Hfst_8_InterneMarktII_personen.pptx

# Vrij verkeer van personen en Europees burgerschap Dit onderwerp behandelt het algemene recht op vrij verkeer en verblijf van EU-burgers en hun familieleden binnen de Unie, met speciale aandacht voor de rol van Europees burgerschap en de relevante jurisprudentie. ### 1.1 Het recht op vrij verkeer binnen de Unie Het recht op vrij verkeer van personen is een fundamenteel principe van de Europese Unie en is verankerd in de Verdragen. Dit recht kent verschillende facetten: * **Vrij verkeer van werknemers:** Geregeld in artikel 45 tot en met 48 VWEU. * **Vrij verkeer van vestiging:** Geregeld in artikel 49 tot en met 55 VWEU. * **Vrij verkeer van (niet-economisch actieve) EU-burgers:** Geregeld in artikel 20 en 21 VWEU, en nader uitgewerkt in Richtlijn 2004/38. Deze rechten zijn van toepassing op grensoverschrijdende situaties. Echter, het Hof van Justitie heeft geoordeeld dat ook in zuiver interne situaties, waar geen fysieke grensoverschrijding plaatsvindt, een beroep kan worden gedaan op deze vrijheden, bijvoorbeeld in terugkeersituaties of wanneer de impact op toekomstige uitoefening van het personenverkeer relevant is (zaak *Zhu en Chen* en zaak *Ruiz Zambrano*). ### 1.2 Europees burgerschap Europees burgerschap, vastgelegd in artikel 20 VWEU, is een aanvulling op het nationale burgerschap. Het houdt in dat eenieder die de nationaliteit van een EU-lidstaat bezit, tevens burger van de Unie is. * **Toekenning nationaliteit:** De bevoegdheid om de nationaliteit toe te kennen, berust uitsluitend bij de lidstaten (zaak *Micheletti* en zaak *Com v. Malta*). * **Rechten van EU-burgers:** * Recht op verplaatsing en verblijf binnen de Unie. * Actief en passief kiesrecht voor verkiezingen van het Europees Parlement en gemeenteraden in de lidstaat van verblijf. * Recht op diplomatieke en consulaire bescherming in derde landen. * Recht om verzoekschriften te richten aan het Europees Parlement en te corresponderen in de eigen taal met Europese instellingen, zoals de ombudsman. Deze rechten gelden onder de voorwaarden die in de verdragen en uitvoeringsmaatregelen zijn bepaald, met name Richtlijn 2004/38. #### 1.2.1 Jurisprudentie met betrekking tot verblijfsrecht **Arrest Baumbast (C-413/99):** Dit arrest benadrukt de directe werking van het verblijfsrecht voor burgers van de Unie. De essentie hiervan is dat een verblijfsrecht niet kan worden geweigerd op grond van het feit dat een burger niet voldoet aan de nationale eisen voor ziektekostenverzekering voor spoedeisende zorg, zolang de burger voldoet aan de voorwaarden van het Europees recht. Het verblijfsrecht geldt voor iedere burger van de Unie die zich begeeft naar of verblijft in een andere lidstaat dan die waarvan hij de nationaliteit bezit, en diens familieleden. ### 1.3 Richtlijn 2004/38 inzake het recht van burgers van de Unie en hun familieleden om vrij binnen het grondgebied van de lidstaten te reizen en te verblijven Deze richtlijn regelt de concrete uitoefening van het recht op vrij verkeer en verblijf. * **Toepassingsgebied:** Geldt voor burgers van de Unie en hun familieleden. * **Uitreis- en inreisrecht:** Geregeld in artikel 4 en 5 van de richtlijn. * **Verblijfsrecht:** * **Tot 3 maanden:** Vereist enkel een geldig identiteitsbewijs of paspoort. * **Meer dan 3 maanden:** Vereist dat de burger economisch actief is (werknemer of zelfstandige) of over voldoende bestaansmiddelen en een ziektekostenverzekering beschikt. * **Duurzaam verblijfsrecht:** Ontstaat na 5 jaar legaal verblijf (artikel 16). #### 1.3.1 Definitie ‘familieleden’ (Art. 2 (2)) De richtlijn definieert "familieleden" ruim: * **Echtgenoot of geregistreerd partner:** Voor geregistreerd partnerschap geldt dat het gastland dit gelijk moet stellen aan een wettelijk huwelijk en de voorwaarden van de wetgeving van het gastland moeten zijn voldaan (zaak *Coman* C-673/16). * **Rechtstreekse bloedverwanten in neergaande lijn:** Die jonger zijn dan 21 jaar of ten laste zijn. * **Rechtstreekse bloedverwanten in opgaande lijn:** Indien zij ten laste zijn. #### 1.3.2 Uitzonderingen op het verblijfsrecht De lidstaten kunnen beperkingen opleggen op basis van: * **Openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid** (artikel 27). Deze beperkingen moeten strikt worden geïnterpreteerd en gebaseerd zijn op actueel en persoonlijk gedrag, met een reële en voldoende ernstige bedreiging en een evenredige sanctie. De bewijslast hiervoor ligt bij de lidstaat. * **Bescherming tegen verwijdering** (artikel 28). ### 1.4 Vrij verkeer van werknemers (Artikel 45 VWEU) Dit artikel regelt het vrije verkeer van werknemers binnen de Unie en verbiedt discriminatie op grond van nationaliteit op het gebied van werkgelegenheid, beloning en arbeidsvoorwaarden. * **Toepassingsgebied:** * Migrerende EU-werknemers. * Er moet een grensoverschrijdend element zijn (nationaliteit van een EU- of EER-lidstaat). * Overgangsmaatregelen bij toetreding van nieuwe lidstaten kunnen van toepassing zijn. * **Definitie ‘werknemer’:** Het uitoefenen van een substantiële economische activiteit, voor een bepaalde duur, tegen vergoeding, voor en onder het gezag van een ander. * **Familieleden van migrerende werknemers:** Deze hebben ook rechten onder Richtlijn 2004/38 (echtgenoot/geregistreerd partner, kinderen onder 21 of ten laste, ouders ten laste). * **Uitzonderingen:** * **Openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid:** Strikte interpretatie vereist (zie hierboven). * **Overheidsdienst:** Artikel 45 VWEU is niet van toepassing op betrekkingen in overheidsdienst. Dit wordt Europeesrechtelijk geïnterpreteerd als het uitoefenen van openbaar gezag en het dragen van verantwoordelijkheid voor bescherming van algemene staatsbelangen (NMBS-arresten). #### 1.4.1 Jurisprudentie met betrekking tot het vrij verkeer van werknemers **Arrest Bosman (C-415/93):** Dit arrest stelde dat sport, zoals betaald voetbal, een economische activiteit is waarop het vrij verkeer van werknemers van toepassing is. De transferregeling en nationaliteitsclausules van sportbonden werden in strijd geacht met artikel 45 VWEU. Nationaliteitsclausules zijn directe discriminatie, terwijl transfervergoedingen als niet-discriminerende belemmeringen worden beschouwd die gerechtvaardigd kunnen zijn indien zij voldoen aan de 'rule of reason' (noodzakelijk en proportioneel). **Arrest FIFA (C-650/22):** Dit arrest bevestigt dat ook regels van internationale sportorganisaties getoetst kunnen worden aan het Unierecht indien zij economische activiteiten beïnvloeden. ### 1.5 Recht van vestiging (Artikel 49 VWEU) Dit artikel regelt de mogelijkheid voor burgers van de ene lidstaat om zich in een andere lidstaat te vestigen teneinde daar als zelfstandige of via een vennootschap economische activiteiten uit te oefenen. * **Harmonisatierichtlijnen:** Artikel 53 VWEU bepaalt dat richtlijnen worden vastgesteld ter wederzijdse erkenning van diploma's en beroepskwalificaties. * **Jurisprudentie met betrekking tot erkenning diploma's:** * **Arrest Heylens (222/86) en Vlassopoulou (C-340/89):** Deze arresten stellen dat ook niet-discriminerende nationale kwalificatievereisten in strijd kunnen zijn met artikel 49 VWEU indien de lidstaat geen rekening houdt met de ervaring en kwalificaties die de betrokkene in zijn lidstaat van oorsprong heeft opgedaan. #### 1.5.1 Uitoefening openbaar gezag (Art. 51 VWEU) Artikel 51 VWEU maakt een uitzondering op het recht van vestiging voor activiteiten die, op het grondgebied van een lidstaat, met overheidsgezag beklede werkzaamheden omvatten. Het Hof van Justitie heeft dit ruim geïnterpreteerd: * **Taken van algemeen belang vs. openbaar gezag:** Niet elke taak van algemeen belang valt onder deze uitzondering, enkel die welke specifiek de uitoefening van openbaar gezag impliceert. * **Voorbeelden:** Het verlijden van authentieke akten, waarbij de wil van de partijen wordt vastgelegd en er aansprakelijkheid voor fouten ontstaat, kan worden gezien als het uitoefenen van openbaar gezag. Lidstaten kunnen wel voorwaarden stellen aan de procedure tot aanstelling, organisatie, etc., mits deze noodzakelijk en evenredig zijn (Commissie t. België C-47/08). > **Tip:** Het is cruciaal om het onderscheid te maken tussen de verschillende vrijheden van personenverkeer (werknemers, vestiging, niet-economisch actieve burgers) en te erkennen dat Europees burgerschap hieraan een overkoepelend recht toevoegt. De jurisprudentie is hierbij essentieel voor de concrete invulling en reikwijdte van deze rechten. > **Tip:** Let goed op de specifieke definitie van 'familieleden' in Richtlijn 2004/38, aangezien dit rechtstreeks invloed heeft op de uitoefening van het verblijfsrecht voor niet-EU-burgers die met een EU-burger meereizen. > **Tip:** Bij de analyse van beperkingen op het vrije verkeer is het altijd belangrijk om te onderzoeken of deze beperkingen gerechtvaardigd zijn op grond van openbare orde, openbare veiligheid of volksgezondheid en of zij voldoen aan de eisen van noodzakelijkheid en evenredigheid. --- # Vrij verkeer van werknemers Dit deel van de studiehandleiding behandelt het recht van werknemers uit EU-lidstaten om in andere lidstaten te werken, de afschaffing van discriminatie op grond van nationaliteit en de uitzonderingen hierop, inclusief de impact van sportregels. ### 2.1 Algemene beginselen van vrij verkeer van werknemers Het vrij verkeer van werknemers is een fundamenteel principe van het EU-recht, vastgelegd in artikel 45 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Dit principe houdt in dat werknemers uit lidstaten zich vrij mogen verplaatsen en werken in andere lidstaten, zonder discriminatie op grond van hun nationaliteit. #### 2.1.1 Toepassingsgebied van artikel 45 VWEU * **Vrij verkeer van werknemers binnen de Unie:** Lidstaten dienen alle vormen van discriminatie op grond van nationaliteit te elimineren met betrekking tot werkgelegenheid, beloning en andere arbeidsvoorwaarden. * **Recht op arbeid en verblijf:** Werknemers hebben het recht om te reageren op een feitelijk aanbod tot tewerkstelling, zich vrij te verplaatsen binnen de lidstaten, te verblijven in een lidstaat om een beroep uit te oefenen onder dezelfde voorwaarden als nationale werknemers, en verblijf te houden na het beëindigen van een dienstverband. * **Grensoverschrijdend element:** Het recht op vrij verkeer van werknemers is van toepassing op situaties met een grensoverschrijdend element. Dit betekent dat de werknemer de nationaliteit van een EU- of EER-lidstaat moet bezitten en zich begeeft naar of verblijft in een andere lidstaat dan die waarvan hij de nationaliteit bezit. * **Definitie van 'werknemer':** Een werknemer is iemand die een substantiële economische activiteit uitoefent, voor een bepaalde duur, tegen vergoeding, en voor en onder het gezag van een ander. #### 2.1.2 Familieleden van migrerende werknemers Richtlijn 2004/38 regelt de rechten van familieleden van migrerende werknemers. Dit omvat: * Echtgenoot of geregistreerd partnerschap, mits dit gelijkgesteld is aan een wettelijk huwelijk door het ontvangende land en voldoet aan de nationale wetgeving. * Kinderen die jonger zijn dan 21 jaar of die ten laste zijn. * Ouders die ten laste zijn. #### 2.1.3 Uitzonderingen op het vrij verkeer van werknemers Hoewel het principe van vrij verkeer van werknemers breed is, zijn er uitzonderingen mogelijk. * **Openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid:** Deze uitzonderingen moeten strikt worden geïnterpreteerd en vereisen actueel en persoonlijk gedrag dat een reële en voldoende ernstige bedreiging vormt voor een fundamenteel belang van de samenleving. De bewijslast hiervoor ligt bij de lidstaat. * **Overheidsdienst:** Het vrij verkeer van werknemers is niet van toepassing op betrekkingen in overheidsdienst. Dit is geïnterpreteerd als taken die gepaard gaan met de uitoefening van openbaar gezag en verantwoordelijkheid voor de bescherming van algemene staatsbelangen. ### 2.2 Impact van sportregels op vrij verkeer Rechtspraak van het Hof van Justitie heeft bepaald dat sport, wanneer het economische activiteit omvat, onder het EU-recht valt, inclusief het vrij verkeer van werknemers. #### 2.2.1 Zaak Bosman De zaak C-415/93, bekend als de Bosman-zaak, had een grote impact. * **Feiten:** Een Belgische voetballer wilde naar een Franse club, maar de transferregeling en nationaliteitsclausules van sportbonden vormden een belemmering. * **Rechtsvragen:** Was Europees recht van toepassing en waren de transferregeling en nationaliteitsclausules in strijd met het vrij verkeer van werknemers? * **Uitspraak:** Het Hof oordeelde dat sport een economische activiteit is en dat het vrij verkeer van werknemers ook van toepassing is op de regels van sportbonden. Nationaliteitsclausules werden beschouwd als directe discriminatie, terwijl transfervergoedingen werden gezien als niet-discriminerende belemmeringen die de "rule of reason" moesten doorstaan. #### 2.2.2 Verdere jurisprudentie De jurisprudentie, zoals in zaak C-650/22 (FIFA), blijft de toepassing van het vrij verkeer van werknemers op sportorganisaties uitwerken. ### 2.3 Europees burgerschap en verblijfsrechten Artikel 20 VWEU introduceert het concept van het Europees burgerschap, dat supplementair is aan het nationaal burgerschap. Elke burger van de Unie heeft rechten, waaronder het recht op verplaatsing en verblijf binnen de Unie. #### 2.3.1 Zaak Zhu en Chen Deze zaak (C-200/02) benadrukte dat zelfs wanneer een kind de nationaliteit van een lidstaat bezit, maar de ouders niet, het kind toch rechten kan ontlenen aan het EU-burgerschap, wat kan leiden tot een verblijfsrecht voor de ouders. #### 2.3.2 Zaak Ruiz Zambrano De zaak C-34/09 benadrukte het belang van Europees burgerschap voor niet-EU-burgers die familiebanden hebben met EU-burgers. Het Hof oordeelde dat een verblijfsrecht niet geweigerd mocht worden aan de niet-EU-burger-ouder van een EU-burger-kind indien dit zou leiden tot de gedwongen uitwijking van het kind uit de Unie. #### 2.3.3 Arrest Baumbast In de zaak C-413/99 oordeelde het Hof dat elke burger van de Unie die zich naar of verblijft in een andere lidstaat dan die waarvan hij de nationaliteit bezit, een rechtstreeks werkend verblijfsrecht heeft, ongeacht of hij economisch actief is of niet, mits hij beschikt over voldoende bestaansmiddelen en een ziektekostenverzekering. > **Tip:** Het Europese burgerschap en de hieraan verbonden rechten zijn een belangrijk instrument om het vrije verkeer te versterken en bieden bescherming, zelfs in situaties die initieel geen grensoverschrijdend economisch element vertonen. #### 2.3.4 Richtlijn 2004/38 Deze richtlijn codificeert en verduidelijkt de rechten van burgers van de Unie en hun familieleden om zich vrij te verplaatsen en te verblijven op het grondgebied van de lidstaten. * **Rechten:** Uitreis- en inreisrecht, verblijfsrecht (onder voorwaarden zoals bestaansmiddelen en ziektekostenverzekering voor verblijf langer dan drie maanden), en duurzaam verblijfsrecht na vijf jaar legaal verblijf. * **Uitzonderingen:** Vergelijkbaar met artikel 45 VWEU, zijn er uitzonderingen mogelijk op basis van openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid, met strenge interpretatie en bescherming tegen verwijdering. ### 2.4 Vrij verkeer van vestiging Artikel 49 VWEU regelt het vrij verkeer van vestiging, waarbij burgers uit lidstaten het recht hebben om zich in een andere lidstaat te vestigen om daar als zelfstandige of via een vennootschap economische activiteiten uit te oefenen. #### 2.4.1 Harmonisatierichtlijnen en erkenning van kwalificaties Artikel 53 VWEU bepaalt dat harmonisatierichtlijnen worden vastgesteld met betrekking tot de wederzijdse erkenning van diploma's en beroepskwalificaties. #### 2.4.2 Jurisprudentie (Heylens en Vlassopoulou) Arresten zoals Heylens (C-222/86) en Vlassopoulou (C-340/89) hebben bepaald dat zelfs niet-discriminerende nationale kwalificatievereisten in strijd kunnen zijn met artikel 49 VWEU indien de lidstaat geen rekening houdt met de ervaring en kwalificaties die in de lidstaat van oorsprong zijn verworven. #### 2.4.3 Uitoefening van openbaar gezag Artikel 51 VWEU voorziet in een uitzondering op het recht van vestiging voor activiteiten die, op het grondgebied van een lidstaat, gepaard gaan met de uitoefening van openbaar gezag. De interpretatie van "openbaar gezag" is cruciaal en wordt ruim opgevat, hoewel lidstaten wel voorwaarden kunnen stellen aan de aanstelling en organisatie van dergelijke functies, mits dit noodzakelijk en evenredig is. > **Example:** Het verlenen van authentieke akten door een notaris kan worden gezien als een activiteit die gepaard gaat met de uitoefening van openbaar gezag, wat de lidstaat de mogelijkheid geeft om specifieke voorwaarden te stellen aan de toegang tot dit beroep, zoals een nationaliteitsvereiste (zie Commissie t. België, C-47/08). Echter, deze voorwaarden moeten voldoen aan de vereisten van noodzakelijkheid en evenredigheid. --- # Vrij verkeer van vestiging en diensten Dit onderwerp onderzoekt het recht voor burgers en bedrijven om zich in andere lidstaten te vestigen voor economische activiteiten, inclusief de erkenning van beroepskwalificaties en de uitzonderingen voor openbaar gezag. ### 3.1 Vrij verkeer van werknemers (artikel 45 VWEU) Het vrij verkeer van werknemers is een fundamenteel principe van de Europese Unie dat de afschaffing van elke discriminatie op grond van nationaliteit tussen werknemers van de lidstaten op het gebied van werkgelegenheid, beloning en arbeidsvoorwaarden inhoudt. #### 3.1.1 Toepassingsgebied en kenmerken * **Doel:** Het vrije verkeer van werknemers binnen de Unie is vrij. Dit houdt de afschaffing in van elke discriminatie op grond van de nationaliteit tussen de werknemers der lidstaten, wat betreft de werkgelegenheid, de beloning en de overige arbeidsvoorwaarden. * **Rechten:** Burgers hebben, behoudens gerechtvaardigde beperkingen op grond van openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid, het recht om: * in te gaan op een feitelijk aanbod tot tewerkstelling. * zich te dien einde vrij te verplaatsen binnen het grondgebied der lidstaten. * in een der lidstaten te verblijven teneinde daar een beroep uit te oefenen overeenkomstig de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen welke voor de tewerkstelling van nationale werknemers gelden. * op het grondgebied van een lidstaat verblijf te houden na er een betrekking te hebben vervuld, overeenkomstig de voorwaarden die zullen worden opgenomen in door de Commissie vast te stellen verordeningen. * **Niet van toepassing op:** De bepalingen van artikel 45 VWEU zijn niet van toepassing op de betrekkingen in overheidsdienst. #### 3.1.2 Migrerende EU-werknemers * **Grensoverschrijdend element:** Er moet sprake zijn van een grensoverschrijdende situatie. * **Nationaliteit:** De werknemer moet de nationaliteit bezitten van een EU- of EER-lidstaat. Er kunnen overgangsmaatregelen gelden bij de toetreding van nieuwe lidstaten. * **Definitie ‘werknemer’:** Een werknemer wordt gedefinieerd als iemand die een substantiële economische activiteit uitoefent, voor een bepaalde duur, tegen vergoeding, voor en onder het gezag van een ander. #### 3.1.3 Familieleden van migrerende werknemers Richtlijn 2004/38 regelt de rechten van familieleden van migrerende werknemers. Hieronder vallen: * Echtgenoot of geregistreerd partnerschap (indien erkend door het gastland). * Kinderen jonger dan 21 jaar of ten laste. * Ouders indien ten laste. #### 3.1.4 Uitzonderingen * **Openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid:** Deze uitzonderingen worden strikt geïnterpreteerd en vereisen actueel en persoonlijk gedrag dat een reële en voldoende ernstige bedreiging vormt, met een evenredige sanctie. De bewijslast hiervoor ligt bij de lidstaat. * **Overheidsdienst:** Zoals eerder vermeld, zijn de bepalingen van artikel 45 VWEU niet van toepassing op betrekkingen in overheidsdienst. Dit betreft de uitoefening van openbaar gezag en het dragen van verantwoordelijkheid voor de bescherming van algemene staatsbelangen. #### 3.1.5 Belangrijke arresten * **Zaak C-415/93, Bosman:** Betrof de transferregeling en nationaliteitsclausules in het voetbal. Het Hof oordeelde dat sport een economische activiteit is en dat het vrij verkeer van werknemers ook van toepassing is op de regels van sportbonden (horizontale werking). Nationaliteitsclausules werden als directe discriminatie beschouwd, en transfervergoedingen als een niet-discriminerende belemmering. * **Zaak C-650/22, FIFA:** Bevestigt de toepassing van het Europees recht op sportorganisaties. ### 3.2 Vrij verkeer van vestiging (artikel 49 VWEU) Dit artikel regelt het recht voor burgers en bedrijven om zich in andere lidstaten te vestigen om daar als zelfstandige of via een vennootschap economische activiteiten uit te oefenen. #### 3.2.1 Algemene beginselen * Artikel 49 VWEU houdt de afschaffing in van beperkingen van de vrijheid van vestiging van onderdanen van een lidstaat in een andere lidstaat. * Dit geldt zowel voor de vestiging van natuurlijke personen als voor de oprichting en het beheer van vennootschappen en ondernemingen. #### 3.2.2 Erkenning van diploma's en beroepskwalificaties * **Artikel 53 VWEU:** Dit artikel voorziet in harmonisatierichtlijnen met betrekking tot de wederzijdse erkenning van diploma's en de gelijkstelling van beroepskwalificaties. * **Arresten Heylens en Vlassopoulou:** Deze arresten stellen dat ook niet-discriminerende nationale kwalificatievereisten in strijd kunnen zijn met artikel 49 VWEU, indien geen rekening wordt gehouden met ervaring opgedaan in de lidstaat van oorsprong. #### 3.2.3 Uitzonderingen voor openbaar gezag (artikel 51 VWEU) * Het recht van vestiging is niet van toepassing op werkzaamheden die, al dan niet ter gelegenheid van de oprichting van vennootschappen of ondernemingen, aldaar worden uitgeoefend, en die in die lidstaat zelf verband houden met de uitoefening van openbaar gezag. * **Arrest Commissie t. België (C-47/08):** Het Hof heeft hierin verduidelijkt dat ‘uitoefening van openbaar gezag’ betrekking heeft op taken van algemeen belang die een specifieke overheidstaak inhouden. Voorbeelden zijn het verlijden van authentieke akten, de wil van de partijen, de keuze van de partijen en aansprakelijkheid voor fouten tijdens de uitoefening van het ambt. Lidstaten kunnen wel voorwaarden stellen aan de procedure tot aanstelling, organisatie, etc., mits dit noodzakelijk en evenredig is. ### 3.3 Vrij verkeer van diensten (artikel 56 VWEU) Hoewel de focus van dit document ligt op vestiging en werknemers, is het belangrijk te vermelden dat het vrij verkeer van diensten (artikel 56 VWEU) nauw hiermee samenhangt. Dit principe staat toe dat diensten grensoverschrijdend worden aangeboden door personen die in een lidstaat zijn gevestigd in een andere lidstaat, zonder dat zij zich daarvoor noodzakelijk hoeven te vestigen. De regels inzake diensten kennen vergelijkbare uitzonderingen als het vestigingsrecht. ### 3.4 Europees burgerschap en verblijfsrecht * **Artikel 20 VWEU:** Introduceert het concept van het Europees burgerschap, dat een aanvulling vormt op het nationaal burgerschap. Een burger van de Unie is eenieder die de nationaliteit van een EU-lidstaat bezit. Het toekennen van nationaliteit is de bevoegdheid van elke lidstaat. * **Rechten van EU-burgers:** EU-burgers hebben rechten zoals het recht op verplaatsing en verblijf binnen de Unie, actief en passief kiesrecht voor verkiezingen van het Europees Parlement en gemeenteraden in de lidstaat van verblijf, en recht op diplomatieke en consulaire bescherming in het buitenland. * **Richtlijn 2004/38:** Deze richtlijn regelt het recht van burgers van de Unie en hun familieleden om vrij binnen het grondgebied van de lidstaten te reizen en te verblijven. Dit omvat rechten op toegang, verblijf van minder dan drie maanden, en verblijf van meer dan drie maanden indien de persoon werknemer of zelfstandige is, of over voldoende bestaansmiddelen en ziektekostenverzekering beschikt. Na vijf jaar legaal verblijf ontstaat een duurzaam verblijfsrecht. * **Zaak C-413/99, Baumbast:** Bevestigde dat het verblijfsrecht van een EU-burger niet kan worden geweigerd op basis van het niet dekken van spoedeisende zorg door de ziektekostenverzekering, wat het directe werking van artikel 20 VWEU benadrukt. * **Zaak Zhu en Chen:** Deze zaak illustreerde dat er geen fysieke grensoverschrijding vereist is om een beroep te doen op het personenverkeer, zelfs in "zuiver interne situaties" waar de verblijfplaats binnen de eigen lidstaat van een EU-burger is, maar de echtgenoot en kind een andere nationaliteit hebben. * **Zaak Ruiz Zambrano:** Hierbij werd bepaald dat kinderen die de nationaliteit van een lidstaat bezitten, zelfs als hun ouders geen EU-burgers zijn, een verblijfsrecht kunnen creëren indien het hen zou beletten om hun recht op verblijf als EU-burger uit te oefenen. > **Tip:** Het onderscheid tussen vrij verkeer van werknemers, vestiging en diensten is cruciaal. Houd rekening met de specifieke criteria die voor elk van deze vrijheden gelden, evenals de relevante jurisprudentie die de reikwijdte ervan verduidelijkt. Vergeet ook niet de uitzonderingen op deze vrijheden, met name die gerelateerd aan openbare orde, veiligheid en gezondheid. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Vrij verkeer van personen | Het recht voor EU-burgers om zich binnen de lidstaten te verplaatsen en er te verblijven, onder bepaalde voorwaarden en met respect voor de fundamentele rechten. | | Europees burgerschap | Een aanvullend burgerschap tot het nationale burgerschap, toegekend aan eenieder die de nationaliteit van een EU-lidstaat bezit, wat specifieke rechten en plichten met zich meebrengt binnen de Unie. | | Richtlijn 2004/38/EG | Een EU-richtlijn die de rechten van burgers van de Unie en hun familieleden om zich vrij te verplaatsen en te verblijven op het grondgebied van de lidstaten regelt, inclusief de voorwaarden voor toegang en verblijf. | | Duurzaam verblijfsrecht | Het recht om onbeperkt te verblijven in een andere lidstaat na een periode van vijf jaar legaal verblijf, wat meer stabiliteit en zekerheid biedt aan EU-burgers. | | Openbare orde | Een uitzonderingsgrond die lidstaten toestaat beperkingen op te leggen aan het vrij verkeer van personen, indien dit noodzakelijk is ter bescherming van de maatschappelijke stabiliteit en het functioneren van de samenleving. | | Vrij verkeer van werknemers | Het principe binnen de EU dat de afschaffing van elke discriminatie op grond van nationaliteit inhoudt voor werknemers van de lidstaten, wat betreft werkgelegenheid, beloning en arbeidsvoorwaarden. | | Grensoverschrijdend element | Een voorwaarde die vereist is voor de toepassing van het vrij verkeer van werknemers, waarbij er sprake moet zijn van een verbinding met meer dan één lidstaat, bijvoorbeeld door tewerkstelling in een andere lidstaat dan die van de nationaliteit. | | Horizontale werking | De rechtstreekse toepasselijkheid van EU-rechtelijke bepalingen op de verhouding tussen particulieren, niet alleen tussen burgers en de staat, wat bijvoorbeeld van toepassing is op regels van sportbonden. | | Vrij verkeer van vestiging | Het recht voor burgers en rechtspersonen om een economische activiteit duurzaam uit te oefenen in een andere lidstaat dan hun thuisland, hetzij als zelfstandige, hetzij via de oprichting van een vennootschap. | | Harmoniseringsrichtlijnen | EU-wetgeving die tot doel heeft de nationale wetgevingen van de lidstaten op specifieke gebieden op elkaar af te stemmen, zoals de erkenning van diploma's en beroepskwalificaties, om het vrij verkeer te vergemakkelijken. | | Openbaar gezag | Een uitzondering op het vrij verkeer van diensten, die toestaat dat bepaalde functies die inherent zijn aan de uitoefening van openbaar gezag en die de bescherming van de algemene staatsbelangen dienen, voorbehouden blijven aan staatsburgers. |