Stuvia-6823586-volledige-lesnotitiessamenvatting-consumentenrecht-20242025.pdf

## 1. Harmonisatie van het consumentenrecht ### 1.1. Omzetting van EU-recht Het consumentenrecht in België is grotendeels gebaseerd op de omzetting van Europese richtlijnen. Deze omzetting gebeurt voornamelijk in het Wetboek van Economisch Recht (WER), met name in Boek VI (Handelspraktijken en consumentenbescherming) en Boek XIX (Invordering van schulden) [2](#page=2). * **Boek VI WER:** Vroeger de Wet Handelspraktijken en Wet Marktpraktijken. Niet alle regels in Boek VI zijn omzettingen van Europees recht; sommige zijn van nationaal initiatief [1991](#page=1991) [2010](#page=2010) [2](#page=2). * **Oud BW (toekomstig Boek 7 BW):** Bevat regels over wettelijke garantie, inclusief specifieke regels voor digitale inhoud en diensten [2](#page=2). * **Afzonderlijke wetgeving:** Zoals de wetgeving inzake pakketreizen [2](#page=2). * **Rol van het Hof van Justitie (HvJ):** Het HvJ speelt een cruciale rol bij de interpretatie van EU-recht, waarbij het soms zelfs nieuwe consumentenbeschermende regels heeft gecreëerd door creatieve interpretaties van bestaande verordeningen en richtlijnen [2](#page=2). ### 1.2. Hoog beschermingsniveau en Europese rechtsgrond De EU-wetgever baseert zijn bevoegdheid voor consumentenrecht op twee pijlers: 1. **Realisatie van de interne markt (Art. 114 VWEU):** Harmonisatie wordt gezien als een voorwaarde voor een goed functionerende interne markt. Het biedt consumenten meer zekerheid bij grensoverschrijdende aankopen ("Confident Consumer Argument") en vermindert kosten voor ondernemingen door geharmoniseerde regels ("kostenreductie"). (#page=2 page=3) [2](#page=2) [3](#page=3). * **Technieken:** Maximale harmonisatie (overal dezelfde regels) en minimale harmonisatie (lidstaten mogen aanvullende bescherming bieden). Maximale harmonisatie is enkel mogelijk op basis van Art. 114 VWEU [3](#page=3). 2. **Bescherming van economische belangen van de consument (Art. 169 VWEU):** De EU-wetgever heeft zich hierop zelden exclusief gesteund voor consumentenbescherming [3](#page=3). De EU streeft naar een **hoog beschermingsniveau** voor consumenten, wat blijkt uit Art. 12 en 114 VWEU, Art. 38 van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, en de rechtspraak van het HvJ [3](#page=3). ### 1.3. Harmonisatietechnieken: Minimale versus Maximale Harmonisatie * **Minimale harmonisatie:** * Lidstaten (LS) kunnen aanvullende bescherming bieden. * **Nadeel:** Gelijk niveau van bescherming is niet gegarandeerd, wat de interne markt kan bemoeilijken [3](#page=3). * **Verenigbaarheid met Europees recht:** Nationale regels moeten getoetst worden aan primair verdragsrecht (zoals vrij verkeer van goederen). Aanvullende bescherming is gerechtvaardigd indien deze voldoet aan de eisen van algemeen belang, pertinentie en proportionaliteit [4](#page=4). * **Voorbeeld:** Richtlijn Verkoop op Afstand was een voorbeeld van minimale harmonisatie, waarbij België een strengere regeling oplegde die door het HvJ getoetst werd op proportionaliteit [1997](#page=1997) [4](#page=4). * **Zwarte lijst:** In België bestaat een zwarte lijst van verboden bedingen, die op EU-niveau niet integraal bestaat [6](#page=6). * **Maximale harmonisatie:** * **Geen additionele bescherming** mogelijk op het geharmoniseerde gebied [6](#page=6). * **Mogelijkheden:** Toepassingsgebied uitbreiden naar situaties die niet onder de richtlijn vallen, of regels toepassen op zaken die buiten het geharmoniseerde gebied vallen [6](#page=6). * **Toetsing:** Verenigbaarheid met Europees recht wordt beoordeeld op grond van primair verdragsrecht [6](#page=6). * **Voorbeeld:** Richtlijn Consumentenrechten is gebaseerd op maximale harmonisatie. Richtlijn Goederen is maximaal geharmoniseerd, maar bevat opties voor LS om additionele bescherming te bieden, zoals langere garantietermijnen of een verlengd anterioriteitsvermoeden [2011](#page=2011) [2019](#page=2019) [7](#page=7). ### 1.4. Tendens en Kritiek Er is een tendens van minimale naar maximale harmonisatie, wat kosten voor ondernemingen en het "confident consumer" argument ten goede komt. Kritiekpunten zijn de afwezigheid van *volledige* harmonisatie (bv. niet-geharmoniseerd contractenrecht), de opties voor lidstaten die de interne markt bemoeilijken, en het ontbreken van specifieke sancties in veel richtlijnen [8](#page=8). ## 2. Begrippen en Toepassingsgebied ### 2.1. Inleiding De regels in Boek VI WER hebben geen algemeen toepassingsgebied; dit moet per afdeling en artikel worden bepaald. De bescherming van de consument en eerlijke concurrentie zijn de dubbele doelstellingen van deze regels [11](#page=11). ### 2.2. Relevante Definities * **Ratione materiae (materiële bevoegdheid):** * **Producten:** Een ruim begrip in Boek VI WER (Art. I.8, 47° WER), omvat goederen, diensten, rechten, verplichtingen, digitale inhoud en digitale diensten [13](#page=13). * **Goederen:** Lichamelijke roerende zaken, inclusief gas, water en elektriciteit (Art. I.1, 6° WER). Onroerende goederen en digitale inhoud zonder materiële drager vallen hier niet onder [12](#page=12). * **Diensten:** Elke prestatie verricht in het kader van een professionele activiteit of statutair doel (Art. I.1, 5° WER). Dit omvat ook digitale diensten en financiële diensten. Financiële diensten genieten echter voorrang van specifieke sectorale regelingen (lex specialis) [11](#page=11). * **Digitale inhoud en digitale diensten:** Gegevens geproduceerd en geleverd in digitale vorm (inhoud) of diensten die de creatie, verwerking, opslag of toegang tot gegevens in digitale vorm mogelijk maken (diensten). (#page=13 page=13 page=147) [13](#page=13) [147](#page=147). * **Ratione personae (persoonlijke bevoegdheid):** * **Onderneming:** Natuurlijke of rechtspersoon die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft (Art. I.8, 39° WER). Dit moet richtlijnconform worden geïnterpreteerd als handelen in het kader van een beroepsactiviteit. (#page=20 page=11) Vrije beroepen vallen ook onder Boek VI [11](#page=11) [20](#page=20). * **Consument:** Elke natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn handels-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteit vallen (Art. I.1, 2° WER). Rechtspersonen, overheid en VZW's zijn geen consumenten. Echter, hun bescherming wordt soms uitgebreid via specifieke regels (bv. oneerlijke bedingen) [14](#page=14). ### 2.3. Gemengde overeenkomsten Een overeenkomst die zowel goederen als diensten omvat, wordt beschouwd als een verkoopovereenkomst als de definitie van een verkoopovereenkomst van toepassing is [13](#page=13). ### 2.4. Consument: Toepassingsgebied en Invulling * **Bestemmingscriterium:** De focus ligt op het doel van de overeenkomst (privédoeleinden), niet op de specialisatie van de partij. (#page=14 page=15) [14](#page=14) [15](#page=15). * **Toekomstige beroepsactiviteit:** Een persoon die een contract sluit met het oog op een toekomstige beroepsactiviteit is geen consument meer [15](#page=15). * **Expertise:** De expertise van de consument is irrelevant voor de kwalificatie als consument [15](#page=15). * **Situationele invulling:** Iemand kan voor het ene contract een consument zijn en voor het andere niet [15](#page=15). * **Objectieve invulling van het bestemmingscriterium:** Het HvJ opteert voor een objectieve benadering (aard van goederen/diensten), maar de subjectieve bedoeling van de partijen kan dit doorbreken, mits dit duidelijk wordt gecommuniceerd. (#page=15 page=16) [15](#page=15) [16](#page=16). * **Vermoeden van consument zijn:** In bepaalde contexten (bv. bij luchtvaartmaatschappijen) kan een vermoeden van consument zijn gelden, tenzij professionele doeleinden bewezen worden [16](#page=16). * **Verlies van consumentenhoedanigheid:** Dit kan enkel bij doorlopende dienstenovereenkomsten wanneer de hoedanigheid wijzigt van privé naar professioneel; niet bij eenmalige goederenleveringen [17](#page=17). * **Gemengd gebruik:** Vroeger verhinderde gemengd gebruik de kwalificatie als consument. Nu volstaat overwegend privégebruik, rekening houdend met kwantitatieve en kwalitatieve criteria. (#page=18 page=18) [18](#page=18). * **Borgstelling/Derde verstrekker van zakelijke zekerheid:** Kan als consument worden beschouwd indien de zekerheid buiten de beroepsactiviteit wordt verstrekt en er geen functionele band is met de hoofdschuldenaar [19](#page=19). ### 2.5. Onderneming: Definitie en Toepassingsgebied * **Definitie:** Natuurlijke of rechtspersoon die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft (Art. I.8, 39° WER). Dit moet richtlijnconform worden geïnterpreteerd als handelen in het kader van een beroepsactiviteit [20](#page=20). * **Duurzaamheid:** Occasionele verkoop valt hier niet onder. De grens is soms vaag, vooral in de deeleconomie [20](#page=20). * **Beoordelingscriteria (Kamenova-arrest):** Georganiseerd karakter, frequentie, winstoogmerk, expertise, rechtsvorm, BTW-plicht, aard van de producten en het aanbod [21](#page=21). * **Online marktplaatsen:** Informatieverplichting voor aanbieders om de hoedanigheid van de verkoper (particulier of onderneming) te vermelden [21](#page=21). * **Toepassingen:** Ziekenfondsen, universiteiten (voor specifieke diensten), maar ook het VRG worden als onderneming beschouwd in bepaalde contexten [22](#page=22). ### 2.6. Territoriaal toepassingsgebied Hoewel EU-recht grotendeels geharmoniseerd is, blijft de bepaling van het toepasselijke recht belangrijk, zeker bij internationale contracten. De Rome I-verordening regelt de rechtskeuze bij consumentenovereenkomsten, met een bijzondere verwijzingsregel die het recht van het land van de consument toepast, tenzij partijen anders overeenkomen en dit niet afdoet aan dwingende consumentenbeschermingsbepalingen. (#page=23 page=24) De Brussel I bis-verordening regelt de internationale bevoegdheid, met een gelijkaardige bescherming voor consumenten [23](#page=23) [24](#page=24) [28](#page=28). ## 3. Contractvoorwaarden en Onrechtmatige Bedingen ### 3.1. Inleiding Ondernemingen miskennen nog steeds de regels inzake onrechtmatige bedingen, vaak door onwetendheid of een bewuste keuze in de verwachting dat consumenten hun rechten niet zullen afdwingen. De regeling omvat een algemene toetsingsnorm, een zwarte lijst, en een transparantievereiste [29](#page=29). ### 3.2. Bindende kracht van Algemene Voorwaarden Algemene voorwaarden zijn bindend indien de wederpartij een redelijke mogelijkheid had om kennis te nemen van de voorwaarden en deze uitdrukkelijk of stilzwijgend aanvaardde [30](#page=30). * **Redelijke mogelijkheid tot kennisname:** Overhandiging is niet vereist; een verwijzing naar een website kan volstaan, mits de bedingen duidelijk en begrijpelijk zijn en "verrassende" of ongebruikelijke bedingen extra aandacht krijgen [30](#page=30). * **Problematiek hyperlink:** Een defecte hyperlink kan tot gevolg hebben dat de algemene voorwaarden niet van toepassing zijn [31](#page=31). * **Voorafgaand aan totstandkoming:** Algemene voorwaarden die pas op een factuur verschijnen, zijn niet bindend. Bij telefonische contracten moet de consument voorafgaand een redelijke mogelijkheid tot kennisname krijgen (bv. via een website) [32](#page=32). ### 3.3. Impact van andere regelen * **Artikel VI.2 WER:** Informatieverplichting omtrent "verrassende" bedingen, wat verder gaat dan het gemeen recht [33](#page=33). * **Artikel I.8, 22° WER en VI.82 WER:** Gebrek aan transparantie kan leiden tot oneerlijkheid, met mogelijke nietigheid van het beding als sanctie [33](#page=33). ### 3.4. Onrechtmatige bedingen: Structuur * **Algemene toetsingsnorm (Art. I.8, 22° en VI.82 WER):** Verbod op bedingen die een kennelijk onevenwicht creëren tussen rechten en plichten. Dit werkt als een vangnet, maar brengt rechtsonzekerheid met zich mee [35](#page=35). * **Zwarte lijst (Art. VI.83 WER):** Specifieke verboden bedingen die per se onrechtmatig zijn [35](#page=35). * **Sanctie:** Nietigheid van het onrechtmatige beding. De nietigheid strekt zich in principe niet uit tot de hele overeenkomst, tenzij deze zonder het beding niet kan voortbestaan. Het HvJ benadrukt dat de sanctie een afschrikwekkend effect moet hebben. Matiging door de rechter is niet mogelijk voor onrechtmatige bedingen [36](#page=36) [37](#page=37) [38](#page=38). ### 3.5. Uitsluitingen en Transparantievereiste * **Uitsluiting van kernbedingen:** Bedingen die de essentie van de overeenkomst bepalen, zijn uitgesloten van toetsing *tenzij* ze onvoldoende duidelijk en begrijpelijk zijn (schending transparantievereiste), wat leidt tot hun nietigheid. (#page=38 page=39) [38](#page=38) [39](#page=39). * **Transparantievereiste:** Bestaat uit procedurele, formele en materiële componenten. Duidelijkheid en begrijpelijkheid zijn cruciaal [39](#page=39). ### 3.6. Specifieke Bedingen op de Zwarte Lijst * **Eenzijdige wijzigingsbedingen (Art. VI.83, 2° en 3° WER):** Verboden, tenzij objectieve parameters de prijswijziging bepalen of er een correcte opzegmogelijkheid is bij overeenkomsten van onbepaalde duur [42](#page=42). * **Schadebedingen (Art. VI.83, 17° en 24° WER):** Verboden indien ze kennelijk bovenmatig zijn, niet wederkerig zijn, of een cumulatief onrechtmatig effect hebben. (#page=45 page=50) Boek XIX WER stelt specifieke plafonneringen voor nalatigheidsinteresten en forfaitaire schadevergoedingen bij laattijdige betaling [45](#page=45) [50](#page=50) [52](#page=52). * **Exoneratiebedingen (Art. VI.83, 13° en 25° WER):** Aansprakelijkheid voor lichamelijke schade of opzettelijke/zware fout kan niet worden uitgesloten. (#page=54 page=55) [54](#page=54) [55](#page=55). * **Stilzwijgende verlenging van contracten (Art. VI.83, 19° en 20° WER):** Verlengingen voor onredelijke termijnen of met te late kennisgeving zijn verboden. Art. VI.91 WER biedt consumenten bij diensten en gemengde overeenkomsten een kosteloze opzegmogelijkheid na stilzwijgende verlenging. (#page=56 page=57) [56](#page=56) [57](#page=57). * **Beëindigingsbedingen (Art. VI.83, 10° en 11° WER):** Specifieke regels voor opzegging door de onderneming [44](#page=44). * **Verbrekingsbedingen:** Vallen onder de algemene toetsingsnorm als ze niet op de zwarte lijst staan en kunnen onrechtmatig zijn indien de vergoeding kennelijk onevenwichtig is [65](#page=65). * **Verbod op omkering van bewijslast (Art. VI.83, 21° WER):** Bedingen die de bewijslast onrechtmatig omkeren, zijn verboden [59](#page=59). * **Bevoegsheidsbedingen (Art. VI.83, 23° WER):** Verboden indien ze een kennelijk onevenwicht creëren, bijvoorbeeld door de consument te ontmoedigen zijn rechten uit te oefenen [60](#page=60). * **Oneerlijke handelspraktijken:** Regels in Art. VI.92 e.v. WER, inclusief zwarte lijsten en open normen, verbieden misleidende en agressieve handelspraktijken. (#page=165 page=168 page=169 page=170 page=171 page=172 page=173 page=174 page=175 page=176 page=177 page=178) [165](#page=165) [168](#page=168) [169](#page=169) [170](#page=170) [171](#page=171) [172](#page=172) [173](#page=173) [174](#page=174) [175](#page=175) [176](#page=176) [177](#page=177) [178](#page=178) [179](#page=179) [180](#page=180) [181](#page=181) [182](#page=182). * **Dark Patterns:** Verboden technieken in online omgevingen die consumenten manipuleren (ook via de Digital Services Act). (#page=96 page=97 page=98 page=99 page=100 page=101 page=102 page=103 page=104 page=105 page=106 page=107 page=108 page=109 page=110 page=111 page=112 page=113 page=114 page=115 page=116 page=117 page=118 page=119 page=120 page=121 page=122 page=123 page=124 page=125 page=126 page=127 page=128 page=129 page=130 page=131 page=132 page=133 page=134 page=135 page=136 page=137 page=138 page=139 page=140 page=141 page=142 page=143 page=144 page=145 page=146 page=147 page=148 page=149 page=150 page=151 page=152 page=153 page=154 page=155 page=156 page=157 page=158 page=159 page=160 page=161 page=162 page=163 page=164 page=165 page=166 page=167 page=168 page=169 page=170 page=171 page=172 page=173 page=174 page=175 page=176 page=177 page=178) [100](#page=100) [101](#page=101) [102](#page=102) [103](#page=103) [104](#page=104) [105](#page=105) [106](#page=106) [107](#page=107) [108](#page=108) [109](#page=109) [110](#page=110) [111](#page=111) [112](#page=112) [113](#page=113) [114](#page=114) [115](#page=115) [116](#page=116) [117](#page=117) [118](#page=118) [119](#page=119) [120](#page=120) [121](#page=121) [122](#page=122) [123](#page=123) [124](#page=124) [125](#page=125) [126](#page=126) [127](#page=127) [128](#page=128) [129](#page=129) [130](#page=130) [131](#page=131) [132](#page=132) [133](#page=133) [134](#page=134) [135](#page=135) [136](#page=136) [137](#page=137) [138](#page=138) [139](#page=139) [140](#page=140) [141](#page=141) [142](#page=142) [143](#page=143) [144](#page=144) [145](#page=145) [146](#page=146) [147](#page=147) [148](#page=148) [149](#page=149) [150](#page=150) [151](#page=151) [152](#page=152) [153](#page=153) [154](#page=154) [155](#page=155) [156](#page=156) [157](#page=157) [158](#page=158) [159](#page=159) [160](#page=160) [161](#page=161) [162](#page=162) [163](#page=163) [164](#page=164) [165](#page=165) [166](#page=166) [167](#page=167) [168](#page=168) [169](#page=169) [170](#page=170) [171](#page=171) [172](#page=172) [173](#page=173) [174](#page=174) [175](#page=175) [176](#page=176) [177](#page=177) [178](#page=178) [179](#page=179) [180](#page=180) [181](#page=181) [182](#page=182) [96](#page=96) [97](#page=97) [98](#page=98) [99](#page=99). ### 3.7. Verplichting ambtshalve op te werpen Rechters zijn verplicht om het oneerlijke karakter van bedingen ambtshalve op te werpen, zelfs zonder verzoek van de consument, wanneer zij over de nodige gegevens beschikken. Dit is gebaseerd op het gelijkheids- en doeltreffendheidsbeginsel van het EU-recht. (#page=64 page=65 page=66 page=67 page=68) [64](#page=64) [65](#page=65) [66](#page=66) [67](#page=67) [68](#page=68). * **Rechterlijke beoordelingsbevoegdheid:** De rechter heeft een ruime beoordelingsbevoegdheid, maar moet de criteria van het HvJ volgen [62](#page=62). * **Sanctionering:** De sanctie voor oneerlijke handelspraktijken is vastgelegd in Art. VI.38 WER, met een onderscheid tussen automatische nietigheid (eerste lid) en discretionaire toepassing door de rechter (tweede lid) [182](#page=182). ## 4. Wettelijke Garantie ### 4.1. Inleiding en Evolutie De wettelijke garantie is een cruciaal consumentenrechtelijk instrument dat de consument beschermt tegen non-conforme goederen. De evolutie van minimale naar maximale harmonisatie, met opties voor lidstaten, is hierin belangrijk. (#page=116 page=117 page=118) [116](#page=116) [117](#page=117) [118](#page=118). * **Richtlijn Goederen:** Maximale harmonisatie, maar met opties voor lidstaten (bv. langere garantietermijnen, verlengd anterioriteitsvermoeden) [117](#page=117) [2019](#page=2019). * **Richtlijn Digitale Inhoud en Diensten:** Maximale harmonisatie met minder opties voor lidstaten [117](#page=117) [2019](#page=2019). * **Dwingend recht:** Wettelijke garantie is van dwingend recht, gelijkwaardig aan openbare orde, en kan niet contractueel worden uitgesloten of ingeperkt [118](#page=118). ### 4.2. Toepassingsgebied en Definities * **Consument:** Natuurlijke persoon die buiten zijn beroepsactiviteit handelt [118](#page=118). * **Verkoper:** Iemand die optreedt in het kader van zijn beroepsactiviteit, ongeacht de expertise [120](#page=120). * **Consumptiegoederen:** Lichamelijke roerende goederen, inclusief dieren en goederen met digitale elementen. (#page=122 page=122 page=122 page=123) [122](#page=122) [123](#page=123). * **Verkoop en Aanneming:** De regels zijn van toepassing op verkoopovereenkomsten en vergelijkbare overeenkomsten, zoals de levering van te vervaardigen producten en installaties die deel uitmaken van de verkoop [124](#page=124). ### 4.3. Conformiteitscriteria * **Subjectieve criteria:** Voldoen aan de overeenkomst (beschrijving, hoeveelheid, bijzonder gebruik) [127](#page=127). * **Objectieve criteria:** Geschikt voor normaal gebruik, normale kwaliteit, duurzaamheid, functionaliteit, compatibiliteit, beveiliging en publiekelijk gedane mededelingen [128](#page=128). * **Bewijslast:** Rust op de consument, tenzij het anterioriteitsvermoeden van toepassing is [128](#page=128). * **Anterioriteitsvermoeden:** Gedurende twee jaar na levering wordt vermoed dat een gebrek reeds aanwezig was bij de levering [132](#page=132). ### 4.4. Garantietermijn * **Basis:** Twee jaar vanaf de levering van het goed [131](#page=131). * **Uitzonderingen:** * **Tweedehandsgoederen:** Contractuele inkorting tot één jaar is mogelijk met duidelijke informatie [131](#page=131). * **Levende dieren:** Garantie beperkt tot één jaar door de wet [131](#page=131). * **Goederen met digitale elementen/continu diensten:** Garantietermijn loopt gelijk met de duur van de continue dienstverlening [131](#page=131). * **Schorsing:** De garantietermijn wordt geschorst tijdens herstel of vervanging [131](#page=131). * **Recht op Herstel Richtlijn:** Stimuleert herstel door een verlenging van de garantietermijn met één jaar. (#page=117 page=131 page=135) [117](#page=117) [131](#page=131) [135](#page=135). ### 4.5. Rechtsmiddelenhiërarchie 1. **Primaire remedies:** Herstel of vervanging (kosteloos, binnen redelijke termijn, zonder ernstige overlast) [135](#page=135). 2. **Secundaire remedies:** Prijsvermindering of ontbinding, enkel indien primaire remedies niet mogelijk zijn, een herhaalde poging tot herstel faalt, het gebrek ernstig is, of de verkoper weigert [134](#page=134). 3. **Schadevergoeding:** Voor aanvullende kosten die niet door de andere remedies worden gedekt [140](#page=140). ### 4.6. Bijzondere Regeling Levende Dieren * **Garantie:** Beperkt tot één jaar, met specifieke conformiteitscriteria (ras, herkomst, leeftijd, gezondheid). (#page=127 page=132 page=143) [127](#page=127) [132](#page=132) [143](#page=143). * **Kosten herstel:** Begrensd tot een percentage van de aankoopprijs, tenzij kwade trouw van de verkoper [143](#page=143). * **Contact verkoper:** Consument moet in principe eerst de verkoper contacteren voor herstel [144](#page=144). * **Vervanging:** Gelijk aan ontbinding met een nieuwe overeenkomst en garantietermijn [145](#page=145). ## 5. Garantie voor Digitale Inhoud en Digitale Diensten ### 5.1. Toepassingsgebied * **Wetgeving:** Art. 1701/1 e.v. oud BW, omzetting van EU Richtlijn Digitale Inhoud en Diensten [145](#page=145). * **Consument:** Natuurlijke persoon die handelt buiten zijn beroepsactiviteit [145](#page=145). * **Handelaar:** Degene die in het kader van zijn beroepsactiviteit contracteert met de consument [145](#page=145). * **Digitale inhoud vs. Diensten:** Duidelijk onderscheid is belangrijk, vooral bij uitzonderingen op het herroepingsrecht [146](#page=146). * **Tegenprestatie:** Betaling van een prijs of verstrekking van persoonsgegevens (niet strikt noodzakelijk voor de dienst) [147](#page=147). * **Uitsluitingen:** Financiële diensten, nummerafhankelijke telecommunicatiediensten, medische dienstverlening. (#page=147 page=148) [147](#page=147) [148](#page=148). ### 5.2. Conformiteit * **Drie voorwaarden:** Conformiteitsgebrek, aanwezig op een bepaald ogenblik, en aanwezig bij levering [148](#page=148). * **Objectieve criteria:** Grote gelijkenis met garantiewet voor goederen (normaal gebruik, kwaliteit, meest recente versie, updates) [148](#page=148). * **Subjectieve criteria:** Bijzonder gebruik, updates zoals voorzien in de overeenkomst [149](#page=149). * **Garantietermijn:** Continu levering: aansprakelijkheid gedurende de volledige periode. Enkele levering: minimaal twee jaar (optie van LS) [149](#page=149). * **Bewijslast:** Bij continue levering rust de bewijslast op de handelaar. Bij enkele levering geldt een anterioriteitsvermoeden van één jaar [150](#page=150). ### 5.3. Remedies * **Gelijkheid met goederen:** Rechtsmiddelenhiërarchie is vergelijkbaar met die voor roerende lichamelijke goederen (herstel, prijsvermindering, ontbinding) [150](#page=150). * **Gevolgen ontbinding bij persoonsgegevens:** Handelaar mag persoonsgegevens niet verder gebruiken; consument kan inhoud niet meer gebruiken [150](#page=150). * **Dataportabiliteit:** Consument heeft recht op recuperatie van gecreëerde gegevens bij ontbinding van dienstenovereenkomsten [151](#page=151). ## 6. Invordering van Schulden van de Consument ### 6.1. Inleiding en Doelstelling Boek XIX WER biedt aanvullende consumentenbescherming bij laattijdige betaling en minnelijke schuldbemiddeling. Het doel is een evenwicht te vinden tussen de belangen van consument en onderneming. (#page=150 page=151 page=152) [150](#page=150) [151](#page=151) [152](#page=152). ### 6.2. Toepassingsgebied * **Personeel:** Enkel B2C-relaties met betrekking tot geldschulden [152](#page=152). * **Materieel:** Betalingsachterstand van geldschulden, contractueel of reglementair. Waardeschulden zijn uitgesloten [153](#page=153). * **Minnelijke invordering:** Handelingen die gericht zijn op het verkrijgen van betaling, zonder uitvoerbare titel [153](#page=153). ### 6.3. Betalingsherinnering en Wachttermijn * **Kosteloze betalingsherinnering:** Verplicht voor de onderneming na een betalingsachterstand, met een wachttermijn van 14 kalenderdagen waarbinnen geen schadebeding mag worden aangerekend [155](#page=155). * **Start termijn:** Elektronisch: dag na verzending; Post: derde werkdag na verzending [155](#page=155). * **Uitzonderingen KMO's:** KMO's mogen wel verwijlintresten aanrekenen vanaf de dag na verzending van de betalingsherinnering [156](#page=156). * **Minimale inhoud:** De herinnering moet duidelijk de schuld, de termijn en de mogelijke sancties vermelden [156](#page=156). * **Bewijslast:** De onderneming moet de verzending van de herinnering bewijzen [157](#page=157). ### 6.4. Begrenzing van de Schadevergoeding (Caps Art. XIX.4 WER) * **Nalatigheidsinterest:** Maximaal de superinterestvoet uit de Wet Betalingsachterstand (bv. 12,5% voor 2024) [157](#page=157). * **Forfaitaire schadevergoeding:** Bedragen zijn afhankelijk van het verschuldigde saldo, met maximumgrenzen [157](#page=157). * **Schuldinvorderaar:** Mag geen extra vergoedingen vragen [158](#page=158). * **Miskenning grenzen:** Leidt tot nietigheid van het beding, zonder mogelijkheid tot matiging door de rechter [159](#page=159). ### 6.5. Opschorting van de Invordering De invorderingstermijn kan worden opgeschort door acties van de consument: verzoek om afbetalingsplan, gemotiveerde betwisting van de schuld, of inschakeling van een schuldbemiddelaar/collectieve schuldenregeling [161](#page=161). ### 6.6. Bijzondere Regelen Huisbezoek * **Identificatie en documentatie:** De invorderaar moet zich identificeren en een document afgeven met specifieke vermeldingen [162](#page=162). * **Verboden periodes:** Geen huisbezoek tussen 22:00 en 08:00 uur [162](#page=162). * **Betalingsfaciliteiten:** Indien de consument betalingsmoeilijkheden aangeeft, moeten deze worden toegelicht [162](#page=162). ### 6.7. Privaatrechtelijke Sanctionering * **Vrijstelling schadebeding:** Bij miskenning van bepaalde bepalingen (bv. kosteloze herinnering, grenzen schadevergoeding) is de consument vrijgesteld van het schadebeding [163](#page=163). * **Terugbetaling:** De rechter kan de terugbetaling bevelen van onverschuldigde bedragen die in strijd met de wet werden geïnd [163](#page=163). * **Proportionaliteitstoets:** De sanctie is niet automatisch en vereist een beoordeling door de rechter [163](#page=163). ## 7. Reclame en Oneerlijke Handelspraktijken ### 7.1. Europees Kader De regels inzake oneerlijke handelspraktijken zijn grotendeels gebaseerd op de EU-Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken (B2C) en zijn maximaal geharmoniseerd. De Richtlijn Vergelijkende Reclame is hieraan ondergeschikt [164](#page=164). ### 7.2. Structuur van de Regeling * **Zwarte lijsten:** Specifieke, per se verboden handelspraktijken (bv. lokvogelreclame, bait-and-switch, redactionele reclame zonder vermelding, valse reviews). (#page=170 page=171 page=172 page=173) [170](#page=170) [171](#page=171) [172](#page=172) [173](#page=173). * **Open normen:** Algemeen verbod op misleidende (Art. VI.97-99 WER) en agressieve handelspraktijken, die een vangnet bieden voor niet-voorziene praktijken [169](#page=169). * **Overkoepelende norm:** Verbod op praktijken die strijdig zijn met professionele toewijding en het economisch gedrag van de consument kunnen verstoren [169](#page=169). * **Sanctie (Art. VI.38 WER):** Vrijstelling van betalingsverplichting bij miskenning van bepaalde regels, of een discretionaire sanctie voor de rechter [182](#page=182). ### 7.3. Definities * **Reclame:** Elke mededeling van een onderneming met een verkoopsbevorderend karakter, ruim geïnterpreteerd [166](#page=166). * **Handelspraktijk:** Ruimer dan reclame, omvat elke handeling, omissie of gedraging die verband houdt met de verkoopbevordering, verkoop of levering van producten [167](#page=167). ### 7.4. Specifieke Verboden en Praktijken * **Lokvogelreclame (Art. VI.100, 5° WER):** Reclame maken voor producten zonder toereikende voorraad, tenzij expliciet anders vermeld [170](#page=170). * **Bait-and-switch (Art. VI.100, 6° WER):** Consumenten proberen te bewegen tot aankoop van een ander, duurder product [171](#page=171). * **Reviews/Getuigenissen:** Verboden om valse of door betaalde actie verkregen positieve reviews te gebruiken [173](#page=173). * **Greenwashing:** Het misleidend voorstellen van milieuclaims, aan te pakken via de open normen of specifieke regels in de nieuwe EU-richtlijn Duurzaamheid. (#page=172 page=178) [172](#page=172) [178](#page=178). * **Dark Patterns:** Manipulatieve ontwerptactieken in online omgevingen. (#page=96 page=99 page=181) [181](#page=181) [96](#page=96) [99](#page=99). * **Ongevraagde verstrekking (Art. VI.103, 6° WER):** Goederen of diensten aanbieden zonder bestelling, waarbij de consument niet hoeft te betalen of terug te sturen [182](#page=182). ### 7.5. Criterium "Gemiddelde Consument" De beoordeling van misleiding gebeurt vanuit het perspectief van de gemiddelde consument, die redelijk geïnformeerd, omzichtig en oplettend is. Cognitieve vertekeningen kunnen in uitzonderlijke gevallen meegewogen worden [176](#page=176). ## 8. Bescherming van Passagiers ### 8.1. Inleiding en Wettelijk Kader De bescherming van passagiers is geregeld door nationale wetgeving (pakketreizen) en Europese Verordeningen voor verschillende vervoersmiddelen (vliegtuigen, treinen, bussen, over zee/binnenwateren). De EU-verordening voor luchtreizigers met latere interpretaties door het HvJ, is hierbij cruciaal [184](#page=184) [2005](#page=2005). ### 8.2. Toepassingsgebied Luchtreizigers * **Vluchten vanuit/naar EU:** Alle vluchten die vertrekken vanuit de EU, of aankomen in de EU met een communautaire luchtvaartmaatschappij, vallen onder de verordening [186](#page=186). * **Rechtstreekse aansluitende vluchten:** Vluchten die via één enkele boeking zijn aangekocht, ook met tussenstops buiten de EU of door verschillende luchtvaartmaatschappijen (codeshare), worden als één vlucht beschouwd. (#page=186 page=187) [186](#page=186) [187](#page=187). * **Reisbureau/Tussenpersoon:** Boekingen via een reisbureau die leiden tot vluchten met verschillende luchtvaartmaatschappijen vallen onder de verordening, mits ze deel uitmaken van één elektronisch ticket en de passagier redelijkerwijs kon verwachten de informatie te krijgen. (#page=187 page=188) [187](#page=187) [188](#page=188). * **Voorwaarden:** Bevestigde boeking en tijdige aanmelding bij de check-in/gate [189](#page=189). ### 8.3. Situaties waarin Bescherming wordt Geboden * **Instapweigering:** W anneer een passagier niet aan boord mag, tenzij dit te wijten is aan omstandigheden die aan de passagier zelf te wijten zijn (bv. dronkenschap, ongeldige papieren). Vrijwilligers krijgen bijstand en compensatie; bij onvoldoende vrijwilligers krijgen geweigerde passagiers compensatie en bijstand [191](#page=191). * **Annulering:** De vlucht wordt niet uitgevoerd. Passagiers hebben recht op bijstand (maaltijden, accommodatie, vervoer) en compensatie, tenzij de annulering tijdig is gemeld (minstens 14 dagen voor vertrek) of het gevolg is van buitengewone omstandigheden die niet vermeden konden worden (bv. stakingen bij derden, technische pannes door fabricagefouten). Stakingen van het eigen personeel zijn geen buitengewone omstandigheden [194](#page=194). * **Vertraging:** De vlucht wordt later uitgevoerd. Bij een vertraging van meer dan 3 uur op de eindbestemming (ongeacht de werkelijke aankomsttijd aan de gate) hebben passagiers recht op compensatie, tenzij er sprake is van overmacht. (#page=196 page=197) [196](#page=196) [197](#page=197). ### 8.4. Rechten van de Passagier * **Informatieverplichting:** Luchtvaartmaatschappijen moeten passagiers informeren over hun rechten [189](#page=189). * **Bijstand:** Bij annulering, instapweigering of langdurige vertraging hebben passagiers recht op maaltijden, verfrissingen, accommodatie en vervoer (indien nodig), en een volledige terugbetaling of alternatieve vlucht [192](#page=192). * **Compensatie:** Forfaitaire bedragen afhankelijk van de vluchtafstand, tenzij er sprake is van overmacht (bij annulering en vertraging) [193](#page=193). * **Terugbetaling vouchers:** Terugbetaling moet in geld gebeuren, tenzij de consument schriftelijk instemt met vouchers [193](#page=193). ## 9. Pakketreizen en Gekoppelde Reisarrangementen ### 9.1. Inleiding en Evolutie De regeling inzake pakketreizen is geëvolueerd van minimale naar maximale harmonisatie, met een focus op de bescherming van reizigers bij de combinatie van meerdere reisdiensten [198](#page=198). ### 9.2. Definities * **Reiziger:** Elke persoon die reisprestaties geniet, niet noodzakelijk de contractant [198](#page=198). * **Professioneel:** Organisator (touroperator), doorverkoper (reisbureau) of een entiteit die gegevens overdraagt [198](#page=198). * **Pakketreis:** Combinatie van ten minste twee reisdiensten (vervoer, accommodatie, autoverhuur, andere toeristische dienst) die gecombineerd worden door één professional of via onderling verbonden online boekingsprocedures, met een totale prijs en/of 24-uurs gegevensuitwisseling. (#page=198 page=199) [198](#page=198) [199](#page=199). * **Gekoppeld reisarrangement:** Twee of meer reisdiensten voor dezelfde reis, via verschillende overeenkomsten, waarbij één professional het apart selecteren en betalen faciliteert, of gerichte aankoop van een aanvullende dienst bij een andere handelaar binnen 24 uur [199](#page=199). * **Aansprakelijkheid:** Bij pakketreizen is de organisator verantwoordelijk voor alle reisdiensten; bij gekoppelde reisarrangementen is de eerste dienstverlener enkel aansprakelijk indien hij de informatieverplichting miskent [199](#page=199). ### 9.3. Uitsluitingen Reizen van minder dan 24 uur (behoudens overnachting), incidentele reizen zonder winstoogmerk, en zakenreizen via raamovereenkomsten zijn uitgesloten [200](#page=200). ### 9.4. Precontractuele Informatie De reiziger moet geïnformeerd worden over basisrechten (standaardformulieren) en specifieke informatie (kenmerken, prijs, betalingsregeling, visum-/paspoortverplichtingen, verzekeringen) [200](#page=200). ### 9.5. Opzegging door de Reiziger * **Recht:** De reiziger kan opzeggen mits betaling van een passende en gerechtvaardigde vergoeding [201](#page=201). * **Kosteloos:** Enkel bij onvermijdelijke en buitengewone omstandigheden ter plaatse (bv. natuurrampen), niet bij ziekte van de consument of stakingen van het eigen personeel [201](#page=201). * **Annulatieverzekering:** Interessant omdat de verzekeraar de opzegvergoeding dekt [201](#page=201). * **Overdraagbaarheid:** De boeking kan worden overgedragen aan een derde mits naleving van informatieverplichtingen en een redelijke termijn [201](#page=201). ### 9.6. Aansprakelijkheid van de Organisator De organisator is ruim aansprakelijk, ook voor fouten van personen waarop hij beroep doet (bv. facultatieve excursies). Dit omvat ook morele schade (derving reisgenot). Aansprakelijkheid kan begrensd zijn door internationale verdragen (bv. Verdrag van Montréal voor bagage) [202](#page=202). --- ## Veelvoorkomende Fouten om te Vermijden * **Verwarring tussen minimale en maximale harmonisatie:** Begrijpen wanneer lidstaten aanvullende bescherming mogen bieden. * **Onjuiste toepassing van het consumentenbegrip:** Niet alle natuurlijke personen die iets aankopen, zijn automatisch consumenten (beroepsactiviteit, gemengd gebruik). * **Onderschatting van de transparantievereiste:** Bedingen moeten niet alleen juridisch correct, maar ook duidelijk en begrijpelijk zijn voor de gemiddelde consument. * **Verwarring tussen schadebedingen en verbrekingsbedingen:** De specifieke regels en sancties verschillen. * **Negeren van de rechtsmiddelenhiërarchie bij wettelijke garantie:** Consumenten mogen niet zomaar ontbinden zonder eerst herstel of vervanging te vragen. * **Onjuiste toepassing van het herroepingsrecht bij digitale inhoud/diensten:** Begrijpen wanneer het recht wel of niet geldt, en welke sancties van toepassing zijn bij miskenning van de informatieplicht. * **Niet naleven van de regels inzake minnelijke invordering:** Bedrijven moeten de wachttermijn en de caps voor schadevergoedingen respecteren. * **Verwarring tussen B2C en B2B-regels:** Consumentenrecht is specifiek voor B2C-relaties; B2B-regels zijn anders en bieden minder bescherming. * **Onjuiste interpretatie van passagiersrechten:** De specifieke rechten variëren naargelang de situatie (instapweigering, annulering, vertraging) en de oorzaak ervan (bv. overmacht). * **Niet correct onderscheiden van pakketreizen en gekoppelde reisarrangementen:** De aansprakelijkheid verschilt aanzienlijk.

## Woordenlijst | Term | Definitie | | :-------------------------- | :------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | | **Harmonisatie** | Het proces waarbij wetgevingen van verschillende landen, in dit geval de lidstaten van de Europese Unie, op elkaar worden afgestemd om een gemeenschappelijk rechtskader te creëren, met name om de interne markt te versterken en een hoog niveau van consumentenbescherming te waarborgen. | | **Interne markt** | Het economische gebied binnen de Europese Unie waarbinnen goederen, diensten, kapitaal en personen vrij kunnen circuleren, zonder handelsbelemmeringen tussen de lidstaten. | | **Maximale harmonisatie** | Een harmonisatietechniek waarbij de Europese Unie een volledig uniforme regeling vaststelt, die door lidstaten niet mag worden aangevuld met strengere nationale bepalingen. | | **Minimale harmonisatie** | Een harmonisatietechniek waarbij de Europese Unie een minimumstandaard aan consumentenbescherming vaststelt, die lidstaten mogen aanvullen met strengere nationale bepalingen (ook wel "gold plating" genoemd). | | **Rationele apathie** | Een economisch concept dat beschrijft hoe consumenten, ondanks de potentiële voordelen, zich vaak niet de moeite getroosten om hun rechten af te dwingen, omdat de kosten (tijd, geld, moeite) hoger worden ingeschat dan de mogelijke baten. | | **Onrechtmatig beding** | Een contractuele bepaling die, ondanks het feit dat ze tussen partijen is overeengekomen, wordt beschouwd als oneerlijk of strijdig met de wet, wat kan leiden tot de nietigheid ervan. | | **Bestemmingscriterium** | Een criterium dat, bij het bepalen van de hoedanigheid van een partij als consument, kijkt naar het doel waarvoor de overeenkomst wordt gesloten, namelijk uitsluitend voor niet-beroepsmatige doeleinden. | | **Anterioriteitsvermoeden** | Een juridisch vermoeden waarbij wordt aangenomen dat een gebrek aan conformiteit reeds aanwezig was op het moment van de levering, tenzij de verkoper het tegendeel kan bewijzen. Dit vermoeden geldt gedurende een bepaalde periode na de levering. | | **"Greenwashing"** | Een marketingpraktijk waarbij ondernemingen ten onrechte de indruk wekken dat hun producten, diensten of activiteiten milieuvriendelijker zijn dan in werkelijkheid het geval is, vaak om consumenten aan te trekken die waarde hechten aan duurzaamheid. | | **Dark patterns** | Manipulatieve ontwerptechnieken in digitale interfaces die consumenten ertoe aanzetten om beslissingen te nemen die ze anders niet zouden nemen, zoals ongewenste aankopen of het onopgemerkt verstrekken van persoonsgegevens, vaak om winst te maximaliseren ten koste van de consument. |