page50-58.pdf

# Mechanische plaquecontrole: zelfzorgtechnieken Mechanische plaquecontrole: zelfzorgtechnieken Dit onderwerp behandelt de diverse zelfzorgtechnieken voor mechanische plaquecontrole, met een primaire focus op tandenborstels en interdentale reinigingsmiddelen [1](#page=1). ## 1 Mechanische plaquecontrole – zelfzorgtechnieken ### 1.1 De tandenborstel #### 1.1.1 De manuele tandenborstel De manuele tandenborstel is een fundamenteel hulpmiddel voor mechanische plaquecontrole. Ondanks veranderingen in design, is de effectiviteit in plaqueverwijdering beperkt; gemiddeld wordt slechts 60% van de tandplaque verwijderd tijdens een poetsbeurt. De tandenborstel kan maximaal 1 mm diep subgingivaal plaque verwijderen en is niet effectief voor interproximale vlakken. Er is weinig recent onderzoek dat poetsmethoden vergelijkt [1](#page=1). **Poetsmethoden voor volwassenen en kinderen:** * **Volwassenen:** De gemodificeerde Bassmethode wordt als meest haalbaar voor de meerderheid van de bevolking beschouwd, hoewel het niet de ideale methode is [1](#page=1). * **Kinderen:** De horizontale schrobmethode (een vereenvoudigde versie) wordt geadviseerd, omdat deze meer ruimte tussen de tanden creëert en minder diepe pockets bereikt [1](#page=1). **Algemene poetsinstructies:** De tandenborstel dient onder een hoek van 45° te worden gehouden. De gemiddelde poetstijd is 50 seconden, waarbij slechts 10% van deze tijd wordt besteed aan het poetsen van de linguale (tong) zijde van de tanden. De meest effectieve techniek is degene die de meeste plaque verwijdert en het meest geaccepteerd wordt door de gebruiker. Eenvoudigere technieken, zelfs met iets minder plaqueverwijdering, zijn vaak te prefereren. De meeste poetsstudies focussen op korte termijn effecten en hebben de gingivale gezondheid niet meegenomen in hun evaluatie [1](#page=1). **Bijzondere vormen van manuele tandenborstels:** * **Solo tandenborstel:** Deze borstels hebben een enkele haarpunt en maken het gemakkelijk om moeilijk bereikbare plaatsen te reinigen, zoals bij orthodontische apparatuur. Ze zijn ook geschikt voor personen met een kokhalsreflex [1](#page=1). * **Orthodontische tandenborstel:** Specifiek ontworpen om rond orthodontische brackets te reinigen, waarbij de borstel over de brackets geplaatst kan worden. Deze borstel is een aanvullend hulpmiddel voor de vlakken waarop de brackets zich bevinden [1](#page=1). * **Triple headed tandenborstel:** Maakt het mogelijk om meerdere vlakken tegelijk te poetsen, maar de efficiëntie is niet significant hoger dan die van een normale tandenborstel. Vaak gebruikt bij mensen met een beperking [1](#page=1). * **Prothetische tandenborstel:** Groter dan een standaard tandenborstel, bedoeld voor het reinigen van uitneembare protheses. Het grotere deel reinigt de buitenzijde, terwijl de kleine punt de binnenzijde schoonmaakt [1](#page=1). * **Kindertandenborstel:** Verkrijgbaar in diverse maten en kleuren om kinderen te motiveren tot poetsen. Hoewel bedoeld voor gewenning, is het reinigend vermogen vaak laag; een normale tandenborstel wordt aangeraden. De grootte van de borstel is belangrijk; een iets te kleine borstel is te verkiezen boven een te grote [1](#page=1). #### 1.1.2 Elektrische tandenborstel Elektrische tandenborstels met ronde borsteltjes tonen significant betere resultaten in plaqueverwijdering vergeleken met manuele tandenborstels. De acceptatie en het gebruik (compliance) om twee keer per dag te poetsen is hoger bij personen onder de 50 jaar, die vaak meer openstaan voor nieuwe technologie. Elektrische tandenborstels zijn wel aanzienlijk duurder dan manuele varianten. Een elektrische tandenborstel verwijdert meer plaque in dezelfde tijd dan een manuele; de hoeveelheid plaque die in 1 minuut met elektrisch poetsen wordt verwijderd, zou met een manuele tandenborstel 6 minuten duren. Effectiviteit is afhankelijk van de correcte toepassing van de aangeleerde techniek, waarbij tand per tand gepoetst dient te worden [2](#page=2). **Technieken en effectiviteit:** De "rotation oscillation" techniek biedt de beste resultaten en wordt ondersteund door veel wetenschappelijk bewijs. Bij deze techniek draait de borstelkop niet, maar beweegt deze snel heen en weer. De voordelen liggen met name in de approximale vlakken, waar de haartjes beter interdentale reiniging bieden. Voor andere elektrische tandenborsteltechnieken (zoals lateral motion, circular, ultrasonic of counter oscillation) is er geen bewijs dat ze significant betere plaqueverwijdering bieden dan manuele tandenborstels [2](#page=2). #### 1.1.3 Sonische tandenborstel Sonische tandenborstels gebruiken een trilbeweging op zeer hoge frequentie. Deze trillingen genereren beweging in de vloeistof (speeksel en tandpasta), wat de verwijdering van plaque kan vergemakkelijken. Deze borstels zijn vaak kostbaar en er is geen sterk bewijs dat ze significant beter werken dan andere typen elektrische tandenborstels [2](#page=2). #### 1.1.4 Onderhoud en vervanging Zowel manuele als elektrische tandenborstels vereisen onderhoud en periodieke vervanging. Wanneer de borstelharen verbogen zijn, neemt het plaqueverwijderend vermogen drastisch af. Gebroken haartjes kunnen bovendien schade veroorzaken. Onderhoud is cruciaal omdat tandenborstels een broedplaats kunnen zijn voor een grote hoeveelheid bacteriën [2](#page=2). ### 1.2 Interdentale reinigingsmiddelen Interdentale reinigingsmiddelen zijn essentieel voor het reinigen van de ruimtes tussen de tanden, waar de tandenborstel niet effectief is. De keuze hangt af van de handigheid van de patiënt en de grootte en vorm van de interdentale ruimtes. Het gebruik ervan dient altijd met de patiënt geoefend te worden [3](#page=3). * **Tandenstokers:** Hebben een beperkt plaqueverwijderend vermogen. De houtsoort is relevant; splinters kunnen infecties veroorzaken. Het is belangrijk om tandenstokers eerst nat te maken, waardoor het hout zachter wordt en ze soepeler in de interdentale ruimte passen [3](#page=3). * **Soft-picks:** Bieden een goed reinigend vermogen, enigszins tussen dat van tandenstokers en interdentale borsteltjes in [3](#page=3). * **Interdentale borsteltjes (ragers):** Leveren een goed reinigend vermogen. Het borsteltje mag gerust wat groter zijn dan de interdentale ruimte om effectief te zijn [3](#page=3). * **Flosdraad:** Biedt een goed reinigend vermogen. Er zijn verschillende groottes en varianten beschikbaar, zoals 'waxed' en 'unwaxed' flos [3](#page=3). ### 1.3 Tongschraper Voedingsresten kunnen zich ook ophopen in de groeven en crypten van de tong. Deze kunnen verwijderd worden door de tong te schrapen. Een normale tandenborstel kan hier ook voor gebruikt worden. Tongreiniging leidt tot een verfijndere smaakperceptie en een betere mondgeur, doordat rottende voedingsresten (putrefractie) worden voorkomen. Er is echter geen bewijs dat tongreiniging het aantal bacteriën op de tong significant vermindert. De oudste bekende tongschrapers dateren uit de Romeinse tijd en waren van metaal, later ook van zilver of ivoor gemaakt [3](#page=3). ### 1.4 Monddouche Monddouches zijn apparaten die pulserend een vloeistof op de tanden loslaten. Door de pulserende beweging kan de plaquevermindering worden ondersteund, maar het plaqueverwijderend vermogen is laag. Een monddouche kan een bacteriemie uitlokken, waarbij bacteriën in de bloedbaan terechtkomen. Dit risico bestaat ook bij gewoon kauwen tijdens een bacteriële infectie. Hoewel monddouches soms gebruikt worden bij orthodontie, worden ze als te duur beschouwd voor hun beperkte effectiviteit [3](#page=3). ### 1.5 Tandpasta #### 1.5.1 Waarom tandpasta? Het poetsen met tandpasta biedt diverse voordelen. Het maakt het poetsen aangenamer, zorgt voor een frisse adem, helpt verkleuringen te verwijderen en bevat actieve ingrediënten zoals fluoride, dat een cariostatisch effect heeft. Tandpasta kan ook microbiële contaminatie van de tandenborstel tegengaan, inclusief bacteriën zoals *S. mutans*, *β-hemolytische streptokokken*, *Candida albicans*, coliforme bacteriën en het herpes simplex virus [3](#page=3). #### 1.5.2 Samenstelling van tandpasta De samenstelling van tandpasta varieert, maar bestaat doorgaans uit de volgende componenten: * **Water en bevochtigers (sorbitol, glycerine, PEG):** Tot 75% [4](#page=4). * **Schuurmiddelen:** (20-40%) Sommige schuurmiddelen kunnen fluoride deactiveren, waardoor hun combinatie minder effectief is. De keuze van schuurmiddelen beïnvloedt grotendeels de prijs van de tandpasta [4](#page=4). * **Detergenten (oppervlaktespanningsverlagers):** (1-2%) Zoals natriumlaurylsulfaat (NLS), maken ze plaque gemakkelijker los. NLS is niet compatibel met chloorhexidine [4](#page=4). * **Buffers, bewaarmiddelen, smaak- en kleurstoffen:** (2-3%) Buffers zoals fosfaatverbindingen, bewaarmiddelen zoals PHBA (dat allergische reacties kan veroorzaken) en smaak- en kleurstoffen. Deze componenten variëren het meest per tandpasta [4](#page=4). * **Vulstoffen:** (1-2%) Stoffen die worden toegevoegd om de eigenschappen van de tandpasta te verbeteren [4](#page=4). #### 1.5.3 Indeling op actieve ingrediënten **Anti-caries tandpasta's:** Deze tandpasta's bevatten fluoride, dat de kinetiek van mineralisatie aan het tandoppervlak beïnvloedt. Hierdoor kunnen meer mineralen worden ingebouwd, wat een efficiënte manier is om cariëslaesies te verminderen [4](#page=4). * **Soorten fluoride:** * **Natriumfluoride (NaF):** Eenvoudig en goedkoop te produceren, biedt goede cariësbescherming, maar is niet compatibel met bepaalde schuurmiddelen zoals silicaten [4](#page=4). * **Natrium monofluorofosfaat (NMFP):** Gemakkelijk en goedkoop te produceren, een complexere molecule zonder interactie met abrasiva [4](#page=4). * **Tinfuoride (SnF2):** Heeft antimicrobiële eigenschappen en is effectief tegen dentine overgevoeligheid door dentinetubuli af te stoppen. Nadelen zijn een korte houdbaarheid (verlies van beschermend vermogen na 6 maanden), een metaalachtige smaak en mogelijke verkleuring bij langdurig gebruik. Wordt vaak gecombineerd met andere fluorideverbindingen, zoals aminefluoride, om deze nadelen te maskeren [4](#page=4). * **Amine fluoride (AmF):** Moeilijk en duur te produceren, is een organische verbinding met antibacteriële en oppervlaktespanningsverlagende eigenschappen. Het kan de rol van detergent op zich nemen, waardoor natriumlaurylsulfaat overbodig wordt; dit is gunstig voor personen die NLS niet verdragen. De fluoride-ionen hechten goed aan het tandoppervlak [4](#page=4). Natriumfluoride wordt als iets beter beschouwd, hoewel het verschil met andere fluoriden klein is. Er is een lineaire correlatie tussen de fluorideconcentratie (F-) en de klinische cariësremmende efficiëntie. De maximale waarde van vrije fluoride-ionen is 1500 ppm; hogere concentraties zijn verkrijgbaar bij de apotheker. Een hogere ppm betekent meer bescherming [4](#page=4). **Anti-plaque en gingivitis tandpasta's:** Deze tandpasta's ondersteunen de controle van de biofilm. Zelfs tandpasta's zonder actieve ingrediënten kunnen gingivitis en biofilm tegengaan door het mechanisch verwijderen van plaque [5](#page=5). * **Actieve bestanddelen:** * **Metaalzouten:** Zoals tinfluoride (SnF2) en zinkchloride (ZnCl), effectief tegen slechte adem [5](#page=5). * **Antibacteriële agentia:** * **Chloorhexidine (CHX):** Inactivatie door anionische detergenten. Effectief, maar kan leiden tot toename van tandsteen en verkleuringen; enkel voor tijdelijk gebruik (na tandvleesontsteking) [5](#page=5). * **Triclosan:** Vaak in combinatie met een copolymeer (zinkcitraat/pyrofosfaat) voor biofilmreductie (15%) en gingivitisreductie (23%). Wordt onder andere gebruikt in Colgate producten [5](#page=5). * **Aminefluoride:** Heeft antibacteriële eigenschappen en fluoride die zich aan het tandoppervlak hecht (bv. Elmex) [5](#page=5). * **Combinaties:** Aminefluoride en tinfluoride (bv. Meridol) [5](#page=5). **Anti-tandsteen tandpasta's:** Deze tandpasta's zijn bedoeld om de vorming van nieuw tandsteen te voorkomen of de snelheid ervan te verminderen. Tandsteen is tandplaque waarin calciumzouten zijn neergeslagen. Deze tandpasta's bevatten geen fluoride [5](#page=5). * **Actieve bestanddelen:** Zinkchloride (0,5%) met zinkcitraat (2%), pyrofosfaat (5%), of pyrofosfaat (3,3%) met een copolymeer (1%), waarvan de laatste de meeste effect heeft tegen tandsteenvorming. De voordelen van deze tandpasta's zijn vaak onduidelijk en er is meer onderzoek nodig [5](#page=5). **Tandpasta's voor gevoelige tanden:** Deze tandpasta's zijn bedoeld om dentine-overgevoeligheid te verminderen, hoewel er een significant placebo-effect aanwezig is [5](#page=5). * **Actieve bestanddelen:** * **Kaliumzouten:** Reduceren de prikkeling van zenuwuitlopers door het membraanpotentiaal te wijzigen. Voorbeelden zijn kaliumnitraat (5%, met beperkte evidentie), kaliumchloride en kaliumcitraat (met beperkt aantal studies) [5](#page=5). * **Strontiumchloride:** Niet combineerbaar met fluor, omdat er strontiumfluoride gevormd wordt, wat zowel het fluoride als het strontiumchloride gehalte vermindert [5](#page=5). * **Fluorideverbindingen:** In hoge concentraties via CaF-neerslag (alleen verkrijgbaar bij de apotheek) [5](#page=5). **Tandpasta's voor 'witte' tanden:** Deze tandpasta's zijn populair en er zijn enkele kortlopende studies beschikbaar. Sommige bevatten sterkere schuurmiddelen die verkleuringen verwijderen. Mogelijke nevenwerkingen zijn dentinegevoeligheid en irritatie van het tandvlees, afhankelijk van de dosis. Actieve bestanddelen kunnen waterstofperoxide en carbamide peroxide zijn [5](#page=5). **Tandpasta's tegen erosie:** Er zijn nieuwe producten op de markt, maar de wetenschappelijke evidentie is beperkt en de samenstelling is vaak onduidelijk. Ze bevatten extra fluoride, waarvan het nut nog niet eenduidig is vastgesteld [6](#page=6). **Homeopathische tandpasta's:** Bevatten geen essentiële oliën (zoals menthol) omdat deze niet compatibel zijn met homeopathische middelen. Ze bevatten wel fluoride [6](#page=6). **Tandpasta's voor kinderen:** Kindertandpasta's zijn vaak twee keer zo duur per ml als tandpasta's voor volwassenen. De meeste tandpasta's verschillen inhoudelijk nauwelijks, behalve qua kleur en smaak. De hoeveelheid tandpasta is echter wel belangrijk [6](#page=6). * **Adviezen rond tandpastagebruik bij kinderen:** | Leeftijd | % Fluoride | Hoe vaak | Hoeveelheid | | --------------- | ---------- | --------- | ----------- | | 6 mnd - 2 jr | 500 ppm | 2x / dag | 1 erwtje | | 2 jr - 6 jr | 1000 ppm | 2x / dag | 1 erwtje | | Boven 6 jr | 1450 ppm | 2x / dag | 1-2 cm | *Opmerking: Bij kinderen tussen 2-6 jaar is 1000 ppm fluoride mogelijk indien het kind kan spugen.* [6](#page=6). **Tandpasta's voor gebruik bij xerostomie:** Xerostomie, het drogemondsyndroom, duidt op een verminderde speekselproductie en verhoogt het risico op erosie en cariës. Deze tandpasta's bevatten fluoride maar **geen** natriumlaurylsulfaat (NLS), omdat NLS de speelfilm kan verbreken, wat resulteert in een ruw gevoel op de slijmvliezen dat langdurig kan herstellen. Sommige tandpasta's bevatten enzymsystemen die een deel van de speekselfunctie overnemen. Vaak zijn meerdere producten nodig om monddroogte te voorkomen. Producten zoals Biotene en Bioxtra worden vaak gebruikt voor comfort en effectiviteit. Deze worden ook ingezet bij mensen met een openmondademhaling, waarbij de mond 's nachts uitdroogt, wat leidt tot droge tandplak en gingivitis. Zij moeten dan 's avonds een gel tegen xerostomie aanbrengen [6](#page=6). **Remineraliserende tandpasta's:** Deze tandpasta's bevatten CPP-ACP (caseïne fosfopeptide gestabiliseerd amorf calciumfosfaat). Dit heeft een remineraliserend effect, met name in combinatie met caseïne (aanwezig in melkproducten, maar niet geschikt bij koemelkallergie). Deze tandpasta's werken het best in een omgeving met weinig zuur en waar remineralisatie mogelijk is. Aanbrengen 's avonds kan de remineralisatie een boost geven en maximaal herstel bevorderen [6](#page=6). **Tandpasta's en aften:** Aften worden niet direct veroorzaakt door tandpasta's. Echter, ingrediënten zoals natriumlaurylsulfaat (NLS), een detergent dat voor schuim zorgt, kunnen bij gevoelige personen de frequentie van aftafleveringen verhogen [6](#page=6). --- # Tandpasta's: samenstelling en actieve ingrediënten Dit onderwerp beschrijft de samenstelling van tandpasta's en de indeling op basis van actieve ingrediënten, zoals anti-cariës, anti-plaque en tandpasta's voor gevoelige tanden. ### 2.1 Samenstelling van tandpasta Tandpasta's bestaan voor een groot deel uit verschillende componenten die elk een specifieke functie hebben [4](#page=4). #### 2.1.1 Water en bevochtigers Ongeveer 75% van de tandpasta bestaat uit water, aangevuld met bevochtigers zoals sorbitol, glycerine en polyethyleenglycol (PEG) [4](#page=4). #### 2.1.2 Schuurmiddelen Schuurmiddelen (abrasiva) vormen 20-40% van de tandpasta en hun type kan de prijs van het product aanzienlijk beïnvloeden. Sommige schuurmiddelen kunnen echter de effectiviteit van fluoride verminderen doordat ze het deactiveren [4](#page=4). #### 2.1.3 Detergenten Detergenten, ook wel oppervlaktespanningsverlagers genoemd, maken ongeveer 1-2% van de tandpasta uit. Ze helpen bij het gemakkelijker uiteenvallen van plaque. Natriumlaurylsulfaat (NLS) is een veelgebruikt detergent, maar het is niet compatibel met chloorhexidine [4](#page=4). #### 2.1.4 Buffers, bewaarmiddelen, smaak- en kleurstoffen Dit deel, goed voor 2-3% van de tandpasta, bevat onder andere fosfaatverbindingen als buffers en bewaarmiddelen zoals parahydroxybenzoëzuur (PHBA). PHBA kan bij sommige mensen allergische reacties veroorzaken, leidend tot een branderig en prikkelend gevoel. De samenstelling van deze componenten varieert het meest per tandpasta [4](#page=4). #### 2.1.5 Vulstoffen Vulstoffen maken 1-2% uit van de tandpasta en worden gebruikt om de eigenschappen van het product te verbeteren [4](#page=4). ### 2.2 Indeling op actieve ingrediënten Tandpasta's kunnen worden ingedeeld op basis van hun actieve ingrediënten, gericht op specifieke mondgezondheidsproblemen [4](#page=4). #### 2.2.1 Anti-caries tandpasta's Deze tandpasta's richten zich op het verminderen van cariës door de mineralisatie van het tandoppervlak te bevorderen. Fluoride speelt hierbij een cruciale rol door de kinetiek aan het tandoppervlak te wijzigen, waardoor meer mineralen kunnen worden ingebouwd op het moment dat fluoride aanwezig is. Dit is een efficiënte methode om cariëslaesies te verminderen [4](#page=4). * **Soorten fluoriden:** * **Natriumfluoride (NaF):** Eenvoudig en goedkoop te produceren, biedt goede cariësbescherming maar is niet compatibel met sommige abrasiva zoals silicaten [4](#page=4). * **Natrium monofluorofosfaat (NMFP):** Makkelijk en goedkoop te produceren, een complexere molecule die geen interactie heeft met abrasiva [4](#page=4). * **Tinfuoride (SnF2):** Heeft antimicrobiële eigenschappen en is effectief tegen dentine overgevoeligheid door dentinetubuli af te stoppen. Nadelen zijn de beperkte houdbaarheid (verlies van beschermend vermogen na 6 maanden), een metaalachtige smaak en mogelijke verkleuring van tanden bij langdurig gebruik. Vaak gecombineerd met aminefluoride om deze nadelen te verminderen [4](#page=4). * **Aminefluoride (AmF):** Moeilijk en duur om te produceren, een organische verbinding met antibacteriële en oppervlaktespanningsverlagende eigenschappen. Het kan de functie van een detergent overnemen, waardoor natriumlaurylsulfaat overbodig wordt. De fluoride-ionen blijven aan het oppervlak hechten [4](#page=4). Er is een lineaire correlatie tussen de fluorideconcentratie en de klinische cariësremmende efficiëntie. De maximale concentratie vrije fluoride-ionen is 1500 ppm; hogere concentraties zijn verkrijgbaar bij de apotheker. Een hogere ppm-waarde betekent betere bescherming. Op de lange termijn streeft men naar een constante effectieve concentratie, waarbij de hoeveelheid gebruikte tandpasta kan variëren [4](#page=4). #### 2.2.2 Anti-plaque en gingivitis tandpasta's Deze tandpasta's ondersteunen de controle over plaque en de biofilm. Mechanische verwijdering van plaque draagt ook bij aan het tegengaan van gingivitis, zelfs zonder specifieke actieve bestanddelen [5](#page=5). * **Actieve bestanddelen:** * **Metaalzouten:** Tinfuoride (SnF2) en zinkchloride (ZnCl) werken tegen een slechte adem [5](#page=5). * **Antibacteriële agentia:** * **Chloorhexidine (CHX):** Effectief, maar wordt geïnactiveerd door anionische detergenten. Langdurig gebruik kan leiden tot tandsteenopbouw en verkleuringen; het wordt enkel aangeraden voor tijdelijk gebruik, bijvoorbeeld na tandvleesontsteking [5](#page=5). * **Triclosan:** Wordt soms gecombineerd met een copolymeer (zinkcitraat/pyrofosfaat) voor biofilm- en gingivitisreductie (ongeveer 15% resp. 23%). Dit is voornamelijk te vinden in specifieke merken zoals Colgate [5](#page=5). * **Aminefluoride:** Heeft antibacteriële eigenschappen en beschermt het tandoppervlak. Dit is bijvoorbeeld terug te vinden in Elmex [5](#page=5). * **Combinaties:** Aminefluoride en tinfluoride worden gecombineerd in producten zoals Meridol [5](#page=5). #### 2.2.3 Anti-tandsteen tandpasta's Deze tandpasta's zijn gericht op het voorkomen of vertragen van de vorming van tandsteen, wat ontstaat wanneer tandplaque neerslaat met calciumzouten. Ze bevatten doorgaans geen fluoride [5](#page=5). * **Actieve bestanddelen:** * Zinkchloride 0,5% gecombineerd met zinkcitraat 2% [5](#page=5). * Pyrofosfaat 5% [5](#page=5). * Pyrofosfaat 3,3% gecombineerd met een copolymeer van 1% biedt de meeste effectiviteit tegen tandsteenvorming [5](#page=5). De voordelen van deze tandpasta's zijn nog onduidelijk en meer onderzoek is nodig [5](#page=5). #### 2.2.4 Tandpasta's voor gevoelige tanden Deze tandpasta's zijn ontworpen om de overgevoeligheid van dentine te verminderen. Een aanzienlijk placebo-effect is hierbij aanwezig [5](#page=5). * **Actieve bestanddelen:** * **Kaliumzouten:** Reduceren de excitatie van zenuwuitlopers door het veranderen van het membraanpotentiaal. Voorbeelden zijn kaliumnitraat 5% (beperkte evidentie), kaliumchloride en kaliumcitraat (beperkt aantal studies) [5](#page=5). * **Strontiumchloride:** Niet combineerbaar met fluoride, omdat de vorming van strontiumfluoride zowel het fluoride als het strontiumchloride zal verminderen [5](#page=5). * **Fluorideverbindingen:** Deze werken via een hoge concentratie calciumfluoride (CaF) neerslag, en zijn meestal enkel verkrijgbaar bij de apotheker [5](#page=5). #### 2.2.5 Tandpasta's voor 'witte' tanden Deze tandpasta's zijn de laatste decennia populairder geworden. Sommige bevatten een sterker schuurmiddel om verkleuringen te verwijderen, wat echter kan leiden tot dentinegevoeligheid en tandvleesirritatie, afhankelijk van de dosis. Actieve bestanddelen zijn onder andere waterstofperoxide en carbamide peroxide [5](#page=5). #### 2.2.6 Tandpasta's tegen erosie Er zijn nieuwe producten op de markt, maar de wetenschappelijke onderbouwing is beperkt en de samenstelling is vaak onduidelijk. Deze tandpasta's bevatten extra fluoride, maar het precieze nut hiervan is nog niet vastgesteld [6](#page=6). #### 2.2.7 Homeopathische tandpasta's Essentiële oliën, zoals menthol, ontbreken in deze tandpasta's omdat ze niet compatibel zijn met homeopathische middelen en ertegen werken. Ze bevatten wel fluoride [6](#page=6). #### 2.2.8 Tandpasta's voor kinderen Kinder-tandpasta's zijn per milliliter vaak twee keer zo duur als die voor volwassenen. Meestal verschillen ze amper van volwassen tandpasta's, met uitzondering van de kleur en smaak. De hoeveelheid tandpasta die gebruikt wordt, is echter wel belangrijk [6](#page=6). * **Adviezen rond tandpastagebruik bij kinderen:** * **6 maanden – 2 jaar:** 500 ppm fluoride na doorbraak van de eerste melktand; 2 keer per dag een hoeveelheid ter grootte van een erwt [6](#page=6). * **2 jaar – 6 jaar:** 1000 ppm fluoride, enkel indien het kind kan spuwen; 2 keer per dag een hoeveelheid ter grootte van een erwt [6](#page=6). * **Boven de 6 jaar:** 1450 ppm fluoride; 2 keer per dag een hoeveelheid van 1-2 cm [6](#page=6). #### 2.2.9 Tandpasta's voor gebruik bij xerostomie Xerostomie, een drogemondsyndroom door te weinig speekselproductie, verhoogt het risico op erosie en cariës. Tandpasta's voor xerostomie bevatten fluoride, maar vermijden natriumlaurylsulfaat (NLS) omdat dit de speelfilm kan aantasten, wat resulteert in een ruw gevoel op de slijmvliezen dat langzaam herstelt. Deze tandpasta's bevatten vaak een enzymsysteem dat een deel van de speelfunctie overneemt. Producten zoals Biotene en Bioxtra worden veel gebruikt voor comfort en het bestrijden van uitdroging van de mond. Ze kunnen ook nuttig zijn bij mensen die 's nachts met open mond ademen, waardoor de mond uitdroogt en tandplak en gingivitis kan ontstaan; in zulke gevallen wordt aangeraden de tanden 's avonds in te smeren met een gel tegen xerostomie [6](#page=6). #### 2.2.10 Remineraliserende tandpasta's Deze tandpasta's bevatten CPP-ACP (caseïne fosfopeptide gestabiliseerd amorf calciumfosfaat) en hebben een remineraliserend effect, mede door de aanwezigheid van caseïne. Ze zijn minder effectief bij hoge zuurbelasting en werken het best wanneer ze 's avonds worden aangebracht om de remineralisatie te stimuleren en maximaal herstel te bevorderen. Deze producten zijn niet bruikbaar bij koemelkallergie vanwege het caseïnegehalte [6](#page=6). #### 2.2.11 Tandpasta's en aften Aften worden niet direct veroorzaakt door tandpasta's, maar ingrediënten zoals natriumlaurylsulfaat (NLS) kunnen bij gevoelige personen de frequentie van aftenafleveringen verhogen. NLS is een detergent dat voor het schuimende karakter van tandpasta zorgt [6](#page=6). --- # Chemische plaquecontrole: mondspoelmiddelen Dit onderdeel behandelt chemische plaquecontrole door middel van mondspoelmiddelen, inclusief hun achtergrond, actieve ingrediënten en de rol van alcohol. ### 4.1 Achtergrond Perfecte mondhygiëne is niet voor iedereen haalbaar, bijvoorbeeld voor jongeren, personen met een beperking, na chirurgische ingrepen in de mond, of voor kwetsbare ouderen. In dergelijke gevallen kan een biofilmremmend mondspoelmiddel worden gebruikt als aanvulling op of tijdelijke vervanging van mechanische mondhygiëne. Echter, een mondspoelmiddel als preventief middel is minder effectief wanneer er reeds biofilm, tandsteen of gingivitis aanwezig is, wanneer het niet gecombineerd wordt met professionele reiniging, of wanneer het niet samengaat met mondhygiëne-instructies [7](#page=7). ### 4.2 Actieve ingrediënten #### 4.2.1 Indeling op basis van eigenschappen en werking Mondspoelmiddelen kunnen worden ingedeeld op basis van hun eigenschappen en werking: * **Cosmetica:** Deze hebben weinig tot geen effect op biofilmaccumulatie en vereisen eerst een grondige reiniging. Voorbeelden zijn middelen met Sanquinarine (bv. Viadent) die potentieel effectief zijn bij precancereuze leukoplakie, oxiderende agentia (bv. Vitint), Hexetidine (in hoge concentraties kan dit leiden tot orale desquamatie en smaakverstoringen, bv. Hextril, Givalex), en Halogenen zoals povidone-iodine (bv. Isobetadine, Perimed, Iodex buccaal) [7](#page=7). * **Plaque-remmend:** Deze fungeren als hulpmiddel bij onvoldoende mechanische mondhygiëne [7](#page=7). * **Cetyl pyridinium chloride (CPC):** Vergemakkelijkt de afbraak van tandplak, maar kan een brandend gevoel veroorzaken, leiden tot lichte verkleuringen bij langdurig gebruik, en verhoogde tandsteenvorming bevorderen (bv. Oral-B, Scope) [7](#page=7). * **Essentiële oliën:** Hebben een antibacteriële werking maar kunnen een brandend gevoel en een bittere smaak geven. Hun lage zuurtegraad kan erosie veroorzaken en ze bevatten vaak alcohol (bv. Listerine) [7](#page=7). * **Triclosan:** Toont geen effect op biofilm of het glycolytisch vermogen van biofilm (bv. Plax) [7](#page=7). * **Plaque-inhiberend:** Deze hebben weinig tot geen effect op de initiële biofilmaccumulatie, maar remmen de accumulatie zodanig dat gingivitis wordt tegengegaan, en kunnen mechanische mondhygiëne tijdelijk vervangen [8](#page=8). * **Chloorhexidine (CHX):** Dit middel wordt als superieur beschouwd vanwege: * **Substantiviteit:** CHX bindt aan tanden, mucosa en speeksel, waardoor het gedurende 8 tot 12 uur langzaam wordt vrijgezet en zijn antibacteriële activiteit behoudt [8](#page=8). * **Micelvorming:** Antiseptica hebben een kritische micelconcentratie (CMC). Een hogere CMC correleert met een beter antiplaque-effect, en een zeer hoge CMC biedt een superieure werking [8](#page=8). * **Fluoride toevoeging:** De toevoeging van fluoride aan CHX leidt tot een lagere reductie van biofilm en gingivitis [8](#page=8). **Nevenwerkingen van CHX:** * Verkleuringen van tanden, tong en restauraties (minder indien alcoholvrij), afhankelijk van concentratie en persoonsgebonden factoren [8](#page=8). * Parotiszwelling (zeldzaam) door verhoogde exfoliatie van epitheelcellen uit de speekselklierafvoergangen, wat leidt tot verstopping [8](#page=8). * Aantasting van de smaak (reversibel, minder indien alcoholvrij) [8](#page=8). * Irritatie van zachte weefsels (niet dosisafhankelijk) [8](#page=8). * Vorming van (subgingivaal) tandsteen [8](#page=8). * Branderig gevoel [8](#page=8). **Soorten CHX:** * **Mondspoelmiddel:** Langdurig gebruik vereist spoelen met een lage concentratie voor partiële biofilmreductie. Spoelen is niet altijd evident voor mensen met mentale beperkingen. Concentraties variëren: 0,2% (bv. Periogard Chlorohex, Corsodyl), 0,12% (bv. Derio Plus, Perio Aid, Parodex, Parodontax Forte, Dentio), en 0,05% (bv. Perio-aid, Dentio) [8](#page=8). * **Spray:** Beschikbaar in 0,2% (bv. Corsodyl) en 0,12% (bv. Perio-aid) [8](#page=8). * **Gel:** CHX diffundeert moeilijk uit gel en dient bij voorkeur op een droog oppervlak te worden aangebracht. Een concentratie van 1% is beschikbaar (bv. Corsodyl) [8](#page=8). * **Lakken en vernissen:** Bieden effectieve reductie van cariësontwikkeling. Ze verdwijnen na ongeveer 2 jaar en worden 4 keer per jaar aanbevolen (bij 6-7 jarigen). Voorbeelden zijn 1% CHX + 1% thymol (bv. Cervitec), 10% CHX (bv. Chlorzoin), en 38% CHX (bv. EC40 – Caries eX) [8](#page=8). Het inductie van een verschuiving in de orale microbiële flora vereist dat de basis preventieve maatregelen op orde zijn. Dit omvat het wegwerken van plaque-retentieplaatsen (bv. voorlopige vullingen, sealings, verwijderen van brackets). Een CHX-lak applicatie kan 3 keer plaatsvinden met telkens 1 week tussenpoos, waarbij altijd grondige plaqueverwijdering voorafgaand aan de applicatie essentieel is. Aanvulling met probiotica kan worden overwogen om de kolonisatie te sturen [8](#page=8). ### 4.3 Alcoholische basis Mondspoelmiddelen zonder alcohol zijn even effectief als die met alcohol [9](#page=9). **Redenen voor de toevoeging van alcohol:** * Oplossen van antimicrobiële ingrediënten om ze beschikbaar te maken [9](#page=9). * Oplossen van ingrediënten die smaak maskeren [9](#page=9). * Verlengen van de houdbaarheid van het product [9](#page=9). * Het mondspoelmiddel aangenamer maken in gebruik [9](#page=9). **Nadelen van de toevoeging van alcohol:** * Irritatie van zachte weefsels (met een lineair verband met de concentratie) [9](#page=9). * Verminderde kleurstabiliteit van tandkleurige restauraties [9](#page=9). * De adem kan naar alcohol ruiken [9](#page=9). * Er kunnen religieuze bezwaren zijn [9](#page=9). * Er wordt een verband onderzocht tussen alcoholgebruik en premaligne en maligne letsels in de mond [9](#page=9). > **Tip:** Bij het evalueren van mondspoelmiddelen is het belangrijk om de specifieke actieve ingrediënten en hun concentraties te overwegen, naast de aanwezigheid van alcohol, in relatie tot de individuele behoeften van de patiënt [7](#page=7) [8](#page=8) [9](#page=9). --- # Professionele mondzorg en preventie Dit onderwerp onderzoekt de rol van professionele reiniging en preventieve maatregelen in de bevordering van mondgezondheid. ### 4.1 De impact van professionele reiniging op mondgezondheid Regelmatige professionele reiniging, in combinatie met mondhygiëne-instructies en motivatie, heeft een significant positieve impact op de mondgezondheid. Een 30-jarige opvolging van patiënten in Zweden toonde aan dat deze aanpak resulteert in een zeer lage incidentie van cariëslaesies, parodontaal aanhechtingsverlies en tandverlies. Patiënten die het voordeel van een verzorgde mond beseffen, houden deze praktijken beter vol [7](#page=7). ### 4.2 Preventieve maatregelen in de algemene mondhygiëne Preventieve maatregelen zijn essentieel voor het behoud van een goede mondgezondheid. Hoewel traditionele methoden zoals het gebruik van tandpoeders en 'siwak' (een takje van *Salvadora persica*) in het verleden werden toegepast om verkleuringen te verwijderen en het tandvlees te verzorgen, is moderne mondzorg veelomvattender [1](#page=1). #### 4.2.1 Mechanische plaquecontrole – zelfzorgtechnieken Mechanische plaquecontrole omvat technieken die gebruikers thuis toepassen om tandplak te verwijderen. ##### 4.2.1.1 De tandenborstel * **Manuele tandenborstel:** * Veranderingen in het design van manuele tandenborstels hebben slechts een beperkt effect op de plakverwijdering; gemiddeld wordt slechts 60% van de tandplak verwijderd tijdens het poetsen [1](#page=1). * Een tandenborstel kan slechts ongeveer 1 millimeter diep subgingivaal plaque verwijderen en is niet effectief voor interproximale vlakken [1](#page=1). * Er is weinig recent onderzoek dat verschillende poetsmethoden vergelijkt [1](#page=1). * **Poetsmethoden:** * Voor volwassenen wordt de gemodificeerde Bassmethode aangeraden, hoewel dit niet de ideale methode is, is deze wel het meest haalbaar voor het grootste deel van de bevolking [1](#page=1). * Voor kinderen wordt een vereenvoudigde horizontale schrobmethode gebruikt, die meer ruimte tussen de tanden laat en minder diepe pockets reinigt [1](#page=1). * De tandenborstel dient steeds onder een hoek van 45 graden gehouden te worden [1](#page=1). * De gemiddelde poetstijd is slechts 50 seconden, waarvan slechts 10% van de tijd wordt besteed aan het poetsen van de linguale vlakken [1](#page=1). * De beste techniek is degene die de meeste plaque verwijdert én het meest geaccepteerd wordt door de gebruiker. Een eenvoudigere techniek die iets minder plaque verwijdert, is vaak te verkiezen boven een complexe techniek. De meeste poetsstudies kijken niet naar de gingivale gezondheid op lange termijn [1](#page=1). * **Bijzondere tandenborstels:** * **Solo tandenborstel:** Heeft slechts een haarpuntje, ideaal voor moeilijk bereikbare plaatsen, zoals bij orthodontie, en voor personen met een kokhalsreflex [1](#page=1). * **Orthodontische tandenborstel:** Ontworpen om rond orthodontische brackets te reinigen [1](#page=1). * **'Triple headed' tandenborstel:** Reinigt meerdere vlakken tegelijk, maar de efficiëntie is niet significant hoger dan die van een normale borstel. Vaak gebruikt bij mensen met een beperking [1](#page=1). * **Prothetische tandenborstel:** Groter dan een normale tandenborstel, bedoeld voor het reinigen van uitneembare protheses; het grotere deel is voor de buitenzijde en het kleinere topje voor de binnenzijde [1](#page=1). * **Kindertandenborstel:** Verkrijgbaar in diverse maten en kleuren om kinderen te motiveren met poetsen te beginnen. Het reinigend vermogen van speciale kindertandenborstels is vaak lager; een normale tandenborstel van de juiste maat is te verkiezen. Een maat te klein is beter dan een maat te groot [1](#page=1). ##### 4.2.1.2 Abrasiviteit van tandpasta's * Er is geen wettelijke verplichting om de abrasiviteit van tandpasta's op de verpakking te vermelden, aangezien er geen gestandaardiseerde meetmethode bestaat [7](#page=7). * De abrasiviteit van een poetsbeurt hangt af van meerdere factoren, waaronder de tandpasta, de poetsmethode (techniek, frequentie, druk), de haren van de borstel en voedingsgewoonten [7](#page=7). * Pogingen tot standaardisatie zijn gaande, maar weinig producten geven deze informatie weer. Gebruikte schalen zijn onder andere Radiotracer Dentine Abrasivity (RDA) rond de 100 (bereik 50-200) en Radiotracer Enamel Abrasivity (REA) rond de 10 [7](#page=7). #### 4.2.2 Chemische plaquecontrole Chemische plaquecontrole, vaak in de vorm van mondspoelmiddelen, wordt gebruikt als aanvulling op of tijdelijke vervanging van mechanische mondhygiëne, met name voor personen voor wie perfecte mondhygiëne niet haalbaar is (jongeren, personen met beperkingen, na mondoperaties, kwetsbare ouderen) [7](#page=7). * **Beperkingen van mondspoelmiddelen:** * Minder effectief bij reeds aanwezige biofilm, tandsteen of gingivitis [7](#page=7). * Minder effectief wanneer niet gecombineerd met professionele reiniging [7](#page=7). * Minder effectief wanneer niet gecombineerd met mondhygiëne-instructies [7](#page=7). * **Actieve ingrediënten in mondspoelmiddelen:** * **Cosmetica:** Hebben weinig tot geen effect op biofilmaccumulatie en vereisen eerst een grondige reiniging [7](#page=7). * **Sanquinarine** (bv. Viadent): Wordt geassocieerd met precancereuze leukoplakie [7](#page=7). * **Oxiderende agentia** (bv. Vitint) [7](#page=7). * **Hexetidine:** Kan bij hoge concentraties orale desquamatie (afschilvering) en verstoorde smaak veroorzaken (bv. Hextril, Givalex) [7](#page=7). * **Halogenen (povidone-iodine)** (bv. Isobetadine, Perimed, Iodex buccaal) [7](#page=7). * **Plaque-remmend (hulpmiddel bij onvoldoende mechanische mondhygiëne):** * **Cetyl pyridinium chloride (CPC):** Vergemakkelijkt de desintegratie van tandplak. Kan leiden tot een brandend gevoel, lichte verkleuring bij langdurig gebruik en verhoogde tandsteenvorming (bv. Oral-B, Scope) [7](#page=7). * **Essentiële oliën:** Werken antibacterieel maar kunnen een brandend gevoel en een bittere smaak geven. De lage zuurgraad kan erosie veroorzaken en veel van deze oliën bevatten alcohol (bv. Listerine) [7](#page=7). * **Triclosan:** Heeft geen bewezen effect op biofilm of het glycolytisch vermogen van biofilm (bv. Plax) [7](#page=7). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Tandplaque | Een kleverige, kleurloze biofilm die zich vormt op de tanden en bestaat uit bacteriën en voedselresten. Deze biofilm is de primaire oorzaak van tandbederf en tandvleesaandoeningen. | | Subgingivale plaque | Tandplaque die zich onder de tandvleesrand bevindt. Deze is vaak moeilijker te verwijderen met standaard poetsmethoden en vereist specifieke interdentale reinigingstechnieken of professionele zorg. | | Interproximale vlakken | De oppervlakken van de tanden die grenzen aan aangrenzende tanden. Deze gebieden zijn vaak moeilijk bereikbaar voor traditionele tandenborstels en vereisen het gebruik van flossdraad, interdentale borsteltjes of tandenstokers. | | Gingivale gezondheid | De conditie van het tandvlees. Een goede gingivale gezondheid betekent gezond, roze tandvlees dat niet bloedt bij het poetsen of flossen en vrij is van ontsteking. | | Kokhalsreflex | Een natuurlijke reactie van het lichaam die de neiging heeft om objecten die de keel raken uit te stoten. Sommige personen kunnen een overmatige kokhalsreflex ervaren bij het poetsen van de achterste tanden. | | Orthodontie | Een tak van de tandheelkunde die zich bezighoudt met de correctie van de stand van tanden en kaken. Beugels en andere apparatuur kunnen de mondhygiëne bemoeilijken. | | Prothetische tandenborstel | Een speciaal ontworpen tandenborstel voor het reinigen van uitneembare gebitsprotheses. Deze borstels hebben vaak een grotere kop en een kleinere, puntige kop voor het reinigen van specifieke oppervlakken. | | Elektrische tandenborstel | Een tandenborstel die mechanische bewegingen gebruikt (zoals rotatie, oscillatie of sonische trillingen) om tandplaque te verwijderen. Veel studies tonen aan dat deze effectiever kunnen zijn dan manuele tandenborstels. | | Rotation oscillation | Een bewegingstype dat gebruikt wordt door sommige elektrische tandenborstels, waarbij de borstelkop snel roteert en oscilleert. Deze techniek is bewezen effectief in het verwijderen van tandplaque. | | Sonische tandenborstel | Een type elektrische tandenborstel dat een hoge frequentie trilbeweging genereert om plaque te verwijderen. De snelle trillingen kunnen ook helpen bij het verstoren van de plaquekolonies. | | Interdentale reinigingsmiddelen | Hulpmiddelen die gebruikt worden om de ruimtes tussen de tanden te reinigen, zoals tandenstokers, soft-picks, interdentale borsteltjes en flosdraad. | | Tongschraper | Een instrument dat gebruikt wordt om de tong te reinigen en voedselresten, bacteriën en dode cellen te verwijderen. Dit kan bijdragen aan een betere mondgeur en smaakperceptie. | | Monddouche | Een apparaat dat een pulserende waterstraal produceert om voedselresten en losse plaque te verwijderen. Het plaqueverwijderend vermogen is echter beperkt. | | Bacteriemie | De aanwezigheid van bacteriën in de bloedbaan. Dit kan een risico vormen, vooral bij personen met een verzwakt immuunsysteem of bij bepaalde medische ingrepen. | | Tandpasta | Een pasta die gebruikt wordt in combinatie met een tandenborstel om de tanden te reinigen en de mondhygiëne te verbeteren. Tandpasta's bevatten diverse actieve ingrediënten. | | Cariostatisch | Een eigenschap die de vorming of progressie van cariës (tandbederf) remt. Fluoride is een voorbeeld van een cariostatisch ingrediënt in tandpasta. | | Microbiële contaminatie | De aanwezigheid van schadelijke micro-organismen (bacteriën, virussen, schimmels) op de tandenborstel of in de mond. | | Schuurmiddelen | Ingrediënten in tandpasta die helpen bij het mechanisch verwijderen van tandplaque en verkleuringen door wrijving. | | Detergenten | Oppervlakteactieve stoffen in tandpasta die helpen bij het afbreken en verwijderen van plaque en vuil, en voor schuimvorming zorgen. Natriumlaurylsulfaat (NLS) is een veelgebruikt detergent. | | Buffers | Stoffen in tandpasta die helpen de pH-waarde te stabiliseren en te handhaven, wat belangrijk kan zijn voor de effectiviteit van andere ingrediënten. | | Bewaarmiddelen | Ingrediënten die worden toegevoegd aan tandpasta om de houdbaarheid te verlengen door de groei van micro-organismen te voorkomen. | | Vulstoffen | Ingrediënten die aan tandpasta worden toegevoegd om de consistentie en eigenschappen te verbeteren, en om de tube te vullen. | | Anti-caries tandpasta's | Tandpasta's die speciaal zijn samengesteld om tandbederf te voorkomen, voornamelijk door de toevoeging van fluoride. | | Fluoride | Een mineraal dat essentieel is voor de remineralisatie van tandglazuur en de weerstand tegen tandbederf verhoogt. | | Natriumfluoride (NaF) | Een veelgebruikte en effectieve fluorideverbinding in tandpasta's voor cariëspreventie. | | Natrium monofluorofosfaat (NMFP) | Een andere fluorideverbinding die gebruikt wordt in tandpasta's en die goed compatibel is met diverse schuurmiddelen. | | Tinfuoride (SnF2) | Een fluorideverbinding met antibacteriële eigenschappen die ook helpt bij dentineovergevoeligheid, maar mogelijke nadelen heeft zoals verkleuring en een metaalachtige smaak. | | Amine fluoride (AmF) | Een organische fluorideverbinding met antibacteriële en oppervlaktespanning verlagende eigenschappen, die ook kan fungeren als detergent. | | ppm (parts per million) | Een maateenheid die wordt gebruikt om de concentratie van fluoride in tandpasta aan te geven. Hogere concentraties bieden doorgaans betere bescherming tegen cariës. | | Anti-plaque tandpasta's | Tandpasta's die ingrediënten bevatten die de vorming of accumulatie van tandplaque tegengaan. | | Gingivitis | Ontsteking van het tandvlees, vaak veroorzaakt door de ophoping van tandplaque. Symptomen zijn roodheid, zwelling en bloeden van het tandvlees. | | Metaalzouten | Zouten van metalen die in tandpasta's kunnen worden gebruikt vanwege hun antibacteriële eigenschappen of effecten op de adem. | | Chloorhexidine (CHX) | Een krachtig antibacterieel middel dat vaak wordt gebruikt in mondspoelmiddelen en tandpasta's om plaque en gingivitis te bestrijden. Het kan echter bijwerkingen hebben zoals verkleuringen. | | Triclosan | Een antibacterieel middel dat vroeger veel in tandpasta's werd gebruikt, maar vanwege zorgen over resistentie en bijwerkingen minder populair is geworden. | | Anti-tandsteen tandpasta's | Tandpasta's die ingrediënten bevatten die de vorming van tandsteen, het verharde stadium van tandplaque, helpen voorkomen of vertragen. | | Tandsteen | Gekalificeerde tandplaque die zich aan de tanden hecht en de voortgang van tandvleesaandoeningen kan bevorderen. | | Pyrofosfaat | Een stof die wordt gebruikt in tandpasta's om de vorming van tandsteen te remmen door te voorkomen dat calciumzouten zich in de plaque neerslaan. | | Tandpasta's voor gevoelige tanden | Tandpasta's die speciaal zijn samengesteld om de gevoeligheid van tanden te verminderen, vaak door de stimulatie van zenuwuiteinden of het blokkeren van dentinetubuli. | | Kaliumzouten | Ingrediënten in tandpasta's voor gevoelige tanden die kunnen helpen de prikkeling van zenuwuiteinden te verminderen. | | Kaliumnitraat | Een kaliumzout dat wordt gebruikt om de gevoeligheid van tanden te verminderen door de zenuwen minder prikkelbaar te maken. | | Strontiumchloride | Een ingrediënt dat soms in tandpasta's voor gevoelige tanden wordt gebruikt, maar niet goed combineert met fluoride. | | Tandpasta's voor 'witte' tanden | Tandpasta's die abrasievere ingrediënten bevatten om verkleuringen van het tandoppervlak te verwijderen en tanden witter te maken. | | Waterstofperoxide | Een oxiderend middel dat wordt gebruikt in tandpasta's voor het witter maken van tanden, vergelijkbaar met bleekmiddelen. | | Carbamide peroxide | Een chemische verbinding die, net als waterstofperoxide, wordt gebruikt voor het bleken van tanden. | | Tandpasta's tegen erosie | Tandpasta's die bedoeld zijn om de effecten van tanderosie, de slijtage van tandglazuur door zuren, tegen te gaan. Vaak bevatten ze extra fluoride. | | Homeopathische tandpasta's | Tandpasta's die gebaseerd zijn op homeopathische principes, waarbij etherische oliën vaak ontbreken vanwege incompatibiliteit. | | Tandpasta's voor kinderen | Tandpasta's die speciaal zijn geformuleerd voor kinderen, vaak met aangepaste smaken en kleuren, en met aanbevolen fluorideconcentraties voor hun leeftijd. | | Xerostomie | Een medische term voor een droge mond, wat een gevolg is van onvoldoende speekselproductie. Dit verhoogt het risico op tandbederf en erosie. | | Natriumlaurylsulfaat (NLS) | Een veelgebruikt detergent in tandpasta's dat schuim vormt en helpt bij het reinigen, maar bij sommige mensen irritatie of aften kan veroorzaken. | | Speekselfunctie | De diverse rollen die speeksel speelt in de mond, waaronder bevochtiging, bescherming van slijmvliezen, neutraliseren van zuren, en het starten van de vertering. | | Remineraliserende tandpasta's | Tandpasta's die ingrediënten bevatten zoals CPP-ACP die helpen bij het herstel van de mineralen in het tandglazuur. | | CPP-ACP (caseïne fosfopeptide gestabiliseerd amorf calciumfosfaat) | Een bioactief bestanddeel dat in remineraliserende tandpasta's wordt gebruikt om de remineralisatie van tandglazuur te bevorderen. | | Aften | Kleine, pijnlijke zweertjes die zich in de mond kunnen vormen. Sommige ingrediënten in tandpasta kunnen bij gevoelige personen aften uitlokken. | | Abrasiviteit | Het schurende vermogen van een tandpasta, dat bepaalt hoe effectief het tandplaque en verkleuringen kan verwijderen, maar ook het risico op slijtage van tandglazuur en dentine. | | Radiotracer Dentine Abrasivity (RDA) | Een gestandaardiseerde schaal die de abrasiviteit van tandpasta's op dentine meet. | | Radiotracer Enamel Abrasivity (REA) | Een gestandaardiseerde schaal die de abrasiviteit van tandpasta's op tandglazuur meet. | | Mechanische plaquecontrole | Het fysiek verwijderen van tandplaque van de tanden en tandvleesranden met behulp van tandenborstels, flosdraad en andere hulpmiddelen. | | Professionele reiniging | Tandheelkundige procedures uitgevoerd door een mondhygiënist of tandarts om tandplaque, tandsteen en verkleuringen te verwijderen. | | Mondgezondheid | De algehele gezondheid van de mond, inclusief tanden, tandvlees, tong en slijmvliezen. | | Cariëslaesies | Beschadigingen van het tandglazuur veroorzaakt door tandbederf. | | Parodontaal aanhechtingsverlies | Het verlies van weefsel dat de tanden ondersteunt, als gevolg van parodontitis (ernstige tandvleesontsteking). | | Chemische plaquecontrole | Het gebruik van chemicaliën, zoals in mondspoelmiddelen, om de groei van tandplaque te remmen of te verwijderen. | | Biofilm | Een gemeenschap van micro-organismen, zoals bacteriën, die zich aan een oppervlak hechten en omgeven zijn door een zelfgeproduceerde matrix. Tandplaque is een voorbeeld van een orale biofilm. | | Mondspoelmiddel | Een vloeistof die gebruikt wordt om de mond te spoelen, vaak met als doel het verminderen van bacteriën, het verfrissen van de adem of het helpen bij de controle van tandplaque. | | Cosmetica (mondspoelmiddelen) | Mondspoelmiddelen die voornamelijk bedoeld zijn voor de verbetering van de mondgeur en smaak, met weinig tot geen effect op biofilmaccumulatie. | | Plaqueremmend (mondspoelmiddelen) | Mondspoelmiddelen die ingrediënten bevatten die helpen bij het verminderen van tandplaque of het vergemakkelijken van de mechanische verwijdering ervan. | | Plaque-inhiberend (mondspoelmiddelen) | Mondspoelmiddelen die de accumulatie van tandplaque kunnen remmen en daarmee gingivitis tegengaan. | | Substantiviteit | Het vermogen van een stof om zich te hechten aan oppervlakken (zoals tanden en slijmvliezen) en daar gedurende langere tijd actief te blijven. | | Micelvorming | Het proces waarbij bepaalde moleculen, zoals surfactanten, zich organiseren tot microscopische clusters genaamd micellen. Dit speelt een rol in de effectiviteit van sommige antiseptica. | | Kritische micel concentratie (CMC) | De concentratie waaraan een surfactant moet voldoen om micellen te vormen. Een hogere CMC kan geassocieerd worden met een beter antiplaque-effect. | | Orale desquamatie | Het afschilferen van de epitheelcellen van het mondslijmvlies, wat een mogelijke bijwerking is van sommige mondspoelmiddelen met hoge concentraties. | | Oxiderende agentia | Stoffen die zuurstof afgeven en oxidatie veroorzaken, wat kan helpen bij het verwijderen van vlekken of het bestrijden van bacteriën. | | Halogenen | Een groep elementen die, wanneer gecombineerd met andere stoffen, antibacteriële eigenschappen kunnen hebben in mondspoelmiddelen, zoals povidon-jodium. | | Cetyl pyridinium chloride (CPC) | Een antiseptisch middel dat wordt gebruikt in mondspoelmiddelen om de groei van bacteriën te remmen en tandplaque te helpen afbreken. | | Essentiële oliën | Geconcentreerde plantaardige extracten die vaak antibacteriële eigenschappen hebben en gebruikt worden in mondspoelmiddelen, maar zuur kunnen zijn en erosie kunnen veroorzaken. | | Alcoholische basis (mondspoelmiddelen) | De aanwezigheid van alcohol in mondspoelmiddelen, dat helpt bij het oplossen van ingrediënten, het verlengen van de houdbaarheid en het verfrissen van de adem, maar ook nadelen kan hebben. | | Premaligne letsels | Weefselafwijkingen in de mond die een verhoogd risico op het ontwikkelen van mondkanker met zich meebrengen. | | Maligne letsels | Kankergezwellen in de mond. | | Parotiszwelling | Zwelling van de oorspeekselklier, wat een zeldzame bijwerking kan zijn van het gebruik van chloorhexidine. | | Tandkleurige restauraties | Tandvullingen, kronen of veneers die de natuurlijke kleur van de tanden nabootsen. | | Openmondademhaling | Een ademhalingspatroon waarbij voornamelijk door de mond wordt geademd, wat kan leiden tot een droge mond. | | Gel tegen xerostomie | Een gel die speciaal is geformuleerd om de symptomen van een droge mond te verlichten en de mond vochtig te houden. | | Emulsie | Een mengsel van twee vloeistoffen die normaal gesproken niet mengbaar zijn, zoals olie en water. |