Wijsbegeerte les 8.pptx

# Het hedendaagse gezondheidsbegrip en medicalisering Het hedendaagse gezondheidsbegrip en medicalisering verkennen de evolutie van wat we onder gezondheid verstaan, de rol van de medische wetenschap in het definiëren van ziekten, en de kritiek op de tendens om steeds meer aspecten van het dagelijks leven als medisch te beschouwen. ## 1. Achtergrond: het hedendaagse gezondheidsbegrip ### 1.1 De WHO-definitie van gezondheid De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) definieert gezondheid als een staat van **volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn**, en niet slechts de afwezigheid van ziekte of gebreken. Deze brede definitie legt de nadruk op een positieve en holistische kijk op gezondheid. ### 1.2 Vooruitgang en uitdagingen in de medische wereld De medische wereld kent een constante stroom aan data, toenemende technologische vooruitgang en diepere kennis over het menselijk lichaam. Dit leidt tot meer (impliciete) controle door de overheid en een groeiend paradigma van de voorspellende geneeskunde. Hoewel meer kennis theoretisch tot meer zekerheid zou moeten leiden, kan deze ook meer twijfel oproepen. Een voorbeeld hiervan is prenatale screening, waarbij vragen ontstaan over de noodzaak van bepaalde tests en de impact daarvan op keuzes zoals abortus. ### 1.3 Gezondheid als norm en obsessie Het hedendaagse leven wordt gekenmerkt door een sterke focus op gezondheid, die steeds meer een norm wordt. Dit kan leiden tot een 'gezondheidsobsessie', waarbij gezondheid een centraal en soms beklemmend thema wordt in ons bestaan, weerspiegeld in de manier waarop mensen zichzelf presenteren (bv. online zoektochten naar partners met specifieke gezondheidsgerelateerde hobby's). ## 2. Medicalisering en pathologisering ### 2.1 Definities * **Medicalisering** wordt gedefinieerd als een proces waarbij toestanden, gedragingen en ervaringen in toenemende mate worden beschreven, verklaard en behandeld door de medische wetenschap. Dit is in essentie een neutrale definitie. * **Pathologisering** is het fenomeen waarbij een toestand die voorheen niet als ziekte werd beschouwd, ineens als zodanig wordt gelabeld. ### 2.2 Achtergrond van medicalisering Medicalisering wordt vaak negatief geassocieerd, mede door de Van Dale-definitie die spreekt van "overmatige bemoeienis van de geneeskunde met het menselijk leven". Een tegenbeweging in de jaren 1960 en 1970 reageerde op de vermeende 'arrogantie' van de gezondheidszorg, en stelde dat de medische wereld zelf 'ziekmakend' kan zijn. Dit kan op verschillende manieren gebeuren: * **Klinische iatrogenese:** Ziekten die direct worden veroorzaakt door medische handelingen. * **Sociale of culturele iatrogenese:** De bredere maatschappelijke effecten van medische interventies en de medicalisering van het leven. ### 2.3 Is medicalisering altijd een slechte zaak? Niet alle medicalisering hoeft negatief te zijn. Het proces kan ook positieve effecten hebben, zoals het verminderen van stigmatisering en het creëren van een gevoel van verbondenheid bij patiënten. Een voorbeeld hiervan is de medicalisering van epilepsie, wat heeft geleid tot minder isolatie en schaamte bij mensen met deze aandoening. Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee fundamentele aspecten van medicalisering: 1. **Definiëren of diagnosticeren:** Het proces van het vaststellen of een bepaalde toestand als ziekte kan worden beschouwd. 2. **Interveniëren of behandelen:** Het toepassen van medische behandelingen op de gedefinieerde toestand. Ook **medicalisering zonder pathologisering** is mogelijk, waarbij medische kennis en interventies worden toegepast op een toestand zonder deze per se als een ziekte te bestempelen. ## 3. Pathologiseren: oorzaken en gevolgen ### 3.1 Oorzaken van pathologisering Pathologisering treedt op wanneer een toestand als ziekte wordt gelabeld. Dit kan verschillende oorzaken hebben: * **Negatieve gevolgen van aandoeningen:** Wanneer de negatieve impact van een toestand (zoals bij obesitas of roken) duidelijk wordt. * **Vermoeden van biologische afwijkingen:** Wanneer er een indicatie is van een onderliggende biologische oorzaak (bijvoorbeeld misofonie). * **Vage grens tussen risicofactoren en ziektes:** Dit wordt vaak onderverdeeld in een naturalistische variant (wetenschappelijke observatie) en een actuariële variant (relevant voor bijvoorbeeld verzekeringsmaatschappijen om risico's in te schatten). * **Vermarkting van behandelingstechnologie:** De economische belangen die meespelen bij de ontwikkeling en promotie van medicijnen en therapieën voor bepaalde aandoeningen (bv. medicijnen tegen sociale fobieën). * **Creëren van behoefte:** Soms wordt het bestaan van een ziekte en de nood aan een behandeling benadrukt om vervolgens een product aan te bieden dat aan die gecreëerde behoefte voldoet. Dit gebeurt vaak in samenwerking tussen de medische wereld en farmaceutische bedrijven. ### 3.2 Gevolgen van pathologisering Het labelen van een toestand als ziekte heeft diverse gevolgen: * **Nadelige gevolgen voor de patiënt:** * **Persoonlijke ongemakken:** Gevoelens van onzekerheid en angst. * **Sociale gevolgen:** Stigmatisering, stereotypering, vooroordelen en discriminatie. * **Voordelige (morele) gevolgen voor de patiënt:** * **Minder verantwoordelijkheid:** De patiënt wordt minder snel persoonlijk verantwoordelijk gesteld voor de aandoening, omdat deze wordt gezien als een gevolg van omstandigheden of een biologische afwijking in plaats van een persoonlijke keuze. ## 4. De pathologisering van zwaarlijvigheid ### 4.1 'Globesitas': een wereldwijd fenomeen Anno nu leven we in een wereld waar ongeveer 1,5 miljard mensen dagelijks te veel eten en hieraan ziek worden of sterven, wat meer is dan het aantal mensen dat ziek wordt of sterft door een tekort aan voedsel. Sinds 2015 overtreft het aantal mensen dat lijdt aan ziekten door overvoeding het aantal dat lijdt aan ondervoeding. ### 4.2 Overgewicht versus obesitas Het onderscheid tussen overgewicht en obesitas wordt vaak gemaakt op basis van de Body Mass Index (BMI): * Een BMI groter of gelijk aan 25 wordt geclassificeerd als **overgewicht**. * Een BMI hoger dan 30 wordt geclassificeerd als **obesitas**. Dit fenomeen van overvoeding en de daarmee samenhangende gezondheidsproblemen is vooral prominent in verstedelijkte gebieden en ontwikkelingslanden. ### 4.3 WHO en obesitas De WHO positioneert obesitas als een risicofactor voor diverse medische aandoeningen. In de ICD-10 (International Classification of Diseases and Related Health Problems) wordt obesitas echter beschouwd als een stoornis die gekenmerkt wordt door een grote hoeveelheid lichaamsvet, vaak als gevolg van een disbalans tussen geconsumeerde calorieën en verbruikte energie. ### 4.4 Tegenbeweging: Fat Studies Er is een groeiende tegenbeweging, geïnitieerd vanuit **Fat Activism**, die streeft naar emancipatie van zwaarlijvige mensen en zich verzet tegen de pathologisering van zwaarlijvigheid. **Fat Studies** is een academische discipline die deze problematiek onderzoekt en strijdt tegen: * 'Vetfobie' en de 'gewichtsparanoia' van de samenleving. * De maatschappelijke perceptie die emoties verwart met feiten over zwaarlijvigheid. ### 4.5 Argumenten vanuit Fat Studies Fat Studies bekritiseert de pathologisering van zwaarlijvigheid met de volgende argumenten: * **BMI als controversieel instrument:** De BMI wordt gezien als een te universeel en potentieel misleidend meetinstrument, dat geen rekening houdt met individuele variabelen en risico's ten onrechte als ziekte bestempelt. * **Niet voldoen aan ziektecriteria:** Zwaarlijvigheid voldoet volgens sommigen niet aan de strikte voorwaarden voor een definitie van ziekte, zoals uiteengezet in Wakefields 'harmful disfunction analysis'. * **Stigmatisering en psychologische problemen:** Pathologisering leidt tot stigmatisering en kan psychologische problemen veroorzaken bij individuen. ## 5. Van zwaarlijvigheid tot obesitas: een genealogie ### 5.1 De methode van genealogie Genealogie, een methode geïntroduceerd door Foucault, ontrafelt de ontstaansgeschiedenis van een begrip, overtuiging of theorie. Binnen Fat Studies wordt deze methode gebruikt om te verklaren hoe zwaarlijvigheid vandaag de dag wordt gepathologiseerd. ### 5.2 Interactie van actoren Volgens de Fat Studies is de pathologisering van zwaarlijvigheid het resultaat van de interactie tussen verschillende 'irrationeel' handelende actoren, gedreven door overtuigingen in plaats van louter feiten: * **Artsen:** Zijn gebaat bij het onderzoeken van nieuwe medische problemen en ziekten. De strategische taal van een 'epidemie van zwaarlijvigheid' wordt gebruikt om urgentie te creëren en de publieke perceptie te beïnvloeden. * **Farmaceutische bedrijven:** Vinden nieuwe ziekten financieel interessant, aangezien dit leidt tot de ontwikkeling en verkoop van medicijnen en behandelingen. * **Patiënten:** Kunnen voordelen zien in pathologisering door mogelijke terugbetaling van erkende behandelingen (zoals maagverkleining) of het ontvangen van ziekte-uitkeringen. Bovendien voelen ze zich mogelijk minder persoonlijk verantwoordelijk voor hun gewicht, in plaats van verwijten over hun levensstijl. ### 5.3 Obesitas en verantwoordelijkheid De discussie rond obesitas raakt aan het dilemma tussen keuze en omstandigheden. Hoewel het ideaal van 'keuzevrijheid' het eigen leven als een reeks eigen keuzes ziet, spelen omstandigheden zoals geld, sociale status, opvoeding en inkomen een cruciale rol in de ontwikkeling van obesitas. Dit maakt de vraag naar individuele verantwoordelijkheid complex. ### 5.4 Primum non nocere Het principe 'primum non nocere' (handel niet schadelijk) is hierbij van belang. Niet alleen een schadelijke behandeling, maar ook een schadelijke diagnose kan negatieve gevolgen hebben voor de patiënt. De categorisering als 'ziekte' brengt een reeks implicaties met zich mee die verder reiken dan de directe medische interventie. --- # Pathologisering van zwaarlijvigheid en de opkomst van obesitas Hieronder volgt een studiehandleiding voor het onderwerp "Pathologisering van zwaarlijvigheid en de opkomst van obesitas", gebaseerd op de verstrekte documentatie. ## 2. Pathologisering van zwaarlijvigheid en de opkomst van obesitas Dit deel onderzoekt de toenemende medische classificatie van zwaarlijvigheid als obesitas, de oorzaken, gevolgen en kritiek hierop vanuit 'fat studies'. ### 2.1 Medicalisering en pathologisering Medicalisering verwijst naar het proces waarbij toestanden, gedragingen en ervaringen steeds vaker worden beschreven, verklaard en behandeld door de medische wetenschap. Pathologisering is specifieker: een toestand die voorheen niet als ziekte werd beschouwd, wordt ineens als zodanig gelabeld. **Definities:** * **Medicalisering:** Een neutrale definitie beschrijft de uitbreiding van het medische domein. * **Pathologisering:** Een toestand die niet eerder als ziekte werd gezien, wordt als ziekte aangemerkt. Medicalisering heeft vaak een negatieve connotatie, met name in de jaren zestig en zeventig als reactie op de als arrogant ervaren gezondheidszorg. De medische wereld kan echter letterlijk 'ziekmakend' zijn door klinische en sociale iatrogenese (schade veroorzaakt door medische interventie of de maatschappij). **Aspecten van medicalisering en pathologisering:** * **Definiëren of diagnosticeren:** Het creëren van ziekte-entiteiten. * **Interveniëren of behandelen:** Het aanbieden van medische oplossingen. Medicalisering is niet altijd negatief. Een positief voorbeeld is de medicalisering van epilepsie, wat leidde tot minder stigmatisering en een verminderd gevoel van isolatie bij patiënten. > **Tip:** Het onderscheid tussen medicalisering en pathologisering is cruciaal. Medicalisering kan neutraal zijn, terwijl pathologisering impliceert dat iets nieuws als 'ziekte' wordt bestempeld, wat vaak bredere maatschappelijke en economische implicaties heeft. ### 2.2 Pathologiseren: oorzaken en gevolgen Pathologisering, het labelen van een toestand als ziekte, ontstaat om verschillende redenen: * **Negatieve gevolgen van aandoeningen:** Zoals bij obesitas en roken, waar negatieve effecten op de gezondheid een rol spelen. * **Vermoeden van biologische afwijkingen:** Wanneer er aanwijzingen zijn voor onderliggende biologische oorzaken. * **Vage grens tussen risicofactoren en ziektes:** Dit kan een naturalistische benadering volgen (medisch-biologisch) of een actuariële benadering (bv. in het verzekeringswezen, waar een duidelijke definitie van ziekte nodig is voor risicobeheer). * **Vermarkting van behandelingstechnologie:** De ontwikkeling van nieuwe medicijnen of therapieën die inspelen op de behoefte aan behandeling voor 'nieuwe' ziekten, zoals sociale fobieën. Dit concept wordt ook wel 'disease mongering' genoemd. #### 2.2.1 Oorzaken van pathologisering Het proces van pathologiseren wordt gedreven door de interactie tussen verschillende actoren, waaronder artsen, farmaceutische bedrijven en patiënten. * **Artsen:** Hebben belang bij het onderzoeken van nieuwe medische problemen. Het strategisch gebruik van termen als 'epidemie van zwaarlijvigheid' creëert urgentie en versterkt de publieke perceptie. * **Farmaceutische bedrijven:** Nieuwe ziektebeelden bieden financiële kansen voor de ontwikkeling en verkoop van medicijnen. Er is een prikkel om de behoefte aan een product te creëren ("Eens die behoefte is geïnstalleerd, kan je ook het product voorstellen dat die behoefte bevredigt"). * **Patiënten:** Pathologisering kan leiden tot terugbetaling van erkende behandelingen (bv. maagverkleining) en het recht op een ziekte-uitkering. Het kan ook leiden tot een verminderd persoonlijk verantwoordelijkheidsgevoel voor de aandoening. #### 2.2.2 Gevolgen van pathologisering De gevolgen van pathologisering kunnen zowel nadelig als voordelig zijn voor de patiënt: * **Nadelige gevolgen:** * **Persoonlijke ongemakken en sociale gevolgen:** Dit omvat stigmatisering, stereotypering, vooroordelen en discriminatie. * Schade kan niet alleen voortkomen uit een behandeling, maar ook uit de diagnose zelf. * **Voordelige (morele) gevolgen:** * **Verminderde verantwoordelijkheid:** Patiënten worden minder verantwoordelijk gesteld voor hun aandoening, omdat deze wordt toegeschreven aan omstandigheden of een ziekteproces in plaats van aan persoonlijke keuzes. Dit biedt een vorm van morele opluchting. ### 2.3 De pathologisering van zwaarlijvigheid De wereldbevolking wordt geconfronteerd met twee extreme voedingsproblemen: enerzijds honger door ondervoeding, anderzijds ziekten door overvoeding en een teveel aan voedsel. Sinds 2015 overstijgt het aantal mensen dat ziek is door overvoeding dat van mensen die ziek zijn door ondervoeding. Dit fenomeen wordt aangeduid als 'globesitas'. #### 2.3.1 Overgewicht versus obesitas De definitie van overgewicht en obesitas is gebaseerd op de Body Mass Index (BMI): * **Overgewicht:** BMI groter of gelijk aan 25. * **Obesitas:** BMI hoger dan 30. Deze definities worden vooral toegepast in ontwikkelingslanden en verstedelijkte gebieden, waar de veranderingen in levensstijl en voeding het meest uitgesproken zijn. #### 2.3.2 WHO over obesitas De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) beschouwt obesitas als een risicofactor voor diverse medische aandoeningen. In de International Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-10) wordt obesitas echter gedefinieerd als een stoornis die gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van een grote hoeveelheid lichaamsvet. De oorzaak hiervan wordt toegeschreven aan een onevenwicht tussen de geconsumeerde calorieën en de verbruikte calorieën in de energiehuishouding van het lichaam. > **Example:** Een persoon met een BMI van 32 wordt door de WHO geclassificeerd als obesitas. Dit wordt dan verder gekoppeld aan een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en bepaalde vormen van kanker. ### 2.4 Van zwaarlijvigheid tot obesitas: een genealogie De opkomst van zwaarlijvigheid als een medische aandoening, obesitas, kan worden begrepen door een genealogische analyse, geïnspireerd door Michel Foucault. Dit onderzoekt de ontstaansgeschiedenis van een begrip of theorie. #### 2.4.1 De rol van actoren in de genealogie De pathologisering van zwaarlijvigheid is het resultaat van de interactie tussen verschillende actoren, vaak handelend op basis van overtuigingen in plaats van louter feiten (irrationeel): * **Artsen:** Zoals eerder genoemd, hebben zij een rol in het identificeren en benadrukken van medische problemen. Het gebruik van termen als 'epidemie' draagt bij aan het creëren van urgentie en het vormen van de publieke opinie. * **Farmaceutische bedrijven:** Profiteren financieel van de erkenning van nieuwe ziekten, omdat dit de markt voor hun producten vergroot. * **Patiënten:** Streven naar erkenning voor behandelingen en financiële steun (bv. ziekte-uitkering) en voelen zich mogelijk minder persoonlijk verantwoordelijk voor hun toestand. #### 2.4.2 De kwestie van verantwoordelijkheid De discussie rond zwaarlijvigheid raakt aan het concept van verantwoordelijkheid. Het moderne ideaal van 'keuzevrijheid' suggereert dat individuen de controle hebben over hun leven en keuzes. Echter, omstandigheden zoals geld, sociale status, opvoeding en inkomen spelen een cruciale rol in iemands levensstijl en gezondheid. Zwaarlijvigheid wordt daardoor een complex samenspel van individuele keuzes en maatschappelijke context. > **Tip:** De genealogie helpt ons te begrijpen dat de 'ziekte'-status van obesitas niet alleen een objectief medisch feit is, maar ook gevormd wordt door sociale, economische en politieke krachten. ### 2.5 Tegenbeweging: Fat studies Fat studies is een academische discipline die zich verzet tegen de pathologisering van zwaarlijvigheid en strijdt voor de emancipatie van zwaarlijvige personen. Deze beweging is verwant aan 'fat activism' en bekritiseert de maatschappelijke tendensen: * **'Vetfobie' en 'gewichtsparanoia':** De negatieve maatschappelijke perceptie en de obsessie met gewicht. * **Verwarring van emoties met feiten:** De maatschappij interpreteert zwaarlijvigheid vaak op basis van vooroordelen in plaats van wetenschappelijke inzichten. #### 2.5.1 Argumenten van Fat Studies Fat studies werpt kritiek op de gangbare benaderingen van zwaarlijvigheid: * **BMI als controversieel meetinstrument:** Het BMI wordt bekritiseerd als te universeel en weinig rekening houdend met individuele biologische variaties, lichaamssamenstelling (spiermassa versus vetmassa) en andere gezondheidsindicatoren. Het risico van een hoge BMI wordt niet automatisch gelijkgesteld aan het hebben van een ziekte. * **Niet voldoen aan ziektecriteria:** Volgens de 'harmful dysfunction analysis' van Wakefield voldoet zwaarlijvigheid niet altijd aan de criteria voor een ziekte. * **Stigmatisering en psychologische problemen:** De pathologisering van zwaarlijvigheid leidt tot stigmatisering en kan aanzienlijke psychologische problemen veroorzaken bij getroffen individuen. > **Example:** Fat studies zou kritiek uiten op campagnes die iedereen met een BMI boven een bepaalde drempel als 'ziek' bestempelen, zonder rekening te houden met hun algemene gezondheid, activiteitsniveau of andere biomarkers. **Besluit:** De pathologisering van zwaarlijvigheid tot 'obesitas' is een complex proces met diepgaande oorzaken en gevolgen. Terwijl de medische wereld steeds meer geneigd is om overgewicht en zwaarlijvigheid als ziekte te beschouwen, biedt de kritische benadering van fat studies een belangrijk tegenwicht door de maatschappelijke en individuele implicaties van deze classificatie te belichten en te pleiten voor een minder stigmatiserende en meer genuanceerde kijk op lichaamsgewicht en gezondheid. Het principe van 'primum non nocere' (doe geen kwaad) wordt hierbij in twijfel getrokken, met de vraag of diagnostisering op zichzelf niet schadelijk kan zijn. --- # De rol van actoren en maatschappelijke context in medicalisering Deze sectie onderzoekt hoe diverse actoren, zoals artsen, farmaceutische bedrijven en patiënten, in samenspel met maatschappelijke normen en waarden, bijdragen aan de medicalisering en pathologisering van aandoeningen. ### 3.1 Medicalisering en pathologisering: definities en achtergronden Medicalisering kan neutraal worden gedefinieerd als het proces waarbij toestanden, gedragingen en ervaringen steeds vaker worden beschreven, verklaard en behandeld door de medische wetenschap. Pathologisering daarentegen, is het labelen van een toestand die voorheen niet als ziekte werd beschouwd, alsnog als een ziekte. Vaak heeft medicalisering een negatieve connotatie, zoals blijkt uit het Van Dale-woordenboek dat spreekt van "overmatige bemoeienis van de geneeskunde met het menselijk leven". In de jaren zestig en zeventig ontstond er een tegenbeweging die reageerde op de vermeende "arrogantie" van de gezondheidszorg. De medische wereld kan hierdoor zelf "ziekmakend" zijn, wat de keerzijde van medicalisering, ook wel klinische en sociale/culturele iatrogenese genoemd, blootlegt. #### 3.1.1 Voorbeelden van medicalisering en pathologisering * **Depressie-epidemie**: Angst en neerslachtigheid worden steeds sneller gediagnosticeerd als depressie. * **Osteoporose**: Hoewel primair een risicofactor (verminderde beendermassa die leidt tot botbreuken), wordt osteoporose als een ziekte beschouwd en behandeld. Deze voorbeelden illustreren de tendens om risicofactoren en behandelbare toestanden sneller als ziekte te bestempelen. Dit fenomeen, ook wel aangeduid als "disease mongering", wordt deels gedreven door winstbejag van farmaceutische bedrijven. #### 3.1.2 Medicalisering zonder pathologisering Het is belangrijk om te erkennen dat medicalisering niet altijd een negatieve zaak is en niet altijd leidt tot pathologisering. Een positief effect van medicalisering is bijvoorbeeld de vermindering van stigmatisering en isolement, zoals bij de medicalisering van epilepsie. In essentie gaat het bij medicalisering om twee fundamentele aspecten: het definiëren of diagnosticeren van een aandoening, en het interveniëren of behandelen ervan. ### 3.2 Pathologiseren: oorzaken Het proces van pathologiseren, het labelen van een toestand als ziekte, kan worden verklaard door verschillende factoren: * **Negatieve gevolgen van aandoeningen**: Wanneer een aandoening significante negatieve gevolgen heeft voor het individu of de maatschappij (bv. obesitas, roken), kan dit leiden tot de wens om het als ziekte te classificeren. * **Vermoeden van biologische afwijkingen**: Als er een vermoeden bestaat van een onderliggende biologische afwijking, kan dit bijdragen aan pathologisering (bv. misofonie). * **Vage grens tussen risicofactoren en ziektes**: De grens tussen een risicofactor en een daadwerkelijke ziekte is vaak vaag. Dit wordt onderscheiden in de naturalistische variant (puur medisch) en de actuariële variant (belangrijk voor bijvoorbeeld verzekeringswezen om duidelijke definities te hebben). * **Vermarkting van behandelingstechnologie**: De beschikbaarheid van nieuwe medicijnen of behandelingen kan de drang tot pathologisering versterken, met name wanneer deze technologische vooruitgang winstgevend is (bv. medicijnen tegen sociale fobieën). #### 3.2.1 De rol van actoren bij pathologisering De beslissing om een toestand als ziekte te benoemen, is sterk afhankelijk van de actoren die hierbij betrokken zijn. Dit kunnen artsen, patiënten, farmaceutische bedrijven, verzekeraars en beleidsmakers zijn. **Voorbeeld**: Een farmaceutisch bedrijf kan de noodzaak van een behandeling benadrukken en de erkenning van een sociale fobie als een afzonderlijke klinische entiteit stimuleren. Vervolgens kan het bedrijf het product presenteren dat deze "gecreëerde" behoefte bevredigt. ### 3.3 Pathologiseren: gevolgen De gevolgen van pathologisering kunnen zowel voor- als nadelig zijn voor de patiënt: * **Nadelige gevolgen**: * **Persoonlijke ongemakken**: Een diagnose kan leiden tot ongemak en angst. * **Sociale gevolgen**: Stigmatisering, stereotypering, vooroordelen en discriminatie kunnen voortkomen uit het labelen van een toestand als ziekte. * **Voordelige gevolgen**: * **Verminderde verantwoordelijkheid**: Patiënten worden minder verantwoordelijk gesteld voor hun toestand, aangezien deze wordt gezien als gevolg van omstandigheden in plaats van persoonlijke keuzes. Dit kan leiden tot een gevoel van opluchting en morele rechtvaardiging. ### 3.4 De pathologisering van zwaarlijvigheid De wereldwijde gezondheidssituatie is complex. Terwijl ongeveer één miljard mensen wereldwijd lijdt aan ondervoeding en daaraan sterft, gaan ongeveer 1,5 miljard mensen naar bed met een overvolle maag. Sinds 2015 overstijgt het aantal mensen dat ziek wordt door overvoeding het aantal dat ziek wordt door ondervoeding. Dit fenomeen wordt aangeduid als "globesitas". #### 3.4.1 Overgewicht versus obesitas Er wordt onderscheid gemaakt tussen overgewicht en obesitas, voornamelijk gebaseerd op de Body Mass Index (BMI): * BMI groter of gelijk aan 25: overgewicht * BMI hoger dan 30: obesitas Obesitas wordt vaak beschouwd als een risicofactor voor diverse medische aandoeningen. Echter, in de International Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-10) wordt obesitas gedefinieerd als een stoornis gekenmerkt door een grote hoeveelheid lichaamsvet, voortkomend uit een wanverhouding tussen geconsumeerde calorieën en verbruikte energie. #### 3.4.2 Tegenbeweging: Fat Studies Een kritische tegenbeweging, Fat Studies, verzet zich tegen de pathologisering van zwaarlijvigheid. Deze academische discipline bestrijdt "vetfobie" en de "gewichtsparanoia" in de samenleving, en stelt dat maatschappijen vaak emoties verwarren met feiten. Argumenten van Fat Studies: * **Controversiële aard van BMI**: De BMI wordt bekritiseerd als een controversieel en té universeel meetinstrument, dat geen rekening houdt met individuele variabelen. * **Voldoet niet aan ziektecriteria**: Zwaarlijvigheid voldoet volgens deze visie niet aan de criteria voor een definitie van ziekte, zoals uiteengezet in de "harmful dysfunction analysis" van Wakefield. * **Negatieve gevolgen van pathologisering**: Pathologisering van zwaarlijvigheid leidt tot stigmatisering en psychologische problemen. ### 3.5 Van zwaarlijvigheid tot obesitas: een genealogie De genealogie, een methode om de ontstaansgeschiedenis van een begrip, overtuiging of theorie te ontrafelen, biedt inzicht in hoe zwaarlijvigheid momenteel wordt gepathologiseerd. Volgens de Fat Studies is dit het resultaat van de interactie tussen verschillende actoren die op een "irrationele" wijze handelen, waarbij overtuigingen prevaleren boven feiten. #### 3.5.1 De rol van artsen en farmaceutische bedrijven * **Artsen**: Zij hebben er belang bij om nieuwe medische problemen en ziekten te onderzoeken. Het strategisch gebruik van taal, zoals het spreken over een "epidemie van zwaarlijvigheid", kan urgentie creëren en de publieke perceptie versterken, wat leidt tot meer onderzoek en behandelingen. * **Farmaceutische bedrijven**: Nieuwe ziektes zijn financieel interessant. Door een markt voor nieuwe medicijnen en behandelingen te creëren, kunnen farmaceutische bedrijven aanzienlijke winsten behalen. #### 3.5.2 De rol van patiënten Patiënten spelen ook een rol in het proces van pathologisering, vaak gedreven door pragmatische en psychologische overwegingen: * **Terugbetaling van erkende behandelingen**: Wanneer een aandoening als ziekte wordt erkend, komen behandelingen zoals maagverkleiningen en ziekte-uitkeringen in aanmerking voor terugbetaling. * **Verminderde eigen verantwoordelijkheid**: Patiënten kunnen zich minder verantwoordelijk voelen voor hun aandoening wanneer deze als een medische ziekte wordt geclassificeerd, in plaats van als een gevolg van levensstijlkeuzes. #### 3.5.3 Obesitas en verantwoordelijkheid: keuze of omstandigheden Het ideaal van "keuzevrijheid" suggereert dat iemands leven een gevolg is van persoonlijke keuzes. Echter, de maatschappelijke context, inclusief factoren als geld, sociale status, opvoeding en inkomen, speelt een cruciale rol in de omstandigheden waarin mensen leven. Deze omstandigheden beïnvloeden sterk de mogelijkheden en keuzes van individuen, met name wat betreft gezondheid en voeding. #### 3.5.4 Primum non nocere Het principe "primum non nocere" (doe geen kwaad) is fundamenteel in de medische ethiek. Het benadrukt dat niet alleen een schadelijke behandeling, maar ook een onjuiste of stigmatiserende diagnose schadelijk kan zijn voor de patiënt. Dit onderstreept het belang van zorgvuldige overweging bij het medicaliseren en pathologiseren van aandoeningen. --- ## Veelgemaakte fouten om te vermijden - Bestudeer alle onderwerpen grondig voor examens - Let op formules en belangrijke definities - Oefen met de voorbeelden in elke sectie - Memoriseer niet zonder de onderliggende concepten te begrijpen

| Term | Definition | |------|------------| | Medicalisering | Een proces waarbij toestanden, gedragingen en ervaringen steeds meer beschreven, verklaard en behandeld worden door de medische wetenschap. | | Pathologiseren | Het proces waarbij een toestand, die voorheen niet als ziekte werd beschouwd, plotseling als ziekte wordt gelabeld. | | Hedendaagse gezondheidsbegrip | De huidige opvattingen over wat gezondheid inhoudt, vaak beïnvloed door medische definities en maatschappelijke normen. | | WHO-definitie van gezondheid | De definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) die gezondheid beschrijft als een staat van volledige lichamelijke, geestelijke en sociale welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of gebrek. | | Iatrogenese | Schade die veroorzaakt wordt door medische behandeling of advies, zowel op klinisch als op sociaal of cultureel vlak. | | Disease mongering | De praktijk waarbij farmaceutische bedrijven of andere actoren de grenzen van ziekte uitbreiden om winst te maken, vaak door risicofactoren of normale levenservaringen als ziekte te presenteren. | | Genealogie (Foucault) | Een methode om de ontstaansgeschiedenis van een begrip, overtuiging of theorie te ontrafelen, en de machtsrelaties die daaraan verbonden zijn. | | Fat studies | Een academische discipline die de pathologisering van zwaarlijvigheid bestrijdt en zich richt tegen 'vetfobie' en 'gewichtsparanoia' in de samenleving. | | BMI | De Body Mass Index, een meetinstrument dat wordt gebruikt om overgewicht en obesitas te classificeren op basis van lengte en gewicht, hoewel het controversieel is vanwege de universaliteit en het negeren van individuele variabelen. | | Harmful disfunction analysis (Wakefield) | Een analyse die stelt dat een ziekte zowel schadelijk functioneren als een natuurlijke ontwrichting omvat, waarbij pathologisering alleen niet voldoende is om een aandoening als ziekte te bestempelen. | | Primum non nocere | Een Latijnse medische ethische maxime die betekent "in de eerste plaats geen kwaad doen", wat impliceert dat zowel diagnoses als behandelingen potentieel schadelijk kunnen zijn. | | Obesitas | Een stoornis gekenmerkt door de aanwezigheid van een grote hoeveelheid lichaamsvet, vaak veroorzaakt door een wanverhouding tussen geconsumeerde calorieën en verbruikte calorieën. | | Sociale fobie | Een angststoornis waarbij men intense angst ervaart in sociale situaties uit vrees om beoordeeld te worden, wat door medicalisering steeds vaker als een behandelbare aandoening wordt gezien. | | Osteoporose | Een aandoening die gekenmerkt wordt door verminderde beendichtheid, waardoor botten brozer worden en een verhoogd risico op breuken ontstaat. Wordt soms als ziekte beschouwd in plaats van als risicofactor. |