EUR H2 instellingen vd EU.pdf

# Instellingen van de Europese Unie Dit onderdeel van de studiehandleiding biedt een gedetailleerd overzicht van de belangrijkste instellingen van de Europese Unie, hun evolutie, structuur, functies en werkwijze. ### 1.1 Algemeen overzicht van EU-instellingen Lidstaten hebben via verdragen specifieke taken opgedragen aan de Europese Unie. Deze taken worden uitgevoerd door verschillende instellingen van de EU. Er is een onderscheid tussen wetgevende, uitvoerende en rechterlijke machten binnen de EU [1](#page=1). * **Wetgevende macht:** Maakt de regels van de Europese Unie. Hierbij zijn de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie betrokken [1](#page=1). * **Uitvoerende macht:** De Europese Commissie vervult hierin een dubbele rol [1](#page=1). * **Rechterlijke macht:** Het Hof van Justitie is hiervoor verantwoordelijk [1](#page=1). ### 1.2 De Europese Raad #### 1.2.1 Ontstaan en samenstelling De Europese Raad is ontstaan met het Verdrag van Lissabon in 2009. De samenstelling bestaat uit de staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten. Daarnaast zijn de voorzitter van de Europese Raad en de voorzitter van de Europese Commissie lid. Ook de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid neemt deel [1](#page=1) [2](#page=2). De voorzitter van de Europese Raad is een voltijdse functie, wordt permanent benoemd voor een termijn van 2,5 jaar die één keer verlengd kan worden (maximaal 5 jaar). De huidige voorzitter is Antonio Costa [1](#page=1) [2](#page=2). #### 1.2.2 Taken van de Europese Raad De belangrijkste taken van de Europese Raad zijn: * Het opstellen of wijzigen van verdragen [2](#page=2). * Het vaststellen van beleidslijnen, waarbij een kader en focus worden aangegeven voor toekomstige wetgeving. Voorbeelden hiervan zijn sancties tegen Rusland of steun aan Oekraïne [2](#page=2). #### 1.2.3 Werking van de Europese Raad De Europese Raad komt minimaal vier keer per jaar bijeen in Brussel, ook wel bekend als Europese toppen. Gemiddeld vinden er acht tot negen van deze toppen per jaar plaats. Beslissingen worden genomen bij consensus. De voorzitter leidt de vergaderingen, bereidt de werkzaamheden voor, bevordert samenhang en consensus, rapporteert aan het Europees Parlement en vertegenwoordigt de Unie extern. De voorzitter heeft geen nationale functie meer [2](#page=2). ### 1.3 De Europese Commissie #### 1.3.1 Ontstaan en samenstelling De Commissie vindt haar oorsprong in de ‘hoge autoriteit’ van de EGKS en veranderde bij het fusieverdrag in 1965 in de ‘Europese Commissie’. De Commissie bestaat uit één commissaris per lidstaat, die worden benoemd voor een termijn van vijf jaar. Commissarissen worden gekozen op basis van competentie en Europese betrokkenheid en opereren onafhankelijk. Ze worden benoemd, niet verkozen. De huidige voorzitter is Ursula von der Leyen [3](#page=3). #### 1.3.2 Benoeming van de Commissie Het proces van benoeming verloopt in twee stappen: 1. **Kiezen van de voorzitter:** De Europese Raad draagt een kandidaat voor, waarna het Europees Parlement hiermee moet instemmen [3](#page=3). 2. **Voordragen van commissarissen:** Lidstaten dragen kandidaten voor in samenspraak met de Commissievoorzitter. Deze kandidaten worden vervolgens gehoord en gestemd door het Europees Parlement. Kandidaten worden aan de tand gevoeld over hun voorgenomen beleid en politiek verleden [3](#page=3) [4](#page=4). #### 1.3.3 Taken van de Europese Commissie De Europese Commissie heeft drie hoofdtaken: * **Wetgevende taak:** De Commissie heeft als enige Europese instelling het recht om wetgevingsinitiatieven te nemen voor secundair recht, zoals verordeningen en richtlijnen [4](#page=4). * **Controleerende taak:** De Commissie controleert of lidstaten de verdragen naleven. Daarnaast controleert zij bedrijven op naleving van EU-regels, zoals vrije concurrentie. Bij niet-naleving kunnen boetes worden opgelegd of kan de zaak voor de rechter worden gebracht. Ook controleert zij de begrotingen van lidstaten [4](#page=4). * **Uitvoerende taak:** De Commissie voert de begroting uit, beheert programma's (zoals Erasmus) en vertegenwoordigt de Unie in contacten met derde landen [4](#page=4). #### 1.3.4 Werking van de Europese Commissie De Commissie werkt volkomen onafhankelijk en denkt in het belang van de EU. Ze vergadert wekelijks en neemt beslissingen bij meerderheid, hoewel consensus wordt nagestreefd. De Commissie is verantwoording schuldig aan het Europees Parlement en wordt voor vijf jaar benoemd, gelijktijdig met het parlement [4](#page=4). ### 1.4 De Raad van de Europese Unie (Ministerraad) #### 1.4.1 Samenstelling De Raad van de Europese Unie bestaat uit één vertegenwoordiger, doorgaans een minister, uit elke lidstaat. Er zijn tien verschillende raadsformaties, die afhankelijk van het onderwerp bijeenkomen, zoals Algemene Zaken, Buitenlandse Zaken, Economische en Financiële Zaken, Werkgelegenheid, Sociaal Beleid, Volksgezondheid en Consumentenzaken, Justitie en Binnenlandse Zaken, Concurrentievermogen, Vervoer, Telecommunicatie en Energie, Landbouw en Visserij, Milieu, en Onderwijs, Jeugd, Cultuur en Sport. De minister die deelneemt, hangt af van het te behandelen onderwerp [5](#page=5). #### 1.4.2 Voorzitterschap Het voorzitterschap van de Raad roteert elke zes maanden en wordt uitgevoerd in trios van lidstaten. Een uitzondering hierop is de Raad Buitenlandse Zaken, die wordt voorgezeten door de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid, wiens voorzitterschap niet roteert [5](#page=5). #### 1.4.3 Taken van de Raad De belangrijkste taak van de Raad is de wetgevingstaak. Samen met het Europees Parlement stemt de Raad over verordeningen en richtlijnen [5](#page=5). #### 1.4.4 Werking van de Raad De Raad vergadert in Brussel of Luxemburg. Vergaderingen zijn alleen openbaar bij wetgevende activiteiten. Beslissingen worden genomen met gekwalificeerde meerderheid. Dit systeem is een kenmerk van een supranationale organisatie, waarbij niet alle lidstaten het eens hoeven te zijn [5](#page=5). Voor gekwalificeerde meerderheid is vereist dat minimaal 55% van de leden van de Raad (minimaal 15 lidstaten) instemt, en deze lidstaten samen ten minste 65% van de bevolking van de Unie vertegenwoordigen. Het voorbereidend werk hiervoor wordt gedaan door Coreper [5](#page=5). ### 1.5 Het Europees Parlement #### 1.5.1 Ontstaan Het Europees Parlement is ontstaan bij het Verdrag van Rome in 1957. Sinds 1979 vinden er rechtstreekse verkiezingen plaats. Daarvoor werden leden uit de nationale parlementen afgevaardigd [6](#page=6). #### 1.5.2 Samenstelling Het Europees Parlement telt momenteel 720 parlementsleden (voorheen 751 voor Brexit). De vertegenwoordiging is degressief: er is een minimum van 6 en een maximum van 96 zetels per lidstaat. Hoe groter de bevolking van een lidstaat, hoe meer zetels deze krijgt, maar met een maximum om te zorgen voor democratische evenwicht [6](#page=6). > **Tip:** Duitsland is, ondanks zijn grote bevolking, ondervertegenwoordigd in het Europees Parlement vanwege het maximumaantal zetels [6](#page=6). De parlementsleden zijn georganiseerd per politieke fractie, gebaseerd op dezelfde ideologische stromingen. Voorbeelden van fracties zijn EVP (Europese Volkspartij), S&D (Socialisten & Democraten), Renew Europe, en ECR (Europese Conservatieven en Hervormers) [6](#page=6). #### 1.5.3 Taken van het Europees Parlement Het Europees Parlement heeft diverse taken: * **Medewetgever:** Het Parlement is een medewetgever en stemt mee over verordeningen en richtlijnen, samen met de Raad van de EU. Deze bevoegdheid is door de jaren heen steeds verder uitgebreid [6](#page=6). * **Begroting goedkeuren:** Het Parlement keurt de begroting van de EU goed [6](#page=6). * **Politieke controle:** Het Parlement controleert de Europese Commissie [6](#page=6). * **Andere taken:** Het benoemen van de Europese ombudsman, het agenderen van burgervoorstellen (vereist 1.000.000 handtekeningen uit 7 verschillende landen) [6](#page=6). #### 1.5.4 Werking van het Europees Parlement De verkiezingen voor het Europees Parlement vinden om de vijf jaar plaats. Hoewel er een uniforme verkiezingsprocedure is, kunnen er verschillen bestaan per lidstaat, zoals het stemmen op verschillende dagen of de leeftijd waarop men mag stemmen (16 of 18 jaar). In België geldt een opkomstplicht [7](#page=7). Het Parlement kiest zijn eigen voorzitter voor een termijn van 2,5 jaar. Er zijn 24 officiële talen in het Parlement, zodat iedereen zich in zijn eigen taal kan uitdrukken en deelname aan verkiezingen eerlijk blijft [7](#page=7). > **Tip:** De officiële zetel van het Europees Parlement is in Straatsburg, waar 12 plenaire vergaderingen per jaar plaatsvinden [7](#page=7). Beslissingen worden genomen met een quorum van minimaal een derde van de parlementsleden die aanwezig moeten zijn, en een volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen [7](#page=7). #### 1.5.5 Rol van nationale parlementen Nationale parlementen spelen ook een rol in het Europese besluitvormingsproces, met name via de controle op het subsidiariteitsbeginsel. De Commissie informeert nationale parlementen over wetsvoorstellen. Na acht weken kunnen nationale parlementen reageren [7](#page=7): * **Akkoord:** Het voorstel gaat door [7](#page=7). * **Gele kaartprocedure:** Als minimaal een derde (9 landen) van de nationale parlementen geen akkoord geeft, moet de Commissie het voorstel herbekijken. Ze kan het dan intrekken, amenderen, of ongewijzigd behouden [7](#page=7). * **Oranjekaartprocedure:** Als minimaal de helft (14 landen) van de nationale parlementen geen akkoord geeft, moet de Commissie het voorstel herbekijken. Ze kan het dan intrekken, amenderen, of ongewijzigd behouden mits motivatie [7](#page=7). --- # Het Hof van Justitie van de Europese Unie Dit onderwerp behandelt de rol, samenstelling en belangrijkste procedures van het Hof van Justitie van de Europese Unie. ### 2.1 Inleiding tot het Hof van Justitie van de EU Het Hof van Justitie van de Europese Unie is een onafhankelijke instantie die tot doel heeft Europees recht uit te leggen en geschillen te beslechten, teneinde de duidelijkheid en toepassing ervan te waarborgen [8](#page=8). ### 2.2 Samenstelling De instelling is samengesteld uit: * Het Hof van Justitie van de EU, dat op zijn beurt bestaat uit: * Het Hof * Het Gerecht [8](#page=8). * Elke lidstaat is vertegenwoordigd door één rechter, bijgestaan door advocaten-generaal [8](#page=8). * De zetel van het Hof is gevestigd in Luxemburg [8](#page=8). ### 2.3 Belangrijkste taken Het Hof van Justitie van de EU vervult diverse cruciale taken, waaronder het vernietigingsberoep en de verdragsschendingsprocedure. #### 2.3.1 Vernietigingsberoep Dit beroep, geregeld in artikel 263 VWEU, wordt ingesteld bij het Hof van Justitie met het doel de vernietiging te verkrijgen van een bindende rechtshandeling van een Europese instelling wegens onwettigheid. Onwettigheid kan voortvloeien uit [8](#page=8): * Het overschrijden van de bevoegdheid van de instelling bij het opstellen van de rechtshandeling [8](#page=8). * Het niet naleven van bepaalde procedures, zoals het niet inwinnen van vereist advies [8](#page=8). **Mogelijke eisers:** * **Bevoorrechte eisers:** de Europese Commissie, de Raad, het EU-Parlement en lidstaten [8](#page=8). * **Niet-bevoorrechte eisers:** particulieren, natuurlijke of rechtspersonen. Deze moeten een belang kunnen aantonen dat aan cumulatieve voorwaarden voldoet [8](#page=8): 1. De rechtshandeling is tegen hen gericht [8](#page=8). 2. Zij worden rechtstreeks en individueel geraakt door de rechtshandeling [8](#page=8). > **Voorbeeld:** Microsoft krijgt een boete van de Commissie wegens schending van economische EU-regels door zijn machtspositie. Microsoft kan een vernietigingsberoep instellen omdat de boete tegen hen gericht is en hen rechtstreeks en individueel raakt [8](#page=8). > **Voorbeeld:** Een verordening voor tijdelijke subsidies voor milieuschadelijke activiteiten kan niet door een groene organisatie worden aangevochten via een vernietigingsberoep, aangezien de rechtshandeling niet specifiek tegen die organisatie is gericht [8](#page=8). De verwerende partij is altijd een EU-instelling. EU-instellingen kunnen te allen tijde een beroep instellen [8](#page=8). #### 2.3.2 Verdragsschendingsprocedure Deze procedure, vastgelegd in de artikelen 258-260 VWEU, heeft tot doel vast te stellen dat een lidstaat zijn verdragsverplichtingen niet nakomt, bijvoorbeeld door een richtlijn te laat om te zetten [9](#page=9). * **Eisers:** de Europese Commissie of lidstaten (burgers kunnen geen eiser zijn) [9](#page=9). * **Verweerder:** de lidstaat in kwestie [9](#page=9). * **Procedure:** kent twee fasen: * **Administratieve fase:** Omvat een aanmaning, gevolgd door een met redenen omkleed advies. De aanmaning wijst op de begane fout, terwijl het advies de specifieke rechtsregel die geschonden is, aanwijst en aangeeft welke maatregelen de Commissie van de lidstaat verwacht. Indien de lidstaat hier niet op ingaat, gaat de zaak over naar de gerechtelijke fase [9](#page=9). * **Gerechtelijke fase:** Vindt plaats voor het Hof van Justitie [9](#page=9). ### 2.4 Rol van de nationale rechter Nationale rechters passen Europees recht toe. Wanneer er een conflict ontstaat tussen burgers, of tussen een burger en de overheid, waarbij Europees recht betrokken is, is de nationale rechter bevoegd. Burgers dienen zich in dergelijke gevallen tot de nationale rechtbanken te wenden, aangezien deze de EU-regels toepassen [9](#page=9). Omdat nationale rechters niet altijd specialisten zijn in het EU-recht, bestaat er de prejudiciële procedure. ### 2.5 Prejudiciële procedure Via deze procedure kan een nationale rechter een rechtsvraag voorleggen aan het Hof van Justitie. Dit dient twee doelen [9](#page=9): * Het waarborgen van een uniforme uitlegging van het EU-recht [9](#page=9). * De uitspraak van het Hof is bindend voor de nationale rechter [9](#page=9). * Dit leidt tot de prejudiciële werking van eerdere arresten [9](#page=9). > **Voorbeeld:** De vraag of studieleningen exclusief voorbehouden mogen worden aan eigen onderdanen werd voorgelegd aan het Hof van Justitie als prejudiciële vraag. Het Hof besliste dat dit is toegestaan. Hierdoor kon een wet in het VK die gelden enkel toekent aan eigen studenten, standhouden [9](#page=9). --- # Europese pijler van sociale rechten De Europese pijler van sociale rechten benadrukt het welzijn van de Europese bevolking naast het economische aspect [1](#page=1). ### 1.3.1 Kernprincipes en Belang De pijler, geïntroduceerd in 2017, focust op de sociale dimensie van de Europese Unie. Hoewel lidstaten veel beslissingen op dit gebied zelf nemen, is er een groeiende aandacht voor het welzijn van de Europese bevolking [1](#page=1). ### 1.3.2 Het belang van evenwicht tussen werk en privé Een cruciaal aspect van de pijler is het bevorderingen van een evenwicht tussen werk en privé. Dit wordt geïllustreerd door het voorbeeld van vrachtwagenchauffeurs die lange periodes van huis zijn voor hun inkomen, maar waarbij het belangrijk is dat werkgevers zorgen voor adequate rustfaciliteiten en hen de mogelijkheid bieden om af en toe naar huis te keren [1](#page=1). > **Tip:** Voor examens is het essentieel om de 20 beginselen van sociaal beleid te kunnen uitleggen, met concrete voorbeelden zoals het evenwicht tussen werk en privé. ### 1.3.3 Relatie met Sociaal Beleid Het sociaal beleid van de EU steunt op de 20 beginselen van de Europese pijler van sociale rechten. Het begrijpen van deze beginselen en het kunnen illustreren ervan met praktijkvoorbeelden is cruciaal voor het examen [1](#page=1). --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Europese Pijler van Sociale Rechten | Een initiatief uit 2017 dat naast het economische aspect ook steeds meer aandacht vraagt voor het welzijn van de Europese bevolking, met beginselen zoals het evenwicht tussen werk en privéleven. | | Europese Raad | Instelling van de EU, opgericht in 2009, bestaande uit staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten, met een permanente voorzitter die het werk voorbereidt en consensus bevordert. | | Europese Commissie | Een van de oudste instellingen van de EU, met één commissaris per lidstaat, die onafhankelijk handelt in het belang van de Unie en een wetgevende, controlerende en uitvoerende taak heeft. | | Raad van de Europese Unie (Ministerraad) | Instelling die bestaat uit één minister per lidstaat en verschillende formaties kent afhankelijk van het onderwerp, met een wetgevende taak die hij deelt met het Europees Parlement. | | Europees Parlement | Instelling die sinds 1979 rechtstreeks wordt verkozen en een medewetgever is die samen met de Raad van de EU wetten goedkeurt, de begroting controleert en politieke controle uitoefent op de Commissie. | | Hof van Justitie van de EU | Onafhankelijke instantie die Europees recht uitlegt en geschillen beslecht, samengesteld uit het Hof en het Gerecht, met rechters uit elke lidstaat. | | Vernietigingsberoep | Een rechtsmiddel ingesteld bij het Hof van Justitie om een bindende rechtshandeling van een EU-instelling wegens onwettigheid te vernietigen, bijvoorbeeld wegens onbevoegdheid of procedurefouten. | | Verdragsschendingsprocedure | Procedure ingesteld om vast te stellen dat een lidstaat zijn verdragsverplichtingen niet nakomt, waarbij de Europese Commissie of lidstaten de eisers zijn en de lidstaat de verweerder. | | Prejudiciële procedure | Een procedure waarbij een nationale rechter een rechtsvraag over de interpretatie van Europees recht kan voorleggen aan het Hof van Justitie, wat leidt tot een bindende uitspraak voor de nationale rechter en bijdraagt aan uniforme rechtsuitlegging. | | Secundair recht | Recht dat is afgeleid van de verdragen, zoals verordeningen en richtlijnen, dat wordt uitgevaardigd door de instellingen van de Europese Unie. | | Gekwalificeerde meerderheid | Een stemprocedure binnen de Raad van de Europese Unie waarbij beslissingen worden genomen indien ten minste 55% van de leden (die ten minste 65% van de bevolking vertegenwoordigen) instemt. |