Les_2_VC_2025.pdf

# Regelgeving en welzijn op het werk Dit onderwerp behandelt de wetgeving en regelgeving met betrekking tot welzijn op het werk, inclusief de verplichtingen van werkgevers, werknemers en andere betrokkenen, evenals de rol van preventiediensten en controlediensten [10](#page=10) [11](#page=11). ### 1.1 De rol van verschillende actoren De wetgeving rond welzijn op het werk definieert de rollen en verantwoordelijkheden van diverse partijen om een veilige en gezonde werkomgeving te garanderen [13](#page=13). #### 1.1.1 Werkgever De werkgever is primair verantwoordelijk voor het welzijnsbeleid binnen de onderneming. Dit omvat [22](#page=22): * Het voeren van een actief preventiebeleid [15](#page=15). * Het zorgen voor de gezondheid, veiligheid en welzijn van werknemers [16](#page=16). * Het opstellen van een jaarlijks algemeen preventieplan en een actieplan veiligheid en gezondheid, inclusief een jaarverslag [15](#page=15). * Het opstellen van een globaal preventieplan voor een termijn van 5 jaar [15](#page=15). * Het inrichten van een werkplek die aangepast is aan de werknemer en het vermijden van eentonig werk [19](#page=19). * Het uitvoeren van schriftelijke risicoanalyses voor elke werkpost [19](#page=19). * Het uitwerken van een preventiebeleid in procedures en voorschriften [19](#page=19). * Het vaststellen van (meerjaren)plannen ter verbetering van arbeidsomstandigheden [19](#page=19). * Het zorgen voor een goede overlegstructuur met werknemers [19](#page=19). * Het nemen van maatregelen om ongevallen te vermijden [19](#page=19). * Het verstrekken van doelmatige beschermingsmiddelen en toezien op het gebruik ervan [19](#page=19). * Het consulteren en samenwerken met interne en/of externe preventiediensten [20](#page=20). * Het voorzien van noodvoorzieningen en gepaste signalisatie [20](#page=20). * Het aanwenden van veilige machines, werktuigen en stoffen [20](#page=20). * Het plaatsen van de juiste persoon op de juiste plaats [20](#page=20). * Het afsluiten van een arbeidsongevallenverzekering [20](#page=20). * Het registreren en aangeven van arbeidsongevallen [20](#page=20). * Het onmiddellijk melden van ernstige arbeidsongevallen aan de Overheidsinspectie [20](#page=20). * Zich onthouden van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk [20](#page=20). * Het geven van passende opleiding of instructie over veiligheid en gezondheid [20](#page=20). * Het voeren van een beleid om alcohol- en druggebruik te weren [20](#page=20). * Het dragen van de volledige eindverantwoordelijkheid voor het welzijnsbeleid [22](#page=22). * Het vergoeden van schade veroorzaakt door aangestelden, arbeidsongevallen en boetes voortvloeiend uit de welzijnswet [53](#page=53). #### 1.1.2 Werknemers Werknemers hebben zowel rechten als plichten met betrekking tot welzijn op het werk [31](#page=31) [32](#page=32) [33](#page=33). ##### 1.1.2.1 Rechten van werknemers * Recht op een veilige en gezonde werkomgeving [31](#page=31). * Bij ernstig en onmiddellijk gevaar: het recht om de situatie te melden, zelf maatregelen te nemen, het werk te onderbreken en zich in veiligheid te brengen [31](#page=31). * Recht op informatie en opleiding, afgestemd op aard, capaciteit, ervaring en specifieke werkzaamheden, begrijpelijk en praktisch [31](#page=31). ##### 1.1.2.2 Plichten van werknemers * Bijdragen aan het preventiebeleid [32](#page=32). * Strikt toepassen van instructies en beschermingsmiddelen [32](#page=32). * Correct gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) en deze na gebruik opbergen [32](#page=32). * Correct gebruik van machines en toestellen [32](#page=32). * Veiligheidsvoorzieningen niet willekeurig uitschakelen, veranderen of verplaatsen [32](#page=32). * Vragen stellen bij onduidelijke situaties [32](#page=32). * Andere medewerkers aanspreken op onveilig gedrag [32](#page=32). * Onmiddellijk melden van gevaar, ongevallen en bijna-ongevallen [33](#page=33). * Meewerken met de werkgever aan welzijnsverplichtingen en veilige arbeidsomstandigheden [33](#page=33). * Mee verantwoordelijk zijn voor eigen veiligheid, gezondheid en die van collega's [33](#page=33). * Volgen van opleiding, instructies en voorlichting [33](#page=33). * Aandacht hebben voor persoonlijke hygiëne, orde en netheid [33](#page=33). * Zich onthouden van geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op de werkvloer [33](#page=33). * Aansprakelijk gesteld kunnen worden voor schade bij zware fouten, herhaalde lichte fouten, bedrog, of het niet naleven van PBM en veiligheidsinstructies [36](#page=36). #### 1.1.3 Hiërarchische lijn De hiërarchische lijn, inclusief leidinggevenden van manager tot ploegbaas, is verantwoordelijk voor de uitvoering van het welzijnsbeleid op hun niveau [22](#page=22) [27](#page=27). * **Verplichtingen:** * De 'juiste man op de juiste plaats' zetten [27](#page=27). * Instructies geven en controleren of ze begrepen en gevolgd worden [27](#page=27). * Onthaal van nieuwe werknemers organiseren en begeleiding toewijzen [27](#page=27). * Controle uitoefenen op arbeidsmiddelen en PBM [27](#page=27). * Zorgen voor de opleiding van werknemers voor het werk [27](#page=27). * Klachten behandelen en problemen doorgeven aan de preventiedienst [28](#page=28). * Ongevallen en incidenten onderzoeken en maatregelen voorstellen [28](#page=28). * VGM-bijeenkomsten en toolboxmeetings organiseren [28](#page=28). * Planmatig aanpakken van onveilige situaties en handelingen [28](#page=28). * Evalueren van doorgevoerde verbeteringen [28](#page=28). * Meewerken aan risicobeheersing [28](#page=28). * Voorstellen en adviezen formuleren aan de werkgever [28](#page=28). * Advies inwinnen bij de diensten voor preventie en bescherming [28](#page=28). #### 1.1.4 Zelfstandigen Zelfstandigen die werken uitvoeren in een bedrijf hebben specifieke rechten en plichten [30](#page=30). * **Plichten:** * Informatie geven over risico's eigen aan hun werkzaamheden [30](#page=30). * De welzijnsverplichtingen van het bedrijf waar ze werken naleven [30](#page=30). * Medewerking verlenen aan coördinatie en samenwerking [30](#page=30). #### 1.1.5 Derden op de werkplaats De welzijnswet legt ook verplichtingen op aan derden aanwezig op de werkplaats. Voorbeelden zijn uitzendkrachten, stagiaires, leerlingen, zelfstandigen en contractors [17](#page=17). ### 1.2 Preventiebeleid en risicobeheer De wetgeving vereist een dynamisch risicobeheerssysteem en een proactief preventiebeleid [14](#page=14) [15](#page=15). #### 1.2.1 Dynamisch risicobeheerssysteem Werkgevers moeten een dynamisch risicobeheerssysteem opzetten in overleg met de hiërarchische lijn en de preventiediensten [14](#page=14). #### 1.2.2 Preventiebeginselen De werkgever moet preventiebeginselen in acht nemen, gebaseerd op de kaderrichtlijn "veiligheid en gezondheid". Deze omvatten [21](#page=21): * Risico's voorkomen [21](#page=21). * Evaluatie van risico's die niet voorkomen kunnen worden [21](#page=21). * Bestrijding van risico's bij de bron [21](#page=21). * Vervanging van gevaarlijke door minder gevaarlijke zaken [21](#page=21). * Voorrang voor collectieve beschermingsmaatregelen boven individuele [21](#page=21). * Aanpassing van het werk aan de mens (inrichting werkposten, keuze werkuitrusting, werk- en productiemethoden) om monotone en tempogebonden arbeid draaglijker te maken en gevolgen voor de gezondheid te beperken [21](#page=21). * Zo veel mogelijk risico's inperken, rekening houdend met techniekontwikkelingen [21](#page=21). * Risico's op ernstig letsel beperken door materiële maatregelen voorrang te geven [21](#page=21). * Informatieplicht en verstrekken van passende instructies aan werknemers [21](#page=21). * Planning van preventie en uitvoering van welzijnsbeleid met een systeembenadering [21](#page=21). * Vaststellen van middelen voor welzijnsbeleid en bevoegdheid en verantwoordelijkheid van personen belast met de toepassing ervan [21](#page=21). Het principe van risico-evaluatie staat centraal. Nulrisico bestaat niet; er blijven restrisico's waarvoor opleiding en informatie vereist zijn. Dit beleid moet geïntegreerd worden in het management van de onderneming en regelmatig geëvalueerd worden [22](#page=22). #### 1.2.3 Risicoanalyse Een schriftelijke risicoanalyse is verplicht voor elke werkpost om beroepsrisico's te voorkomen. Dit kan een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RIE) of een TaakRisicoAnalyse (TRA) zijn [15](#page=15) [19](#page=19). ### 1.3 Preventiediensten Preventiediensten spelen een cruciale rol in het adviseren en ondersteunen van zowel werkgevers als werknemers bij het welzijnsbeleid [39](#page=39) [40](#page=40) [41](#page=41) [44](#page=44). #### 1.3.1 Interne Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk (IDPBW) Elke werkgever is verplicht een interne preventiedienst op te richten [39](#page=39). * **Vereisten:** Een preventieadviseur die deskundig is op het vlak van veiligheid moet aanwezig zijn. De opleidingsniveau is afhankelijk van de grootte en activiteiten van de onderneming. Bij minder dan 20 werknemers mag de werkgever zelf de functie vervullen mits opleiding [39](#page=39). * **Taken:** * De IDPBW staat werkgever en werknemers bij bij de toepassing van welzijnsmaatregelen [39](#page=39). * Meewerken aan risico-inventarisatie en -evaluatie [40](#page=40). * Meewerken aan ongevallen- en incidentenonderzoek [40](#page=40). * Adviseren en samenwerken met de werknemersvertegenwoordiging [40](#page=40). * **Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW):** Een comité moet worden opgericht in technische eenheden met minstens 50 werknemers [40](#page=40). #### 1.3.2 Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk (EDPBW) De meeste bedrijven moeten aanvullend een beroep doen op een externe preventiedienst, tenzij ze alle competenties intern hebben [41](#page=41). * De Externe Dienst omvat alle disciplines (welzijnsdomeinen) [41](#page=41). * Zorgt voor geïntegreerde risico-evaluatie en medisch toezicht [41](#page=41). * Heeft een afdeling risicobeheer en een afdeling medisch onderzoek [41](#page=41). #### 1.3.3 Medisch onderzoek * **Recht van de werknemer:** Om een geneesheer te raadplegen bij gezondheidsklachten gerelateerd aan het werk [42](#page=42). * **Plicht van de werkgever:** Werknemers laten deelnemen aan medisch onderzoek ter voorkoming en beperking van gezondheidsrisico's [42](#page=42). * **Doel:** Gezondheid van de werknemer beschermen [43](#page=43). ### 1.4 Psychosociale risico's Wetgeving beschermt werknemers tegen psychosociale risico's zoals stress en burn-out [46](#page=46) [48](#page=48). #### 1.4.1 Risicoanalyse en preventiemaatregelen De werkgever identificeert situaties die kunnen leiden tot psychosociale risico's. Preventiemaatregelen worden jaarlijks geëvalueerd of bij elke wijziging die de blootstelling kan beïnvloeden [46](#page=46). #### 1.4.2 Bescherming van de werknemer Werknemers die psychische schade ondervinden, kunnen zich richten tot de werkgever, hiërarchische lijn, comitéleden, vakbondsafgevaardigden, vertrouwenspersoon of preventieadviseur [48](#page=48). #### 1.4.3 Preventieadviseur psychosociale aspecten * Wettelijk verplicht [49](#page=49). * In ondernemingen met minder dan 50 werknemers: beroep doen op een preventieadviseur van de externe dienst [49](#page=49). * In ondernemingen met meer dan 50 werknemers: de preventieadviseur kan deel uitmaken van de interne of externe dienst [49](#page=49). #### 1.4.4 Vertrouwenspersoon De werkgever duidt een vertrouwenspersoon aan die het eerste aanspreekpunt is en klachten doorgeeft aan de preventieadviseur. De werkgever zorgt dat deze zijn opdrachten kan vervullen [51](#page=51). #### 1.4.5 Rol van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer Deze meldt jaarlijks elementen nuttig voor de RIE aan de werkgever en de preventieadviseur psychosociale aspecten. Hij kan vaststellen of de gezondheidstoestand van een werknemer is aangetast door psychosociale risico's [52](#page=52). ### 1.5 Controlediensten Controlediensten zien toe op de naleving van de welzijnswetgeving [54](#page=54) [55](#page=55). #### 1.5.1 Federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (Arbeidsinspectie) * **Taken:** Controle uitvoering welzijnsbeleid, bevorderen van veiligheid, contact met bedrijven, adviseren bij problemen, onderzoek van arbeidsongevallen. Wordt gezien als een partner in veiligheid [54](#page=54). * **Melding:** Op de hoogte worden gebracht bij ongevallen, onmiddellijk bij ernstige ongevallen [54](#page=54). * **Inspectie:** Bezoeken werkposten, melakukan interviews, nemen foto's en stalen. Werknemers en werkgevers moeten meewerken [55](#page=55). * **Sancties:** Bij tekortkomingen: waarschuwing, raad. Bij ernstig gevaar: werk stil leggen, ontruimen. Bij overtreding: proces verbaal [55](#page=55). * **Voorbeeld:** Een ernstig ongeval waarbij twee technici vielen van 7 meter hoogte [56](#page=56). #### 1.5.2 Externe dienst voor Technische Controles op de werkplaats (EDTC) * **Erkend door het ministerie:** Doet wettelijk verplichte controles op vraag van de werkgever [57](#page=57). * **Taken:** Technisch controle van bepaalde toestellen, machines, installaties met specifieke frequenties (bijv. hefwerktuigen: 3-maandelijks). Levert verslagen af en pakt gesignaleerde tekortkomingen aan [57](#page=57). * Komen enkel op vraag van de klant/werkgever [57](#page=57). #### 1.5.3 Andere inspectiediensten * Inspectiediensten onder het Ministerie van Economische Zaken [57](#page=57). * Inspectie van de rijksdienst voor Arbeidsvoorziening controleert de naleving van de werkloosheidswetgeving [57](#page=57). ### 1.6 Milieuwetgeving Milieuwetgeving stelt regels op om mens en omgeving te beschermen tegen schadelijke industriële gevolgen [59](#page=59). * **Aandachtspunten:** * Beperking van uitstoot (gassen, rook, geluid, licht, etc.) [59](#page=59). * Beperking van afval [59](#page=59). * Correcte verwijdering/verwerking van afval [59](#page=59). > **Tip:** De website [https://werk.belgie.be/nl](https://werk.belgie.be/nl) is een essentiële bron voor de meest actuele informatie over arbeidsreglementering en welzijn op het werk [11](#page=11). **Tip:** De Wet welzijn op het werk kan online geraadpleegd en gedownload worden [18](#page=18). **Tip:** Begrijp de precieze definities van termen als "hiërarchische lijn" en " Preventieadviseur" en hun specifieke verantwoordelijkheden [13](#page=13) [22](#page=22) [27](#page=27) [39](#page=39) [49](#page=49). **Tip:** De preventiebeginselen vormen de kern van het welzijnsbeleid en moeten worden toegepast om risico's te beheersen [21](#page=21) [22](#page=22). **Tip:** Houd er rekening mee dat de rol van de Arbeidsinspectie er een is van partnerschap en controle, niet enkel bestraffing [54](#page=54). * * * # De rol van de werfleider De rol van de werfleider focust op het efficiënt en accuraat managen van een werf, waarbij planning, nauwkeurigheid, flexibiliteit en communicatie centraal staan. ### 3.1 Kernvereisten en vaardigheden van de werfleider Op een werf is tijdsverlies onacceptabel, wat de werfleider dwingt tot een sterk planningsvermogen. Stiptheid en nauwkeurigheid vormen de basisvereisten voor deze functie. Daarnaast is een flexibele instelling cruciaal om met onvoorziene omstandigheden om te gaan [8](#page=8) [9](#page=9). #### 3.1.1 Mentale stabiliteit en probleemoplossing Een werfleider moet mentale stabiliteit bezitten om ook in stressvolle situaties kalm te blijven. Dit stelt hen in staat problemen te herkennen en aan te pakken voordat ze escaleren [9](#page=9). #### 3.1.2 Belang van soft skills Effectieve communicatie is een essentiële soft skill voor een werfleider. Het is van groot belang dat de werfleider duidelijk kan communiceren met alle betrokken partijen op de werf [9](#page=9). > **Tip:** Stiptheid, zoals op tijd komen naar de les, is een goede oefening voor de vereiste flexibiliteit en tijdsmanagement op de werf [8](#page=8). * * * # Milieuwetgeving Milieuwetgeving omvat de regels die gericht zijn op het beschermen van mens en milieu tegen de schadelijke effecten van industriële activiteiten [59](#page=59). ### 4.1 Doelstellingen van milieuwetgeving De voornaamste aandachtspunten binnen de milieuwetgeving zijn: * Beperking van uitstoot, waaronder gassen, rook, geluid en licht [59](#page=59). * Beperking van de productie van afval [59](#page=59). * Zorgen voor een correcte verwijdering of verwerking van afvalstoffen [59](#page=59). * * * ## Veelgemaakte fouten om te vermijden * Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens * Let op formules en belangrijke definities * Oefen met de voorbeelden in elke sectie * Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Welzijn op het werk | Het geheel van maatregelen en beginselen die gericht zijn op de bevordering van de gezondheid, veiligheid en het welzijn van werknemers tijdens de uitvoering van hun werkzaamheden, conform de wetgeving. | | Risicoanalyse | Een proces waarbij potentiële gevaren op de werkplek worden geïdentificeerd, geëvalueerd en beheerst om risico's voor werknemers te minimaliseren. | | Preventiebeleid | Een schriftelijk plan opgesteld door de werkgever, waarin de toe te passen preventieactiviteiten worden geprogrammeerd en doelstellingen voor de verbetering van het welzijn van werknemers worden vastgelegd. | | Dynamisch risicobeheersingssysteem | Een continue cyclus van het identificeren, evalueren, beheersen en periodiek herzien van risico's op de werkplek om het welzijn van werknemers te waarborgen. | | Hiërarchische lijn | Het managementniveau binnen een organisatie, van hoog tot laag, dat verantwoordelijk is voor de uitvoering van het welzijnsbeleid op hun niveau en voor het geven van instructies aan ondergeschikten. | | Preventieadviseur | Een deskundige op het gebied van veiligheid en welzijn op het werk die advies verstrekt aan werkgevers en werknemers en ondersteunt bij de implementatie van preventiemaatregelen. | | Interne Dienst voor Preventie en Bescherming op het werk (IDPBW) | Een dienst binnen een onderneming die belast is met de ondersteuning van de werkgever en werknemers bij de toepassing van maatregelen betreffende het welzijn op het werk. | | Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het werk (EDPBW) | Een externe organisatie waar bedrijven, indien nodig, een beroep op kunnen doen voor gespecialiseerde expertise op het gebied van veiligheid en welzijn op het werk. | | Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) | Een orgaan binnen bedrijven met minimaal 50 werknemers dat toeziet op de naleving van de wetgeving inzake welzijn op het werk en advies geeft. | | Arbeidsreglementering | De wettelijke bepalingen die de arbeidsomstandigheden, de rechten en plichten van werkgevers en werknemers en de veiligheid en gezondheid op de werkplek regelen. | | PBM | Persoonlijke Beschermingsmiddelen; uitrusting die werknemers beschermt tegen specifieke risico's op de werkplek, zoals helmen, veiligheidsschoenen of gehoorbescherming. | | Toolboxmeeting | Een korte, regelmatige bijeenkomst op de werkplek waarbij specifieke veiligheidsonderwerpen worden besproken om het bewustzijn en de naleving van veiligheidsprocedures te vergroten. | | Risico Inventarisatie en Evaluatie (RIE) | Een gestructureerd proces om risico's op de werkplek te identificeren, te analyseren en te evalueren om passende preventieve maatregelen te bepalen. | | Psychosociale risico's | Risico's op het werk die verband houden met werkdruk, stress, pesten, ongewenst gedrag en andere psychische factoren die de gezondheid van werknemers kunnen beïnvloeden. | | Vertrouwenspersoon | Een persoon binnen een organisatie die fungeert als eerste aanspreekpunt voor werknemers die te maken hebben met psychosociale problemen, en die klachten discreet behandelt. | | Controlediensten | Overheidsinstanties of erkende organisaties die toezicht houden op de naleving van wet- en regelgeving, met name op het gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn op het werk. | | Externe Dienst voor Technische Controles (EDTC) | Een erkende dienst die wettelijk verplichte technische controles uitvoert op machines, installaties en apparatuur om de veiligheid te waarborgen. |