Hoofdstuk 3 refereren.pptx

# Het uitvoeren van een literatuurstudie Een literatuurstudie is een essentiële stap in wetenschappelijk onderzoek om bestaand onderzoek te identificeren, het onderwerp af te bakenen, begrippen te operationaliseren en de juiste bronnen te vinden binnen een overweldigende hoeveelheid informatie. ### 1.1 Het belang van een literatuurstudie Een literatuurstudie is een verplichte stap in wetenschappelijk onderzoek om te bepalen of een onderzoek reeds is uitgevoerd, het onderwerp af te bakenen, onderzoeksconcepten te operationaliseren en de meest relevante informatie te vinden. Het helpt ook bij het correct verwijzen naar bronnen volgens de APA-richtlijnen. ### 1.2 De fasen van een literatuurstudie De uitvoering van een literatuurstudie omvat verschillende stappen om een effectieve zoekstrategie te ontwikkelen en de relevante literatuur te verzamelen. #### 1.2.1 Het formuleren van de PICO-structuur De PICO-structuur is een methode om de focus van een literatuuronderzoek te bepalen. De onderdelen van PICO dienen als basis voor het opstellen van zoektermen. * **P**atiënt/Populatie (Patient/Population) * **I**nterventie (Intervention) * **C**omparatie (Comparison) * **O**utcome (Resultaat) #### 1.2.2 Het identificeren van zoektermen Na het formuleren van de PICO-vraag worden de verschillende onderdelen gebruikt om relevante zoektermen te genereren. Hierbij is het belangrijk om breed na te denken en rekening te houden met: * **Breed denken en lezen over het onderwerp:** Dit omvat het verkennen van gerelateerde concepten en onderwerpen. * **Juiste taal en schrijfwijze:** Denk aan spellingvarianten en meervoudsvormen. * **Aanverwante termen en synoniemen:** Gebruik hulpmiddelen zoals thesauri. * **Tegengestelde termen:** Gebruik `NOT` om ongewenste resultaten te vermijden. * **Gekende auteursnamen:** Soms kan het zoeken op auteursnamen leiden tot relevante publicaties. * **Truncatie (*):** Gebruik speciale tekens zoals de asterisk (`*`) om verschillende uitgangen van een woord te vinden (bijvoorbeeld `Ger*` voor `geriatrie`, `geriatrisch`, etc.). * **Samengestelde zoektermen:** Plaats exacte woordgroepen tussen aanhalingstekens (`"..."`) om specifieke combinaties te vinden. #### 1.2.3 Het definiëren van inclusie- en exclusiecriteria Voordat de daadwerkelijke zoekactie wordt uitgevoerd, is het cruciaal om criteria vast te stellen die bepalen welke literatuur wel en niet wordt opgenomen in de studie. Veelvoorkomende criteria zijn: * **Jaartal:** Selecteer publicaties binnen een bepaalde periode. * **Taal:** Beperk de zoekopdracht tot specifieke talen. * **Populatie:** Definieer de kenmerken van de doelgroep. * **Methodologie:** Selecteer studies met een specifieke onderzoeksopzet. * **Online beschikbaarheid:** Bepaal of de publicaties direct toegankelijk moeten zijn. #### 1.2.4 Het uitvoeren van de zoekopdracht en het bijhouden van de strategie Bij het uitvoeren van de zoekopdracht is het belangrijk om rekening te houden met de hiërarchie van bewijs (piramide van evidentie). Alle uitgevoerde zoekopdrachten, inclusief de gebruikte zoektermen, databases en de gevonden literatuur, dienen nauwkeurig te worden bijgehouden. Dit is essentieel voor de reproduceerbaarheid en transparantie van het onderzoek. * **Booleaanse operatoren:** Gebruik `AND`, `OR`, en `NOT` om zoektermen logisch te combineren en de zoekresultaten te verfijnen. * `AND`: Vergroot de specificiteit van de zoekopdracht (alle termen moeten aanwezig zijn). * `OR`: Vergroot de omvang van de zoekopdracht (minstens één van de termen moet aanwezig zijn). * `NOT`: Sluit termen uit die niet relevant zijn. > **Tip:** Het bijhouden van je zoekstrategie is van onschatbare waarde. Noteer welke databases je hebt gebruikt, welke zoektermen je hebt ingevoerd (inclusief combinaties met Booleaanse operatoren) en welke datum je de zoekopdracht hebt uitgevoerd. Dit voorkomt dubbel werk en maakt je onderzoek controleerbaar. #### 1.2.5 Het selecteren en opslaan van wetenschappelijke artikelen Na het uitvoeren van de zoekopdrachten is het van belang om de gevonden wetenschappelijke artikelen systematisch op te slaan. ### 1.3 Hulpmiddelen voor literatuuronderzoek Verschillende tools en bronnen zijn beschikbaar om een literatuurstudie uit te voeren: * **Limo:** De bibliotheekcatalogus van de onderwijsinstelling, essentieel voor het vinden van boeken en artikelen. * **Databanken:** Specifieke databases zoals PubMed (voor medische en gezondheidswetenschappen) en Cinahl (voor verpleegkunde) bieden gespecialiseerde zoekmogelijkheden, vaak met ondersteuning voor gestandaardiseerde termen zoals MESH (Medical Subject Headings). * **Thesaurus.com:** Een online thesaurus die kan helpen bij het vinden van synoniemen en aanverwante termen. * **Google Scholar:** Een zoekmachine voor wetenschappelijke literatuur, handig voor het vinden van artikelen en het volgen van citaties. * **Digitale bibliotheken:** Platforms zoals SpringerLink, Wiley en ScienceDirect bieden toegang tot wetenschappelijke boeken en tijdschriften. > **Voorbeeld:** Bij het zoeken naar informatie over "de impact van sport op mentale gezondheid bij adolescenten" zou je in PubMed MESH termen kunnen gebruiken zoals "Sports", "Mental Health", en "Adolescent". Deze termen kunnen vervolgens gecombineerd worden met Booleaanse operatoren (`AND`) om specifieke resultaten te verkrijgen. ### 1.4 Niet-wetenschappelijke bronnen Naast wetenschappelijke artikelen kunnen ook boeken en websites waardevolle bronnen van informatie zijn, mits ze kritisch worden geëvalueerd. #### 1.4.1 Betrouwbare boeken Boeken bieden vaak een breder overzicht van een onderwerp en kunnen theoretische kaders, achtergrondinformatie en methodologische verdieping bieden. * **Vinden van relevante boeken:** Hogeschool- of universiteitsbibliotheken, de online catalogus (Limo), Google Books, WorldCat en digitale bibliotheken. * **Beoordelen van betrouwbaarheid:** Let op de auteur, de uitgever, het publicatiejaar, peer-review status en de recensies. #### 1.4.2 Betrouwbare websites Websites zijn nuttig voor actuele informatie, praktijkgerichte data en informatie van officiële instanties. * **Waarom websites gebruiken:** Recente statistieken, trends, normen, richtlijnen en informatie van erkende organisaties (bv. RIVM, WHO, NOC*NSF, Sport Vlaanderen). * **Beoordelen van betrouwbaarheid:** Gebruik het CRAAP-model: * **C**urrency (Actualiteit): Hoe recent is de informatie? * **R**elevance (Relevantie): Is de informatie relevant voor jouw vraag? * **A**uthority (Gezag): Wie is de auteur/organisatie en wat zijn hun kwalificaties? * **A**ccuracy (Nauwkeurigheid): Is de informatie feitelijk correct en wordt deze ondersteund door bewijs? * **P**urpose (Doel): Wat is het doel van de informatie (informeren, overtuigen, verkopen)? > **Let op:** Gebruik websites niet als enige bron voor wetenschappelijke onderbouwing, tenzij ze afkomstig zijn van erkende en betrouwbare organisaties. #### 1.4.3 Refereren naar niet-wetenschappelijke bronnen Ook voor boeken en websites is correcte bronvermelding volgens de APA-stijl vereist. * **Boek (APA 7e editie):** Auteur, A. A. (Jaar). *Titel van het boek* (editie). Uitgever. * Voorbeeld: Lemmink, K. A. P. M. (2018). *Sport en technologie: Innoveren in beweging*. Noordhoff Uitgevers. * **Website (APA 7e editie):** Organisatie of auteur. (Jaar, dag maand). *Titel van de webpagina*. Website. URL * Voorbeeld: RIVM. (2023, 5 mei). *Bewegen en gezondheid*. https://www.rivm.nl/bewegen-en-gezondheid > **Tip:** Combineer verschillende soorten bronnen (wetenschappelijke artikelen, boeken, websites) voor een sterke onderbouwing van je onderzoek. Noteer altijd de broninformatie (auteur, jaar, titel, link) bij het verzamelen van gegevens. --- # Refereren en verwijzen volgens APA Dit gedeelte legt de basisprincipes uit van het correct refereren en verwijzen naar bronnen met behulp van het APA-systeem, inclusief de verschillen tussen citeren en parafraseren en de gevolgen van plagiaat. ### 3.1 Het belang van refereren en verwijzen Refereren en verwijzen naar gebruikte bronnenmateriaal is een essentiële stap in wetenschappelijk onderzoek. Het dient meerdere doelen: * **Auteursrechten:** Het respecteren van de intellectuele eigendom van auteurs. * **Eer aan de auteur:** Het erkennen van de oorsprong van informatie en ideeën. * **Traceerbaarheid:** Het mogelijk maken voor lezers om de oorspronkelijke bronnen te vinden voor controle of verdieping. * **Onderzoeksopbouw:** Het afbakenen van het onderwerp, het operationaliseren van begrippen en het vinden van de juiste informatie uit een veelheid aan bronnen. ### 3.2 Het APA-systeem APA (American Psychological Association) is een veelgebruikt referentie- en citatiesysteem. Het hanteert een naam-jaar-systeem en omvat zowel verwijzingen in de tekst als een uitgebreide literatuurlijst aan het einde van een werkstuk. #### 3.2.1 Bronvermelding in de tekst en literatuurlijst * **Refereren:** Betekent verwijzen naar of terugkomen op gebruikte bronnen. Elke keer dat een bron wordt gebruikt, moet er naar verwezen worden in de tekst en een vermelding komen in de literatuurlijst. * **GenAI-tools:** Refereren naar een GenAI-tool gebeurt als naar een algoritme (bv. GenAI-tools zoals ChatGPT). * **Webpagina's:** Ook webpagina's vereisen een correcte referentie. #### 3.2.2 Citeren Citeren betreft de letterlijke overname van tekst, afbeeldingen, of andere materialen uit een bron. Bij een citaat wordt de bronverwijzing direct na het overgenomen idee geplaatst en omvat deze: * De familienaam van de auteur(s). * Het publicatiejaar tussen haakjes. * Bij drie of meer auteurs: de familienaam van de eerste auteur, gevolgd door `et al.`. * Bij een letterlijke overname (citaat): de specifieke pagina waaruit de tekst is gehaald. Voorbeeld van een citaat in de tekst: De student benadrukt de noodzaak van een correcte bronvermelding (De Vries, 2023, p. 45). Wanneer de auteur al in de tekst is genoemd: Volgens De Vries (2023) is een correcte bronvermelding essentieel (p. 45). #### 3.2.3 Parafraseren Parafraseren betekent het overnemen van andermans ideeën of informatie en deze in eigen woorden uitdrukken. Dit vereist: * Het lezen en begrijpen van de oorspronkelijke tekst. * Het helder overbrengen van de kerngedachte. * Het weergeven van de passage in eigen woorden om plagiaat te voorkomen. * Een volledige en correcte bronvermelding (auteur, publicatiejaar). Voorbeeld van een parafrase in de tekst: De Vries (2023) stelt dat een degelijke bronvermelding cruciaal is voor de integriteit van wetenschappelijk onderzoek. Bij drie of meer auteurs: Volgens Jansen et al. (2022) is het essentieel om de eigen ideeën te onderbouwen met bestaand onderzoek. #### 3.2.4 Plagiaat Plagiaat is het niet adequaat verwijzen naar bronnen, wat neerkomt op het presenteren van andermans werk als het eigen werk. Systemen zoals Turn-It-In worden gebruikt om plagiaat te controleren. ### 3.3 Refereren en verwijzen in Microsoft Word Microsoft Word biedt functionaliteiten om het proces van refereren en verwijzen te ondersteunen: * **Nieuwe bron invoegen:** Mogelijkheid om bronnen toe te voegen met hun specifieke gegevens. * **Citeren in de tekst:** Eenvoudig verwijzen naar ingevoerde bronnen direct in de tekst. * **Bibliografie invoegen:** Automatisch genereren van een literatuurlijst op basis van de ingevoerde bronnen. #### 3.3.1 Bronnen invoegen vanuit diverse bronnen * **Gratis APA generator:** Websites zoals Scribbr.nl bieden tools om APA-referenties te genereren. * **Toledo:** Bronnen kunnen vaak ingevoerd of gekopieerd worden vanuit het leerplatform. * **Google Scholar:** Biedt de mogelijkheid om APA-referenties te kopiëren voor gevonden artikelen. * **GenAI-tools:** Een voorbeeld van een specifieke referentie voor een GenAI-tool is: > **Example:** Sports N’Data. (2025). Sport Science AI. [Large language model]. https://sportscienceai.com/ ### 3.4 Niet-wetenschappelijke bronnen Naast wetenschappelijke artikelen kunnen ook boeken en websites waardevolle bronnen zijn, mits ze betrouwbaar zijn. #### 3.4.1 Boeken Boeken bieden vaak een breder overzicht, theoretische kaders, achtergrondinformatie en methodologische verdieping. Relevante boeken kunnen gevonden worden via: * Hogeschool- of universiteitsbibliotheken (online catalogus zoals LIMO, of fysiek). * Google Books (voor het zoeken binnen boeken). * WorldCat (een wereldwijde catalogus). * Digitale bibliotheken zoals SpringerLink, Wiley of ScienceDirect. De betrouwbaarheid van een boek kan beoordeeld worden op basis van factoren zoals de auteur, uitgever, publicatiedatum en recensies. #### 3.4.2 Websites Websites zijn nuttig voor actuele informatie, praktijkgerichte informatie en gegevens van officiële instanties (bv. RIVM, WHO, Sport Vlaanderen). Echter, ze mogen niet de enige bron zijn voor wetenschappelijke onderbouwing, tenzij ze van erkende, betrouwbare organisaties komen. De betrouwbaarheid van een website kan beoordeeld worden met het CRAAP-model (Currency, Relevance, Authority, Accuracy, Purpose). #### 3.4.3 Refereren naar boeken en websites * **Boek (APA 7e editie):** Auteur, A. A. (Jaar). *Titel van het boek* (editie). Uitgever. > **Example:** Lemmink, K. A. P. M. (2018). *Sport en technologie: Innoveren in beweging*. Noordhoff Uitgevers. * **Website (APA 7e editie):** Organisatie of auteur. (Jaar, dag maand). *Titel van de webpagina*. Website. URL > **Example:** RIVM. (2023, 5 mei). *Bewegen en gezondheid*. https://www.rivm.nl/bewegen-en-gezondheid ### 3.5 Praktische tips voor literatuurstudie en refereren * Combineer verschillende soorten bronnen (artikelen, boeken, websites) voor een sterke onderbouwing. * Neem informatie nooit over zonder deze kritisch te bekijken. * Noteer altijd de broninformatie (auteur, jaar, titel, link) bij het verzamelen van materiaal. * Gebruik erkende referentiestijlen, zoals APA. * Houd je bronnen nauwkeurig bij gedurende het hele onderzoeksproces. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Literatuurstudie | Een systematisch onderzoek naar bestaande publicaties en bronnen om informatie te verzamelen, te analyseren en te synthetiseren over een specifiek onderwerp of een onderzoeksvraag. | | PICO | Een acroniem dat staat voor Patient/Population (Patiënt/Populatie), Intervention (Interventie), Comparison (Vergelijking) en Outcome (Uitkomst), gebruikt om onderzoeksvragen te formuleren en de focus van een literatuuronderzoek te bepalen. | | Zoektermen | Woorden of zinsdelen die worden gebruikt om literatuur te zoeken in databases en catalogi, afgeleid van de componenten van de PICO-formulering of gerelateerde concepten. | | Inclusiecriteria | Specifieke voorwaarden waaraan potentiële bronnen moeten voldoen om te worden opgenomen in de literatuurstudie, zoals jaartal, taal of specifieke populatiekenmerken. | | Exclusiecriteria | Voorwaarden waaronder potentiële bronnen worden uitgesloten van de literatuurstudie, zelfs als ze initieel relevant lijken, om de focus te behouden. | | Booleaanse operatoren | Logische operatoren (zoals AND, OR, NOT) die worden gebruikt om zoektermen te combineren en de zoekresultaten te verfijnen in literatuurdatabases. | | AND | Een Booleaanse operator die zoekt naar resultaten die alle opgegeven termen bevatten, wat de zoekopdracht beperkt en specifieker maakt. | | OR | Een Booleaanse operator die zoekt naar resultaten die ten minste één van de opgegeven termen bevatten, wat de zoekopdracht breder maakt. | | NOT | Een Booleaanse operator die zoekt naar resultaten die een bepaalde term niet bevatten, om irrelevante resultaten uit te sluiten. | | Truncatie | Een zoektechniek die gebruikmaakt van een symbool (vaak een asterisk *) om te zoeken naar variaties van een woordstam, waardoor meerdere woordvormen tegelijkertijd worden gevonden. | | Citeren | Het letterlijk overnemen van tekst, afbeeldingen of andere content uit een bron, waarbij de originele auteur, publicatiejaar en paginanummer nauwkeurig worden vermeld. | | Parafraseren | Het herformuleren van andermans ideeën of informatie in eigen woorden, waarbij de oorspronkelijke betekenis behouden blijft en de bron correct wordt vermeld. | | Plagiaat | Het overnemen van andermans werk zonder correcte bronvermelding, wat wordt beschouwd als academische fraude en kan leiden tot ernstige consequenties. | | Bronvermelding (Refereren) | Het proces van het opnemen van een beschrijving van een publicatie in een tekst of literatuurlijst, zodat de publicatie gemakkelijk kan worden teruggevonden door de lezer. | | APA-stijl | Een veelgebruikt referentiekader dat richtlijnen biedt voor het correct verwijzen naar bronnen in academische teksten, zowel in de tekst als in de literatuurlijst. | | GenAI-tool | Generatieve kunstmatige intelligentie tool, zoals ChatGPT, die tekst kan genereren en die als een algoritme wordt gerefereerd in academische werken. | | CRAAP-model | Een evaluatiemodel voor websites, waarbij CRAAP staat voor Currency (Actualiteit), Relevance (Relevantie), Authority (Autoriteit), Accuracy (Nauwkeurigheid) en Purpose (Doel). | | Wetenschappelijke bronnen | Publicaties die het resultaat zijn van origineel onderzoek en wetenschappelijke methoden, zoals peer-reviewed artikelen, academische boeken en dissertaties. | | Niet-wetenschappelijke bronnen | Bronnen die niet primair gericht zijn op het presenteren van origineel wetenschappelijk onderzoek, maar wel relevante informatie kunnen bevatten, zoals algemene boeken en betrouwbare websites. |