Student PP1_week 3_Sociale regel- en wetgeving 2526 (1).pptx

# Sociale zekerheid en moeder-kindzorg in Vlaanderen Dit document behandelt de sociale wetgeving en voorzieningen in Vlaanderen ter ondersteuning van vrouwen en gezinnen tijdens zwangerschap, bevalling, kraambed en de eerste levensjaren van het kind. ## 1 Sociale zekerheid en moeder-kindzorg in Vlaanderen ### 1.1 Inleiding tot sociale zekerheid en moeder-kindzorg Sociale zekerheid is een stelsel van wetten en regelingen dat inkomen en een vangnet biedt in situaties zoals ziekte, arbeidsongeschiktheid, zwangerschap, zorg voor kinderen, werkloosheid en ouderdom. Moeder-kindzorg omvat de sociale wetgeving en voorzieningen die vrouwen en gezinnen ondersteunen tijdens zwangerschap, arbeid, bevalling, kraambed en de eerste levensjaren van het kind, met als doel het waarborgen van veiligheid, gezondheid en een financieel vangnet. ### 1.2 Financiering van de sociale zekerheid De sociale zekerheid in België wordt gefinancierd door: * Bijdragen van werknemers en werkgevers. * Staatssubsidies. ### 1.3 Moederschapsbescherming Moederschapsbescherming richt zich op het waarborgen van de rechten en het welzijn van zwangere en pas bevallen werknemers. #### 1.3.1 Gelijkheidsbeginsel en antidiscriminatie * **Verbod op discriminatie:** Moederschap mag geen reden zijn voor discriminatie. * **Sollicitatie:** Vragen over zwangerschap tijdens een sollicitatie zijn meestal niet toegestaan. #### 1.3.2 Verwittiging en beschermingsmaatregelen * **Verwittiging werkgever:** De zwangere werknemer dient haar zwangerschap te melden aan de werkgever, bij voorkeur aangetekend met bewijs van ontvangst. * **Wettelijke beschermingsmaatregelen:** Dit omvat recht op aangepast werk, afwezigheid voor medische onderzoeken en ontslagbescherming. #### 1.3.3 Ontslagbescherming * **Verbod op ontslag:** Een werknemer mag niet ontslagen worden wegens zwangerschap. * **Looptijd:** Deze bescherming loopt tot een maand na de moederschapsrust, inclusief eventuele verlengingen. #### 1.3.4 Verbod op overwerk en nachtarbeid * **Overwerk:** Zwangeren en borstvoedende werknemers mogen geen overwerk verrichten, met uitzondering van leidinggevenden. * **Nachtarbeid:** Nachtarbeid is niet verplicht vanaf 8 weken voor de uitgerekende datum tot 4 weken na de moederschapsrust, mits attest. ### 1.4 Moederschapsrust De moederschapsrust voorziet in een verplichte periode van afwezigheid van werk rond de bevalling. #### 1.4.1 Duur van de moederschapsrust * **Totaal:** 15 weken moederschapsrust. * **Meerling:** Mogelijk 19 weken, waarvan 2 weken extra prenataal en 2 weken extra postnataal. * **Zwangerschapsverlof:** Maximaal 6 weken, minimaal 1 week prenataal. * **Moederschapsrust (postnataal):** Minimaal 9 weken. #### 1.4.2 Verlenging van de moederschapsrust * **Opname zuigeling na geboorte:** Indien de zuigeling langer dan 7 dagen na de geboorte wordt opgenomen in het ziekenhuis, kan de moederschapsrust verlengd worden tot maximaal 24 weken. * **Ontslagbescherming:** De ontslagbescherming blijft gelden tot één maand na de (verlengde) moederschapsrust. #### 1.4.3 Verlies van een kind Bij zwangerschap vanaf 180 dagen heeft men recht op pre- en postnataal verlof, alsook kraamgeld. #### 1.4.4 Vaderschapsverlof * **Duur:** 20 werkdagen. * **Bij overlijden moeder:** De partner kan de moederschapsrust overnemen. * **Bij hospitalisatie moeder:** De partner kan verlof opnemen indien de baby thuis is. #### 1.4.5 Vergoedingsregeling * **Instantie:** De uitkering wordt geregeld via de ziekteverzekering (ziekenfonds). * **Percentage salaris:** Een percentage van het salaris wordt vergoed. * **Duur:** De eerste 30 dagen wordt het volledige salaris vergoed, daarna is er een plafond. * **Zelf te regelen:** De zwangere dient dit te regelen via de werkgever en het ziekenfonds. * **Overheidspersoneel:** Statutair benoemd overheidspersoneel behoudt het volledige loon. #### 1.4.6 Moederschapsrust voor zelfstandigen * **Verplicht:** Drie weken verplichte moederschapsrust, waarvan 1 week voor en 2 weken na de bevalling. * **Overige weken:** De overige 9 weken kunnen opgenomen worden in periodes van minimaal 7 dagen tot maximaal 3 weken, gespreid tussen 3 weken voor de bevalling en de 38ste week na de bevalling. ### 1.5 Diverse tegemoetkomingen Er zijn diverse tegemoetkomingen en voorzieningen ter ondersteuning van moeders en kinderen. #### 1.5.1 Verlenging postpartaal verlof voor borstvoeding * **Profylactisch borstvoedingsverlof:** Betreft een aanpassing van het werk. * **Individueel borstvoedingsverlof:** Dit is een onbetaald verlof, afhankelijk van de goedkeuring van de werkgever. #### 1.5.2 Borstvoedingspauzes op het werk * **Duur:** Twee pauzes van 30 minuten per dag bij een volledige werkdag. * **Voorwaarden:** Beschikbaarheid van een goed verwarmde en verluchte ruimte. * **Looptijd:** Tot 9 maanden na de geboorte. * **Vergoeding:** Geen loon, wel een uitkering via het ziekenfonds. Er is een maandelijkse aangifte met attest nodig. #### 1.5.3 Treinreizen * Tijdens de laatste 4 maanden van de zwangerschap is het mogelijk om in eerste klasse te reizen voor de prijs van tweede klasse. ### 1.6 Kinderbijslag (het Groeipakket) De kinderbijslag, nu het Groeipakket, biedt financiële ondersteuning voor kinderen. #### 1.6.1 Startbedrag (kraamgeld) * **Eerste kind:** € 1144,44. * **Meerling:** Het bedrag wordt vermenigvuldigd. * **Vroeggeboorte of miskraam:** Een startbedrag kan verkregen worden vanaf 180 dagen zwangerschap, of bij een foetus van meer dan 500 gram en een medisch uitgedreven conceptie (MIU). #### 1.6.2 Adoptiepremie * De adoptiepremie is gelijk aan het startbedrag, indien de biologische moeder nog geen kraamgeld heeft ontvangen. De aanvraag verloopt via het kinderbijslagfonds. #### 1.6.3 Historische context * Het K.B. van 19 december 1939 vormt de basis. * In 1971 werd gewaarborgde gezinsbijslag ingevoerd. * In 1976 volgde gezinsbijslag voor zelfstandigen. #### 1.6.4 Voorwaarden voor kinderbijslag * **Gezinslidmaatschap:** Het kind moet tot het gezin behoren (eigen kinderen, kleinkinderen, broers/zussen, geplaatste kinderen). * **Opvoeding:** Het kind moet in België opgevoed worden. * **Leeftijdsgrenzen:** * Tot 31 augustus van het jaar waarin het kind 18 wordt. * Huishoudkind tot 25 jaar (duur kan variëren). * Student (min. 27 studiepunten) tot 25 jaar, mits beperkte arbeid (max. € 600 per kalenderjaar). * Gehandicapt kind tot 21 jaar. * Verdwenen kind tot 5 jaar na de verdwijning. #### 1.6.5 Uitkering van de kinderbijslag * **Bijslagtrekkende:** Meestal de moeder. * **Bij scheiding:** De ouder die het kind opvoedt. * **Vanaf 16 jaar:** Mogelijk aan de jongere zelf. * **Kinderen in instelling:** 2/3 naar de instelling, 1/3 naar de ouder. * **Bijzondere jeugdzorg:** 2/3 naar de gemeenschap, 1/3 naar de ouder. * **Gedetineerde kinderen:** Normaal gesproken geen kinderbijslag. #### 1.6.6 Bedrag van de kinderbijslag (Groeipakket) * **Basisbedrag per maand:** € 166,46. * **Verhoogde bedragen:** Voor mindervalide werknemers, werklozen langer dan 6 maanden, wezenbijslag, mindervalide kinderen. * **Leeftijdsbijslag:** Extra bedragen op 6, 12 en 18 jaar. #### 1.6.7 Toeslag voor kinderen met een handicap * **Ernst van de aandoening:** Bepaald door punten in 3 pijlers: 1. Lichamelijke en geestelijke gevolgen. 2. Gevolgen voor deelname aan het dagelijks leven. 3. Gevolgen voor het gezin. #### 1.6.8 Aanvraag tot kinderbijslag * **Werkgever:** Aangesloten bij een kinderbijslagfonds. * **Geen werkgever:** Rechtstreeks aanvragen bij de Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers. * **Timing:** Aanvraag vanaf de 6de maand van de zwangerschap; uitkering mogelijk na de 7de maand. ### 1.7 Sociale regelgeving: Tijdskrediet en ouderschapsverlof * **Tijdskrediet:** Mogelijkheden voor volledige of gedeeltelijke onderbreking van de loopbaan. * Fulltime onderbreking. * Halftijdse vermindering. * 1/5 vermindering. * **Ouderschapsverlof:** Verlof tot de leeftijd van 12 jaar van het kind. * 4 maanden fulltime. * 8 maanden halftijds. * 20 maanden 1/5 vermindering. * 40 maanden 1/10 vermindering. * **Aanmoedigingspremie:** Kan verkregen worden vanuit de RVA. ### 1.8 Kinderrechten * De rechten van het kind, zoals gedefinieerd door UNICEF, zijn van belang. ### 1.9 Vroedvrouwen * Terugbetaling van vroedvrouwen aan huis is voorzien. ### 1.10 Wetgeving rond geboorteaangifte #### 1.10.1 Kennisgeving van geboorte * **Wat?** Informeren van de ambtenaar van de burgerlijke stand. * **Wanneer?** Uiterlijk de eerste werkdag na elke geboorte. * **Wie?** In het ziekenhuis regelt het ziekenhuis dit. Bij thuisbevalling de aanwezige arts, vroedvrouw of betrokkenen. * **Elektronisch:** Via eBirth. * **Schriftelijk:** Via het SPE (Studiecentrum Perinatale Epidemiologie). #### 1.10.2 Aangifte van geboorte * **Wie?** De moeder, de vader of beiden. * **Wanneer?** Binnen 15 dagen na de geboorte. Indien de 15e dag een weekend of feestdag is, wordt de termijn verlengd tot de eerstvolgende werkdag. * **Waar?** Dienst Burgerlijke Stand van de gemeente waar het kind geboren is, of eventueel in de kraamkliniek. * **Systeem:** Gebruik van een beveiligd informaticasysteem door ziekenhuizen en gemeenten om dubbele aangifte te voorkomen. #### 1.10.3 Akte van geboorte * **Vermelde gegevens van het kind:** Datum, uur en plaats van geboorte, geslacht, naam en voornamen. * **Vermelde gegevens van de ouders:** (Indien vaderschap vaststaat) Jaar, dag en plaats van geboorte, naam, voornamen en woonplaats. * **Vermelde gegevens van de aangever:** Naam, voornamen en woonplaats. * **Te late aangifte:** De ambtenaar meldt dit aan degene die de bevalling heeft gemeld, die vervolgens binnen 3 dagen alsnog de aangifte moet doen. #### 1.10.4 Geboortebewijzen en registratie * Ouders ontvangen geboortebewijzen voor aanvragen zoals kinderbijslag en inschrijving bij het ziekenfonds. * Het kind wordt ingeschreven in het bevolkingsregister. * Identiteitsdocumenten kunnen later afgehaald worden. * Indien niet in de woonplaats geboren, informeert de Burgerlijke Stand van de geboorteplaats het gemeentebestuur van de woonplaats. #### 1.10.5 Doodgeboorte of overlijden na geboorte * **Kind overlijdt vóór aangifte:** Zowel een akte van geboorte als een akte van overlijden wordt opgemaakt. * **Zwangerschap < 140 dagen (20 weken):** Geen aangifte, geen naam, wel begrafenis mogelijk, geen sociale tegemoetkomingen. * **Zwangerschap 140–179 dagen (20–25 weken):** Keuze voor wettelijke aangifte van geboorte (officieel een voornaam sinds maart 2019). Begrafenis/crematie mogelijk. Registratie in het overlijdensregister. Geen recht op sociale tegemoetkomingen. * **Zwangerschap ≥ 180 dagen (26 weken/6 maanden):** Verplichte aangifte als akte van 'levensloos aangegeven kind'. Registratie enkel in het overlijdensregister, geen geboorteakte. Mogelijkheid tot geven van voor- en familienaam. Begrafenis/crematie verplicht. Recht op sociale tegemoetkomingen. * **Overleden na geboorte:** Geboorteaangifte en overlijdensregister zijn van belang. Begrafenis/crematie is verplicht. Recht op sociale tegemoetkomingen. ### 1.11 Erkenning van een kind * **Authentieke akte:** Bevestigt de vader- of moederschapsrelatie, vooral relevant bij ongehuwd ouderschap. * **Waar en wanneer:** Bij de burgerlijke stand of notaris, kan voor of bij de geboorte. * **Gezamenlijke erkenning:** Vereist bij ongehuwde ouders, met instemming van de moeder. Kan met een medisch attest van zwangerschap en vermelde uitgerekende datum. * **Voornaam/voornamen:** Vrije keuze, maar kan geweigerd worden indien verwarrend, schadelijk voor het kind of derden. Beheerst door het recht van de nationaliteit van het kind. * **Familienaam van het kind (geboren na 1 juni 2014):** Keuze uit naam van moeder, vader of meemoeder. Volgorde vrij te bepalen, dubbele familienaam mogelijk. Bij onenigheid, één naam per ouder in alfabetische volgorde. Gekozen familienaam geldt voor alle volgende gemeenschappelijke kinderen. * **Familienaam van het kind (geboren vóór 1 juni 2014):** Naamsverandering mogelijk bij geboorte, adoptie of erkenning van een nieuw gemeenschappelijk kind. Geldt ook voor minderjarige kinderen geboren vóór 1/6/2014. Via gezamenlijke verklaring binnen één jaar. ### 1.12 Relatie- en samenlevingsvormen #### 1.12.1 Het huwelijk * **Voorwaarden:** Tussen twee personen van verschillend of hetzelfde geslacht (sinds 2003). Minimumleeftijd 18 jaar (uitzondering mogelijk via familierechtbank vanaf 16 jaar met ouderlijke toestemming). * **Niet geldig huwelijk:** Zonder geldige toestemming, schijnhuwelijk, toestemming onder dwang. * **Huwelijksbeletselen:** Verbod op bigamie, verwantschap in rechte lijn, tussen broers en zussen, en tussen oom/tante en nicht/neef. * **Formele vereisten:** Huwelijk mag voltrokken worden vanaf 14 dagen na aangifte en moet binnen 6 maanden gebeuren. Voltrekking in het openbaar door de ambtenaar van de burgerlijke stand. * **Rechten en plichten:** Samenwoning verplicht, getrouwheid, hulp en bijstand, vaststelling echtelijke verblijfplaats, recht om beroep uit te oefenen, bijdrage in huwelijkslasten. Hoofdelijke aansprakelijkheid voor schulden t.b.v. huishouden en opvoeding kinderen. #### 1.12.2 Wettelijke samenwoning * **Procedure:** Verklaring afleggen bij de gemeente. Geldt voor hetero- en homoseksuele partners, maar ook voor familieleden of huisgenoten. * **Voorwaarden:** Juridisch bekwaam, niet getrouwd, niet wettelijk samenwonend met een andere persoon. * **Rechten en plichten:** Bescherming van de gezinswoning (gemeenschappelijke woning + huisraad). Beslissingen over verkoop, schenking of hypotheek vereisen instemming van beide samenwonenden. Bijdrage in kosten van samenleven naar evenredigheid van mogelijkheden. #### 1.12.3 Feitelijke samenwoning * **Kenmerken:** Geen formaliteiten nodig. Geen wettelijke verplichting tot hulp. Geen bijzondere rechten of bescherming, tenzij schriftelijke afspraken. * **Uitzondering:** Ouders moeten volgens hun middelen bijdragen aan verzorging en opvoeding van hun kinderen, alsook aan huisvesting, levensonderhoud, gezondheid, toezicht, opleiding en ontplooiing. --- # Wetgeving rond geboorteaangifte en erkenning van een kind Dit deel behandelt de procedures en wettelijke vereisten voor het aangeven van een geboorte, inclusief de rol van ziekenhuizen, de burgerlijke stand en elektronische aangifte, evenals de opmaak van geboorteakten, de registratie van doodgeboortes en overlijdens, en de erkenning van een kind. ### 2.1 Kennisgeving van geboorte #### 2.1.1 Wat en wanneer Een 'kennisgeving van een geboorte' is het informeren van de ambtenaar van de burgerlijke stand. Dit dient te gebeuren bij elke geboorte, uiterlijk op de eerste werkdag na de geboorte. #### 2.1.2 Wie meldt de geboorte * **In een ziekenhuis:** Het ziekenhuis regelt de kennisgeving. * **Thuisbevalling:** De aanwezige arts, vroedvrouw of andere betrokkenen zijn verantwoordelijk. #### 2.1.3 Elektronische en schriftelijke melding * **Elektronisch:** Via het beveiligde eBirth-systeem. * **Schriftelijk:** Via het SPE (Studiecentrum Perinatale Epidemiologie). ### 2.2 Aangifte van geboorte #### 2.2.1 Wie en wanneer De aangifte van de geboorte moet gebeuren door de moeder, vader of beiden, binnen de 15 dagen na de geboorte van het kind. Valt de 15e dag op een weekend of feestdag, dan wordt de termijn verlengd tot de eerstvolgende werkdag. #### 2.2.2 Waar De aangifte vindt plaats bij de dienst Burgerlijke stand van de gemeente waar het kind is geboren. Dit kan eventueel ook in de kraamkliniek gebeuren. #### 2.2.3 Systeem ter voorkoming van dubbele aangifte Ziekenhuizen en gemeenten maken gebruik van een beveiligd informaticasysteem om dubbele aangiftes te voorkomen. #### 2.2.4 Inhoud van de akte van geboorte De akte van geboorte vermeldt: * **Gegevens van het kind:** Dag, uur en plaats van geboorte, geslacht, naam en voornamen. * **Gegevens van de ouders (indien vaderschap vaststaat):** Jaar, dag en plaats van geboorte, naam, voornamen en woonplaats. * **Gegevens van de aangever:** Naam, voornamen en woonplaats. #### 2.2.5 Procedure bij te late aangifte Indien de aangifte te laat gebeurt, meldt de ambtenaar dit binnen 3 werkdagen aan degene die de bevalling heeft gemeld. Deze persoon moet dan alsnog binnen 3 dagen de aangifte doen. ### 2.3 Geboortebewijzen en registratie Na het opmaken van de akte van geboorte ontvangen de ouders geboortebewijzen. Deze zijn nodig voor onder andere: * Het aanvragen van kinderbijslag. * Het inschrijven van het kind als persoon ten laste bij het ziekenfonds. Het kind wordt ingeschreven in het bevolkingsregister. Later ontvangen de ouders een uitnodiging om identiteitsdocumenten af te halen. Als het kind niet in de eigen woonplaats is geboren, informeert de Burgerlijke Stand van de geboorteplaats het gemeentebestuur van de woonplaats. ### 2.4 Doodgeboorte of overlijden na geboorte #### 2.4.1 Overlijden pasgeborene vóór aangifte Situatie: Een kind wordt levend geboren, maar overlijdt vóór de aangifte van de geboorte. Gevolg: Er wordt zowel een akte van geboorte als een akte van overlijden opgemaakt. * **Bij zwangerschap < 140 dagen (20 weken):** Geen aangifte, geen naam. Begrafenis is mogelijk. Er zijn geen sociale tegemoetkomingen. #### 2.4.2 Overlijdensaangifte van een doodgeboren kind * **Overlijden bij zwangerschapsduur 140–179 dagen (20–25 weken):** * Er is een keuze voor wettelijke aangifte van geboorte, waardoor het kind officieel een voornaam kan krijgen (sinds maart 2019). * Begrafenis of crematie is mogelijk. * Registratie gebeurt in het overlijdensregister. * Er is geen recht op sociale tegemoetkomingen. * **Doodgeboren > 180 dagen of meer (≥ 26 weken / 6 maanden):** * Aangifte is verplicht. * Het document is een akte van 'levensloos aangegeven kind'. * Registratie gebeurt enkel in het overlijdensregister, geen geboorteakte. * Het kind kan een voor- en familienaam krijgen. * Begrafenis/crematie is verplicht. * Er is recht op sociale tegemoetkomingen. #### 2.4.3 Overleden na geboorte (algemeen) Belangrijke punten bij het overlijden van pasgeborenen: * Geboorteaangifte en registratie in het overlijdensregister. * Begrafenis of crematie is verplicht. * Er is recht op sociale tegemoetkomingen. ### 2.5 Erkenning van een kind Een 'authentieke akte' bevestigt de vader- of moederschapsrelatie met het kind. Dit wordt 'erkenning' genoemd bij ongehuwd ouderschap. De erkenning kan gebeuren bij de burgerlijke stand of bij een notaris. #### 2.5.1 Bij ongehuwde ouders Bij ongehuwde ouders is een gezamenlijke erkenning vereist. #### 2.5.2 Met toestemming van de moeder Met toestemming van de moeder kan de erkenning plaatsvinden: * **Voor de geboorte:** Een attest van de arts die de zwangerschap bevestigt en de verwachte bevallingsdatum vermeldt is vereist. Er is geen minimale zwangerschapstermijn. * **Bij de geboorteaangifte zelf.** #### 2.5.3 Naam en voornamen van het kind * **Voornaam/voornamen:** * Wordt beheerst door het recht van de staat waarvan het kind de nationaliteit heeft. * Is vrij te kiezen, maar de ambtenaar van de Burgerlijke stand kan de voornaam weigeren indien deze verwarrend is, het kind kan schaden, of schade kan toebrengen aan derden. * **Familienaam van het kind (geboren na 1 juni 2014):** * Keuze voor de naam van de moeder, vader of meemoeder. * Volgorde is vrij te bepalen. * Een dubbele familienaam is mogelijk. * Bij onenigheid wordt één naam per ouder in alfabetische volgorde toegepast (sinds 1 januari 2017). * De gekozen familienaam geldt voor alle volgende gemeenschappelijke kinderen. * **Familienaam van het kind (geboren vóór 1 juni 2014):** * Een naamsverandering is mogelijk bij geboorte, adoptie of erkenning van een nieuw gemeenschappelijk kind. Dit geldt ook voor minderjarige kinderen geboren vóór 1 juni 2014. * Dit gebeurt via een gezamenlijke verklaring binnen 1 jaar na de geboorte, erkenning of adoptie. > **Tip:** Zorg dat je de specifieke data (zoals 1 juni 2014, 1 januari 2017, maart 2019) voor de naamsregels goed onthoudt, aangezien deze wijzigingen in de wetgeving markeren. ### 2.6 Doodgeboorte en registratie De wetgeving rond doodgeboortes is cruciaal en onderscheidt verschillende situaties op basis van de zwangerschapsduur: * **Zwangerschapsduur < 140 dagen (20 weken):** Geen wettelijke geboorteaangifte, geen naamregistratie. Enkel een begrafenis is mogelijk, zonder sociale tegemoetkomingen. * **Zwangerschapsduur 140–179 dagen (20–25 weken):** Men kan kiezen voor een wettelijke geboorteaangifte, wat het kind recht geeft op een officiële voornaam. Registratie gebeurt in het overlijdensregister. Er is geen recht op sociale tegemoetkomingen. * **Zwangerschapsduur ≥ 180 dagen (≥ 26 weken / 6 maanden):** Aangifte van 'levensloos aangegeven kind' is verplicht. Dit kind wordt geregistreerd in het overlijdensregister, maar niet in het geboorteregister. Het kind kan een voor- en familienaam krijgen. Begrafenis of crematie is verplicht, en er is recht op sociale tegemoetkomingen. > **Belangrijk:** Het onderscheid in zwangerschapsduur bepaalt de registratie (geboorteakte versus overlijdensregister), de mogelijkheid tot naamgeving, en het recht op sociale tegemoetkomingen. --- Dit gedeelte van de studiehandleiding focust zich op de administratieve en juridische aspecten die gepaard gaan met de geboorte van een kind, inclusief de specifieke procedures bij het verlies van een kind tijdens de zwangerschap of kort na de geboorte. De erkenning van een kind is een sleutelonderdeel om het vaderschap of moederschap juridisch vast te stellen, wat de nodige rechtsgevolgen met zich meebrengt. De uiteenzetting over de wetgeving rond geboorteaangifte en erkenning is essentieel voor een goed begrip van familierecht en burgerlijke stand. --- # Wettelijke kaders voor relatie- en samenlevingsvormen Dit onderwerp verkent de wetgeving rond verschillende samenlevingsvormen, waaronder het huwelijk, de wettelijke samenwoning en de feitelijke samenwoning, en behandelt de voorwaarden, rechten, plichten en eventuele beletsels voor deze vormen van samenleven. ### 3.1 Het huwelijk Het huwelijk is een wettelijk erkende verbintenis tussen twee personen. #### 3.1.1 Voorwaarden om te huwen * **Leeftijd:** De minimumleeftijd is achttien jaar. Uitzonderingen zijn mogelijk via de familierechtbank vanaf zestien jaar, mits ouderlijke toestemming. * **Toestemming:** Een geldig huwelijk vereist vrije toestemming van beide partijen. Huwelijken onder dwang, geweld of bedreiging zijn niet geldig. * **Schijnhuwelijk:** Een huwelijk dat uitsluitend is aangegaan met het doel om verblijfsrecht of andere voordelen te verkrijgen, is niet geldig. * **Bigamie:** Het is verboden om een tweede huwelijk aan te gaan vóór de ontbinding van het eerste huwelijk. #### 3.1.2 Huwelijksbeletselen * **Verwantschap:** Huwelijken zijn verboden in de rechte lijn (bv. ouder-kind, grootouder-kleinkind) en tussen broers en zussen. Ook tussen oom/tante en nicht/neef is een huwelijk niet toegestaan. * **Wettelijke samenwoning:** Twee personen die wettelijk samenwonen, kunnen niet tegelijkertijd trouwen. #### 3.1.3 Formele vereisten voor de voltrekking * Een huwelijksaangifte is vereist. * Het huwelijk mag pas voltrokken worden veertien dagen na de opmaak van de aangifte. * De huwelijksvoltrekking moet binnen zes maanden na de aangifte plaatsvinden, anders is een nieuwe aangifte nodig. * De voltrekking geschiedt in het openbaar door de ambtenaar van de burgerlijke stand. Deze kan weigeren indien niet aan de voorwaarden is voldaan of indien het huwelijk in strijd is met de openbare orde. #### 3.1.4 Rechten en plichten van echtgenoten * **Samenwoning:** Echtgenoten zijn verplicht om samen te wonen. * **Getrouwheid, hulp en bijstand:** Echtgenoten hebben de plicht om elkaar getrouw te zijn, hulp en bijstand te verlenen. * **Echtelijke verblijfplaats:** De echtelijke verblijfplaats wordt in onderlinge overeenstemming vastgesteld. * **Beroepsuitoefening:** Elk echtgenoot heeft het recht om een beroep uit te oefenen zonder instemming van de andere echtgenoot. * **Bijdrage in de huwelijkslasten:** Echtgenoten moeten bijdragen in de huwelijkslasten naar vermogen. * **Hoofdelijke aansprakelijkheid:** Echtgenoten zijn hoofdelijk aansprakelijk voor schulden die aangegaan zijn voor het huishouden en de opvoeding van de kinderen. Dit geldt niet voor buitensporige schulden. ### 3.2 De wettelijke samenwoning Wettelijke samenwoning is een juridische status die twee personen kunnen verkrijgen door een verklaring af te leggen bij de gemeente. Deze vorm van samenleven biedt juridische bescherming en staat open voor hetero- en homoseksuele koppels, maar ook voor andere familieleden of huisgenoten zonder een seksuele relatie. #### 3.2.1 Voorwaarden voor wettelijke samenwoning Om wettelijk samen te wonen, moet men aan de volgende voorwaarden voldoen: * **Juridisch bekwaam:** Men moet juridisch bekwaam zijn om een contract te sluiten. * **Niet gehuwd:** Men mag niet gehuwd zijn. * **Niet reeds wettelijk samenwonend:** Men mag niet reeds wettelijk samenwonen met een andere persoon. De verklaring tot wettelijke samenwoning moet specifieke gegevens bevatten, zoals namen, geboortedata, woonplaatsen en handtekeningen van beide partijen, en de wens om samen te wonen. #### 3.2.2 Rechten en plichten bij wettelijke samenwoning * **Bescherming van de gezinswoning:** De gezamenlijke woning en de huisraad zijn beschermd. Beslissingen over verkoop, schenking of hypotheek vereisen de instemming van beide samenwonenden. Bij weigering kan de rechtbank toestemming verlenen. * **Bijdrage in de kosten van samenleven:** De kosten van het samenleven moeten naar evenredigheid van de mogelijkheden worden gedeeld. Dit omvat huishoudkosten, onderhoud, opvoeding en opleiding van kinderen, onroerende voorheffing en verkeersbelasting van gemeenschappelijke eigendommen. ### 3.3 De feitelijke samenwoning Feitelijke samenwoning kenmerkt zich door het ontbreken van specifieke wettelijke formaliteiten om samen te wonen. #### 3.3.1 Kenmerken en rechten/plichten * **Geen formaliteiten:** Er zijn geen specifieke wettelijke formaliteiten nodig om feitelijk samen te wonen. * **Geen wettelijke verplichting tot hulp:** Partners zijn niet wettelijk verplicht elkaar te helpen. * **Geen bijzondere rechten/bescherming:** Er zijn geen bijzondere rechten of bescherming voor partners, tenzij er schriftelijke afspraken zijn gemaakt. * **Uitzondering: Ouderlijke plichten:** Ouders blijven verplicht bij te dragen aan de verzorging en opvoeding van hun kinderen naar hun middelen, inclusief huisvesting, levensonderhoud, gezondheid, toezicht, opvoeding, opleiding en ontplooiing. > **Tip:** Het is voor feitelijk samenwonenden sterk aan te raden om schriftelijke afspraken te maken (bv. via een samenlevingscontract of testament) om bepaalde rechten en plichten vast te leggen die wettelijk niet automatisch gelden. --- # Afstammingswetgeving Afstammingswetgeving regelt de juridische vaststelling van het ouderschap en de daaruit voortvloeiende rechten en plichten tussen ouders en kinderen. ### 4.1 Wettelijke vaststelling van het ouderschap De juridische band tussen een kind en zijn ouders wordt vastgesteld door middel van specifieke wettelijke procedures. Bij getrouwde ouders wordt het vaderschap in beginsel vermoed door het huwelijk, terwijl bij ongehuwde ouders de vaststelling van het vaderschap doorgaans via erkenning verloopt. #### 4.1.1 Erkenning van een kind Erkenning is de handeling waarmee een persoon, meestal de vader, het vaderschap of moederschap ten aanzien van een kind juridisch erkent. Dit creëert een authentieke akte die de vader- of moederschapsrelatie bevestigt. * **Wanneer kan erkenning plaatsvinden?** * Voor de geboorte (met een medisch attest dat de zwangerschap en de vermoedelijke bevallingsdatum bevestigt). * Bij de geboorteaangifte zelf. * Na de geboorte bij de burgerlijke stand of een notaris. * **Vereisten bij ongehuwd ouderschap:** * Bij ongehuwde ouders is doorgaans een gezamenlijke erkenning vereist, tenzij de moeder instemt met een erkenning door de vader alleen. * **Toestemming van de moeder:** * Met toestemming van de moeder kan de vader het kind erkennen. * **Gevolgen van erkenning:** * De erkende ouder verkrijgt dezelfde rechten en plichten ten aanzien van het kind als een ouder wiens ouderschap wettelijk vaststaat. ### 4.2 Gegevens van het kind en de ouders Bij de geboorteaangifte worden essentiële gegevens van het kind en de ouders vastgelegd in een akte van geboorte. * **Gegevens van het kind:** * Dag, uur en plaats van geboorte. * Geslacht. * Naam en voornamen. * **Gegevens van de ouders (indien vaderschap vaststaat):** * Jaar, dag en plaats van geboorte. * Naam, voornamen en woonplaats. * **Gegevens van de aangever:** * Naam, voornamen en woonplaats. #### 4.2.1 Naam en voornamen van het kind De keuze van de voor- en achternaam van het kind is geregeld in de wetgeving. * **Voornamen:** * De voornamen worden gekozen door de ouders. * De ambtenaar van de burgerlijke stand kan een voornaam weigeren indien deze verwarrend is, het kind kan schaden, of schade kan toebrengen aan derden. De keuze van voornamen is onderworpen aan het recht van de staat waarvan het kind de nationaliteit heeft. * **Familienaam (voor kinderen geboren na 1 juni 2014):** * Ouders kunnen kiezen voor de naam van de moeder, de vader, of de meemoeder. * De volgorde van namen kan vrij bepaald worden. * Een dubbele familienaam is mogelijk. * Bij onenigheid wordt sinds 1 januari 2017 één naam per ouder in alfabetische volgorde toegekend. * De gekozen familienaam geldt voor alle volgende gemeenschappelijke kinderen. * **Familienaam (voor kinderen geboren vóór 1 juni 2014):** * Naamsverandering is mogelijk bij geboorte, adoptie of erkenning van een nieuw gemeenschappelijk kind. * Dit geldt ook voor minderjarige kinderen geboren vóór 1 juni 2014. * Een gezamenlijke verklaring binnen één jaar na de geboorte, erkenning of adoptie is vereist. ### 4.3 Gevolgen van geboorte, overlijden en dood geboorte De wetgeving voorziet in specifieke procedures en consequenties bij de geboorte, het overlijden van een pasgeborene, of een doodgeboorte. #### 4.3.1 Doodgeboorte en overlijden na geboorte * **Overlijden pasgeborene vóór aangifte:** * Indien een kind levend wordt geboren en overlijdt vóór de aangifte van de geboorte, wordt zowel een akte van geboorte als een akte van overlijden opgemaakt. * Bij een zwangerschapsduur van minder dan 140 dagen (ongeveer 20 weken) is er geen officiële aangifte, geen naam en geen sociale tegemoetkomingen. Begrafenis is mogelijk. * **Overlijden bij zwangerschapsduur 140–179 dagen (ongeveer 20–25 weken):** * Er is een keuze voor wettelijke aangifte van geboorte, wat betekent dat het kind officieel een voornaam kan krijgen. * Begrafenis of crematie is mogelijk. * Registratie gebeurt in het overlijdensregister. * Er is geen recht op sociale tegemoetkomingen. * **Doodgeboren na 180 dagen of meer (ongeveer 26 weken / 6 maanden):** * Aangifte van overlijden is verplicht. * Er wordt een akte van 'levensloos aangegeven kind' opgemaakt. * Registratie gebeurt alleen in het overlijdensregister, geen geboorteakte. * Er is de mogelijkheid om een voor- en familienaam te geven. * Begrafenis of crematie is verplicht. * Er is recht op sociale tegemoetkomingen. * **Belangrijke punten bij overlijden van pasgeborenen:** * De geboorteaangifte en het overlijdensregister zijn relevant. * Begrafenis of crematie is verplicht. * Afhankelijk van de omstandigheden is er recht op sociale tegemoetkomingen. > **Tip:** Het onderscheid tussen een doodgeboorte en een levend geboren kind dat overlijdt, is cruciaal voor de wettelijke registratie en de mogelijke sociale uitkeringen. Let goed op de zwangerschapsduur bij het interpreteren van de regels. ### 4.4 Samenlevingsvormen en ouderschap De wetgeving rond samenlevingsvormen heeft invloed op de juridische positie van ouders en kinderen, met name bij ongehuwde koppels. #### 4.4.1 Wettelijke samenwoning Wettelijke samenwoning biedt een juridische bescherming voor koppels, ongeacht hun geaardheid of relatievorm (ook familieleden of huisgenoten zonder seksuele relatie). * **Voorwaarden:** * Juridische bekwaamheid om een contract te sluiten. * Niet getrouwd zijn. * Niet wettelijk samenwonen met een andere persoon. * **Verklaring:** * De verklaring wordt afgelegd bij de gemeente en bevat namen, geboortedata, woonplaatsen en handtekeningen van beide partijen, alsook hun wens om samen te wonen en kennis van de relevante wetsartikelen. * De verklaring wordt ingeschreven in het bevolkingsregister. * **Rechten en plichten:** * **Bescherming van de gezinswoning:** Beslissingen over de verkoop, schenking of hypotheek van de gezamenlijke woning vereisen instemming van beide partners. Bij weigering kan de rechtbank toestemming geven. * **Bijdrage in kosten van samenleven:** Kosten worden gedeeld naar evenredigheid van de mogelijkheden, inclusief huishoudkosten, onderhoud, en opvoeding van kinderen. Ook gemeenschappelijke eigendommen vallen hieronder. #### 4.4.2 Feitelijke samenwoning Feitelijke samenwoning kent geen formaliteiten en biedt geen bijzondere wettelijke rechten of bescherming voor de partners, tenzij er schriftelijke afspraken zijn gemaakt. De wettelijke verplichting om bij te dragen aan de zorg en opvoeding van kinderen blijft echter bestaan. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Postpartale fase | De periode na de bevalling, die belangrijk is voor zowel de moeder als het kind en waarin specifieke sociale wetgeving en voorzieningen van toepassing kunnen zijn. | | Sociale zekerheid | Een stelsel van wetten en regelingen dat werknemers en hun gezinnen beschermt tegen inkomensverlies door omstandigheden zoals ziekte, arbeidsongeschiktheid, werkloosheid, ouderdom, zwangerschap en zorg voor kinderen. | | Moeder-kindzorg | Een specifiek domein binnen de sociale zekerheid dat zich richt op de ondersteuning van de vrouw en het gezin tijdens zwangerschap, arbeid, bevalling, kraambed en de eerste levensjaren van het kind, met als doel veiligheid, gezondheid en een financieel vangnet te bieden. | | Moederschapsbescherming | Wettelijke maatregelen die zwangere werknemers en moeders beschermen tegen discriminatie, ontslag, overwerk en nachtarbeid, en die recht geven op specifieke verlofperiodes en aangepast werk. | | Moederschapsrust | Een verplichte periode van rust voor de moeder, die volgt op de bevalling en wettelijk is vastgelegd, met een minimum- en maximumduur, bedoeld voor herstel en zorg voor de pasgeborene. | | Bevallingsrust | De periode die samenvalt met de moederschapsrust, specifiek gericht op de herstelperiode direct na de bevalling en de eerste weken daarna. | | Vaderschapsverlof | Een wettelijk vastgelegde periode van verlof voor de vader, die opgenomen kan worden ter ondersteuning van de moeder en het gezin rondom de geboorte van een kind. | | Kinderbijslag | Een financiële tegemoetkoming die door de overheid wordt verstrekt aan ouders of verzorgers voor de opvoeding en verzorging van kinderen, vaak afhankelijk van leeftijd en specifieke omstandigheden. | | Groeipakket | Een modulair systeem van kinderbijslag in Vlaanderen dat verschillende componenten omvat, zoals een startbedrag (kraamgeld) en maandelijkse basisbedragen, met mogelijke toeslagen voor specifieke situaties zoals een handicap. | | Startbedrag (kraamgeld) | Een eenmalige financiële toelage die wordt verstrekt bij de geboorte van een kind om de initiële kosten van de komst van een baby te dekken. | | Kennisgeving van geboorte | De formele procedure waarbij de geboorte van een kind wordt gemeld aan de ambtenaar van de burgerlijke stand, meestal uitgevoerd door het ziekenhuis of de betrokkenen bij een thuisbevalling. | | Aangifte van geboorte | De wettelijke verplichting om binnen een bepaalde termijn na de geboorte de geboorte officieel te registreren bij de dienst Burgerlijke Stand, wat resulteert in de opmaak van een geboorteakte. | | Akte van geboorte | Een officieel document dat de geboorte van een persoon vastlegt, inclusief details zoals datum, uur, plaats van geboorte, geslacht, naam en voornamen, evenals gegevens van de ouders. | | Doodgeboorte | Het overlijden van een kind in de baarmoeder na een zwangerschapsduur van minimaal 180 dagen (ongeveer 26 weken), wat leidt tot de opmaak van een akte van levensloos aangegeven kind. | | Erkenning van een kind | Een juridische handeling waarbij een ouder (meestal de vader bij ongehuwd ouderschap) zijn vaderschap of moederschap ten opzichte van het kind bevestigt, wat rechten en plichten met zich meebrengt. | | Wettelijke samenwoning | Een juridische status die twee personen verkrijgen door een verklaring af te leggen bij de gemeente, wat hen bepaalde rechten en bescherming biedt, vergelijkbaar met het huwelijk maar met minder formaliteiten. | | Feitelijke samenwoning | Het samenleven van twee of meer personen zonder wettelijke formaliteiten of registratie, waarbij er geen specifieke wettelijke rechten of bescherming voor de partners bestaan, tenzij schriftelijke afspraken zijn gemaakt. | | Huwelijk | Een wettelijk erkende verbintenis tussen twee personen, waarbij specifieke voorwaarden, rechten en plichten gelden voor de echtgenoten, en die bescherming biedt aan het gezin. | | Afstammingswetgeving | De set van wettelijke regels die bepalen hoe het ouderschap van een kind wordt vastgesteld en welke juridische band dit creëert tussen ouder en kind, inclusief de gevolgen voor naam, erfelijkheid en onderhoudsplicht. |