren. Hoewel theorieën over gezondheidsbesluitvorming het erover eens zijn dat een toename van de ernst van de dreiging meestal gezondheidsbevorderende acties genereert, zijn angst, onzekerheid over de effectiviteit van de behandeling en de overtuiging dat men waarschijnlijk geen schade zal ondervinden, geassocieerd met non-compliance [9](#page=9). > **Tip:** Tijdige, nauwkeurige en consistente informatie over de ernst van de dreiging, maar ook over de effectiviteit van de aanbevolen voorzorgsmaatregelen, is cruciaal voor het publiek [9](#page=9). #### 3.4.1 Informatiestrategieën Informatiestrategieën zijn succesvoller als ze een perifere route naar overreding nemen in plaats van een directe route. Centraal routeverwerking vereist cognitieve uitwerking van de boodschap. Als deze uitwerking gunstige gedachten genereert, worden mensen overtuigd, maar als de boodschap negatieve gedachten stimuleert, kan de oorspronkelijke houding zelfs sterker worden. Als mensen de motivatie of het vermogen missen om de boodschap nauwkeurig te onderzoeken – wat waarschijnlijker is als hun groep groepstenken ervaart – zullen levendige beelden, emotioneel geladen formuleringen en slogans waarschijnlijk overtuigender zijn dan feiten en informatie [9](#page=9). ### 3.5 Groepsillusies corrigeren Het corrigeren van onjuiste opvattingen, zoals het geloof dat het coronavirus een hoax is of dat social distancing het infectierisico niet vermindert, is geen gemakkelijke taak. Studies naar gemotiveerd redeneren suggereren dat individuen niet voortdurend streven naar het maximaliseren van de nauwkeurigheid van hun waarnemingen en inzichten, maar eerder informatie zoeken die hun bestaande overtuigingen en houdingen versterkt, vooral wanneer ze deel uitmaken van een groep die groepstenken ervaart [9](#page=9). #### 3.5.1 De psychologische wortels van overtuigingen identificeren Hornsey en Fielding stelden voor om in plaats van informatie te verstrekken die individuele misvattingen direct weerlegt, de psychologische wortels van iemands vasthouden aan hun overtuigingen te identificeren. Bijvoorbeeld, als groepsleden een 'illusie van moraliteit' hebben en zichzelf als moreel goede mensen willen zien, zullen argumenten dat hun acties immoreel zijn en anderen schaden, waarschijnlijk niet effectief zijn. Daarentegen kunnen argumenten die aansluiten bij de behoefte om moreel respectabel te worden gezien, maar suggereren dat gedrag moet worden aangepast om hun morele integriteit te tonen, effectiever zijn [9](#page=9). > **Voorbeeld:** De populariteit van protesten tegen quarantaine zou waarschijnlijk afnemen als autoriteiten aankondigen dat er een dag extra social distancing wordt toegevoegd aan de kalender telkens als een groep van 10 of meer personen samenkomt om tegen de quarantaine te protesteren [9](#page=9). Een 'illusie van onkwetsbaarheid' kan voortkomen uit de behoefte om succesvol te zijn in het bereiken van groepsdoelen. Interventies die alternatieve middelen om doelen te bereiken identificeren, en communicatie die suggereert dat de oorspronkelijke strategieën niet effectief zullen zijn, kunnen ertoe leiden dat leden hun oorspronkelijke keuzes heroverwegen [9](#page=9). ### 3.6 Normatieve druk Conformiteit is de standaardreactie in de meeste alledaagse groepsinstellingen, maar deze neiging wordt nog sterker wanneer situationele krachten groepstenken triggeren. Wanneer groepstenken een groep overneemt, lijken ongebruikelijke, buitengewone of belachelijke acties en houdingen redelijk, terwijl weerstand tegen de groepsnormen vreemd lijkt. Het beperken van de conformiteit van individuen aan groepsnormen of het veranderen van de groepsnormen zelf is daarom een belangrijke interventie om gevaarlijke, ongezonde of illegale acties te voorkomen [10](#page=10). #### 3.6.1 Situationele factoren die conformiteit beïnvloeden Studies naar conformiteit hebben een aantal situationele factoren geïdentificeerd die de sterkte van normatieve druk beïnvloeden. Individuen conformeren zich bijvoorbeeld minder aan groepsnormen wanneer ze weten dat ze verantwoordelijk worden gehouden voor hun acties. Anonimiteit verhoogt ook de mate van non-conformiteit net als situationele primes die verhoogde niveaus van autonomie en onafhankelijkheid inhouden en het fysiek scheiden van individuen van anderen. Hoewel dergelijke interventies slechts een kleine minderheid kunnen beïnvloeden, kunnen ze voldoende zijn om de unanimiteit van de groep te ondermijnen. Druk om te conformeren piekt wanneer alle groepsleden handelen in overeenstemming met groepsnormen. Interventies die een of meer groepsleden toestaan om te handelen op manieren die inconsistent zijn met de groepsnormen, zullen theoretisch de druk om te conformeren aan de groepsnormen in het algemeen verminderen [10](#page=10). #### 3.6.2 Het wijzigen van normen Normen kunnen ook directer worden gewijzigd door groepsleden te voorzien van beschrijvende informatie over de verdeling van voorkeuren, overtuigingen en gedragingen binnen hun groep en in andere sociale groepen. Deze benadering, de basis van de 'sociale normen aanpak' in preventieprogramma's, richt zich op het veranderen van de perceptie van normen in plaats van de norm zelf. Dergelijke interventies werken door accurate informatie te presenteren over de mate van overeenstemming binnen de groep en daardoor de verkeerde aannames van leden over wat als normaal en acceptabel wordt beschouwd, tegen te gaan [10](#page=10). > **Voorbeeld:** De acties van antiquarantijnprotesters worden ondersteund door het geloof dat de meerderheid van de mensen tegen de COVID-19 gezondheidsmandaten is, terwijl deze positie in feite ongebruikelijk is [10](#page=10). #### 3.6.3 De rol van leiders in normvorming Janis suggereerde dat groepsleiders, gezien hun positie van autoriteit en invloed, de normen van de groep aanzienlijk kunnen beïnvloeden. President Kennedy paste bijvoorbeeld de normen van zijn adviesgroep aan om afwijkende meningen aan te moedigen, isolatie te beperken en voortijdige cognitieve afsluiting te voorkomen na de Bay of Pigs-invasie. In veel andere groepen die Janis onderzocht, hebben leiders onbedoeld de weg bereid voor groepstenken door hun standpunten vroegtijdig te uiten en de groep aan te moedigen te streven naar overeenstemming in plaats van kritische discussie [10](#page=10) . In het geval van antiquarantijnprotesten maakten sommige burgerleiders van deze gezondheidskwestie een politieke kwestie. U.S. President Donald Trump twitterde bijvoorbeeld herhaaldelijk over het onderwerp, moedigde een einde aan de quarantaine aan en steunde extremistische groepen die demonstreerden tegen de gezondheidsmandaten. Onderzoek suggereert dat deze interventie waarschijnlijk de antiquarantijnse verzetinspanningen versterkte, vooral onder zijn aanhangers. Wanneer individuen Trumps antivaccinatie-tweets lazen, waren ze meer geneigd de legitimiteit van vaccinaties om ziekten te beperken in twijfel te trekken. Dit onderstreept dat de invloed van leiders op de normen van hun groepen aanzienlijk is, en zij verantwoordelijk moeten worden gehouden als hun acties leiden tot de vorming van normen die ertoe leiden dat hun volgers zich irrationeel en ongezond gedragen [10](#page=10). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Groepstenken (Groupthink) | Een fenomeen binnen sterk samenhangende groepen waarbij de drang naar consensus en conformiteit leidt tot een verslechtering van het oordeelsvermogen en rationele besluitvorming. Dit kan resulteren in een gebrek aan kritische evaluatie van alternatieven en slechte beslissingen. | | Cohesie (Cohesion) | De mate waarin leden van een groep zich met elkaar verbonden voelen, een gevoel van eenheid en gedeelde identiteit ervaren, en betrokken zijn bij de groepsdoelen. Hoge cohesie kan zowel positieve als negatieve effecten hebben op groepsdynamiek en besluitvorming. | | Isolatie (Isolation) | Een omstandigheid waarbij een groep gescheiden is van externe informatiebronnen en perspectieven, wat kan leiden tot een versterking van bestaande overtuigingen en een verminderde kritische evaluatie van situaties. Dit draagt bij aan de ontwikkeling van groepstenken. | | Stress (Stress) | Een toestand van verhoogde mentale of emotionele spanning die kan optreden als reactie op bedreigende situaties. Stress kan de cognitieve capaciteit om informatie te verwerken en rationele beslissingen te nemen verminderen, en groepsdynamiek negatief beïnvloeden. | | Groepsillusies (Group Illusions) | Kenmerkende, maar onjuiste, manieren waarop leden van een groep de groep en andere groepen waarnemen. Voorbeelden zijn illusies van moraliteit, onkwetsbaarheid en unanimiteit, die bijdragen aan het gebrek aan kritisch denken in groepstenken. | | Normatieve druk (Normative Pressures) | De sociale invloed die groepsleden uitoefenen op elkaar om zich te conformeren aan groepsnormen en -verwachtingen. In groepen die lijden aan groepstenken, is deze druk vaak verhoogd, wat afwijkende meningen ontmoedigt. | | Sociale identiteit (Social Identity) | Het deel van iemands zelfconcept dat voortkomt uit lidmaatschap van een sociale groep. Sterke sociale identiteit kan leiden tot een grotere betrokkenheid bij de groep en een grotere neiging om de normen en waarden van de groep te omarmen. | | Recategorisatie (Recategorization) | Een interventiestrategie die gericht is op het veranderen van de manier waarop individuen zichzelf en anderen indelen in groepen. Het doel is om de grenzen tussen groepen te vervagen of een gemeenschappelijke, overkoepelende identiteit te creëren om intergroepsconflicten te verminderen. | | Intergroepscontact (Intergroup Contact) | Interactie tussen leden van verschillende sociale groepen. Dit kan, onder de juiste omstandigheden, leiden tot een vermindering van vooroordelen, een grotere wederzijdse begrip en een betere uitwisseling van informatie. | | Motiverende redenering (Motivated Reasoning) | Het proces waarbij individuen informatie interpreteren en evalueren op een manier die hun bestaande overtuigingen en attitudes bevestigt, in plaats van objectief naar bewijs te zoeken. Dit versterkt de neiging om te geloven wat men wil geloven. | | Beschrijvende normen (Descriptive Norms) | Normen die beschrijven wat de meeste mensen in een bepaalde situatie doen. Dit staat tegenover prescriptieve normen, die aangeven wat men zou moeten doen. Het aanpakken van misvattingen over beschrijvende normen kan gedragsverandering bevorderen. |